ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Mετανάστες, ταυτότητα, αναπαράσταση, συμβολικό, στρατηγικές αποδοχής

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Mετανάστες, ταυτότητα, αναπαράσταση, συμβολικό, στρατηγικές αποδοχής"

Transcript

1 Κοινωνική Συνοχή και Ανάπτυξη (2), Social Cohesion and Development (2), Ξένοι εργαζόμενοι, συλλογικές αναπαραστάσεις και ταυτότητες. Η περίπτωση των μεταναστών στη συνοικία της Αγίας Τριάδας του Ηρακλείου Κρήτης Κατριβέσης Νικόλαος, Πανεπιστήμιου Μακεδονίας Προκοπάκης Εμμανουήλ, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης Foreign workers, collective representations and identities. The case of immigrants in the neighborhood of the Aghia Triada in Heraklion, Crete Nikolaos Katrivesis, University of Macedonia Emmanuel Prokopakis, Technological Educational Institute of Crete ΠΕΡIΛΗΨΗ Η παρουσία των ξένων εργαζομένων στη χώρα μας, βάζει σε δοκιμασία το σύστημα των συλλογικών τους αναπαραστάσεων, τις αξίες τους και την ταυτότητά τους. Η κοινωνικο-επαγγελματική ένταξη στη χώρα υποδοχής προϋποθέτει την τροποποίηση των κοινωνικών αναπαραστάσεων και τη διαφορική αποδοχή νέων πολιτισμικών αξιών. Η μετάταξη σε μια διαφοροποιημένη κοινωνία προκαλεί ρήγματα στο συνειδησιακό επίπεδο της αυτοαντίληψης που οδηγεί σε νέα νοηματοδότηση και αξιολόγηση της ταυτότητας. Δηλαδή, οι στρατηγικές επιβίωσης των μεταναστών καθιστούν τη συλλογική τους ταυτότητα διακύβευμα στην επιδίωξη της συμβολικής και κοινωνικής τους καταξίωσης. Σε αυτό το πλαίσιο, η διεύρυνση του δικτύου των σχέσεων, η εκπαίδευση της επόμενης γενιάς και η τροποποίηση των προσωπωνυμικών επιλογών, εμπεριέχουν την προσδοκία νέων κοινωνικών και συμβολικών δυνατοτήτων. ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Mετανάστες, ταυτότητα, αναπαράσταση, συμβολικό, στρατηγικές αποδοχής ABSTRACT The presence of foreign workers in our country, contests their stereotypes, representations, beliefs as well as their identity. Their social and professional acceptance in the country of reception requires a change in the social beliefs and representations and the distinct acceptance of new cultural values. This transformation to a divergent society provokes a break-through in the self- perception which leads to a new assessment and meaning of identity. The self- preservation strategies adopted by the immigrants jeopardize their collective identity when pursuing their symbolic and social recognition. Against this background, the expansion of their networks, the education of the next generation and the change in their personal preferences pave the way for new social and symbolic opportunities. KEY WORDS: Immigrants, identity, representation, symbolic, admission strategy

2 [130] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 1. Το Μεθοδολογικό και θεωρητικό πλαίσιο της έρευνας 1.1. Γενικά χαρακτηριστικά της συνοικίας Το άρθρο είναι αποτέλεσμα έρευνας που πραγματοποιήθηκε το δεύτερο εξάμηνο του 2008 με αρχές του 2009, στην παλιά συνοικία της Αγίας Τριάδας του Ηρακλείου Κρήτης. Η συνοικία της Αγίας Τριάδας βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του Ηρακλείου εντός των ενετικών τειχών της πόλης. Σε αυτή την περιοχή στις αρχές του 20ου αιώνα δημιουργήθηκαν εργοστάσια για την επεξεργασία και την αποθήκευση των αγροτικών προϊόντων του Ηρακλείου (σταφίδας, κρασιού, λαδιού, κ.λπ.). Εκεί εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες, που αποτελούσαν μέρος του εργατικού δυναμικού αυτού του πρώτου βιομηχανικού πυρήνα του Ηρακλείου. Η έλλειψη κοινόχρηστων χώρων και χώρων πρασίνου, ο αυξημένος κίνδυνος πλημμυρών, λόγω του ανεπαρκούς δικτύου όμβριων υδάτων, η χαμηλή ποιότητα και η παλαιότητα των κτιριακών εγκαταστάσεων της περιοχής, καθώς και τα σοβαρά προβλήματα στο φωτισμό και αερισμό των κατοικιών αποτελούν μερικές εκφάνσεις της σημερινής γενικότερης υποβάθμισης της περιοχής. Σε αυτή τη συνοικία με την άναρχη, πυκνή δόμηση και τα παλαιά και εγκαταλειμμένα φτωχόσπιτα έχουν βρει καταφύγιο πολλά φτωχά νοικοκυριά, εξαιτίας των χαμηλών ενοικίων. Η συνοικία της Αγίας Τριάδας έχει πληθυσμό σύμφωνα με την απογραφή του 2001, κατοίκους, που αντιστοιχεί στο 3% του συνολικού πληθυσμού της πόλης. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της περιοχής θεωρείται υποβαθμισμένο, με ανεργία 10% επί του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, ποσοστό διπλάσιο σχεδόν από την υπόλοιπη πόλη του Ηρακλείου, με εργατικό-υπαλληλικό βασικό πληθυσμό (58% του συνόλου), και με υψηλό ποσοστό συνταξιούχων και γενικά ανθρώπων μεγάλης ηλικίας. Το μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων είναι αρκετά χαμηλότερο του μέσου όρου της πόλης, με μεγάλο ποσοστό αναλφάβητων και ανθρώπων που δεν έχουν τελειώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση. Οι στεγαστικές συνθήκες του πληθυσμού ακολουθούν τη γενική εικόνα υποβάθμισης, δηλαδή το κτιριακό απόθεμα της συνοικίας χαρακτηρίζεται από παλαιότητα, μονώροφα με αυλές σε ακανόνιστα και μικρά οικόπεδα με χαμηλούς δείκτες εξοπλισμού. Από την άλλη μεριά η ύπαρξη φθηνών και εγκαταλελειμμένων κατοικιών έλκει προς εγκατάσταση στην περιοχή πρόσφυγες και ξένους εργαζόμενους από διάφορες χώρες, κυρίως όμως Αλβανούς μετανάστες (Προκοπάκης και Ράτσικα, 2000). 1.2 Η συμβολή του χώρου κατοίκησης στην εργασία Η Χανιώπορτα (πρόκειται για τη δυτική είσοδο τής εντός των τειχών πόλης, που συνορεύει άμεσα με τη συνοικία της Αγίας Τριάδας) είναι ένα από τα βασικά στέκια αναζήτησης εργασίας του μεταναστευτικού εργατικού δυναμικού της πόλης. Αυτός ο χώρος μέχρι την άφιξη των μεταναστών στην πόλη, ήταν τόπος συγκέντρωσης ντόπιου εργατικού δυναμικού. Σήμερα όμως έχει αντικατασταθεί από τους μετανάστες. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, στην περιοχή της Χανιώπορτας έχουν καταγραφεί οι μεγαλύτερες αστυνομικές επιχειρήσεις σύλληψης των ανεπίσημων μεταναστών στο Ηράκλειο. Η μαζική τους παρουσία προσφερόταν για μαζικές συλλήψεις, αν και τα παράπλευρα δαιδαλώδη σοκάκια των υποβαθμισμένων συνοικιών, της Αγίας Τριάδας και του Υγειονομικού, προσέφεραν τρόπους διαφυγής. Έτσι λοιπόν, η αναζήτηση κατοικίας στην συνοικία της Αγίας Τριάδας συνδέεται, αφενός, με την υποβάθμιση της και με τα χαμηλά ενοίκια των παλαιών κατοικιών και αφετέρου, με τη δυνατότητα της άμεσης πρόσβασης στις αγορές της πόλης και στο συγκεκριμένο σημείο της Χανιώπορτας, το οποίο αποτελεί βασικό στέκι αναζήτησης εργασίας.

3 SOCIAL COHESION AND DEVELOPMENT [131] 1.3. Μεθοδολογία της έρευνας Συνδυάζοντας ποσοτικές και ποιοτικές μεθόδους, διερευνήθηκε το θέμα των αναπαραστάσεων και των πρακτικών των ξένων εργαζομένων. Κατά την γνώμη μας, οι συνεντεύξεις, η άμεση παρατήρηση και τα ερωτηματολόγια, αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για τη γνώση ενός κοινωνικού χώρου. Το ίδιο αναγκαία προϋπόθεση είναι η συλλογή και ανάλυση του αντικειμενικοποιημένου υλικού, γιατί μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τη δυναμική της αποκρυστάλλωσης των σχέσεων δύναμης. Στην έρευνα, ως στοιχειώδη επιστημονολογική μονάδα λαμβάνεται το άτομο, χωρίς ωστόσο να αποκόπτεται από τα πλέγματα αλληλεξαρτήσεων και αλληλεπιδράσεων μέσα στα οποία είναι ενταγμένο. Τα πλέγματα των αλληλεξαρτήσεων σχετίζονται, αναμφίβολα, με τα στοιχεία της κοινωνικής δομής (επαγγελματική ομάδα, καταγωγή, μόρφωση, φύλο κ.λπ.). Συνεπώς, απορρίπτονται οι αρχές του μεθοδολογικού ατομικισμού και υιοθετείται η μεθοδολογική προσέγγιση των αλληλεξαρτήσεων (Κατριβέσης, 2003). Οι υποθέσεις που παρουσιάζονται στηρίζονται στην ένταξη κάποιων πρωτογενών εμπειρικών δεδομένων στην προβληματική τροποποίησης συλλογικών ταυτοτήτων. Το κυριότερο ερώτημα που τίθεται αφορά τους τρόπους μεταλλαγής παλαιότερων ταυτοτήτων και τη σταδιακή συγκρότηση νέων ταυτοτήτων. Ακόμη, στο βαθμό που η κυριότερη συνιστώσα ανάλυσης της ταυτότητας είναι η αποδοχή ενός συστήματος αναπαραστάσεων, από όπου πηγάζουν οι πεποιθήσεις για το ρόλο των υποκειμένων και των ομάδων, τότε η μελέτη νέων πρακτικών δεν μπορεί να παραβλέψει την εξέλιξη των συστημάτων αναπαραστάσεων. Η έννοια της αναπαράστασης εμφανίζεται σε διάφορα ρεύματα σκέψης, που ενδιαφέρονται για την κοινωνική ταυτότητα και την εικόνα του εαυτού και τυγχάνει ιδιαίτερης επεξεργασίας από την κοινωνιολογία, την κοινωνική ψυχολογία και την ανθρωπολογία. Έτσι, ορισμένοι ερευνητές μελέτησαν την αναπαράσταση του εαυτού και της ταυτότητας βάσει της θεωρίας των ρόλων. Μελετώντας τους παράγοντες που επιτρέπουν σε ένα υποκείμενο να αφομοιώσει ένα ορισμένο ρόλο, ο Goffman (1973), τονίζει τη σημασία του συμβολικού προσωπείου, στοιχείου αναγκαίου για την αποδοχή του υποκειμένου από τους Άλλους. Οι αποδοχή και οι εικόνες που κατασκευάζει μια ομάδα ή ένα άτομο για τον εαυτό τους, αλλά και οι αναπαραστάσεις που δημιουργούν για το ρόλο και τη θέση τους στον κοινωνικό κόσμο είναι αποτέλεσμα ενός παιχνιδιού διαπροσωπικών σχέσεων, μέσα στις οποίες τα υποκείμενα ανταλλάσουν σύμβολα και εικόνες. Όμως η «συμβολική αλληλεπίδραση» αφήνει στη σκιά σημαντικές πλευρές της κοινωνικής, οικονομικής και θεσμικής εμπειρίας των υποκειμένων. Οι προσεγγίσεις που ερμηνεύουν τις αναπαραστάσεις των δραστών μέσα στα πλαίσια της ατομικής στρατηγικής και του ατομικού ωφελισμού μας οδηγούν στις θεωρητικές αξιολογήσεις του μεθοδολογικού ατομικισμού. Επομένως, η αντίληψη ότι τα άτομα ενεργούν ηθελημένα και σκόπιμα μέσα στο πλαίσιο ενός συστήματος αλληλεπίδρασης, εντάσσεται στη λογική του ορθολογικού ατόμου που έχει συγκεκριμένους στόχους και επιδιώξεις (Boudon, 1979). Κάτω από αυτή τη λογική οποιοδήποτε κοινωνικό φαινόμενο είναι αποτέλεσμα των δράσεων, των πίστεων και των αναπαραστάσεων των διαφόρων ατόμων. Ο κατασκευαστικός ή γενετικός δομισμός, σε αντίθεση με τον μεθοδολογικό ατομικισμό, θεωρεί ότι η κοινωνική δράση δεν είναι αποτέλεσμα της προσωπικής ελευθερίας ενός φορέα, αλλά αποτελεί συνέπεια των αφομοιωμένων αρχών του έθους. Για τον Bourdieu (1972), π.χ. η ιεραρχημένη κοινωνική ευταξία είναι μια αντικειμενική πραγματικότητα που έχει εσωτερικοποιηθεί και λειτουργεί ως διαφοροποιητική αρχή αναπαράστασης του κοινωνικού κόσμου. Όμως, μέσα από τις κοινωνικές σχέσεις συγκροτούνται οι αναπαραστάσεις και τα σύμβολα, με συνέπεια η γνώση να μη θεωρείται απλή αντανάκλαση. H προσέγγιση των ατομικών και συλλογικών αναπαραστάσεων του N. Elias (1981), βασίζεται στην πολιτισμική και κοινωνική δυναμική της αλληλεξάρτησης. Στην έννοια της αλληλεξάρτησης πε-

4 [132] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ριλαμβάνονται όλες οι κοινωνικές και συμβολικές σχέσεις των υποκειμένων, που εμπεριέχουν τη δυναμική συγκρότηση ατομικών ή συλλογικών αναπαραστάσεων και στρατηγικών. Εξάλλου, στη συγκρότηση της ατομικής ταυτότητας τονίζεται η διάσταση του συλλογικού, που περικλείει τις εικόνες, τις φαντασιακές αναγωγές και τις αναπαραστάσεις του «εμείς». Mέσα σ αυτά τα πλαίσια, η ταυτότητα δεν έχει το χαρακτήρα ενός αποκρυσταλλωμένου και σταθερού πεδίου, αλλά ανάλογα με τις αλλαγές που παρατηρούνται στις αλληλεξαρτήσεις, μεταβάλλεται και το σύστημα των αναπαραστάσεων, που απεικονίζουν την προσωπική και συλλογική ταυτότητα (Elias, 1985). Η συγκρότηση μιας κοινωνικής συλλογικότητας προϋποθέτει την υιοθέτηση ενός συστήματος κοινών αναπαραστάσεων από τα άτομα που την αποτελούν. Η εικόνα που κατασκευάζει μια ομάδα για τον εαυτό της και οι αναπαραστάσεις που δημιουργεί, είναι αποτέλεσμα μακράς διαδικασίας συνδυασμού αντιλήψεων και εμπειριών, αξιολογικών θεωρήσεων, ηθικών αποδοχών, κοινωνικών πρακτικών και ιδεολογικών αναφορών (De Montlibert, 1989). Οι συσσωρευμένες εμπειρίες, γνώσεις και πληροφορίες που διαθέτουν τα κοινωνικά υποκείμενα, αποτελούν στοιχεία συγκρότησης της συλλογικής τους ταυτότητας. Η αποδοχή εκ μέρους των ξένων μεταναστών, στη χώρα υποδοχής, νέων αξιών και νοηματικών παραστάσεων είναι αποτέλεσμα συνειδητής ή και ασυνείδητης ιδεολογικής και συμβολικής ζύμωσης που οδηγεί στην κοινωνική ενσωμάτωσή τους στο νέο περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ότι οι συγκεκριμένες ομάδες, προσπαθούν να επανεπεξεργαστούν τα συμβολικά και αξιακά τους στοιχεία ώστε να καταστήσουν την ομάδα τους κοινωνικά αποδεκτή. Όμως, η εμφάνιση μιας νέας συλλογικότητας προϋποθέτει την αποδιάρθρωση μέρους (σύνθετης από παραδοσιακά και νεωτερικά στοιχεία) των σταθερών ιδεολογικών στοιχείων της ομάδας και την προσπάθεια κατασκευής νέας κοινωνικής και ατομικής ταυτότητας, αφού η κοινωνικο-επαγγελματική ένταξη προϋποθέτει την τροποποίηση των κοινωνικών αναπαραστάσεων και τη διαφορική αποδοχή νέων πολιτισμικών αξιών. Στην προκειμένη περίπτωση το ζητούμενο είναι η διερεύνηση των ρήξεων ή των συνεχειών «στον τρόπο που τα υποκείμενα έμαθαν να αντιλαμβάνονται τον κοινωνικό κόσμο, δεδομένης της συνάρθρωσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων που αντιστοιχούν σε δύο διαφορετικούς τύπους κοινωνικής συγκρότησης» (Γεωργούλας και Κατριβέσης, 1999:4) και στο πλαίσιο διαφορετικών κοινωνικών και συμβολικών συστημάτων. Aκόμη, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η παραγωγή κοινωνικών, εθνοτικών, θρησκευτικών κλπ. μειονοτήτων, τοποθετείται κατά κανόνα, μέσα στα πλαίσια των κοινωνικών σχέσεων κυριαρχίας. Δηλαδή, η στάση της κυρίαρχης ομάδας και ο τρόπος που ορίζει τα σύνορα χωροταξικά, συμβολικά, πολιτισμικά τα οποία τη διαχωρίζουν από τους «ξένους» εξασφαλίζουν την ηγεμονία της και ταυτόχρονα προσδιορίζουν τα συμβολικά και πολιτισμικά όρια των κοινωνικών διαχωρισμών. Έτσι, οι στρατηγικές που αναπτύσσονται αποτυπώνουν αναγκαστικά τις άνισες και εξαρτημένες σχέσεις οι οποίες περιορίζουν την ικανότητα δράσης των κυριαρχούμενων δραστών στον προσδιορισμό της ταυτότητάς τους. Επομένως, η ιδιαίτερη κοινωνική αναπαραγωγή των ξένων μεταναστών συνδέεται με το σύστημα κοινωνικών αναπαραστάσεων ανάμεσα στις κοινωνικές τροχιές και στις αξιολογικές κοινωνικές διαφοροποιήσεις και διακρίσεις. Το αξιολογικό σύστημα διακρίσεων και αποκλεισμών διατρέχει και συναρθρώνει τις τοπικές κοινωνικές δομές μ εκείνες τις πολιτικές που αφορούν τη μεταναστευτική πολιτική. Έτσι, η διαμόρφωση των συλλογικών ταυτοτήτων των ξένων εργαζομένων αποτελεί μια δυναμική διαδικασία επικοινωνίας (όπου οι σχέσεις επικυριαρχίας, επιβολής νοημάτων και συμβόλων, καθώς και κοινωνικών διακρίσεων, δε λείπουν) ανάμεσα στο «εμείς» και στους «άλλους». Η προσπάθεια, λοιπόν, εστιάζεται στο να καταδειχτούν οι ατομικές ή συλλογικές στρατηγικές των ξένων εργαζομένων, τόσο στο επίπεδο της ονοματοθεσίας όσο και στην εκπαίδευση των παιδιών, που έχουν ως στόχο την ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία.

5 SOCIAL COHESION AND DEVELOPMENT [133] Το παρόν άρθρο βασίζεται σ ένα μικρό μέρος των αποτελεσμάτων της έρευνας, εξάλλου, για να γίνει συνολική εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων απαιτείται και μια πρόσθετη ποιοτική διερεύνηση του ζεύγματος: κοινωνικές πρακτικές-αναπαραστάσεις και ταυτότητες. Ακόμη, η μεγαλύτερη δυσκολία της κοινωνικής έρευνας έγκειται στην ποσοτικοποίηση ιδεολογικών και συνειδησιακών δεδομένων, όταν μάλιστα, οι διάφορες πολιτισμικά κυριαρχούμενες ομάδες, διαφοροποιούνται σε θέματα αναφορικής συγκρότησης της ταυτότητάς τους. 1.4 Έρευνες περί μεταναστών στην Ελλάδα Οι εμπειρικές έρευνες του μεταναστευτικού φαινομένου και η επίδρασή του στην ελληνική κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα είναι σχετικά περιορισμένες. Ωστόσο, παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς αναδεικνύουν όχι μόνο τα προβλήματα που προκύπτουν από την εμφάνιση του φαινομένου αλλά και τη σημασία του στη λειτουργία της αγοράς εργασίας και στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, όπως, επίσης, και τις διαδικασίες εκείνες που συντελούνται σε κοινωνικό επίπεδο και αφορούν την ένταξη των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία. Τα αποτελέσματα μίας σειράς ερευνών καταδεικνύουν ότι πρωταρχικό κριτήριο ένταξης στην ελληνική κοινωνία είναι το νομικό καθεστώς. Η αδυναμία απόκτησης άδειας παραμονής θεωρείται άμεσο πρόβλημα για την ένταξη του μετανάστη στην ελληνική κοινωνία. Ακολουθούν τα άλλα κριτήρια, όπως η σταθερή εργασία, η ικανοποίηση της ανάγκης στέγασης, η γνώση της ελληνικής γλώσσας, η οικογενειακή επανένωση, η εκπαίδευση και η παιδεία των παιδιών, η συναναστροφή με τους ντόπιους, το ενδιαφέρον για τη ζωή του τόπου, η ιδιότητα μέλους συλλόγου, η πρόσβαση στις υπηρεσίες (Έμκε-Πουλοπούλου, 2007:451). Την τελευταία δεκαετία, το επιστημονικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στα θέματα της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών και της συνύπαρξης τους με τους ντόπιους, εστιάζοντας στη διερεύνηση των παραγόντων εκείνων που επηρεάζουν αποφασιστικά τις σχέσεις ανάμεσα στους μετανάστες και στην κοινωνία. Παρ όλα αυτά, το ενδιαφέρον ως προς τη μελέτη των στρατηγικών ένταξης των μεταναστών και της διαχείρισης των ταυτοτήτων τους είναι αρκετά περιορισμένο. Παρακάτω παρουσιάζονται οι σημαντικότερες από αυτές τις έρευνες. Στο πλαίσιο του ερευνητικού διακρατικού προγράμματος IAPASIS ( ), στο οποίο συμμετείχε από την Ελλάδα το ΚΕΚΜΟΚΟΠ από το Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, εντάσσεται η έρευνα Psimmenos and Kassimati (2003), η οποία διερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι μετανάστες, και ειδικότερα οι Αλβανοί και οι Πολωνοί, ερμηνεύουν το παρελθόν τους, τα αίτια της μετανάστευσής τους, πώς βιώνουν το παρόν, τις νέες μορφές κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης και πώς αυτές επιδρούν στη διαμόρφωση των ταυτοτήτων τους. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα αυτής της έρευνας, οι άνθρωποι μετακινούνται από έναν τόπο σε έναν άλλο για λόγους επιβίωσης, αλλά και για να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους σχέσεις. Από τη πλευρά τους οι Αλβανοί μετανάστες προσδιορίζουν τα κοινωνικά χαρακτηριστικά τους όχι ως εθνική αλλά ως μεταναστευτική τοπική ομάδα, η οποία και συλλογικοποιείται μέσα από την κοινωνική ανασφάλεια και την αναζήτηση σχέσεων, εργασιακών και κοινωνικών, που υποστηρίζουν την ομαδική αμοιβαιότητα και αλληλεγγύη. Αντίθετα, οι Πολωνοί προτάσσουν το ατομικό αποτέλεσμα και η μετανάστευση είναι γι αυτούς μία μορφή περιπλάνησης, αναζητώντας μία ποιότητα ζωής και τρόπους κάλυψης των αναγκών τους που σχετίζονται με την οικονομία και την απασχόληση. Μία άλλη σημαντική έρευνα πραγματοποιήθηκε από τη Θανοπούλου (2007), που αποσκοπούσε στη διερεύνηση των σχέσεων φύλου κατά γενεές, όπως αυτές διαμορφώνονται και εξελίσσονται κατά τη διαδικασία ένταξης των Αλβανών στην ελληνική κοινωνία. Η μελέτη έδειξε ότι οι Αλβανοί μετανάστες στην Ελλάδα φέρουν ένα παρελθόν διαγενεακών σχέσεων και σχέσεων φύλου που έχει

6 [134] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ καθοριστεί με βάση ένα σύστημα παραδοσιακών αξιών της αλβανικής κοινωνίας, όπου οι ρόλοι των δύο φύλων και οι σχέσεις των γενεών είναι αυστηρά προσδιορισμένα σύμφωνα με το ισχύον από αιώνες εθιμικό δίκαιο. Οι Αλβανοί μετανάστες ερχόμενοι στην Ελλάδα βιώνουν τις σχέσεις αυτές στο παρόν υπό την επήρεια ενός πλέγματος παραγόντων που συμβάλλουν στην αλλαγή τους, όπως: α) Η ελληνική αγορά εργασίας και οι όροι απασχόλησης ξένου εργατικού δυναμικού κατά φύλο και ηλικία, οι οποίοι αντανακλώνται και στην οργάνωση της καθημερινής ζωής των νοικοκυριών. β) Η τηλεόραση με την προβολή και διάδοση νέων αξιών και προτύπων ζωής. γ) Η επαφή με τους Έλληνες, που είναι ένας άλλος δίαυλος προβολής και διάδοσης νέων αξιών και προτύπων ζωής, η οποία έχει διαφορετική βαρύτητα ανά γενεά. Η πρώτη γενιά μεταναστών αλλά και τα παιδιά τους βρίσκονται προ του διλήμματος, από τη μία, της συμμόρφωσης προς το εθιμικό δίκαιο και εξασφάλισης της έξωθεν καλής μαρτυρίας της αλβανικής κοινότητας και από την άλλη, της προσαρμογής στη σύγχρονη πραγματικότητα και της εξασφάλισης της αποδοχής από την ελληνική κοινωνία. Στη μεταβατική αυτή φάση που βιώνουν, είναι αναμενόμενο να υπόκεινται σε επαναδιαπραγμάτευση οι σχέσεις φύλου και οι διαγενεακές σχέσεις. Τα πρότυπα σχέσεων που προβάλλει στους μετανάστες η κοινωνία υποδοχής τείνουν να γίνουν ισχυρά και να αλώσουν σταδιακά το παραδοσιακό σύστημα που φέρουν οι Αλβανοί μετανάστες. Η συγκεκριμένη διερεύνηση έδειξε ότι για να κατανοήσουμε τα προβλήματα ένταξής τους στην ελληνική κοινωνία, αλλά και τις διαγενεακές σχέσεις και τις σχέσεις φύλου όπως εμφανίζονται σήμερα στην Ελλάδα, δεν αρκεί να τους προσεγγίζουμε με την ισοπεδωτική λογική του φτηνού ανειδίκευτου εργατικού δυναμικού, ομογενοποιώντας τους αδιακρίτως και αγνοώντας την ιστορία, το εκπαιδευτικό επίπεδο, την κοινωνική θέση και την παράδοση των ιδίων και των οικογενειών τους. Από τη μεριά της η Καμπούρη (2007), διερευνά την καθημερινή ζωή των Αλβανίδων και Ουκρανών οικιακών εργαζομένων στην Αθήνα. Η έννοια της «καθημερινής ζωής» πραγματεύεται τη σχέση μεταξύ ατομικών και κοινωνικών πρακτικών και στο χώρο και στο χρόνο. Η οπτική της καθημερινής ζωής επιτρέπει τη θεώρηση της μετανάστευσης και του φύλου από δύο πλευρές: α) αφορά τις στρατηγικές εκείνες μέσω των οποίων λειτουργούν οι σχέσεις κυριαρχίας που επιβάλλουν τις διακρίσεις σε βάρος των μεταναστριών και β) πραγματεύεται τις τακτικές που διαχέονται εντός και εκτός των επίσημων θεσμών και δημιουργούν τόσο τις ανισότητες μεταξύ των δύο φύλων όσο και τις συνθήκες ανατροπής τους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας οι περισσότερες εργοδότριες κατατάσσουν τις γυναίκες που εργάζονται στο σπίτι τους σε ένα σύστημα ιεράρχησης ανάλογα με την κουλτούρα τους, η οποία εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τη χώρα καταγωγής τους. Η σχέση που διαμορφώνεται ανάμεσα στην εργοδότρια και στην εργαζόμενη είναι μία σχέση ανισότητας, που καθορίζεται με αυστηρά κοινωνικά και πολιτισμικά κριτήρια. Οι σχέσεις εξουσίας που καθιστούν τις μετανάστριες δέσμιες της οικιακής εργασίας επεκτείνονται και στον ιδιωτικό τους χώρο, όπου κάνουν και εκεί τις δουλειές του σπιτιού, χωρίς όμως να αμείβονται. Αυτή η συστηματική προσκόλληση στις οικιακές πρακτικές μειώνει το χρόνο ξεκούρασης και τις δυνατότητες απόδρασης από την καθημερινότητα. Όμως οι υπερβολικά πολλές ώρες εργασίας και η κατάληψη του χωροχρόνου της καθημερινής ζωής από την οικιακή εργασία, αποτελούν στρατηγικές που προτίθενται να μετατρέψουν την ιδιότητα της νοικοκυράς σε μια επαγγελματική ταυτότητα, ανατρέποντας την υποβάθμιση που υφίστανται ως γυναίκες και ως μετανάστριες. Ο Ιωσηφίδης και οι συνεργάτες του (2008), διερευνούν το ρόλο των μεταναστών εργαζομένων στην τοπική αγορά εργασίας και την πορεία της κοινωνικο-οικονομικής και θεσμικής τους ενσωμάτωσης στην κοινωνία των Νομών της περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (Αιτωλοακαρνανίας, Ηλείας και Αχαΐας). Σε αυτή την έρευνα αναδεικνύεται η σημασία των κοινωνικών δικτύων. Η ένταξή των μεταναστών σε αυτά τα κοινωνικά δίκτυα αμοιβαιότητας και αλληλεγγύης είναι αποφασιστικός παρά-

7 SOCIAL COHESION AND DEVELOPMENT [135] γοντας, όχι μόνο για την απόφασή τους για μετανάστευση αλλά και για τη γεωγραφική κατανομή τους εντός της Ελλάδας. Όσον αφορά τις κοινωνικές σχέσεις, υπάρχουν σαφείς τάσεις περιχαράκωσης των μεταναστών στα εθνοτικά τους δίκτυα και έλλειψη εκτεταμένων, στενών και ουσιαστικών σχέσεων με γηγενείς. Οι τάσεις αυτές ενισχύουν την αμοιβαία καχυποψία και δημιουργούν το υπόστρωμα για να αναπτυχθούν φαινόμενα όπως είναι η ξενοφοβία και οι διακρίσεις προκαλώντας αλυσιδωτές αρνητικές επιπτώσεις στη μεταναστευτική ένταξη. 1.5 Σχεδιασμός της έρευνας Ο στόχος της ερευνητικής προσέγγισης αποσκοπεί στη διερεύνηση τριών βασικών παραμέτρων: την τροποποίηση των συλλογικών ταυτοτήτων, τις στρατηγικές για την εκπαίδευση των παιδιών και την κοινωνική πρακτική την ονοματοθεσίας. Η έρευνα υιοθέτησε ποσοτικές και ποιοτικές μεθόδους με τη συλλογή 205 ανοιχτών ερωτηματολογίων και τη διεξαγωγή συνεντεύξεων εις βάθος σε 20 μετανάστες (14 Αλβανοί, 2 Βούλγαροι, 2 Αρμένιοι, 1 Ρουμάνος, 1 Ουκρανή). Οι συνεντεύξεις είχαν ως μονάδα ανάλυσης το άτομο και πραγματοποιήθηκαν στα σπίτια των μεταναστών. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύχθηκαν ενδεχόμενες εξωτερικές επιδράσεις στις απαντήσεις που θα έδινε ο ερωτώμενος και επιπλέον δινόταν η δυνατότητα άνεσης χρόνου στη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου. Μη γνωρίζοντας το συνολικό μεταναστευτικό πληθυσμό της συνοικίας ούτε τα χαρακτηριστικά του, επιλέχθηκε αφενός η μέθοδος «από τον ένα στον άλλο» (snowball sampling) και αφετέρου ελήφθη ως επιπλέον κριτήριο η γεωγραφική διασπορά των μεταναστών που ζουν στη συνοικία. Πρόθεσή μας ήταν το δείγμα να προσεγγίζει αριθμητικά όσον το δυνατόν περισσότερο τον πραγματικό αριθμό του ερευνώμενου πληθυσμού ώστε τα αποτελέσματα να αντιπροσωπεύουν το σύνολο του μεταναστευτικού πληθυσμού της Αγίας Τριάδος και επίσης να επιτρέπουν ορισμένες γενικεύσεις για το σύνολο των μεταναστών που ζουν στο Ηράκλειο. Καταρχήν με βάση τον χάρτη, η συνοικία κατανεμήθηκε σε γειτονιές ώστε να μην παραλειφθεί κανένας δρόμος ή απομονωμένο σοκάκι. Στη συνέχεια επιχειρήθηκε να εντοπιστεί σε κάθε δρόμο το πρώτο σπίτι που διαμένει κάποιος μετανάστης και ο οποίος στη συνέχεια μας οδηγούσε στον επόμενο. Τελικά τα συμπληρωμένα ερωτηματολόγια αντιστοιχούν σε 37 δρόμους της συνοικίας. Από κάθε σπίτι απαντά μόνο ένα άτομο που είναι κατά προτίμηση είτε ο «αρχηγός» του νοικοκυριού, είτε το οποιοδήποτε ενήλικο πρόσωπο που τύχαινε να βρίσκεται στο σπίτι την χρονική στιγμή της επίσκεψης των ερευνητών. Ο σχεδιασμός των συνεντεύξεων αποτέλεσε για την ερευνητική ομάδα ένα ιδιαίτερο προβληματισμό ως προς το πλαίσιο, το περιεχόμενο, και το στόχο μέσα στο οποίο θα κινούνται οι διάφορες ερωτήσεις. Οι ερωτήσεις αφορούσαν κυρίως τις επαγγελματικές και κοινωνικές πρακτικές και συμπεριφορές τους που διευκόλυναν την προσβασιμότητα τους σε υλικούς και συμβολικούς πόρους, καθώς και την εξέλιξη διαχείρισης της ταυτότητα τους. Το ανοιχτό ερωτηματολόγιο αποτύπωνε τα κοινωνικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά των ερωτώμενων που αφορούσαν κυρίως την εθνικότητα, την ηλικία, το επίπεδο εκπαίδευσης, την οικογενειακή κατάσταση, τον αριθμό των παιδιών, το επάγγελμα που ασκούσαν στη χώρα προέλευσης, το επάγγελμα στην χώρα υποδοχής κ.λπ. Μια άλλη ενότητα αφορούσε το είδος των σχέσεων που διατηρούσαν με τους έλληνες εργοδότες, τις σχέσεις που αναπτύσσουν με τους έλληνες συναδέλφους τους, τις προσδοκίες τους για το μέλλον των ίδιων και των παιδιών τους, τις σχέσεις με την γειτονιά κ.λπ. Τέλος μια άλλη ενότητα διερευνούσε αξίες, αντιλήψεις και συμπεριφορές που οδηγούσαν στην αλλαγή κυρίαρχων στερεοτυπικών προκαταλήψεων από τις χώρες προέλευσης.

8 [136] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2. Δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των μεταναστών Τα δημογραφικά και κοινωνικά στοιχεία, όπως αυτά προκύπτουν από τα ερωτηματολόγια και τις συνεντεύξεις, έχουν μεγάλη σημασία στην ερμηνεία των οικογενειακών αλλά και προσωπικών στρατηγικών αντιμετώπισης των προβλημάτων που απορρέουν από το νέο επαγγελματικό και κοινωνικό περίγυρο. 2.1 Ταυτότητα του δείγματος Συμπληρώθηκαν 205 ερωτηματολόγια, που αντιστοιχούν σε 125 άνδρες και 80 γυναίκες από 13 διαφορετικές εθνικότητες. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας μπορεί να ειπωθεί ότι η περιοχή της Αγίας Τριάδας αποτελεί μία πολυπολιτισμική συνοικία. Η πλειοψηφία των ερωτώμενων είναι Αλβανοί (60,5%), ακολουθούν οι Βούλγαροι (9,3%), οι Αρμένιοι (7,3%), οι Ρουμάνοι (6,3%), οι Ρώσοι (5,9%) οι Γιουγκοσλάβοι (3,4%) κ.α. (βλέπε πίνακα 1). Η σύγκριση ανάμεσα στα δύο φύλα μας δείχνει μία μεγαλύτερη υπερσυγκέντρωση των Αλβανών σε σχέση με τις συμπατριώτισσές τους. (Το 65,6% των ανδρών είναι Αλβανοί και αντίστοιχα το 52,5% των γυναικών). Η ίδια τάση χαρακτηρίζει και τους Βούλγαρους με πολύ μικρότερη διαφορά υπέρ του ανδρικού φύλου, ενώ για τις υπόλοιπες εθνικότητες η τάση αντιστρέφεται υπέρ του γυναικείου πληθυσμού τους. Πίνακας 1: Εθνικότητες Μεταναστών ανά Φύλο AΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΝΟΛΟ Εθνικότητες Ν % Ν % % Αλβανική 82 65, , ,5 Βουλγαρική 13 10,4 6 7,5 19 9,3 Αρμενική 7 5,6 8 10,0 15 7,3 Ρουμανική 3 2, ,5 13 6,3 Ρωσική 7 5,6 5 6,3 12 5,9 Γιουγκοσλαβική 4 3,2 3 3,8 7 3,4 Μολδαβική 2 1,6 3 3,8 5 2,4 Κουρδική 4 3,2 0 0,0 4 2,0 Ουκρανική 0 0,0 2 2,5 2 1,0 Αιγυπτιακή 1 0,8 0 0,0 1 0,5 Καναδική 0 0,0 1 1,3 1 0,5 Πολωνική 1 0,8 0 0,0 1 0,5 Συριακή 1 0,8 0 0,0 1 0,5 Σύνολο , , ,0 Η γενική παραδοχή ότι οι μετανάστες αποτελούν το νεότερο ανθρώπινο δυναμικό και κατ επέκταση το ενεργό εργατικό δυναμικό των χωρών αποστολής αποτυπώνεται και στις ηλικιακές κατηγορίες του δείγματος. Το 67,3% του δείγματος είναι κάτω των 35 ετών και μόλις το 7,8% είναι άνω των 46 ετών (βλέπε πίνακα 2).

9 SOCIAL COHESION AND DEVELOPMENT [137] Πίνακας 2: Κατηγορίες Ηλικιών ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΑΝΔΡΕΣ % ΓΥΝΑΙΚΕΣ % ΣΥΝΟΛΟ % 17 έως 25 ετών 36 28,8% 15 18,8% 51 24,9% 26 έως 30 ετών 25 20,0% 22 27,5% 47 22,9% 31 έως 35 ετών 21 16,8% 19 23,8% 40 19,5% 36 έως 40 ετών 16 12,8% 13 16,3% 29 14,1% 41 έως 45 ετών 16 12,8% 6 7,5% 22 10,7% 46 έως 60 ετών 11 8,8% 5 6,3% 16 7,8% Σύνολο , , ,0 2.2 Κοινωνικά χαρακτηριστικά Όπως φαίνεται από την ανάλυση των κοινωνικο-επαγγελματικών χαρακτηριστικών των ξένων εργαζομένων (βλέπε πίνακες 3 και 4) και ιδίως του επαγγέλματος που ασκούσαν στην πατρίδα τους, με την τελευταία απασχόληση που είχαν στο Ηράκλειο διαπιστώνονται οι εξής τάσεις: η κατανομή των μετακινηθέντων στις επαγγελματικές ομάδες της χώρας υποδοχής δεν αλλάζει ουσιαστικά κυρίως στην περίπτωση των ανδρών- την αρχική επαγγελματική τους απασχόληση. Δηλαδή, τα κύρια επαγγέλματα, στα οποία απασχολείτο ο ανδρικός πληθυσμός στη χώρα προέλευσης, ήταν κυρίως του τεχνίτη, του οικοδόμου και του εργάτη. Η μετακίνηση της πρώτης γενιάς στη χώρα υποδοχής δεν παρουσιάζει ουσιαστικές διαφορές, ως προς την ένταξη στις επαγγελματικές ομάδες του νέου χώρου εργασίας τους. Η διαφορά είναι ότι τώρα η οικοδομή απορροφά περισσότερο εργατικό δυναμικό, κυρίως από την κατηγορία των τεχνιτών. Έτσι, η αστεακή απασχόληση στον τομέα της εξαρτημένης εργασίας, παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό σε αντίθεση με την απασχόληση σε ελευθέρια επαγγέλματα. Ενώ δηλαδή η πρόσβαση στον κλάδο της οικοδομικής δραστηριότητας είναι γενικά υψηλή της τάξης του 43,2%, η αυτοαπασχόληση είναι ελάχιστη, της τάξης του 1%. Οι υπόλοιποι ερωτώμενοι του δείγματος δηλώνουν ότι απασχολούνται στην επαγγελματική ομάδα των τεχνιτών σε ποσοστό 18,4%, των εργατών σε ποσοστό 13,6% και των αγροτών σε ποσοστό 8%. Πίνακας 3: Τι επάγγελμα κάνατε στη χώρα σας; Επάγγελμα ΑΝΔΡΕΣ % ΓΥΝΑΙΚΕΣ % ΣΥΝΟΛΟ % Τεχνίτης 33 26,4 1 1, ,6 Εργάτης 14 11, , ,6 Οικιακά 0 0, , ,2 Αγρότης 10 8,0 8 10,0 18 8,8 Οικοδόμος 17 13,6 0 0,0 17 8,3 Υπάλληλος 8 6,4 7 8,8 15 7,3 Μεταφορές 6 4,8 0 0,0 6 2,9 Σερβιτόρος 3 2,4 3 3,8 6 2,9 Εκπαιδευτικός 0 0,0 4 5,0 4 2,0 Ιδιοκτήτης μικροεπιχείρησης 3 2,4 0 0,0 3 1,5 ΦΥΛΟ

10 [138] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Μάγειρας 0 0,0 1 1,3 1 0,5 Φροντίδα προσώπων 0 0,0 1 1,3 1 0,5 Άνεργος 6 4,8 5 6,3 11 5,4 Φοιτητής/ μαθητής 22 17,6 9 11, ,1 Άλλο 3 2,4 2 2,5 5 2,4 Σύνολο , , ,00 Πίνακας 4: Απασχόληση στο Ηράκλειο ΦΥΛΟ Είδος εργασίας ΑΝΔΡΕΣ % ΓΥΝΑΙΚΕΣ % ΣΥΝΟΛΟ % Οικοδόμος 54 43,2 0 0, ,3 Τεχνίτης 23 18,4 4 5, ,2 Οικιακή βοηθός 0 0, , ,7 Εργάτης 17 13,6 2 2,5 19 9,3 Υπάλληλος 7 5,6 8 10,0 15 7,3 Αγρότης 10 8,0 2 2,5 12 5,9 Σερβιτόρος 3 2,4 9 11,3 12 5,9 Καθαρίστρια 0 0, ,8 11 5,4 Φροντίδα προσώπων 0 0,0 7 8,8 7 3,4 Οικιακά 0 0,0 6 7,5 6 2,9 Μεταφορές 4 3,2 0 0,0 4 2,0 Λαντζιέρης 0 0,0 3 3,8 3 1,5 Μάγειρας 2 1,6 1 1,3 3 1,5 Ιδιοκτήτης μικροεπιχείρησης 2 1,6 0 0,0 2 1,0 Μαθητής 0 0,0 2 2,5 2 1,0 Άλλο 3 2,4 1 1,3 4 2,0 Σύνολο , , ,0 Το γυναικείο εργατικό δυναμικό παρουσιάζει τα δικά του χαρακτηριστικά: Στην πατρίδα του το 40% δεν είχε καμία εργασιακή εμπειρία, το 20% ήταν εργάτριες, το 10% αγρότισσες και το 15% απασχολείτο στον τριτογενή τομέα. Σήμερα, οι γυναίκες δεν έχουν την ίδια απασχόληση, προσφέροντας διαφόρων ειδών υπηρεσίες: το 30% δηλώνει οικιακή βοηθός, το 13,8% καθαρίστρια, το 8,8% φροντίδα προσώπων, 1 το 11,3% σερβιτόρα και το 10% υπάλληλος, το 7,5% οικιακά και το υπόλοιπο ποσοστό σε άλλες απασχολήσεις. Από την επιτόπια έρευνα διαπιστώνουμε ότι το εκπαιδευτικό επίπεδο των ξένων εργαζομένων είναι ικανοποιητικό: το 62% του δείγματος δηλώνουν απόφοιτοι της βασικής εκπαίδευσης ή του λυκείου, το 20% απόφοιτοι δημοτικού, το 7,8% απόφοιτοι τεχνικής εκπαίδευσης και το 7,3% πτυχιούχοι ανωτέρων και ανωτάτων σχολών όπου υπερτερούν οι γυναίκες. Ελάχιστα είναι τα άτομα του δείγματος που δεν τελείωσαν το δημοτικό σχολείο (βλέπε πίνακα 5).

11 SOCIAL COHESION AND DEVELOPMENT [139] Πίνακας 5: Επίπεδο Εκπαίδευσης ανά φύλο ΑΝΔΡΕΣ % ΓΥΝΑΙΚΕΣ % ΣΥΝΟΛΟ % Γυμν./Λύκ ,8% 51 63,8% ,0% Δημοτικό 25 20,0% 16 20,0% 41 20,0% Τεχνική σχολή 15 12,0% 1 1,3% 16 7,8% Ανώτερες και Ανώτατες 6 4,8% 9 11,3% 15 7,3% Μερικές τάξεις του Δημοτικού 3 2,4% 3 3,8% 6 2,9% Σύνολο , , ,0 3. Η τροποποίηση των συλλογικών ταυτοτήτων Η δυναμική θεώρηση των κοινοτήτων των ξένων μεταναστών, προϋποθέτει την αναγνώριση εκείνων των πτυχών των πολιτισμικών και κοινωνικών διεργασιών που επηρεάζουν και μεταλλάσσουν τις παραστάσεις και τις ταυτότητες τους, αφού «μια στατική θεώρηση δε λαμβάνει υπόψη τη σύνθετη, πολύπλευρη και διαρκώς μεταλλασσόμενη υφή των πολιτισμών και των ταυτοτήτων ούτε τη διαπερατότητα των συνόρων και την έκταση της όσμωσης» (Βεντούρα, 1999:12). Έτσι, στο πλαίσιο των σύγχρονων κοινωνιών, η συγκρότηση νέων ταυτοτήτων στο εσωτερικό των κοινοτήτων αυτών δεν μπορεί να κατανοηθεί έξω από τη δυναμική της διαφοροποίησης που έχει στρατηγικό στόχο την ένταξη. Ο κοινωνικός χώρος των αντικειμενικών θέσεων, με την άφιξη των εργαζομένων γνωρίζει νέες διαιρετικές τομές, οι οποίες προκλήθηκαν από τη διάχυση νέων συστημάτων αναπαραστάσεων. Επομένως, οι επιβιωτικές στρατηγικές των μεταναστών δεν αγνοούν ούτε την ιδιαίτερη θέση τους στην κοινωνική κατανομή της εργασίας και στο σύστημα των αναπαραστάσεων ούτε την αδυναμία άσκησης απ αυτούς πολιτικών δικαιωμάτων. Η επιδίωξη της συμβολικής τους καταξίωσης στα μάτια των γηγενών, βάζει σε δοκιμασία την ταυτότητά τους και το συλλογικό τους σύστημα αναπαραστάσεων. Η πολιτισμική και ιδεολογική διαφοροποίησή τους, οι αλλαγές του τρόπου πρόσληψης του κοινωνικού κόσμου, η νέα ιεράρχηση αξιών και ηθικών επιταγών, καθιστούν την εθνοτική τους ταυτότητα διακύβευμα στο παιχνίδι της κοινωνικής και συμβολικής διαφοροποίησης. «Eδώ που ήρθαμε αλλάξαμε πολύ, άνοιξε το μυαλό μας, όλη η ζωή μας άλλαξε. Βλέπω τους νεοφερμένους συμπατριώτες και αισθάνομαι διαφορετικός άνθρωπος Γιάννης, ετών 35» Επομένως, η έννοια της εθνοτικότητας συνδέεται με τη διαδικασία της επιτέλεσης με στόχο «να γεφυρώσουν το πολιτισμικό κενό που προκαλούν οι κοινωνικές αλλαγές και οι νέες καταστάσεις που αντιμετωπίζουν στο ελληνικό περιβάλλον.» (Βέϊκου, 2001: 324). Έτσι, οι συλλογικές αναπαραστάσεις των ξένων μεταναστών, στο εσωτερικό των σύγχρονων κοινωνιών, υπόκεινται σε τροποποιήσεις και αλλαγές ανάλογα με τα σχήματα αντίληψης και τις ηθικές επιταγές που κυριαρχούν στη χώρα υποδοχής. Οι πρώτες σχέσεις των ξένων εργαζομένων στις χώρες υποδοχής συναρθρώνονται κυρίως στους χώρους εργασίας, τόπους επαγγελματικής και κοινωνικής εμπειρίας για τους νεοφερμένους. «Το αφεντικό μου είναι πολύ καλό με πληρώνει κανονικά μου φέρεται καλά και με βοηθάει να μάθω ελληνικά. Ότι προβλήματα έχω τρέχει να βοηθήσει.κώστας, ετών 43». Η «ομογενοποίηση» των ομάδων κάτω από τον προσδιορισμό «εργάτης», τους δίνει τη δυνατότητα να ταυτιστούν με αξίες και κοινωνικά οράματα που προσφέρει το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα. Η δύναμη των εργατικών αξιών δημιουργεί αίσθημα υπαγωγής σ ευρύτερες ομάδες με αποτέλε-

12 [140] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ σμα να ξεπερνιούνται οι ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις ανάλογα με την εθνικότητα και το φύλο (Tripier, 1990: 260). Εξάλλου, ο χώρος εργασίας ευνοεί την παραγωγή αφενός νέων συλλογικοτήτων στη βάση των αντικειμενικών συνθηκών ύπαρξης και αφετέρου εικόνων, τόσο στο συνειδησιακό επίπεδο της αυτοαντίληψης, όσο και στο επίπεδο της κοινωνικο-ιδεολογικής έκφρασης (Bourdieu, 1984). Στην περίπτωση της συνοικίας, Αγία Τριάδα, η πολυεθνοτική σύνθεση της δεν την οδήγησε στην απόλυτη «εθνοποίηση» των κοινωνικών σχέσεων, όπως συνέβη σ άλλες αστικές περιοχές της Ευρώπης (Dubet, 1990). Αντίθετα, η άμεση γειτνίαση με τους παλιούς κατοίκους της γειτονιάς, οι οποίοι δεν έχουν να προτάξουν διαφοροποιημένα συμβολικά αντικείμενα και σημαινόμενα κοινωνικής επιτυχίας, (κατοικία, αυτοκίνητα, έπιπλα κ.λπ.), αποτέλεσε μοναδικό κανάλι κοινωνικοποίησης των μεταναστών. Έτσι, όταν οι ενσωματικοί κανόνες λειτουργούν διεθνοτικά και μάλιστα όταν δεν υπάρχει τάση κατάργησης των εργατικών συνοικιών, τότε η συγκατοίκηση βρίσκει τρόπους ρύθμισης των διαφορών. Αυτό όμως, γίνεται εξαιρετικά δύσκολο εκεί που κυριαρχεί η ανομία, που προέρχεται από την ανεργία, το ξερίζωμα, την εξαθλίωση και την απόρριψη (Κατριβέσης, 1991). Η περιθωριοποίηση μάλιστα των ξένων εργαζομένων παίρνει νέα διάσταση, στα νέα συγκροτήματα κατοικιών των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων που επιβάλλουν ένα καινούργιο χωροταξικό και κοινωνικό διαχωρισμό (De Rudder, 1995). Η μετακίνηση σε μια κοινωνία, με διαφορετικά συμβολικά και κοινωνικά συστήματα κοινωνικών σχέσεων προκαλεί την αποδιάρθρωση των νοηματικών μηχανισμών και των συλλογικών αναπαραστάσεων χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν εμφανίζονται ατομικές ή συλλογικές αντιστάσεις. Η βιωμένη εμπειρία «αναγκάζει τους ανθρώπους να σκέπτονται με νέους τρόπους, να επανεξετάζουν, για παράδειγμα, το συσχετισμό δυνάμεων, το νόμο, την οικονομία ακόμη και τη συγγένεια. Οι αλλαγές που προκύπτουν από τις κοινωνικές συνθήκες και τη νέα σκέψη δημιουργούν διαφορετικές βιωμένες εμπειρίες και νέους τρόπους αντίληψης» (Collard, 1993: ). Αυτή η αναγκαστική προσαρμογή, που αντλεί τη δυναμική της από το νέο κοινωνικό χώρο, προκαλεί ρήγματα ανάμεσα στα παλαιότερα σχήματα σκέψης και στις επιβιωτικές λογικές. «Εδώ στην Ελλάδα νιώθω πιο άνετα γιατί μπορώ να βγώ έξω να πάω με τις φίλες μου για καφέ, χωρίς ο κόσμος να σχολιάζει και χωρίς να ζητήσω την άδεια του άνδρα μου Γεωργία, ετών 30». Η αποδιάρθρωση εκφράζεται ακόμη, από την τροποποίηση των ενδοοικογενειακών σχέσεων και την επαναδιευθέτηση των ρόλων και των συμβολικών αγαθών, που αναφέρονται στην τιμή, στην ηθική, το καλό όνομα, κ.λπ. «Στην Αλβανία στις γυναίκες φερόμαστε όπως οι παλιοί, δεν τις υπολογίζαμε. Εδώ που ήρθαμε όλοι αλλάξαμε. Οι γυναίκες βάφονται φοράνε κοντές φούστες, τα κορίτσια έχουν φίλους, κι εγώ έχω γίνει πολύ μαλακός Αρθούρος, ετών 45». Οι ξένες γυναίκες, και ιδιαίτερα οι Αλβανίδες, αποτιμούν την αποσχόλησή τους στην ελληνική αγορά ως μια διαδικασία αναμόρφωσης του τρόπου ζωής. Όπως ακριβώς και οι Ερυθραίες που πιστεύουν ότι «...οι γεωγραφικές αποστάσεις καταργούν το «ζόρι» και τους πειθαναγκασμούς στενών συγγενών» (Πετρονώτη, 1998: 253). Έτσι, τα μετασχηματιζόμενα συστήματα συλλογικών αναπαραστάσεων, θέτουν σε δοκιμασία τη σχέση ανάμεσα στα δύο φύλα, την αντίληψη για το ρόλο των γυναικών και προκαλούν αναδιάταξη των σχέσεων δύναμης, και αλλαγή του τρόπου ζωής. Ακόμη, οι αρετές της εργατικότητας, της αξιοσύνης, του φιλότιμου κλπ που ενίοτε αποδίδονται στους ξένους εργαζόμενους συμβάλλουν στην παραγωγή συμβολικών διακρίσεων, που ενδυναμώνουν τη διαπραγματευτική θέση των φορέων-μεταναστών στον επαγγελματικό και κοινωνικό χώρο. Ταυτόχρονα, οι φορείς τέτοιων συμβολικών διακρίσεων λειτουργούν και ως νομιμοποιητικά και σημασιολογικά στοιχεία της εθνοτικής ομάδας στο σύνολό της. Έτσι, οι κατέχοντες τέτοιο συμβολικό κεφάλαιο το εξαργυρώνουν κατά κανόνα με την ενδυνάμωση των σχέσεων είτε με ντόπιους εργοδότες, είτε με πρόσωπα υψηλού κύρους, συνήθως διαμέσου της κουμπαριάς (στο δείγμα μας το ποσοστό αυτό

13 SOCIAL COHESION AND DEVELOPMENT [141] είναι 12%). «Ο εργοδότης μας μας έχει βοηθήσει πάρα πολύ και σε πολλές δυσκολίες που έχουμε. Μας βάφτισε τα τρία μας παιδιά, και μας βρήκε το σπίτι που μένουμε τώρα Λίντα, ετών 36». Η αναζήτηση γνωριμιών μεταξύ των εργοδοτών πιστοποιεί την κατοχή προσόντων αλλά και την «εύνοια των αφεντικών, ως σημαντικών άλλων, και προοιωνίζει τη στήριξη τους σε δυσχέρειες της καθημερινότητας.» δηλαδή, οι επαγγελματικές σχέσεις γίνονται μετασχηματιστές «πόρων σε κοινωνικό κεφάλαιο και διαπραγματευτική δύναμη» (Πετρονώτη, 1998: 251). Αυτή η διαδικασία φασματοσκοπεί τις στρατηγικές ένταξης των μεταναστών στο κοινωνικο-επαγγελματικό πεδίο. Στην περίπτωση των ξένων εργαζομένων της Αγίας Τριάδας, η αποδιάρθρωση δεν εκφράζεται μόνο μέσα από στρατηγικές επαγγελματικής μεταστροφής, ούτε από την επαναδιευθέτηση των στρατηγικών επιγαμίας. Η αποδιάρθρωση αφορά καταρχήν τη δομή της ταυτότητας, και συντελείται μέσω μεταβολών στις αναπαραστάσεις και στις αξίες, που έχουν στόχο την υπονόμευση των στερεοτύπων του «ξένου» και «επικίνδυνου» μετανάστη. Πάντως, οι πραγματικές συνθήκες ύπαρξης των ξένων εργαζομένων, καθώς και τα συμφέροντα των επιμέρους ατόμων, τους αναγκάζουν να αναπτύξουν στρατηγικές ένταξης με την υιοθέτηση νεωτερικών αναπαραστάσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, η συλλογική μνήμη εκτός του ότι δεν μεταβιβάζει ένα κοινό παρελθόν, τώρα μεταβιβάζει ένα νέο σχέδιο, που αποβλέπει στην κοινωνική άνοδο και στην προσωπική και επαγγελματική επιτυχία. Εξάλλου, ο νέος τρόπος ζωής, οι καινούργιες εμπειρίες, οι νέες αξίες, η διεύρυνση του κύκλου γνωριμιών, κλπ. «όλα αυτά μαζί στοιχειοθετούν μία εξέλιξη, μια απελευθέρωση από το αναχρονιστικό παρελθόν, όσο και από το ελάχιστο υποσχόμενο παρόν» (Πετρονώτη, 1998: 247). Έτσι, οι στρατηγικές επανατοποθέτησης στο νέο διευρυμένο χώρο των κοινωνικών θέσεων, χαράσσονται με ένα τρόπο αντιφατικό, στο πλαίσιο της οικογένειας, επειδή η διαφοροποίηση των πολιτισμικών προτύπων συγκροτούν διαφορικές κοινωνικές ταυτότητες και φυλετικές ή ηλιακές συλλογικότητες. Κάτω από αυτό το πρίσμα, το βάρος των σχέσεων συγγένειας ή της εθνοτικής συνομάδωσης παίζουν ένα διφορούμενο ρόλο στην πορεία αλλαγής των αντιληπτικών δομών και του συστήματος της ταυτότητας. Δηλαδή, οι στρατηγικές προσαρμογής των ξένων εργαζομένων στις νέες κοινωνικοεπαγγελματικές ιεραρχήσεις, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή της αυτοεικόνας και των αξιακών και ιδεολογικών συστημάτων πρόσληψης του κόσμου. Έτσι, μέσω της αναγκαστικής συμμετοχής στο ευρύτερο κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο, δημιουργούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις για τη συγκρότηση νέων συνομαδώσεων. Εξάλλου, η επαναδιαπραγμάτευση της ταυτότητας είναι αποτέλεσμα κοινωνικών σχέσεων που στο εσωτερικό τους βρίσκονται συνυφασμένα επιβιωτικά συμφέροντα κοινωνικών ομάδων και υποκειμένων. 4. Κοινωνικές στρατηγικές και εκπαίδευση Η αξιολόγηση των στοιχείων που αφορούν στη συμμετοχή των παιδιών των ξένων εργαζομένων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, μας δίνει τη δυνατότητα να σκιαγραφήσουμε την τάση γι αποδοχή από μέρους τους των εκπαιδευτικών προσδοκιών και τη δυναμική της ενσωμάτωσης στην ελληνική κοινωνία. Δηλαδή, η εκπαίδευση θεωρείται από τους μετανάστες ως ένα σημαντικό στοιχείο κοινωνικής ένταξης, καθώς και ως μια προοπτική βελτίωσης της κοινωνικής και επαγγελματικής κατάστασης των παιδιών τους. «Θέλω τα παιδιά μου να σπουδάσουν για να γίνουν καλύτεροι από εμάς. Και να έχουν ένα χαρτί στα χέρια τους για το μέλλον τους Παρίσα, ετών 42». Ο αριθμός των μεταναστών μαθητών στα Νηπιαγωγεία και Δημοτικά σχολεία του Δήμου Ηρακλείου, για τα ακαδημαϊκά έτη και ανέρχεται σε 400 και 462 μαθητές αντί-

14 [142] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ στοιχα, αντιπροσωπεύοντας το 3,1% και 3,6% του συνόλου του μαθητικού πληθυσμού της πόλης του Ηρακλείου. 2 Η κατανομή του μεταναστευτικού μαθητικού πληθυσμού το ακαδημαϊκό έτος παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά: Δύο όμορες συνοικίες παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση του μαθητικού πληθυσμού των μεταναστών. Η Αγία Τριάδα με 80 μαθητές που αποτελούν το 17,32% του συνόλου των μαθητών της συνοικίας και το Υγειονομικό με 50, που αντιστοιχούν στο 10,82% του συνόλου των μαθητών. Καμία άλλη περιοχή δε συγκεντρώνει ποσοστό άνω του 10%, επειδή στις δύο αυτές συνοικίες υπάρχουν παλιές άδειες και φθηνές κατοικίες (βλέπε πίνακα 10). Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και σ άλλες περιοχές της Ελλάδος όπου η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών των μεταναστών συμμετέχουν συστηματικά στο εκπαιδευτικό σύστημα. 3 Η εκπαίδευση των παιδιών των ξένων εργαζομένων φαίνεται να αποτελεί στρατηγικό στόχο της οικογένειας, που επιθυμεί την κοινωνικοποίησή τους στα πολιτισμικά και κοινωνικά πρότυπα της χώρας υποδοχής. Ταυτόχρονα, η εκπαίδευση των παιδιών αντανακλά, κατά τη γνώμη μας, τις διαθέσεις των μεταναστών να διαφοροποιηθούν όχι μόνο από τις εντόπιες κατηγοριοποιήσεις (Πετρονώτη, 1998: 251), αλλά και από τις αντίστοιχες εθνοτικές. «Θέλω τα παιδιά μου να σπουδάσουν να μην γίνουν υπηρέτες όπως εγώ, που δουλεύω σε ξένα σπίτια και με βλέπουν σαν μια κατώτερη ξένη υπηρέτρια... Αννα, ετών 36». Πίνακας 6: Κατανομή ανά συνοικία του Δήμου Ηρακλείου των μεταναστών μαθητών το ακαδ. έτος Βαθμίδα εκπαίδευσης α/α Συνοικία Δημοτικό Νηπιαγωγείο Σύνολο Μαθητών % 1 Αγ. Τριάδα ,3 2 Υγειονομικό ,8 3 Ατσαλένιο ,7 4 Όαση ,2 5 Ανάληψη ,4 6 Πόρος ,7 7 Μασταμπάς ,8 8 Γιόφυρος ,4 9 Ν. Στάδιο ,8 10 Δειλινά ,5 11 Πατέλλες ,5 12 Καμίνια ,9 13 Κατσαμπάς ,5 14 Ν. Αλάτσατα ,8 15 Χρυσοπηγή ,6 16 Κέντρο πόλης ,7 17 Αγ. Ιωάννης ,2 18 Βασιλειές ,2 19 Βούτες ,2

15 SOCIAL COHESION AND DEVELOPMENT [143] 20 Μπεντεβή ,2 21 Σκαλάνι ,2 22 Φορτέτσα ,2 23 Αγ. Βλάσης ,0 24 Αγ. Ιωάννης Χωστός ,0 25 Δαφνές ,0 26 Εσταυρωμένος ,0 27 Μεσαμπελιές ,0 28 Σταυράκια ,0 29 Χρυσοβαλάντου ,0 Σύνολο ,0 Τελικά, οι τίτλοι σπουδών πιστοποιούν τον κοινωνικό ανταγωνισμό για τη «μεταβολή κατάταξης» και πολλές φορές τροποποιούν τους παραδοσιακούς τρόπους κοινωνικής αναπαραγωγής των νέων (Vernier,1985: 57-58). Επιπλέον, η διαμόρφωση της νέας αυτοαντίληψης και ετεροαντίληψης συναρτάται με την υιοθέτηση νεωτερικών αναπαραστάσεων και την εσωτερικοποίηση ανάλογων πολιτισμικών αναφορών. Σε αυτό συντελεί η εκμάθηση και η χρήση της ελληνικής γλώσσας δεδομένου ότι: «η γλώσσα δεν είναι μόνο ένα σύστημα λέξεων. Έχει ιδιαίτερο πνεύμα, μας επιβάλλει έναν ιδιαίτερο τρόπο αντίληψης, ανάλυσης, σύνθεσης. Συνεπώς, μέσα από τη γλώσσα, η συλλογικότητα μας επιβάλλει τις κύριες μορφές της σκέψης μας.» (Fauconnet 1969: 11). Έτσι, η εκπαίδευση των παιδιών, εγχαράσσει νέα ιδεολογικά σχήματα και αξιακά πρότυπα, που θέτουν σε δοκιμασία την οικογενειακή και εθνοτική ταυτότητα των ξένων μεταναστών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά των μεταναστών να εγκαταλείπουν πολλές από τις αξίες, συμπεριφορές και αντιλήψεις της εθνοτικής ομάδας με απώτερο στόχο την εξάλειψη των διαφορών από τα γηγενή συστήματα αναπαραστάσεων. «Οι μεγάλοι είναι όλο απαγορεύσεις, μερικοί νομίζουν ότι είμαστε ακόμη στην Αλβανία, εδώ τα πράγματα είναι διαφορετικά Εάν έκανα αυτό που μου λένε θα ήμουνα σαν ξένο παραμύθι... Αγγελική, ετών 20» Οι εκπαιδευτικές στρατηγικές των ξένων μεταναστών δεν μπορεί να αποκοπούν από το κοινωνικοεπαγγελματικό προφίλ τους και από τις προσπάθειες των φορέων για κοινωνική ανέλιξη και συμβολική καταξίωση στην τοπική κοινωνία αλλά και στη χώρα προέλευσης. Από τις συνεντεύξεις φαίνεται πολλές φορές η επιρροή του σχολείου αλλά και της κοινωνίας γενικότερα στις προοπτικές που δίνουν τα ίδια τα παιδιά στο δικό τους μέλλον. «Τα παιδιά μου θέλουν να γίνουν γιατροί ή μηχανικοί, ο μεγαλύτερος θέλει να ασχοληθεί με την πληροφορική. Μακάρι να σπουδάσουν ότι θέλουν... Ναταλία, ετών 39» Ακόμη, οι ξένοι εργαζόμενοι της Αγ. Τριάδας, έχοντας ολοκληρώσει σε μεγάλο βαθμό τον κύκλο επανασύνδεσης των μελών της οικογένειάς τους, δε σχεδιάζουν την άμεση επιστροφή στην πατρίδα τους. Άλλωστε έχει παρατηρηθεί, σε ανάλογες μεταναστευτικές εμπειρίες, ότι ο ερχομός και των υπολοίπων μελών της οικογένειας στη χώρα υποδοχής σηματοδοτεί και τη μακροχρόνια παραμονή τους (Watson, 1977, Werbner 1990). Συνακόλουθο του σχεδιασμού μακροχρόνιας παραμονής τους στην Ελλάδα είναι ότι καταγράφονται ως μελλοντικά σχέδια τους όχι μόνο η επιδίωξη εξεύρεσης καλύτερης απασχόλησης και κατάκτησης υψηλότερου βιοτικού επιπέδου αλλά και η προοπτική συνέχισης της φοίτησης των παιδιών τους στα ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. «Οι άνθρωποι εδώ μας βοήθησαν πολύ, μας καταλαβαίνουν δεν έχουμε παράπονο. Και τα τρία μου παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο, επειδή τα δύο δεν τα καταφέρνουν στο σχολείο τα στέλνουμε στο φροντιστήριο. Τι να κάνουμε πρέπει να σπουδάσουν Ελευθερία, ετών 36».

16 [144] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Αυτή η προοπτική συνδέεται από μια προσαρμοστικότητα στις συνθήκες στη χώρα υποδοχής, όπως διαπιστώνεται από τη μελέτη της Μ. Πετρονώτη (1998: 254): Δεδομένου ότι η προσέλκυση αλλόθρησκων μαθητών στο μάθημα των θρησκευτικών δεν είναι υποχρεωτική, η απόφαση των μουσουλμανικών οικογενειών να στείλουν τα παιδιά τους είναι προϊόν επιλογών που συχνά εκφράζουν πλήρη απαρέσκεια στο εθνοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα ή επιθυμία κοινωνικής ένταξης». Έτσι, το εκπαιδευτικό κεφάλαιο, προϊόν στρατηγικής κοινωνικής επένδυσης στοχεύει όχι μόνο στη μείωση της πολιτισμικής και μορφωτικής ανισότητας, αλλά και στην συμβολική και κοινωνική αναγνώριση και αποδοχή, απαραίτητη προϋπόθεση για την είσοδο των φορέων στο παιχνίδι (Bourdieu, 1972). Για τις γυναίκες της πρώτης γενιάς, η εργασιακή τους ένταξη συναντά σοβαρές δυσκολίες, όχι μόνο εξαιτίας της έλλειψης σχετικής εργασιακής εμπειρίας, αλλά και από το γεγονός, ότι αρκετές μετανάστριες δεν διαθέτουν άδεια παραμονής ή δεν δικαιούνται περίθαλψη, λόγω της φύσης της απασχόλησης που έχουν, με αποτέλεσμα να βρίσκονται στην «προστασία» του συζύγου. 4 Δηλαδή, οι συνθήκες διαβίωσης και εργασίας διακρίνονται από σοβαρά προβλήματα που επιδεινώνονται από τη δυσκολία χρήσης κοινωνικών αγαθών και υπηρεσιών. Όμως, η ένταξή τους στην αγορά εργασίας προκαλεί αλυσίδα ρήξεων στο οικοδόμημα των οικογενειακών εξαρτημένων σχέσεων, επανακαθορίζοντας την αυτοεικόνα τους στο νέο κοινωνικό και συμβολικό πλαίσιο. Η διαδικασία της αλλαγής των οικογενειακών σχέσεων, οφείλεται στην αποειδίκευση, στην εργασιακή αστάθεια και την αποσυλλογικοποίηση των κοινοτικών δεσμών του παρελθόντος (Ψημμένος, 2001: 117). Είναι εμφανές, ότι η υιοθέτηση διαφορετικών πολιτισμικών χαρακτηριστικών από τις υπό ένταξη ομάδες, αναδομεί τα αξιολογικά και ιδεολογικά στοιχεία της ταυτότητας. Πρέπει να σημειώσουμε ότι το είδος της απασχόλησης των γυναικών καθορίζει και το επίπεδο των έμφυλων σχέσεων, διακρίσεων και κοινωνικών ελλειμμάτων των μεταναστριών. Δηλαδή, η μορφή της εργασίας συνθέτει και το βαθμό κοινωνικής αναγνώρισης, κύρους και στρατηγικών που αναπτύσσουν με τη χώρα υποδοχής, για το μέλλον της οικογένειας. Εξάλλου, η γυναικεία μετανάστευση, σήμερα, δεν είναι αποτέλεσμα της ανδρικής μετακομιδής «..με εργασιακά χαρακτηριστικά απασχόλησης συμπληρωματικά της οικονομικής δραστηριότητας του ανδρός-μετανάστη η εξέταση της γυναικείας μετανάστευσης έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι οι μετανάστες έχουν γένος, εθνικότητα, ταξική προέλευση και αντιλαμβάνονται διαφορετικά τόσο την μετακίνηση τους, όσο και τη ζωή τους στη χώρα υποδοχής (Ψημμένος, 2001: 103). Δηλαδή, η γυναικεία μετανάστευση δεν είναι πάντοτε ούτε συμπληρωματική της ανδρικής, ούτε μπορεί να συσχετιστεί με το οικονομικό νοικοκυριό και τον τρόπο ζωής της χώρας προέλευσης (Anthias, 2000). Έτσι, το διαφοροποιημένο πολιτισμικά και κοινωνικά περιβάλλον, επαναορίζει τις παραστάσεις και τις αντιλήψεις των γυναικών και των νέων γενικά και επαναξιολογεί τη θέση τους στο σύστημα της κοινωνικής ιεραρχίας (Vernier,1977). 5. Η κοινωνική πρακτική της ονοματοθεσίας Η πρακτική της αλλαγής του ονόματος τόσο για τους ίδιους, όσο και για τα παιδιά τους, που υιοθετείται από τους ξένους εργαζόμενους στην Ελλάδα υποδηλώνει καταρχήν την πρόθεση αποφυγής εθνοτικής κατάταξης. Η αλλαγή του ονόματος καθώς και οι βαφτίσεις, τόσο για τους ίδιους, όσο και για τα παιδιά τους, κυρίως από τους Αλβανούς μετανάστες, έχουν πάρει τη μορφή ενός μαζικού φαινομένου «για να τύχουν καλύτερης αντιμετώπισης» (Νιτσιάκος, 2003: 24). Στην ίδια διαπίστωση καταλήγει και η έρευνα Λαμπριανίδη-Λυμπεράκη (2001:174), όπου «ένα σημαντικό ποσοστό Αλβανών μεταναστών (34% του δείγματος) δηλώνουν ότι άλλαξαν το όνομα τους, προφανώς για να μπορέσουν να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία, ώστε να ακούγεται πιο ελληνικό». Δηλαδή, η πρακτική της ονοματοθεσίας στηρίζεται σε αντικειμενικά δεδομένα και απορρέει από τη

17 SOCIAL COHESION AND DEVELOPMENT [145] γνώση της κοινωνικής μειονεξίας τους. Σε ένα περιβάλλον, όπου η αξιολόγηση και η κατάταξη των διαφόρων εθνοτήτων συνδέεται αναγκαστικά με τις επιβιωτικές προϋποθέσεις τους, η διαφοροποίηση του ονόματος ενθετοποιείται στα δίκτυα των αλληλεξαρτήσεων. Κάποιοι φίλοι μας Έλληνες, μας έχουν βαφτίσει., μας παίρνουν στα χωράφια τους να δουλέψουμε, στις ελιές ή στα αμπέλια τους Χρήστος, ετών 28». Η επιλογή δε, ελληνικών ονομάτων (και κυρίως της ορθόδοξης αγιωνυμίας), γίνεται σε συνάρτηση με το ρεπερτόριο των αντίστοιχων ονομάτων, που υφίστανται στον εργασιακό και κοινωνικό χώρο στον οποίο αναφέρονται. Η υιοθέτηση ελληνικών ονομάτων, σημαίνει ακόμη, και συμβολική αποδοχή των ιδεολογικών σχημάτων του κοινωνικο-επαγγελματικού χώρου, που υπακούει σε συμβιωτικές και βιωτικές ανάγκες των μεταναστών. «Έχω καλό Έλληνα εργοδότη και καλούς συναδέλφους, πολλές φορές πηγαίνουμε μαζί στο καφενείο και παίζουμε τάβλι. Το αφεντικό μου μου άλλαξε το όνομα και θέλει να με παντρέψει με Ελληνίδα Μανώλης, ετών 23». Όμως, η επιλογή ελληνικού ονόματος, επηρεάζει την αυτοεικόνα, τη συνείδηση και τα ιδεολογικά τους σχήματα. Αυτή η πρακτική μπορεί επίσης να μας αποκαλύψει τις ατομικές στρατηγικές, -στη βάση πάντα των υλικών συμφερόντων που τις συνοδεύουν-, που με τη σειρά τους αποτελούν ενεργητικό μέρος της αλλαγής της προσωπικής και συλλογικής ταυτότητας. «Η φράση: «Καλό είναι στην Ελλάδα να έχει κανείς ελληνικό όνομα», μεταφέρει τον αφηγητή και την αφήγηση από την Αθήνα του παρόντος στην Αλβανία του παρελθόντος και αυτό το πίσω-μπρος, ενισχύει τον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητάς του» (Βέϊκου, 2001:317). Εξάλλου, δεν πρέπει να μας διαφεύγει η βαρύνουσα σημασία του ονόματος στη συγκρότηση της ταυτότητας, επειδή: «Η ένταξη του προσώπου στην ομάδα (γενιά, εθνότητα ή φυλή, θρησκευτική κοινότητα ) επιτελείται καταρχήν μέσω και ίσως χάρη- του ονόματος. Δεν είναι καθόλου ασήμαντο πράγμα η ταύτιση της ατομικής ύπαρξης με το όνομα» (Γεωργούλας, 1997:17). Από την έρευνα διαπιστώσαμε επίσης ότι οι Αλβανοί μετανάστες χρησιμοποιούν δύο ονόματα, ένα σύμφωνα με τα πρότυπα του πολιτισμικού κομφορμισμού της κοινωνίας υποδοχής, και ένα άλλο για το σπίτι. «Όταν ήρθαμε στο Ηράκλειο, καταλάβαμε ότι καλύτερα θα ήτανε να αλλάξουμε το μουσουλμανικό όνομα μας με Χριστιανικό. Η μάνα μου όμως στο σπίτι με φωνάζει με το αληθινό μου όνομα Πέτρος, ετών 34». Η διπλή υπόσταση του ονόματος, συνιστά όπως επισήμανε ο E. Goffman την «ταυτόχρονη πολλαπλότητα των εαυτών» μέσα στο πλέγμα των κοινωνικο-επαγγελματικών δραστηριοτήτων, που οδηγεί στη διάσπαση του κοινωνικού ατόμου (Goffman, 1996: 187). Επιπλέον, οι στρατηγικές ενσωμάτωσης μέσω των βαπτίσεων, δεν αποδεικνύει ότι «το θρησκευτικό υπόβαθρο ειδικά ήταν αυτό που ενίσχυε τον τρόπο με τον οποίο συντηρούσαν την ταυτότητα τους», όπως συνέβαινε στους Μικρασιάτες πρόσφυγες της Κοκκινιάς (Hirschon Φιλιππάκη, 1993: 332). Στην προκειμένη περίπτωση το άτομο δεν περιχαρακώνεται στο εσωτερικό της δικής του κοινότητας, ούτε αντλεί μονοδιάστατα νόημα από το πολιτισμικό πλαίσιο της εθνότητας του. Άλλωστε, το όνομα αντιστοιχεί σε γενικότερες κοινωνικο-πολιτισμικές αναγκαιότητες και σε πολυκεντρικές αναφορές, που αλλοιώνουν την «αρχική» ταυτότητα των υποκειμένων. Έτσι, η στρατηγική της ονοματοθεσίας εντάσσεται στο εσωτερικό πολύπλοκων σχέσεων και δικτύων αλληλεξάρτησης, που καθορίζουν τη συγκρότηση του εαυτού με ένα μοναδικό τρόπο. Το όνομα το οποίο λαμβάνουν στη χώρα υποδοχής δεν αποτελεί σημείο αναφοράς σε συγγένεια, παράδοση, ή κοινωνική διάκριση, αλλά σε πράξη απόκρυψης και μίμησης. «Μέχρι τώρα έχω αλλάξει 2-3 ονόματα, αυτό το κάνουμε σχεδόν όλοι. Τώρα ακόμη και στα επίσημα χαρτιά χρησιμοποιούμε τα καινούργια ονόματα, επειδή πολλοί Έλληνες εργοδότες μας ρωτούσαν εάν είμαστε μουσουλμάνοι Σταύρος, ετών 38». Η νεωτερική διαδικασία κοινωνικής ένταξης των ξένων εργαζομένων, απαιτεί, επιπλέον, την τροποποίηση εκ μέρους τους, των παραδοσιακών στοιχείων της κοινωνικής διάκρισης, εξαιτίας των διαφορετικών πολιτισμικών προτύπων που περιλαμβάνει. Εξάλλου, η προβολή έκδηλης διαφορετικότητας, δηλαδή η αναντιστοιχία ανάμεσα στις εξωτερικές αναφορές και στις συμπεριφορικές πρακτικές μιας ομάδας υποκειμένων, μπορεί να προκαλέσει αρνητικές προδιαθέσεις, και εν προ-

18 [146] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ κειμένω εμποδίζει την ανάπτυξη στρατηγικών ένταξης (Gueorguieva et Jeliaskova, 1994). Όμως, η ετεροοριζόμενη κατάσταση των μεταναστών, προσδιορίζεται από τη συμβολική ισχύ των κυρίαρχων συλλογικών αναπαραστάσεων αλλά και από το κοινωνικό παιχνίδι της διατήρησης της πραγματικής ή ιδεατής κοινωνικής θέσης των διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Είναι βέβαιο, ότι η αυτοαντίληψη και η ετεροαντίληψη είναι έμπλεες πολυσημιών, που εξαρτώνται από το επίπεδο του πολιτισμού και από τον τύπο της κοινωνικής οργάνωσης. Συνεπώς, η συγκρότηση της συλλογικής ταυτότητας αποτελεί σημαντικό διακύβευμα στο παιχνίδι της κοινωνικής διαφοροποίησης και της αναδιάταξης των σχέσεων δύναμης. Εντούτοις, σε κάποιες περιπτώσεις, όταν κοινωνικές πραγματικότητες εμποδίζουν ορισμένες κατηγορίες να γίνουν πλήρως αποδεκτές από την κοινωνία αναπτύσσονται δυναμικές διαχείρισης και συγκρότησης μιας νέας κοινωνικής ταυτότητας, όχι μόνο από τους ενδιαφερόμενους αλλά και από κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς (Goffman, 1975: 7, Τοuraine,1992). Η ανατροπή των παλαιοτέρων τρόπων κοινωνικής ένταξης και τα συνεχώς μετασχηματιζόμενα συστήματα συλλογικών αναπαραστάσεων οδηγούν στη συγκρότηση νέων κοινωνικών ταυτοτήτων και νέων συλλογικοτήτων. Επομένως, η διαπραγμάτευση των στοιχείων της ταυτότητας συναρτάται με τη μεταβαλλόμενη κατάσταση σχέσεων δύναμης. «Η ταυτότητα δεν είναι ένα αμετάβλητο δεδομένο διαμορφώνεται και μεταβάλλεται μέσα από τις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο υποκείμενο και το κοινωνικό περιβάλλον, ανάλογα με τις περιστάσεις και τις κοινωνικές σχέσεις» (Βεντούρα, 1994: 68-69). Όπως είναι φανερό, η ταυτότητα δεν παραμένει αμετάβλητη και συμπαγής αλλά γίνεται αντικείμενο προς διαπραγμάτευση, επειδή διακυβεύονται σημαντικά προσωπικά συμφέροντα. Τα παραπάνω δείχνουν ότι η ονοματοθεσία των ξένων εργαζομένων απεικονίζει την υιοθέτηση μιας πρακτικής, που εμπεριέχει την αποδοχή διαφορετικών πολιτισμικών αναφορών και συνεπώς τη διεύρυνση της ταυτότητας. Όμως, η εναρμόνιση με το κυρίαρχο μοντέλο ονοματοθεσίας εκτός από στρατηγική ενσωμάτωσης στον κοινωνικο-επαγγελματικό χώρο, αποτελεί και προσπάθεια ιδιοποίησης συμβόλων του τοπικού χώρου. «Η κόρη μου είναι πρώτη μαθήτρια, γιατί δεν είναι άξια να σηκώσει την Ελληνική σημαία; Αυτοί που σκίζουν την Ελληνική σημαία δεν την σέβονται, ενώ αυτός που τη σηκώνει τη σέβεται... Ντίνα, ετών 36». Αυτή η πρακτική δημιουργεί τις προϋποθέσεις ανατροπής των σημασιών που κληροδοτήθηκαν από την παράδοση ή τη διαδικασία της «αναδρομικής νοηματοδότησης του παρελθόντος». Δηλαδή, η ονοματοθεσία δεν αναλαμβάνεται: «μέσα σε δίκτυα κοινωνικών σχέσεων, όπως για παράδειγμα η συγγένεια, (αλλά ούτε) λαμβάνει χώρα πάντα στο εσωτερικό μιας κοσμοαντίληψης που είναι σε ισχύ στο εσωτερικό μιας κοινωνίας» (Γεωργούλας, 1991: 22). Έτσι, οι επιβιωτικές στρατηγικές των κοινωνικών υποκειμένων τείνουν να υπερισχύσουν της κοσμοαντίληψης και των σημασιών που περικλείει το αρχικό όνομα. Αυτές οι ονοματοθετικές πρακτικές, έστω κι αν έχουν υιοθετήσει τη χρήση δύο ονομάτων, αποκόπτουν εν μέρει το όνομα από τις παραδοσιακές του καταβολές και δηλώνουν την απαρχή μιας διαδικασίας εξατομίκευσης (δηλαδή, χαλάρωσης των κοινοτικών κανόνων) και αποδοχής νεωτερικών αντιλήψεων και παραστάσεων. Οι προσωπωνυμικές επιλογές εκτός από την ταξινομητική τους σημασία, διαπλέκονται και σε διάφορα δίκτυα συμφερόντων και αλληλεξαρτήσεων, ως πράξη αποφυγής πολιτισμικής διαφοροποίησης και κοινωνικής διάκρισης. Επομένως, η ταυτότητα δεν απαξιώνεται μόνο από τις νέες παραστάσεις του ευρύτερου κοινωνικού χώρου αλλά και από το τοπικό πλέγμα των αλληλεξαρτήσεων που δημιουργείται στις τοπικές αγορές εργασίας για τα εύθραυστα στρώματα των ξένων εργαζομένων. 6. Συμπεράσματα Ο ι αφηγήσεις των ξένων εργαζομένων αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα στοιχεία των συνθηκών ζωής και των σχέσεων που διατηρούν με την τοπική κοινωνία του Ηρακλείου Κρήτης. Η κατάσταση

19 SOCIAL COHESION AND DEVELOPMENT [147] των μεταναστών μπορεί να γίνει κατανοητή εάν μελετηθεί στο πλαίσιο των αντικειμενικών κοινωνικών σχέσεων που συνδέουν το υλικό και το συμβολικό, την αποδοχή και την απόρριψη. Εξάλλου, οι σχέσεις των εθνοτήτων συνιστούν νέο τρόπο κοινωνικής διαφοροποίησης και ιεράρχησης και παράγουν και αυτές- ταξινομητικές κοινωνικές λογικές και ανάλογες πρακτικές. Αλλά και στο εσωτερικό των εθνοτήτων, αναπτύσσονται δεσμοί που ευνοούν πρωτίστως την αναπαραγωγή των κοινοτικών δεσμών του ιδιαίτερου τόπου προέλευσης. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι διαφορετικές στρατηγικές ένταξης που αναπτύσσουν οι μετανάστες, η κοινωνική τους καταγωγή, το πολιτισμικό τους υπόβαθρο αλλά και ο βαθμός ένταξης στη χώρα υποδοχής είναι στοιχεία που καθορίζουν τις προσωπικές στάσεις των μεταναστών απέναντι στους ομοεθνείς τους. Ακόμη η πλειοψηφία των μεταναστών δεν είναι αρκετά εξοικειωμένη με τις λειτουργίες του δημόσιου χώρου, δεν συμμετέχουν στις συλλογικές δραστηριότητες της πόλης ούτε αξιοποιούν τον ελεύθερό τους χρόνο σε εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στην πόλη. Το πέρασμα τους στο δημόσιο χώρο συναντά μέχρι σήμερα αρκετές δυσκολίες. Συνοψίζοντας τα ιδιαίτερα αλλά και τα κοινά στοιχεία των ξένων μεταναστών μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι οι συνθήκες ζωής, οι νέες ανάγκες και αντιλήψεις που απορρέουν από την εργασιακή και κοινωνική εμπειρία τους, στρέφει ένα μέρος των μεταναστών στην αναζήτηση κοινωνικών στηριγμάτων υποστήριξης στον τόπο υποδοχής. Ειδικότερα, πως το κοινωνικό περιβάλλον της Αγίας Τριάδας και η επαφή με τα εργατικά στρώματα που διαμένουν στην συνοικία, δημιουργεί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για νέες συνομαδώσεις και επαναδιαπραγμάτευση των μεταναστευτικών ταυτοτήτων. Η διαφοροποίηση ως προς τη διαδικασία δημιουργίας νέων δυνατοτήτων, παραμένει εντούτοις εξαρτημένη από τα δίκτυα των επαγγελματικών σχέσεων, αλλά και από τη διαδικασία της ενσωμάτωσης της ιδιαίτερης εθνοτικής ομάδας στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, ανάλογα με τις αλληλεξαρτήσεις και τις συνεχείς αλληλεπιδράσεις μεταξύ της εθνοτικής ομάδας και των κατοίκων του συγκεκριμένου τόπου. Το πλέγμα των σχέσεων διαμορφώνει συγκεκριμένες στρατηγικές (κουμπαριές, φιλικές σχέσεις με γηγενείς κ.λπ.) που στοχεύουν όχι μόνο στην εξασφάλιση της κοινωνικής και συμβολικής καταξίωσής αλλά τους δίνει το πλεονέκτημα ευκολότερης πρόσβασης στην αγορά εργασίας. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, οι στρατηγικές που αναπτύσσονται έχουν ένα διαφοροποιημένο χαρακτήρα ανάλογο με το κύρος και τις μελλοντικές επιδιώξεις των μεταναστών. Η δυναμική των αναγκαστικών μετατοπίσεων, υποχρεώνει τους ξένους εργαζόμενους, εξαιτίας των νέων, διακριτών αξιακών και πολιτισμικών αναφορών, να τροποποιήσουν τις συμβολικές ορίζουσες της ταυτότητας τους. Η προσπάθεια απόκρυψης της χώρας καταγωγής, ως μέσο αύξησης της ανταγωνιστικότητας στην αγορά εργασίας, επιβάλλει πολλές φορές στους μετανάστες την αλλαγή του ονόματος τους. Η πρακτική αυτή έχει ως στόχο να μεταβάλλει τις εθνοτικές ταξινομητικές και διακριτές στερεοτυπικές τοπικές λογικές. Η αναγκαστική αυτή ονοματοθεσία λειτουργεί ως στοιχείο ταύτισης τους με τις συμβολικές και πολιτισμικές αναφορές των γηγενών. Η αλλαγή ονόματος, ως επιβιωτική στρατηγική όμως, διευκολύνει τη διαδικασία εξέλιξης της ταυτότητας. Η τάση των ξένων εργαζομένων να στέλνουν τα παιδιά τους στο ελληνικό σχολείο αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την ένταξη των παιδιών τους στην ελληνική κοινωνία. Έχουν συνειδητοποιήσει ότι η εκπαίδευση βοηθά στην προσαρμογή των παιδιών τους όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και στις ομάδες των συνομηλίκων, όσο και στην επιδίωξη καλύτερης αφετηρίας στην αγορά εργασίας. Εξάλλου, η εργασιακή και η οικονομική αβεβαιότητα των ξένων εργαζομένων, οι εθνοτικές και κοινωνικές προκαταλήψεις, ενδυναμώνουν τη θέληση για την εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών, που θα επιτρέψει την απόκτηση ανάλογων τίτλων απαραίτητων σε μια πιθανή μόνιμη εγκατάσταση στη χώρα υποδοχής. Οι στρατηγικές ένταξης δεν λαμβάνουν υπόψη τους μόνο τα συμφέροντα της πρώτης γενιάς αλλά και τα ιδιαίτερα συμφέροντα της δεύτερης γενιάς και τις προσδοκίες που διαγράφονται από τη διαδικασία συσσώρευσης εκπαιδευτικού κεφαλαίου στη χώρα υποδοχής.

20 [148] ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ακόμη, η εκπαίδευση των παιδιών αποτελεί μια μορφή κατασκευής νέων συλλογικών ταυτοτήτων, που αναφέρονται στην επιθυμία για βελτίωση της αυτοεικόνας στο πλαίσιο των αλληλεξαρτήσεων. Έτσι, οι στρατηγικές ένταξης των γονιών δεν αγνοούν το μέλλον των παιδιών στη χώρα υποδοχής και θέτουν στον πυρήνα του προβληματισμού τους την αναγνώριση και αποδοχή τη δική τους αλλά πάνω από όλα των παιδιών τους. Σε τελική ανάλυση, το εκπαιδευτικό κεφάλαιο των παιδιών γίνεται προϊόν κοινωνικής επένδυσης για ολόκληρη την οικογένεια. Επομένως, οι ταυτότητες δεν παραμένουν αναλλοίωτες και αμετάβλητες, αλλά κάτω από την πίεση των κοινωνικών σχέσεων, τη διαπραγμάτευση της κοινωνικής κατάταξης και την επαναξιολόγηση των πολιτισμικών συστημάτων, ανασυγκροτούνται σε νέα βάση. Επομένως, η ανάλυση των αναπαραστάσεων, που αποκαλύπτουν τη νοηματοδότηση των ταυτοτήτων, δεν είναι ένα απλό παιχνίδι αντανακλάσεων, ούτε το αποτέλεσμα μιας μονοσήμαντης απάντησης στους Άλλους. Τα μέλη της ομάδας αναφέρονται σε μια κατασκευασμένη κοινωνική ταυτότητα που είναι αποτέλεσμα της δράσης και της αλληλεξάρτησης. Σημειώσεις: 1. Για την ανάλυση του εργασιακού αντικειμένου των γυναικών βλέπε την έρευνα: Ψημμένος Ι., Σκαμνάκης Χ., (2008), Οικιακή εργασία των μεταναστριών και κοινωνική προστασία, Αθήνα: Παπαζήση σελ Τα στοιχεία που αφορούν την φοίτηση των παιδιών των ξένων εργαζομένων στο Δήμο Ηρακλείου, και ειδικότερα στη συνοικία που μας ενδιαφέρει, βασίστηκαν στο υλικό της επιτόπιας έρευνας και στους φακέλους της Δ/σης Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης του Ν. Ηρακλείου που διαθέτει η περιφέρεια Κρήτης για τα ακαδημαϊκά έτη και Βλέπε σχετικά: Λαμπριανίδης Λ., Λυμπεράκη Α., (2001), Αλβανοί μετανάστες στη Θεσ/νίκη, Θεσ/ νίκη: Παρατηρητής. 4. Βλέπε τις ανάλογες επισημάνσεις στην έρευνα του Ι. Ψημένου και Χ. Σκαμνάκη, Οικιακή εργασία των μεταναστριών και κοινωνική προστασία, Εκδ. Παπαζήση Αθήνα 2008, σελ Βιβλιογραφικές Αναφορές Anthias F., (2000), Metaphors of Home: Gendering New Migration to Southern Europe in: Anthias F et al. (eds) Gender and Migration in southern Europe: Women on the Move. Oxford: Berf. Βεντούρα Λ., (1994), Μετανάστευση και έθνος: Μετασχηματισμοί στις συλλογικότητες και τις κοινωνικές θέσεις, Αθήνα: Ε.Μ.Ν.Ε-ΜΝΗΜΩΝ. Βεντούρα Λ., (1999), Έλληνες μετανάστες στο Βέλγιο, Αθήνα: Νεφέλη. Βέϊκου Μ., (2001), «Η επιτελεστική κατασκευή της εθνοτικής ταυτότητας», στο: Μαρβάκης Αθ., Παρσάνογλου Δ., Παύλου Μ., (επιμέλεια), Μετανάστες στην Ελλάδα, σσ , Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Boudon R., (1979), La logique du social, Paris: Hachette. Bourdieu P., (1972), Esquisse d une théorie de la pratique, Paris: Droz. Bourdieu P., (1972), Les stratégies matrimoniales dans le système de stratégies de reproduction Annales SEC, 27. Bourdieu P., (1984), Espace social et genèse des classes, Actes de la Recherche en Sciences Sociales.

Στάσεις και αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους μετανάστες

Στάσεις και αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους μετανάστες Στάσεις και αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους μετανάστες Θεωρητικό πλαίσιο και ανάλυση αποτελεσμάτων της πανελλαδικής ποσοτικής έρευνας VPRC Φεβρουάριος 2007 13106 / Διάγραμμα 1 Γενικοί

Διαβάστε περισσότερα

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών 4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών Στο προηγούμενο κεφάλαιο (4.1) παρουσιάστηκαν τα βασικά αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με την άποψη, στάση και αντίληψη των μαθητών γύρω από θέματα

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Συνάντησης. Υποστηρικτικό Υλικό Συνάντησης 1

Θέματα Συνάντησης. Υποστηρικτικό Υλικό Συνάντησης 1 ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΙΚΤΥΟΥ «ΕΛΕΝΗ ΣΚΟΥΡΑ» για την «Ενίσχυση της Συμμετοχής των Γυναικών που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικά ομάδες» στις Θέματα Συνάντησης Ολοκλήρωση προτάσεων για την

Διαβάστε περισσότερα

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70 Προβλήµατα διγλωσσίας ίγλωσση εκπαίδευση (γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και µαθησιακές δυσκολίες προβλήµατα συµπεριφοράς) Σαλτερής Νίκος ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε.

Διαβάστε περισσότερα

Στερεότυπα φύλου στις επαγγελματικές επιλογές των νέων γυναικών

Στερεότυπα φύλου στις επαγγελματικές επιλογές των νέων γυναικών Στερεότυπα φύλου στις επαγγελματικές επιλογές των νέων γυναικών Τ Ο Γ Υ Ν Α Ι Κ Ε Ι Ο Π Ρ Ο ς Ω Π Ο Τ Η ς Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ Α Τ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α ς ς Τ Ο Ν. Κ Ι Λ Κ Ι ς Τ Ε Τ Α Ρ Τ Η 8 Μ Α Ρ Τ Ι Ο Υ 2 0 1

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Επιστημονικός Υπεύθυνος Έρευνας : Καθηγητής Επαμεινώνδας Πανάς

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Επιστημονικός Υπεύθυνος Έρευνας : Καθηγητής Επαμεινώνδας Πανάς ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Επιστημονικός Υπεύθυνος Έρευνας : Καθηγητής Επαμεινώνδας Πανάς Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος 2010 2 3 4 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥ Κ.Ε.Θ.Ι.

Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥ Κ.Ε.Θ.Ι. ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥ Κ.Ε.Θ.Ι. Επιστημονική Υπεύθυνη: Δρ. Λ. Μαράτου-Αλιπράντη, Διευθύντρια Ερευνών

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 3ο (σελ. 67-79) 2 Talcott

Διαβάστε περισσότερα

Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2. Ιωάννινα 2004

Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2. Ιωάννινα 2004 Αθανάσιος E. Γκότοβος 1 Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2 Ιωάννινα 2004 1 Για τις επιστηµονικές θέσεις και απόψεις που διατυπώνονται

Διαβάστε περισσότερα

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ.

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. Η συμβολή της οικογένειας στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής είναι μεγάλη και διαχρονική. Η μορφή και το περιεχόμενο, όμως, αυτής της συμβολής

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίο Τύπου ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ & ΙΝΕ ΓΣΕΕ. Αθήνα, 24/1/2013

Δελτίο Τύπου ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ & ΙΝΕ ΓΣΕΕ. Αθήνα, 24/1/2013 Δελτίο Τύπου ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ & ΙΝΕ ΓΣΕΕ Αθήνα, 24/1/2013 Κοινή Έρευνα των Ινστιτούτων της ΓΣΕΒΕΕ και της ΓΣΕΕ σχετικά με τα κίνητρα και τα εμπόδια συμμετοχής των ενηλίκων στη διά βίου μάθηση. Το Ινστιτούτο

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτικοί μέθοδοι έρευνας. Μυλωνά Ιφιγένεια

Ποιοτικοί μέθοδοι έρευνας. Μυλωνά Ιφιγένεια Ποιοτικοί μέθοδοι έρευνας Μυλωνά Ιφιγένεια Έρευνες για την απόκτηση πληροφοριών η γνωμών από τους χρήστες Χρησιμοποιήθηκαν από τις κοινωνικές επιστήμες για τη χρήση κοινωνικών φαινομένων Ο όρος «ποιοτική

Διαβάστε περισσότερα

Κριτικά σχόλια για τις στρατηγικές επιπολιτισμοποίησης. Ζητήματα μέτρησης Ταυτοποίηση Επιπολιτισμοποίηση και προσαρμογή

Κριτικά σχόλια για τις στρατηγικές επιπολιτισμοποίησης. Ζητήματα μέτρησης Ταυτοποίηση Επιπολιτισμοποίηση και προσαρμογή Κριτικά σχόλια για τις στρατηγικές επιπολιτισμοποίησης Ζητήματα μέτρησης Ταυτοποίηση Επιπολιτισμοποίηση και προσαρμογή Μέτρηση των στρατηγικών επιπολιτισμοποίησης (Arends-Tóth & van de Vijver, 2006) Οι

Διαβάστε περισσότερα

Επαγγελματικές Προοπτικές. Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση. Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Επαγγελματικές Προοπτικές. Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση. Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Επαγγελματικές Προοπτικές Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση Καθηγητής Ιορδάνης Ψημμένος, Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Καθηγητής Βασίλειος Χατζόπουλος, Πρόεδρος

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας & Ανθρώπινου Δυναμικού (Ε.Ι.Ε.Α.Δ Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας

Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας & Ανθρώπινου Δυναμικού (Ε.Ι.Ε.Α.Δ Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας & Ανθρώπινου Δυναμικού (Ε.Ι.Ε.Α.Δ Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας Ημερίδα με θέμα «Η αγορά εργασίας σε κρίση». Συνεδρία: Οι συνέπειες της κρίσης σε διάφορες

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία Αγροτική Κοινωνιολογία Θεματική ενότητα 6: Η αστικο-αντιστροφή & οι μετανάστες στη Νότια Ευρώπη και την Ελλάδα 3/3 Όνομα καθηγητή: Χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Μετανάστευση και Εκτίμηση Αναγκών. Τμήμα Έρευνας

Μετανάστευση και Εκτίμηση Αναγκών. Τμήμα Έρευνας Μετανάστευση και Εκτίμηση Αναγκών Τμήμα Έρευνας Επιδημιολογικά Στοιχεία Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό για τη Μετανάστευση, περισσότεροι από 150 εκατομμύρια άνθρωποι, περίπου το 3% του συνολικού πληθυσμού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ 1ης ΕΡΕΥΝΑΣ (1 ο Ερευνητικό Ερώτημα)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ 1ης ΕΡΕΥΝΑΣ (1 ο Ερευνητικό Ερώτημα) ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας της Β τάξης του Π.Π. ΓΕΛ Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά, με θέμα Ρατσισμός-Ξενοφοβία, τέθηκαν τα παρακάτω ερευνητικά ερωτήματα: 1. Ποιές οι αντιλήψεις των μαθητών

Διαβάστε περισσότερα

αντιπροσωπεύουν περίπου το τέσσερα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού διαμορφώνονται νέες συνθήκες και δεδομένα που απαιτούν νέους τρόπους

αντιπροσωπεύουν περίπου το τέσσερα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού διαμορφώνονται νέες συνθήκες και δεδομένα που απαιτούν νέους τρόπους Χαιρετισμός της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στο Εργαστήριο με θέμα «Παιδική φτώχεια και ευημερία : 'Έμφαση στην κατάσταση των παιδιών μεταναστών στην Κύπρο και την Ευρωπαϊκή Ένωση» 17 Οκτωβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝEΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Κοινωνίες αγροτικού τύπου (παραδοσιακές, στατικές κοινωνίες)

ΓΕΝEΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Κοινωνίες αγροτικού τύπου (παραδοσιακές, στατικές κοινωνίες) ΓΕΝEΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Κοινωνίες αγροτικού τύπου (παραδοσιακές, στατικές κοινωνίες) Αξίες αδιαµφισβήτητες από γενιά σε γενιά Οι σχέσεις καθορισµένες από ήθη και έθιµα Εξωτερική ηθική Κοινωνίες

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παιδική ηλικία είναι ένα ζήτημα για το οποίο η κοινωνιολογία έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έως σήμερα βρίσκεται υπό εξέλιξη ένα πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης 1 ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ιανουάριος Μάρτιος 2013 ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Μέρος Α

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Μέρος Α ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΟΝΙΜΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

plus Πειραματικό Γενικό Λύκειο Ηρακλείου Κρήτης Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου Κατηγορία A: Μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων

plus Πειραματικό Γενικό Λύκειο Ηρακλείου Κρήτης Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου Κατηγορία A: Μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων plus Πειραματικό Γενικό Λύκειο Ηρακλείου Κρήτης Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου Κατηγορία A: Μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων Στόχοι Εργασίας Μεθοδολογία Ομάδας Μέσα από το μεγάλο όγκο των δεδομένων

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Ενότητα 8:

Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Ενότητα 8: Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Ενότητα 8: Οδηγός Συνέντευξης Φορέων Ένα Παράδειγμα: Οι επιπτώσεις της εγκατάστασης και απασχόλησης του ξένου εργατικού δυναμικού στην Ελληνική Ύπαιθρο

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης 1 ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 30/10/2012 4/1/2013 ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΤΥΧΑΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμικές σχέσεις στις πλουραλιστικές κοινωνίες

Διαπολιτισμικές σχέσεις στις πλουραλιστικές κοινωνίες Διαπολιτισμικές σχέσεις στις πλουραλιστικές κοινωνίες Βασίλης Παυλόπουλος Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών vpavlop@psych.uoa.gr http://usrs.uoa.gr/~vpavlop Δύο μύθοι + ένας κίνδυνος Η ηθικολογία (καλοί

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ - ΞΕΝΟΦΟΒΙΑ

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ - ΞΕΝΟΦΟΒΙΑ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ - ΞΕΝΟΦΟΒΙΑ 2 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Μάθημα : «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ & ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ» Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τους μαθητές του 2 ου Γυμνασίου Μυτιλήνης με την καθοδήγηση της

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Οκτώβριος Ιούλιος Οκτώβριος 1 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ.

Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ. Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ. ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ Καλλιέργεια στους μαθητές της ΔΕΞΙΟΤΗΤΑΣ της Διαπολιτισμικής

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Τα τελευταία χρόνια βρισκόµαστε µπροστά σε µια βαθµιαία αποδόµηση της ανδροκρατικής έννοιας της ηγεσίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 2000

ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 2000 ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 2000 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2002 ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

«4.1.1. Δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των αποφοίτων

«4.1.1. Δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των αποφοίτων Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (ΠΤΠΕ) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Η φοιτήτρια Δάφνη Καλογεράκη εκπόνησε κατά το ακαδ. έτος 2010-2011 την πτυχιακή εργασία:

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΕΡΓΟ 4: Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ

ΥΠΟΕΡΓΟ 4: Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ ΥΠΟΕΡΓΟ 4: Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ Σ. Κουκούλη 1, Α.Καλαϊτζάκη 1, Κ.Κούτρα 1, Γ.Κριτσωτάκης 1, Θ.Ρουμελιωτάκη 2, Ν.Ράτσικα 1 1 Τ μ ή μ α Κ ο ι ν ω ν ι κ ή ς Ε ρ γ α σ ί α ς, Τ Ε Ι Κ ρ

Διαβάστε περισσότερα

LET S DO IT BETTER improving quality of education for adults among various social groups

LET S DO IT BETTER improving quality of education for adults among various social groups INTERVIEWS REPORT February / March 2012 - Partner: Vardakeios School of Hermoupolis - Target group: Immigrants, women 1 η συνέντευξη Από την Αλβανία Το 2005 Η γλώσσα. Ήταν δύσκολο να επικοινωνήσω με τους

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία Αυτο-κατηγοριοποίησης (ΘΑΚ) Από Χαντζή, Α. (υπό δηµοσίευση)

Η Θεωρία Αυτο-κατηγοριοποίησης (ΘΑΚ) Από Χαντζή, Α. (υπό δηµοσίευση) 18 Η Θεωρία Αυτο-κατηγοριοποίησης (ΘΑΚ) Από Χαντζή, Α. (υπό δηµοσίευση) Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο John Turner και οι συνεργάτες του (Turner, 1985, Turner et al. 1987), θεωρητικοί και ερευνητές

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Ενότητα 8:

Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Ενότητα 8: Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Ενότητα 8: Οδηγός Συνέντευξης Φορέων Ένα Παράδειγμα: Οι επιπτώσεις της εγκατάστασης και απασχόλησης του ξένου εργατικού δυναμικού στην Ελληνική Ύπαιθρο

Διαβάστε περισσότερα

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Καταναλωτικής λ ή Εμπιστοσύνηςύ. Ιούλιος 2012

Έρευνα Καταναλωτικής λ ή Εμπιστοσύνηςύ. Ιούλιος 2012 Έρευνα Καταναλωτικής λ ή Εμπιστοσύνηςύ 1 ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 19/4/2012 25/6/2012 ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΤΥΧΑΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ Τερψιχόρη Γκιόκα Μέλος ΠΟΔ Αττικής Η «Συμβουλευτική Ψυχολογία» είναι ο εφαρμοσμένος κλάδος της Ψυχολογίας, ο οποίος διευκολύνει την δια βίου προσωπική

Διαβάστε περισσότερα

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης»

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΑΝΙΑΤΣΑΣ' Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» Α. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το θέμα του συνεδρίου, Ήέες πόλεις πάνω σε παλιές", είναι θέμα με πολλές

Διαβάστε περισσότερα

Οι Νέοι/ες και η στάση τους απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Οι Νέοι/ες και η στάση τους απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση Οι Νέοι/ες και η στάση τους απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση VPRC Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 1/2 Ανάθεση: ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Σκοπός της έρευνας: Η διερεύνηση των απόψεων μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

«ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ»

«ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ» «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ» Σίμος Δανιηλίδης Δήμαρχος Συκεών, Μέλος Δ.Σ. ΚΕΔΚΕ Με ιδιαίτερη χαρά συμμετέχω στη 4 η Γενική Συνέλευση αποδήμων Αιρετών της Αυτοδιοίκησης. Γνωρίζετε

Διαβάστε περισσότερα

Διευθύντρια Σειράς: Χρυσή Βιτσιλάκη. Αθήνα: Ατραπός.

Διευθύντρια Σειράς: Χρυσή Βιτσιλάκη. Αθήνα: Ατραπός. Mονογραφίες υπό έκδοση 2007-10 1. Ευθυμίου, Η., Βιτσιλάκη, Χ. (2007). Φύλο και Νέες Τεχνολογίες: Εμπειρικές Προσεγγίσεις. Επιστημονική Σειρά Σπουδών Φύλου, Διευθύντρια Σειράς: Χρυσή Βιτσιλάκη. Αθήνα: Ατραπός.

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Ιανουάριος ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 2/10/2013 21/12/2013 ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Ιανουάριος 2014 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ2 ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝNΗΣΟΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 2/10/2013 21/12/2013

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του Βασίλειου Ν. Μαγγίνα Υπουργού Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας

Ομιλία του Βασίλειου Ν. Μαγγίνα Υπουργού Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας 1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ EMBARGO 19-5-07 (11:00 pm) Ομιλία Υπουργού Παρασκευή,18.05.2007 Ομιλία του Βασίλειου Ν. Μαγγίνα Υπουργού Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Βεμπεριανές απόψεις για την Εκπαίδευση Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 12ο (σελ. 274 282) 2 Max Weber (1864 1920) Βεμπεριανές απόψεις για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Σχολή Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Κοινωνιολογίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 343 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 4 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κοινωνιολογία με Έμφαση στη

Διαβάστε περισσότερα

The Jobbies. 14ο ΓΕΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Project Β τριμήνου «Το επάγγελμα που επιλέγω» Αντωνιάδου Δέσποινα. Βάκουλης Παναγιώτης.

The Jobbies. 14ο ΓΕΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Project Β τριμήνου «Το επάγγελμα που επιλέγω» Αντωνιάδου Δέσποινα. Βάκουλης Παναγιώτης. The Jobbies 1ο ΓΕΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Project Β τριμήνου 2013-201 «Το επάγγελμα που επιλέγω» Αντωνιάδου Δέσποινα Βάκουλης Παναγιώτης Δοξάκης Δημήτρης Δρούγκας Στάθης Καρβουνίδης Χάρης Η επιρροή που ασκούν οι

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομική Κοινωνιολογία

Οικονομική Κοινωνιολογία Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης Εαρινό Εξάμηνο 2016-17 Οικονομική Κοινωνιολογία Διδάσκων: Δημήτρης Λάλλας Νέα Οικονομική Κοινωνιολογία Η νέα Οικονομική Κοινωνιολογία συντίθεται

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Τριμηνιαία Έρευνα. B Τρίμηνο 2010

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Τριμηνιαία Έρευνα. B Τρίμηνο 2010 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Τριμηνιαία Έρευνα B Τρίμηνο 2010 Αθήνα, Ιούλιος 2010 2 Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Β Τρίμηνο 2010 3 4 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 1 Η ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 1 Η ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΣΙΓΓΑΝΟΠΑΙΔΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 1 Η ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Σεπτέμβριος 2007 -2- I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το έργο με τίτλο «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΣΙΓΓΑΝΟΠΑΙΔΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ» ξεκίνησε στις 1-3-2006 όπως προβλεπόταν

Διαβάστε περισσότερα

Η παιδαγωγική σχέση: αλληλεπίδραση και επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή

Η παιδαγωγική σχέση: αλληλεπίδραση και επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ αλληλεπίδραση και επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή Ενότητα 8 η : Η σημασία της ποιότητας της σχέσης εκπαιδευτικού-μαθητή Κωνσταντίνος

Διαβάστε περισσότερα

2000-2006 ( 2) 4, 4.1, 4.1.1, 4.1.1.

2000-2006 ( 2) 4, 4.1, 4.1.1, 4.1.1. 2000-2006 ( 2) 4, 4.1, 4.1.1, 4.1.1. : - :. : : ( /,, ) :...., -, -.,,... 1.,, 2,,,....,,,...,, 2008 1. 2. - : On Demand 1. 9 2. 9 2.1 9 2.2 11 2.3 14 3. 16 3.1 16 3.1.1 16 3.1.1. 16 3.1.1. 25 3.1.2 26

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΚΡΗΤΗΣ 2014

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΚΡΗΤΗΣ 2014 ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ικανοποίηση των Εργαζομένων του Τ.Ε.Ι. Κρήτης 2014 Συνοπτική Έκδοση Ηράκλειο, Σεπτέμβριος 2014 ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι.

Διαβάστε περισσότερα

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org Ιδρυτική Διακήρυξη 1. 2. 3. Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών - ΕΝΑ ενεργοποιείται σε μια κρίσιμη για την Ελλάδα περίοδο. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί λειτουργούν

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Θετικών Επιστημών 1 Ιδρυματικά Υπεύθυνη Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ.: Νόρμα Βαβάτση - Χριστάκη, καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Ερευνητής:

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης 1 ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ97 ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ιανουάριος Μάρτιος 2013 ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΤΥΧΑΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ Οι άνθρωποι κάνουμε πολύ συχνά ένα μεγάλο και βασικό λάθος, νομίζουμε ότι αυτό που λέμε σε κάποιον άλλον, αυτός το εκλαμβάνει όπως εμείς το εννοούσαμε. Νομίζουμε δηλαδή ότι ο «δέκτης» του μηνύματος το

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010 ΚΕΙΜΕΝΟ Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη

Διαβάστε περισσότερα

Στάσεις και συνήθειες γονέων με παιδιά μαθητές Λυκείου απέναντι στα φροντιστήρια και την ενισχυτική διδασκαλία. Μάρτιος 2007

Στάσεις και συνήθειες γονέων με παιδιά μαθητές Λυκείου απέναντι στα φροντιστήρια και την ενισχυτική διδασκαλία. Μάρτιος 2007 Στάσεις και συνήθειες γονέων με παιδιά μαθητές Λυκείου απέναντι στα φροντιστήρια και την ενισχυτική διδασκαλία Μάρτιος 2007 Η ταυτότητα της έρευνας [σε γονείς μαθητών Λυκείου] Ανάθεση :Σύνδεσμος φροντιστών

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 0 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α Τ Ω Ν Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα Πρωτογενούς Έρευνας για τη Γυναικεία Επιχειρηματικότητα

Αποτελέσματα Πρωτογενούς Έρευνας για τη Γυναικεία Επιχειρηματικότητα Αποτελέσματα Πρωτογενούς Έρευνας για τη Γυναικεία Επιχειρηματικότητα Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα δειγματοληπτικής έρευνας που πραγματοποιήθηκε για 5η συνεχή χρονιά από τη Διεύθυνση

Διαβάστε περισσότερα

Το κομμάτι που λείπει ή αλλιώς η εκπαιδευτική βιογραφία ως εργαλείο αναστοχασμού των εκπαιδευτικών συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης

Το κομμάτι που λείπει ή αλλιώς η εκπαιδευτική βιογραφία ως εργαλείο αναστοχασμού των εκπαιδευτικών συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης Το κομμάτι που λείπει ή αλλιώς η εκπαιδευτική βιογραφία ως εργαλείο αναστοχασμού των εκπαιδευτικών συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης Δρ. Γεώργιος Α. Κουλαουζίδης Λευκωσία 22/11/2017 3 ο Συνέδριο

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 2/10/2013-21/12/2013 ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΤΥΧΑΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Οι Έλληνες απέναντι στη Μετανάστευση

Οι Έλληνες απέναντι στη Μετανάστευση Οι Έλληνες απέναντι στη Μετανάστευση Στάσεις απέναντι στη μετανάστευση και το νέο νομοθετικό πλαίσιο Μεταβολές 2008-2010 Πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Ιανουάριος 2010 PI2010006

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Δ. ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ-ΜΕΝΕΜΕΝΗΣ Απρίλιος 2012 Ανάλυση της Τοπικής Αγοράς Εργασίας 1. Περιγραφή των βασικών χαρακτηριστικών της περιοχής παρέμβασης στην οποία θα εφαρμοστεί

Διαβάστε περισσότερα

Πρώτη επαφή με την αναπηρία: Πώς η πρώτη πληροφορία επιδρά στο παιδί και καθορίζει στάσεις ζωής

Πρώτη επαφή με την αναπηρία: Πώς η πρώτη πληροφορία επιδρά στο παιδί και καθορίζει στάσεις ζωής Πρώτη επαφή με την αναπηρία: Πώς η πρώτη πληροφορία επιδρά στο παιδί και καθορίζει στάσεις ζωής 1 Αλέξανδρος Αργυριάδης, 2 Μαρία Αθανασέκου 1.Επίκουρος Kαθηγητής, Frederick University 2.Διδάσκουσα Πανεπιστημίου

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΗΓΙΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΓΕΝΝΗΘΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΜΕΣΩΝ ΑΠΟΓΟΝΩΝ ΤΟΥΣ

Ο ΗΓΙΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΓΕΝΝΗΘΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΜΕΣΩΝ ΑΠΟΓΟΝΩΝ ΤΟΥΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΓΕΝΝΗΘΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΜΕΣΩΝ ΑΠΟΓΟΝΩΝ ΤΟΥΣ (AD HOC ΕΝΟΤΗΤΑ Ε.Ε., ΕΤΟΥΣ 2008) Η ad hoc έρευνα εργατικού δυναµικού έχει στόχο

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Οκτώβριος 2013 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 4/7/2013-25/9/2013 ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ V PRC «Συνδικαλισμός, συνδικάτα και συνδικαλιστική συμμετοχή στη συγκυρία της οικονομικής κρίσης», ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αντικείμενο της παρούσας έρευνας αποτέλεσε η διερεύνηση του βαθμού συνδικαλιστικής

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση. ρ Χριστίνα Θεοχάρη

Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση. ρ Χριστίνα Θεοχάρη Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση Συνάντηση Εργασίας ρ Χριστίνα Θεοχάρη Περιβαλλοντολόγος Μηχανικός Γραµµατέας Οικολογίας και Περιβάλλοντος ΓΣΕΕ 7 Ιουνίου 2006 1 1. Η Κοινωνική εταιρική ευθύνη

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 12/04/2013 30/06/2013 ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΤΥΧΑΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΤΙΚΗ. Οκτώβριος 2014

ΑΤΤΙΚΗ. Οκτώβριος 2014 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 09/07/2013 30/09/2013 ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΤΥΧΑΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ζ Έρευνα του Τ.Ε.Ε. 2006

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ζ Έρευνα του Τ.Ε.Ε. 2006 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ζ Έρευνα του Τ.Ε.Ε. 2006 196 Πέτρου Πατιά Πηγή: Τ.Ε.Ε., Έρευνα για την επαγγελματική κατάσταση και απασχόληση των διπλωματούχων μηχανικών, Φεβρουάριος 2007 http://portal.tee.gr/portal/page/portal/professional_issues/neoi_mixanikoi/

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗ ΚΟΙΝΟΥ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΝΕΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗ ΚΟΙΝΟΥ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΝΕΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗ ΚΟΙΝΟΥ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ονοματεπώνυμο: Τουφεξή Ασπασία Σειρά: 12 Επιβλέπων καθηγητής: Ιωαννίδης Α. Διευθυντής ΠΜΣ: Σιώμκος Γεώργιος Ο ρόλος του μουσείου

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρητικές προσεγγίσεις της επιπολιτισμοποίησης. Επίπεδα ανάλυσης Περιγραφικά μοντέλα Στρατηγικές επιπολιτισμοποίησης

Θεωρητικές προσεγγίσεις της επιπολιτισμοποίησης. Επίπεδα ανάλυσης Περιγραφικά μοντέλα Στρατηγικές επιπολιτισμοποίησης Θεωρητικές προσεγγίσεις της επιπολιτισμοποίησης Επίπεδα ανάλυσης Περιγραφικά μοντέλα Στρατηγικές επιπολιτισμοποίησης Ανέλιξη του αριθμού των δημοσιεύσεων με τον όρο επιπολιτισμοποίηση μεταξύ 1930-2010

Διαβάστε περισσότερα

Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων

Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων Νίκος Ναγόπουλος Για τη διεξαγωγή της κοινωνικής έρευνας χρησιμοποιούνται ποσοτικές ή/και ποιοτικές μέθοδοι που έχουν τις δικές τους τεχνικές και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΓΕΣ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΠΑΤΗΣΙΩΝ

ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΓΕΣ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Ο φόβος του εγκλήματος Η εγκληματικότητα στην Ελλάδα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΝ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΩΝ ΠΑΤΗΣΙΩΝ (ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗΣ) Πολεοδομική

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Επιστήμες Επικοινωνίας Τμήμα Δημοσιογραφίας & Μ.Μ.Ε. 1 2 Ιδρυματικά Υπεύθυνη Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ.: Νόρμα Βαβάτση - Χριστάκη,

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 5: Η κοινωνική διάσταση της καινοτομίας ως μοχλός της αειφορίας Αφροδίτη Παπαδάκη-Κλαυδιανού Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ; Η επαγγελματική ανάπτυξη και η ανθρώπινη ανάπτυξη συνδέονται. Η εξελικτική πορεία του ατόμου δεν κλείνει με την είσοδό του στο επάγγελμα ή σε έναν οργανισμό αλλά αντίθετα, την στιγμή εκείνη αρχίζει μία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΣΧΟΛΗ Σχολή Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Κοινωνιολογίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 343 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 4 ο

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΣΧΟΛΗ Σχολή Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Κοινωνιολογίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 343 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 4 ο ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Σχολή Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Κοινωνιολογίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 343 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 4 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κοινωνιολογία με έμφαση στη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Η κατηγοριοποίηση των θεμάτων της ΤΡΑΠΕΖΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ στο μάθημα της ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ έγινε με βάση την τρέχουσα πορεία της ύλης στο μάθημα, αλλά και με βάση τη ροή της ύλης,

Διαβάστε περισσότερα

Τα «λαϊκά πανεπιστήμια» ως θεσμός Δια Βίου Μάθησης:

Τα «λαϊκά πανεπιστήμια» ως θεσμός Δια Βίου Μάθησης: Τα «λαϊκά πανεπιστήμια» ως θεσμός Δια Βίου Μάθησης: Η περίπτωση του Σύγχρονου Λαϊκού Πανεπιστημίου του δήμου Νέας Σμύρνης (ΣΥ.ΛΑ.Π) Κατωμέρης Στυλιανός MSc Κοινωνικής Πολιτικής Επιβλέπουσα καθηγήτρια Πρόκου

Διαβάστε περισσότερα

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Δομή επιμόρφωσης 1 η Μέρα Γνωριμία ομάδας Παρουσίαση θεωρητικού υποβάθρου Προσομοίωση : α) Επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

www.themegallery.com LOGO

www.themegallery.com LOGO www.themegallery.com LOGO 1 Δομή της παρουσίασης 1 Σκοπός και στόχοι των νέων ΠΣ 2 Επιλογή των περιεχομένων & Κατανομή της ύλης 3 Ο ρόλος μαθητή - εκπαιδευτικού 4 Η ΚΠΑ στο Δημοτικό & το Γυμνάσιο 5 Η Οικιακή

Διαβάστε περισσότερα

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΠΕ02 (φιλόλογος) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΙΛΟΥ ΟΜΙΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ: ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΤΑΞΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT Β 1 ΓΕΛ. Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη

PROJECT Β 1 ΓΕΛ. Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη PROJECT Β 1 ΓΕΛ Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη ΟΡΙΣΜΟΣ Μετανάστευση ονομάζεται η γεωγραφική μετακίνηση ανθρώπων είτε μεμονωμένα είτε κατά ομάδες. Υπάρχουν δυο είδη μετανάστευσης : 1. Η

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος του Γιώργου Τσιάκαλου 25. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 29

Πρόλογος του Γιώργου Τσιάκαλου 25. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 29 Περιεχόµενα Πρόλογος του Γιώργου Τσιάκαλου 25 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Κοινωνικός αποκλεισµός και εκπαίδευση Θεωρητικές προσεγγίσεις 30 1.1 Κοινωνικός αποκλεισµός 30 1.1.1 Η εκπαίδευση ως παράγοντας

Διαβάστε περισσότερα

Δημητρίου Γεώργιος. Αναφορά Απασχολησιμότητας. Απρίλιος, 2013. Αναφορά Απασχολησιμότητας Δημητρίου Γεώργιος Απρίλιος, 2013 Σελίδα 1 / 7

Δημητρίου Γεώργιος. Αναφορά Απασχολησιμότητας. Απρίλιος, 2013. Αναφορά Απασχολησιμότητας Δημητρίου Γεώργιος Απρίλιος, 2013 Σελίδα 1 / 7 Δημητρίου Γεώργιος Απρίλιος, 2013 Αναφορά Απασχολησιμότητας Αναφορά Απασχολησιμότητας Δημητρίου Γεώργιος Απρίλιος, 2013 Σελίδα 1 / 7 Περιεχόμενα Εισαγωγή... 3 Προφίλ Απασχολησιμότητας... 3 Πώς να διαβάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Α. Τηλεοπτικές συνήθειες-τρόπος χρήσης των Μ.Μ.Ε.

Α. Τηλεοπτικές συνήθειες-τρόπος χρήσης των Μ.Μ.Ε. 38 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Ένας από τους βασικούς στόχους της παρούσας έρευνας ήταν η εύρεση εκείνων των χαρακτηριστικών των εφήβων τα οποία πιθανόν συνδέονται με τις μελλοντικές επαγγελματικές τους επιλογές. Ως

Διαβάστε περισσότερα

Τα αποτελέσματα της έρευνας σε απόφοιτους του τμήματος

Τα αποτελέσματα της έρευνας σε απόφοιτους του τμήματος Τα αποτελέσματα της έρευνας σε απόφοιτους του τμήματος I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών δημοσίευσε το Μάιο του 2012 τα αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποίησε μεταξύ των αποφοίτων του, που

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση του προβλήματος

Παρουσίαση του προβλήματος Εισαγωγή Κατά τον Martin (2013) ο φίλαθλος χρησιμοποιεί το άθλημα που παρακολουθεί και συγκεκριμένα την ομάδα ή τον αθλητή ως μέσο απόδρασης από τη καθημερινότητα, ως μέσο διασκέδασης, αίσθηση του επιτεύγματος,

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Παντελής Γεωργογιάννης) 19

Περιεχόμενα. ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Παντελής Γεωργογιάννης) 19 έσπω Κυπριανού 5 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Παντελής Γεωργογιάννης) 19 ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 23 ιατύπωση του προβλήµατος 25 Οριοθέτηση του προβλήµατος 28 Αναγκαιότητα και χρησιµότητα της έρευνας 29 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα