ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ Δ/ΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ Α.Ε.Μ.: 4210 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ν. ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΝΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015

2

3 1. 2. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 5. Υπεύθυνος: Καθ. Ν. Μουσιόπουλος ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ 6. Αρμόδιος Παρακολούθησης: Γεώργιος Μπανιάς 7. Τίτλος εργασίας: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ 8. Ονοματεπώνυμο φοιτητή: ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ 9. Αριθμός μητρώου: Θεματική περιοχή: 11.Ημερομηνία έναρξης: 12.Ημερομηνία παράδοσης: 13. Αριθμός εργασίας: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ Περίληψη: Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί η βιβλιογραφική επισκόπηση των επιστημονικών εργασιών που έχουν δημοσιευθεί σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά υψηλού δείκτη επιρροής και εστίαζαν στο ευρύτερο επιστημονικό πεδίο της διαχείρισης αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα. Πιο αναλυτικά, στο Κεφάλαιο 1 παρουσιάζεται ο στόχος και το αντικείμενο της εργασίας. Παράλληλα πραγματοποιείται ανάλυση της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε. Στο Κεφάλαιο 2 περιγράφεται με ενδελέχεια τόσο το πρόβλημα της αυξανόμενης ροής του ρεύματος αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα, όσο και το πρόβλημα της ορθολογικής διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ. Παράλληλα, αναλύεται η έννοια των αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων και ορίζεται το νομικό και θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Επιπρόσθετα, καταγράφονται οι διαδικασίες παραγωγής αποβλήτων και αναφέρονται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις και η επικινδυνότητα τους. 15. Στοιχεία εργασίας: Αρ. Σελίδων: 123 Αρ. Εικόνων: 52 Αρ. Διαγραμμάτων: - Αρ. Πινάκων: 33 Αρ. Παραρτημάτων: 4 Αρ. Παραπομπών: Λέξεις κλειδιά: απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων διαχείριση αποβλήτων Στο Κεφάλαιο 3 καθορίζονται τα όρια της έρευνας, δημιουργούνται ο κατηγορίες που θα ομαδοποιηθούν οι δημοσιεύσεις και ερμηνεύονται τα κριτήρια ταξινόμησης. Ταυτόχρονα γίνεται και μία πρώτη ανάλυση των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από την ομαδοποίηση. Στο Κεφάλαιο 4 πραγματοποιείται μία στατιστική ανάλυση του πληθυσμού των εργασιών, με την μέθοδο της συσχέτισης μεταβλητών, με χρήση του λογισμικού SPSS της IBM και παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της κριτικής ανάλυσης της βιβλιογραφικής επισκόπησης. 17. Σχόλια: Στο Κεφάλαιο 5 καταγράφονται τα συμπεράσματα από το σύνολο της εργασίας και παρουσιάζονται οι προτάσεις που προέκυψαν από την μελέτη των επιστημονικών εργασιών, για την βελτίωση της στρατηγικής διαχείρισης αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα. 18. Συμπληρωματικές παρατηρήσεις: 19. Βαθμός:

4

5 ARISTOTLE UNIVERSITY OF THESSALONIKI DEPARTMENT OF MECHANICAL ENGINEERING ENERGY SECTOR LABORATORY OF HEAT TRANSFER AND ENVIRONMENTAL ENGINEERING 5. Supervisor: N. Moussiopoulos, G. Banias 6. Undergraduate dissertation title: CONSTRUCTION AND DEMOLITION WASTE MANAGEMENT: LITERATURE REVIEW 7. Student name: IOANNIS GIOUVANAKIS 8. Student Registration No: Topic area: WASTE MANAGEMENT 10. Start date: SEPTEMBER Presentation date: OCTOBER Dissertation No. 13. Summary: The aim of the present dissertation is the literature review of the sum of scientific projects that study the Construction and Demolition Waste (CDW) management and which were published in highly reputable scientific journals. In brief, in Chapter 1 the aim and the object of the review are presented, alongside the analysis of the methodology that is used. In Chapter 2, the problem of continuously growing flow of the CDW is described in detail, alongside the problem of rational management of CDW. The concept of the CDW is being analyzed, together with the legal and institutional framework of Greece and Europe as well. In addition, the production activities of CDW are being presented. In Chapter 3 the limits of the research are determined as well as the categories which the scientific projects are going to be grouped in. In addition, a first statistical analysis takes place on the results of the classification. In Chapter 4 the regression analysis is presented on the data of the scientific projects, with the use of the statistical software SPSS of IBM, and the results of the critical analysis are presented. In Chapter 5 the results of the data are being discussed together with the conclusions of the scientific research and the literature review, in order to improve the management strategy of CDW. 14. The dissertation comprises of: No. of pages: 123 No. of pictures: 52 No. of figures: - No. of tables: 33 No. of annexes: 4 No. of references: Keywords: construction and demolition waste waste management 16. Comments: 17. Additional notes: 18. Grade:

6

7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το πρόβλημα των αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα αποτελεί ένα από τα κυριότερα περιβαλλοντικά προβλήματα παγκοσμίως. Χαρακτηρίζεται ως ένα από τα ρεύματα παραγωγής αποβλήτων με προτεραιότητα στην διαχείριση, λόγω του τεράστιου όγκου που παράγεται, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Στην Ελλάδα το πρόβλημα μεγεθύνεται από την ελλιπή κρατική οργάνωση, την απουσία ανακύκλωσης και την έλλειψη περιβαλλοντικής συνείδησης των πολιτών, των εργαζομένων και των κατασκευαστικών εταιριών. Οι προαναφερθέντες λόγοι συνετέλεσαν στην επιλογή του συγκεκριμένου θέματος της παρούσας διπλωματικής εργασίας, καθώς προσέλκυσαν το ενδιαφέρον μου και με ενέπνευσαν για την ενασχόλησή μου με τον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων. Θα ήθελα να εκφράσω τις ειλικρινείς μου ευχαριστίες για την σημαντική δουλεία που έγινε με την παρούσα διπλωματική εργασία, σε όλους όσους με βοήθησαν, με στήριξαν και με ενέπνευσαν στα πλαίσια της συγκεκριμένης μελέτης: Στον καθηγητή κ. Νικόλαο Μουσιόπουλο, διευθυντή του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής της Πολυτεχνικής σχολής του ΑΠΘ, για την ανάθεση της παρούσας διπλωματικής εργασίας, καθώς και για τις σημαντικές γνώσεις που μου πρόσφερε κατά τη διάρκεια των σπουδών μου. Στον συνεργάτη του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής, αρμόδιο παρακολούθησης της διπλωματικής εργασίας και προσωπικό μου φίλο, κ. Γεώργιο Μπανιά, για την πολύτιμη προσφορά γνώσεων, την άριστη συνεργασία αλλά και την στήριξή του καθ όλη την διάρκεια των σπουδών μου. Στους συνεργάτες του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής κ. Χρίστο Βλαχοκώστα και κ. Χαρίσιο Αχίλλα για την βοήθεια και τις πολύτιμες γνώσεις που μου προσέφεραν τόσο κατά την εκπόνηση της παρούσας εργασίας, όσο και κατά την διάρκεια των σπουδών μου. Στους υπόλοιπους διδάσκοντες του τμήματος, για τις γνώσεις και την παιδεία που μου προσέφεραν σε όλο τον κύκλο σπουδών μου Στην οικογένειά μου, και ιδιαίτερα τους γονείς μου, Μανώλη και Άσπα και την αδερφή μου Φένια για όλη την στήριξη, την υπομονή, την ενθάρρυνση και την παιδεία που μου προσέφεραν όλα αυτά τα χρόνια και που με στήριζαν σε όλες τις επιλογές μου. Τέλος, στους φίλους μου για την στήριξή και την πολύτιμη βοήθεια τους σε όλη την ακαδημαϊκή μου πορεία. Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2015 Ιωάννης Γιουβανάκης ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα i

8 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα ii

9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενικά Σκοπός εργασίας Αντικείμενο Μεθοδολογία ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Ορισμοί Θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης Αποβλήτων Εκσκαφών και Κατεδαφίσεων Ευρωπαϊκή νομοθεσία Ελληνική νομοθεσία Κατηγορίες αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα Κατηγορίες αποβλήτων από κατασκευαστική δραστηριότητα με κριτήριο την σύσταση τους Κατηγορίες αποβλήτων από κατασκευαστική δραστηριότητα με κριτήριο την προέλευσή τους Κύριες εργασίες παραγωγής αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων Κατεδαφίσεις Κατασκευές Εκσκαφές Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τα Α.Ε.Κ.Κ Γενικά Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από αδρανή απόβλητα Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από επικίνδυνα απόβλητα ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Μεθοδολογία έρευνας Παρουσίαση μεθοδολογίας αναζήτησης των δημοσιεύσεων Μέθοδος στρατηγικής ταξινόμησης των δημοσιεύσεων Όρια της έρευνας Παράμετροι στρατηγικής ταξινόμησης των δημοσιεύσεων Χρονολογία, τοποθεσία ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα iii

10 3.3.2 Αντικείμενο Εργαλεία ανάλυσης Εμπλεκόμενοι φορείς Στάδια αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας των αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Παρουσίαση δείγματος Θεωρητικό υπόβαθρο Πληθυσμιακός συντελεστής συσχέτισης Pearson r Συντελεστής προσδιορισμού R Τυπικό σφάλμα παλινδρόμησης Συντελεστής t Κατανομή Student Ανάλυση συσχέτισης παλινδρόμηση Ανάλυση του πλήθους δημοσιεύσεων συναρτήσει του χρόνου Πλήθος δημοσιεύσεων για κάθε θεματικό αντικείμενο Πλήθος δημοσιεύσεων με κάθε εργαλείο ανάλυσης συναρτήσει του χρόνου Έλεγχος αξιοπιστίας με χρήση του δείκτη εσωτερικής συνέπειας Cronbach a Σύνοψη αποτελεσμάτων ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Α. Ξένη βιβλιογραφία Β. Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία Γ. Διαδικτυακοί τόποι ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙV ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα iv

11 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα v

12 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Γενικά Τα Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (Α.Ε.Κ.Κ.) αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα ρεύματα αποβλήτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Ειδικά στην Ελλάδα το πρόβλημα με την διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. αποτελεί προτεραιότητα για τους περιβαλλοντικούς φορείς, κυρίως λόγω του τεράστιου όγκου των αποβλήτων που παράγονται. Παράλληλα, τα Α.Ε.Κ.Κ. εμπεριέχουν και επικίνδυνα υλικά τα οποία είναι δυνατόν να προκαλέσουν ποικίλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις τόσο στο φυσικό και το αστικό τοπίο, όσο και στον άνθρωπο. Επομένως γίνεται κατανοητό ότι η ανάγκη για βελτιστοποίηση και αναβάθμιση της στρατηγικής διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ. έχει γίνει επιτακτική (Ροίδη, 2014). Τα Α.Ε.Κ.Κ. παράγονται από ποικίλες κατασκευαστικές δραστηριότητες. Ενδεικτικά αναφέρονται οι κατασκευές και κατεδαφίσεις κτηρίων, οι εκσκαφές για τις θεμελιώσεις και οι μερικές κατεδαφίσεις κατά την ανακαίνιση κατασκευών. Τα απόβλητα που παρουσιάζουν μία ποικιλομορφία στα υλικά που περιέχουν. Το μεγαλύτερο μέρος αποτελείται από υλικά εκσκαφών (πέτρες, χώμα, λάσπη, κ.α.), υλικά κατεδαφίσεων και οδοποιίας (μπάζα, άσφαλτο, χαλίκι, κ.α.), υλικά από τις διεργασίες που γίνονται στο εργοτάξιο (πλαστικά, βαφές, μέταλλα, κ.α.) αλλά και ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό (Fatta et al., 2003). Τα Α.Ε.Κ.Κ. είναι το τρίτο σε μέγεθος ρεύμα αποβλήτων παγκοσμίως, μετά την γεωργία και τις εξορύξεις, Στην Ευρωπαϊκή Ένωση παράγονται ετησίως πάνω από 450 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων κατασκευών, εκσκαφών και κατεδαφίσεων, αριθμός που διογκώνει το πρόβλημα στην διαχείριση. Η επικινδυνότητα των υλικών που περιέχονται στα Α.Ε.Κ.Κ. σε συνδυασμό με τον μεγάλο όγκο παραγωγής τα καθιστούν ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στην διαχείριση στερεών αποβλήτων σήμερα (EC, 2000). Η συνηθέστερη πρακτική διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ. αποτελεί μέχρι και σήμερα η απόθεση των αποβλήτων σε χωματερές αλλά και η ανεξέλεγκτη απόθεση στο φυσικό περιβάλλον. Ο μεγάλος όγκος των αποβλήτων λειτουργεί ανατρεπτικά για την διάθεση των στερεών αποβλήτων στις χωματερές καθώς μικραίνει σημαντικά την χωρητικότητά τους. Παράλληλα, η ανεξέλεγκτη διάθεση των Α.Ε.Κ.Κ. είναι δυνατόν να προκαλέσει μεγάλους περιβαλλοντικούς κινδύνους (Esin and Cosgun, 2007). Οι ροή επικίνδυνων υλικών που δημιουργείται μπορεί να προκαλέσει ρύπανση του εδάφους και των υπόγειων υδάτων, ατμοσφαιρική ρύπανση, κίνδυνο πυρκαγιάς, καταστροφή ανοιχτών χώρων, αποδόμηση τοπίου και φυσικά να υποβαθμίσει την αισθητική του τοπίου αλλά και την μείωση της χρήσης και της αξίας της γης (El-Haggar Salah, 2007). Σε συνδυασμό με τις ποίκιλλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η ανεξέλεγκτη διάθεση των Α.Ε.Κ.Κ. μπορεί να επιβαρύνει και την υγεία του ανθρώπου. Τα απόβλητα κατασκευών πολύ συχνά περιέχουν αμίαντο, αλλά και άλλες βλαβερές ουσίες που είναι δυνατόν να προκαλέσουν σημαντικές παθήσεις στον άνθρωπο. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 1

13 Μέσω της βιβλιογραφικής ανασκόπησης γίνεται μία προσπάθεια για την αξιολόγηση όλων των πρακτικών που εφαρμόζονται σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο για την σωστή διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. Από την αξιολόγηση προκύπτουν συμπεράσματα που αφορούν τόσο στις τάσεις της επιστημονικής κοινότητας, όσο και στην εφαρμογή των σχεδίων διαχείρισης από τους εμπλεκόμενους φορείς, είτε είναι η βιομηχανίες είτε ο κρατικός μηχανισμός της εκάστοτε χώρας. 1.2 Σκοπός εργασίας Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί η βιβλιογραφική ανασκόπηση των εργασιών που έχουν δημοσιευτεί παγκοσμίως και έχουν ως αντικείμενο μελέτης την διαχείριση Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (Α.Ε.Κ.Κ.). Οι μελέτες συλλέχθηκαν με την αναζήτηση στην διαδικτυακή πλατφόρμα «sciencedirect.com» χωρίς χρονολογικούς ή γεωγραφικούς περιορισμούς και αποτέλεσαν την βάση για την αξιολόγηση της τάσης που υπάρχει στην αντιμετώπιση του προβλήματος που έχει δημιουργηθεί από το συγκεκριμένο ρεύμα αποβλήτων. Παράλληλα, στα πλαίσια του στόχου της εργασίας τίθενται και ζητήματα για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την λανθασμένη διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. τόσο στο περιβάλλον όσο και στον άνθρωπο. Στο πλαίσιο της παρούσας διπλωματικής εργασίας, οι επιστημονικές εργασίες κατανεμήθηκαν στη βάση συγκεκριμένων θεματικών κριτηρίων που προέκυψαν από την εκτενή μελέτη τους και τελικά πραγματοποιήθηκε ανάλυση για την συσχέτιση των επιστημονικών εργασιών, έτσι ώστε να κατανοηθεί η συνολική εικόνα των στρατηγικών διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ. Η κατηγοριοποίηση των επιστημονικών εργασιών πραγματοποιήθηκε στην βάση κριτηρίων που καλύπτουν όλο το επιστημονικό φάσμα των θεμάτων που αφορούν στη διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. Ταυτόχρονα, παρουσιάζονται συνοπτικά οι σημαντικότερες εργασίες που έχουν δημοσιευτεί σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά υψηλού αντίκτυπου και η κριτική ανάλυσή τους. Αντικειμενική επιδίωξη αποτελεί η δημιουργία ενός εγχειριδίου που θα λειτουργήσει ως οδηγός για τον μελετητή που θέλει να επιλέξει το κατάλληλο εργαλείο διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ., στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων. 1.3 Αντικείμενο Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας, αποτελεί η κατηγοριοποίηση όλων των εργασιών που δημοσιεύτηκαν και επιλέχθηκαν από την βιβλιογραφική αναζήτηση στην διαδικτυακή πλατφόρμα. Στην ως άνω βάση, μελετήθηκε το σύνολο των εργασιών που συλλέχθηκαν και δημιουργήθηκαν θεματικές κατηγορίες στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων, ώστε να καλύψουν τις ανάγκες της βιβλιογραφικής ανασκόπησης. Ο πρώτος διαχωρισμός έγινε στη βάση την χρονολογία και την χώρα δημοσίευσης. Στη συνέχεια οι μελέτες χωρίστηκαν σύμφωνα με το θεματικό τους αντικείμενο. Επίσης ομαδοποιήθηκαν σύμφωνα με τα εργαλεία που χρησιμοποίησαν για την ανάλυση των δεδομένων τους. Επιπρόσθετα, οι εμπλεκόμενοι φορείς αποτέλεσαν το τέταρτο κριτήριο για την ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 2

14 κατηγοριοποίηση των μελετών. Τέλος, οι επιστημονικές εργασίες εντάχθηκαν στα στάδια της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας των Α.Ε.Κ.Κ. ανάλογα με αυτό που αναλύουν. Η παρουσίαση του νομικού πλαισίου και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των Α.Ε.Κ.Κ. πραγματοποιείται στο Κεφάλαιο 2. Ταυτόχρονα παρουσιάζονται οι κύριες διεργασίες παραγωγής των Α.Ε.Κ.Κ. καθώς και οι κατηγορίες αποβλήτων που συμπεριλαμβάνουν. Στο Κεφάλαιο 3 γίνεται ο διαχωρισμός και η κατηγοριοποίηση των μελετών με βάση τα κριτήρια που ορίστηκαν. Επιπρόσθετα, πραγματοποιείται και μία κριτική ανάλυση για τα συμπεράσματα στα οποία οδηγήθηκαν οι σημαντικότερες εργασίες, ενώ διακρίνονται και τα κοινά στοιχεία που παρουσιάζουν. Στο Κεφάλαιο 4 γίνεται μία στατιστική ανάλυση όλων των δημοσιεύσεων με βάση τα κριτήρια της κάθε κατηγορίας που εντάχθηκαν και μελετάται η συσχέτιση που παρουσιάζεται σε συγκεκριμένες κατηγορίες με στόχο την πλήρη κατανόηση του αντικειμένου. Η συνολική παρουσίαση των στατιστικών ευρημάτων γίνεται στο ίδιο κεφάλαιο, μέσω των κατάλληλων πινάκων και διαγραμμάτων διασποράς. Τα εξαγόμενα συμπεράσματα για την βιβλιογραφική επισκόπηση της διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ. παρουσιάζονται στο Κεφάλαιο Μεθοδολογία Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την ανάλυση των εργασιών που συγκεντρώθηκαν από την βιβλιογραφική ανασκόπηση αρχικά περιλαμβάνει την ταξινόμηση των μελετών με βάση πέντε συγκεκριμένα κριτήρια. Αρχικά, οι επιστημονικές εργασίες αναλύθηκαν και ταξινομήθηκαν με βάση την χώρα προέλευσης και την χρονολογία της εκάστοτε δημοσίευσης. Στην συνέχεια ομαδοποιήθηκαν με θεματικά κριτήρια σε οκτώ (8) κατηγορίες, ανάλογα με το αντικείμενο μελέτης. Κατόπιν, παρουσιάζονται τα εργαλεία ανάλυσης που χρησιμοποιήθηκαν σε κάθε δημοσίευση, τα οποία στο σύνολό τους είναι έξι (6) και οι επιστημονικές εργασίες εντάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με το ποια εργαλεία αξιοποιούν, ακόμα κι αν είναι παραπάνω από ένα. Οι εμπλεκόμενοι φορείς για την διεξαγωγή της κάθε δημοσίευσης αποτελούν το τέταρτο κριτήριο και εδώ παρουσιάζονται οι αρχές που διεξήγαγαν την εκάστοτε έρευνα, είτε είναι κρατικοί είτε ακαδημαϊκοί, είτε βιομηχανίες και ερευνητικά κέντρα. Πέμπτο και τελευταίο κριτήριο αποτελεί το στάδιο της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας που πραγματεύεται η κάθε δημοσίευση. Στην πραγματικότητα, μόνο οι μισές εργασίες αξιοποιούν την έννοια της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας, όμως δεδομένης της χρησιμότητάς της, εντάχθηκε το επιπλέον κριτήριο για να διευκολύνει τον μελετητή. Για την επίτευξη του αρχικού στόχου της ταξινόμησης, υιοθετήθηκε συγκεκριμένο σύστημα ονομασίας για το αρχείο της κάθε δημοσίευσης, στο οποίο περιγράφονται όλες οι κατηγορίες στις οποίες ανήκει, με σκοπό η διευκόλυνση της διαδικασίας της κατηγοριοποίησης. Στη συνέχεια η κάθε μελέτη ταξινομήθηκε σε πίνακες όπου καταγράφονται (i)η χρονολογία δημοσίευσης και η χώρα προέλευσης, (ii) το θεματικό αντικείμενο, (iii) τα εργαλεία ανάλυσης, (iv) οι εμπλεκόμενοι φορείς και (v) τα στάδια της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας τα οποία μελετά. Με την διαδικασία αυτή σχηματίζεται μία πλήρης εικόνα για την κάθε επιστημονική εργασία. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 3

15 Στην τελευταία νοηματική ενότητα πραγματοποιείται η στατιστική ανάλυση του συνόλου των εργασιών. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται είναι η ανάλυση συσχέτισης και η παλινδρόμηση και ο έλεγχος πραγματοποιείται με βάση τον συντελεστή αξιοπιστίας Cronbach alpha. Το πρόγραμμα που χρησιμοποιήθηκε για την επίτευξη της ανάλυσης είναι το λογισμικό SPSS (Version 22) της εταιρίας IBM. Με την ολοκλήρωση της ανάλυσης, τα αποτελέσματα τα οποία εξήχθησαν διασταυρώνονται μέσω της σύγκρισης με τις παραπομπές στο διαδίκτυο της κάθε μελέτης (citations). Με τον τρόπο αυτό διακρίνονται οι δημοσιεύσεις που είχαν το μεγαλύτερο αντίκτυπο στην επιστημονική κοινότητα. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 4

16 2. ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2.1 Ορισμοί Το ελληνικό κράτος έχει ορίσει ως «Απόβλητα από Εκσκαφές, Κατασκευές και Κατεδαφίσεις (Α.Ε.Κ.Κ.)», κάθε υλικό ή αντικείμενο από εκσκαφές κατασκευές και κατεδαφίσεις που θεωρείται ως απόβλητο κατά την έννοια του άρθρου 2 (στοιχείο α) της υπ αριθ /2003 Κ.Υ.Α. σε συνδυασμό με την παρ.4 του άρθρου 2 του Ν.2939/2001 (Ελληνική Δημοκρατία, 2003; Ελληνική Δημοκρατία, 2010). Τα Α.Ε.Κ.Κ. είναι το μεγαλύτερο και πιο ογκώδες ρεύμα αποβλήτων που παράγεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.). Πιο συγκεκριμένα, αποτελεί περίπου το 25% - 30% του συνόλου των παραγόμενων αποβλήτων και απαρτίζεται από υλικά όπως τσιμέντο, τούβλα, γύψο, ξύλο, γυαλί, μέταλλα, πλαστικό, αμίαντο και χώμα, πλακάκια, επεξεργασμένα μάρμαρα, κ.α. πολλά από τα οποία είναι ανακυκλώσιμα (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης, 2010). Τα Α.Ε.Κ.Κ. παράγονται από δραστηριότητες όπως οι κατασκευές κτηρίων και των δημόσιων υποδομών, η μερική ή ολική κατεδάφιση κτηρίων και υποδομών, η οδοποιία και η συντήρηση των οδών, οι μερικές ή ολικές ανακαινίσεις καθώς και οι επισκευές. Επίσης είναι δυνατόν να προκύψουν ως αποτέλεσμα φυσικών καταστροφών όπως είναι οι σεισμοί, οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις αλλά και ως αποτέλεσμα τεχνολογικών καταστροφών και ατυχημάτων (Fatta et al, 2003). Για τον ορισμό των Α.Ε.Κ.Κ. έχουμε διαφορετικές προσεγγίσεις σε ολόκληρη την ΕΕ, γεγονός που καθιστά δύσκολη την σύγκριση στοιχείων μεταξύ χωρών. Σε κάποιες χώρες ακόμα και τα υλικά από χωματουργικές εργασίες θεωρούνται Α.Ε.Κ.Κ. (Μπανιάς, 2009; Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης, 2010). Τα Α.Ε.Κ.Κ. έχουν χαρακτηριστεί ως «Ρεύμα αποβλήτων προτεραιότητας» (priority waste stream) από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο από περιβαλλοντικής σκοπιάς όσο και από οικονομικής, καθώς παρουσιάζουν πλέον σημαντικό ενδιαφέρον ως προς την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση τους, ακριβώς επειδή πολλά από τα υλικά αυτά έχουν μεγάλη οικονομική αξία. Ειδικότερα, υπάρχει μια νέα αγορά για χρήση αδρανών υλικών που προέρχονται από Α.Ε.Κ.Κ. για διάφορα κατασκευαστικά έργα. Για παράδειγμα, στα πλέον πρόσφατα μεγάλα έργα που πραγματοποιούνται σήμερα στην Αττική ("Σύνδεση του λιμένα νέου Ικονίου με το σιδηροδρομικό δίκτυο" και "Αναβάθμιση Διυλιστηρίων Ελευσίνας"), η ανάδοχη εταιρεία ανακύκλωσε σκυρόδεμα και παλαιά αδρανή υλικά που ξεπέρασαν και για τα δύο έργα τα 2 εκατομμύρια τόνους. Επιπλέον, η τεχνολογία για το διαχωρισμό και την ανάκτηση των αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων είναι καλά εδραιωμένη, εύκολα προσβάσιμη και γενικά χαμηλού κόστους (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης, 2010). Αξίζει να σημειωθεί ότι το επίπεδο της ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των αποβλήτων ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό σε ολόκληρη την Ε.Ε. από λιγότερο από 10% έως και πάνω από 90% με τον μέσο όρο να είναι στο 30% (Eurostat, 2007). Σε ορισμένα κράτη- μέλη, όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία, η συγκεκριμένη κατηγορία αποβλήτων δυστυχώς ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 5

17 απορρίπτεται σε χώρους υγειονομικής ταφής (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης, 2010). Επιπλέον, εάν τα απόβλητα αυτά δεν διαχωρίζονται στην πηγή, μπορεί να περιέχουν ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων, με κίνδυνο να προκαλέσουν ιδιαίτερους κινδύνους για το περιβάλλον (Banias et al., 2011a). Σημειώνεται ότι η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο παρουσιάζονται ως οι μεγαλύτεροι παραγωγοί Α.Ε.Κ.Κ., γεγονός που οφείλεται στον υψηλό δείκτη οικονομικής ανάπτυξης (Eurostat, 2007). Αντιθέτως, χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ελλάδα παρουσιάζουν ελλιπή γενικά στοιχεία με αποτέλεσμα οι παραγόμενες ποσότητες Α.Ε.Κ.Κ. να μην είναι δυνατόν να εκτιμηθούν με αξιοπιστία. Στην Ελλάδα η ποσότητα των αποβλήτων που παράγονται από τις διάφορες οικοδομικές εργασίες (κατασκευές και κατεδαφίσεις) εκτιμώνται σε 6-7 εκατ. τόνους ετησίως, από τα οποία ποσοστό μικρότερο του 5% ανακυκλώνεται και επαναχρησιμοποιείται. Δεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν υπήρχε ένα οργανωμένο δίκτυο συλλογής και αξιοποίησης τους, η διαχείριση των υλικών αυτών γίνεται αποσπασματικά, δημιουργώντας προβλήματα στο περιβάλλον εξαιτίας της ανεξέλεγκτης διάθεσής τους. Στην Ελλάδα τα Α.Ε.Κ.Κ. συλλέγονται είτε χύδην είτε με χρήση κάδων τύπου σκάφης και το μεγαλύτερο τμήμα τους οδηγείται σε μη αδειοδοτημένους χώρους διάθεσης ή επεξεργασίας, ενώ οι αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις ανακύκλωσης, διαλογής και μεταφόρτωσης των εν λόγω αποβλήτων είναι ελάχιστες. Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις, η Ελλάδα κατατάσσεται στην κατηγορία των χωρών που δεν εκμεταλλεύονται τα Α.Ε.Κ.Κ. και οι οποίες χαρακτηρίζονται από χαμηλό κόστος απόθεσης σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), ανύπαρκτα πρόστιμα για ανεξέλεγκτη απόθεση, φθηνά πρωτογενή υλικά και γενικά ελλιπή εξοπλισμό ανακύκλωσης Α.Ε.Κ.Κ. (Γκαλμπένης, 2005). Ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης είναι ο αρμόδιος φορέας του Υ.Π.Ε.Κ.Α. για τον συνολικό σχεδιασμό και την εφαρμογή της πολιτικής για την ανακύκλωση στην Ελλάδα. Είναι υπεύθυνος για την έγκριση των εθνικών συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης ανά προϊόν, καθώς και για τον έλεγχο της προόδου της Ελλάδας στον τομέα της ανακύκλωσης, συνεπώς είναι υπεύθυνος και για τα θέματα που αφορούν τα Α.Ε.Κ.Κ., σύμφωνα με τους στόχους και τις γενικές αρχές του νόμου 2939/2001 (όπως τροποποιήθηκε με τον νόμο 3854/2010) (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης, 2010). Σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργείων Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας και Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (Κ.Υ.Α /1757/Ε103/2010), το πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. αποσκοπεί στην πρόληψη ή στον περιορισμό των ζημιογόνων επιπτώσεων για το περιβάλλον από τις εργασίες διαχείρισής τους, καθώς και στην λήψη των ενδεδειγμένων μέτρων (ΦΕΚ 1312/2010). ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 6

18 2.2 Θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης Αποβλήτων Εκσκαφών και Κατεδαφίσεων Ευρωπαϊκή νομοθεσία Η ανάγκη διαχείρισης των Αποβλήτων Εκσκαφών και Κατεδαφίσεων είναι επιτακτική λόγω της αύξησης των παραγόμενων ποσοτήτων των απορριμμάτων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η πολιτική διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ. αποτυπώνεται σε μία σειρά από μέτρα που στόχο έχουν την πρόληψη, την ανάκτηση και την σωστή διάθεση των αποβλήτων. Ειδικότερα στον τομέα των επικίνδυνων αποβλήτων, οι κανονισμοί είναι ιδιαίτερα αυστηροί όπως και η εφαρμογή τους (Ροίδη, 2014). Το γενικό πλαίσιο διαχείρισης καθορίζεται από την υπ αριθ. 75/442/ΕΟΚ οδηγία, όπως αυτή έχει τροποποιηθεί και η οποία στον τομέα των επικίνδυνων αποβλήτων έχει εξειδικευτεί με την υπ αριθ. 91/689/ΕΟΚ οδηγία. Επίσης το Κοινοτικό Δίκαιο περιλαμβάνει εξειδικευμένα νομοθετήματα που αφορούν είτε ορισμένες μεθόδους διαχείρισης, είτε ορισμένα ομοειδή απόβλητα τα οποία χρήζουν ειδικής αντιμετώπισης. Με το παραπάνω νομοθετικό πλαίσιο ορίζονται οι βασικές αρχές και οι στόχοι της διαχείρισης αποβλήτων καθώς και τα κατάλληλα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται με βασικό στόχο την μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την παραγωγή και διαχείριση των αποβλήτων στο πλαίσιο της ορθολογικής χρήσης των φυσικών πόρων (Ροίδη, 2014). Σύμφωνα με την κοινοτική οδηγία, τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλουν να υιοθετήσουν κατάλληλες στρατηγικές έτσι ώστε να προωθούνται κυρίως: Η πρόληψη και η μείωση της ποσότητας και της επικινδυνότητας των αποβλήτων μέσω της εισαγωγής καθαρότερων τεχνολογιών, οικολογικών σημάτων, επανασχεδιασμό προϊόντων και άλλων τεχνικών Η αξιοποίηση των υλικών μέσω του διαχωρισμού και της ταξινόμησης, της διαλογής, της ανακύκλωσης, της επαναχρησιμοποίησης, της ανάκτησης και της ενεργειακής αξιοποίησης Η ασφαλής επεξεργασία των επικίνδυνων αποβλήτων, που παραμένουν μετά την εφαρμογή διαδικασιών αξιοποίησης Η εξάλειψη της πρακτικής της τελικής διάθεσης χωρίς να προηγείται επεξεργασία τους Η ανάπτυξη και η λειτουργία ενός ορθολογικού και οικονομοτεχνικά βιώσιμου δικτύου εγκαταστάσεων διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων (συμπεριλαμβανομένων αυτών που προκύπτουν από τα Α.Ε.Κ.Κ.) για κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε. Η χάραξη της περιβαλλοντικής πολιτικής και η θέσπιση του αντίστοιχου νομοθετικού πλαισίου για την εφαρμογή της είναι βασικοί πυλώνες για την βιωσιμότητα του περιβάλλοντος σε κάθε κράτος-μέλος. Δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μία κοινότητα με πολλά εθνικά πρόσωπα, επιβάλλεται η συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών με κύριο στόχο την εφαρμογή των πιο αποτελεσματικών τεχνικών διαχείρισης αποβλήτων, οι ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 7

19 οποίες έχουν προσαρμοστεί στις εθνικές και τοπολογικές ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας (Σταθακόπουλος, 2011) Ελληνική νομοθεσία Στην Ελλάδα οι πρώτες προσπάθειες για την θέσπιση νόμων σχετικών με την διαχείριση των αποβλήτων έγινε με την υπουργική απόφαση υπ αριθ. Ε1β/301/64 «Περί συλλογής αποκομιδής και διαθέσεως απορριμμάτων» (ΦΕΚ 63/Β/ ). Εκεί αναφέρονται διατάξεις για την αποκομιδή και την διάθεση των αποβλήτων καθώς και μέτρα για την υγεία των εργαζομένων αλλά και κυρώσεις για μη συμβιβασμό με τον νόμο. Την δεκαετία του 90 ψηφίστηκε η νομοθεσία με την οποία θεσπίστηκαν ουσιαστικοί και θεμελιώδεις κανόνες για την προστασία του περιβάλλοντος, αποτρέποντας την ρύπανση του και προστατεύοντας την δημόσια υγεία (Ν. 1650/86, «Για την προστασία του περιβάλλοντος»). Με τον συγκεκριμένο νόμο τα δημόσια και ιδιωτικά έργα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες ανάλογα το μέγεθος τους, τα περιβαλλοντικά κριτήρια και την δυνατότητα πρόληψης των παραγόμενων ρύπων με στόχο την καλύτερη αντιμετώπιση και τελική διαχείριση των αποβλήτων (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης, 2010). Από το 2007 και μέχρι και σήμερα ισχύει νέα νομοθεσία με αυστηρότερα κριτήρια και καλύτερη εφαρμογή. Τον Μάιο του 2007 υπογράφηκε το Σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την «Εναλλακτική διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ.», το οποίο βασίζεται στους προγενέστερους νόμους 1650/86 («για την Προστασία του Περιβάλλοντος») και 2939/01 («για τις Συσκευασίες και την εναλλακτική διαχείριση συσκευασιών και άλλων προϊόντων»), καθώς επίσης και στις σχετικές Κοινοτικές Οδηγίες. Για τα απόβλητα εκσκαφών και κατεδαφίσεων εφαρμόζεται επίσης η Κ.Υ.Α /1757/Ε103/2010 «Μέτρα, όροι και προγράμματα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (Α.Ε.Κ.Κ.)». Παράλληλα και στην Κ.Υ.Α /2727/2003 «Μέτρα και όροι για τη διαχείριση Στερεών Αποβλήτων- Εθνικός και Περιφερειακός σχεδιασμός διαχείρισης» γίνεται λόγος για διαχείριση των μη επικίνδυνων αποβλήτων, αλλά και για τους επικείμενους στόχους που είναι αναγκαίο να επιτευχθούν (ΥΠΕΚΑ, 2014). Σημειώνεται ότι το 2010 επήλθε τροποποίηση της νομοθεσίας σύμφωνα με τον νόμο 3854/2010 για «Τροποποίηση της νομοθεσίας για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων και τον Εθνικό Οργανισμό Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων (ΕΟΕΔΣΑΠ) και άλλες διατάξεις». Ακόμη, στο νόμο Ν. 4030/2011 «Νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης, ελέγχου κατασκευών και λοιπές διατάξεις», στο κεφάλαιο Γ, άρθρο 40 υπάρχουν παράγραφοι που αφορούν στα Α.Ε.Κ.Κ. και αναφέρονται στα εξής (Ελληνική Δημοκρατία, 2011): Επιτρέπεται η εγκατάσταση μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (Α.Ε.Κ.Κ.) σε ανενεργά λατομεία ανεξαρτήτως του ιδιοκτησιακού καθεστώτος τους. Στα λατομεία αυτά συμπεριλαμβάνονται και τα οριζόμενα στο άρθρο 33 του ν. 3164/2003 (Α' 176) ως θέσεις κατάλληλες για εγκαταστάσεις ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων (ΟΕΔΑ). Η λειτουργία των εγκαταστάσεων επεξεργασίας των Α.Ε.Κ.Κ. σε λατομεία δεν πρέπει να παρατείνεται ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 8

20 πέραν του χρόνου αποκατάστασης του λατομείου που ορίζεται με τη σύμβαση ανάθεσης του αναδόχου. Επιτρέπεται η απόθεση προϊόντων εκσκαφών από την κατασκευή δημόσιων έργων, στα οποία περιλαμβάνονται και τα έργα με σύμβαση παραχώρησης, σε ανενεργά λατομεία για τη μερική ή ολική αποκατάστασή τους, μετά από εκπόνηση μελέτης αποκατάστασης, καθώς και έκδοση Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ). Η αποκατάσταση των χώρων που ανήκουν στο Δημόσιο γίνεται με δαπάνη και μέριμνα των εγκεκριμένων συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ.. Για την αποκατάσταση ενός εκάστου λατομείου προκηρύσσεται από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση διαγωνισμός κατά τις κείμενες διατάξεις. Ολόκληρο το νομοθετικό πλαίσιο στοχεύει σε δύο βασικές κατευθύνσεις. Μέχρι την 1 η Ιανουαρίου 2015, η επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση άλλων υλικών αποβλήτων και αξιοποίηση πρέπει να ανέλθει κατ ελάχιστον στο 50%, ως προς το συνολικό βάρος των παραγόμενων Α.Ε.Κ.Κ. στη χώρα, ενώ μέχρι την 1 η Ιανουαρίου 2020, πρέπει να ανέλθει κατ ελάχιστον στο 70%, ως προς το συνολικό βάρος των παραγόμενων Α.Ε.Κ.Κ. στη χώρα (Ελληνική Δημοκρατία, 2010). Ολοκληρώνοντας, στο Παράρτημα Ι παρατίθενται οι ορισμοί όλων των εννοιών που διέπουν την διαχείριση Α.Ε.Κ.Κ., όπως αυτοί καταγράφονται στην Κ.Υ.Α /1757/ Κατηγορίες αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα Κατηγορίες αποβλήτων από κατασκευαστική δραστηριότητα με κριτήριο την σύσταση τους Σύμφωνα με την ταξινόμηση του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (Ε.Κ.Α., Απόφαση 94/3/ΕΚ) που περιλαμβάνεται στο παράρτημα ΙΒ της Κ.Υ.Α /824/96 (ΦΕΚ 358/Β/ ) και αντικαταστάθηκε με την Π.Π /2727/ , η οποία εναρμονίζει την ελληνική νομοθεσία με την ευρωπαϊκή οδηγία 75/442/ΕΟΚ του Συμβουλίου περί στερεών αποβλήτων, τα δομικά απορρίμματα με κωδικό 17 μπορούν να ταξινομηθούν σε τέσσερεις βασικές κατηγορίες: Αδρανή κοκκώδη υλικά (σκυρόδεμα, τούβλα, κλπ) Απορρίμματα ξυλείας Χάλυβας, σίδηρος και μη σιδηρούχα μέταλλα Λοιπά υλικά (πλαστικά, χαρτί, αλουμίνιο, κλπ) Τα απόβλητα εκσκαφών και κατεδαφίσεων συμπεριλαμβάνουν το χώμα εκσκαφής από μολυσμένες τοποθεσίες. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό κατάλογο αποβλήτων Κεφάλαιο 17 (Απόφαση 2001/118/Ε.Κ.), η πλήρης περιγραφή τους με βάσει τον κωδικό του κάθε υλικού παρατίθεται στον Πίνακα ΙΙ.1 του Παραρτήματος. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 9

21 2.3.2 Κατηγορίες αποβλήτων από κατασκευαστική δραστηριότητα με κριτήριο την προέλευσή τους Ένα κτίριο είναι ένας «ζωντανός» οργανισμός ο οποίος κατά την διάρκεια του κύκλου ζωής του παράγει απόβλητα με σημαντικά στοιχεία διαφοροποίησης, τόσο στην σύσταση όσο και στην ποσότητα (Ροίδη, 2014). Τα στάδια τα οποία παράγουν τις μεγαλύτερες ποσότητες αποβλήτων είναι η κατασκευή και η κατεδάφιση. Οι εργασίες οι οποίες παράγουν Α.Ε.Κ.Κ. στον κύκλο ζωής ενός κτηρίου είναι οι εξής: Οικοδομικές εργασίες: ανεγέρσεις, κατεδαφίσεις, ανακαινίσεις, επισκευές, κ.α. Τεχνικά έργα υποδομών: Κατεδαφίσεις, κατασκευές και επιδιορθώσεις δρόμων, γεφυρών κ.α. Φυσικές/τεχνολογικές καταστροφές: σεισμοί, πλημμύρες, κατολισθήσεις, κ.α. Με βάση όλα τα παραπάνω, τα απόβλητα από τις κατασκευαστικές δραστηριότητες μπορούν να ομαδοποιηθούν στις εξής κατηγορίες, όπως απορρέει και από την νομοθεσία: Υλικά Εκσκαφών: Τα υλικά αυτά μπορεί να είναι μητρικά χώματα εκσκαφών, άμμος, χαλίκι, πέτρες, άργιλος και οποιαδήποτε άλλα υλικά που μπορεί να προκύψουν από εκσκαφές. Τα άχρηστα υλικά εκσκαφών υπάρχουν σχεδόν σε κάθε κατασκευαστική δραστηριότητα και ιδιαίτερα στις υπόγειες κατασκευές και σε έργα της γεωτεχνικής μηχανικής. Τα υλικά αυτά μπορούν να προέλθουν και από φυσικά φαινόμενα, όπως για παράδειγμα από υπερχειλίσεις χειμάρρων, κατολισθήσεις σε δρόμους κ.λπ. Η σύσταση των υλικών εκσκαφών εξαρτάται σημαντικά από τα γεωλογικά δεδομένα. Υλικά Οδοποιίας: Τα υλικά αυτά μπορεί να είναι άσφαλτος και οποιαδήποτε άλλα υλικά οδοστρώματος, υλικά βάσεων και υποβάσεων, δηλαδή χαλίκι, άμμος, σκύρα και γενικά υλικά που προκύπτουν από την αποξήλωση και ανακαίνιση οδών. Τα άχρηστα υλικά οδοποιίας προέρχονται όχι μόνο από την αποξήλωση και τη συντήρηση των δρόμων αλλά και από τις υπόγειες υδραυλικές και ηλεκτρικές εγκαταστάσεις πόλεων καθώς και από έργα επιδιόρθωσης αυτών. Υλικά Κατεδαφίσεων-Μπάζα: Τα υλικά αυτά μπορεί να είναι χώματα, χαλίκι, κομμάτια ή στοιχεία από μπετόν (σκυροδέματα), επιχρίσματα, πλίνθοι (τούβλα), πλάκες επιστρώσεως, γύψος, άμμος, λαξευμένες πέτρες, θρύμματα ειδών υγιεινής κ.λπ. Τα υλικά κατεδαφίσεων χαρακτηρίζονται από μεγάλη ανομοιογένεια και προκύπτουν από την εξολοκλήρου ή επιμέρους κατεδάφιση των κατασκευών. Η σύσταση των υλικών αυτών ποικίλλει ανάλογα με το είδος, την ηλικία, τη μορφή, τη χρήση και το μέγεθος του κτιρίου/κατασκευής, ενώ για την κατεδάφιση σημαντικό ρόλο παίζει η ιστορική πολιτιστική και οικονομική αξία της κατασκευής. Απόβλητα από Εργοτάξια: Τα απόβλητα αυτά μπορεί να είναι ξύλο, πλαστικό, χαρτί, γυαλί, μέταλλα, καλώδια, χρώματα, βερνίκια, στοιχεία επικαλύψεων προσόψεων, κόλλες και γενικά όλα τα υλικά που προέρχονται από τη λειτουργία εργοταξίων κατασκευής, κατεδάφισης, επισκευής, ενίσχυσης, προσθήκης, επέκτασης και ανακαίνισης. Πρέπει να σημειωθεί ότι μεγάλες ποσότητες άχρηστων υλικών στα εργοτάξια αποτελούν τα υλικά συσκευασίας οικοδομικών υλικών. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 10

22 Πίνακας 2.1: Κύρια παραγόμενα απόβλητα για κάθε κατασκευαστική διεργασία Διεργασία Κατεδαφίσεις Κατασκευές Ανακαινίσεις Απόβλητα σκυρόδεμα, τούβλα, σίδηρο, ξύλο, πλαστικά, καλώδια, κ.α. ξύλο, μονωτικό υλικό, σωλήνες, συσκευασίες, σκυρόδεμα, τούβλα, κ.α. ξύλο, μονωτικό υλικό, σωλήνες, συσκευασίες, σκυρόδεμα, τούβλα, μηχανολογικός εξοπλισμός, κ.α. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των αποβλήτων από κατασκευές και κατεδαφίσεις επηρεάζονται από μία σειρά από παράγοντες, όπως: Περίοδο κατασκευής Είδος κατασκευής Βασικά υλικά κατασκευής Είδος και χρήση κατασκευής Τεχνικές κατασκευής Ιστορική, πολιτιστική και οικονομική αξία της κατασκευής Στην Εικόνα 2.1 παρουσιάζεται η σύσταση των Α.Ε.Κ.Κ. σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 5% 11% 5% 5% Αδρανή (τσιμέντο, τούβλα,κλπ) γυαλί, πλαστικά, μονωτικά ξύλο μέταλλα 74% άλλα Εικόνα 2.1: Τυπική σύσταση Α.Ε.Κ.Κ. (EΙΟΝΕΤ, 2015) ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 11

23 2.4 Κύριες εργασίες παραγωγής αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων Κατεδαφίσεις Ως κατεδάφιση ορίζεται η διάλυση, ισοπέδωση και καταστροφή ενός κτηρίου ή μιας κατασκευής ή τμήματος αυτής με την χρήση ελεγχόμενων μεθόδων. Η χρησιμότητα της κατεδάφισης απεικονίζεται μέσα από τις ανάγκες που προκύπτουν για αλλαγή στο δομικό πρόσωπο ενός κτηρίου, είτε αυτό οδηγεί σε ολική, είτε σε μερική κατεδάφιση και ανακατασκευή. Τα απόβλητα που προκύπτουν από τις κατεδαφίσεις είναι δύσκολα διαχειρίσιμα λόγω της ανομοιογένειάς που τα διακρίνει, καθώς ο εργολάβος δεν είναι σε θέση να γνωρίζει εξ αρχής την ακριβή σύσταση τους. Αυτό σημαίνει ότι είναι επιτακτική ανάγκη για σωστή διαχείριση των στερεών αποβλήτων που προκύπτουν, καθώς όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενο κεφάλαιο, τα απόβλητα κατεδαφίσεων αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των παραγόμενων Α.Ε.Κ.Κ. (Γκαλμπένης, 2005). Σε κάθε περίπτωση κατεδάφισης χρησιμοποιούνται διαφορετικές μέθοδοι, η χρήση των οποίων αποφασίζεται με συγκεκριμένα κριτήρια, τα οποία συνοψίζονται ως εξής: Την περιοχή που βρίσκεται η κατασκευή Τον διαθέσιμο χρόνο Τα υλικά κατασκευής του κτηρίου Τον στόχο της κατεδάφισης Την μέθοδο που θα διαχειριστούμε τα συντρίμμια Μερικές από τις βασικές τεχνικές κατεδάφισης είναι Η χειρονακτική κατεδάφιση Η κατεδάφιση με μηχανήματα Η κατεδάφιση με υδραυλικούς θραυστήρες Η κατεδάφιση με ρομποτικά μηχανήματα Εικόνα 2.2: Χρήση μηχανήματος με υδραυλικό θραυστήρα (Hitachi Machinery, 2015) ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 12

24 Εικόνα 2.3: Κατεδάφιση με χρήση μηχανήματος με υδραυλική πρέσα (Volvo equipment, 2015) Οι δύο βασικές μέθοδοι κατεδαφίσεων είναι η συμβατική κατεδάφιση και η επιλεκτική κατεδάφιση και αναλύονται στο επόμενο κεφάλαιο. Στις Εικόνες 2.2 έως 2.4 παρατίθενται εφαρμογές και παραδείγματα των τεχνικών κατεδάφισης. Εικόνα 2.4: Χειριστής ρομποτικού μηχανήματος (Gnat-UK, 2015) Συμβατική κατεδάφιση Με τον όρο «συμβατική κατεδάφιση» (demolition) ή «ολική κατεδάφιση» νοείται η μέθοδος κατά την οποία οι κτιριακές εγκαταστάσεις κατεδαφίζονται με την ολοκληρωτική ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 13

25 καταστροφή των επιμέρους δομικών στοιχείων που τη συνθέτουν. Κατά τη διαδικασία της συμβατικής κατεδάφισης τα παραγόμενα απόβλητα των κατεδαφίσεων συλλέγονται σε κάδους (containers), χωρίς να λαμβάνει χώρα οποιαδήποτε διαδικασία διαλογής και διαχωρισμού των υλικών στο σημείο κατεδάφισης (Moussiopoulos et al., 2007). Η μέθοδος της συμβατικής κατεδάφισης επιλέγεται στις περιπτώσεις όπου στόχος είναι η ολική κατεδάφιση ενός κτηρίου και η απελευθέρωση του χώρου για περαιτέρω χρήση. Η τεχνική αυτή προτιμάται για την απλότητα της και το μειωμένο κόστος των εργασιών της, καθώς δεν απαιτείται η παρουσία πολυάριθμου και εξειδικευμένου προσωπικού, ούτε και η χρήση βαρέων μηχανημάτων και εξοπλισμού μεγάλης κλίμακας. Στον αντίποδα όμως, η μέθοδος αυτή έχει μεγαλύτερο περιβαλλοντικό ρίσκο καθώς λόγω της φύσης της δεν γίνεται διαλογή των παραγόμενων αποβλήτων στην πηγή και αυτό σημαίνει ότι μεγάλο μέρος των αποβλήτων που είναι ανακυκλώσιμα, καταλήγουν στα απορρίμματα. Επίσης την ίδια κατάληξη έχει και ένα μεγάλο ποσοστό επικίνδυνων υλικών, καθώς η πιθανότητα να αναμιγνύονται στους κάδους συλλογής μαζί με τα αδρανή-μη τοξικά υλικά είναι μεγάλη. Τελικά το κόστος διαχωρισμού των δομικών υλικών στον χώρο συλλογής είναι πρακτικά μεγαλύτερο, με αποτέλεσμα η μέθοδος αυτή να προτιμάται μόνο σε ιδιαίτερες περιπτώσεις κτηρίων με απλή κατασκευή και ενιαία δομή, όπως SILOS, καμινάδες και παλιά κτίσματα με μειωμένη αξία ανακυκλώσιμων υλικών (ΕΕΔΣΑ, 2015; Μπανιάς 2009; Moussiopoulos et al. 2007). Εικόνα 2.5: Ολική κατεδάφιση κτηρίου με χρήση εκρηκτικών μηχανισμών (Edinburgh, Sighthills flats demolition, 2011) Επιλεκτική κατεδάφιση Με τον όρο «επιλεκτική κατεδάφιση - αποδόμηση» (deconstruction), ορίζεται η οργανωμένη απομάκρυνση ή/και επεξεργασία συγκεκριμένων υλικών και συστατικών, πριν την έναρξη της διαδικασίας της κατεδάφισης του βασικού σκελετού της κατασκευής. Τα επιμέρους δομικά στοιχεία της κατασκευής ενδείκνυται να απομακρυνθούν, είτε λόγω της οικονομικής τους αξίας, είτε της ιστορικής τους σπουδαιότητας, είτε γιατί υπάρχει η δυνατότητα άμεσης ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 14

26 επαναχρησιμοποίησης χωρίς περαιτέρω επεξεργασία, είτε γιατί η παρουσία τους ρυπαίνει ή μειώνει την ποιότητα του ρεύματος των αποβλήτων (π.χ. η παρουσία επικίνδυνων συστατικών στο ρεύμα των αδρανών αποβλήτων) (Μπανιάς, 2009, Crowther, 2001; Durmisevic and Brouwer, 2002; Guy and Shell, 2002; Hurley et al., 2002; Kibert, 2000; Moussiopoulos et al.,2007; Schultmann and Rentz, 2002;;). Η μέθοδος της επιλεκτικής κατεδάφισης χρησιμοποιείται ευρέως στις περιπτώσεις που κύριος σκοπός είναι η ανάκτηση των υλικών που μπορούν να σωθούν από το κτίριο και η επαναχρησιμοποίηση τους. Το βασικό πλεονέκτημα της μεθόδου απέναντι στην συμβατική κατεδάφιση είναι οι πολύ υψηλές επιδόσεις στον τομέα της ανάκτησης και ανακύκλωσης υλικών. Μετά το τέλος της κατεδάφισης, η διαλογή των υλικών μπορεί να γίνει είτε εντός του εργοταξίου (on site sorting) είτε σε ειδικά διαμορφωμένα κέντρα διαλογής εκτός του χώρου κατεδάφισης (off site sorting). Στα πλεονεκτήματα της επιλεκτικής κατεδάφισης είναι οι λεπτομερείς και ακριβείς διεργασίες οι οποίες διατηρούν τα δομικά υλικά σε πολύ καλή κατάσταση με αποτέλεσμα να μπορούν να εισαχθούν απευθείας στην αγορά. Οι εργασίες που γίνονται, χρησιμοποιούν μικρά μηχανήματα και εργαλεία χειρός. Επομένως, παρά το γεγονός ότι το προσωπικό πρέπει να είναι πιο εξειδικευμένο και έμπειρο, σε σχέση με την συμβατική κατεδάφιση, εξοικονομείται κεφάλαιο από την απουσία μίσθωσης βαρέων μηχανημάτων και εξοπλισμών. Ταυτόχρονα, τα απόβλητα που παράγονται είναι πιο καθαρά με αποτέλεσμα να μπορούν να διοχετευτούν απευθείας στις δομικές εργασίες ως δευτερογενή υλικά. Ακόμη και στην περίπτωση που τα υλικά αυτά χρησιμοποιηθούν στο ίδιο εργοτάξιο, υπάρχει κέρδος μέσω της μείωσης των εξόδων μεταφοράς και της μη ανάγκης αγοράς νέων υλικών. Εικόνα 2.6: Συμβατική κατεδάφιση με χρήση υδραυλικής πρέσας (Silverado Contractors Inc, 2015) ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 15

27 Κύριο μειονέκτημα της μεθόδου της επιλεκτικής κατεδάφισης είναι ότι αποτελεί μία χρονοβόρα διαδικασία. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καθυστέρηση της ολοκλήρωσης ενός έργου και για αυτόν τον λόγο χρειάζεται πολύ καλή οργάνωση. Το κόστος αυξάνεται λόγω της χρήσης ειδικών μηχανημάτων για την επεξεργασία των υλικών και την διαλογή τους, όπως επίσης και για την αγορά ξεχωριστών κάδων για κάθε απόβλητο. Παράλληλα, η απαίτηση τόσο αριθμητικά μεγαλυτέρου αλλά και ειδικά καταρτισμένου και ειδικευμένου εργατικού δυναμικού για τον προσεκτικό διαχωρισμό, την ταυτοποίηση και τον έλεγχο των υλικών αποτελεί εκ των σημαντικότερων μειονεκτημάτων της μεθόδου σε σύγκριση με αυτή της συμβατικής κατεδάφισης (Μπανιάς, 2009). (α) (β) (γ) Εικόνα 2.7: Παραδείγματα εφαρμογών επιλεκτικής κατεδάφισης (Kameris Group, 2015) Κατασκευές Ο τομέας των κατασκευών, της ανέγερσης και της ανακαίνισης ενός κτηρίου αποτελεί την δεύτερη κατηγορία εργασιών στον κατασκευαστικό τομέα σε ποσότητες παραγωγής αποβλήτων. Σε σύγκριση με τις κατεδαφίσεις, στις κατασκευές τα απόβλητα παράγονται σε πολύ μικρότερες ποσότητες, ενώ χαρακτηρίζονται και από μία σχετική ομοιομορφία. Στην ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 16

28 περίπτωση αυτή ο υπεύθυνος της κατασκευής γνωρίζει την ακριβή σύσταση και ποσότητα των αποβλήτων, το οποίο οδηγεί σε ευκολότερη διαχείριση και καλύτερη αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν. (Ροιδη, 2014, Bossink et al, 1996). Για μία ακόμη πιο ολοκληρωμένη στρατηγική διαχείρισης, τα απόβλητα των κατασκευών θα μπορούσαν να μειωθούν ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού. Παρά την επικρατούσα άποψη ότι τα απόβλητα παράγονται κυρίως στο στάδιο της κατασκευής, αποδεικνύεται ότι το ένα τρίτο περίπου της παραγόμενης ποσότητας θα μπορούσε να μειωθεί με την σωστή και περιβαλλοντικά προσανατολισμένη σχεδίαση (Osmani et al, 2007). (α) Εικόνα 2.8: Παραδείγματα παραγωγής αποβλήτων κατασκευών (Volvo, 2015) (β) Ο υπεύθυνος εργολάβος σε κάθε κατασκευαστική δραστηριότητα οφείλει να διατηρεί αποθέματα υλικών έτσι ώστε να αποφύγει τυχόν καθυστερήσεις που μπορεί να παρουσιαστούν κατά τη διάρκεια διεξαγωγής του εκάστοτε έργου. Στα εργοτάξια, επειδή είναι οι κύριοι χώροι διεξαγωγής οικοδομικών έργων, κάποια δομικά υλικά αναπόφευκτα καταστρέφονται. Στην περίπτωση αυτή, ο εργολάβος πρέπει να προμηθευτεί νέα ποσότητα ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 17

29 υλικών, αλλά συγχρόνως οφείλει να διαχειρίζεται εποικοδομητικά τα κατεστραμμένα υλικά, που πλέον θεωρούνται απόβλητα (Μουσιόπουλος και συν., 2011). Αναφορικά, τα απόβλητα κατασκευών χωρίζονται σε επιμέρους κατηγορίες ως εξής: κατεστραμμένα υλικά, υλικά που δεν χρησιμοποιήθηκαν, υλικά συσκευασίας και άλλα βοηθητικά υλικά. Τα κατεστραμμένα υλικά αλλά και τα υλικά που δεν χρησιμοποιήθηκαν δύναται να μειωθούν στο ελάχιστο, αν τεθεί σε εφαρμογή έλεγχος στη διαχείριση των αποθεμάτων, με στόχο τη μείωση της πιθανότητας πρόκλησης φθορών στα δομικά υλικά (Lennon, 2005). Εναλλακτικά μια καλή αξιοποίηση των υλικών που περισσεύουν, είναι η επιστροφή τους στον αρχικό προμηθευτή ή η μεταφορά τους σε κάποιον άλλο κατασκευαστικό χώρο (Εικόνα 2.6). Δυστυχώς, η ελλιπής οργάνωση του τομέα αυτού έχει ως αποτέλεσμα την απόθεση υλικών καλής ποιότητας από κατασκευές, ως μικτά απόβλητα κατασκευών σε χώρους διάθεσης (Banias et al., 2011b) Εκσκαφές Τα υλικά εκσκαφών μπορεί να είναι χώματα εκσκαφών, άμμος, χαλίκι, πέτρες, πετρώματα και οποιαδήποτε υλικά μπορεί να προκύψουν από εκσκαφές. Σε ελάχιστες περιπτώσεις εμφανίζονται και άλλα υλικά όπως σκυρόδεμα, ξύλα, άσφαλτος ή διάφορα μέταλλα που έχουν θαφτεί κάτω από το έδαφος, ή σχετίζονται με κάποια υπόγεια κατασκευή (ΕΕΔΣΑ, 2008). Εικόνα 2.9: Διαδικασία εκσκαφής για θεμελίωση κτιρίου (Καντεράκης, 2015) Βασικό στοιχείο των αποβλήτων εκσκαφών είναι ότι η σύστασή τους εξαρτάται από δύο παράγοντες, τα χαρακτηριστικά του εδάφους που γίνεται η εκσκαφή και το είδος της διεργασίας. Η ποσότητες που παράγονται αποτελούν σημαντικό μέρους του όγκου παραγωγής Α.Ε.Κ.Κ. και για τον λόγο αυτό η σωστή στρατηγική διαχείρισης είναι επιτακτική. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 18

30 Με κριτήριο την καθαρότητα και την σύσταση των αποβλήτων, μπορεί να σχεδιαστεί ένα σωστό πλάνο διαχείρισης και επαναχρησιμοποίησης. Τα απορρίμματα των εκσκαφών μπορούν να αντικαταστήσουν λειτουργικά την άμμο και το χαλίκι για χωματουργικές εργασίες ή σε τομείς όπως η οδοποιία. Πιο συγκεκριμένα, τα καθαρότερα απόβλητα που δεν έχουν ρυπανθεί από επικίνδυνα ή τοξικά υλικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για λειτουργικές ανάγκες στους χώρους διάθεσης, όπως για παράδειγμα σε επιχωματώσεις ή για την αποκατάσταση παλαιότερων χώρων διάθεσης και λατομείων (Ροιδη, 2014, Fatta, 2003). Για την επεξεργασία χώματος από ρυπασμένα εδάφη, έχουν αναπτυχθεί διάφορες τεχνικές, με στόχο τη διάσπαση - εξουδετέρωση των ουσιών που προκάλεσαν τη ρύπανση. Οι τεχνικές επεξεργασίας των ρυπασμένων χωμάτων ταξινομούνται ως εξής: Βιολογικές μέθοδοι: Πραγματοποιούνται με διάσπαση των οργανικών ρύπων για τη μετατροπή τους σε ακίνδυνα προϊόντα για το περιβάλλον Φυσικές μέθοδοι: Είναι μέθοδοι που βασίζονται στις διαφορετικές φυσικές ιδιότητες του ρύπου και των χωμάτων, όπως πυκνότητα, ηλεκτρικό δυναμικό, διαλυτότητα κ.α. Οι μέθοδοι αυτοί συνδυάζονται με μεθόδους διαχωρισμού ώστε να επιτευχθεί η επιθυμητή ανάκτηση Χημικές μέθοδοι: Είναι μέθοδοι κατά τις οποίες πραγματοποιείται ανάμειξη των χωμάτων με χημικές ουσίες, με στόχο τη μείωση της τοξικότητάς τους. Θερμικές μέθοδοι: Πρόκειται για μεθόδους που βασίζονται στη θέρμανση των χωμάτων και στοχεύουν στη διάσπαση των ρύπων σε υψηλές θερμοκρασίες. Μέθοδοι επεξεργασίας/σταθεροποίησης: Οι μέθοδοι αυτοί μειώνουν ή και εξαφανίζουν τη ρυπογόνο δραστηριότητα του ρύπου, χωρίς να αλλάζουν τη χημική του φύση. Αυτό επιτυγχάνεται συνήθως με τη χρήση σταθεροποιητών, όπως τσιμέντο (ΕΕΔΣΑ, 2008). Η βασικότερη ανάγκη που πρέπει να καλυφθεί στην περίπτωση της στρατηγικής διαχείρισης για τα απόβλητα εκσκαφών είναι η αντιμετώπιση του προβλήματος του μεγάλου όγκου μεταφορά;. Ο υπεύθυνος εργολάβος οφείλει να σχεδιάσει πολύ προσεκτικά την διαχείριση της εκσκαφής, καθώς ειδικά στην ανέγερση κατασκευών, το χώμα χρησιμοποιείται καθ όλη την διάρκεια της κατασκευής για στήριξη αλλά και στο τέλος για κηπευτικές ανάγκες. Επομένως, για την σωστή διαχείριση και σε συνεργασία με τον υπεύθυνο για τις χωματουργικές διαδικασίες πρέπει να έχει σχεδιάσει από πριν την χωροθέτηση για τις ποσότητες αυτές των απορριμμάτων (Μπανιάς, 2009). 2.5 Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τα Α.Ε.Κ.Κ Γενικά Τα Α.Ε.Κ.Κ. αποτελούν μία από τις βασικές πηγές περιβαλλοντικών επιπτώσεων, κυρίως λόγω του μεγάλου όγκου αποβλήτων που πρέπει να διαχειριστούν. Η απόρριψή τους αλλοιώνει το φυσικό τοπίο και δημιουργεί οπτική ρύπανση, ενώ δυσκολεύει την διέλευση των πεζών με κίνδυνο να τραυματιστούν. Παράλληλα, πολύ σημαντικό είναι και το ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 19

31 πρόβλημα της παραγόμενης σκόνης που μεταφέρεται με τον άνεμο με αποτέλεσμα να υποβαθμίζει αισθητικά περιοχές μεγάλης έκτασης και να συνεισφέρει στο πρόβλημα της αέριας ρύπανσης (Παναγιωτακόπουλος, 2008). Η σύσταση των Α.Ε.Κ.Κ. ποικίλει. Το μεγαλύτερο μέρος του ρεύματος είναι αδρανή απόβλητα, όμως υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό των Α.Ε.Κ.Κ. που περιέχει επικίνδυνα υλικά ή ουσίες που αντιδρούν με άλλες στην κατά την διάθεσή τους. Για το κλάσμα αυτό των Α.Ε.Κ.Κ. απαιτούνται ιδιαίτερες μέθοδοι διαχείρισης. Η επικινδυνότητα των αποβλήτων εξαρτάται από τον τρόπο παραγωγής (Φουρλής, 2014) Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από αδρανή απόβλητα Η ανεξέλεγκτη διάθεση των Α.Ε.Κ.Κ. αποτελεί το σημαντικότερο λάθος που γίνεται τα τελευταία χρόνια στην διαχείριση αποβλήτων. Σε αυτό το γεγονός συμβάλλει και η έλλειψη νομοθετικού πλαισίου για την μεταφορά και την επεξεργασία τους. Η συνολική διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. υπήρξε αποσπασματική, ενώ συχνότερα οι παραγωγοί των αποβλήτων επέλεγαν την απόρριψή τους στο περιβάλλον. Παράλληλα, η παρουσία χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων (Χ.Α.Δ.Α.) δυσχεραίνει την κατάσταση με τους τελευταίους να αποτελούν σημαντική πηγή ρύπανσης τόσο για τον άνθρωπο, όσο και για το περιβάλλον (Φουρλής, 2014) Η οπτική ρύπανση και η αισθητική υποβάθμιση της υπαίθρου είναι ένα εμφανές πρόβλημα που προκαλείται από την απόρριψη μπαζών. Πολλές φορές η ύπαρξη μπαζών οδηγεί στην απόρριψη και άλλων απορριμμάτων πάσης φύσεως με αποτέλεσμα την αλλοίωση του φυσικού τοπίου. Στην Εικόνα 2.7 παρουσιάζονται τέτοια παραδείγματα (Γαρδέλης, 2011). Εικόνα 2.10: Παραδείγματα ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων (Ενότητα Σαρωνικού, 2015) Τα Α.Ε.Κ.Κ. που δεν έχουν διαχειριστεί σωστά, παραμένουν σε υπαίθριο μη ελεγχόμενο χώρο με αποτέλεσμα, εκτός από πηγή ρύπανσης να αποτελούν και πηγή κινδύνου και πιθανού τραυματισμού για τον άνθρωπο. Η μέχρι τώρα απόθεση των Α.Ε.Κ.Κ. σε χώρους ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 20

32 υγειονομικής ταφής (Χ.Υ.Τ.Α.) οδηγούσε στην μείωση του διαθέσιμου χώρου της εγκατάστασης λόγω του μεγάλου όγκου αποβλήτων (Παναγιωτακόπουλος, 2008). Η απόθεση στο έδαφος μπορεί να ρυπαίνει, μέσω της διήθησης στο έδαφος του νερού της βροχής προς τους υπόγειους υδροφορείς. Σε περίπτωση έντονης βροχόπτωσης, τα μπάζα μπορούν να φράξουν τις εισόδους των φρεατίων με αποτέλεσμα τις πλημμύρες, ενώ μπορούν και να παρασυρθούν με αποτέλεσμα την όχληση της χλωρίδας και πανίδας της περιοχής (Department of Environment and Conservation, 2009). Εικόνα 2.11: Ανεξέλεγκτη διάθεση απορριμμάτων στην δασική περιοχή του Σέιχ Σου (Αγγελιοφόρος, 2010) Στον Πίνακα 2.2 παρουσιάζονται συνοπτικά όλες οι επιπτώσεις από την ανεξέλεγκτη διάθεση απορριμμάτων. Στον Πίνακα Ι.2 του Παραρτήματος Ι παρουσιάζονται πιο αναλυτικά οι κυριότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από μη ορθολογική διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ.. Πίνακας 2.2: Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την ανεξέλεγκτη διάθεση των Α.Ε.Κ.Κ. Α/Α Περιβαλλοντική επίπτωση 1 Οπτική ρύπανση 2 Αισθητική υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος 3 Κίνδυνος τραυματισμού 4 Δυσκολία διέλευσης πεζών και οχημάτων 5 Παραγωγή σκόνης-αέριας ρύπανσης 6 Ρύπανση επιφανειακών υδάτων 7 Ρύπανση υπόγειων υδάτων 8 Έμφραξη φρεατίων-συμβολή σε φαινόμενα πλημμυρών 9 Ρύπανση εδάφους μέσω διαδικασιών εκχύλισης 10 Όχληση των ενδιαιτημάτων της περιοχής ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 21

33 2.5.3 Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από επικίνδυνα απόβλητα Σύμφωνα με την Κ.Υ.Α /725/06 «Μέτρα, όροι και περιορισμοί για την διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 91/689/ΕΟΚ για τα επικίνδυνα απόβλητα», ένα απόβλητο χαρακτηρίζεται ως επικίνδυνο εφόσον έχει μία από τις παρακάτω ιδιότητες, όπως φαίνονται στον Πίνακα 2.3: Πίνακας 2.3: Χαρακτηρισμοί επικίνδυνων αποβλήτων σύμφωνα με την Κ.Υ.Α /725/06 Α/Α Ιδιότητα 1 Εκρηκτικό 2 Οξειδωτικό 3 Εύφλεκτο 4 Ερεθιστικό 5 Επιβλαβές 6 Τοξικό 7 Καρκινογόνο 8 Διαβρωτικό 9 Μολυσματικό 10 Τερατογόνο 11 Μεταλλαξογόνο 12 Οικοτοξικό Στο Παράρτημα ΙV παρατίθενται αναλυτικά οι ερμηνείες του κάθε χαρακτηρισμού. Τα επικίνδυνα απόβλητα υπάγονται στο Κεφάλαιο 17 του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (Ε.Κ.Α.). Τα επικίνδυνα Α.Ε.Κ.Κ. προέρχονται από την αύξηση της κατασκευαστικής δραστηριότητας στα εργοτάξια, που έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή υλικών που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες. Τα μονωτικά υλικά και ο αμίαντος χαρακτηρίζονται ως τέτοια, ενώ κόλλες, επικαλύψεις και υλικά στεγανοποίησης ανήκουν στα δυνητικά επικίνδυνα υλικά τα οποία μετατρέπονται σε επικίνδυνα μέσω της αντίδρασής τους με άλλα υλικά (ΕΕΔΣΑ, 2015). Αντίστοιχα και οι χώροι κατεδάφισης είναι χώροι παραγωγής επικίνδυνων αποβλήτων. Στην περίπτωση αυτή, οι ποσότητες που παράγονται είναι αρκετά μεγαλύτερες, εδικά όταν έχουμε συμβατική κατεδάφιση. Με τον τρόπο αυτό, τα επικίνδυνα απόβλητα αναμιγνύονται με τα Α.Ε.Κ.Κ. καθιστώντας έτσι τον διαχωρισμού τους ακόμα πιο δύσκολο. Ταυτόχρονα, οι προσμείξεις στα Α.Ε.Κ.Κ. δυσχεραίνουν την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίησή τους. Για τον λόγο αυτό προτιμάται η επιλεκτική κατεδάφιση, όπου τα επικίνδυνα υλικά αλλά και αυτά που είναι αξία και εύκολα ανακυκλώσιμα, αφαιρούνται πριν αρχίσει η κατεδάφιση του κυρίως σώματος της κατασκευής (Φουρλής, 2014). Τα επικίνδυνα υλικά που συναντώνται σε χώρους κατεδάφισης είναι (ΕΕΔΣΑ, 2015): ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 22

34 Υλικά που περιέχουν αμίαντο Επεξεργασμένη ξυλεία Ορυκτές ίνες Ηλεκτρικός εξοπλισμός που περιέχει τοξικές ουσίες Ψυκτικές μηχανές που περιέχουν χλωροφθοράνθρακες Συστήματα πυροπροστασίας που περιέχουν χλωροφθοράνθρακες Ραδιονουκλίδια Υλικά με ιδιότητες που μπορεί να προκαλέσουν βιολογικούς κινδύνους Διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων Ο έλεγχος των επικίνδυνων υλικών στον τομέα των κατασκευών είναι προτιμότερο να γίνεται κατά την κατασκευή παρά κατά την κατεδάφιση, στον βαθμό που είναι αυτό εφικτό. Κάποια από τα υλικά μπορεί να είναι αρχικά αδρανή αλλά στην πορεία να μετατρέπονται σε τοξικά για την υγεία και να καταλήγουν σε μη ενδεδειγμένους τρόπους διάθεσης. Η διάθεση ή απόρριψη ποσοτήτων Α.Ε.Κ.Κ. που περιέχουν τα υλικά αυτά είναι εξαιρετικά επιβλαβής για το περιβάλλον και ειδικά για τα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα (Royssat et al., 2007). Στον Πίνακα ΙΙΙ.2 του Παραρτήματος ΙΙΙ παρουσιάζονται οι πρακτικές διαχείρισης για τα επικίνδυνα απόβλητα που εμφανίζονται στα Α.Ε.Κ.Κ., ενώ στον Πίνακα ΙΙΙ.1 παρουσιάζονται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που επηρεάζουν έμμεσα και την υγεία του ανθρώπου (Παναγιωτακόπουλος, 2008) Αμίαντος Βαρέα μέταλλα Λοιπά υλικά Στην κατηγορία των επικίνδυνων Α.Ε.Κ.Κ., υπάρχει μία ομάδα ουσιών οι οποίες παρουσιάζουν αυξημένη επικινδυνότητα και για το περιβάλλον αλλά και για την υγεία του ανθρώπου. Κύριος εκπρόσωπος της κατηγορίας αυτής είναι ο αμίαντος, που έχει αποδειχθεί υπεύθυνος ακόμα και για καρκινογενέσεις. Άλλα επικίνδυνα υλικά είναι τα βαρέα μέταλλα, όπως μόλυβδος και υδράργυρος, ενώ κοινά υλικά στις κατασκευές είναι και κάποιες ακόμα ενώσεις όπως χλωροφθοράνθρακες και διαλύτες. Ο αμίαντος είναι μία ομάδα διαφορετικών πυριτικών ορυκτών με κοινό χαρακτηριστικό την ινώδη μορφή τους. Παρουσιάζουν μεγάλη αντοχή τάνυσης, έχουν δυνατότητες πλέξης και είναι ανθεκτικά στην υψηλή θερμότητα και για αυτό το λόγο βρήκαν εφαρμογή σε ευρύ πεδίο κατασκευών. Λόγω της συχνής χρήσης του οι επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου δεν άργησαν να εμφανιστούν. Σήμερα ο αμίαντος θεωρείται υπεύθυνος για σοβαρές ασθένειες των πνευμόνων, όπως αμιάντωση, μεσοθηλίωμα και καρκίνο του πνεύμονα. Στο παρελθόν έχει βρεθεί αμίαντος σε εκατομμύρια κτίρια, μεταξύ αυτών σχολεία και νοσοκομεία, ενώ στις ομάδες υψηλού κινδύνου εντάσσονται οι εργαζόμενοι σε κατασκευές, μηχανουργία, ναυπηγεία, αλλά και μαθητές, καθηγητές και νοσηλευτές (Αραβώσης, 2014). ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 23

35 Στα βαρέα μέταλλα εντάσσονται όλα τα μέταλλα που έχουν ατομικό αριθμό υψηλότερο του σιδήρου. Συνηθέστερα είναι ο μόλυβδος, το κάδμιο, ο χαλκός, το νικέλιο, ο μόλυβδος και ο ψευδάργυρος. Με τον όρο βαρέα μέταλλα θεωρούμε τα μέταλλα που σχετίζονται με την ρύπανση και μία δυνητική τοξικότητα. Έχουν και αυτά συνήθη εφαρμογή στις κατασκευές λόγω των ιδιοτήτων τους, αλλά προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου αλλά και στο περιβάλλον (Φουρλής, 2014). Εκτός από τον αμίαντο και τα βαρέα μέταλλα, στο ρεύμα αποβλήτων μπορούν να βρεθούν και άλλα υλικά τα οποία δεν είναι τόσο κοινά, αλλά επιφυλάσσουν κινδύνους για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσουμε τα πολυχρωλοδιφαινύλια (PCB), οι χλωροφθοράνθρακες (CFC), η λιθανθρακόπισσα και οι διαλύτες (ΕΛΙΝΥΑΕ, 2015) Επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου και το περιβάλλον Κάθε ένα από τα επικίνδυνα υλικά στα απόβλητα της κατασκευαστικής δραστηριότητας έχει διαφορετική επίπτωση στον άνθρωπο και το περιβάλλον, ανάλογα με την τοξικότητά του, αλλά και την διασπορά του κατά την απόθεση. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει να εξελίσσονται τόσο οι μέθοδοι μέτρησης των επιτρεπόμενων ορίων εκπομπής, όσο και των μεθόδων διαχείρισης. Ο αμίαντος για να δημιουργήσει πρόβλημα θα πρέπει οι ίνες του να αποδεσμευτούν από το υπόλοιπο υλικό. Πιο συγκεκριμένα, όταν χρησιμοποιούνται υλικά με αμίαντο, λόγω κακού χειρισμού ή παλαιότητας, μπορεί να σπάσουν και να αποδεσμεύσουν πολύ μικρές ίνες, ικανές να προκαλέσουν σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα. Οι ίνες αυτές είναι αδύνατον να μεταβολιστούν ή να αποβληθούν από τον οργανισμό και έτσι παραμένουν εκεί δρώντας ως φλεγμονώδη στοιχεία με κίνδυνο να προκαλέσουν ακόμα και καρκίνο του πνεύμονα (ΥΠΕΚΑ, 2003). Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την ανεξέλεγκτη διάθεση των βαρέων μετάλλων έχουν γίνει αντιληπτές τα τελευταία χρόνια και για αυτό το λόγο έχει περιοριστεί η χρήση τους, ειδικά σε χώρες του εξωτερικού. Ενδεικτικά αναφέρονται βλάβες οι οποίες προκαλούνται στο αναπνευστικό σύστημα, στο νεφρικό σύστημα, στο ήπαρ και στα αγγεία ως οι πλέον σοβαρές. Παράλληλα πηγές μόλυνσης μπορούν να είναι τόσο ο αέρας, όσο το έδαφος αλλά και το νερό, καθώς οι φυσικές ιδιότητες όλων των υλικών τα καθιστά ανθεκτικά σε κάθε στοιχείο και δυνητικά επικίνδυνα (Βουτυράκης, 2005). ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 24

36 3. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3.1 Μεθοδολογία έρευνας Παρουσίαση μεθοδολογίας αναζήτησης των δημοσιεύσεων Για την αναζήτηση των δημοσιεύσεων χρησιμοποιήθηκε ο ιστότοπος sciencedirect.com. Ο ιστότοπος αυτός αποτελεί μία διαδικτυακή πλατφόρμα αναζήτησης επιστημονικών εργασιών της οποίας διαχειριστής είναι ο ακαδημαϊκός εκδοτικός οίκος Elsevier. Η βάση δεδομένων της πλατφόρμας περιλαμβάνει πάνω από 13 εκατομμύρια άρθρα από 2500 επιστημονικά περιοδικά και περίπου βιβλία του εκδοτικού οίκου Elsevier και των συνεργατών του, ενώ πραγματεύονται τέσσερις κύριους τομείς ενδιαφέροντος, μεταξύ των οποίων οι φυσικές επιστήμες και η μηχανική (sciencedirect, 2015). Για την έρευνα των μελετών στον ιστότοπο διενεργήθηκε μία σύνθετη αναζήτηση μέσω του αντίστοιχου εργαλείου. Συγκεκριμένα, οι λέξεις-κλειδιά που χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορους συνδυασμούς ήταν «construction demolition waste» για τύπο περιοδικού «Journal». Οι κατηγορίες δημοσιεύσεων που επιλέχθηκαν ήταν άρθρα (articles), σύντομες έρευνες (short surveys) και άρθρα ανασκόπησης (review articles). Στην Εικόνα 3.1 παρουσιάζεται ο ιστότοπος και το πρώτο βήμα της αναζήτησης. Λόγω του μεγάλου όγκου πληροφοριών στην βάση δεδομένων του ιστοτόπου, το πρώτο βήμα της αναζήτησης μας έδινε ως αποτέλεσμα πάνω από 40 χιλιάδες δημοσιεύσεις και άρθρα, η πλειοψηφία των οποίων δεν εμπίπτει στα ενδιαφέροντα αυτής της μελέτης. Στο επόμενο επίπεδο της αναζήτησης, εφαρμόζοντας τα θεματικά φίλτρα «waste management», «construction waste» και «demolition waste» τα αποτελέσματα μειώθηκαν στις 244 δημοσιεύσεις. Αφού μελετήθηκαν και αποκλείστηκαν οι εργασίες που δεν αφορούν στην έρευνα μας, προέκυψε ένα πλήθος 72 δημοσιεύσεων, οι οποίες αποτέλεσαν και την τελική βάση δεδομένων για την μελέτη μας. Στην Εικόνα 3.2 παρουσιάζεται και το επόμενο βήμα της αναζήτησης, μετά την εφαρμογή των θεματικών φίλτρων Μέθοδος στρατηγικής ταξινόμησης των δημοσιεύσεων Στο πλαίσιο της στατιστικής ανάλυσης της βιβλιογραφικής ανασκόπησης, πραγματοποιήθηκε ταξινόμηση των επιστημονικών εργασιών με παραμέτρους α) τον αύξοντα αριθμό της μελέτης β) το αντικείμενο της μελέτης γ) τα εργαλεία ανάλυσης δ) τους εμπλεκόμενους φορείς και ε) τα στάδια της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας των Α.Ε.Κ.Κ.. Λόγω του μεγάλου όγκου δημοσιεύσεων και με σκοπό την καλύτερη και ευκολότερη διαχείριση των δεδομένων, οι επιστημονικές εργασίες ταξινομήθηκαν και κωδικοποιήθηκαν, ενώ χαρακτηρίστηκαν και από ειδική ονομασία με βάσει τα στοιχεία τους. Συγκεκριμένα, η ονομασία του κάθε αρχείου χωρίστηκε σε πέντε πεδία όπως παρουσιάζεται στον Πίνακα 3.1: ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 25

37 Πίνακας 3.1: Θεματικά πεδία της ονομασίας κάθε αρχείου Α/Α Θεματικό πεδίο 1 Αύξων αριθμός μελέτης 2 Αντικείμενο μελέτης 3 Εργαλεία ανάλυσης 4 Εμπλεκόμενοι φορείς 5 Στάδια αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας Εικόνα 3.1: Το εργαλείο σύνθετης αναζήτησης του ιστοτόπου (sciencedirect, 2015) ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 26

38 Εικόνα 3.2: Εφαρμογή θεματικών φίλτρων στα αποτελέσματα της αναζήτησης (sciencedirect, 2015) Το κάθε ένα από τα πεδία αυτά λαμβάνει συγκεκριμένες τιμές ανάλογα με την κωδικοποίηση. Τα πρώτα ψηφία υποδηλώνουν τον αύξοντα αριθμό της κάθε επιστημονικής εργασίας. Η σειρά είναι τυχαία και δεν δίνει κάποια πληροφορία. Η ταξινόμηση ανάλογα με την χώρα διεξαγωγής της εργασίας δεν παρουσιάζεται στην ονομασία του αρχείου αλλά μόνο στον συγκεντρωτικό πίνακα. Αν δεν δίνεται κάποια πληροφορία για την χώρα διεξαγωγής της εργασίας, τότε θεωρούμε την χώρα ή τις χώρες των εμπλεκόμενων φορέων, όπως τα Πανεπιστήμια που διεξήχθη. Στο δεύτερο πεδίο αναφέρεται το αντικείμενο της επιστημονικής εργασίας και οι κατηγορίες που έχει γίνει ο διαχωρισμός παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.2: Πίνακας 3.2: Κωδικοποίηση ονόματος αρχείου για το αντικείμενο μελέτης α/α A B C D E F G H Αντικείμενο μελέτης Τεχνολογίες διαχείρισης Στρατηγικές διαχείρισης Εθνικά σχέδια διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. Βιβλιογραφική ανασκόπηση Αξιολόγηση συστημάτων Πρόβλεψη όγκου παραγωγής Α.Ε.Κ.Κ. Ποιοτική ανάλυση Α.Ε.Κ.Κ. Συστήματα υποστήριξης απόφασης ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 27

39 Στο τρίτο πεδίο σημειώνονται τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την διεξαγωγή της επιστημονικής εργασίας, όπως παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.3: Πίνακας 3.3: Κωδικοποίηση ονόματος αρχείου με βάση τα εργαλεία ανάλυσης της μελέτης Α/Α ex in qu st re lca Εργαλεία ανάλυσης Ανάλυση με χρήση πειραμάτων Ανάλυση με χρήση περιβαλλοντικών δεικτών Διεξαγωγή μελετών με χρήση έρευνας και ερωτηματολογίων Μελέτη με χρήση στατιστικής και μαθηματικής ανάλυσης Διεξαγωγή μελέτης με αναφορές σε επιστημονικές πηγές Μελέτη με ανάλυση του κύκλου ζωής των Α.Ε.Κ.Κ. Στο τέταρτο πεδίο σημειώνονται οι εμπλεκόμενοι φορείς στην διεξαγωγή της κάθε επιστημονικής εργασίας, όπως απεικονίζονται και στον Πίνακα 3.4: Πίνακας 3.4: Κωδικοποίηση εμπλεκόμενων φορέων στην ονομασία του αρχείου Α/Α Εμπλεκόμενοι φορείς AC AU IN RI Ακαδημαϊκοί φορείς Κρατικοί φορείς Βιομηχανικοί φορείς Ερευνητικά κέντρα Το πέμπτο πεδίο, το οποίο δεν παρουσιάζεται σε όλες τις επιστημονικές εργασίες, αναφέρεται το στάδιο της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας το οποίο μελετά η κάθε δημοσίευση. Οι περιπτώσεις αυτές ήταν λιγότερες από τις αρχικές δημοσιεύσεις, αλλά λόγω της σημαντικότητας της ανάλυσης, δημιουργήθηκε μία ξεχωριστή κατηγορία για τον χαρακτηρισμό τους όπως παρουσιάζεται στον Πίνακα 3.5: ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 28

40 Ενδεικτικά, η τελική μορφή των ονομάτων των αρχείων προκύπτει ως εξής: 1.A.re.AC,AU Στην περίπτωση που μία επιστημονική εργασία εμπίπτει σε παραπάνω από μία κατηγορίες, τότε τα επιπρόσθετα χαρακτηριστικά χωρίζονται από κόμμα στο όνομα του αρχείου. Με τον τρόπο αυτό καταφέρνουμε και ξεχωρίζουμε στην βάση τους όλες τις δημοσιεύσεις και με τρόπο τέτοιο που μας βοηθάει άμεσα στην μελέτη τους, στα πλαίσια της βιβλιογραφικής ανασκόπησης. Πίνακας 3.5: Κωδικοποίηση σταδίων αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας Α/Α Στάδια αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας 1 Σχεδιασμός κτιρίου / προσχεδιασμένη κατεδάφιση 2 Διαχωρισμός / διαλογή 3 Ανάλυση / αξιολόγηση επικινδυνότητας 4 Μεταποίηση / επεξεργασία 5 Επαναχρησιμοποίηση / ανακύκλωση / απόθεση 3.2 Όρια της έρευνας Τα όρια της έρευνας καθορίζουν ποιες δημοσιεύσεις θα συμπεριληφθούν στην μελέτη. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα κριτήρια για την ένταξη και τα όρια της έρευνας είναι υποκειμενικά, ενώ πρέπει να επιλέγονται με προσοχή για να μην προκύψουν ανακριβή συμπεράσματα και να έχουμε αλλοίωση του αποτελέσματος (Crawley et al., 1999). Στα πλαίσια της έρευνας μας συμπεριλήφθηκαν μελέτες οι οποίες διεξήχθησαν από το 1996 και μέχρι σήμερα. Αυτή η χρονική περίοδος επιλέχθηκε γιατί προγενέστερα δεν παρουσιάστηκαν εκτενείς μελέτες στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Από γεωγραφικής άποψης, δεν εφαρμόστηκαν περιορισμοί, καθώς υπάρχει ενδιαφέρον για όλες τις πιθανές δημοσιεύσεις παγκοσμίως. 3.3 Παράμετροι στρατηγικής ταξινόμησης των δημοσιεύσεων Χρονολογία, τοποθεσία Για την στρατηγική ταξινόμηση των επιστημονικών εργασιών είναι δυνατός ο διαχωρισμός ια την υποβοήθηση του αναγνώστη με αρχικές παραμέτρους κατηγοριοποίησης ήταν (i) η ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 29

41 χρονολογία δημοσίευσης της κάθε μελέτης και (ii) η χώρα διεξαγωγής της. Τα δύο πρώτα στοιχεία στην ονομασία του αρχείου μας υποδηλώνουν την χρονολογία δημοσίευσης, ενώ τα επόμενα δύο γράμματα την χώρα διεξαγωγής της μελέτης. Η χρονική περίοδος που επιλέχθηκαν οι μελέτες είναι από το 1996 έως και σήμερα. Στον Πίνακα 3.6 παρουσιάζεται η ταξινόμηση στη βάση του έτους διεξαγωγής, ενώ στην Εικόνα 3.3 φαίνεται η χρονική κατανομή τους. Από τον Πίνακα 3.6 παρατηρούμε ότι το έτος 2012 ήταν αυτό με το μεγαλύτερο πλήθος μελετών, σε ποσοστό 13,8% επί του συνόλου (8 μελέτες σε σύνολο 58). Από τον ίδιο πίνακα φαίνεται ότι τις χρονιές 1997 και 2003 δεν διεξήχθησαν καθόλου μελέτες στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Από το 2005 και μετά εμφανίζεται μία σημαντική αύξηση των μελετών, γεγονός που δικαιολογείται και από την συνεχή και αυξανόμενη ανάγκη σωστής διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ.. Πίνακας 3.6: Πλήθος των επιστημονικών εργασιών που αναλύθηκαν από το 1996 έως και σήμερα Έτος Μελέτες Έτος Μελέτες Εικόνα 3.3: Κατανομή μελετών ανά έτος από το 1996 έως και σήμερα Οι δημοσιεύσεις ταξινομήθηκαν και στη βάση της χώρας διεξαγωγής της μελέτης και όπου δεν υπήρχε συγκεκριμένη περιοχή μελέτης, χαρακτηρίστηκαν από την χώρα προέλευσης της δημοσίευσης. Υπήρξαν περιπτώσεις δημοσιεύσεων με συνεργασία τμημάτων από δύο ή και περισσότερες χώρες. Στις περιπτώσεις αυτές οι μελέτες ταξινομούνταν σε δυο χώρες αντίστοιχα. Στην Εικόνα 3.4 απεικονίζεται η κατανομή των δημοσιεύσεων με κριτήριο την τοποθεσία. Παρατηρούμε ότι οι χώρες με την μεγαλύτερη διεξαγωγή μελετών είναι η Κίνα με ποσοστό 13,8% και τον Χονγκ Κονγκ με ποσοστό 12%, καθώς οι χώρες αυτές λόγω και ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 30

42 AUSTRALIA BANGLADESH BRAZIL CHINA COLOMBIA CYPRUS DENMARK EGYPT FINLAND FRANCE GERMANY GREECE HONG KONG INDONESIA ISRAEL ITALY MALAYSIA NEW ZEALAND NORWAY PORTUGAL SINGAPORE SPAIN SWEDEN TANZANIA THAILAND TURKEY UK USA ZIMBABWE ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ εθνικής ομοιογένειας συνεργάζονταν σε πολλές δημοσιεύσεις, ακολουθούμενες από την Ισπανία με ποσοστό 12% και την Βραζιλία με ποσοστό 10,3%. Στον χάρτη της Εικόνας 3.5 απεικονίζεται η κατανομή των δημοσιεύσεων παγκοσμίως Εικόνα 3.4: Πλήθος εργασιών κατά χώρα Εικόνα 3.5: Κατανομή μελετών σε παγκόσμιο επίπεδο Αντικείμενο Γενικά Οι δημοσιεύσεις οι οποίες συγκεντρώθηκαν, στη συνέχεια μελετήθηκαν και ταξινομήθηκαν με βάση το αντικείμενο τους. Το γνωστικό αντικείμενο υπό μελέτη του συνόλου των ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 31

43 εργασιών ήταν η διαχείριση αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων, αλλά η κάθε δημοσίευση μελετούσε το συγκεκριμένο θέμα από διαφορετική σκοπιά. Αφού αναλύθηκε η κάθε μελέτη ξεχωριστά, κατηγοριοποιήθηκε ανάλογα με την στρατηγική διαχείρισης που χρησιμοποιήθηκε και ομαδοποιήθηκε σε συγκεκριμένες θεματικές ομάδες οι οποίες προέκυψαν από την μελέτη όλων των δημοσιεύσεων. Στον Πίνακα 3.7 παρουσιάζεται ο αριθμός των δημοσιεύσεων για κάθε θεματική κατηγορία, ενώ στην Εικόνα 3.6 η κατανομή των συχνοτήτων για τις μελέτες με βάση το αντικείμενο που αναλύθηκε. Στην Εικόνα 3.7 παρουσιάζεται η κατανομή των ποσοστών επί του συνόλου των δημοσιεύσεων με την μορφή διαγράμματος. Στη συνέχεια, αναλύονται το σύνολο των θεματικών κατηγοριών που προέκυψαν μετά την ανάλυση όλων των δημοσιεύσεων. Πίνακας 3.7: Πλήθος των μελετών που αναλύθηκαν με βάση το θεματικό αντικείμενο Θεματικό αντικείμενο Τεχνολογίες διαχείρισης Στρατηγική διαχείρισης Εθνικά σχέδια διαχείρισης ΑΕΚΚ Βιβλιογραφική ανασκόπηση Πλήθος Θεματικό αντικείμενο Αξιολόγηση συστημάτων Πρόβλεψη όγκου παραγωγής ΑΕΚΚ Ποιοτική ανάλυση ΑΕΚΚ Συστήματα υποστήριξης αποφάσεων Πλήθος Συστήματα υποστήριξης αποφάσεων 5 Ποιοτική ανάλυση ΑΕΚΚ 11 Πρόβλεψη όγκου παραγωγής ΑΕΚΚ 13 Αξιολόγηση συστημάτων 16 Βιβλιογραφική ανασκόπηση Εθνικά σχέδια διαχείρισης ΑΕΚΚ Στρατηγική διαχείρισης Τεχνολογίες διαχείρισης Εικόνα 3.6: Κατανομή των μελετών με βάση το αντικείμενο που αναλύθηκε Τεχνολογία διαχείρισης Το κριτήριο «Τεχνολογίες διαχείρισης» αφορά στις μελέτες με θέμα την τεχνολογία η οποία χρησιμοποιείται για την διαχείριση των αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων. Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται επιστημονικές εργασίες με αντικείμενο τεχνικές μετατροπής των αποβλήτων σε αδρανή υλικά για την ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 32

44 επαναχρησιμοποίησή τους, καθώς και περιπτώσεις όπου η τεχνολογία χρησιμοποιείται για την πρόβλεψη του παραγόμενου όγκου αποβλήτων. Οι τεχνολογίες διαχείρισης αποτελούν την τέταρτη σε σειρά κατηγορία με τις περισσότερες δημοσιεύσεις (4 δημοσιεύσεις). Οι επιστημονικές εργασίες της συγκεκριμένης κατηγορίας πραγματεύονται τεχνικές διαχείρισης που χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες. Οι τεχνολογίες που αναπτύσσονται εφαρμόζονται κυρίως σε μεθόδους επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης των αποβλήτων. Η δημιουργία τσιμέντου είναι μία μόνο από τις πολυάριθμες εφαρμογές, η οποία εκμεταλλεύεται και τις αδρανείς ιδιότητες των αποβλήτων. Το ποσοστό συμμετοχής της συγκεκριμένης κατηγορίας στο σύνολο είναι 7% (Mymrin and Correa, 2005; Lampris et al., 2008; Sabai et al., 2012; Ulsen et al., 2012a). 18% 8% 6% 7% 7% 7% Τεχνολογίες διαχείρισης Στρατηγική διαχείρισης Εθνικά σχέδια διαχείρισης ΑΕΚΚ Βιβλιογραφική ανασκόπηση Αξιολόγηση συστημάτων Πρόβλεψη όγκου παραγωγής ΑΕΚΚ 21% 26% Ποιοτική ανάλυση ΑΕΚΚ Συστήματα υποστήριξης αποφάσεων Εικόνα 3.7: Συχνότητα εμφάνισης μελετών με βάση το αντικείμενο που αναλύθηκε Στρατηγική διαχείρισης Το κριτήριο «Στρατηγική διαχείρισης» αφορά στις μελέτες με θέμα την στρατηγική διαχείρισης που χρησιμοποιείται στις μελετώμενες περιπτώσεις. Σε αυτή την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται δημοσιεύσεις για την μείωση των παραγόμενων αποβλήτων μέσω του σωστού σχεδιασμού ενός κτηρίου, αύξηση των ανακυκλώσιμων υλικών και μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων όπως η ρύπανση τόσο του εδάφους και των υδάτινων πόρων μέσω την ανεξέλεγκτης απόθεσης, όσο και της ατμόσφαιρας από της παραγόμενες εκπομπές αερίων. Επίσης συμπεριλαμβάνονται δημοσιεύσεις που αφορούν στην διαχείριση αποβλήτων κατασκευών σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών. Η συγκεκριμένη κατηγορία περιλαμβάνει τέσσερεις (4) δημοσιεύσεις (ποσοστό 7% του συνόλου). Εδώ εντάχθηκαν οι μελέτες που πραγματεύονταν συγκεκριμένες στρατηγικές διαχείρισης οι οποίες εφαρμόζονται σε όλη την παραγωγική διαδικασία των αποβλήτων. Μερικές από αυτές τις εφαρμογές είναι η σχεδίαση κτηρίων με γνώμονα την ελάχιστη δυνατή παραγωγή αποβλήτων εκσκαφών κατά την κατασκευή του και κατεδαφίσεων κατά την ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 33

45 αποδόμησή του. Μία ακόμα εφαρμογή είναι η χρήση των αποβλήτων στην κατασκευή των κτηρίων μέσα από την σκοπιά της μελέτης του κύκλου ζωής των αποβλήτων. Οι δημοσιεύσεις αυτές παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για τον μελετητή καθώς ορίζουν τις τεχνικές που μετέπειτα θα εφαρμοστούν σε μεγαλύτερη κλίμακα με στόχο ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα (Lauritzen, 1998; Osmani et al., 2007; Ortiz et al., 2010; Yuan et al., 2011b) Εθνικά σχέδια διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. Το κριτήριο «Εθνικά σχέδια διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ.» αφορά στις μελέτες με αντικείμενο την εφαρμογή σχεδίων διαχείρισης αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων σε εθνική κλίμακα. Σε αυτή την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται περιπτώσεις όπως συστήματα αξιολόγησης των στρατηγικών διαχείρισης, αλλά και νομοθετικές ρυθμίσεις που εφαρμόζονται με γνώμονα την καλύτερη τεχνική διαχείρισης από τους ίδιους τους ρυπαίνοντες. Η θεματική κατηγορία που αφορά τα εθνικά σχέδια διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. παρουσίασε την συχνότητα 7% στο σύνολο (4 δημοσιεύσεις). Εδώ εντάσσονται μελέτες που έχουν διεξαχθεί από κρατικούς φορείς και σκοπό έχουν την μελέτη και αξιολόγηση των ήδη υπαρχόντων νομοθεσιών και συστημάτων που ορίζει το κάθε κράτος για την διαχείριση της συγκεκριμένης ομάδας αποβλήτων. Επίσης έχουν ενταχθεί και μελέτες που προτείνουν εξ ολοκλήρου νέα συστήματα, αλλά και αλλαγές στα ήδη υπάρχοντα. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η εφαρμογή της διαδικασίας διαλογής των αποβλήτων στο χώρο κατεδάφισης ή ανασκαφής. Στην ίδια κατηγορία εντάχθηκαν και οι μελέτες για την διαχείριση των αποβλήτων από φυσικές καταστροφές όπως πλημμύρες ή σεισμούς (Poon et al., 2000; Begum et al., 2006b; Begum et al., 2009; Yu et al., 2012) Βιβλιογραφική ανασκόπηση Το κριτήριο «Βιβλιογραφική ανασκόπηση» αφορά στις μελέτες που έγιναν με βάση την έρευνα σε προγενέστερες δημοσιεύσεις αλλά και άλλες βιβλιογραφικές πηγές, με στόχο είτε την αξιολόγηση ήδη υπαρχόντων συστημάτων διαχείρισης, είτε την ανάκτηση πληροφοριών που θα βοηθήσουν στην σχεδίαση ενός νέου και πιο ικανού συστήματος. Η συχνότητα που εμφάνισε η κατηγορία ήταν 7% (4 μελέτες σε σύνολο 61). Οι εργασίες αυτές παρουσιάζουν ομοιότητες τόσο με αυτές της κατηγορίας της αξιολόγησης συστημάτων διαχείρισης, όσο και με τις στρατηγικές διαχείρισης. Η βασική διαφορά όμως είναι ότι εδώ ο μελετητής επέλεξε ένα σύστημα το οποίο εφαρμόζεται ήδη για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα και μέσω των βιβλιογραφικών πηγών αλλά και μελετών συγγενικών με το αντικείμενο, εξετάζει το αποτέλεσμα της εφαρμογής του και προτείνει βελτιώσεις που μπορούν να εφαρμοστούν με άμεσα αποτελέσματα (Trankler and Dohmann, 1996; Tam and Tam, 2006; Brown et al., 2011; Li and Yang, 2014). ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 34

46 Πλήθος μελετών ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Αξιολόγηση συστημάτων Το κριτήριο «Αξιολόγηση συστημάτων» αφορά στις μελέτες με αντικείμενο την αξιολόγηση ήδη υπαρχόντων συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων. Τα συστήματα που αξιολογούνται λειτουργούν με διάφορους μηχανισμούς, όπως η ανακύκλωση υλικών και η επαναχρησιμοποίηση πρώτων υλών που προκύπτουν από την διαλογή των αρχικών αποβλήτων. Επίσης συμπεριλαμβάνονται έρευνες για την αξιολόγηση μηχανισμών τύπου «ο ρυπαίνων πληρώνει» (polluters pay principal) αλλά και περιπτώσεις ανάλυσης της εφαρμογής ειδικών συστημάτων διαχείρισης σε ήδη υπάρχουσες οικοδομικές δραστηριότητες. Παρατηρούμε ότι οι περισσότερες μελέτες (16 δημοσιεύσεις) είχαν ως θέμα την αξιολόγηση ήδη υπαρχόντων συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων. Αυτό δικαιολογείται από την άμεση ανάγκη των περιβαλλοντικών αρχών να βελτιώσουν τους μηχανισμούς διαχείρισης, χωρίς να περιμένουν μία νέα πρόταση που θα είναι σαφώς πιο δύσκολο να εφαρμοστεί από ένα υπάρχον σύστημα. Το ποσοστό επί του συνόλου αυτής της θεματικής κατηγορίας είναι 26% και την φέρνει στην πρώτη θέση σε όγκο μελετών. 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Έτος Εικόνα 3.8: Συχνότητα εμφάνισης των μελετών με θέμα την αξιολόγηση συστημάτων Ενδεικτικά αναφέρεται η δημοσίευση των Krook et al. (2007) όπου πραγματοποιείται μία αξιολόγηση στις στρατηγικές διαχείρισης της απόβλητης ξυλείας με μεταλλικά στοιχεία στην Σουηδία. Σημειώνεται ότι η χρήση του ξύλου στον κατασκευαστικό τομέα είναι αυξημένη, άρα και η ανάγκη για σωστή διαχείριση είναι επιτακτική. Στην δημοσίευση των Ortiz et al. (2009) μελετώνται τρία διαφορετικά σενάρια διαχείρισης αποβλήτων και αξιολόγησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην περιοχή της Καταλονίας στην Ισπανία, ενώ επίσης και στην δημοσίευση των Casares et al. (2005) όπου η μελέτη διεξάγεται στην Γρανάδα. Στην Εικόνα 3.8 αποτυπώνεται η συχνότητα των μελετών τα τελευταία χρόνια. Παρατηρείται αυξητική τάση, κυρίως λόγω της επιτακτικής ανάγκης για σωστή διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. με άμεσες κινήσεις, που θα έχουν κατεύθυνση στην βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης. Ενδεικτικά αναφέρεται η πρόταση στην επιστημονική εργασία των Ortiz et al. (2009), όπου ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 35

47 Πλήθος μελετών ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ καθίσταται ξεκάθαρο ότι η προτεινόμενη μέθοδος διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. είναι η ανακύκλωση των αποβλήτων, καθώς είναι εκείνη με το σημαντικότερο περιβαλλοντικό όφελος (Klang et al., 2003; Fatta et., 2003; Casares et al., 2005; Begum et al., 2006a; Krook et al., 2007; Ortiz et al., 2009; Chowdhury et al., 2009; Zygouras et al., 2009; Wang et al., 2010; Yuan et al., 2011a; Saez et al., 2013; Marzouk and Azab, 2013; Gangolells et al., 2014; Rodriguez et al., 2014; Seror et al., 2014; Dahlbo et al, 2015,) Πρόβλεψη όγκου παραγωγής αποβλήτων Το κριτήριο «Πρόβλεψη όγκου παραγωγής αποβλήτων» αφορά στις μελέτες με αντικείμενο τις τεχνικές πρόβλεψης της παραγόμενης ποσότητας αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων από τις οικοδομικές δραστηριότητες. Στην συγκεκριμένη κατηγορία υπάγονται μόνο οι δημοσιεύσεις με βασικό στόχο την ποσοτική ανάλυση των αποβλήτων και όχι τόσο οι τεχνολογίες που εξελίσσονται για τον στόχο αυτό. Επίσης συμπεριλαμβάνονται και τεχνικές ελαχιστοποίησης των παραγόμενων αποβλήτων, είτε μέσω της σωστής σχεδίασης των κτηρίων, είτε μέσω την εμπλοκής τους στα συστήματα διαλογής με σκοπό την βέλτιστη συνεισφορά των επαναχρησιμοποιούμενων πρώτων υλών και των ανακυκλώσιμων υλικών. 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Έτος Εικόνα 3.9: Κατανομή των μελετών στον χρόνο με αντικείμενο την πρόβλεψη όγκου παραγωγής Η συγκεκριμένη θεματική κατηγορία συγκεντρώνει σημαντικό όγκο δημοσιεύσεων (13 δημοσιεύσεις σε σύνολο 61). Είναι γεγονός ότι ο κύριος στόχος σε μία σωστή περιβαλλοντική πολιτική δεν αποτελεί η βέλτιστη διαχείριση των παραγόμενων αποβλήτων, αλλά η μείωση της παραγωγής τους ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού. Με τις νέες τεχνικές πρόβλεψης ο εργοδηγός γνωρίζει τις εγκαταστάσεις που χρειάζεται στο εργοτάξιό του, προσλαμβάνει το αναγκαίο ανθρώπινο δυναμικό, εξετάζει καλύτερα τα οικονομικά οφέλη και τελικά παράγει λιγότερα απόβλητα. Είναι εμφανές ότι η πρόβλεψη του όγκου αποβλήτων δεν σημαίνει αναγκαία και περισσότερα απόβλητα, αλλά μέσα από την σωστή διαχείριση μπορεί να οδηγήσει σε περίσσεια πρώτων υλών και μάλιστα με μεγάλο οικονομικό όφελος. Το ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 36

48 ποσοστό επί του συνόλου που συγκεντρώνουν αυτές οι συγκεκριμένες δημοσιεύσεις είναι 22% γεγονός που δικαιολογείται και από τα οφέλη στην διαχείριση τα οποία αποτυπώνονται ήδη από το πρώτο στάδιο μέσω των οικονομικών δεικτών. Στην Εικόνα 3.9 απεικονίζεται η κατανομή των μελετών στην διάρκεια των ετών (Rounce, 1998; Lane, 2001; Chen et al., 2002; Ekanayake and Ofori, 2004; Esin and Gosgun, 2006; Kofoworola and Gheewala, 2008; Katz and Baum, 2010; De Melo et al., 2011; Nagapan et al., 2013; Wu et al., 2014; Ding and Xiao, 2014) Ποιοτική ανάλυση αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων Το κριτήριο αφορά στις μελέτες με αντικείμενο την ποιοτική ανάλυση των παραγόμενων αποβλήτων και την περαιτέρω διαχείριση τους. Οι δημοσιεύσεις που υπάγονται σε αυτή την κατηγορία, αφού αναλύσουν την σύσταση των αποβλήτων με διάφορα κριτήρια και τεχνικές, προτείνουν το σύστημα διαχείρισης που αρμόζει στην κάθε περίπτωση. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι στην βάση αναζήτησης της έρευνάς μας τα αποτελέσματα για την συγκεκριμένη κατηγορία παρουσίασαν μεγαλύτερο πληθυσμό από άλλες κατηγορίες, με την διαφορά ότι αρκετές από τις επιστημονικές εργασίες αναφέρονται μόνο στην ποιοτική ανάλυση των αποβλήτων χωρίς να διεισδύουν στην μετέπειτα διαχείριση. Ενδεικτικά αναφέρεται η επιστημονική εργασία των Komnitsas et al. (2014), όπου αξιολογήθηκαν οι μηχανικές ιδιότητες των Α.Ε.Κ.Κ. μετά από επεξεργασία τους, εκτιμήθηκε η αντοχή τους σε υψηλές και χαμηλές θερμοκρασίες και προτάθηκε η χρήση τους σε κατασκευαστικές εφαρμογές. Η κατηγορία αποτελεί την τρίτη σε πλήθος θεματική κατηγορία με ποσοστό 18% (11 δημοσιεύσεις σε σύνολο 61). Ειδικότερα, στην συγκεκριμένη κατηγορία έχει οριστεί και μία υποκατηγορία όπου έχουμε εντάξει δημοσιεύσεις που πραγματεύονται μόνο την ποιοτική ανάλυση των αποβλήτων, χωρίς να προτείνουν θέσεις για την διαχείρισή τους, όπως παρουσιάζονται στον Πίνακα Ι.2 του Παραρτήματος Ι. Οι μηχανικές ιδιότητες, η απορροφητικότητα, η οξύτητα και το ενεργειακό περιεχόμενο είναι κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά τα οποία μελετώνται με κύριο γνώμονα την καλύτερη αξιοποίηση των αποβλήτων με το υψηλότερο ποσοστό επιτυχίας. Το ενδιαφέρον στην συγκεκριμένη θεματική κατηγορία εμφανίζεται καθώς μέσω της ποιοτικής ανάλυσης προκύπτουν οι ίδιες οι εφαρμογές των αποβλήτων. Για παράδειγμα, απόβλητα αδρανή με καλές μηχανικές ιδιότητες μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην οδοποιία, αυξάνοντας έτσι το ποσοστό επαναχρησιμοποίησης (Zakaria and Cabreta, 1996; Wahlstrom et al., 1999; Jang and Townsend, 2000; Bianchini et al., 2004; Delay et al., 2006; Roussat et al., 2007; Leite et al., 2010; Richardson et al., 2010; Dantas et al., 2012; Medina et al., 2012; Ulsen et al., 2012) Συστήματα υποστήριξης αποφάσεων Η κατηγορία αφορά στις μελέτες με κύριο αντικείμενο την επιλογή της βέλτιστης μεθόδου διαχείρισης αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων, μέσω ενός εργαλείου υποστήριξης απόφασης (decision support tool). Τα εργαλεία αυτά έχουν ποικίλες μορφές, ενώ το κοινό τους χαρακτηριστικό αποτελεί η αξιολόγηση πολλών κριτηρίων ταυτόχρονα που ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 37

49 οδηγούν στην καλύτερη επιλογή. Οι συγκεκριμένες τεχνικές λήψης αποφάσεων βρίσκουν εφαρμογή σε περιπτώσεις όπως η επιλογή συστήματος διαχείρισης αποβλήτων με βάση οικονομικά και οικολογικά κριτήρια, η επιλογή τοποθεσίας μίας εγκατάστασης διαλογής και μεταποίησης αποβλήτων, κ.α.. Η κατηγορία ταξινόμησης αποτελεί το 8% του συνόλου (5 δημοσιεύσεις σε σύνολο 61). Στην συγκεκριμένη κατηγορία εντάχθηκαν εργασίες οι οποίες αφού μελέτησαν όλες τις παραμέτρους για το κάθε σενάριο διαχείρισης αποβλήτων, επέλεξαν την κατάλληλη στρατηγική μέσω ενός συστήματος επιλογής αποφάσεων. Η χρήση τέτοιων συστημάτων επιβάλλεται σε περιπτώσεις όπως η επιλογή τοποθεσίας διαχείρισης αποβλήτων αλλά και η εν γένει στρατηγική διαχείρισης με βάση δεδομένων το διαδίκτυο (Kourmpanis et al., 2008; Roussat et al., 2008; Banias et al., 2010; Banias et al., 2011; Abdelhamid, 2014) Εργαλεία ανάλυσης Για τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων που συλλέχθηκαν κατά τη βιβλιογραφική ανασκόπηση, πραγματοποιήθηκε ταξινόμηση των μελετών με βάση τα εργαλεία ανάλυσης που χρησιμοποιήθηκαν. Πιο συγκεκριμένα, για κάθε δημοσιευμένη μελέτη, εντοπίστηκε το εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για την διαχείριση των αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων και αφού ομαδοποιήθηκαν, προέκυψαν οι παρακάτω κατηγορίες οι οποίες αναφέρθηκαν και σε προηγούμενο κεφάλαιο. Σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκαν στις μελέτες παραπάνω από ένα εργαλεία ανάλυσης ή και συνδυασμός αυτών. Λόγω της σύνθετης χρησιμότητας της ταξινόμησης, την κάθε δημοσίευση την ταξινομήσαμε σε παραπάνω από μία κατηγορίες αντίστοιχα. Αυτός είναι και ο λόγος που η σχετική συχνότητα παρουσιάζει συγκριτικά μικρότερο ενδιαφέρον. Οι κατηγορίες των εργαλείων/μεθόδων που συναντήθηκαν είναι οι ακόλουθες: Ανάλυση με χρήση πειραμάτων (ex) Ανάλυση με χρήση περιβαλλοντικών δεικτών (in) Διεξαγωγή μελετών με χρήση έρευνας και ερωτηματολογίων (qu) Μελέτη με χρήση στατιστικής και μαθηματικής ανάλυσης (st) Διεξαγωγή μελέτης με αναφορές σε επιστημονικές πηγές (re) Μελέτη με ανάλυση του κύκλου ζωής των αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων (lca) Μέσα στην παρένθεση υποδηλώνεται η κωδικοποίηση στο όνομα του αρχείου της κάθε δημοσίευσης. Ο αριθμός των μελετών με βάση τα εργαλεία ανάλυσής τους παρουσιάζεται στον Πίνακα 3.8. Στην Εικόνα 3.10 απεικονίζεται η κατανομή των μελετών στο σύνολο τους με βάσει το ίδιο κριτήριο. Λόγω της συχνής χρήσης πλέον του ενός εργαλείου ανάλυσης στις μελέτες που διεξήχθησαν τα κοινά διαγράμματα δεν είναι δυνατό να απεικονίσουν κατανοητά την σχέση των εργαλείων με τις δημοσιεύσεις. Για την καλύτερη κατανόηση της σύνδεσης των μεθόδων ανάλυσης, δημιουργήθηκε ένα διάγραμμα συσχέτισης τύπου Venn. Κάθε κύκλος παρουσιάζει ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 38

50 ένα εργαλείο ανάλυσης, ενώ στις περιοχές επικάλυψης, εντάσσονται οι δημοσιεύσεις που χρησιμοποιούν πάνω από ένα εργαλεία Το διάγραμμα παρουσιάζεται αναλυτικά στην Εικόνα Πίνακας 3.8: Αριθμός των μελετών βάσει των εργαλείων ανάλυσης Εργαλείο ανάλυσης Πλήθος εργασιών Πειράματα 22 Περιβαλλοντικοί δείκτες 4 Έρευνα και ερωτηματολόγιο 14 Στατιστική και μαθηματική ανάλυση 25 Επιστημονικές πηγές 28 Ανάλυση κύκλου ζωής experiments indicators questionnaires statistics references lca Εικόνα 3.10: Κατανομή των μελετών με κριτήριο το εργαλείο ανάλυσης ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 39

51 experiments lca indicators references questionnaires statistics Εικόνα 3.11: Διάγραμμα κατανομής κοινών εργαλείων ανάλυσης των μελετών Ανάλυση με χρήση πειραμάτων Στην συγκεκριμένη θεματική κατηγορία «Ανάλυση με χρήση πειραμάτων» ενσωματώθηκαν οι επιστημονικές εργασίες που χρησιμοποίησαν ως εργαλεία ανάλυσης τα πειράματα που διεξήχθησαν στα Α.Ε.Κ.Κ. Οι εργαστηριακές μετρήσεις και οι πειραματικές διατάξεις σκοπό έχουν την ανάλυση της σύστασης των αποβλήτων, τον εντοπισμό συγκεκριμένων στοιχείων και την κατάδειξη των βλαβερών για την υγεία και το περιβάλλον ουσιών με μετέπειτα στόχο την αξιολόγηση του προβλήματος και την επιλογή της βέλτιστης λύσης για την διαχείρισή τους. Ο αριθμός των μελετών που εντάχθηκαν σε αυτή την κατηγορία (22 δημοσιεύσεις) υποδηλώνει ότι είναι πολύ χρήσιμο εργαλείο για την ανάλυση τους και επιλέγεται σε πληθώρα περιπτώσεων τόσο για την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όσο και για την αξιοποίηση των παραγόμενων πρώτων υλών κατά την διαλογή. Οι εργαστηριακές αναλύσεις και οι πειραματικές διατάξεις αξιολογούν πολλές διαφορετικές ιδιότητες του δείγματος προς ανάλυση. Στις δημοσιεύσεις των Wahlstrom et al. (1999), Jang and Townsend (2000), Delay et al. (2006), και Roussat et al. (2007) εφαρμόστηκαν δοκιμές έκπλυσης με τις οποίες αξιολογήθηκε η απορροφητικότητα του νερού με το ροή του μέσα από στρώματα αποβλήτων. Σε πέντε δημοσιεύσεις αναλύθηκε η διατομή το κόκκου των θρυμματισμένων αποβλήτων (άμμος, σκόνη, κ.α.) με στόχο την καλύτερη κατανόηση των μηχανικών ιδιοτήτων τους. Με τον τρόπο αυτό επιλέγεται η κατάλληλη εφαρμογή για την επαναχρησιμοποίηση τους. Ενδεικτικά αναφέρεται η χρήση των θρυμματισμένων αποβλήτων στην παραγωγή τσιμέντου και πίσσας, χωρίς την ανάγκη περαιτέρω επεξεργασίας (Wahlstrom et al., 1999; Bianchini et al., 2004; Ulsen et al., 2012b; Ulsen et al., 2012b; Medina et al., 2012). Στις υπόλοιπες δημοσιεύσεις χρησιμοποιήθηκαν ποικίλες μέθοδοι κυρίως για την αξιολόγηση των ιδιοτήτων των αποβλήτων. Ενδεικτικά, στην επιστημονική εργασία των Zakaria and Cabrera (1996) χρησιμοποιήθηκε η εργαστηριακή ανάλυση για την κατανόηση των μηχανικών ιδιοτήτων του αποβλήτων, ενώ στην επιστημονική εργασία των Richardson et al. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 40

52 (2010) αναλύεται η αντοχή στην συμπίεση μέσω σύγκρισης ανάμεσα σε μίγματα τσιμέντου που παράγονται με τον κοινό τρόπο και τσιμέντο που παράχθηκε με βάση Α.Ε.Κ.Κ. (Zakaria and Cabrera, 1996; Chen et al., 2002; Delay et al., 2006; Lampris et al., 2008; Roussat et al., 2008; Ortiz et al., 2010; Richardson et al., 2010; Katz and Baum, 2010; Leite et al., 2010; Yuan et al., 2011a; Yuan et al., 2011b; Medina et al., 2012; Sabai et al., 2012; Nagapan et al., 2013; Rodriguez et al., 2014) Ανάλυση με χρήση περιβαλλοντικών δεικτών Το κριτήριο «Ανάλυση με χρήση περιβαλλοντικών δεικτών» ενσωματώνει τις επιστημονικές εργασίες που χρησιμοποιούν περιβαλλοντικούς δείκτες για την αξιολόγηση των συστημάτων διαχείρισης. Οι δείκτες εκφράζουν την υφιστάμενη κατάσταση ή την ανάπτυξη μιας περιοχής ή ενός τομέα, ποσοτικοποιώντας τα δεδομένα και μετατρέποντας τα σε μετρήσιμα μεγέθη. Οι δείκτες αειφόρου ανάπτυξης δίνουν τη δυνατότητα σε µια περιοχή να καθορίσει το επίπεδο ανάπτυξης που ήδη βρίσκεται, το επιθυμητό επίπεδο που θα ήθελε να είναι και τη διαφορά μεταξύ των δύο καταστάσεων. Η αποδοτικότητα των δεικτών προσδιορίζεται από την ικανότητα τους να οριοθετούν τους δεσμούς της περιοχής σε σχέση µε την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον, αναγνωρίζοντας τα προβλήματα σε κάθε περίπτωση. Οι δείκτες που έχουν αναπτυχθεί χωρίζονται σε τέσσερις βασικές κατηγορίες: α) Οικονομικοί, β) Κοινωνικοί, γ) Περιβαλλοντικοί, δ) Θεσμικοί Οι οικονομικοί δείκτες στόχο έχουν την απεικόνιση της οικονομικής κατάστασης σε μία επιχείρηση ή μία χώρα. Ενδεικτικά αναφέρονται οι εξής δείκτες: η εξέλιξη του πληθωρισμού, η παραγωγικότητα εργασίας, το ποσοστό ανεργίας, οι εισαγωγές και οι εξαγωγές (Enterprize Greece, 2015). Με τους κοινωνικούς δείκτες επιτυγχάνεται η αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης σε μία κοινωνία. Γνωστοί κοινωνικοί δείκτες είναι το ποσοστό της φτώχειας σε μία χώρα, το επίπεδο παιδείας καθώς και η κάλυψη της υγείας των πολιτών (ΟΤΕ, 2015). Οι θεσμικοί δείκτες παρουσιάζουν την υφιστάμενη κατάσταση σε μία οργάνωση θεσμό, όπως είναι το κράτος. Ενδεικτικά αναφέρεται ως θεσμικός δείκτης, ο παγκόσμιος δείκτης διακυβέρνησης και οι δείκτες κυριαρχίας και λογοδοσίας (Kaufmann et al., 2007). Όσον αφορά τους περιβαλλοντικούς δείκτες, αυτοί χρησιμοποιούνται για τρεις κυρίως λόγους: για να παρέχουν πληροφορία αναφορικά µε τα περιβαλλοντικά ζητήματα, µε σκοπό να δίνουν τη δυνατότητα σε αυτούς που σχεδιάζουν την πολιτική να εκτιμήσουν την σπουδαιότητά τους, για να υποστηρίζουν την ανάπτυξη της πολιτικής και να θέτουν προτεραιότητες, αναγνωρίζοντας εκείνους τους παράγοντες - κλειδιά οι οποίοι ασκούν πίεση στο περιβάλλον, να ελέγχουν τα αποτελέσματα από τις πολιτικές αντιδράσεις ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 41

53 Επιπροσθέτως, οι περιβαλλοντικοί δείκτες είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν ως ένα ισχυρό εργαλείο για την αύξηση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης του κοινού. Μέσω των αποτελεσμάτων που μας προσφέρουν, οι κυβερνήσεις έχουν την δυνατότητα να σχεδιάσουν πολιτικές που στόχο έχουν την ισχυροποίηση της κοινωνικής και περιβαλλοντικής συνείδησης των πολιτών, ξεκινώντας από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, για τις μικρότερες ηλικιακά ομάδες και φτάνοντας μέχρι τις μεγάλες επιχειρήσεις. Τα αποτελέσματα από τις ενέργειες αυτές μπορούν να ποσοτικοποιηθούν και να προσφέρουν στην εξέλιξη των στρατηγικών στο άμεσο μέλλον (Rounce, 1998; Klang et al., 2002; Yu et al., 2012; Li et al., 2013; Abdelhamid, 2014) Ανάλυση με χρήση ερωτηματολογίων και πραγματοποίηση συνεντεύξεων Το κριτήριο «Ανάλυση με χρήση ερωτηματολογίων και πραγματοποίηση συνεντεύξεων» ενσωματώνει τις επιστημονικές εργασίες που χρησιμοποιούν την διεξαγωγή έρευνας για την αξιολόγηση συστημάτων διαχείρισης. Η χρήση ερωτηματολογίων και προσωπικών συνεντεύξεων προσφέρουν σαν μέθοδοι την αποτελεσματικότερη και πιο στοχευμένη συλλογή απόψεων από έμπειρο και εξειδικευμένο προσωπικό, όπως είναι αυτό που διαχειρίζεται τις εγκαταστάσεις οι οποίες μελετήθηκαν μέσα από τις εκάστοτε έρευνες των δημοσιεύσεων. Πιο συγκεκριμένα, οι πρόσωπο με πρόσωπο συνεντεύξεις προσφέρουν πλήρη συμπεράσματα για το αντικείμενο μελέτης, παρά το σχετικά αυξημένο κόστος σε σχέση με άλλες μορφές έρευνας. Προτιμούνται σε περιπτώσεις όπου υπάρχει ήδη ένας σωστά ορισμένος πληθυσμός για έρευνα, όπου δεν επηρεάζονται από κοινωνικά ή εκπαιδευτικά κριτήρια, όπως είναι το εξειδικευμένο προσωπικό στις εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων. Αντίστοιχα και οι έρευνες με την χρήση ερωτηματολογίων υπερτερούν σε κάποια σημεία καθώς έχουν πολύ μικρότερο κόστος διεξαγωγής, ενώ επίσης είναι δυνατόν να είναι και πιο παραστατικές με την χρήση φωτογραφιών στο φύλλο του ερωτηματολογίου. Στα μειονεκτήματα αυτής της μεθόδου διακρίνονται ο χρόνος για να επιστραφούν όλα τα ερωτηματολόγια, οι απαντήσεις που μπορεί να μην είναι πλήρεις αλλά και το χαμηλό ποσοστό συμμετοχής (Lauritzen, 1998; Poon et al., 2001; Klang et al., 2002; Ekanayake and Ofori, 2004; Begum et al., 2006; Osmani et al., 2007; Begum et al., 2009; Wang et al., 2010; Saez et al., 2013; Wang et al., 2013; Gangolells et al., 2014; Li and Yang, 2014; Rodriguez et al., 2014; Seror et al., 2014) Ανάλυση με χρήση υπολογιστικών προγραμμάτων και στατιστική ανάλυση Το κριτήριο «Ανάλυση με χρήση υπολογιστικών προγραμμάτων και στατιστική ανάλυση» ενσωματώνει τις επιστημονικές εργασίες που αξιοποιούν τα πληροφοριακά συστήματα για την αξιολόγηση συστημάτων. Τα δεδομένα που συλλέγονται από την διεξαγωγή πειραμάτων ή και την διεξαγωγή ερευνών με ερωτηματολόγια και προσωπικές συνεντεύξεις, επεξεργάζονται με χρήση υπολογιστή και των εξειδικευμένων προγραμμάτων για να προκύψουν ασφαλή συμπεράσματα για την περιβαλλοντική διαχείριση. Λόγω της μεγάλης διαφορετικότητας της θεματολογίας των εργασιών, ήταν πολύ δύσκολη η ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 42

54 ομαδοποίηση τους με κριτήρια τις όμοιες μεθόδους στατιστικής ανάλυσης. Διακρίθηκαν όμως μέθοδοι οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν συχνότερα. Ενδεικτικά αναφέρονται η Ανάλυση διακύμανσης (Analysis of Variance, ANOVA) όπου υπολογίζει κατά πόσο διαφοροποιούνται οι μέσοι όροι της εξαρτημένης μεταβλητής μεταξύ των ομάδων ενός ή περισσότερων ανεξάρτητων παραγόντων στα πειράματα που διεξάγονται. Αντίστοιχα αναφέρεται αρκετά συχνά και η ανάλυση συνδιακύμανσης (Analysis of Covariance, ANCOVA) όπου ομοίως με την ανάλυση διακύμανσης, συγκρίνονται οι μέσοι όροι της εξαρτημένης μεταβλητής, αφού αφαιρεθεί η επίδρασης μίας ή και περισσοτέρων μεταβλητών (Παυλόπουλος, 2008; Βλαχοκώστας, 2012). Εκτός από τις μεθόδους στατιστικής ανάλυσης, χρησιμοποιήθηκαν και μαθηματικά μοντέλα τα οποία δημιουργήθηκαν με στόχο την καλύτερη επεξεργασία των δεδομένων των ερευνών και την κατανόηση και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων (Jang and Townsend, 2000; McGrath, 2001; Poon et al., 2001; Chen et al., 2002; Begum et al., 2006a; Kofoworola and Cheewala, 2008; Begum et al., 2009; Katz and Baum, 2010; Wang et al., 2010; Banias et al., 2010; Banias et al., 2011; De Melo et al., 2011; Yuan et al., 2011a; Yuan et al., 2011b; Yu et al., 2012; Medina et al., 2012; Dantas et al., 2012; Nagapan et al., 2013; Saez et al., 2013; Marzouk and Azab, 2013; Li and Yang, 2014; Abdelhamid, 2014; Seror et al., 2014; Ding and Xiao, 2014; Dahlbo et al., 2015) Ανάλυση δεδομένων από βιβλιογραφικές πηγές Το κριτήριο «Ανάλυση δεδομένων από βιβλιογραφικές πηγές» ενσωματώνει τις επιστημονικές εργασίες που χρησιμοποιούν τις βιβλιογραφικές πηγές σαν μέθοδο ανάλυσης. Στην πλειοψηφία των δημοσιεύσεων που μελετήθηκαν πραγματοποιείται χρήση βιβλιογραφικών πηγών για την άντληση δεδομένων, καθώς η πλούσια βιβλιογραφία βοηθά στην εξέλιξη της γνώσης και την εφαρμογή της σε νέες εργασίες. Σε ποσοστό 29,1% (28 δημοσιεύσεις σε σύνολο 96) γίνεται αναφορά σε βιβλιογραφία από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα (Trankler et al., 1996; Rounce, 1998; Lauritzen, 1998; Poon et al., 2001; Ekanayake and Ofori, 2004; Casares et al., 2005; Tam and Tam, 2005; Begum et al., 2006a; Esin and Cosgun, 2006; Krook et al., 2007; Osmani et al., 2007; Kofoworola and Cheewala, 2008; Katz and Baum, 2010; Richardson et al., 2010; Leite et al., 2010; Banias et al., 2010; De Melo et al., 2011; Yu et al., 2012; Li et al., 2013; Wang et al., 2013; Gangolells et al., 2014; Abdelhamid, 2014; Rodriguez et al., 2014; Brown et al., 2011; Seror et al., 2014; Wu et al., 2014; Ding and Xiao, 2014) Ανάλυση κύκλου ζωής (ΑΚΖ) Το κριτήριο «Ανάλυση Κύκλου Ζωής» LCA (Life Cycle Assessment) αποτελεί µία τυποποιημένη μέθοδο η οποία επιτρέπει την ολοκληρωμένη καταγραφή, ποσοτικοποίηση και αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται µε ένα προϊόν, µία διαδικασία ή µία υπηρεσία στο πλαίσιο μίας δεδομένης αναζήτησης (Επίσημη ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου Βρέμης, 2013). Στην συγκεκριμένη κατηγορία ενσωματώνονται όλες οι επιστημονικές μελέτες που χρησιμοποιούν την Ανάλυση Κύκλου Ζωής ως εργαλείο ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 43

55 αξιολόγησης συστημάτων διαχείρισης. Στην ευρύτερη προοπτική του συστήματος η Ανάλυση Κύκλου Ζωής είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την σύγκριση διαφορετικών προσεγγίσεων περιβαλλοντικών στρατηγικών για την διαχείριση ενός απόβλητου προϊόντος ή μίας περίπλοκης ροής αποβλήτων (Ortiz et al, 2009). Στο σύνολο των εργασιών που μελετήθηκαν, τρεις από αυτές χρησιμοποιούν την ανάλυση κύκλου ζωής των αποβλήτων από κατασκευαστική δραστηριότητα. Συγκεκριμένα, στην επιστημονική εργασία των Ortiz et al. (2009) χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση κύκλου ζωής για την αξιολόγηση τριών μεθόδων διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. σε τρία διαφορετικά εργοτάξια, όπου χρησιμοποιήθηκαν κατά σειρά η απόθεση σε χώρους υγειονομικής ταφής, η αποτέφρωση και η ανακύκλωση(ortiz et al., 2009; Ortiz et al., 2010). Στην επιστημονική εργασία των Chowdhury et al. (2009) εκτιμήθηκε η στρατηγική σχεδίασης για την κατασκευή συγκεκριμένου οικοδομήματος και παράλληλα συγκρίθηκαν τρία διαφορετικά σενάρια διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ Εμπλεκόμενοι φορείς Η εκκίνηση κάθε ερευνητικής ενέργειας, σε όποιο επιστημονικό πεδίο και αν κινείται αυτή, οφείλεται στην υλοποίηση της ιδέας ενός φορέα, είτε επιστημονικού είτε διοικητικού. Η επιστημονική κοινότητα δεν μονοπωλεί τις ερευνητικές ενέργειες, αλλά επικουρεί και ενθαρρύνει τις πρωτοβουλίες των κυβερνήσεων και των ερευνητικών κέντρων με απώτερο σκοπό την συλλογή δεδομένων και την διεξαγωγή συμπερασμάτων για την περιβαλλοντική πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί σε κάθε χώρα ή και σε μία ομάδα χωρών με κοινά χαρακτηριστικά. Στην περίπτωση των δημοσιεύσεων που μελετήθηκαν, οι κύριοι φορείς που συναντήθηκαν για την διεξαγωγή των μελετών ήταν τέσσερεις: Ακαδημαϊκοί φορείς: Το σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας παγκοσμίως, μεταξύ αυτών τμήματα πανεπιστημίων, εργαστήρια, τομείς και σχολές, αλλά και μεμονωμένα μέλη σε ερευνητικό έργο Κρατικοί φορείς: Οι δημόσιοι οργανισμοί, τα κρατικά ινστιτούτα, συμβουλευτικοί φορείς και στο σύνολο τους οργανισμοί που διοικούνται και χρηματοδοτούνται από το εκάστοτε κράτος Βιομηχανικός κλάδος: Το σύνολο των βιομηχανιών και κάθε ενέργεια που προκύπτει από δικές του πρωτοβουλίες Ερευνητικά κέντρα: Όλα τα ερευνητικά ινστιτούτα τα οποία λειτουργούν με σκοπό τις έρευνες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων με την διαχείριση των αποβλήτων Οι εμπλεκόμενοι φορείς στο σύνολο των μελετώμενων δημοσιεύσεων συνεργάστηκαν σε μεγάλο βαθμό με αποτέλεσμα, ελάχιστες από αυτές να διενεργούνται με την πρωτοβουλία ενός και μόνο φορέα. Αντίθετα σε μεγάλο ποσοστό υπήρχε συνεργασία τους. Στον Πίνακα 3.9 φαίνεται ο αριθμός συμμετοχής των εμπλεκόμενων φορέων σε σύνολο 58 δημοσιεύσεων: ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 44

56 Πίνακας 3.9: Συμμετοχή εμπλεκόμενων φορέων στις μελέτες Εμπλεκόμενος φορέας Ακαδημαϊκοί φορείς Κρατικοί φορείς Βιομηχανίες Ερευνητικά κέντρα Πλήθος μελετών Στην Εικόνα 3.12 παρουσιάζεται σε μορφή διαγράμματος Venn η συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων. Η ποιοτική αναπαράσταση μας δείχνει ότι στο μεγαλύτερο ποσοστό των μελετών εμπλέκεται η ακαδημαϊκή κοινότητα είτε με κύρια πρωτοβουλία δική της είτε σε συνεργασία με την βιομηχανία, τις κρατικές αρχές και σε μικρότερο βαθμό τα ερευνητικά κέντρα. Οι βιομηχανίες με τους κρατικούς φορείς συνεργάζονται επίσης σε σημαντικό ποσοστό, ενώ τα ερευνητικά κέντρα μόνο με τους ακαδημαϊκούς φορείς. Στον Πίνακα 3.10 παρουσιάζονται οι κοινές μελέτες ανάμεσα σε κάθε ζευγάρι εμπλεκόμενων φορέων που δημιουργείται. Πίνακας 3.10: Μελέτες με κοινούς εμπλεκόμενους φορείς Ακαδημαϊκοί φορείς Ακαδημαϊκοί φορείς Κρατικοί φορείς Βιομηχανίες Ερευνητικά κέντρα Κρατικοί φορείς Βιομηχανίες Ερευνητικά κέντρα Στάδια αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας των αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων Ορισμός εφοδιαστικής και αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων Με τον όρο εφοδιαστική αλυσίδα στην παραγωγή ενός προϊόντος, αναφερόμαστε στην ροή υλικών, πληροφοριών και υπηρεσιών από τους προμηθευτές πρώτων υλών μέσα από τα εργοστάσια και τις αποθήκες στους τελικούς χρήστες- πελάτες. Η εφοδιαστική αλυσίδα, ως επιστήμη, έχει αντικείμενο και σκοπό τη διαχείριση, διακίνηση και ροή προϊόντων από την παραγωγή μέχρι την τελική κατανάλωση, με γνώμονα το χαμηλό κόστος και την οικονομία, καθώς και την ποιοτική εξυπηρέτηση των καταναλωτών (Εθνικό Δίκτυο Σχολείων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, 2013). ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 45

57 Η Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας αναφέρεται στο σχεδιασμό και τη διαχείριση όλων των ενεργειών-δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τις διαδικασίες προμήθειας, την παραγωγήμεταποίηση και όλες τις δραστηριότητες της διανομής. Επιπλέον, συμπεριλαμβάνει το συντονισμό και τη συνεργασία με όλους τους εταίρους του καναλιού εφοδιασμού, πού μπορεί να είναι προμηθευτές, μεσάζοντες, εταιρείες παροχής υπηρεσιών Third Party Logistics (3PL) και πελάτες. Κατ' ουσία, η Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας ενοποιεί και ολοκληρώνει το σχεδιασμό, τις προμήθειες, την παραγωγή, την αποθήκευση, τη μεταφορά και τις πωλήσεις τόσο μέσα στις επιχειρήσεις όσο και μεταξύ αυτών. Ο αντικειμενικός λοιπόν σκοπός της Διαχείρισης της Εφοδιαστικής Αλυσίδας είναι η αύξηση της συνολικής κερδοφορίας κατά μήκος της αλυσίδας που συνεπάγεται την αύξηση της κερδοφορίας όλων των εταίρων της. Αυτό επιτυγχάνεται με την κατανόηση και ικανοποίηση των πελατειακών αναγκών στον απαιτούμενο χρόνο, και με την προσφορά προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας και ανταγωνιστικού κόστους. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, απαραίτητα χαρακτηριστικά των εφοδιαστικών αλυσίδων που ανταγωνίζονται μέσα στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον είναι η ευελιξία και η ταχεία προσαρμοστικότητα τους στις δυναμικά μεταβαλλόμενες συνθήκες (Ελληνική εταιρία Logistics, 2015). Academia Research Institutes Authorities Industry Εικόνα 3.12: Συνεργασία εμπλεκόμενων φορέων στις δημοσιεύσεις Αντίστοιχα, η Αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα είναι η σειρά από τις ενέργειες που απαιτούνται για την συλλογή ενός χρησιμοποιημένου προϊόντος από τον τελικό χρήστηπελάτη με σκοπό είτε την ανακύκλωσή του ή την επαναχρησιμοποίησή του, είτε την απόθεσή του σε χώρους ταφής απορριμμάτων. Σε έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό κατασκευαστών προϊόντων, η αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα αποτελεί πλέον ολοένα και πιο βασικό στοιχείο για την επιχείρηση (The reverse supply chain, V. Daniel et al, 2002). Σε πολλές περιπτώσεις οι εταιρίες είναι υποχρεωμένες να ορίζουν σχέδια διαχείρισης αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας λόγω περιβαλλοντικών κανονισμών και νόμων αλλά ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 46

58 και λόγω πίεσης που ασκείται από τους καταναλωτές. Παράλληλα, βρίσκουν και οι ίδιες οικονομικό κίνητρο, καθώς με την σωστή διαχείριση μειώνουν το λειτουργικό κόστος επαναχρησιμοποιώντας μέρη των προϊόντων που καταναλώνουν. Για παράδειγμα, η εταιρία Kodak ανακύκλωνε τις φωτογραφικές μηχανές μίας χρήσης αφού εμφανιζόταν το φιλμ και με τον τρόπο αυτό την τελευταία δεκαετία κατάφερε να ανακυκλωθούν πάνω από 310 εκατομμύρια φωτογραφικές μηχανές σε 20 και πλέον χώρες. Είτε μία εταιρία χρησιμοποιεί την αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα από επιλογή είτε από υποχρέωση για την συμμόρφωσή της με την νομοθεσία, αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις. Ανάμεσά τους η εκπαίδευση των καταναλωτών αλλά και η δημιουργία σημείων επαφής μαζί τους, όπως και η επιλογή για το ποιες ενέργειες θα κάνει η ίδια και ποιες θα δώσει με εργολαβία σε εξωτερικούς συνεργάτες, πάντα με γνώμονα τους οικονομικούς και περιβαλλοντικούς στόχους που τίθενται. Στην περίπτωση των Α.Ε.Κ.Κ. τα στάδια της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας διακρίθηκαν μέσα από τις εργασίες που μελετήθηκαν ως εξής: I. Σχεδιασμός κτιρίου με στόχο την συλλογή Α.Ε.Κ.Κ./ προσχεδιασμένη κατεδάφιση II. Διαχωρισμός/ διαλογή III. Ανάλυση/ αξιολόγηση επικινδυνότητας IV. Μεταποίηση/ επεξεργασία V. Επαναχρησιμοποίηση/ ανακύκλωση/ απόθεση Στην Εικόνα 3.13 παρουσιάζονται σχηματικά όλα τα στάδια. Από τις δημοσιεύσεις που μελετήθηκαν, οι 27 από αυτές (σε σύνολο 58, ποσοστό 46,5%) ασχολήθηκαν με ένα ή και περισσότερα στάδια της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας. Στον Πίνακα 3.11 φαίνεται συγκεντρωτικά ο αριθμός των δημοσιεύσεων που ασχολήθηκε με κάθε στάδιο. Πίνακας 3.11: Δημοσιεύσεις για κάθε στάδιο της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας των Α.Ε.Κ.Κ. Στάδιο αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας Σχεδιασμός κτιρίου / προσχεδιασμένη κατεδάφιση Πλήθος εργασιών 4 Διαχωρισμός / διαλογή 4 Ανάλυση / αξιολόγηση επικινδυνότητας 8 Μεταποίηση / επεξεργασία 10 Επαναχρησιμοποίηση / ανακύκλωση / απόθεση 9 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 47

59 Η στρατηγική σχεδίαση μίας κατασκευής αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο ελέγχου του όγκου παραγωγής αποβλήτων κατά την κατεδάφιση ενός κτιρίου. Στις επιστημονικές εργασίες των Osmani et al. (2007) και του Rounce (1998) μελετάται η μείωση της παραγωγής Α.Ε.Κ.Κ. από το στάδιο της σχεδίασης μέσω της οπτικής του αρχιτέκτονα μηχανικού. Σην επιστημονική εργασία των Ekanayake and Ofori (2004) προτείνεται η χρήση ενός μοντέλου υπολογισμού των παραγόμενων αποβλήτων ήδη από το στάδιο της σχεδίασης (Wang et al., 2013). Στο στάδιο της διαλογής ανήκουν τέσσερις επιστημονικές εργασίες. Στην εργασία των Poon et al. (2001) αποτιμάται ο διαχωρισμός των αποβλήτων στο εργοτάξιο για λόγους εξοικονόμησης πόρων. Σε δύο περιπτώσεις (McGrath, 2001; Chen et al., 2002) προτείνονται μοντέλα ταξινόμησης των αποβλήτων με την χρήση συστήματος κωδικοποίησης (bar code system). Στην επιστημονική εργασία των Wang et al. (2010) αποτυπώνονται οι κρίσιμοι παράμετροι που ευνοούν την επιτυχία ενός συστήματος διαλογής που γίνεται στο εργοτάξιο. Στο στάδιο της ανάλυσης των αποβλήτων ανήκουν επιστημονικές εργασίες οι οποίες μελετούν την ποιοτική και χημική σύσταση των Α.Ε.Κ.Κ. και την δυνητική επικινδυνότητα που μπορούν να παρουσιάσουν (Jang and Townsend, 2000; Delay et al., 2006; Roussat et al., 2007; Lampris et al., 2008; Leite et al., 2010; Yuan et al., 2011; Dantas et al., 2012; Seror et al., 2014). Στο στάδιο της επεξεργασίας και μεταποίησης των Α.Ε.Κ.Κ. ανήκουν οι περισσότερες επιστημονικές εργασίες (10). Ενδεικτικά αναφέρονται διεργασίες που προτείνονται για την μεταποίηση των αποβλήτων, όπως η ανάμιξη αποβλήτων για την επίτευξη καλύτερων μηχανικών ιδιοτήτων (Zakaria and Cabrera, 1996; Casares et al., 2005; Mymrin and Correa, 2005; Lampris et al., 2008; Richardson et al., 2010; Ulsen et al., 2012a; Ulsen et al., 2012b; Medina et al., 2012; Dantas et al., 2012; Sabai et al., 2012). Στο τελικό στάδιο της ανακύκλωσης, επαναχρησιμοποίησης ή απόθεσης ανήκουν εννέα (9) επιστημονικές εργασίες οι οποίες παρουσιάζουν τις μεθόδους ανακύκλωσης που μπορούν να αξιοποιήσουν καλύτερα τα απόβλητα μετά την επεξεργασία τους. Παράλληλα αποτυπώνουν τις χρήσεις που μπορούν να προκύψουν μετά το στάδιο της μεταποίησης και περιλαμβάνουν εφαρμογές στην οδοποιία, στις κατασκευές και στην παραγωγή ενέργειας (Wahlstrom et al.,1999; Bianchini et al., 2004; Casares et al., 2005; Mymrin and Correa, 2005; Chowdhury et al., 2009; Sabai et al., 2012; Ulsen et al., 2012a; Ulsen et al., 2012b; Medina et al., 2012; ) Σχεδιασμός κτιρίου με γνώμονα την συλλογή Α.Ε.Κ.Κ. / προσχεδιασμένη κατεδάφιση Το πρώτο στάδιο της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας αφορά δύο διαφορετικές περιπτώσεις κτιρίων: κτίρια στην φάση του σχεδιασμού και κτίρια προς κατεδάφιση. Και στις δύο περιπτώσεις όμως οι ενέργειες που γίνονται από την επιχείρηση είναι ίσως οι πιο σημαντικές σε όλη την διαδικασία διαχείρισης, καθώς ορίζουν σε μεγάλο βαθμό την ποσότητα αλλά και την ποιότητα των αποβλήτων. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 48

60 Οι αρχιτέκτονες και σχεδιαστές των νέων κτιρίων ακολουθούν πλέον την παγκόσμια τάση κατά την οποία η σχεδίαση του κάθε κτιρίου γίνεται με στόχο την μείωση των παραγόμενων αποβλήτων στην τελική του κατεδάφιση. Εφόσον είναι δεδομένο ότι ένα κτίριο έχει πεπερασμένη διάρκεια ζωής, η σωστή σχεδίαση και επιλογή υλικών βοηθάει σημαντικά τόσο στην μείωση των αποβλήτων για απόθεση, όσο και στην αύξηση των ανακυκλώσιμων υλικών. Το πρόβλημα στις περιπτώσεις αυτές είναι η πολυπλοκότητα της σχεδίασης αλλά και η σχετική αύξηση του κόστους κατασκευής. Τα μακροπρόθεσμα οφέλη όμως είναι πολύ μεγαλύτερα και έχουν τόσο οικολογικό όσο και οικονομικό χαρακτήρα. Στα ήδη υπάρχοντα κτίρια που είναι προς κατεδάφιση εφαρμόζεται σε σημαντικό ποσοστό η προσχεδιασμένη κατεδάφιση. Σε αυτή την περίπτωση το κτίριο μελετάται και ορίζεται ένα σχέδιο για την αποικοδόμηση του. Με αυτό τον τρόπο αφαιρούνται σε πρώτη φάση όλα τα χρησιμοποιούμενα υλικά αλλά και όσα είναι επιβλαβή για την υγεία. Στη συνέχεια κατεδαφίζεται το κτίριο με τρόπο τέτοιο που να διευκολύνεται η συλλογή των αποβλήτων (Poon et al., 2001). Και σε αυτή την περίπτωση έχουμε σημαντικά οικονομικά οφέλη καθώς με την οργάνωση του έργου ο εργολάβος καταφέρνει να διαχειρίζεται καλύτερα τις ώρες απασχόλησης των εργατών του, αλλά και εξοικονομούνται χρήματα από τα επαναχρησιμοποιούμενα υλικά. Σχεδιασμός κτιρίου με γνώμονα την συλλογή Α.Ε.Κ.Κ. Διαχωρισμός/ διαλογή Ανάλυση/ αξιολόγηση επικινδυνότητας Μεταποίηση/ επεξεργασία Επαναχρησιμοποίηση/ ανακύκλωση/ απόθεση Εικόνα 3.13: Σχηματική αναπαράσταση αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας Α.Ε.Κ.Κ. Σε τέσσερεις δημοσιεύσεις οι μελετητές ασχολήθηκαν με αυτό το στάδιο της σχεδίασης. Πιο συγκεκριμένα, μία μελέτη που διενεργήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο (Osmani et al., 2007) έδειξε ότι λίγες ενέργειες γίνονται για την σωστή σχεδίαση των κτιρίων, καθώς αυτό δεν φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα των εργολάβων. Οι ίδιοι πιστεύουν ότι πολύ μικρό ποσοστό των αποβλήτων παράγεται κατά την φάση του σχεδιασμού και ότι ο κύριος όγκος δημιουργείται από τις εργασίες στο εργοτάξιο. Στην πραγματικότητα, οι μελέτες δείχνουν ότι το ένα τρίτο της παραγόμενης ποσότητας αποβλήτων οφείλεται στις λάθος αποφάσεις κατά την σχεδίαση. Σε άλλη δημοσίευση μελετώνται όλοι παράγοντες στην αρχιτεκτονική ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 49

61 σχεδίαση και διαχείριση, είτε είναι ποσοτικοί, είτε ποιοτικοί, είτε οικονομικοί (Rounce, 1998). Στην δημοσίευση των Wang et al. (2013) τονίζονται οι κρίσιμοι παράγοντες που μειώνουν δραματικά την παραγόμενη ποσότητα από το στάδιο της σχεδίασης, ενώ στην τελευταία αναπτύσσεται από τους μελετητές ένα εργαλείο σχεδίασης με περιβαλλοντικά οφέλη (Ekanayake and Ofori, 2004) Διαχωρισμός/ διαλογή Στο δεύτερο στάδιο της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας εντάσσονται όλες οι ενέργειες για τον διαχωρισμό και την διαλογή των αποβλήτων. Ο αρχικός διαχωρισμός γίνεται ανάμεσα στα επικίνδυνα για την υγεία και τα αδρανή απόβλητα. Τα Α.Ε.Κ.Κ. μπορούν να περιέχουν ποσότητες επικίνδυνων ή τοξικών ουσιών οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την ανθρώπινη υγεία και να προκαλέσουν ερεθισμούς, δηλητηριάσεις ή ακόμα και καρκινογενέσεις (Μπανιάς, 2009). Σύμφωνα με την κοινοτική οδηγία 2001/573/EC), σημαντικότερο από τα επικίνδυνα δομικά υλικά είναι ο αμίαντος (European Commission, 2001c). Λόγω των παραγόντων αυτών είναι επιβεβλημένη η ανάγκη για σωστό διαχωρισμό και σωστή απόθεση των επικίνδυνων υλικών. Μετά την συλλογή τους, δείγμα αυτών οδηγείται στο εργαστήριο για περαιτέρω αναλύσεις, όπως θα δούμε στο τρίτο στάδιο της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας. Στα αδρανή υλικά γίνεται διαλογή, μετά τον αρχικό διαχωρισμό, ώστε να συλλεχθούν όσο το δυνατόν μεγαλύτερες ποσότητες πρώτων υλών προς ανακύκλωση ή και επαναχρησιμοποίηση. Μεγάλα σε όγκο αντικείμενα που προκαλούν ανομοιομορφία στα απόβλητα (κουφώματα, παράθυρα, πόρτες, κ.α.) διαλέγονται πρώτα και αναλόγως την κατάστασή τους οδηγούνται επίσης στα απορρίμματα ή για ανακύκλωση. Σε αυτό το στάδιο έχουμε τα σημαντικότερα οφέλη από την εφαρμογή της διαχείρισης της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας, όπως αυτά σχεδιάστηκαν στο αρχικό στάδιο. Σε ποσοστό 14,8% (4 μελέτες σε σύνολο 27) από τις συνολικές δημοσιεύσεις που ασχολήθηκαν με την εφοδιαστική αλυσίδα, μελετάται και το στάδιο του διαχωρισμού/ διαλογής. Πιο συγκεκριμένα, στις δημοσιεύσεις των Poon et al. (2001) και Wang et al. (2010), ο διαχωρισμός γίνεται στο εργοτάξιο καθώς έτσι μειώνονται τα κόστη μεταφοράς, ενώ αυξάνεται και το ποσοστό επαναχρησιμοποίησης των αποβλήτων. Παράλληλα μελετώνται οι κύριοι παράγοντες για την επιτυχία ενός τέτοιου σχεδίου με στόχο την βελτιστοποίηση τους για καλύτερα αποτελέσματα. Οι δημοσιεύσεις των McGrath (2001) και των Chen et al. (2002) εφαρμόζουν στην μεθοδολογία τους εργαλεία διαχείρισης των αποβλήτων στο εργοτάξιο. Ο πρώτος εισάγει το εργαλείο SMARTWaste το οποίο είναι ένα λογισμικό που προσπαθεί να συνδέσει την κατασκευαστική διαδικασία με την παραγωγή αποβλήτων. Στην δεύτερη δημοσίευση οι μελετητές προσπαθούν αν αφυπνίσουν τον εργατικό πληθυσμό με την εφαρμογή ενός συστήματος με barcode το οποίο υπολογίζει τις ποσότητες ανακυκλώσιμων υλικών που καταφέρνουν να συλλέγουν οι εργάτες και με ένα ανταποδοτικό σύστημα τους δίνει κίνητρο για να συνεχίζουν με αμείωτο ενδιαφέρον. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 50

62 Ανάλυση / Αξιολόγηση επικινδυνότητας Στο τρίτο στάδιο της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας έχουμε την αξιολόγηση επικινδυνότητας και την ανάλυση των αποβλήτων με χρήση επιστημονικών μεθόδων. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η καλύτερη κατηγοριοποίηση των αποβλήτων για την χρήση τους από εκεί και μετά. Τα επικίνδυνα και τοξικά απόβλητα οδηγούνται σε κατάλληλες εγκαταστάσεις όπου είτε καταστρέφονται είτε θάβονται με στόχο την περιβαλλοντική αδράνεια. Ιδιαίτερη προσοχή θέλουν τα τοξικά υλικά τα οποία μπορούν να προκαλέσουν την εκπομπή επικίνδυνων αερίων, όπως η κατεργασμένη ξυλεία με μέσα προστασίας και βερνίκια ή και ο γύψος από τις κατασκευές με γυψοσανίδες. Σε κάθε περίπτωση στόχος είναι η γνώση των ιδιοτήτων των αποβλήτων για την περαιτέρω επεξεργασία τους. Οι μελέτες που ασχολήθηκαν με αυτό το στάδιο της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας είναι διπλάσιες από τα προηγούμενα στάδια (8 σε σύνολο 27) με ποσοστό 29,6%. Οι εργαστηριακές αναλύσεις και οι πειραματικές διατάξεις είναι βασικό εργαλείο για όλες τις μελέτες. Πιο συγκεκριμένα, σε δύο από τις μελέτες ελέγχθηκε η ικανότητα των επιβλαβών ουσιών να περνούν στο έδαφος με δοκιμές έκπλυσης (leaching tests), Στην πρώτη μελέτη ο έλεγχος έγινε για οργανικές ουσίες (Delay et al., 2006), ενώ στην δεύτερη για επιβλαβείς για τον άνθρωπο ενώσεις (Roussat et al., 2007). Οι επιβλαβής οργανικές ουσίες ήταν θέμα και στην εργασία των Jang and Townsend (2000), όπου αναλύεται η ποσότητα τους σε δείγματα από το έδαφος ταφής των αποβλήτων. Στις υπόλοιπες εργασίες οι εργαστηριακές μελέτες έγιναν με σκοπό την αξιολόγηση ιδιοτήτων των αποβλήτων, ακόμα και μηχανικών, με στόχο την χρήση τους σε άλλες εφαρμογές. Πιο αναλυτικά, οι μηχανικές ιδιότητες μελετώνται στην δημοσίευση των Leite et al. (2010) με στόχο την αξιοποίησή τους σε κατασκευές πεζοδρομίων. Σε αντίστοιχη εργασία των Yuan et al. (2011a) μελετάται η ενεργειακή κατανάλωση για την ανακύκλωση των αποβλήτων. Συνολικά, κάθε μία από τις εφαρμογές που θέλουμε να αξιοποιήσουμε τα απόβλητα μετά την ανάλυσή τους, απαιτεί ένα συγκεκριμένο προφίλ για τις ιδιότητες των υλικών, είτε χημικές είτε μηχανικές. Επομένως η βαρύτητα της ανάλυσης στην αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα είναι από τα πιο κομβικά για την συνέχεια της πορείας των αποβλήτων Μεταποίηση / επεξεργασία Το τέταρτο στάδιο της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας περιλαμβάνει όλες τις ενέργειες για την μεταποίηση των αποβλήτων από κατασκευαστική δραστηριότητα και την επεξεργασία τους με στόχο την ανακύκλωση/ επαναχρησιμοποίηση ή την τελική απόθεση σε χώρους υγειονομικής ταφής. Οι δημοσιεύσεις που ανέλυσαν το στάδιο αυτό έφτασαν σε ποσοστό 37% του συνόλου (10 σε σύνολο 27) που σημαίνει ότι είναι εκείνο το στάδιο με την περισσότερη συμμετοχή από τις δημοσιεύσεις. Το στάδιο της μεταποίησης και επεξεργασίας είναι άμεσα συνδεδεμένο με το τελικό στάδιο της ανακύκλωσης/ επαναχρησιμοποίησης. Παρατηρείται ότι τουλάχιστον πέντε από τις δημοσιεύσεις πραγματεύονται τόσο την μέθοδο επεξεργασίας, όσο και τον τελικό στόχο για ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 51

63 την διάθεση των αποβλήτων. Συγκεκριμένα, οι Lamprios et al. (2008) μελέτησαν τα παραγόμενα απόβλητα από μία μονάδα διαλογής αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων και μέσω επεξεργασίας, καταλήγουν στην παραγωγή αδρανών υλικών για κατασκευαστική χρήση. Μελέτη με παρόμοιο στόχο είχαν και οι Mymrin and Correa (2005) όπου τα απόβλητα μετά την επεξεργασία κατέληγαν ως οικοδομικά υλικά. Επίσης οι Sabai et al. (2012) κατάφεραν την παραγωγή πλακών κατασκευής από τσιμέντο. Σε δύο ακόμη δημοσιεύσεις (Ulsen et al., 2012a; Ulsen et al., 2012b) μελετάται η συλλογή επεξεργασμένης άμμου από τα απόβλητα, για την χρήση της στην παραγωγή τσιμεντοκονιάματος. Τέλος, ακόμη τέσσερεις δημοσιεύσεις μελετούσαν τις ιδιότητες των επεξεργασμένων αποβλήτων για την περαιτέρω χρήση τους (Medina et al., 2012; Dantas et al., 2012; Richardson et al., 2010; Zakaria and Cabrera, 1996) Επαναχρησιμοποίηση / ανακύκλωση / απόθεση Το τελευταίο στάδιο της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας είναι αυτό της τελικής διάθεσης. Τα απόβλητα εκσκαφών και κατεδαφίσεων αφού έχουν περάσει από την διαλογή και την επεξεργασία, αποφασίζεται αν θα ανακυκλωθούν ή αν θα επαναχρησιμοποιηθούν. Αν κανένα από τα δύο σενάρια δεν είναι εφικτό τότε αποσύρονται σε χώρους υγειονομικής ταφής, έτσι ώστε να μην προκαλούν περαιτέρω περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι δημοσιεύσεις που μελέτησαν το στάδιο της τελικής διάθεσης είναι 9 (σε σύνολο 27, ποσοστό 33%). Η κύρια χρήση των αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων μετά την επεξεργασία τους, ως πρώτες ύλες για ανακύκλωση είναι στον τομέα των κατασκευών, με τέσσερεις δημοσιεύσεις να πραγματεύονται αυτή την εφαρμογή. Σε δύο δημοσιεύσεις μελετήθηκαν εφαρμογές που αφορούσαν στην οδοποιία (Wahlstrom et al., 1999; Chowdhury et al., 2009), γιατί οι μεγάλες ποσότητες και η μικρής βαθμίδας επεξεργασία καθιστά τα απόβλητα κατεδαφίσεων άριστη βάση για την παραγωγή ασφάλτου. Σε ακόμη δύο δημοσιεύσεις γίνεται ανακύκλωση των αποβλήτων με εφαρμογή στις κατασκευές. Λόγω των καλών μηχανικών ιδιοτήτων, τα απόβλητα επιλέγονται μετά την επεξεργασία τους, για την δημιουργία νέων οικοδομικών υλικών (Mymrin and Correa, 2005; Sabai et al., 2012). Σε δύο δημοσιεύσεις μελετάται η χρήση της άμμου που συλλέγεται από τα απόβλητα με τελική χρήση την παραγωγή οικοδομικών υλικών (Ulsen et al., 2012a; Ulsen et al., 2012b), ενώ σε μία ακόμα εργασία μελετώνται οι ιδιότητες των επεξεργασμένων αποβλήτων για την παραγωγή τσιμέντου (Medina et al., 2012). Παρατηρείται επομένως η ουσιαστική εφαρμογή των μεταποιημένων αποβλήτων με πολύ σημαντικά οφέλη για την οικονομία και το περιβάλλον. Στην δημοσίευση των Bianchini et al. (2004) γίνεται μία εκτίμηση της ανακύκλωσης των αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων σε κατασκευαστικές εφαρμογές, με μία χημική σκοπιά. Όλες οι αναλύσεις δείχνουν ότι η άμμος με μικρή διάμετρο κόκκων μπορεί να χρησιμοποιηθεί απευθείας για την παραγωγή τσιμέντου ή και πίσσας για την οδοποιία. Τέλος, η δημοσίευση των Casares et al. (2005) μελετά την περίπτωση της τελικής απόθεσης των αποβλήτων σε μη ειδικευμένους χώρους, στην Γρανάδα της Ισπανίας. Τονίζονται τα σημαντικά προβλήματα που δημιουργούνται στο περιβάλλον και δίνει έμφαση ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 52

64 στην επιτακτική ανάγκη για την εφαρμογή ενός συστήματος διαχείρισης αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 53

65 4. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 4.1 Παρουσίαση δείγματος Η μέθοδος συλλογής των δημοσιεύσεων στόχο είχε να καλύψει όλο το φάσμα των θεματικών αντικειμένων, που έχει αναλυθεί με ενδελέχεια στο Κεφάλαιο 3. Για τον λόγο αυτό ορίστηκε μόνο ένα βασικό θεματικό κριτήριο, το οποίο ήταν η διαχείριση Α.Ε.Κ.Κ., έτσι ώστε να υπάρχει ελευθερία στην αναζήτηση των μελετών. Η χρονολογική περίοδος που ανήκουν οι δημοσιεύσεις που συλλέχθηκαν προέκυψε από την μελέτη και κατηγοριοποίησή τους. Από το 1996 και μέχρι σήμερα δημοσιεύτηκαν 58 εργασίες από 28 χώρες σε όλο τον κόσμο, με στόχο την βελτίωση της στρατηγικής διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χαρακτήρισε τα Α.Ε.Κ.Κ. ως ρεύμα αποβλήτων με προτεραιότητα διαχείρισης ήδη από το 1991 (ΕΕΔΣΑ, 2015). Τα προβλήματα που προέκυπταν από την λάθος διαχείριση ενός τόσο μεγάλου ρεύματος αποβλήτων είχαν εμφανιστεί από τα μέσα της δεκαετίας του 70 με την τότε ανοικοδόμηση να έχει φτάσει στο ζενίθ, ειδικότερα στην Ελλάδα. Η χρονολογική περίοδος που δημοσιεύτηκαν οι εργασίες οφείλεται στο γεγονός ότι μέχρι τότε δεν είχαν γίνει αντιληπτές οι συνέπειες από την μη διαχείριση των αποβλήτων. Μετά την αφύπνιση των κρατών, οι περιβαλλοντικοί οργανισμοί άρχισαν να ψάχνουν λύσεις για το πρόβλημα, με αποτέλεσμα την αύξηση του επιστημονικού ενδιαφέροντος και την δημοσίευση νέων λύσεων περιβαλλοντικής διαχείρισης, οι οποίες εξακολουθούν να προτείνονται μέχρι και σήμερα και μάλιστα με γεωμετρικά αυξανόμενο ενδιαφέρον. Το πλήθος των επιστημονικών εργασιών ομαδοποιήθηκε με βάση την χρονολογία δημοσίευσης, το θεματικό αντικείμενο και το εργαλείο ανάλυσης που χρησιμοποιήθηκε στην κάθε περίπτωση. Με δεδομένο τον μικρό πληθυσμό επιστημονικών εργασιών, υπήρξαν κατηγορίες όπου εντάχθηκε μικρός αριθμός επιστημονικών εργασιών. Στην περίπτωση των εργαλείων ανάλυσης, σε κάθε εργασία μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν παραπάνω από ένα εργαλεία και έτσι η ίδια μελέτη μπορεί να ανήκει σε δυο ή και περισσότερες κατηγορίες. 4.2 Θεωρητικό υπόβαθρο Η συλλογή των δημοσιεύσεων προς μελέτη και η κατηγοριοποίηση τους με συγκεκριμένα κριτήρια είναι το πρώτο στάδιο της μεθοδολογίας για την μελέτη του δείγματος με σκοπό την διεξαγωγή συμπερασμάτων. Στο δεύτερο στάδιο πραγματοποιείται μία αξιολόγηση με χρήση της επιστημονικής μεθόδου της παλινδρόμησης και της συσχέτισης αποτελεσμάτων (correlation and regression analysis). Με την ανάλυση παλινδρόμησης εξετάζουμε την σχέση μεταξύ δύο ή περισσοτέρων μεταβλητών με σκοπό την πρόβλεψη της τιμής της μίας, μέσω των τιμών της άλλης (ή των άλλων). Σε κάθε πρόβλημα παλινδρόμησης διακρίνουμε δύο είδη μεταβλητών: α) τις ανεξάρτητες ή ελεγχόμενες (independent variables) και β) τις εξαρτημένες ή απόκρισης (dependent variables). Ως ανεξάρτητη μεταβλητή ορίζεται εκείνη της οποίας οι τιμές ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 54

66 ελέγχονται και καθορίζονται εκ των προτέρων, ενώ ως εξαρτημένη μεταβλητή ορίζεται εκείνη στην οποία αντανακλάται το αποτέλεσμα των μεταβολών της ανεξάρτητης μεταβλητής. Σε μη πειραματικές έρευνες, όπως είναι η δειγματοληψία, η διάκριση μεταξύ των ανεξάρτητων και εξαρτημένων μεταβλητών δεν είναι πάντοτε σαφής γιατί καμία μεταβλητή δεν είναι ελεγχόμενη, αλλά όλες είναι τυχαίες (Παπαδόπουλος, 2015). Στόχος της μεθόδου είναι να αποδειχτεί ότι ισχύει ένα υποθετικό μοντέλο και να προσδιοριστεί με την μεγαλύτερη ακρίβεια η μαθηματική σχέση που ορίζει την εξάρτηση των δύο μεταβλητών προς μελέτη. Στην περίπτωση του συνόλου των δημοσιεύσεων που μελετάται, παρουσιάζονται μη προσδιοριστικές σχέσεις μεταξύ των μεταβλητών, οι οποίες ονομάζονται στοχαστικές. Γενικά, δύο μεταβλητές που συνδέονται είτε με συναρτησιακήπροσδιοριστική σχέση είτε με στοχαστική σχέση λέγονται «εξαρτημένες». Αν υπάρχει εξάρτηση μεταξύ δύο μεταβλητών, τότε μπορούμε τη μια από αυτές να τη χαρακτηρίσουμε ως «αιτία» και την άλλη ως «αποτέλεσμα». Αυτό όμως, μόνο στην περίπτωση που η εξάρτηση οφείλεται σε σχέση αιτιότητας των δύο μεταβλητών και όχι σε μια απλή συμμεταβολή η οποία μπορεί να οφείλεται σε εξάρτηση των δύο μεταβλητών από μια τρίτη μεταβλητή (Sykes, 1993). Το πρόβλημα στα πλαίσια της παλινδρόμησης είναι να εξεταστεί κατά πόσο δύο μεταβλητές, μία στοχαστική και μία καθοριστική ή ελεγχόμενη, είναι ή δεν είναι ανεξάρτητες, και εφόσον δεν είναι, να προσδιοριστεί η πιο αντιπροσωπευτική μορφή της στατιστικής τους εξάρτησης. Η στατιστική εξάρτηση είναι αυτή που προβλέπει τις τιμές της εξαρτημένης μεταβλητής με βάση τις τιμές των ανεξάρτητων μεταβλητών (Ψωινός, 1999). Σημαντικό εργαλείο για την οπτικοποίηση της εξάρτησης δύο μεταβλητών αποτελεί το διάγραμμα διασποράς. Επειδή μελετάται μία στοχαστική εξάρτηση τα σημεία στο διάγραμμα δημιουργούν ένα «νέφος». Αν το νέφος συγκεντρώνεται γύρω από μία νοητή καμπύλη ή ευθεία τότε παρουσιάζεται μία εξάρτηση μεταξύ των μεταβλητών. Στην Εικόνα 4.1 παρουσιάζονται διαγράμματα διασποράς ανάμεσα σε δύο τυχαίες μεταβλητές Χ και Υ. Στο πρώτο και στο δεύτερο διάγραμμα παρατηρείται η συγκέντρωση του νέφους, ενώ στο τρίτο διάγραμμα η διασπορά είναι τέτοια που σημαίνει ότι δεν υπάρχει συναρτησιακή σχέση ανάμεσα στις μεταβλητές. Εικόνα 4.1: Διαγράμματα διασποράς μεταβλητών Χ και Υ (Παπαδόπουλος, 2015) Για την περιγραφή της στοχαστικής εξάρτησης δύο μεταβλητών Χ και Υ προσπαθούμε να βρούμε μια σχέση μεταξύ τους, η οποία όμως θα δίνει προσεγγιστική μόνο εικόνα της εξάρτησης τους και τα σημεία του διαγράμματος διασποράς των Χ και Υ δε θα βρίσκονται πάνω, αλλά, γύρω από μια καμπύλη, με την μορφή νέφους. Αν το διάγραμμα διασποράς έχει ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 55

67 τη μορφή επιμήκους κεκλιμένης έλλειψης ή πλατυσμένου J, η σχέση των Χ και Υ είναι κατά προσέγγιση γραμμική. Στην περίπτωση αυτή παρουσιάζεται η απλή γραμμική παλινδρόμηση και στο διάγραμμα διασποράς εμφανίζεται και η ευθεία ελαχίστων τετραγώνων: Όπου Χ και Υ είναι η μεταβλητές μου, a και b είναι οι παράμετροι και ε είναι το σφάλμα που προκύπτει για το μοντέλο, δηλαδή η διαφορά της θεωρητικής τιμής της μεταβλητής από την πραγματική τιμή της. Στην στοχαστική εξάρτηση των μεταβλητών το σφάλμα είναι πολύ σημαντικό για την σωστή προσέγγιση του γραμμικού μοντέλου (Παπαδόπουλος, 2015). Στην περίπτωση της ανάλυσης με την μέθοδο της παλινδρόμησης, αναλύεται η σχέση ανάμεσα σε δύο μεταβλητές, εκ των οποίων η μία είναι ελεγχόμενη. Στην πραγματικότητα είναι πολύ συχνές οι περιπτώσεις που συναντώνται μεταβλητές τυχαίες, οι οποίες παίρνουν τιμές που δεν μπορούν να καθοριστούν με κάποιο τρόπο. Στην περίπτωση αυτή, δεν γίνεται να καθοριστεί μία συγκεκριμένη σχέση ανάμεσά τους, όπως γίνεται με την παλινδρόμηση, και για αυτό τον λόγο γίνεται διερεύνηση της συσχέτισης μεταξύ τους. Επομένως, στόχος της ανάλυσης συσχέτισης είναι να αποδείξει αν υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στις δύο τυχαίες μεταβλητές και πόσο ισχυρή είναι αυτή (Ψωινός, 1999). Στην παρούσα έρευνα, ο στόχος είναι να διερευνηθεί αν ισχύει η αρχική υπόθεση για την παρουσία μίας γραμμικής εξάρτησης ανάμεσα στις μεταβλητές του μοντέλου που παρουσιάζεται. Στο εν λόγω μοντέλο, η τυχαία ανεξάρτητη μεταβλητή θεωρείται η χρονική περίοδος και η δεύτερη μεταβλητή θεωρείται το πλήθος των δημοσιεύσεων για κάθε κριτήριο κατηγοριοποίησης. Για την ανάλυση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα στατιστικής ανάλυσης SPSS Statistics (Version 22), το οποίο είναι ένα λογισμικό με σημαντικά εργαλεία για την διευκόλυνση της εξαγωγής συμπερασμάτων για τα μοντέλα που θα μελετηθούν. Στο Παράρτημα απεικονίζεται το λειτουργικό περιβάλλον του προγράμματος κατά την χρήση του Πληθυσμιακός συντελεστής συσχέτισης Pearson r Για την αξιολόγηση της συσχέτισης ανάμεσα στις μεταβλητές που ορίζονται στο πληθυσμό δημοσιεύσεων που μελετάται, θα χρησιμοποιηθεί ο δείκτης συσχέτισης (correlation coefficient r). Με την εφαρμογή του αποδεικνύεται αν οι μεταβλητές σχετίζονται και τι είδους και βαθμός συσχέτισης υπάρχει. Συγκεκριμένα, θα χρησιμοποιηθεί ο συντελεστής συσχέτισης Pearson r. Ο συντελεστής συσχέτισης Pearson χαρακτηρίζεται από τρία στοιχεία. Αρχικά, το πρόσημο του, το οποίο ανάλογα αν είναι θετικό ή αρνητικό δείχνει αν η συσχέτιση είναι θετική ή αρνητική αντίστοιχα, δηλαδή αν η αύξηση της μίας μεταβλητής οδηγεί σε αύξηση και της άλλης (θετική συσχέτιση) ή σε μείωση (αρνητική συσχέτιση). Το δεύτερο στοιχείο είναι η τιμή που παίρνει και η οποία ορίζει τον βαθμό της συσχέτισης. Οι τιμές του συντελεστή ανήκουν στο κλειστό διάστημα [-1, 1] και όσο πιο κοντά είναι στο μηδέν τόσο ασθενέστερη ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 56

68 συσχέτιση υπάρχει. Τέλος, το τρίτο στοιχείο είναι ο συντελεστής σημαντικότητας p, ο οποίος μας δείχνει αν η υπόθεση είναι στατιστικά σημαντική, ανάλογα με το διάστημα εμπιστοσύνης που ορίζεται (p < 0.5 ή p < 0.01). Ο βαθμός συσχέτισης κατηγοριοποιείται ως εξής: Πίνακας 4.1: Ερμηνεία συντελεστή Pearson και βαθμός συσχέτισης Συντελεστής Pearson Αν r=1 ή r=-1 Αν -0.3<r<0,3 Αν -0,5<r<-0.3 ή 0,3<r<0,5 Αν -0,7<r<-0,5 ή 0,5<r<0,7 Αν -0,8<r<-0,7 ή 0,7<r<0,8 Αν -1<r<-0,8 ή 0,8<r<1 Βαθμός συσχέτισης Τέλεια συσχέτιση Καθόλου συσχέτιση Ασθενής συσχέτιση Μέση συσχέτιση Ισχυρή συσχέτιση Πολύ ισχυρή συσχέτιση Χρήσιμο εργαλείο για την ερμηνεία του δείκτη συσχέτισης είναι το διάγραμμα διασποράς. Η κατεύθυνση της συσχέτισης, ονομάζεται γραμμή παλινδρόμησης και είναι η ευθεία που περνά όσο το δυνατόν πλησιέστερα από όλα τα σημεία του διαγράμματος. Το πρόσημο του συντελεστή δείχνει την κλίση της ευθείας, ενώ η τιμή του αποτυπώνει το πόσο κοντά είναι τα σημεία στην ευθεία παλινδρόμησης. Οι μεγάλες απόλυτες τιμές του r (π.χ. -0,83, 0,79) σημαίνουν ότι τα σημεία είναι λίγο διασκορπισμένα γύρω από την ευθεία, ενώ οι μικρές απόλυτες τιμές (π.χ. 0,16, -0,22) σημαίνουν ότι η διασπορά είναι μεγάλη. Η τιμή 1 του δείκτη δείχνει ότι όλα τα σημεία εφάπτονται στην ευθεία, ενώ η τιμή 0 δείχνει ότι υπάρχει μία τυχαία διασπορά γύρω από αυτή. Εικόνα 4.2: Διαγράμματα διασποράς για ζευγάρια μεταβλητών με διαφορετική συσχέτιση μεταξύ τους (Παπαδόπουλος, 2015) Η μη παρουσία συσχέτισης γραμμικής μορφής, δεν σημαίνει ότι δεν συνδέονται οι δύο μεταβλητές. Αντιθέτως, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις πολύ ισχυρών συσχετίσεων μη ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 57

69 γραμμικής μορφής. Στην Εικόνα 4.2 παρουσιάζονται διαγράμματα διασποράς για διάφορες περιπτώσεις μεταβλητών. Ένα στοιχείο που χρήζει προσοχής είναι ότι η συσχέτιση δεν σημαίνει απαραίτητα και αιτιότητα. Δύο μεταβλητές που παρουσιάζουν συσχέτιση δεν σημαίνει ότι η μία επηρεάζει οπωσδήποτε την άλλη. Για παράδειγμα, το ύψος ενός μαθητή στο σχολείο έχει ισχυρή θετική γραμμική συσχέτιση με την αντιληπτική ικανότητα του, αλλά δεν σημαίνει ότι όσο ψηλότερος ο μαθητής τόσο καλύτερη αντίληψη έχει Συντελεστής προσδιορισμού R Τυπικό σφάλμα παλινδρόμησης Ο συντελεστής προσδιορισμού και το τυπικό σφάλμα παλινδρόμησης παρέχουν συμπληρωματικά μέτρα της ποιότητας εφαρμογής της γραμμής παλινδρόμησης. Εξηγούν το πόσο καλά εφαρμόζει η εκτιμώμενη γραμμή παλινδρόμησης στα στοιχεία του πληθυσμού και κατ επέκταση αν το μοντέλο που υπολογίστηκε αντικατοπτρίζει τα αρχικά δεδομένα. Ο συντελεστής προσδιορισμού μετράει το ποσοστό της διακύμανσης της εξαρτημένης μεταβλητής Υ που εξηγείται από την ανεξάρτητη μεταβλητή Χ. Παίρνει τιμές στο κλειστό διάστημα [0, 1] και δεν έχει μονάδα μέτρησης. Η τιμή υποδηλώνει καθόλου εφαρμογή ενώ η τιμή 1 σημαίνει απόλυτη εφαρμογή του μοντέλου στον πληθυσμό. Το τυπικό σφάλμα παλινδρόμησης μετρά και αυτό την ποιότητα της εφαρμογής, αλλά σε μονάδες μέτρησης της μεταβλητής Υ (Ψωινός, 1999) Συντελεστής t Κατανομή Student Για τον έλεγχο σημαντικότητας της υπόθεσης θα χρησιμοποιηθεί η κατανομή Student και ο συντελεστής t. Η τυχαία μεταβλητή t προκύπτει συνδυάζοντας την κανονική μεταβλητή και διαιρώντας την με το τυπικό σφάλμα. Το τυπικό σφάλμα προκύπτει από την τυπική απόκλιση της μεταβλητής και η τιμή του μεταβάλλεται ανάλογα την κάθε περίπτωση και τους βαθμούς ελευθερίας της κατανομής. Ορίζει το επίπεδο σημαντικότητας στο οποίο πρέπει να κινείται η τιμή του συντελεστή συσχέτισης. Αν ο συντελεστής είναι μεγάλος συγκριτικά με το τυπικό σφάλμα, τότε ορίζεται σαν διάστημα εμπιστοσύνης το επιθυμητό. Για παράδειγμα, 95% διάστημα εμπιστοσύνης σημαίνει ότι μόνο το 5% των δεδομένων της κατανομής μπορεί να έχουν πάρει ακραίες τιμές (Ψωινός, 1999). 4.3 Ανάλυση συσχέτισης παλινδρόμηση Η ανάλυση για την συσχέτιση των μεταβλητών θα γίνει για ένα σύνολο συνδυασμών με βασική μεταβλητή τον χρόνο και μεταβαλλόμενες ανεξάρτητες μεταβλητές το πλήθος των δημοσιεύσεων ανάλογα με το κριτήριο προς μελέτη. Για την ασφαλέστερη εξαγωγή συμπερασμάτων, το μέγεθος του πληθυσμού προς μελέτη θα έπρεπε να είναι μεγαλύτερο, αλλά η ανάλυση μπορεί να διεξαχθεί και να παρουσιάσει τάσεις για την εξάρτηση των μεταβλητών και με τον παρόντα πληθυσμό. Άλλωστε, βασικός στόχος της στατιστικής ανάλυσης είναι να παρουσιαστεί μία αυξητική τάση στο πλήθος των δημοσιεύσεων, η οποία ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 58

70 θα ερμηνεύεται από την ανάγκη για λύσεις στην διαχείριση των αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα. Η μέθοδος για την ανάλυση ξεκινάει με τον ορισμό της μηδενικής υπόθεσης (null hypothesis). Η αρχική πρόταση που γίνεται είναι να μην υπάρχει κανενός είδους συσχέτιση ανάμεσα στις μεταβλητές και σκοπός είναι τελικά αυτή η πρόταση να καταρριφτεί. Λόγω του μικρού πληθυσμού δημοσιεύσεων σε κάποιες κατηγορίες, ο έλεγχος συσχέτισης δεν ήταν δυνατόν να γίνει. Στον Πίνακα 4.2 παρουσιάζονται οι μηδενικές υποθέσεις για όλες τις περιπτώσεις που θα μελετηθούν στην συνέχεια. Πίνακας 4.2: Μηδενικές υποθέσεις για την συσχέτιση των μεταβλητών Μεταβλητή Χ Μεταβλητή Υ 1 Χρόνος Πλήθος δημοσιεύσεων Χρόνος Χρόνος Χρόνος Χρόνος Χρόνος Χρόνος Χρόνος Πλήθος δημοσιεύσεων με εργαλείο ανάλυσης την στατιστική/ μαθηματικά Πλήθος δημοσιεύσεων με εργαλείο ανάλυσης την έρευνα Μηδενική υπόθεση Ηο Πλήθος δημοσιεύσεων με αντικείμενο την αξιολόγηση συστημάτων Πλήθος δημοσιεύσεων με αντικείμενο την πρόβλεψη όγκου παραγωγής Πλήθος δημοσιεύσεων με αντικείμενο την ποιοτική ανάλυση Πλήθος δημοσιεύσεων με εργαλείο ανάλυσης πειρματικές μεθόδους Πλήθος δημοσιεύσεων με εργαλείο ανάλυσης την έρευνα Πλήθος δημοσιεύσεων με εργαλείο ανάλυσης την στατιστική/ μαθηματικά Πλήθος δημοσιεύσεων με εργαλείο ανάλυσης τις επιστημονικές πηγές Πλήθος δημοσιεύσεων με εργαλείο ανάλυσης πειραματικές μεθόδους Πλήθος δημοσιεύσεων με εργαλείο ανάλυσης τις επιστημονικές πηγές Δεν υπάρχει γραμμική συσχέτιση ανάμεσα στις μεταβλητές ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 59

71 4.3.1 Ανάλυση του πλήθους δημοσιεύσεων συναρτήσει του χρόνου Στην πρώτη αναλυτική προσέγγιση, η υπόθεση που θα ελεγχθεί είναι αν το πλήθος των δημοσιεύσεων αυξάνεται με την πάροδο των ετών. Αυτή η πρόταση, αν επαληθευτεί θα μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι το πρόβλημα με την ροή αποβλήτων Α.Ε.Κ.Κ. είναι διογκωμένο και για τον λόγο αυτό αυξάνεται η ανάγκη για λύσεις στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων. Στο λογισμικό SPSS εισάγουμε τα δεδομένα τα οποία είναι η χρονολογική σειρά και το πλήθος των δημοσιεύσεων κάθε χρόνο, όπως αποτυπώνεται στον Πίνακα 4.3. Τα στοιχεία επεξεργάζονται από το λογισμικό και τα αποτελέσματα που εξάγονται παρουσιάζονται στον Πίνακα 4.4. Πίνακας 4.3: Πλήθος δημοσιεύσεων κατά χρονολογική σειρά Έτος Μελέτες Έτος Μελέτες Πίνακας 4.4: Αποτελέσματα ανάλυσης συσχέτισης ανάμεσα στο πλήθος των δημοσιεύσεων και την χρονική περίοδο Pearson r 0,695 Διάστημα εμπιστοσύνης 0,001 Συντελεστής προσδιορισμού R 0,695 t statistic -4,172 Με βάση την τιμή που έχει πάρει ο συντελεστής Pearson - r, φαίνεται ότι υπάρχει μία μέση συσχέτιση ανάμεσα στο πλήθος των δημοσιεύσεων και τον χρόνο, στην βάση του Πίνακα 4.1. Αυτό σημαίνει ότι από το 1996 και μετά παρουσιάζεται μία αυξητική τάση για την δημοσίευση νέων μελετών με θέμα την διαχείριση Α.Ε.Κ.Κ. Το διάστημα εμπιστοσύνης εντάσσεται μέσα στο επιθυμητό όριο, επομένως φαίνεται να υπάρχει πολύ μικρή απόκλιση στην τιμή του συντελεστή συσχέτισης, ενώ ο συντελεστής προσδιορισμού μας δείχνει ότι υπάρχει μία καλή εφαρμογή του μοντέλου της υπόθεσης στον πληθυσμό που αναλύεται. Από την τιμή του συντελεστή t, και βάσει του διαστήματος εμπιστοσύνης (95%) συμπεραίνεται ότι η αρχική υπόθεση είναι στατιστικά σημαντική. Στην Εικόνα 4.3 απεικονίζεται το διάγραμμα διασποράς καθώς και η ευθεία ελαχίστων τετραγώνων του μοντέλου που προέκυψε από την ανάλυση. Το συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάλυση είναι ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο πλήθος των δημοσιεύσεων και την πάροδο του χρόνου και μάλιστα είναι θετική. Αυτό σημαίνει ότι το πλήθος των μελετών θα συνεχίσει να αυξάνεται, κατά προσέγγιση γραμμικά. Η ερμηνεία του αποτελέσματος προκύπτει από την ανάγκη που δημιουργήθηκε για μία πλήρη ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 60

72 στρατηγική διαχείρισης της αυξημένης ροής αποβλήτων από κατασκευαστική δραστηριότητα. Η διασπορά των σημείων είναι σχετικά μεγάλη, όμως το συμπέρασμα που προκύπτει είναι αρκετά ασφαλές. Εικόνα 4.3: Διάγραμμα διασποράς πλήθους δημοσιεύσεων συναρτήσει του χρόνου Πλήθος δημοσιεύσεων για κάθε θεματικό αντικείμενο Η αυξητική τάση που παρατηρήθηκε στο Κεφάλαιο 4.3.1, αφορούσε στο πλήθος όλων των δημοσιεύσεων και την κατανομή τους στην διάρκεια των ετών. Όμως για να προκύψουν ασφαλέστερα συμπεράσματα, θα πρέπει να γίνουν υποθέσεις που να αφορούν στις κατηγορίες που επιμερίστηκαν οι μελέτες, όπως παρουσιάστηκαν στον Πίνακα 4.1. Η υπόθεση για όλες τις περιπτώσεις είναι αν το πλήθος των δημοσιεύσεων αυξάνει κατά την πάροδο του χρόνου και αν υπάρχει μία συσχέτιση της χρονολογίας με τον αριθμό των μελετών. Στο πρώτο στάδιο της κατηγοριοποίησης, οι εργασίες κατανεμήθηκαν σε ομάδες σύμφωνα με το αντικείμενο μελέτης. Τρεις από αυτές συγκέντρωσαν σημαντικά μεγαλύτερο πλήθος εργασιών, γεγονός από το οποίο συμπεραίνεται ότι παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην επιστημονική κοινότητα. Η υπόθεση που γίνεται για την στατιστική ανάλυση είναι αν το πλήθος των δημοσιεύσεων σε αυτές τις θεματικές ομάδες παρουσιάζει μία θετική συσχέτιση με την πάροδο του χρόνου. Οι θεματικές ομάδες που αναλύθηκαν παρουσιάζονται στον Πίνακα 4.5. Ο αριθμός μελετών στις υπόλοιπες πέντε κατηγορίες ήταν τόσο μικρός που δεν μπορούσαν να οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 61

73 Πίνακας 4.5: Θεματικές κατηγορίες προς ανάλυση Αντικείμενο μελέτης Αξιολόγηση συστημάτων Πρόβλεψη όγκου παραγωγής ΑΕΚΚ Ποιοτική ανάλυση ΑΕΚΚ Πλήθος μελετών Για την πρώτη υπόθεση που μελετάται, το πλήθος των δημοσιεύσεων με θέμα την αξιολόγηση συστημάτων διαχείρισης, κατανεμήθηκε στην χρονική περίοδο και αναλύθηκε με το λογισμικό SPSS. Τα αποτελέσματα αποτυπώνονται στον Πίνακα 4.6. Πίνακας 4.6: Συσχέτιση ανάμεσα στο πλήθος των μελετών με θέμα την αξιολόγηση συστημάτων διαχείρισης και την χρονική περίοδο Pearson r 0,669 Διάστημα εμπιστοσύνης 0,001 Συντελεστής προσδιορισμού R 0,669 t statistic -3,804 Εικόνα 4.4: Διάγραμμα διασποράς πλήθους εργασιών με θέμα την αξιολόγηση συστημάτων διαχείρισης Ο συντελεστής συσχέτισης r ορίζει μία μέση θετική γραμμική συσχέτιση ανάμεσα στις μεταβλητές στη βάση του Πίνακα 4.1. Επίσης, το διάστημα εμπιστοσύνης είναι μέσα στα ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 62

74 επιτρεπτά όρια. Ο συντελεστής προσδιορισμού R μας δείχνει μία μέση εφαρμογή του μοντέλου στον πληθυσμό, ενώ το τυπικό σφάλμα είναι σχετικά μικρό. Από το διάστημα εμπιστοσύνης που είναι το 95%, η τιμή του επιπέδου σημαντικότητας 0,001 μας δείχνει ότι το σύνολο του δείγματος δεν καταρρίπτει την αρχική υπόθεση. Η τιμή του συντελεστή t χαρακτηρίζει την υπόθεση ως στατιστικά σημαντική. Στην Εικόνα 4.4 απεικονίζεται το διάγραμμα διασποράς του πληθυσμού των δημοσιεύσεων. Παρατηρείται μία σχετικά μεγάλη διασπορά των δημοσιευμένων μελετών στην πάροδο του χρόνου, όμως η αυξητική τάση είναι ξεκάθαρη. Η αύξηση στην συγγραφή μελετών με θέμα την αξιολόγηση ήδη υπαρχόντων συστημάτων διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. δικαιολογείται από το γεγονός ότι είναι πιο άμεσο, εύχρηστο και λιγότερο δαπανηρό να βελτιωθούν οι ήδη υπάρχοντες μέθοδοι διαχείρισης, μέσα από τις αναβαθμίσεις που προτείνονται από τις μελέτες, παρά η επινόηση και δημιουργία μίας νέας μεθόδου. Για την δεύτερη κατηγορία δημοσιεύσεων, με θέμα την πρόβλεψη όγκου παραγωγής Α.Ε.Κ.Κ., και την συσχέτιση του πληθυσμού τους με τον χρόνο ακολουθήθηκαν οι ίδιες ενέργειες. Η υπόθεση που γίνεται αφορά στο πλήθος των εργασιών και αν ο αριθμός τους αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης συσχέτισης με το λογισμικό SPSS παρουσιάζονται στον Πίνακα 4.7. Πίνακας 4.7: Συσχέτιση ανάμεσα στο πλήθος των μελετών με θέμα την πρόβλεψη όγκου παραγωγής Α.Ε.Κ.Κ. και την χρονική περίοδο Pearson r 0,389 Διάστημα εμπιστοσύνης 0,09 Συντελεστής προσδιορισμού R 0,389 t statistic -1,778 Η τιμή του συντελεστή συσχέτισης παρουσιάζει μία ασθενή θετικά γραμμική συσχέτιση των δύο μεταβλητών στη βάση του Πίνακα 4.1, ενώ και το διάστημα εμπιστοσύνης δεν καλύπτει τα επιθυμητά επίπεδα. Η τιμή του συντελεστή προσδιορισμού δείχνει μικρή εφαρμογή του μοντέλου της υπόθεσης στον πληθυσμό. Στην Εικόνα 4.5 παρουσιάζεται το διάγραμμα διασποράς καθώς και η ευθεία ελαχίστων τετραγώνων. Από την στατιστική ανάλυση είναι φανερό ότι το σύνολο των δημοσιεύσεων στην συγκεκριμένη θεματική κατηγορία αυξάνεται, αλλά πιθανώς όχι με γραμμική μεταβολή. Η ερμηνεία προκύπτει από το γεγονός ότι ο όγκος παραγωγής των Α.Ε.Κ.Κ. είναι πολύ υψηλός και τα καθιστά ως ένα από τα μεγαλύτερα ρεύματα αποβλήτων παγκοσμίως. Η πρόβλεψη του όγκου παραγωγής μπορεί να οδηγήσει και σε μείωση αυτού μέσω της στρατηγικής σχεδίασης των κατασκευών με γνώμονα της τελική κατεδάφιση και την διευκόλυνση της ανακύκλωσης πρώτων υλών. Οι μελέτες της κατηγορίας παρουσιάζουν έντονο ενδιαφέρον, καθώς προτείνουν τις τεχνικές που θα οδηγήσουν σε βέλτιστα αποτελέσματα. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 63

75 Εικόνα 4.5: Διάγραμμα διασποράς του πλήθους δημοσιεύσεων με θέμα την πρόβλεψη όγκου παραγωγής των Α.Ε.Κ.Κ. Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν οι μελέτες με θέμα την ποιοτική ανάλυση των Α.Ε.Κ.Κ.. Το σύνολο των δημοσιεύσεων είναι έντεκα (11) και αποτελεί το ένα πέμπτο του συνόλου. Η υπόθεση που γίνεται και εδώ είναι αν το πλήθος των μελετών αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Μετά την ανάλυση των στοιχείων με το λογισμικό SPSS, τα αποτελέσματα αποτυπώνονται στον Πίνακα 4.8. Πίνακας 4.8: Αποτελέσματα συσχέτισης ανάμεσα στο πλήθος των μελετών με θέμα την ποιοτική ανάλυση των Α.Ε.Κ.Κ. και την χρονική περίοδο Pearson r 0,081 Διάστημα εμπιστοσύνης 0,735 Συντελεστής προσδιορισμού R 0,081 t statistic -0,336 Από την τιμή του συντελεστή Pearson είναι φανερό ότι δεν υπάρχει καθόλου γραμμική συσχέτιση ανάμεσα στο πλήθος των μελετών και τον χρόνο. Ο συντελεστής προσδιορισμού δεν προσεγγίζει αποδεκτά επίπεδα ενώ και ο συντελεστής σημαντικότητας t είναι σε μη αποδεκτή τιμή. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 64

76 Η ερμηνεία αυτού του αποτελέσματος μπορεί να είναι είτε ότι ο πληθυσμός είναι πολύ μικρός για να υποστηρίξει τέτοια μελέτη, είτε ότι αν υπάρχει συσχέτιση των μεταβλητών, αυτή σίγουρα δεν είναι γραμμική. Στην Εικόνα 4.6 παρουσιάζεται το διάγραμμα διασποράς του πληθυσμού των μελετών με θεματικό αντικείμενο την ποιοτική ανάλυση των Α.Ε.Κ.Κ.. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να μην αποδεικνύεται η υπόθεση για γραμμική συσχέτιση των μεταβλητών, όμως γίνεται αντιληπτό, ακόμα και από το διάγραμμα διασποράς, ότι υπάρχει μία αυξητική τάση για την δημοσίευση εργασιών με θέμα την ποιοτική ανάλυση των Α.Ε.Κ.Κ., ακόμα κι αν η διασπορά είναι μεγάλη. Αυτό δικαιολογείται και από την ανάγκη για σωστή αξιολόγηση των αποβλήτων, έτσι ώστε να σχεδιαστούν εκ νέου στρατηγικές επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης αλλά και απόθεσης. Μέσω της ποιοτικής ανάλυσης επιτυγχάνεται μία ολοκληρωμένη «χαρτογράφηση» των ιδιοτήτων των απορριμμάτων με στόχο την βέλτιστη χρησιμοποίηση τους σε άλλες εφαρμογές. Εικόνα 4.6: Διάγραμμα διασποράς του πληθυσμού των μελετών με θέμα την ποιοτική ανάλυση των Α.Ε.Κ.Κ Πλήθος δημοσιεύσεων με κάθε εργαλείο ανάλυσης συναρτήσει του χρόνου Το δεύτερο κριτήριο βάσει του οποίου διαχωρίστηκαν οι δημοσιεύσεις είναι τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάλυση των στοιχείων σε κάθε μελέτη. Το σύνολο των δημοσιεύσεων αφού μελετήθηκε, ομαδοποιήθηκε ανάλογα με το εργαλείο ανάλυσης, αλλά και τον αριθμό των διαφορετικών μεθόδων επεξεργασίας που χρησιμοποιήθηκαν, καθώς σε πολλές περιπτώσεις η ανάλυση έγινε και με παραπάνω από ένα εργαλεία. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 65

77 Όπως και στην κατηγοριοποίηση της ενότητας 4.3.2, έτσι και σε αυτήν υπήρξαν κατηγορίες όπου ο πληθυσμός των δημοσιεύσεων ήταν πολύ μικρός και δεν επέτρεπε την ανάλυση συσχέτισης. Οι κατηγορίες εργαλείων που εμφανίστηκαν συχνότερα και κατέστησαν δυνατή την ανάλυση, παρουσιάζονται στον Πίνακα 4.9. Εδώ προσμετρούνται όλες οι φορές που εμφανίζεται κάθε μέθοδος, ανεξάρτητα αν μία εργασία χρησιμοποιεί δύο ή και περισσότερες μεθόδους. Ο πληθυσμός είναι ικανοποιητικός για να προκύψει ένα πλήρες μοντέλο συσχέτισης, αφού αφαιρέθηκαν τα δύο εργαλεία με πολύ μικρή συχνότητα εμφάνισης (Περιβαλλοντικοί δείκτες και Ανάλυση κύκλου ζωής). Η αρχική υπόθεση είναι αν κάποια εργαλεία ανάλυσης τείνουν να χρησιμοποιηθούν περισσότερο με την πάροδο του χρόνου. Παράλληλα, διερευνάται και συσχέτιση ανάμεσα στον αριθμό των εργαλείων κάθε μελέτης και αν αυτός παρουσιάζει αυξητική τάση. Από την μελέτη των δημοσιεύσεων διαπιστώθηκε ότι σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκαν δύο ή και περισσότεροι μέθοδοι ανάλυσης συνδυαστικά. Για τον λόγο αυτό, θα ελεγχθεί και η συσχέτιση ανάμεσα στα εργαλεία ανάλυσης, δηλαδή αν η αυξημένη χρήση κάποιου εργαλείου οδηγεί στην αύξηση της χρήσης κάποιου άλλου. Πίνακας 4.9: Συχνότητα εμφάνισης κάθε εργαλείου ανάλυσης που χρησιμοποιήθηκε στις δημοσιεύσεις Εργαλείο ανάλυσης Πλήθος εργασιών Πειράματα 22 Έρευνα και ερωτηματολόγιο Στατιστική και μαθηματική ανάλυση Επιστημονικές πηγές Μετά την επεξεργασία των δεδομένων με το λογισμικό SPSS, τα αποτελέσματα που εξάγονται, αποτυπώνονται στον Πίνακα Ο πίνακας περιέχει τον συντελεστή γραμμικής συσχέτισης για κάθε ζευγάρι μεταβλητών, είτε αυτός είναι ο χρόνος είτε είναι το εργαλείο ανάλυσης. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να γίνει ευκολότερα κατανοητή η συσχέτιση, καθώς όλα τα αποτελέσματα είναι συγκεντρωμένα. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 66

78 Διαπιστώθηκε ότι για κάθε ζευγάρι μεταβλητών παρουσιάζεται μία θετική γραμμική συσχέτιση, εκτός από μία περίπτωση. Η μέθοδος ανάλυσης όπου χρησιμοποιούνται ερευνητικές μελέτες και ερωτηματολόγια δεν παρουσιάζει καμία συσχέτιση με τις πειραματικές μεθόδους και την χρήση τους για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Στα υπόλοιπα ζευγάρια μεταβλητών, παρατηρείται μία ασθενής προς μέση συσχέτιση με τον χρόνο, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η χρήση των εργαλείων ανάλυσης αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Παράλληλα, παρατηρείται μία συσχέτιση και ανάμεσα σε ζευγάρια εργαλείων ανάλυσης. Σε όλες τις περιπτώσεις το πλήθος των εργαλείων που χρησιμοποιούνται σχετίζεται με κάθε ένα από τα άλλα εργαλεία ανάλυσης. Ειδικότερα, στην περίπτωση των μεθόδων «έρευνα και ερωτηματολόγια» και «αναφορά σε βιβλιογραφικές πηγές» η σχέση ανάμεσα στις μεταβλητές είναι ισχυρή και θετικής κλίσης, ενώ και το ζευγάρι εργαλείων «πειράματα» και «μαθηματική/ στατιστική ανάλυση» παρουσιάζει μέση προς ισχυρή γραμμική συσχέτιση. Σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις σχέση ανάμεσα στις μεθόδους ανάλυσης υπάρχει και είναι θετική, αλλά είναι μικρότερης ισχύος. Πίνακας 4.10: Συντελεστής συσχέτισης για κάθε ζευγάρι μεταβλητών που μελετήθηκε Έτος Πειραματικές μέθοδοι Έρευνα και ερωτηματολόγια Στατιστική και μαθηματική ανάλυση Αναφορά σε επιστημονικές πηγές Έτος - 0,44 0,382 0,691 0,444 Πειραματικές μέθοδοι ,07 0,61 0,298 Έρευνα και ερωτηματολόγια Στατιστική και μαθηματική ανάλυση Αναφορά σε επιστημονικές πηγές ,477 0, , Το πλήθος των επιστημονικών εργασιών που χρησιμοποιούν ως μέθοδο ανάλυσης τις πειραματικές μεθόδους αυξάνεται σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Εμφανίζεται μία ασθενής θετική συσχέτιση ανάμεσα στις δύο μεταβλητές με βάση τον συντελεστή Pearson και την διαβάθμιση του Πίνακα 4.1, όμως το διάστημα εμπιστοσύνης ξεπερνάει οριακά την αποδεκτή τιμή. Ταυτόχρονα ο συντελεστής προσδιορισμού δείχνει μία μέση εφαρμογή του ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 67

79 μοντέλου στον πληθυσμό που μελετάται. Συνυπολογίζοντας και την τιμή του συντελεστή t, συμπεραίνεται ότι η εκτίμηση είναι στατιστικά σημαντική. Στην Εικόνα 4.7 απεικονίζεται το διάγραμμα διασποράς των μελετών συναρτήσει του χρόνου. Πίνακας 4.11: Αποτελέσματα συσχέτισης ανάμεσα στις δημοσιεύσεις με εργαλείο ανάλυσης τις πειραματικές μεθόδους και τον χρόνο Pearson r 0,44 Διάστημα εμπιστοσύνης Συντελεστής προσδιορισμού R 0,052 0,440 t statistic -2,066 Εικόνα 4.7: Διάγραμμα διασποράς του πληθυσμού των μελετών στο με χρήση πειραμάτων στον χρόνο Η συνολική εκτίμηση είναι ότι υπάρχει μία αύξηση της χρήσης πειραματικών μεθόδων για την ανάλυση των Α.Ε.Κ.Κ. με την πάροδο του χρόνου και αυτό δικαιολογείται από την ανάγκη για πιο αξιόπιστα αποτελέσματα και πιο σωστές εκτιμήσεις. Τα πειράματα βοηθούν πάντα στην εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων, καθώς προσμετρούνται όλα τα δεδομένα της μελέτης. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 68

80 Το δεύτερο μοντέλο της κατηγορίας είναι το πλήθος των δημοσιεύσεων με εργαλείο ανάλυσης την έρευνα και τα ερωτηματολόγια συναρτήσει του χρόνου. Αναλύοντας τα δεδομένα, τα αποτελέσματα αποτυπώνονται στον Πίνακα Ο συντελεστής συσχέτισης παρουσιάζει μία ασθενή συσχέτιση ανάμεσα στις μεταβλητές. Η τιμή του συντελεστή προσδιορισμού R ορίζει μία σχετικά μικρή εφαρμογή του υποθετικού μοντέλου στον πληθυσμό, ενώ η τιμή του συντελεστή t είναι μικρότερη από την επιθυμητή για να είναι η υπόθεση στατιστικά σημαντική. Στην Εικόνα 4.8 παρουσιάζεται το διάγραμμα διασποράς του πλήθους των μελετών με εργαλείο ανάλυσης την χρήση ερωτηματολογίων και έρευνας συναρτήσει του χρόνου. Πίνακας 4.12: Αποτελέσματα συσχέτισης ανάμεσα στις δημοσιεύσεις με εργαλείο ανάλυσης την έρευνα και τα ερωτηματολόγια, συναρτήσει του χρόνου Pearson r 0,382 Διάστημα εμπιστοσύνης Συντελεστής προσδιορισμού R 0,097 0,382 t statistic -1,743 Εικόνα 4.8: Διάγραμμα διασποράς και ευθεία ελαχίστων τετραγώνων Η συσχέτιση που εμφανίζεται ανάμεσα στις δύο μεταβλητές ερμηνεύεται από το γεγονός ότι το εργαλείο της έρευνας και των ερωτηματολογίων παρουσιάζει ένα σημαντικό πλεονέκτημα. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 69

81 Αυτό είναι η επιστροφή εκτιμήσεων από τους τελικούς χρήστες («feedback»). Στη περίπτωση της διαχείρισης αποβλήτων, μία έρευνα στους εργαζομένους ενός εργοταξίου για την αξιολόγηση της μεθόδου διαχείρισης αλλά και τις προτάσεις τους για την βελτίωση της είναι ίσως το σημαντικότερο εργαλείο για τον σχεδιασμό της στρατηγικής διαχείρισης αλλά και την ουσιαστική αναβάθμισή της. Ο τρίτος έλεγχος συσχέτισης γίνεται ανάμεσα στο πλήθος των μελετών με εργαλείο ανάλυσης την στατιστική και μαθηματική ανάλυση και την πάροδο του χρόνου. Στον Πίνακα 4.13 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της ανάλυσης από το λογισμικό. Η τιμή του συντελεστή Pearson ερμηνεύεται ως μία μέση συσχέτιση, επομένως η γραμμική αύξηση του πλήθους προσεγγίζεται από το υποθετικό μοντέλο. Ο συντελεστής εφαρμογής έχει μία ικανοποιητική τιμή, οπότε και ορίζει μία καλή εφαρμογή του μοντέλου στον πληθυσμό. Η τιμή του συντελεστή t είναι σε αποδεκτά επίπεδα, γεγονός που σημαίνει ότι η υπόθεση για την αύξηση του αριθμού των μελετών με εργαλείο την στατιστική και μαθηματική ανάλυση είναι στατιστικά σημαντική. Στην Εικόνα 4.9 απεικονίζεται το διάγραμμα διασποράς του πλήθους των μελετών συναρτήσει του χρόνου, καθώς και η ευθεία ελαχίστων τετραγώνων. Πίνακας 4.13: Αποτελέσματα συσχέτισης ανάμεσα στις δημοσιεύσεις με εργαλείο την μαθηματική και στατιστική ανάλυση και τον χρόνο Pearson r 0,691 Διάστημα εμπιστοσύνης Συντελεστής προσδιορισμού R 0,001 0,691 t statistic -4,041 Η αυξητική τάση στον αριθμό των δημοσιεύσεων μπορεί μην προσεγγίζεται επαρκώς ως γραμμική, όμως σίγουρα εμφανίζει μία συσχέτιση με τον χρόνο. Οι μέθοδοι μαθηματικής και στατιστικής ανάλυσης δημιουργούν μοντέλα διαχείρισης με αυξημένο βαθμό απόδοσης και καλύτερη εφαρμογή σε διαφορετικές συνθήκες. Τέταρτο εργαλείο ανάλυσης των δημοσιεύσεων αποτελεί η αναφορά σε επιστημονικές πηγές. Είναι το πιο κοινό εργαλείο ανάλυσης, καθώς εκτιμά και αξιολογεί ήδη υπάρχουσες περιπτώσεις και μεθόδους διαχείρισης. Στον Πίνακα 4.14 απεικονίζεται ο συντελεστής Pearson, ο συντελεστής προσδιορισμού R και ο στατιστικός συντελεστής t μαζί με το διάστημα εμπιστοσύνης. Η τιμή του συντελεστή συσχέτισης δείχνει μία ασθενή θετική συσχέτιση ανάμεσα στις μεταβλητές. Η τιμή του συντελεστή προσδιορισμού δείχνει μία καλή εφαρμογή του μοντέλου στο δείγμα και το διάστημα εμπιστοσύνης καλύπτει την υπόθεση. Ο στατιστικός συντελεστής t καθορίζει την πρόταση ως στατιστικά σημαντική. Στην Εικόνα 4.10 αποτυπώνεται το διάγραμμα διασποράς του πληθυσμού. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 70

82 Εικόνα 4.9: Διάγραμμα διασποράς μελετών με εργαλείο την στατιστική και μαθηματική ανάλυση, συναρτήσει του χρόνου Πίνακας 4.14: Αποτελέσματα συσχέτισης ανάμεσα στις δημοσιεύσεις με εργαλείο ανάλυσης την αναφορά σε επιστημονικές πηγές και τον χρόνο Pearson r 0,444 Διάστημα εμπιστοσύνης Συντελεστής προσδιορισμού R 0,05 0,444 t statistic -2,093 Παρά το γεγονός ότι η αρχική υπόθεση δεν τεκμηριώνεται πλήρως από την ανάλυση γραμμικής συσχέτισης, παρατηρείται μία αυξητική τάση στην χρήση του εργαλείου. Η ερμηνεία προκύπτει από την χρησιμότητα της μελέτης επιστημονικών πηγών, από τις οποίες προκύπτουν νέα μοντέλα στρατηγικής διαχείρισης, σε συνδυασμό με την μαθηματική και στατιστική ανάλυση, όπου παρουσιάζεται μία μέση συσχέτιση. Μία μέση προς ισχυρή θετική συσχέτιση μεταξύ τους παρουσίασαν και δύο εργαλεία ανάλυσης, η μαθηματική και στατιστική ανάλυση και οι πειραματικές μέθοδοι. Στον Πίνακα 4.15 απεικονίζονται τα αποτελέσματα της επεξεργασίας των δεδομένων από το λογισμικό. Ο συντελεστής Pearson παρουσιάζει μία υψηλή τιμή που δικαιολογεί την μέση συσχέτιση, ενώ ο συντελεστής R δείχνει μία μέτρια εφαρμογή της υπόθεσης στον πληθυσμό μελέτης. Από ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 71

83 τον συντελεστή t συμπεραίνεται ότι η πρόταση είναι στατιστικά σημαντική. Την Εικόνα 4.11 απεικονίζεται το διάγραμμα διασποράς του πληθυσμού των μελετών με βάσει τα δύο εργαλεία ανάλυσης. Εικόνα 4.10: Διάγραμμα διασποράς πλήθους μελετών με αναφορά σε επιστημονικές πηγές, συναρτήσει του χρόνου Πίνακας 4.15: Αποτελέσματα συσχέτισης ανάμεσα στα εργαλεία ανάλυσης «μαθηματική και στατιστική ανάλυση» και «πειραματικές μέθοδοι» Pearson r 0,610 Διάστημα εμπιστοσύνης Συντελεστής προσδιορισμού R 0,004 0,610 t statistic 1,975 Η σχέση που εμφανίζεται ανάμεσα στα δύο εργαλεία ερμηνεύεται από το γεγονός ότι οι πειραματικές μέθοδοι ανάλυσης προϋποθέτουν την επεξεργασία των αποτελεσμάτων με μαθηματικές και στατιστικές μεθόδους. Και οι δύο περιπτώσεις αποτελούν τα πιο αξιόπιστα εργαλεία για επεξεργασία δεδομένων, καθώς τα δεδομένα που συλλέγονται μεταφράζονται σε ενέργειες που βελτιώνουν τις στρατηγικές διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 72

84 Το πλήθος των δημοσιεύσεων με αναφορά σε επιστημονικές πηγές εμφανίζουν μία ισχυρή συσχέτιση με το πλήθος των εργασιών που χρησιμοποιούν σαν μέσο την έρευνα και την χρήση ερωτηματολογίων. Στον Πίνακα 4.16 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα από την εισαγωγή δεδομένων στο λογισμικό SPSS. Ο συντελεστής Pearson έχει σχετικά υψηλή τιμή που χαρακτηρίζει την θετική συσχέτιση ως γραμμική και ισχυρή. Το διάστημα εμπιστοσύνης είναι μέσα στις αποδεκτές τιμές, όπως επίσης και ο συντελεστής προσδιορισμού R. Ο στατιστικός συντελεστής t έχει μία μικρή τιμή, γεγονός που καθιστά την υπόθεση οριακά σημαντική. Η συνολική εικόνα που αποτυπώνεται στο διάγραμμα διασποράς της εικόνας 4.12 δείχνει ότι η διασπορά του πληθυσμού είναι σχετικά μεγάλη ανάμεσα στις δύο μεταβλητές. Η αρχική υπόθεση, ότι η χρήση της έρευνας αυξάνεται όσο αυξάνεται η αναφορά σε επιστημονικές πηγές δεν καταρρίπτεται από τον συντελεστή συσχέτισης, όμως παρά την τιμή του, δεν φαίνεται να είναι απόλυτα εφαρμόσιμη στον πληθυσμό. Η ερμηνεία προκύπτει από το γεγονός πως με την πάροδο του χρόνου και όσο δημοσιεύονται μελέτες, δημιουργείται μία δεξαμενή επιστημονικής γνώσης με εφαρμογή στην διαχείριση Α.Ε.Κ.Κ. Αντίστοιχα και η δυνατότητα για έρευνες έχει μεγεθυνθεί συγκριτικά με παλαιότερες περιόδους, καθώς τα μέσα είναι εξελιγμένα, και αυτό οδηγεί στην αύξηση του αριθμού των μελετών. Πίνακας 4.16: Αποτελέσματα συσχέτισης του πλήθους των δημοσιεύσεων με χρήση ερωτηματολογίων και έρευνας με το πλήθος των εργασιών με αναφορά σε επιστημονικές πηγές Pearson r 0,741 Διάστημα εμπιστοσύνης Συντελεστής προσδιορισμού R 0,000 0,741 t statistic 0,298 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 73

85 Εικόνα 4.11: Διάγραμμα διασποράς μελετών με εργαλεία ανάλυσης την μαθηματική και στατιστική ανάλυση και τις πειραματικές μεθόδους Εικόνα 4.12: Διάγραμμα διασποράς του πλήθους των μελετών με αναφορά σε επιστημονικές πηγές και των μελετών με χρήση έρευνας και ερωτηματολογίων ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 74

86 4.3.4 Έλεγχος αξιοπιστίας με χρήση του δείκτη εσωτερικής συνέπειας Cronbach a Σε όλους τους χώρους της επιστημονικής έρευνας όπου λαμβάνεται µία μέτρηση, τίθεται το ζήτημα της αξιοπιστίας της μέτρησης αυτής. Η αξιοπιστία αφορά το κατά πόσο µια δοκιμασία αναδεικνύει το πραγματικό μέγεθος του υπό μέτρηση χαρακτηριστικού. Συνεπώς είναι η μέθοδος ελέγχου που καθορίζει αν η διαδικασία έχει συνέπεια. Τα δύο βασικά στοιχεία για να επιτευχθεί η συνέπεια είναι η επαναληπτικότητα και η αναπαραγωγισιμοτητα. Αν ισχύουν και τα δύο κριτήρια, τότε η μέτρηση μπορεί να χαρακτηριστεί συνεπής. Στην παρούσα εφαρμογή για την εκτίμηση της αξιοπιστίας της συσχέτισης, θα χρησιμοποιηθεί ο δείκτης εσωτερικής συνέπειας Cronbach a, και η εφαρμογή του θα γίνει μέσω του λογισμικού SPSS. Ο δείκτης Cronbach ερευνά την εσωτερική συνέπεια της μεθόδου μέτρησης και υπολογίζεται από την συσχέτιση της κάθε τιμής του ερευνώμενου πληθυσμού με την συνολική κλίμακα των αποτελεσμάτων (Cohen et al., 2008). Ο δείκτης Cronbach παίρνει τιμές στο κλειστό διάστημα [0, 1], όπου τιμές ερμηνεύονται ως εξής: a < 0.6, αναξιόπιστη κλίμακα a > 0.6, ελάχιστο αποδεκτό όριο για την αξιοπιστία a > 0.7, επαρκής αλλά όχι καλή a > 0.8, πολύ καλή αξιοπιστία a > 0.95, εξαιρετική αξιοπιστία κλίμακας Εισάγοντας τα δεδομένα των μετρήσεων στο λογισμικό και ακολουθώντας τις απαραίτητες ενέργειες, το πρόγραμμα αποδίδει μία τιμή συντελεστή Cronbach που είναι a = 0,760. Η τιμή αυτή χαρακτηρίζει επαρκή την αξιοπιστία της μέτρησης, αλλά όχι ιδανική. Ο λόγος για την μειωμένη αξιοπιστία είναι κυρίως ο πολύ μικρός πληθυσμός σε κάποιες περιπτώσεις κατηγοριών που επιμερίστηκαν οι μελέτες. Από την αξιοπιστία της κλίμακας μέτρησης συμπεραίνεται μία εσωτερική εγκυρότητα. Επομένως, τα αποτελέσματα της μελέτης υποδεικνύουν μία αιτιώδη σχέση μεταξύ των μεταβλητών σε κάθε περίπτωση, η οποία προκύπτει από τριτογενείς παράγοντες. 4.4 Σύνοψη αποτελεσμάτων Στόχος του κεφαλαίου 4 αποτελεί η ανάλυση των δεδομένων που συγκεντρώθηκαν στις επιστημονικές εργασίες και να παρουσιαστούν τα συμπεράσματα που αφορούν στη συνολική τάση που ακολουθείται για την δημοσίευση εργασιών με θέμα την διαχείριση Α.Ε.Κ.Κ. Στη βάση εκτενούς κριτικής ανάλυσης, η μέθοδος που ακολουθήθηκε είναι η ανάλυση συσχέτισης μεταξύ στοχαστικών μεταβλητών (regression analysis), ενώ το λογισμικό που εφαρμόστηκε ως εργαλείο ανάλυσης είναι το SPSS της IBM. Αναλυτικές εικόνες και στιγμιότυπα οθόνης από την χρήση του προγράμματος παρουσιάζονται στο Παράρτημα IV. Η συγκεκριμένη στατιστική μέθοδος ανάλυσης παράγει πιο αξιόπιστα αποτελέσματα όσο μεγαλύτερος πληθυσμός μελετάται. Επειδή τα δεδομένα που προέκυψαν από την ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 75

87 ομαδοποίηση των δημοσιεύσεων, σε πολλές κατηγορίες δεν ήταν αρκετά για να εξάγουν αποτελέσματα, οι ομάδες δημοσιεύσεων με μικρό πληθυσμό δεν παρουσιάστηκαν καθόλου. Στην Εικόνα 4.13 απεικονίζεται το λειτουργικό περιβάλλον του λογισμικού SPSS. Εικόνα 4.13: Λειτουργικό περιβάλλον του προγράμματος SPSS Αρχικά, πραγματοποιήθηκε ο ορισμός των ζευγαριών μεταβλητών προς ανάλυση. Στις περιπτώσεις που μελετήθηκαν, υπήρχε ως κοινή ανεξάρτητη μεταβλητή σε όλα τα ζευγάρια ο χρόνος, εκτός από δύο. Οι υπόλοιπες μεταβλητές ήταν τυχαίες και απεικόνιζαν κάθε φορά το πλήθος των δημοσιεύσεων σε ετήσια βάση για κάθε μία από τις κατηγορίες που ομαδοποιήθηκαν και ανάλογα με το χαρακτηριστικό τους. Στην συνέχεια διατυπώθηκε η υπόθεση που θα ελέγχονταν από την ανάλυση συσχέτισης. Η μηδενική υπόθεση αφορούσε στο πλήθος των δημοσιεύσεων με κάθε κριτήριο σε σχέση με τον χρόνο, και παρουσιάστηκε αναλυτικά στον Πίνακα 4.1. Με την εισαγωγή των δεδομένων στο SPSS και κατόπιν της επεξεργασίας τους, παρουσιάστηκαν τα σχετικά αποτελέσματα της συσχέτισης. Με την ολοκλήρωση της άνω μεθοδολογίας, πραγματοποιήθηκε έλεγχος για την αξιοπιστία της μεθόδου ανάλυσης μέσω του δείκτη Cronbach a. Στην ως άνω βάση διαπιστώθηκε ισχυρή θετική συσχέτιση παρουσίασε το πλήθος δημοσιεύσεων που χρησιμοποίησε ως εργαλείο ανάλυσης την έρευνα, με το πλήθος των δημοσιεύσεων που χρησιμοποίησαν ως εργαλείο ανάλυσης την αναφορά σε επιστημονικές πηγές. Επιπρόσθετα, διαπιστώθηκε μέση θετική συσχέτιση μεταξύ του πλήθους των εργασιών με εργαλείο ανάλυσης τις μαθηματικές και στατιστικές μεθόδους, και την χρονολογία δημοσίευσης. Για την περίπτωση συσχέτισης του πλήθους των δημοσιεύσεων συναρτήσει του χρόνου, διαπιστώθηκε επίσης μέση προς ισχυρή θετική συσχέτιση. Αξίζει να τονιστεί ότι σε αυτές τις τρεις περιπτώσεις ο συντελεστής συσχέτισης Pearson r είχε τις υψηλότερες τιμές. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 76

88 Στο πλήθος των δημοσιεύσεων που πραγματεύεται την αξιολόγηση συστημάτων διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. διαπιστώθηκε μία μέση θετική συσχέτιση με τον χρόνο. Η ίδια συσχέτιση διαπιστώθηκε και στις δημοσιεύσεις με εργαλεία ανάλυσης τις πειραματικές μεθόδους με τις εργασίες που χρησιμοποιούν την στατιστική και τα μαθηματικά για την αξιολόγηση των δεδομένων τους. Σε όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες η συσχέτιση μεταξύ των μεταβλητών είναι θετική και ασθενής, εκτός από την συσχέτιση του ετήσιου πλήθους των δημοσιεύσεων με αντικείμενο την ποιοτική ανάλυση των Α.Ε.Κ.Κ. όπου δεν υπάρχει καθόλου συσχέτιση. Παρά το γεγονός ότι ο συντελεστής Pearson χαρακτηρίζει τις συσχετίσεις ασθενείς, ποιοτικά οι σχέσεις ανάμεσα στις μεταβλητές μπορούν να αναγνωριστούν ως αμοιβαία εξαρτώμενες από τριτογενείς παράγοντες. Με την ολοκλήρωση της συνολικής αξιολόγησης συσχέτισης των μεταβλητών, πραγματοποιήθηκε ο έλεγχος αξιοπιστίας μέσω τον συντελεστή εσωτερικής συνέπειας Cronbach a. Από την τιμή του συντελεστή συμπεραίνεται ότι τα εργαλεία της ανάλυσης είναι αποδεκτά αξιόπιστα, όμως αποτελούν μία οριακά επαρκή μέθοδο. Υπό το ως άνω πρίσμα, διαπιστώθηκε ότι το πλήθος των εργασιών που δημοσιεύονται ετησίως με θέμα την διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. αυξάνεται. Η λογική ερμηνεία προκύπτει από την συνεχώς αυξανόμενη ανάγκη για λύση στην διαχείριση του συσσωρευμένου όγκου αποβλήτων. Μέσω αυτών των μελετών προκύπτουν νέες εφαρμογές και σχεδιάζονται νέες στρατηγικές αντιμετώπισης του προβλήματος. Στον Πίνακα 4.16 απεικονίζονται όλα τα αποτελέσματα των υποθέσεων που έγιναν με βάση την ανάλυση συσχέτισης. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 77

89 Πίνακας 4.16: Συγκεντρωτικός πίνακας συσχέτισης μεταβλητών Μεταβλητή Χ Μεταβλητή Υ Συσχέτιση Συντελεστής Pearson Διάστημα εμπιστοσύνης Συντελεστής R Χρόνος Πλήθος επιστημονικών εργασιών Θετική, Μέση 0,695 0,001 0,695 Χρόνος Αντικείμενο αξιολόγηση συστημάτων Θετική, Μέση 0,669 0,001 0,669 Χρόνος Αντικείμενο πρόβλεψη όγκου παραγωγής Θετική, Ασθενής 0,389 0,09 0,389 Χρόνος Αντικείμενο ποιοτική ανάλυση Καμία συσχέτιση 0,081 0,735 0,081 Χρόνος Εργαλείο ανάλυσης πειραματικές μέθοδοι Θετική, Ασθενής 0,44 0,052 0,44 Χρόνος Εργαλείο ανάλυσης έρευνα Θετική, Ασθενής 0,382 0,097 0,382 Χρόνος Εργαλείο ανάλυσης στατιστική και μαθηματικά Θετική, Μέση 0,691 0,001 0,691 Χρόνος Εργαλείο ανάλυσης επιστημονικές πηγές Θετική, Ασθενής 0,444 0,5 0,444 Εργαλείο ανάλυσης στατιστική μαθηματικά Εργαλείο ανάλυσης πειραματικές μέθοδοι Θετική, Μέση 0,61 0,004 0,61 Εργαλείο ανάλυσης έρευνα Εργαλείο ανάλυσης επιστημονικές πηγές Θετική, Ισχυρή 0, ,741 Συντελεστής αξιοπιστίας Cronbach a = 0,760 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 78

90 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα Α.Ε.Κ.Κ. αποτελούν για την Ευρωπαϊκή Ένωση ρεύμα αποβλήτων προτεραιότητας. Ο μεγάλος παραγόμενος όγκος σε συνδυασμό με τις επικίνδυνες ουσίες που περιέχουν, αποτελούν τους δύο βασικούς λόγους που δυσκολεύουν την ορθολογική διαχείρισή τους. Ειδικά σε χώρες που δεν είναι δυνατόν να υπάρξει πλήρης καταγραφή της παραγωγής Α.Ε.Κ.Κ., το πρόβλημα διογκώνεται με την ανεξέλεγκτη απόθεση των αποβλήτων(european Commission, 2000). Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούνται από τα Α.Ε.Κ.Κ. είναι ποικίλες και κλιμακούμενης σημαντικότητας. Μικρότερης σημαντικότητας επιπτώσεις είναι η αλλοίωση του φυσικού τοπίου και η μείωση της αξίας γης. Επιπρόσθετα, η ρύπανση του εδάφους και των υπόγειων και υπέργειων υδάτων η ατμοσφαιρική ρύπανση αλλά και ο κινδύνους πυρκαγιάς, αποτελούν επιπτώσεις με μεγαλύτερη επίδραση στο περιβάλλον. Αξίζει να τονιστεί ότι οι επικίνδυνες ουσίες που περιέχονται στα Α.Ε.Κ.Κ. είναι δυνατόν να προκαλέσουν ποικίλα προβλήματα υγείας στους έμβιους οργανισμούς και τον άνθρωπο. Συγκεκριμένα, τοξικές περιεχόμενες ουσίες όπως ο αμίαντος μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα και καρκινογενέσεις. Το σύνολο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τα Α.Ε.Κ.Κ. δίνει κίνητρο στην παγκόσμια κοινότητα για την βελτίωση των στρατηγικών διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ. Στο πλαίσιο της παρούσας διπλωματικής εργασίας πραγματοποιήθηκε μία συνολική αποτύπωση του περιβαλλοντικού προβλήματος των Α.Ε.Κ.Κ. στην Ελλάδα αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Παρουσιάστηκε το νομικό και θεσμικό πλαίσιο για την διαχείριση των αποβλήτων και καταγράφηκαν αναλυτικά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που είναι δυνατόν να προκληθούν από την μη ορθολογική διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. Στην συνέχεια καθορίστηκε η μεθοδολογία για την συλλογή και ταξινόμηση των επιστημονικών εργασιών που πραγματεύονται την διαχείριση Α.Ε.Κ.Κ. και καθορίστηκαν τα όρια της έρευνας. Η στατιστική ανάλυση του συνόλου των εργασιών μέσω της ανάλυσης συσχέτισης (regression analysis) αποτέλεσε πυρήνα της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι διαδικασίες παραγωγής Α.Ε.Κ.Κ. προέρχονται από διαφορετικούς τομείς. Συγκεκριμένα, οι κτιριακές κατασκευές, οι ανακαινίσεις και η οδοποιία αποτελούν τις κυριότερες πηγές παραγωγής αποβλήτων. Επιπρόσθετα, οι εκσκαφές και οι φυσικές καταστροφές ανήκουν στους τομείς που παράγουν μεγάλες ποσότητες Α.Ε.Κ.Κ. Στην Ε.Ε. τα Α.Ε.Κ.Κ αποτελούν το 25-30% των παραγόμενων αποβλήτων. Στην Ελλάδα η ετήσια παραγωγή αγγίζει τα 7 εκατομμύρια τόνους, όμως λόγω έλλειψης στον μηχανισμό καταγραφής υπολογίζεται ότι η παραγωγή είναι πολύ υψηλότερη. Τονίζεται ότι ο μέσος όρος ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των Α.Ε.Κ.Κ. στην Ε.Ε. αγγίζει το 30%, ενώ στην Ελλάδα είναι μόλις 5%. Οι κατευθύνσεις που έχουν οριστεί από την ελληνική νομοθεσία αφορούν στο ποσοστό ανακύκλωσης Α.Ε.Κ.Κ. το οποίο στόχος είναι να φτάσει μέχρι το 2020 το ποσοστό του 70% (ΕΕΔΣΑ, 2015). Αξίζει να τονιστεί ότι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την ανεξέλεγκτη διάθεση των Α.Ε.Κ.Κ. είναι πλείστες. Πιο συγκεκριμένα, επιπτώσεις προκύπτουν τόσο από τα αδρανή ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 79

91 απόβλητα, που αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό των Α.Ε.Κ.Κ., όσο και από τις επικίνδυνες ουσίες που εμπεριέχονται σε αυτά. Τα αδρανή απόβλητα αλλοιώνουν το φυσικό τοπίο, μειώνουν την αξία γης, αποτελούν κίνδυνο τραυματισμού και προκαλούν οπτική και αισθητική όχληση. Παράλληλα, οι ροές υδάτων μέσα από τα απόβλητα έχουν ως αποτέλεσμα την ρύπανση των υπόγειων και υπέργειων υδάτων, ενώ παρασέρνουν υλικά τα οποία φράζουν τις οδούς διαφυγής του νερού με αποτέλεσμα πλημμύρες και υπερχειλίσεις. Η ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλείται είναι μία ακόμη σημαντική επίπτωση, ενώ κίνδυνος τα εκτεθειμένα απορρίμματα μπορούν να αποτελέσουν εστίες πυρκαγιών. Τα επικίνδυνα απόβλητα παρουσιάζουν χαρακτηριστικά τα οποία αποτελούν πηγή κινδύνου για όλους τους έμβιους οργανισμούς. Η σωστή διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων, είτε προέρχονται από τα Α.Ε.Κ.Κ. είτε από άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, αποτελούν προτεραιότητα για την ελληνική και παγκόσμια κοινότητα (Παναγιωτακόπουλος, 2008). Η βιβλιογραφική επισκόπηση πραγματοποιήθηκε για την συλλογή των εργασιών έγινε με την βοήθεια της διαδικτυακής πλατφόρμας αναζήτησης επιστημονικών εργασιών sciencedirect.com. Το κριτήριο που τέθηκε για την αναζήτηση ήταν μόνο θεματικό και όχι χρονολογικό ή γεωγραφικό. Το αποτέλεσμα της αναζήτησης ήταν ένα σύνολο 58 επιστημονικών εργασιών. Η αρχική ταξινόμηση έγινε με την μελέτη κάθε μίας εργασίας και την κωδικοποίηση του ονόματος της με τρόπο τέτοιο που να καθορίζει τα χαρακτηριστικά της. Πιο συγκεκριμένα, το όνομα του αρχείου της κάθε επιστημονικής εργασίας αποτελούταν από πέντε πεδία τα οποία έπαιρναν τιμές ανάλογα με την κάθε παράμετρο ταξινόμησης. Οι παράμετροι ταξινόμησης ήταν πέντε (5) και αφορούσαν (i) στην χρονολογία και χώρα προέλευσης της επιστημονικής εργασίας, (ii) στο θεματικό αντικείμενο, (iii) στο επιστημονικό εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για την ανάλυση, (iv) στους εμπλεκόμενους φορείς για την διεξαγωγή της κάθε επιστημονικής εργασίας, και (v) στα στάδια της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας που εμπλέκεται η κάθε επιστημονική εργασία. Αναλυτικότερα, οι επιστημονικές εργασίες με θέμα την διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά το 1996, αλλά από τότε εμφανίζεται μία αύξηση του ενδιαφέροντος της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας προς το συγκεκριμένο θέμα. Υπήρξαν 28 κράτη προέλευσης των επιστημονικών εργασιών, με πρώτο σε πληθυσμό να είναι η Κίνα και δεύτερο το Χονγκ Κονγκ. Το ως άνω τεκμηριώνεται τόσο από τον αυξημένο πληθυσμό, άρα και την έντονη κατασκευαστική δραστηριότητα, όσο και από την ανάγκη για μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ακολουθούν η Ισπανία, η Βραζιλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Το θεματικό αντικείμενο της κάθε επιστημονικής εργασίας, αποτέλεσε την δεύτερη κατηγορία ταξινόμησης των επιστημονικών εργασιών. Καταγράφηκαν οκτώ (8) διαφορετικά θεματικά αντικείμενα, με το μεγαλύτερο αριθμό εργασιών να συγκεντρώνουν οι κατηγορίες (i) Αξιολόγηση συστημάτων διαχείρισης A.E.K.K. (16 εργασίες), (ii) η πρόβλεψη όγκου παραγωγής Α.Ε.Κ.Κ. (13 εργασίες), και (iii) η ποιοτική ανάλυση των Α.Ε.Κ.Κ. (11 εργασίες) (iv) τεχνολογίες διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. (4 εργασίες) (v) στρατηγικές διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. (4 εργασίες) (vi) εθνικά σχέδια διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. (4 εργασίες) (vii) βιβλιογραφική ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 80

92 ανασκόπηση (4 εργασίες) και (viii) συστήματα υποστήριξης αποφάσεων (5 επιστημονικές εργασίες). Τα εργαλεία που εντοπίστηκαν και αξιοποιήθηκαν από κάθε επιστημονική εργασία για την ανάλυση της διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ. είναι έξι (6). Συνηθέστερο την παραπομπή σε επιστημονικές πηγές (28 επιστημονικές εργασίες). Ακολουθούν (ii) Η στατιστική και μαθηματική ανάλυση (25 εργασίες), (iii) Οι πειραματικές μετρήσεις (22 εργασίες), (iv) Η έρευνα και η χρήση ερωτηματολογίων (14 εργασίες), (v) Η χρήση περιβαλλοντικών δεικτών (4 εργασίες), και (vi) Η ανάλυση κύκλου ζωής των Α.Ε.Κ.Κ. (3 εργασίες). Σημειώνεται ότι σε πολλές περιπτώσεις επιστημονικών εργασιών χρησιμοποιήθηκαν παραπάνω από ένα εργαλεία ανάλυσης ταυτόχρονα. Οι εμπλεκόμενοι φορείς για την συγγραφή των επιστημονικών εργασιών ήταν από τέσσερεις τομείς. Συχνότερη παρουσία εμφάνισε ο ακαδημαϊκός τομέας (53 επιστημονικές εργασίες). Ακολουθούν οι κρατικοί φορείς (28 εργασίες), ο βιομηχανικός κλάδος (18 εργασίες) και τέλος τα ερευνητικά ινστιτούτα (12 εργασίες). Όπως και με τα εργαλεία ανάλυσης, έτσι και οι εμπλεκόμενοι φορείς είναι δυνατόν να είναι και παραπάνω από ένας για κάθε επιστημονική εργασία. Η αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα των Α.Ε.Κ.Κ. αποτέλεσε το πέμπτο κριτήριο ταξινόμησης των επιστημονικών εργασιών. Παρά την χρησιμότητα του συγκεκριμένου εργαλείου, δεν χρησιμοποιήθηκε στο σύνολο του μελετώμενου πληθυσμού. Οι επιστημονικές εργασίες ομαδοποιήθηκαν ανάλογα με το στάδιο της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας το οποίο μελετούν. Οι περισσότερες εργασίες εμπλέκονται στο στάδιο της μεταποίησης και επεξεργασίας αποβλήτων (10 επιστημονικές εργασίες σε σύνολο 35). Ακολουθούν τα στάδια (i) σχεδιασμός κτιρίου και προσχεδιασμένη κατεδάφιση (4 εργασίες), (ii) διαχωρισμός και διαλογή Α.Ε.Κ.Κ. (4 εργασίες), (iii) ανάλυση και αξιολόγηση επικινδυνότητας (8 εργασίες), και (iv) επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και τελική απόθεση αποβλήτων (9 εργασίες). Παρατηρείται ότι υπάρχουν επιστημονικές εργασίες όπου αναλύεται παραπάνω από ένα στάδια της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας των Α.Ε.Κ.Κ. Στη συνέχεια πραγματοποιείται η στατιστική ανάλυση του πληθυσμού των εργασιών με χρήση στατιστικών μεθόδων. Η μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν είναι η παλινδρόμηση και η συσχέτιση μεταβλητών (correlation and regression analysis) με χρήση του λογισμικού στατιστικής ανάλυσης SPSS της IBM. Με τον ορισμό του θεωρητικού υπόβαθρου για την στατιστική μέθοδο και την παρουσία του πληθυσμού προς ανάλυση, ακολουθεί η συσχέτιση με την χρήση του προγράμματος. Η ανάλυση συσχέτισης δεν πραγματοποιήθηκε σε όλες τια κατηγορίες ταξινόμησης, καθώς είναι αναγκαίο συγκεκριμένο πλήθος δείγματος για να υπάρξει αξιοπιστία στα αποτελέσματα. Η υπόθεση που υιοθετήθηκε αφορά στην συσχέτιση του πλήθους των επιστημονικών εργασιών για κάθε ζευγάρι μεταβλητών. Ισχυρή συσχέτιση διαπιστώθηκε ανάμεσα στο πλήθος των επιστημονικών εργασιών με εργαλείο ανάλυσης την έρευνα με το πλήθος των επιστημονικών εργασιών με εργαλείο ανάλυσης την χρήση επιστημονικών πηγών. Μέση συσχέτιση αποτελεσμάτων παρουσιάζεται ανάμεσα (i) στο πλήθος των δημοσιεύσεων και τον χρόνο, (ii) στο πλήθος των δημοσιεύσεων με αντικείμενο μελέτης την αξιολόγηση συστημάτων διαχείρισης Α.Ε.Κ.Κ. και τον χρόνο, ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 81

93 (iii) στο πλήθος επιστημονικών εργασιών με εργαλείο ανάλυσης την στατιστική και τα μαθηματικά και τον χρόνο, και (iv) στο πλήθος των επιστημονικών εργασιών με εργαλείο ανάλυσης την στατιστική και το πλήθος των εργασιών με εργαλείο ανάλυσης τις πειραματικές μεθόδους. Για την μελέτη αξιοπιστίας επιλέχθηκε ο συντελεστής αξιοπιστίας Cronbach a, ο οποίος ορίζει μία επαρκή αξιοπιστία για την ανάλυση συσχέτισης που πραγματοποιήθηκε. Από το σύνολο της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της παρούσας διπλωματικής εργασίας, γίνεται κατανοητή η επιτακτική ανάγκη για αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των Α.Ε.Κ.Κ. Το κύριο χαρακτηριστικό στην παραγωγή τους που είναι ο τεράστιος παραγόμενος όγκος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί προς όφελος της οικονομίας, καθώς το συντριπτικό ποσοστό του ρεύματος αποβλήτων είναι ανακυκλώσιμο ή και επαναχρησιμοποιούμενο. Ταυτόχρονα αυτό οδηγεί στα περιβαλλοντικά οφέλη, που προκύπτουν από την σωστή στρατηγική διαχείρισης των Α.Ε.Κ.Κ. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 82

94 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Α. Ξένη βιβλιογραφία Abdelhamid M. (2014), «Assessment of different construction and demolition waste management approaches», HBRC Journal, Vol.10, Banias G., Achillas C., Vlachokostas C., Moussiopoulos N., Tarsenis S. (2010), «Assessing multiple criteria for the optimal location of a construction and demolition waste management facility», Building and Environment, Vol.45, Banias G., Achillas C., Vlachokostas C., Moussiopoulos N., Papaioannou I. (2011), «A webbased Decision Support System for the optimal management of construction and demolition waste», Waste Management, Vol.31, Begum R., Siwar C., Pereira J., Jaafar A. (2006), «A benefit cost analysis on the economic feasibility of construction waste minimisation: The case of Malaysia», Resources, Conservation and Recycling, Vol.48, Begum R., Siwar., Pereira J., Jaafar A. (2006), «Implementation of waste management and minimisation of the construction industry in Malaysia», Resources, Conservation and Recycling, Vol.51, Begum R., Siwar C., Pereira J., Jaafar A. (2009), «Attitude and behavioral factors in waste management in the construction industry of Malaysia», Resources, Conservation and Recycling, Vol.53, Bianchini G., Marrocchino E., Tassinari R., Vaccaro C. (2004), «Recycling of construction and demolition waste materials: a chemical - mineralogical appraisal», Waste Management, Vol.25, Bossink B.A.G., Brouwers H.J.H., (1996), «Construction waste: quantification and source evaluation», J. Construct. Eng. Management, Vol.122, Brown C., Milke M., Seville E. (2011), «Disaster waste management: A review article», Waste Management, Vol.31, Casares M., Ulierte N., Mataran A., Ramos A., Zamorano M. (2005), «Solid industrial wastes and their management in Asegra (Granada, Spain)», Waste Management, Vol.25, Chen Z., Li H., Wong C. (2002), «An application of bar-code system for reducing construction wastes», Automation in Construction, Vol.11, Chowdhury R., Apul D., Fry T. (2009), «A life cycle based environmental impacts assessment of construction materials used in road construction», Resources, Conservation and Recycling, Vol.54, ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 83

95 Crowther P., (2001), «Developing an Inclusive Model for Design for Deconstruction. Deconstruction and Materials Reuse: Technology, Economics, and Policy». International Council for Research and Innovation in Building Construction (CIB) Publication 266, Task Group 39 meeting, Wellington, New Zealand, April. Dahlbo H., Bacher J., Lahtinen K., Jouttijarvi T., Suoheimo P., Mattila T., Sironen S., Myllymaa T., Saramaki K. (2015), «Construction and demolition waste management - a holistic evaluation of environmental performance», Journal of Cleaner Production, 1-9. Dantas A., Leite M., Nagahama K. (2012), «Prediction of compressive strength of concrete containing construction and demolition waste using artificial neural networks», Construction and Building Material, Vol.38, De Melo A., Goncalves A., Martins I. (2011), «Construction and demolition waste generation and management in Lisbon (Portugal)», Resources, Conservation and Recycling, Vol.55, Delay M., Lager T., Schulz H., Frimmel F. (2006), «Comparison of leaching tests to determine and quantify the release of inorganic contaminants in demolition waste», Waste Management, Vol.27, Department of Environment and Conservation of Australia, (2009), «Environmental guidelines for construction and demolition waste recycling facilities», Australia, September. Ding T., Xiao J. (2014), «Estimation of building-related construction and demolition waste in Shanghai», Waste Management, Vol.34, Durmisevic E. and Brouwer D. (2002), «Design Aspects of Decomposable Building Structures, Design for Deconstruction and Materials Reuse», Proceedings of the International Council for Research and Innovation in Building Construction (CIB) Task Group 39 Deconstruction Meeting, Karlsruhe, 9 April 2002, EC (European Commission), (2000), Directorate-General Environment, Directorate EIndustry and Environment, ENV.E.3-Waste Management, Management of Construction and Demolition Waste, Working Document No. 1. Ekanayake L., Ofori G. (2004), «Building waste assessment score: design-based tool», Building and Environment, Vol.39, El-Haggar Salah M., (2007), Sustainability of Construction and Demolition Waste Management, Sustainable Industrial Design and Waste Management Cradle to cradle for Sustainable Development, Esin T., Cosgun N. (2006), «A study conducted to reduce construction waste generation in Turkey», Building and Environment, Vol.42, ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 84

96 European Waste Catalog, E.W.C. (2002), Environmental Protection Agency. Fatta D., Papadopoulos A., Avramikos E., Sgourou E., Moustakas K., Kourmoussis F., Mentzis A. and Loizidou M., (2003). «Generation and management of construction and demolition waste in Greece an existing challenge», Resour. Conserv. Recycl. 40, Gangolells M., Casals M., Forcada N., Macarulla M. (2014), «Analysis of the implementation of effective waste management practices in construction projects and sites», Resources, Conservation and Recycling, Vol.93, Guy, B. Shell, S. (2002) «Design for Deconstruction and Materials Reuse». Proceedings of the CIB Task Group 39 Deconstruction Meeting, CIB Report, Publication 272, Karlsruhe, Germany. Hurley J.W., Goodier C., Garrod E., Grantham R., Lennon T., Waterman A. (2002), «Design for Deconstruction Tools and Practices, Design for Deconstruction and Materials Reuse», Proceedings of the International Council for Research and Innovation in Building Construction (CIB) Task Group 39 Deconstruction Meeting, Karlsruhe, 9 April 2002, Jang Y., Townsend T. (2000), «Occurrence of organic pollutants in recovered soil fines from construction and demolition waste», Waste Management, Vol.21, Katz A., Baum H. (2010), «A novel methodology to estimate the evolution of construction waste in construction sites», Waste Management, Vol.31, Kaufmann D., Kraay A., Mastruzzi M. (2007). Governance matters VI: Aggregate and individual governance indicators for Working paper 4280, World Bank Klang A., Vikman P., Brattebo H., (2002), «Sustainable management of demolition waste - an intergrated model for the evaluation of enviromental economic and social aspects», Resources, Conservation and Recycling, Vol.38, Kofoworola O., Gheewala S. (2008), «Estimation of construction waste generation and management in Thailand», Waste Management, Vol.29, Kourmpanis B, Papadopoulos A., Moustakas K., Kourmoussis F., Stylianou M., Loizidou M., An integrated approach for the management of demolition waste in Cyprus. Waste management and Research 26, Krook J., Martensson A., Eklund M. (2007), «Evaluating waste management strategies A case of metal-contaminated waste wood», Resources, Conservation and Recycling, Vol.52, Lampris C., Lupo R., Cheeseman C. (2008), «Geopolymerisation of silt generated from construction and demolition waste washing plants», Waste Management, Vol.29, Lauritzen E. (1998), «Emergency construction waste management», Safety Science, Vol.30, ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 85

97 Leite F., Motta R., Vasconcelos K., Bernucci L. (2010), «Laboratory evaluation of recycled construction and demolition waste for pavements», Construction and Building Materials, Vol.25, Li J., Ding Z., Mi X., Wang J. (2013), «A model for estimating construction waste generation index for building project in China», Resources, Conservation and Recycling, Vol.74, Li M., Yang J. (2014), «Critical factors for waste management in office building retrofit projects in Australia», Resources, Conservation and Recycling, Vol.93, Marzouk M., Azab S. (2013), «Environmental and economic impact assessment of construction anddemolition waste disposal using system dynamics», Resources, Conservation and Recycling, Vol. 82, McGrath C. (2001), «Waste minimisation in practice», Resources, Conservation and Recycling, Vol.32, Medina C., Banfill P., Sanchez de Rojas >, Frias M. (2012), «Rheological and calorimetric behaviour of cements blended with containing ceramic sanitary ware and construction/demolition waste», Construction and Building Materials, Vol.40, Moussiopoulos N., Papadopoulos A., Iakovou E., Achillas H., Aidonis D., Anastaselos D., Banias G. (2007), «Legislative framework on Construction and Demolition waste management», 1st International Conference on Environmental Management, Engineering, Planning and Economics, Skiathos, pp Mymrin V., Correa S. (2005), «New construction material from concrete production and demolition wastes and lime production waste», Construction and Building Materials, Vol.21, Nagapan S., Rahman I., Asmi A., Adnan N. (2013), «Study of site's construction waste in Batu Bahat, Johor», Procedia Engineering, Vol.53, Ortiz O., Pasqualino J., Castells F. (2009), «Environmental performance of construction waste: Comparing three scenarios from a case study in Catalonia, Spain», Waste Management, Vol.30, Ortiz O., Pasqualino J., Diez G., Castells F. (2010), «The environmental impact of the construction phase: An application to composite walls from a life cycle perspective», Resources, Conservation and Recycling, Vol.54, Osmani M., Glass J., Price A. (2007), «Architects perspectives on construction waste reduction by design», Waste Management, Vol.28, Poon C., Yu A., Ng L. (2001), «On-site sorting of construction and demolition waste in Hong Kong», Resources, Conservation and Recycling, Vol.32, ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 86

98 Richardson A., Coventry K., Bacon J. (2010), «Freeze/thaw durability of concrete with recycled demolition aggregate compared to virgin aggregate concrete», Journal of Cleaner Production, Vol.19, Rodriguez G., Medina C., Alegre F., Asensio E., Sanchez de Rojas M. (2014), «Assessment of Construction and Demolition Waste plant management in Spain: in pursuit of sustainability and eco-efficiency», Journal of Cleaner Production, Vol.90, Rounce G. (1998), «Quality, waste and cost considerations in architectural building design management», International Journal of Project Management, Vol.16, Roussat N., Mehu J., Abdelghafour M., Brula P. (2007), «Leaching behaviour of hazardous demolition waste», Waste Management, Vol.28, Roussat N., Dujet C., Mehu J. (2008), «Choosing a sustainable demolition waste management strategy using multicriteria decision analysis», Waste Management, Vol.29, Sabai M., Cox M., Mato R., Egmond E., Lichtenberg J. (2012), «Concrete block production from construction and demolition waste in Tanzania», Resources, Conservation and Recycling, Vol.72, Saez P., Merino M., Gonzalez A., Amores C. (2013), «Best practice measures assessment for construction and demolition waste management in building constructions», Resources, Conservation and Recycling, Vol.75, Seror N., Hareli S., Portnov B. (2014), «Evaluating the effect of vehicle impoundment policy on illegal construction and demolition waste dumping: Israel as a case study», Waste Management, Vol.34, Tam V., Tam C. (2005), «A review on the viable technology for construction waste recycling», Resources, Conservation and Recycling, Vol.47, Trankler J., Walker I. And Dohmann M. (1996), «Enviromental impact of demolition waste- An overview on 10 years of research and experience», Waste Management, Vol.16, Ulsen C., Kahn H., Hawlitschek G., Masini E., Angulo S., John V. (2012), «Production of recycled sand from construction and demolition waste», Construction and Building Material, Vol.40, Ulsen C., Kahn H., Hawlitschek G., Masini E., Angulo S. (2012), «Separability studies of construction and demolition waste recycled sand», Waste Management, Vol.33, Wahlstrom M., Laine-Ylijoki J., Maattanen A., Luotojarvi T., Kivekas L. (1999), «Enviromental quality assurance system of crushed mineral demolition waste in road constructions», Waste Management, Vol.20, Wang J., Yuan H., Kang X., Lu W. (2010), «Critical success factors for on-site sorting of construction waste: A china study», Resources, Conservation and Recycling, Vol.54, ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 87

99 Wang J., Li Z., Tam V. (2013), «Critical factors in effective construction waste minimization at thedesign stage: A Shenzhen case study, China», Resources, Conservation and Recycling, Vol.82, 1-7. Wu Z., Yu A., Shen L., Liu G. (2014), «Quantifying construction and demolition waste: An analytical review», Waste Management, Vol.34, Yu A., Poon C., Wong A., Yip R., Jaillon L. (2012), «Impact of Construction Waste Disposal Charging Scheme on work practices at construction sites in Hong Kong», Waste Management, Vol.33, Yuan F., Shen L., Li Q. (2011), «Emergy analysis of the recycling options for construction and demolition waste», Waste Management, Vol.31, Yuan H., Chini A., Lu Y., Shen L. (2011), «A dynamic model for assessing the effects of management strategies on the reduction of construction and demolition waste», Waste Management, Vol.32, Zakaria M., Cabrera J. (1996), «Performance and durability of concrete made with demolition waste and artificial fly ash-clay aggregates», Waste Management, Vol.16, Zygouras M., Karagiannidis A. and Malamakis A., Construction and demolition waste processing in Athens, Greece: A pilot demonstration. International Journal of Environment and Waste Management, Vol.3, ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 88

100 Β. Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία Αραβώσης Κ. (2010), «Η διαχείριση του αμίαντου Παρόν και προοπτικές», Ημερίδα: «Η διαχείριση στερεών αποβλήτων Παρόν και προοπτικές», Αθήνα. Γαρδέλης Γ. (2011), «Διαχείριση οικοδομικών αποβλήτων, περίπτωση Ν. Αττικής», Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Χημικών Μηχανικών, Επιβλέπουσα: Γρηγοροπούλου Ε., Αθήνα, Μάρτιος. Γκαλμπένης Κ., Τσίμας Σ., (2005), Αξιοποίηση οικοδομικών απορριμμάτων, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Χημικών Μηχανικών, Αθήνα. Ελληνική Δημοκρατία, (2003). Μέτρα και όροι για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων- Εθνικός και περιφερειακός σχεδιασμός διαχείρισης (ΚΥΑ 50910/2727/2003). Δεκέμβριος. Ελληνική Δημοκρατία (2010). Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) (ΚΥΑ 36259/1757/Ε103/2010). Αύγουστος. Ελληνική Δημοκρατία, Νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης, ελέγχου κατασκευών και λοιπές διατάξεις (Ν. 4030/2011). Νοέμβριος. Καραγιάννης Β. (2013), «Διαχείριση στερεών αποβλήτων Ανακύκλωση», Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κισσάβου Ελασσόνας Επιμορφωτική Ημερίδα για ενηλίκους «Διαχείριση Αστικών Αποβλήτων, Ο Ενεργός Πολίτης για το Περιβάλλον και την Αειφορία», Λάρισα. Μπανιάς Γ. (2009). Ανάπτυξη συστήματος για τη βέλτιστη διαχείριση αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα. Διδακτορική εργασία. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Θεσσαλονίκη. Μουσιόπουλος Ν., Ιακώβου Ε., Παπαδόπουλος Α., Αχίλλας Χ., Αηδόνης Δ., Αναστασέλος Δ., Μπανιάς Γ. (2011), Εφαρμογές επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης δομικών υλικών στο τέλος της ωφέλιμης τους ζωής. Δόμηση & Κατασκευαστές, Τεύχος 3-4. Παναγιωτακόπουλος Π. (2008), «Περιβαλλοντικές επιπτώσεις και η διάσταση της βιωσιμότητας στην κατασκευή», Σημειώσεις διαλέξεων, Θεσσαλονίκη. Ροίδη Π. (2014). Ανάλυση κύκλου ζωής πρακτικών εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Ενεργειακός τομέας, Εργαστήριο Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής, Επιβλέπων: Ν. Μουσιόπουλος, Θεσσαλονίκη, Απρίλιος. Σταθακόπουλος Α., (2011), «Μοντέλο διαχείρισης των αποβλήτων από εκσκαφές κατασκευές και κατεδαφίσεις (Α.Ε.Κ.Κ.): Πεδίο εφαρμογής η ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης», Διδακτορική εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Τομέας επιστήμης και τεχνολογίας των κατασκευών, Επιβλέπων: Οικονόμου Ν., Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 89

101 Φουρλής Α. (2014), «Απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων: Μέθοδοι διαχείρισης, περιβαλλοντικές επιπτώσεις και προοπτικές επαναχρησιμοποίησης», Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 90

102 Γ. Διαδικτυακοί τόποι Παπαδόπουλος Γ., Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών URL: Τελευταία επίσκεψη: 5/7/2015. Ελληνική Εταιρία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, ΕΕΔΣΑ, 2015, URL: τελευταία επίσκεψη: 5/9/2015. Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, ΕΛΙΝΥΑΕ, 2015, URL: Τελευταία επίσκεψη: 5/9/2015. Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης, ΕΟΑΝ, URL: τελευταία επίσκεψη: 5/9/2015. Ευρωπαϊκή Εταιρία Στατιστικής, Eurostat, URL: τελευταία επίσκεψη: 6/9/2015. Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος, ΟΤΕ, Πρόγραμμα εταιρικής υπευθυνότητας, URL: τελευταία επίσκεψη: 5/9/2015. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ΥΠΕΚΑ, URL: τελευταία επίσκεψη: 3/12/2014. Enterprise Greece, URL: τελευταία επίσκεψη: 7/9/2015. European Topic Centre on Sustainable Consumption and Production, EIONET, 2015, URL: τελευταία επίσκεψη 5/9/2015. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 91

103 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι Δημοσιεύσεις που συγκεντρώθηκαν για την διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 92

104 Πίνακας Ι.1: Συγκεντρωτικός πίνακας δημοσιεύσεων Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΩΔΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1 Enviromental impact of demolition waste-an overview on 10 years of research and experience 1.A.re.AC,AU 24 2 Enviromental quality assurance system of crushed mineral demolition waste in road constructions 2.G.ex.RI 0 3 Sustainable management of demolition waste - an intergrated model for the evaluation of environmental economic and social aspects 3.E.in,qu.AC,AU 52 4 Recycling of construction and demolition waste materials: a chemical - mineralogical appraisal 4.G.ex.AC 38 5 Implementation of waste management and minimization of the construction industry in Malaysia 5.C.ex.AC,AU,IN 22 6 Comparison of leaching tests to determine and quantify the release of inorganic contaminants in demolition waste 6.G.ex.AC,AU 25 7 Evaluating waste management strategies A case of metalcontaminated waste wood 7.B.re.AC,AU 10 8 Architects perspectives on construction waste reduction by design 8.B.qu,re.AC,IN 61 9 Leaching behavior of hazardous demolition waste 9.G.ex.AC,AU,IN 19 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 93

105 Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΩΔΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 10 Attitude and behavioral factors in waste management in the construction industry of Malaysia 10.C.qu,st.AC,AU,IN,RI A web-based Decision Support System for the optimal management of construction and demolition waste 11.H.st.AC Geopolymerisation of silt generated from construction and demolition waste washing plants 12.A.ex.AC,IN Choosing a sustainable demolition waste management strategy using multicriteria decision analysis 13.H.ex.AC,AU The environmental impact of the construction phase: An application to composite walls from a life cycle perspective 14.B.lca.AC,AU,RI Environmental performance of construction waste: Comparing three scenarios from a case study in Catalonia, Spain 15.E.ex,lca.AC,AU,RI A novel methodology to estimate the evolution of construction waste in construction sites \16.F.ex,st,re.AC,AU Separability studies of construction and demolition waste recycled sand 17.G.ex.AC,AU,RI,IN 3 18 Solid industrial wastes and their management in Asegra (Granada, Spain) 18.E.re.AC,AU,IN 20 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 94

106 Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΩΔΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 19 Impact of Construction Waste Disposal Charging Scheme on work practices at construction sites in Hong Kong 19.C.in,st,re.AC,IN Analysis of the implementation of effective waste management practices in construction projects and sites 20.E.qu,re.AC,IN 0 21 Critical factors for waste management in office building retrofit projects in Australia 21.A.qu,st.AC,IN 0 22 Assessment of different construction and demolition waste management approaches 22.H.in,st,re.AU 0 23 New construction material from concrete production and demolition wastes and lime production waste 23.A.ex.AC,AU,RI Production of recycled sand from construction and demolition waste 24.A.ex.AC,AU,RI,IN 7 25 Rheological and calorimetric behavior of cements blended with containing ceramic sanitary ware and construction/demolition waste 25.G.ex,st.AC,RI,IN 6 26 Prediction of compressive strength of concrete containing construction and demolition waste using artificial neural networks 26.G.st.AC,AU Quality, waste and cost considerations in architectural building design management 27.F.in,re.IN 45 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 95

107 Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΩΔΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 28 On-site sorting of construction and demolition waste in Hong Kong 28.C.qu,st,re.AC Waste minimisation in practice 29.F.st.RI An application of bar-code system for reducing construction wastes 30.F.ex,st.AC,IN A review on the viable technology for construction waste recycling 31.A.re.AC,AU A benefit cost analysis on the economic feasibility of construction waste minimization: The case of Malaysia 32.E.st,re.AC,AU,RI A life cycle based environmental impacts assessment of construction materials used in road construction 33.E.lca.AC,AU Critical success factors for on-site sorting of construction waste: A china study 34.E.qu,st.AC A model for estimating construction waste generation index for building project in China 35.F.in,re.AC,AU 6 36 Critical factors in effective construction waste minimization at the design stage: A Shenzhen case study, China 36.F.qu,re.AC 10 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 96

108 Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΩΔΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 37 Occurrence of organic pollutants in recovered soil fines from construction and demolition waste 37.G.ex,st.AC,AU,IN Building waste assessment score: design-based tool 38.F.qu,re.AC A study conducted to reduce construction waste generation in Turkey 39.F.re.AC Freeze/thaw durability of concrete with recycled demolition aggregate compared to virgin aggregate concrete 40.G.ex,re.AC Performance and durability of concrete made with demolition waste and artificial fly ash-clay aggregates 41.G.ex.AC Laboratory evaluation of recycled construction and demolition waste for pavements 42.G.ex,re.AC,AU Construction and demolition waste management e a holistic evaluation of environmental performance 43.E.st.AC,AU,RI,IN 0 44 Assessment of Construction and Demolition Waste plant management in Spain: in pursuit of sustainability and eco-efficiency 44.E.ex,qu,re.AC,AU,RI 0 45 Study of site's construction waste in Batu Bahat, Johor 45.F.ex,st.AC 1 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 97

109 Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΩΔΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 46 Construction and demolition waste generation and management in Lisbon (Portugal) 46.F.st,re.AC,AU 7 47 Concrete block production from construction and demolition waste in Tanzania 47.A.ex.AC,AU 3 48 Best practice measures assessment for construction and demolition waste management in building constructions 48.E.qu,st.AC,IN 7 49 Environmental and economic impact assessment of construction and demolition waste disposal using system dynamics 49.E.st.AC 6 50 Emergency construction waste management 50.B.qu,re.IN Estimation of construction waste generation and management in Thailand 51.F.st,re.AC Disaster waste management: A review article 52.D.re.AC Energy analysis of the recycling options for construction and demolition waste 53.B.ex,st.AC 8 54 A dynamic model for assessing the effects of management strategies on the reduction of construction and demolition waste 54.E.ex,st.AC 27 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 98

110 Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΩΔΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 55 Evaluating the effect of vehicle impoundment policy on illegal construction and demolition waste dumping: Israel as a case study 55.E.qu,st,re.AC 0 56 Quantifying construction and demolition waste: An analytical review 56.F.re.AC 4 57 Estimation of building-related construction and demolition waste in Shanghai 57.F.st,re.AC,AU 0 58 Assessing multiple criteria for the optimal location of a construction and demolition waste management facility 58.H.st,re.AC Generation and management of construction and demolition waste in Greece 59.F.st,re.AC An integrated approach for the management of demolition waste in Cyprus 60.E.ex.re.AC 6 61 Construction and demolition waste processing in Athens, Greece: a pilot demonstration 61.E.st,re.AC 11 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 99

111 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ Ορισμοί εννοιών Α.Ε.Κ.Κ. με βάση την νομοθεσία ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 100

112 Αδρανή απόβλητα: Τα μη επικίνδυνα απόβλητα που δεν υφίστανται καμία σημαντική φυσική, χημική ή βιολογική μετατροπή. Τα αδρανή απόβλητα δεν διαλύονται, δεν καίγονται ούτε συμμετέχουν σε άλλες φυσικές ή χημικές αντιδράσεις, δεν βιοδιασπώνται ούτε επιδρούν δυσμενώς σε άλλα υλικά με τα οποία έρχονται σε επαφή κατά τρόπο ικανό να προκαλέσει ρύπανση του περιβάλλοντος ή να βλάψει την υγεία του ανθρώπου. Η συνολική αποπλυσιμότητα και περιεκτικότητα σε ρύπους των αποβλήτων και η οικοτοξικότητα των στραγγισμάτων πρέπει να είναι αμελητέες και ειδικότερα να μη θέτει σε κίνδυνο την ποιότητα των επιφανειακών ή και υπογείων υδάτων. Οικοδομικές εργασίες: Ανεγέρσεις, κατεδαφίσεις, ανακαινίσεις, επισκευές, περιφράξεις και περιστοιχίσεις ατομικών κατοικιών ή/και κτιριακών συγκροτημάτων. Διαχείριση υλικών για οικοδομικές εργασίες και έργα τεχνικών υποδομών: α) Η παραγωγή ή/και διάθεση υλικών από τα οποία κατασκευάζονται άμεσα προϊόντα που προορίζονται για οικοδομικές εργασίες (προμήθεια πρωτογενών και δευτερογενών υλικών όπως ορίζονται στις παραγράφους 25 και 26 του άρθρου 3 του Ν.2939 (2001) εφεξής: ''προμήθεια'' β) Η παραγωγή προϊόντων για οικοδομικές εργασίες «κατασκευή» γ) Διάθεση στην αγορά (εμπορία συμπεριλαμβανομένης και της εισαγωγής) προϊόντων για να χρησιμοποιηθούν από τους χρήστες για οικοδομικές εργασίες ''διακίνηση''. Στην διακίνηση δεν συμπεριλαμβάνονται οι εργασίες μεταφοράς καθαυτές Αξιοποίηση»: Κάθε εργασία που προβλέπεται στο Παράρτημα IV.Β (εργασίες αξιοποίησης) του άρθρου 17 της Κ.Υ.Α /2727/2003, συμπεριλαμβανομένων επιπλέον των επιχωματώσεων, αποκαταστάσεων ανενεργών λατομείων και ανεξέλεγκτων χωματερών, επικαλύψεων χώρων υγειονομικής ταφής και εν γένει αναμόρφωση υποβαθμισμένων τοπίων ή αναπλάσεων χώρων. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 101

113 Πίνακας ΙΙ.1: Επικίνδυνα Α.Ε.Κ.Κ. όπως περιλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων (E.W.C., 2002) ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 102

114 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ Επιπτώσεις επικίνδυνων αποβλήτων στα Α.Ε.Κ.Κ. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 103

115 Πίνακας ΙIΙ.1: Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από επικίνδυνα απόβλητα στα Α.Ε.Κ.Κ. Συστατικό Κατασκευαστικά υπολείμματα ή στοιχεία που περιέχουν αμίαντο και πυρίμαχες ίνες Επίπτωση Λόγω εγκατάλειψης στους χώρους του εργοταξίου Ρύπανση εδάφους Δυνητική ρύπανση υδάτων μέσω επιφανειακής απορροής Μεταφορά αμιάντου στην ατμόσφαιρα με πιθανότητα εισπνοής από τον άνθρωπο Λόγω απόρριψης/ ταφής χωρίς επεξεργασία Παρεμπόδιση βιοχημικών δράσεων αποδόμησης στους χώρους διάθεσης Δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόμησης, παραμένουν ως έχουν Ρύπανση εδάφους μέσω διαδικασιών εκχύλισης Ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων Διατάραξη ισορροπίας οικοσυστημάτων Μεταλλικά τμήματα Λόγω εγκατάλειψης στους χώρους του εργοταξίου Μεταφορά σωματιδίων που περιέχουν βαρέα μέταλλα στην ατμόσφαιρα Ρύπανση εδάφους Δυνητική ρύπανση υδάτων μέσω επιφανειακής απορροής Λόγω απόρριψης/ ταφής χωρίς επεξεργασία Ρύπανση εδάφους μέσω διεργασιών διάβρωσης Παρεμπόδιση βιοχημικών δράσεων αποδόμησης στους χώρους διάθεσης Ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων Διατάραξη ισορροπίας οικοσυστημάτων Προβλήματα στη λειτουργία των χώρων διάθεσης Διαλύτες σε πρόσθετα σκυροδέματος, χημικές ουσίες για προστασία από υγρασία, κόλλες, ρητίνες, γαλακτώματα με βάση την πίσσα Λόγω εγκατάλειψης στους χώρους του εργοταξίου Μεταφορά οργανικών στην ατμόσφαιρα μέσω διεργασιών εξάτμισης Λόγω απόρριψης/ ταφής χωρίς επεξεργασία Παρεμπόδιση βιοχημικών δράσεων αποδόμησης στους χώρους διάθεσης Δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόμησης, παραμένουν ως έχουν Ρύπανση εδάφους μέσω διαδικασιών εκχύλισης Ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων Διατάραξη ισορροπίας οικοσυστημάτων ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 104

116 Πλαστικά Λόγω απόρριψης/ ταφής χωρίς επεξεργασία Ρύπανση εδάφους μέσω διεργασιών διάβρωσης Παρεμπόδιση βιοχημικών δράσεων αποδόμησης στους χώρους διάθεσης Ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων Διατάραξη ισορροπίας οικοσυστημάτων Προβλήματα στη λειτουργία των χώρων διάθεσης Βαφές και στρώματα επικάλυψης Λόγω εγκατάλειψης στους χώρους του εργοταξίου Μεταφορά οργανικών στην ατμόσφαιρα μέσω διεργασιών εξάτμισης Ρύπανση εδάφους Δυνητική ρύπανση υδάτων μέσω επιφανειακής απορροής Λόγω απόρριψης/ ταφής χωρίς επεξεργασία Παρεμπόδιση βιοχημικών δράσεων αποδόμησης στους χώρους διάθεσης Δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόμησης, παραμένουν ως έχουν Ρύπανση εδάφους μέσω διαδικασιών εκχύλισης Ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων Διατάραξη ισορροπίας οικοσυστημάτων ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 105

117 Πίνακας ΙΙΙ.2: Πρακτικές αποβλήτων επικίνδυνων Α.Ε.Κ.Κ. ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 106

118 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 107

119 ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 108

120 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙV Στατιστική ανάλυση με το λογισμικό SPSS ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 109

121 Εικόνα ΙV.1: Ορισμός μεταβλητών στην καρτέλα Variable View Εικόνα ΙV.2: Εισαγωγή δεδομένων στην καρτέλα Data view ΓΙΟΥΒΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 4210 Σελίδα 110