ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: << Οι Υπηρεσίες της Ταξιδιωτικής Ιατρικής στον Νομό Έβρου και η χρήση τους από τους κατοίκους του Νομού. >> Επιβλέπων Καθηγητής: Κος Γκουτζιβελάκης Αθανάσιος Σπουδάστριες: Κατσιλάκη Σαραντία Καβελίδου Αριστέα ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ 2011

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλους εκείνους που μας βοήθησαν για την πραγματοποίηση της πτυχιακής μας εργασίας. Χωρίς την δική τους υποστήριξη, συνεργασία και την διάθεση του πολύτιμου χρόνου τους η μελέτη αυτή δεν θα είχε ολοκληρωθεί. Καταρχάς, τον κο Γκουτζιβελάκη Αθανάσιο, Προϊστάμενο της Παιδιατρικής Κλινικής του Γενικού Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Αλεξανδρουπόλεως, Νοσηλευτή ΠΕ, Καθηγητή Εφαρμογών του Τμήματος Νοσηλευτικής, Παραρτήματος Διδυμοτείχου του ΤΕΙ Καβάλας. Τον ευχαριστούμε από καρδιάς για την συμπαράσταση και κατανόηση που έδειξε καθ όλη την διάρκεια της συνεργασίας μας. Ήταν πάντοτε παρών διαθέτοντας τον πολύτιμο χρόνο του και την επιστημονική εμπειρία του οποτεδήποτε χρειαζόμασταν την συμβουλή του. Οπωσδήποτε θα θέλαμε να πούμε ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ στον κο Θεοδοσίου Θεοδόσιο, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Νοσηλευτικής, Παραρτήματος Διδυμοτείχου του ΤΕΙ Καβάλας, για την προθυμία και την δηκτικότητα συνεργασίας, την υπομονή και κατανόηση κάθε φορά που χρειαζόμασταν τα φώτα της γνώσης του στην στατιστική ανάλυση αυτής της μελέτης. Τον ευχαριστούμε θερμά για την πραγματικά πολύτιμη βοήθειά του. Τέλος, δεν θα παραλείπαμε να ευχαριστήσουμε την κα Γεωργίου Σωτηρία, Νοσηλεύτρια ΤΕ, υπεύθυνη του Ιατρείου της Ταξιδιωτικής Ιατρικής στην Αλεξανδρούπολη του Νομού Έβρου για την αποδοχή συνεργασίας στην μελέτη, που ανταποκρίθηκε θετικά και άμεσα στην ανάγκη πρόσβασης μας στο Αρχείο της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης του Νομού Έβρου. 2

3 ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ << Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις. Πάντα στο νου σου να χεις την Ιθάκη. Το φθάσιμον εκεί είν ο προορισμός σου. Αλλά μην βιάζεις το ταξίδι διόλου. Η Ιθάκη σ έδωσε τ ωραίο ταξίδι. Χωρίς αυτήν δεν θα βγαινες στον δρόμο. Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το καταλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν>>. (Από τα Ποιήματα , Ίκαρος 1984) Κωνσταντίνος Καβάφης Η Ιθάκη 3

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ταξιδιωτική ιατρική τα τελευταία χρόνια γνωρίζει ιδιαίτερη ανάπτυξη και αφόρα όλο και περισσότερο κόσμο, λόγω της αλματώδους αύξησης του αριθμού των ταξιδιωτών σε παγκόσμιο επίπεδο 1. Η ειδοποιός διαφορά της από τους άλλους τομείς της ιατρικής είναι η γρήγορη μεταβολή των δεδομένων που επικρατούν σε κάθε χώρα του κόσμου κάθε δεδομένη στιγμή, όπως είναι οι εξάρσεις επιδημιών, οι φυσικές καταστροφές και οι μεταναστεύσεις ομάδων πληθυσμού. Η απότομη αυτή μεταβολή των δεδομένων μπορεί ανά πάσα στιγμή να αλλάξει το σχετικό κίνδυνο για τον ταξιδιώτη. 2 Σκοπός της ερευνητικής αυτής εργασίας είναι, η ανάδειξη της χρήσης των υπηρεσιών της Ταξιδιωτικής Ιατρικής στον Νομό Έβρου μέσω της καταγραφής των ταξιδιωτών, τα ταξίδια των οποίων σχετίζονται με την ειδικότητά της. 4

5 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΓΕΝΙΚΟΥ ΜΕΡΟΥΣ Πίνακας 1: Συμβουλές για το πώς θα χρησιμοποιήσετε την κουνουπιέρα σελ28 Πίνακας 2: Συμβουλές για την αποφυγή εγκαυμάτων από τον ήλιο.σελ30 Πίνακας 3: Εφόδια Πρώτων Βοηθειών..σελ32 Πίνακας 4: Συμβουλές για την φύλαξη και την χρήση φαρμάκων κατά το ταξίδι...σελ33 Πίνακας 5: Διάλυμα φτιαγμένο στο σπίτι για να δροσίζετε το στόμα σας...σελ33 Πίνακας 6: Μη φαρμακευτικά μέσα για την πρόληψη της ναυτίας...σελ35 Πίνακας 7: Φαρμακευτικά μέσα για την πρόληψη της ναυτίας.σελ35 Πίνακας 8: Μη φαρμακευτικά μέσα για την πρόληψη της χρονικής υστέρησης..σελ36 Πίνακας 9: Φαρμακευτικά μέσα για την πρόληψη της χρονικής υστέρησης σελ36 Πίνακας 10: Το σχήμα χορήγησης της μελατονίνης..σελ37 Πίνακας 11 Προληπτικά μέτρα για την φλεβοθρομβώση..σελ38 Πίνακας 12: Συμβουλές για την πρόληψη τροφιμογενών νοσημάτων..σελ43 Πίνακας 13: Συμβουλές για την πρόληψη υδατογενών νοσημάτων..σελ45 Πίνακας 14: Προληπτικά μέτρα για την ηλικιακή ακτινοβολία.σελ49 Πίνακας 15: Οδηγίες για την έκθεση σε υψηλή θερμοκρασία και υγρασία..σελ50 Πίνακας 16: Οδηγίες για την έκθεση σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, χιόνι ή πολικό ψύχος..σελ51 Πίνακας 17: Οι τρεις κανόνες που πρέπει να ακολουθούν οι ταξιδιώτες για την άνοδό τους σε υψομέτρο...σελ52 Πίνακας 18: Συμβουλές για την προφύλαξη από τα έντομα..σελ54 Πίνακας 19: Συμβουλές για την πρόληψη μετάδοσης σεξουαλικών και αιματογενών νοσημάτων..σελ57 Πίνακας 20: Πρακτικές συμβουλές για την πρόληψη εμπλοκής των ταξιδιωτών σε ατύχημα..σελ60 5

6 Πίνακας 21: Συμβουλές για την πρόληψη κινδύνου δήγματος για λύσσα σελ61 Πίνακας 22: Συμβουλές για την πρόληψη κινδύνων με την ενασχόληση με τον υδάτινο χώρο...σελ64 Πίνακας 23: Οδηγίες για τον εμβολιασμό των αλλεργικών ατόμων.σελ75 Πίνακας 24: Αντενδείξεις ταξιδιού κατά την διάρκεια της κύησης σελ95 Πίνακας 25: Συμβουλές για την προετοιμασία του οροθετικού ασθενούς για ένα ταξίδι. σελ100 6

7 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΕΙΔΙΚΟΥ ΜΕΡΟΥΣ Πίνακας 1: Ηλικία των ταξιδιωτών.. σελ166 Πίνακας 2: Περιοχή διαμονής των ταξιδιωτών κατά την παραμονή τους στην χώρα προορισμού τους.. σελ172 7

8 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΥ ΜΕΡΟΥΣ Γράφημα 1: Φύλο των ταξιδιωτών...σελ165 Γράφημα 2: Διάρκεια παραμονής των ταξιδιωτών...σελ167 Γράφημα 3: Είδος ταξιδιού των ταξιδιωτών σελ168 Γράφημα 4: Προορισμός των ταξιδιωτών σελ169 Γράφημα 5: Κύριος σκοπός του ταξιδιού των ταξιδιωτών..σελ170 Γράφημα 6: Τόπος διαμονής των ταξιδιωτών..σελ171 8

9 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Η ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΑΠΤΟΝΤΑΙ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΟΙΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑ ΥΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΝΕΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ 20 9

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΕΒΡΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΙΑΤΡΕΙΟΥ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΚΑΘΕ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΣΕ ΜΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ Ο ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΣΗ VISA HIV/AIDS TEST ΚΟΥΝΟΥΠΙΕΡΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΣΕ ΝΕΡΟ ΑΣΦΑΛΕΣ ΓΙΑ ΠΟΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΕΦΟΔΙΑ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ 30 10

11 4.4 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ: ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΑΥΤΙΑ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ JET LAG ( ΧΡΟΝΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΡΟΛΟΓΙΟΥ ) ΦΛΕΒΟΘΡΟΜΒΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΦΟΒΟΣ ΠΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ: ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΜΟΛΥΝΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΓΗΤΟ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΑΠΟ ΕΝΤΟΜΑ ΚΑΙ ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΚΑΙ ΑΙΜΑΤΟΓΕΝΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ, ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΖΩΑ ΥΠΟΠΤΑ ΜΕ ΛΥΣΣΑ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΟΛΥΜΒΗΣΗ, ΤΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΑΜΜΟ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ 63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΠΡΙΝ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΠΟΤΕ ΘΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΕΙ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ 68 11

12 5.1.3 ΠΟΣΟ ΚΑΙΡΟ ΘΑ ΔΙΑΡΚΕΣΕΙ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΠΟΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕΣΑ ΘΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΚΑΙ ΠΟΙΕΣ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΤΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ Η ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ-ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ 71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΑΞΙΔΙ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ ΤΩΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟΙ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΙ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΤΩΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΩΝ ΑΝΑΛΟΓΩΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ ΑΝΑΛΟΓΩΣ ΤΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΩΝ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΕΜΒΟΛΙΩΝ ΕΜΒΟΛΙΑ ΓΙΑ ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΤΟΜΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΑΡΧΕΙΟΥ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ ΕΜΒΟΛΙΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ _ ΙΛΑΡΑ-ΕΡΥΘΡΑ-ΠΑΡΩΤΙΤΙΔΑ ΔΙΦΘΕΡΙΤΙΔΑ-ΤΕΤΑΝΟΣ-ΚΟΚΚΥΤΗΣ ΠΟΛΙΟΜΥΕΛΙΤΙΔΑ 82 12

13 6.8.4 ΑΙΜΟΦΙΛΟΣ Β ΤΗΣ ΙΜΦΛΟΥΕΝΤΖΑΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Β ΑΝΕΜΟΒΛΟΓΙΑ 85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΩΝ ΔΙΑΡΡΟΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΥΡΕΤΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ ΜΕ ΕΞΑΝΘΗΜΑ ΠΥΡΕΤΟΣ ΧΩΡΙΣ ΕΞΑΝΘΗΜΑ ΙΚΤΕΡΟΣ ΠΑΡΑΣΙΤΩΣΕΙΣ 92 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΩΝ ΕΓΚΥΕΣ ΚΑΙ ΘΗΛΑΖΟΥΣΕΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ ΜΩΡΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ AIDS ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΑΛΜΕΝΟΙ ΑΝΑΠΗΡΟΙ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΠΡΟΫΠΑΡΧΟΝΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 106 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: Ο ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΣΤΙΓΜΗΣ ΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΧΟΡΗΓΗΘΟΥΝ

14 9.2 Η ΑΝΘΕΛΟΝΟΣΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ 108 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΒΑΛΛΟΜΕΝΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ 110 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΑΝΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟΣ ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΝΟΤΙΟΣ ΑΜΕΡΙΚΗ ΑΣΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΣΙΑ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΣΙΑ ΙΝΔΙΚΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΑΦΡΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟΣ ΑΦΡΙΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΦΡΙΚΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΦΡΙΚΗ ΔΥΤΙΚΗ ΑΦΡΙΚΗ ΝΟΤΙΑ ΑΦΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΠΡΩΗΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΡΑΙΒΙΚΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

15 11.8 ΝΟΤΙΟΣ ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ 156 ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ SYMMARY ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ Πληθυσμός Μελέτης- Μέθοδοι Τόπος και χρόνος διεξαγωγής της έρευνας Πληθυσμός Αναφοράς Τύπος και πληθυσμός μελέτης-δειγματοληψία Μέθοδοι Συλλογής Δεδομένων ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά ταξιδιωτών που άπτονται της Ταξιδιωτικής Ιατρικής στον Νομό Έβρου Στοιχεία του ταξιδιού Η διάρκεια παραμονής των ταξιδιωτών Είδος ταξιδιού που επέλεξαν οι ταξιδιώτες Χώρα προορισμού των ταξιδιωτών Ο κύριος σκοπός του ταξιδιού Ο τόπος διαμονής των ταξιδιωτών Περιοχή διαμονής των ταξιδιωτών Συζήτηση- Συμπεράσματα Περιορισμός της μελέτης Συζήτηση ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

16 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α 180 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β 183 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ

17 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 17

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ 1.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Η Ταξιδιωτική Ιατρική αποτελεί τον τομέα της φροντίδας υγείας που ασχολείται κυρίως με την πρόληψη των νοσημάτων που αφορούν τον ταξιδιώτη και κατά δεύτερο λόγο, με την εκτίμηση και αντιμετώπιση του ταξιδιώτη που νοσεί μετά την επιστροφή του. Κατ επέκταση, αποτελεί τομέα της δημόσιας υγείας, δεδομένης της εμπλοκής της στην διαχείριση εισαγόμενων νοσημάτων ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Η ειδικότητα της Ταξιδιωτικής Ιατρικής έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό ώστε να ανταποκριθεί στις μεταβαλλόμενες ταξιδιωτικές τάσεις. Όχι μόνο ταξιδεύουν πλέον πολλοί περισσότεροι άνθρωποι στο εξωτερικό, αλλά και οι λόγοι και τα είδη των ταξιδιών έχουν γίνει πολύ διαφορετικά. Αν και οι οργανωμένες ομαδικές εκδρομές παραμένουν δημοφιλείς, πολλοί ταξιδιώτες γίνονται όλο και πιο περιπετειώδεις και επιλέγουν να ταξιδέψουν μόνοι, με ένα σάκο στον ώμο, σε μη τουριστικές περιοχές, να πηγαίνουν σε αποστολές σε απομακρυσμένες, κάποιες φορές, περιοχές διαφόρων χωρών ή να δουλεύουν εθελοντικά για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Τα ταξίδια για λόγους εργασίας επίσης έχουν γίνει κάτι συνηθισμένο. Επιπλέον, ομάδες ατόμων που θα ήταν πιθανόν ευάλωτες όπως π.χ., μικρά παιδιά, γέροι, έγκυες γυναίκες και άτομα με σοβαρά προβλήματα υγείας ή αναπηρίες, ταξιδεύουν πλέον περισσότερο από ποτέ. Οι αλλαγές αυτές έχουν ως αποτέλεσμα όλο και περισσότερα άτομα να χρειάζονται πληροφορίες, συμβουλές και σε ορισμένες περιπτώσεις, προφύλαξη πριν ή και κατά την διάρκεια του ταξιδιού. Η Ταξιδιωτική Ιατρική ασχολείται και με την αποτροπή και με την πρόληψη μιας ασθένειας σε ένα ταξίδι. Μια ασθένεια μπορεί να προέλθει από την έκθεση του οργανισμού στην μόλυνση αλλά και από ατυχήματα, ψυχική αναστάτωση, περιβαλλοντικούς κινδύνους ή πολιτική αναταραχή. Επομένως η ειδικότητα της Ταξιδιωτικής Ιατρικής είναι πράγματι μια ακαδημαϊκή σπουδή και μια διεθνώς αναγνωρισμένη ειδικότητα που εσωκλείει πολλούς ακαδημαϊκούς κλάδους συμπεριλαμβανομένων της τροπικής ιατρικής, της μολυσματικής ασθένειας, την μικροβιολογία, την επιδημιολογία, την επιστήμη της νοσηλευτικής, καθώς και πολλούς άλλους. Η συνεχής παρακολούθηση της αρρώστιας και της ασθένειας, και στην ξένη χώρα και σε όσους επιστρέφουν στην πατρίδα τους είναι απαραίτητη για να μπορέσουν να γίνουν ασφαλείς εκτιμήσεις των κινδύνων για όσους σκοπεύουν να ταξιδέψουν. Το σημείο αυτό είναι σημαντικό για την εξέλιξη της ειδικότητας. Η διάδοση πληροφοριών σχετικά με τους αληθινούς ή πιθανούς κινδύνους μπορεί να αποτρέψει την ασθένεια και να αυξήσει τον εντοπισμό της σε ταξιδιώτες που έχουν επιστρέψει στην πατρίδα τους. Κάτι τέτοιο μπορεί να έχει σημαντικές επιρροές στην δημόσια υγεία αν αναλογιστεί κανείς δευτερεύοντα περιστατικά ή επιδημικές εκρήξεις που οφείλονται σε ταξιδιώτες που επιστρέφουν στην πατρίδα τους με μολυσματικές ασθένειες. 1 18

19 1.3 Η ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Από τους περασμένους αιώνες ήταν γνωστά στοιχεία για μετάδοση νοσημάτων, όπως η πανώλη, ο κίτρινος πυρετός ή η σύφιλη, μέσω ιεραποστόλων και εξερευνητών που ταξιδεύουν σε χώρες της Ευρώπης. Σε αυτά, τις τελευταίες δεκαετίες ήρθαν να προστεθούν και νέα, αναδυόμενα νοσήματα όπως η HIV λοίμωξη και η πολυανθεκτική ελονοσία. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS), η νόσος μέσα σε διάστημα λίγων μόλις εβδομάδων, επεκτάθηκε σε όλον τον κόσμο μέσω των ταξιδιωτών απειλώντας την δημόσια υγεία. Σημαντικότερα, εξάλλου, από πλευράς κινδύνου θνητότητας για τον ταξιδιώτη, είναι τα ατυχήματα και η έξαρση προϋπάρχουσας νόσου όπως π.χ. καρδιακή νόσος. Με βάση αυτά τα δεδομένα ορισμένοι κλινικοί ιατροί άρχισαν, από την δεκαετία του 1980 να μελετούν τις αρχές και τις συστάσεις που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την προστασία της υγείας του ταξιδιώτη. Η μελέτη της πρόληψης των νοσημάτων που αφορούν τον ταξιδιώτη αναπτύχθηκε παράλληλα με τον αριθμό των ταξιδιωτών και το εύρος των προορισμών,έτσι ώστε να πάρει στις μέρες μας την μορφή του ειδικευμένου τομέα Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Αυτό που διαφοροποιεί την Ταξιδιωτική Ιατρική από τους άλλους τομείς της Ιατρικής είναι η ταχύτατη μεταβολή των δεδομένων που επικρατούν σε κάθε χώρα του κόσμου την δεδομένη στιγμή, καθώς εξάρσεις επιδημιών, φυσικές καταστροφές και μεταναστεύσεις ομάδων πληθυσμού, μπορεί ανά πάσα στιγμή να αλλάξουν τον σχετικό κίνδυνο για τον ταξιδιώτη ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΑΠΤΟΝΤΑΙ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Η Ταξιδιωτική Ιατρική άπτεται πολλών ιατρικών ειδικοτήτων και υποειδικοτήτων όπως η Λοιμωξιολογία, και η Τροπική Ιατρική, η Δημόσια Υγεία, η Προληπτική Ιατρική, η Γεωγραφική Ιατρική, η Μικροβιολογία, η Επιδημιολογία, αλλά και η Επιστήμη της Νοσηλευτικής. Γι αυτό και η Ταξιδιωτική Ιατρική θεωρείται μια διεθνώς αναγνωρισμένη πλέον ειδικότητα που εσωκλείει πολλούς από αυτούς τους ακαδημαϊκούς κλάδους που προαναφέρθηκαν ΠΟΙΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, υπηρεσίες Ταξιδιωτικής Ιατρικής παρέχουν εξίσου τόσο οι ιατροί όσο και οι νοσηλευτές καθώς και οι επισκέπτες υγείας, αφού οι ειδικότητες τους σχετίζονται άμεσα με την ειδικότητα της Ταξιδιωτικής Ιατρικής. 1 19

20 1.7 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑ ΥΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Ο ρόλος του επαγγελματία υγείας που ασχολείται με την Ταξιδιωτική Ιατρική είναι τόσο η αξιολόγηση αλλά και η διαχείριση των ταξιδιωτών, με βάση τα χαρακτηριστικά του ταξιδιού καθώς και του ταξιδιώτη ΝΕΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Έχει διαφανεί σαφής σχέση μεταξύ των πρόσφατα εντοπισμένων ασθενειών, των επανεμφανιζόμενων ασθενειών και της εξάπλωσής τους μέσω των ταξιδιών. Νέο εμφανιζόμενες ασθένειες Το πιο αξιοσημείωτο παράδειγμα των τελευταίων ετών είναι η μόλυνση από τον ιό Humman Immunisation Virus (HIV) και η ασθένεια του Aquired Immune Deficiency, (AIDS), το λεγόμενο σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας, που πρωτοεμφανίστηκε στην Αφρική και ραγδαία εξαπλώθηκε σε όλον τον κόσμο. Η πιθανότερη πορεία που ακολούθησε ο ιός ήταν από την Αφρική στην Καραϊβική, έπειτα στην Αμερική, μετά Ευρώπη και Ασία. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ανακοίνωσε ότι αναμενόταν 29,4 εκατ. ενήλικες και παιδιά να προσβληθούν από τον ιό HIV και ότι θα σημειωθούν 8,4 εκατ. περιπτώσεις ασθενών με AIDS ως το τέλος του Το 1991 ξέσπασε χολέρα στο Περού, κάτι που αποτέλεσε σοβαρό κίνδυνο για την υγεία και πήρε διαστάσεις επιδημίας. Ο Δάγγειος πυρετός αποτελεί όλο και μεγαλύτερη απειλή σε πολλές περιοχές όπως σε τμήματα της Ασίας, στο Νότιο Ειρηνικό και στην Κεντρική Αμερική, συμπεριλαμβανομένης της Καραϊβικής ενός δημοφιλούς τουριστικού προορισμού. Η ελονοσία φαίνεται να εξαπλώνεται σε χώρες όπου δεν είναι ενδημική, κάτι που οφείλεται άμεσα στην εισβολή ταξιδιωτών. 20

21 Επανεμφανιζόμενες ασθένειες Η διφθερίτιδα πρόσφατα ξαναεμφανίστηκε λόγω της διακοπής της τακτικής εμβολιασμού στην πρώην Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια των πρόσφατων πολιτικών αναταραχών και η αρρώστια αυτή έκτοτε παρουσιάστηκε σε γειτονικές χώρες καθώς εξαπλώθηκε, και πάλι, μέσω των ταξιδιωτών. Η φυματίωση επανεμφανίστηκε σε βιομηχανικές και αναπτυσσόμενες χώρες ως άμεση συνάρτηση της φτώχειας, της ανοσίας στα φάρμακα, του συνωστισμού και του AIDS. 1 21

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΛΛΑΔΑ Η ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΤΗΝ 2.1 ΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα,οι υπηρεσίες ταξιδιωτικής ιατρικής παρέχονται κυρίως από τις Διευθύνσεις Υγείας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, με εξολοκλήρου κρατική επιχορήγηση και από το γραφείο Ταξιδιωτικής Ιατρικής του Κέντρου Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ). Το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. δέχεται καθημερινά πολλά τηλεφωνήματα, από όλες τις περιοχές της Ελλάδας, από ιδιώτες, από εταιρείες αλλά και από διευθύνσεις υγείας των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων που ζητούν να ενημερωθούν για διάφορα θέματα που αφορούν το ταξίδι, συμπεριλαμβανομένων των εμβολίων και των φαρμάκων που συνιστώνται για το ταξίδι σε διάφορα μέρη του πλανήτη. Εκεί, μπορούν να απευθύνονται όλοι οι ταξιδιώτες για να τους χορηγηθούν οι γενικές οδηγίες ανάλογα με τον προορισμό τους,τα απαιτούμενα εμβόλια καθώς και την ανθελονοσιακή αγωγή. 2 22

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΕΒΡΟΥ 3.1 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΙΑΤΡΕΙΟΥ ΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ Εγκαταστάσεις, εξοπλισμός και προμήθειες του ιατρείου ταξιδιωτικής ιατρικής Εγκαταστάσεις Τα ιατρεία ταξιδιωτικής ιατρικής στις χώρες της Ευρώπης λειτουργούν συχνά μέσα σε πλαίσια δομών παροχής φροντίδας υγείας, (μερικά εντός νοσοκομείων) ώστε να υπάρχει δυνατότητα αντιμετώπισης και διακομιδής ατόμων που ενδεχομένως παρουσιάζουν άμεση αντίδραση από χορήγηση εμβολίου. Συχνά τέτοια ιατρεία λειτουργούν εντός λοιμωξιολογικών ή παθολογικών κλινικών, με επιπλέον δυνατότητα εκτίμησης και αντιμετώπισης του ταξιδιώτη που νοσεί μετά την επιστροφή του από το ταξίδι. Σε αυτά τα ιατρεία υπάρχει επίσης η δυνατότητα λήψης και αποστολής δειγμάτων για εργαστηριακές εξετάσεις, όπως ορολογικούς ελέγχους για αντισώματα έναντι της ηπατίτιδας Α ή Β, ή εξετάσεις αίματος και καλλιέργειες κοπράνων. Το ίδιο ισχύει και για το ιατρείο της Ταξιδιωτικής Ιατρικής στην Αλεξανδρούπολη. Δομικά το ιατρείο περιλαμβάνει τουλάχιστον τρεις χώρους: το χώρο της υποδοχής των ταξιδιωτών, το χώρο συνέντευξης - εξεταστήριο και το χώρο που καταλαμβάνει η γραμματεία. Στο χώρο υποδοχής ο ταξιδιώτης δίνει τα στοιχεία του και συμπληρώνει ειδικό έντυπο που αφορά το ιατρικό ιστορικό του καθώς και λεπτομέρειες σχετικά με το ταξίδι. Ο χώρος είναι εξοπλισμένος με τηλεόραση ή και video, που χρησιμοποιείται και για την ταυτόχρονη ενημέρωση των ταξιδιωτών σε θέματα ταξιδιωτικής ιατρικής. Στον ίδιο χώρο διατίθενται και ενημερωτικά φυλλάδια με γενικές οδηγίες υγείας για ταξιδιώτες. Τα ιατρεία μπορούν αν θέλουν να γράψουν το δικό τους εκπαιδευτικό υλικό. Αυτό έχει το πλεονέκτημα της ενίσχυσης όσων ειπώθηκαν στην επίσκεψη πριν το ταξίδι. Στο χώρο συνέντευξης - εξεταστήριο ο γιατρός συλλέγει πληροφορίες από το ιστορικό, γίνεται η κλινική εξέταση (αν χρειάζεται), χορηγούνται τα εμβόλια και δίνονται οι ιατρικές συμβουλές. Εν συνεχεία ο ταξιδιώτης επιστρέφει στο χώρο υποδοχής, όπου παραμένει για λεπτά για παρακολούθηση, για το ενδεχόμενο εμφάνισης άμεσης αντίδρασης υπερευαισθησίας. 3 Εξοπλισμός Υπό ιδανικές συνθήκες κάθε χώρος συνέντευξης έχει έναν υπολογιστή, πρόσβαση στο διαδίκτυο και εκτυπωτή. Αυτό επιτρέπει στον επαγγελματία υγείας να έχει πρόσβαση σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων ταξιδιωτικής ιατρικής. Επίσης μπορεί αμέσως να δει τα εμβόλια που χορηγήθηκαν σε έναν ασθενή κατά τη διάρκεια προηγούμενων διαβουλεύσεων, εάν το αντίγραφο του ιατρικού αρχείου τους δεν είναι διαθέσιμο. Εάν ο υπολογιστής συνδέεται με το διαδίκτυο, ο επαγγελματίας υγείας μπορεί να αναζητήσει πληροφορίες στο διαδίκτυο για ζητήματα, όπως τρέχουσες 23

24 επιδημίες ανά τον κόσμο ή τον εντοπισμό ιατρείων ταξιδιωτικής ιατρικής σε άλλες περιοχές της χώρας ή σε άλλες χώρες. Κάθε δωμάτιο συνέντευξης διαθέτει ένα τηλέφωνο και facsimile,(fax), μια μηχανή τηλεομοιοτυπίας. Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στη λήψη των αρχείων εμβολίων ή των ασφαλιστικών παραπομπών από τον οικογενειακό γιατρό των ταξιδιωτών. Στο χώρο της συνέντευξης υπάρχει ένα ημερολόγιο τοίχου, γεωγραφικός χάρτης και άτλαντας για την ανεύρεση των κυριότερων πόλεων και την ανασκόπηση του σχεδίου ταξιδιού. Ακόμη στο χώρο του εξεταστηρίου υπάρχει εξεταστικό κρεβάτι, φωτεινή πηγή, νιπτήρας, επιφάνεια για την προετοιμασία των χορηγούμενων εμβολίων και σύστημα ασφαλούς αποκομιδής για βελόνες, σύριγγες και φιαλίδια (δοχείο για τα αιχμηρά). Ένα ψυγείο και ένας καταψύκτης υπάρχουν για την αποκλειστική αποθήκευση εμβολίων. Αν είναι δυνατό, πρέπει να συνδεθούν με μια πηγή ενέργειας έκτακτης ανάγκης έτσι ώστε εάν συμβεί διακοπή ρεύματος να μην καταστραφούν τα εμβόλια. Είναι υποχρεωτικό να ελέγχεται και να καταγράφεται η θερμοκρασία τους και στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση και τη χορήγηση του εμβολίου του κίτρινου πυρετού. Η καταγραφή της θερμοκρασίας γίνεται δύο φορές καθημερινά. Εάν το ψυγείο/ο καταψύκτης δεν συνδέεται με μια πηγή ενέργειας έκτακτης ανάγκης, ένας συναγερμός πρέπει να εγκατασταθεί για να δείξει εάν η θερμοκρασία παρεκκλίνει από τα πρότυπα. Τα εμβόλια που απαιτούν ψύξη πρέπει να διατηρηθούν σε θερμοκρασία 2-8 C (35-46 F), με βέλτιστη θερμοκρασία τους 5 C (τα εμβόλια 40 F). Τα εμβόλια που απαιτούν την αποθήκευση σε κατάψυξη (π.χ. κίτρινος πυρετός) πρέπει να διατηρηθούν σε -15 C (5 F) ή λιγότερο με μια βέλτιστη θερμοκρασία -20 C (0 F). Επειδή η πόρτα ψυγείων θα εκτεθεί σε υψηλότερες θερμοκρασίες τα εμβόλια δεν πρέπει ποτέ να αποθηκευτούν στην πόρτα. 4 Εμβόλια Οι οδηγίες χρήσης των εμβολίων καθορίζονται από τους κατασκευαστές. Εάν το ιατρείο εντάσσεται σε ένα νοσοκομείο ή μια ιατρική σχολή, η αγορά των εμβολίων θα γίνεται μέσω του φαρμακείου τους. Στην Αλεξανδρούπολη το ιατρείο υπάγεται στο νοσοκομείο της πόλης. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα φαρμακεία των νοσοκομείων έχουν συμβάσεις αγοραπωλησιών με τους κατασκευαστές εμβολίων με τους οποίους έχουν συμφωνήσει συγκεκριμένες τιμές. Αυτό μπορεί να περιορίσει τη δυνατότητα του ιατρείου να επιλέξει ανεξάρτητα μεταξύ δύο παρόμοιων προϊόντων. Η άδεια χορήγησης του εμβολίου του κίτρινου πυρετού δίνεται συνήθως από τις Διευθύνσεις Υγείας του κράτους. Απαιτείται μια αίτηση και ορισμένοι όροι πρέπει να πληρούνται πριν επιτραπεί η χορήγηση του εμβολίου. Αυτοί μπορεί να απαιτούν την επάνδρωση του ιατρείου με εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας, ότι το εμβόλιο θα διατηρηθεί στις κατάλληλες θερμοκρασίες και θα δοθεί αμέσως μετά από την παρασκευή του ή ότι το προσωπικό του ιατρείου μπορεί να χειριστεί τις πιθανές αντιδράσεις υπερευαισθησίας στο εμβόλιο. 5 24

25 Προμήθειες Οι περισσότερες προμήθειες αφορούν τη χορήγηση των εμβολίων, όπως γάντια, σύριγγες σε διάφορα μεγέθη, βελόνες σε διάφορα μήκη και μετρητής (για την ενδομυϊκή και ενδοδερμική χρήση τους), επίδεσμοι, οινόπνευμα, αποστειρωμένες γάζες.ακόμη, υπάρχει σφυγμομανόμετρο, στηθοσκόπιο, ωτοσκόπιο, οφθαλμοσκόπιο, θερμόμετρο και συσκευή παροχής οξυγόνου. Είναι σημαντικό να μπορεί να αντιμετωπιστεί μια αντίδραση υπερευαισθησίας μετά από τον εμβολιασμό. Για το λόγο αυτό πρέπει να είναι διαθέσιμα σκευάσματα αδρεναλίνης και αντιϊσταμινικά. 6 25

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΚΑΘΕ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ 4.1 Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΣΕ ΜΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Ο επαγγελματίας υγείας θα πρέπει να συμβουλεύει τους ταξιδιώτες που θα επισκεφθούν μια άλλη χώρα στα πλαίσια της εργασίας τους και θα πρέπει να παραμείνουν για χρονικό διάστημα τριών μηνών ή περισσότερο στη χώρα προορισμού, να επισκέπτονται το ιατρείο τουλάχιστον 6 μήνες πριν από την αναχώρησή τους, έτσι ώστε να έχουν τον απαιτούμενο χρόνο για να λάβουν τα κατάλληλα εμβόλια όταν αυτό είναι απαραίτητο. Για τους ταξιδιώτες που ταξιδεύουν για μικρότερο χρονικό διάστημα, η επίσκεψη θα πρέπει να γίνεται περίπου 4-6 βδομάδες πριν από το ταξίδι. Οι χρονικοί αυτοί περιορισμοί τίθενται έτσι ώστε ο επαγγελματίας υγείας να έχει την ευχέρεια να κάνει τις απαραίτητες εξετάσεις και να χορηγήσει τα κατάλληλα εμβόλια σε χρόνο που θα επιτρέψει την ανάπτυξη ικανοποιητικής ανοσίας και κατ' επέκταση προστασίας στον ταξιδιώτη. Σε περίπτωση που ο ταξιδιώτης επισκεφθεί το ιατρείο μερικές μόνο μέρες πριν από το ταξίδι, η χορήγηση εμβολίων συνήθως συστήνεται μόνο για τα άκρως απαραίτητα εμβόλια και με επιταχυνόμενα σχήματα χορήγησης έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η καλύτερη δυνατή ανοσολογική προστασία υπό τις περιστάσεις Η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ Συνιστάται ανεπιφύλακτα επαρκής ασφάλεια ταξιδιού και υγείας. Πρέπει να ελεχθεί προσεκτικά ο βαθμός ιατρικής κάλυψης και το κατά πόσο περιλαμβάνει την επιστροφή του ταξιδιώτη στην πατρίδα. Κάποιες ήδη υπάρχουσες ιατρικές καταστάσεις μπορεί να μην καλύπτονται εάν χρειαστεί περίθαλψη στο εξωτερικό. Οι έγκυες γυναίκες που ταξιδεύουν πρέπει να βεβαιώνονται ότι η ασφάλειά τους καλύπτει πάσης φύσεως θεραπεία σχετική με την εγκυμοσύνη. Κάποιες ασφάλειες αποκλείουν διεκδικήσεις που αφορούν στη γέννηση ενός παιδιού ή στην εγκυμοσύνη σε διάστημα 2 μηνών από την αναμενόμενη ημερομηνία γέννησης. Επικίνδυνες δραστηριότητες όπως το τζετ σκι, η πτώση με αλεξίπτωτο και η ενοικίαση μοτοποδηλάτων σχεδόν με βεβαιότητα δεν καλύπτονται από μια γενική ταξιδιωτική ασφάλεια. 8 26

27 4.3 Ο ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ Τα διαβατήρια πρέπει να είναι σωστά και να ισχύουν χρονικά. Κάποιες χώρες απαιτούν ο χρόνος εγκυρότητας που απομένει να είναι τουλάχιστο 6 μήνες και είναι πιθανό να μην επιτραπεί η είσοδος στον ταξιδιώτη αν αυτό δεν ισχύει. Τα παιδιά από τη Βρετανία είναι πλέον υποχρεωμένα να έχουν δικό τους διαβατήριο ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΣΗ Το πιστοποιητικό για τον κίτρινο πυρετό είναι το μόνο που απαιτείται διεθνώς σύμφωνα με την έγκριση του ΠΟΥ. Οι ταξιδιώτες μπορεί να χρειαστεί να προσκομίσουν ένα έγκυρο πιστοποιητικό όταν μπουν ή περάσουν μέσα από κάποιες χώρες. Θα πρέπει να εξεταστούν στην τοπική ταξιδιωτική κλινική γενικής παθολογίας ή στο κέντρο ανοσοποίησης τουλάχιστο 2 εβδομάδες πριν την αναχώρησή τους VISA Η κάρτα VISA μπορεί να είναι απαραίτητη για την είσοδο σε κάποιες χώρες HIV/AIDS TEST Ίσως ζητηθεί, κυρίως αν πρόκειται για επισκέπτες που θα παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Γίνεται προσεχτικός έλεγχος μέσω της τοπικής ταξιδιωτικής κλινικής ή της πρεσβείας της άλλης χώρας πολύ πριν την αναχώρηση του ταξιδιώτη ΚΟΥΝΟΥΠΙΕΡΕΣ Η χρήση κουνουπιέρας με πυκνό δίχτυ μπορεί να είναι απαραίτητη εάν οι ταξιδιώτες κοιμούνται σε κατάλυμα με παράθυρα χωρίς προφύλαξη για έντομα ή κατά τη διάρκεια ταξιδιού σε κάμπινγκ ή για σαφάρι. Διατίθενται σε μονό και διπλό μέγεθος και υπάρχουν σε ταξιδιωτικές κλινικές και μαγαζιά σε κατασκηνώσεις. Είναι ελαφριές, συμπαγείς και πρέπει να αγοραστούν πριν την αναχώρηση. Ο πίνακας 1 περιέχει χρήσιμες συμβουλές για τη χρήση των διχτυών αυτών. 27

28 ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑ Για περαιτέρω προστασία, οι κουνουπιέρες μπορούν να μουσκευτούν μέσα σε διάλυμα εντομοκτόνου (περμεθρίνη), να στεγνωθούν και προσεχτικά να ανατοποθετηθούν στην θήκη τους για να αποφθεχθεί τυχόν καταστροφή τους κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Το εντομοκτόνο συνεχίζει να δρα για 6 μήνες με την προϋπόθεση ότι η κουνουπιέρα δε θα πλυθεί. ΧΡΗΣΗ Οι κουνουπιέρες μπορούν να κρεμαστούν από γάντζους / στηρίγματα όταν χρησιμοποιούνται σε εσωτερικούς χώρους ή από κλαδιά δέντρων σε εξωτερικούς. Οι χρήστες, αφού μπουν μέσα, πρέπει να βεβαιωθούν ότι η κουνουπιέρα είναι καλά στερεωμένη και με ασφάλεια κάτω από το στρώμα ή τον υπνόσακο και ότι δεν έχουν παγιδευτεί μέσα κουνούπια. ΦΡΟΝΤΙΔΑ Γίνεται τακτικός έλεγχος ότι η κουνουπιέρα δεν είναι πουθενά σκισμένη κυρίως αν χρησιμοποιείται σε εξωτερικούς χώρους. 9 Πίνακας 1 Συμβουλές για το πώς θα χρησιμοποιήσετε την κουνουπιέρα Εάν δεν έχει ήδη διαποτιστεί, μουσκέψτε την κουνουπιέρα σε 10% διάλυμα περμεθρίνης πριν τη χρήση. Μάθετε πώς να στήνετε την κουνουπιέρα πριν την αναχώρηση. Στερεώστε την καλά κάτω από το στρώμα μη την αφήνετε να κρέμεται. Ελέγχετέ την τακτικά για τυχόν σκισίματα. Πηγή: ( Εγχειρίδιο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, ) ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΣΕ ΝΕΡΟ ΑΣΦΑΛΕΣ ΓΙΑ ΠΟΣΗ Στα αστικά κέντρα, το εμφιαλωμένο νερό (κατά προτίμηση ανθρακούχο), είναι μια επιλογή εφικτή, αλλά όσοι ταξιδεύουν για μεγάλα διαστήματα ίσως χρειαστεί να αναζητήσουν εναλλακτικές μεθόδους για την επεξεργασία του. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Ο σκοπός είναι να αφαιρεθούν κάποια στερεά σωματίδια (φιλτράρισμα) και να εξοντωθούν επιβλαβείς μικροβιολογικοί παράγοντες όπως π. χ. βακτήρια, ιοί και κύστες (καθαρισμός). 28

29 ΦΙΛΤΡΑΡΙΣΜΑ Ένα ύφασμα με πυκνή σύνθεση ή ένα φίλτρο του εμπορίου θα απομακρύνουν τα κατακάθια αλλά όχι τους ιούς ή τα βακτήρια. Το φιλτραρισμένο νερό ίσως απαιτεί περαιτέρω επεξεργασία πριν γίνει ασφαλές για πόση. Διατίθενται φορητές αντλίες και φίλτρα βαρύτητας, τα οποία φιλτράρουν και καθαρίζουν το νερό, αλλά πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή του πιο κατάλληλου εξοπλισμού. Η προσεχτική χρήση και ο τακτικός καθαρισμός είναι απαραίτητα για την αποφυγή μολύνσεων του εξοπλισμού. ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ Ο βρασμός είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος αποστείρωσης μικρών ποσοτήτων νερού αλλά δεν είναι πάντα ο πρακτικότερος. Το νερό πρέπει να βράζεται για ένα ολόκληρο λεπτό ή για 5 λεπτά σε μεγάλο υψόμετρο. Το βρασμένο νερό πρέπει να έχει κρυώσει πριν την πόση του. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν χημικά στοιχεία όπως είναι το βάμμα ιωδίου 4 σταγόνες ανά λίτρο ή ταμπλέτες χλωρίου σύμφωνα με τις οδηγίες του παρασκευαστή. Υπάρχει περίπτωση όμως να μην σκοτωθούν κάποιες κύστες ή ιοί. ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ Το επεξεργασμένο νερό πρέπει να διατηρείται σε δοχεία αποστειρωμένα ή απολυμασμένα και να καλύπτονται με καπάκι. Το δοχείο που χρησιμοποιείται για την επεξεργασία είναι ιδανικό ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ Η επίδραση του ηλιακού φωτός γίνεται μεγαλύτερη από τις αντανακλαστικές ιδιότητες του νερού και του χιονιού, καθώς και σε μεγάλα υψόμετρα. Αντηλιακά Αυτά φιλτράρουν και απομακρύνουν την επιβλαβή υπέρυθρη ακτινοβολία του ήλιου, κυρίως τις ακτίνες UVA / UVB και διατίθενται στο εμπόριο σε μορφή λοσιόν, κρέμας ή λαδιού. Ο δείκτης προστασίας από τον ήλιο,spf(sun Protector Factor) που αναγράφεται πάνω στη συσκευασία, φανερώνει το χρόνο που το δέρμα μπορεί να εκτεθεί στον ήλιο χωρίς να πάθει εγκαύματα. Ένας δείκτης προστασίας 12 καθυστερεί το έγκαυμα για περίπου 3 ώρες αλλά ο υπολογισμός αυτός είναι κατά προσέγγιση. Ο πίνακας 2 προτείνει έναν οδηγό για την αποφυγή εγκαυμάτων, συμπεριλαμβανομένης και της χρήσης αντηλιακών. 29

30 Ο δείκτης προστασίας δείχνει την προστασία από τις ακτίνες UVΒ ενώ η προστασία από τις UVΑ φαίνεται από μια σειρά από. ΕΙΔΗ ΑΝΤΗΛΙΑΚΩΝ Απορροφητικά: αυτά δρουν απορροφώντας τις ακτίνες πριν φτάσουν στο δέρμα. Είναι αποτελεσματικά μόνο ενάντια στις ακτίνες UVΒ αν και κάποια από αυτά προσφέρουν μια πολύ μικρή προστασία από τις UVΑ. Τα αντηλιακά αυτά ξεπλένονται και φεύγουν εύκολα, εκτός κι αν είναι αδιάβροχα, και απαιτούν συχνή εφαρμογή. Αντανακλαστικά: αυτά συνήθως είναι πυκνότερης και όχι τόσο λείας υφής και περιέχουν οξείδιο του ψευδαργύρου ή διοξείδιο του τιτανίου, τα οποία αφήνουν ένα λευκό χρώμα πάνω στο δέρμα. Προστατεύουν και από τις UVA και από τις UVB ακτίνες και είναι κατάλληλα για ευαίσθητες περιοχές, όπως τα χείλη και η μύτη. ΧΡΗΣΗ Το αντηλιακό πρέπει να απλωθεί πριν την έκθεση στον ήλιο και να γίνεται τακτικά η επανάληψη κατά τη διάρκεια της ημέρας, κυρίως μετά το κολύμπι / μπάνιο ή μετά από έντονη εφίδρωση. Ένας δείκτης προστασίας 15 ή περισσότερο, συνιστάται για όσους έχουν κανονική επιδερμίδα ενώ όσοι έχουν ευαίσθητη επιδερμίδα και τα παιδιά πρέπει να χρησιμοποιούν υψηλότερο δείκτη. 9 Πίνακας 2 Συμβουλές για την αποφυγή εγκαυμάτων από τον ήλιο Εξοικειωθείτε με τον ήλιο σταδιακά με την έκθεσή σας να φτάνει μόλις τα 30 λεπτά ημερησίως. Απλώστε το αντηλιακό στο σώμα σας τουλάχιστο 30 λεπτά πριν την έκθεσή σας στον ήλιο. Ξαναβάζετε τακτικά αντηλιακό, κυρίως μετά το κολύμπι. Τα παιδιά και όσοι έχουν ευαίσθητη επιδερμίδα πρέπει να βάζουν αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας SPF (15+). Αποφύγετε την ηλιοθεραπεία κατά τις θερμότερες ώρες της ημέρας (12:00 15:00) Πηγή: ( Εγχειρίδιο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, ) ΕΦΟΔΙΑ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ Τα αντικείμενα που θα πρέπει να υπάρχουν μέσα σε ένα κουτί πρώτων βοηθειών εξαρτώνται από τους σχετικούς κινδύνους του εκάστοτε επικείμενου ταξιδιού. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή των αντικειμένων αυτών είναι η τοποθεσία, 30

31 η διάρκεια της παραμονής, το είδος του καταλύματος, τα μέλη της οικογένειας, η πρόσβαση σε παροχές ιατρικού τύπου και η παρούσα κατάσταση υγείας του ατόμου. Ο πίνακας 3 περιλαμβάνει τα εφόδια πρώτων βοηθειών για ένα τέτοιο ταξίδι. ΦΑΡΜΑΚΑ Όλα τα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων και κάποιων εφεδρικών φαρμάκων εκτάκτου ανάγκης (για την περίπτωση που χαθούν), πρέπει να αγοραστούν πριν την αναχώρηση. Κάποια μπορεί να χρειαστούν συνταγή γιατρού. Ο πίνακας 4 περιέχει χρήσιμες πληροφορίες για τη μεταφορά και τη χρήση των φαρμάκων κατά το ταξίδι. 9 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Για τους πόνους: Διαλυτή ασπιρίνη / παρακεταμόλη / ιβουπροφένη. Λοιμώξεις εντέρων: Αντιβιοτικά ευρέος φάσματος (ciprofloxacin / cotrimoxazole / μετρονιδαζόλη), ιδιαίτερα αν επισκέπτεστε μακρινά μέρη. λοπεραμίδη ή lomotil Μικρές συσκευασίες του εμπορίου για ενυδάτωση του στόματος ή σπιτικά διαλύματα ( παρατίθεται στον πίνακας 5). Ταμπλέτες ανθελονοσιακές (εάν συνίστανται) Χλωροκίνη / proguanil μπορείτε να τα αγοράσετε από μαγαζί. Το Mefloquine και άλλα ανθελονοσιακά απαιτούν συνταγή γιατρού. Αντιισταμινικά / Ναυτία: προμεθαζίνη (μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τις δύο περιπτώσεις) τερφεναδίνη (αντιισταμινικό μόνο κατόπι συνταγής γιατρού) δραμαμίνη ( ναυτία από μαγαζί). Διάφορα: λοσιόν καλαμίνας (έγκαυμα) γαρυφαλέλαιο (πονόδοντος) καθαρτικά αντιμυκητιακές / αντισηπτικές αλοιφές υπνωτικά χάπια φάρμακα που παίρνουμε προσωπικά το διάστημα αυτό 31

32 εντομοαπωθητικά (σπρέι / κρέμες / μαντιλάκια). ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΕΦΟΔΙΑ ΓΙΑ: Έντονη αλλεργία: ειδικό κουτί αδρεναλίνης (αλλεργίες από τρόφιμα / τσιμπήματα / φάρμακα). Ναυτία όρους (από έλλειψη οξυγόνου): ακεταζολαμίδιο νιφεδιπίνη. Πίνακας 3 Εφόδια πρώτων βοηθειών Συνήθη αντικείμενα λευκοπλάστης / κολλητική ταινία επίδεσμοι τραυμάτων επίδεσμοι κρεπ / ευπροσάρμοστοι / τριγωνικοί καρφίτσες ασφαλείας ψαλίδι τσιμπιδάκι αντισηπτικά μαντηλάκια θερμόμετρα χωρίς υδράργυρο (διατίθενται χάρτινα θερμόμετρα, χωριστά τυλιγμένο το καθένα, που είναι αποτελεσματικά και εύκολα στη μεταφορά) γάντια μιας χρήσης μικρό εγχειρίδιο πρώτων βοηθειών φακός φάρμακα εφόδια προσωπικής υγιεινής (δεν τα βρίσκουμε πάντα στο εξωτερικό) προφυλακτικά (εάν αγοραστούν στο εξωτερικό, η ποιότητά τους είναι αμφίβολη). Έξτρα αντικείμενα (για μεγαλύτερα ταξίδια και επισκέψεις σε απομακρυσμένες περιοχές): ταμπλέτες / εξοπλισμός καθαρισμού νερού κουτί με αποστειρωμένες βελόνες / σύριγγες 32

33 κουτί με οδοντικά αντικείμενα εκτάκτου ανάγκης ζεστά / κρύα επιθέματα μονωτική κουβέρτα Πηγή: ( Εγχειρίδιο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, ) Πίνακας 4 Συμβουλές για τη φύλαξη και τη χρήση φαρμάκων κατά το ταξίδι βάλτε τα φάρμακα σε αποσκευές που κουβαλάτε στα χέρια ώστε ο κίνδυνος να χαθούν να μειωθεί διατηρείτε τα φάρμακα στη δική τους συσκευασία με την ετικέτα τους η απορρόφηση των ανθελονοσιακών και των αντισυλληπτικών χαπιών μπορεί να επηρεαστεί από διάρροια και έμετο η δράση των φαρμάκων μπορεί να επηρεαστεί από υπερβολική ζέστη / κρύο Πηγή: ( Εγχειρίδιο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, ) Πίνακας 5 Διάλυμα φτιαγμένο στο σπίτι για να δροσίζετε το στόμα σας Διαλύστε: 1 κοφτό κουταλάκι αλάτι 4 κουταλάκια ζάχαρη Σε: 1 λίτρο ασφαλές νερό Πηγή: ( Εγχειρίδιο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, ) 33

34 4.4 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ: ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Αν και η λέξη ταξίδι παραπέμπει σε μια ευχάριστη εμπειρία στις περισσότερες περιπτώσεις, κάθε ταξιδιώτης θα πρέπει να είναι ενήμερος ότι κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του ενδέχεται να εκτεθεί σε διαφόρους κινδύνους που μπορεί να επηρεάσουν την υγεία και την ασφάλεια του, ακόμη και να απειλήσουν τη ζωή του. Οι κίνδυνοι αυτοί επικεντρώνονται γύρω από δύο βασικούς άξονες: τα χαρακτηριστικά και την προσωπικότητα του ταξιδιώτη και τα χαρακτηριστικά του ταξιδιού και του τόπου προορισμού. Πιο ευάλωτα θεωρούνται άτομα που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου όπως χρόνιοι πάσχοντες, έγκυες γυναίκες, μικρά παιδιά κτλ. Η έγκαιρη ενημέρωση του ταξιδιώτη σχετικά με τους κινδύνους που εγκυμονούν στον τόπο προορισμού και τις γενικότερες συνθήκες που επικρατούν σε αυτόν και η λήψη κατάλληλων προληπτικών μέτρων, μπορούν να μειώσουν τους κινδύνους που απειλούν την υγεία του ταξιδιώτη. Πιο κάτω, θα αναφερθούν αναλυτικά τα προληπτικά μέτρα που συστήνονται στους ταξιδιώτες, ώστε να αποφευχθούν ή να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι που μπορεί να παρουσιαστούν κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού ΝΑΥΤΙΑ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ Αν και είναι πολλά τα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν ναυτία, η ναυτία που οφείλεται στη χρήση μεταφορικών μέσων αποτελεί ένα σύνηθες πρόβλημα στους ταξιδιώτες, ιδιαίτερα σε αυτούς που ταξιδεύουν με πλοίο. Συχνά προκαλεί ήπια έως μέτρια αδιαθεσία αλλά σε σοβαρές καταστάσεις μπορεί να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για το ταξίδι. Πιο ευάλωτα είναι τα παιδιά ηλικίας 2-15 ετών που ταξιδεύουν με αυτοκίνητο ή αεροπλάνο και σχεδόν όλοι όσοι ταξιδεύουν με πλοίο, όπως επίσης και οι γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης ή σε περίοδο εμμήνου ρήσεως και τέλος, τα άτομα που πάσχουν συχνά από ημικρανίες. Τα συμπτώματα εκδηλώνονται όταν οι αισθητήριες πληροφορίες για τη θέση ή την κίνηση του σώματος μέσα στο χώρο αντιτίθενται με την κίνηση που συμβαίνει στην πραγματικότητα, όταν δηλαδή υπάρχει σύγκρουση ερεθίσματος. Η εκδήλωση των συμπτωμάτων είναι προοδευτική. Αρχικά εμφανίζεται ένα αίσθημα κοιλιακής δυσφορίας, και ακολουθούν διάφορα συμπτώματα, όπως αίσθημα αυξημένης θερμοκρασίας, ζάλη, ταχύπνοια, πονοκέφαλος, υπνηλία και αυξημένη έκκριση σάλιου. Συχνά παρατηρούνται ωχρότητα και κρύος ιδρώτας. Για την πρόληψη της ναυτίας χρησιμοποιούνται τόσο μη φαρμακευτικά όσο και φαρμακευτικά μέσα. Τα μη φαρμακευτικά μέσα φαίνονται στον πίνακα 6 που ακολουθεί. ΠΡΟΛΗΨΗ ΝΑΥΤΙΑΣ: ΜΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΜΕΣΑ 1 34

35 Πίνακας 6- Μη φαρμακευτικά μέσα για την πρόληψη της ναυτίας Μετακίνηση σε κάποια θέση όπου η ταλάντωση είναι μικρότερη (σε πλοίο π.χ. αυτό αφορά στο κεντρικό τμήμα και στα κατώτερα στρώματα του πλοίου, σε αυτοκίνητο ή λεωφορείο αυτό συνήθως αφορά στα μπροστινά καθίσματα). Σταθεροποίηση του κεφαλιού ώστε να κινείται όσο λιγότερο γίνεται. Σε κλειστό χώρο (π.χ. στην καμπίνα ενός πλοίου) να προτιμάται η ύπτια θέση με τα μάτια κλειστά. Σταθεροποίηση του βλέμματος σε ένα σημείο Τα ειδικά φάρμακα κατά της ναυτίας, συχνά προκαλούν ζάλη και υπνηλία. Κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων, αποφυγή αλκοόλ και καπνίσματος Πηγή: ( Εγχειρίδιο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, ) Η επιλογή τόσο του φαρμάκου όσο και της δόσης πρέπει να βασίζεται στη διάρκεια του ταξιδιού και στα συνυπάρχοντα προβλήματα υγείας. Ο γιατρός δεν πρέπει να παραλείπει να υπενθυμίζει στον ταξιδιώτη που παίρνει δισκία για τη ναυτία να αποφύγει να οδηγήσει ή να χειριστεί οποιαδήποτε επικίνδυνα μηχανήματα υπό την επήρεια αυτών των φαρμάκων. Για να είναι πιο αποτελεσματικά, τα φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται τουλάχιστον 30 λεπτά πριν από το ταξίδι. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη της ναυτίας φαίνονται αναλυτικά στον ακόλουθο πίνακα 7. Πίνακας 7- Φαρμακευτικά μέσα για την πρόληψη της ναυτίας Αντισταμινικά (διμενιδρινάτη, μεκλιζίνη, κυκλιζίνη, βουκλιζίνη) Αντιμουσκαρινικά (σκοπολαμίνη) Αντιντοπαμινεργικά (δεξτροαμφεταμίνη, εφεδρίνη) Πηγή: ( Εγχειρίδιο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, ) Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πρόληψη της ναυτίας δεν είναι δυνατή είτε γιατί η κίνηση δεν μπορεί να προβλεφθεί, είτε γιατί τα προληπτικά μέτρα δεν επαρκούν. Σ αυτές τις περιπτώσεις, επειδή η λήψη φαρμάκων από το στόμα δεν είναι ανεκτή, χρησιμοποιούνται εναλλακτικά σκευάσματα όπως τα υπόθετα και οι ενδομυϊκές ενέσεις. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται και ο όρος mal de debanquement και αφορά στη ναυτία που εκδηλώνεται σε ταξιδιώτες μετά από κάποιο χρονικό διάστημα μετά το ταξίδι JET LAG ( ΧΡΟΝΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΡΟΛΟΓΙΟΥ ) Χρονική υστέρηση του βιολογικού ρολογιού παρατηρείται κυρίως σε αεροπορικά ταξίδια και προκαλείται από το γεγονός ότι το αεροπλάνο διασχίζει σε σύντομο χρονικό διάστημα περιοχές με διαφορετικές ωρολογιακές ζώνες. Πρόκειται για διαταραχή των βιολογικών ρυθμών του σώματος λόγω της αλλαγής ώρας. Η προσαρμογή του οργανισμού στην καινούρια ώρα είναι δυσκολότερη για όσους ταξιδεύουν προς τα ανατολικά σε σύγκριση με αυτούς που ταξιδεύουν δυτικά. Στον 35

36 οργανισμό φυσιολογικά υπάρχει ένας κύκλος, που ονομάζεται κιρκαρδιανός κύκλος, κατά τον οποίο η μελατονίνη φτάνει στα ανώτερα επίπεδα στο αίμα στις 2μ.μ. Όταν διαταράσσεται αυτός ο κύκλος ενδέχεται να εκδηλωθούν συμπτώματα όπως : αϋπνία και διαταραχές του ύπνου, γενική αδιαθεσία και αδυναμία κατά τη διάρκεια της μέρας, πονοκέφαλος, ευερεθιστότητα γαστρεντερικές διαταραχές, δυσκολία συγκέντρωσης. Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται συχνότερα σε ηλικιωμένα άτομα ενώ τα παιδιά φαίνεται να επηρεάζονται σε μικρότερο βαθμό. Τα περισσότερα συμπτώματα εξαφανίζονται την 5η μέρα του ταξιδιού αν πρόκειται για ωρολογιακή ζώνη διαφοράς 6 ωρών. Δηλαδή για ωρολογιακή διαφορά κάθε μιας ώρας χρειάζεται μια μέρα προσαρμογής στον τόπο προορισμού. Μερικά απλά προληπτικά μέσα που συστήνονται στους ταξιδιώτες για την πρόληψη της χρονικής υστέρησης είναι τα ακόλουθα στον πίνακα 8 ενώ στον πίνακα 9 παρατίθενται τα φαρμακευτικά μέσα για την πρόληψη της χρονικής υστέρησης: Πίνακας 8- Μη φαρμακευτικά μέσα για την πρόληψη της χρονικής υστέρησης Συγχρονισμός του ρολογιού τους με την ώρα της χώρας προορισμού ώστε σταδιακά να αρχίζουν τις ανάλογες δραστηριότητες (π.χ. γεύματα, ύπνο κλπ) αντίστοιχα με την ώρα της χώρας προορισμού, πριν το ταξίδι με κανοποιητική ξεκούραση και αναπλήρωση του χαμένου χρόνου ύπνου για κάθε 24ωρο Ενυδάτωση με άφθονα υγρά και περιορισμό κατανάλωσης αλκοόλ πριν και κατά τη διάρκεια της πτήσης Έκθεση στον ήλιο κατά μικρά και τακτά χρονικά διαστήματα μετά την άφιξη στη χώρα προορισμού Πηγή: ( Εγχειρίδιο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, ) Πίνακας 9- Φαρμακευτικά μέσα για την πρόληψη της χρονικής υστέρησης Μελατονίνη (Δεν είναι εγκεκριμένο στην Ελλάδα. Κυκλοφορεί στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ) και Hong Kong, χωρίς έγκριση, ως φυτικό υποκατάστατο.) Υπνωτικά σε περίπτωση αϋπνιών Διεγερτικά π.χ καφεΐνη όταν είναι απαραίτητη η πρωινή έγερση. Πηγή: ( Εγχειρίδιο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, ) Ένας τρόπος για να αντιμετωπιστούν τα συμπτώματα είναι η λήψη ταμπλέτων μελατονίνης ανάλογα με τον τόπο προορισμού δεδομένου ότι υπάρχουν και οι ακόλουθες ανεπιθύμητες ενέργειες: Η μελατονίνη μπορεί να προκαλέσει υπνηλία και μείωση της εγρήγορσης γι αυτό, και για 4-5 ώρες μετά τη λήψη της, απαγορεύεται η οδήγηση, ο χειρισμός επικίνδυνων μηχανημάτων και η ενασχόληση με εργασίες που απαιτούν εγρήγορση. Το σχήμα χορήγησης της μελατονίνης φαίνεται στον πίνακα 10 που ακολουθεί: 36

37 Πίνακας 10- Το σχήμα χορήγησης της μελατονίνης ΤΑΞΙΔΙ ΠΡΟΣ ΤΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ Διάρκειας > 4 μέρες: χορήγηση 1 δισκίου μελατονίνης 5mg μεταξύ τοπική ώρα τη μέρα αναχώρησης (αν είναι απαραίτητο να χορηγηθεί κατά τη διάρκεια της πτήσης). Με την άφιξη, χορήγηση 1 δισκίου την τοπική ώρα ύπνου , για τις 4 επόμενες μέρες. Διάρκειας < 4 μέρες: το απόγευμα της προηγούμενης μέρας πριν την αναχώρηση, χορήγηση 1 δόσης μελατονίνης μεταξύ τοπική ώρα. Κατά την άφιξη χορήγηση 1 δόσης την τοπική ώρα ύπνου ( ), μέχρι την αναχώρηση ΤΑΞΙΔΙ ΠΡΟΣ ΤΑ ΔΥΤΙΚΑ Διάρκειας > 4 μέρες: χορήγηση 1 δισκίου καθημερινά την τοπική ώρα ύπνου (23.00 περίπου ή αργότερα) στον τόπο προορισμού. Αν ο ταξιδιώτης μένει ξύπνιος πολύ νωρίς το πρωί (4 π.μ.) μπορεί να πάρει ακόμη 1 δισκίο. Σε ταξίδια προς τα δυτικά δεν πρέπει να χορηγείται μελατονίνη πριν την πτήση. Διάρκειας < 4 μέρες: Χορήγηση μελατονίνης κατά την ώρα του ύπνου το βράδυ πριν την αναχώρηση Πηγή: ( Εγχειρίδιο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, ) Το χρονοδιάγραμμα λήψης πρέπει να τηρείται απόλυτα γιατί σε διαφορετική περίπτωση τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινωθούν. Προσοχή στη λήψη συνιστάται και για όσους πάσχουν από ψυχιατρικά νοσήματα ή ημικρανίες, και για γυναίκες, που είναι ή πρόκειται να μείνουν έγκυες ΦΛΕΒΟΘΡΟΜΒΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ Η παρατεταμένη στάση του αίματος στις εν τω βάθει φλέβες των κνημών και της λεκάνης μπορεί να συντελέσει στη δημιουργία θρόμβων. Τις περισσότερες φορές οι θρόμβοι αυτοί απορροφούνται και δεν προκαλούν οποιοδήποτε πρόβλημα. Σε μερικές όμως περιπτώσεις μπορούν να απειλήσουν τη ζωή του ταξιδιώτη, όπως όταν επιπλέκονται από πνευμονική εμβολή. Η φλεβοθρόμβωση συναντάται κυρίως σε άτομα που ταξιδεύουν και μένουν αρκετές ώρες καθιστοί. Παρατηρείται επίσης και σε αεροπορικές πτήσεις, αλλά σπάνια συμβαίνει σε νεαρούς ενήλικες χωρίς προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας, ενώ είναι σχετικά σπάνια, ακόμη και σε άτομα με επιβαρημένο ιστορικό, όταν η πτήση είναι μικρότερη από 6 ώρες. Οι τρεις παράγοντες που υπεισέρχονται στην παθογένεια της φλεμβοθρόμβωσης είναι: η κατάσταση του τοιχώματος του αγγείου, η αιματική ροή και τα συστατικά του αίματος τα οποία μπορεί να προκαλέσουν ή να εμποδίσουν την δημιουργία θρόμβου. Στους υγιείς οργανισμούς το φλεβικό ενδοθήλιο διαθέτει μηχανισμούς που αποτρέπουν την δημιουργία αθηρωματικών πλακών και το σχηματισμό θρόμβων, πράγμα που δεν ισχύει σε ηλικιωμένα άτομα με αγγειακά νοσήματα. Επίσης, αν η ροή του αίματος μειωθεί σημαντικά για μεγάλο χρονικό διάστημα ή αν το αίμα αποκτήσει μια πιο παχύρρευστη μορφή, όπως σε περίπτωση αφυδάτωσης, είναι 37

38 δυνατόν να δημιουργηθεί θρόμβος ακόμη και αν δεν υπάρχει κάποια βλάβη στο τοίχωμα του αγγείου. Κατά τη διάρκεια πολύωρων πτήσεων η ροή του αίματος στα πόδια είναι μειωμένη. Επιβαρυντικός παράγοντας σ αυτήν την περίπτωση αποτελεί η παχυσαρκία: Οι παράγοντες κινδύνου για τη δημιουργία θρόμβου μπορεί να είναι: α) κληρονομικοί π.χ. θρομβοφιλία, ή β) επίκτητοι π.χ, πρόσφατος τραυματισμός, μεγάλη χειρουργική επέμβαση, κάπνισμα, εγκυμοσύνη, προχωρημένη ηλικία, νεοπλασματική νόσος, χρόνια αναπνευστική νόσος, θεραπευτική αγωγή με ορμόνες, κ.ά. Όταν η διάρκεια ενός αεροπορικού ταξιδιού είναι μεγαλύτερη από 10 ώρες, οι ταξιδιώτες έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν φλεβοθρόμβωση σε σύγκριση με αυτούς που δεν ταξιδεύουν αεροπορικώς. Σύμφωνα με μελέτες, όταν διανύονται τέτοιες αποστάσεις, θρόμβωση των φλεβών της κνήμης απαντάται σε ποσοστό 2-3%, και θρόμβωση των εν τω βάθει φλεβών σε ποσοστό 1%. Οι μισοί από τους ταξιδιώτες που θα παρουσιάσουν θρόμβωση των εν τω βάθει φλεβών, θα εκδηλώσουν πνευμονική εμβολή. Ένας επίσης πολύ σημαντικός παράγοντας που αυξάνει την πιθανότητα φλεβοθρόμβωσης, είναι η ακινησία κατά τη διάρκεια της πτήσης. Οι ταξιδιώτες που εμφάνισαν πνευμονική εμβολή, σύμφωνα με μελέτες δεν μετακινήθηκαν καθόλου από τις θέσεις τους κατά τη διάρκεια της πτήσης. Αυτό συμβαίνει συχνότερα στις οικονομικές θέσεις όπου συνήθως δεν ευνοούνται οι μετακινήσεις και επιδεινώνεται με την ελλειπή πρόσληψη νερού, την ξηρή ατμόσφαιρα της καμπίνας και την κατανάλωση αλκοόλ. Όσον αφορά στην πρόληψη, δεν υπάρχουν αξιόλογες μελέτες που να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα κάποιου προληπτικού μέτρου. Το πιο σημαντικό μέτρο πρόληψης φαίνεται να είναι η αποφυγή της στάσης του αίματος στις φλέβες. Ωστόσο υπάρχουν κάποιες συστάσεις που θα μπορούσαν να γίνουν σε όσους πρόκειται να πραγματοποιήσουν αεροπορικό ταξίδι διάρκειας 4-6 ωρών ή μεγαλύτερο, οι οποίες φαίνονται στον ακόλουθο πίνακα 11: Πίνακας 11- Προληπτικά μέσα για την φλεβοθρόμβωση Χρήση άνετων και χαλαρών ενδυμάτων που να μην δημιουργούν πίεση στα γόνατα και στη μέση Χρήση ειδικών ελαστικών καλτσών Περπάτημα τουλάχιστον κάθε μια ώρα κατά τη διάρκεια της πτήσης Πραγματοποίηση ειδικών ασκήσεων που πολλές φορές προβάλλονται σε βίντεο από τις αεροπορικές εταιρίες Κατανάλωση μεγάλης ποσότητας νερού και αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ και καφεΐνης Αποφυγή υπνωτικών χαπιών Πηγή: ( Εγχειρίδιο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, ) Ιδιαίτερες συστάσεις πρέπει να γίνουν σε άτομα με παράγοντες κινδύνου. Συγκεκριμένα: 38