Βρυξέλλες, COM(2016) 763 final

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 763 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Επιτάχυνση της καινοτομίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας EL EL

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η επιτάχυνση της μετάβασης σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών αποτελεί τόσο επιτακτική ανάγκη όσο και τεράστια ευκαιρία για την Ευρώπη. Πρόκειται για βασική πρόκληση της εποχής μας, και ενδεχόμενη αποτυχία μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ευημερία μας. Η επιτυχία θα δημιουργήσει πρωτοφανείς οικονομικές ευκαιρίες και νέες οδούς για την επίτευξη ευημερίας, ευμάρειας και ανάπτυξης 1. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι στην κατάλληλη θέση για να ηγηθεί της μετάβασης αυτής, η οποία έλαβε νέα ώθηση και νέο προσανατολισμό από τη συμφωνία του Παρισιού 2. Η Ευρώπη έχει πρωτοστατήσει στις παγκόσμιες προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, έχει αποτελέσει κινητήριο δύναμη στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και κατέχει ηγετική θέση στην ανάπτυξη λύσεων ενεργειακής απόδοσης για τη βιομηχανία, τις μεταφορές και τα κτίρια. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις έχουν αποκτήσει συγκριτικό πλεονέκτημα σε πολλές παγκόσμιες αγορές στις οποίες ο ανταγωνισμός από τους παγκόσμιους ανταγωνιστές αυξάνεται και οι Ευρωπαίοι επιστήμονες και οι φορείς καινοτομίας επεκτείνουν τα σύνορα της γνώσης 3. Με βάση τα ισχυρά αυτά θεμέλια, η Επιτροπή παρουσιάζει μια δέσμη νομοθετικών μέτρων για τον καθορισμό σαφούς πλαισίου δράσης βάσει τριών πρωταρχικών στόχων: Προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση Η Ευρώπη ως παγκόσμιος ηγέτης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Δίκαιη συμφωνία για τους καταναλωτές Η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει τις επενδύσεις της στην ενεργειακή απόδοση και στις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να επιταχύνει την ανάπτυξη επιχειρηματικών μοντέλων καθαρής ενέργειας, αξιοποιώντας τις νέες ευκαιρίες και την ενίσχυση της θέσης των καταναλωτών που επέφερε η ψηφιοποίηση. Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση με τίτλο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» 4, η καινοτομία αποτελεί έναν από τους βασικούς τομείς στους οποίους μπορεί να ενισχυθεί η ανάληψη συγκεκριμένης δράσης βραχυπρόθεσμα και να επανεστιαστεί, καθώς και να βελτιωθούν οι συνέργειες για τη στήριξη των θέσεων εργασίας, της ανάπτυξης και των επενδύσεων στην Ευρώπη. Οι βασικές επενδύσεις πρέπει να προέλθουν από τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο. Στην παρούσα ανακοίνωση καθορίζεται μια συνολική στρατηγική για τους τρεις βασικούς μοχλούς πολιτικής τους οποίους μπορεί να 1 Οι προβλέψεις στο επίπεδο της παγκόσμιας αγοράς για τις λύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και υψηλής ενεργειακής απόδοσης κυμαίνονται από περίπου δισ. EUR έως δισ. EUR ετησίως, με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης, ιδιαίτερα εκτός Ευρώπης. 2 Βλέπε Η Πορεία μετά το Παρίσι, COM(2016) 110 final. 3 Η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση στις ευρεσιτεχνίες υψηλής αξίας στον τομέα των τεχνολογιών μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Βλέπε Scaling up innovation in the Energy Union to meet new climate, competitiveness and societal goals (i24c, 2016), σ COM(2016) 860 2

3 αξιοποιήσει η ΕΕ για την τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων στην καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας. Η ΕΕ μπορεί να θέσει την πολιτική φιλοδοξία και να δημιουργήσει το κατάλληλο επιχειρηματικό περιβάλλον μέσω στοχευμένων μηνυμάτων, πολιτικών, προτύπων και κανονιστικών διατάξεων. Το ζητούμενο είναι να θεσπιστούν ισχυρά και συνεπή κίνητρα για την πραγματοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων στην έρευνα, την ανάπτυξη και τη διάδοση της καθαρής ενέργειας. Οι πολιτικές και τα κανονιστικά πλαίσια σε επίπεδο ΕΕ πρέπει να θέσουν σε προτεραιότητα την ενεργειακή απόδοση, να ορίσουν υψηλές φιλοδοξίες για την επίτευξη παγκόσμιας υπεροχής στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να θέσουν τον καταναλωτή στο επίκεντρο του ενεργειακού συστήματος. Η ΕΕ μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει στοχευμένους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς για τη μείωση του κινδύνου που συνεπάγονται οι ιδιωτικές επενδύσεις σε μη δοκιμασμένες αλλά ελπιδοφόρες τεχνολογίες ή επιχειρηματικά μοντέλα στον τομέα της καθαρής ενέργειας. Το ζητούμενο είναι η χρήση δημόσιων δανείων, επενδύσεων μετοχικού κεφαλαίου και χρηματοοικονομικών εγγυήσεων σε έργα τα οποία είναι απίθανο να χρηματοδοτηθούν πλήρως από τον ιδιωτικό τομέα λόγω της αβεβαιότητας σε επίπεδο αγοράς ή λόγω της τεχνολογικής ή επιστημονικής αβεβαιότητας. Με αυτούς τους μηχανισμούς της ΕΕ, όπως καταδεικνύεται στο επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη 5, ο κίνδυνος για τον ιδιωτικό τομέα μειώνεται και διευκολύνονται ιδιωτικές επενδύσεις που διαφορετικά δεν θα πραγματοποιούνταν. Η ΕΕ μπορεί να εστιάσει τη χρηματοδότησή της στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, ειδικότερα μέσω του προγράμματος «Ορίζων 2020», με στόχο να επεκταθούν τα σύνορα της επιστήμης και της γνώσης. Στόχος είναι να χρηματοδοτηθούν η έρευνα που διεξάγεται από περιέργεια, η έρευνα με συγκεκριμένη αποστολή και τα έργα επίδειξης, προκειμένου να ενθαρρυνθεί και να επιταχυνθεί η μετάβαση από το εργαστήριο σε επιτυχημένα αγαθά και υπηρεσίες που δημιουργούν θέσεις εργασίας και παράγουν ανάπτυξη. Πέραν των τριών αυτών κατηγοριών δράσης, η Ένωση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις διεθνείς πρωτοβουλίες για την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας και στην ανάληψη συντονισμένων προσπαθειών με πόλεις, περιφέρειες και κράτη μέλη. Η παρούσα στρατηγική εξυπηρετεί σαφώς δύο βασικές πολιτικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης: την οικοδόμηση μιας ανθεκτικής Ενεργειακής Ένωσης με μια μελλοντοστραφή πολιτική για την κλιματική αλλαγή της οποίας αποτελεί βασικό παραδοτέο και τη νέα ώθηση στη δημιουργία θέσεων εργασίας, την ανάπτυξη και τις επενδύσεις. Στον πυρήνα της βρίσκεται μια συντονισμένη προσπάθεια για την προώθηση και την ανάπτυξη τεχνολογιών γενικής εφαρμογής, υπηρεσιών και επιχειρηματικών μοντέλων, καθώς και της κοινωνικής καινοτομίας, με σκοπό τη συμβολή στην ανάπτυξη και στην απασχόληση και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των βιομηχανιών της ΕΕ στις παγκόσμιες αγορές. Με αυτόν τον τρόπο, η στρατηγική θα χρησιμεύσει επίσης ως 5 COM(2014) 903 σχετικά με ένα επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη 3

4 κλίνη δοκιμής των μελλοντικών οριζόντιων προσεγγίσεων για την τόνωση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας στην ΕΕ. 2. ΈΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΕ ΜΕΤΑΒΑΣΗ Το ενεργειακό σύστημα βρίσκεται πλέον σε σημείο καμπής. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειες καθίστανται ολοένα και περισσότερο ανταγωνιστικές από πλευράς κόστους και αντιστοιχούν σε αυξανόμενα μερίδια της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Οι δείκτες ενεργειακής έντασης μέτρηση της χρήσης ενέργειας σε σχέση με την οικονομική παραγωγή παρουσιάζουν πτωτικές τάσεις, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες οικονομίες. Τα επιτεύγματα αυτά μπορούν να πιστωθούν σε μεγάλο βαθμό στην ΕΕ, παρότι απαιτούνται ακόμη πολλές περαιτέρω προσπάθειες. Ο ηγετικός της ρόλος στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής έχει καταστήσει τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες τις πλέον ενεργειακά αποδοτικές παγκοσμίως και τις έχει μετατρέψει σε παγκόσμιους ηγέτες στον τομέα της καινοτομίας όσον αφορά την παραγωγή νέων τεχνολογιών, υλικών και λύσεων. Εξαρχής, η πολιτική της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια έχει ακολουθήσει έναν ολιστικό σχεδιασμό, με στόχο τον συντονισμό των επενδύσεων από την ΕΕ, τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία, καθώς και την εναρμόνιση των συναφών πλαισίων πολιτικής και κανονιστικών πλαισίων. Για να επιτευχθεί περαιτέρω πρόοδος θα πρέπει να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες. Είναι αναγκαία η ανάπτυξη νέων λύσεων για την αποθήκευση ενέργειας και ενός ευρύτερου χαρτοφυλακίου οικονομικά αποδοτικών τεχνολογιών στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ομοίως, απαιτείται η πολύ ταχύτερη αξιοποίηση των υφιστάμενων τεχνολογιών ενεργειακής απόδοσης για το κτιριακό δυναμικό, τα συστήματα μεταφορών και τις κατασκευαστικές πρακτικές. Το προσφάτως επικαιροποιημένο στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο αυτό 6. Στην ουσία, για τη μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και υψηλής ενεργειακής απόδοσης η οποία θα είναι ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή, θα απαιτηθεί ένα περισσότερο αποκεντρωμένο, ανοικτό σύστημα στο οποίο θα συμμετέχει το σύνολο της κοινωνίας. Το ενεργειακό σύστημα χαρακτηριζόταν ανέκαθεν από την κυριαρχία των μεγάλων εταιρειών, των κατεστημένων φορέων και των κεντρικών τεχνολογικών έργων μεγάλης κλίμακας. Ωστόσο, στο μέλλον, στο επίκεντρο του ενεργειακού συστήματος θα πρέπει να βρίσκεται ο καταναλωτής, ο οποίος: θα απαιτεί ανταγωνιστικές λύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών θα συμμετέχει ως παραγωγός και διαχειριστής αποκεντρωμένων δικτύων ενέργειας θα ενεργεί ως επενδυτής, μέσω αποκεντρωμένων πλατφορμών και θα καθοδηγεί την αλλαγή μέσω της καινοτομίας των χρηστών. Ένα ενεργειακό σύστημα που θα είναι σε μεγαλύτερο βαθμό διαμορφωμένο από τη βάση προς την κορυφή και θα έχει ως επίκεντρο τον χρήστη αποτελεί κινητήριο μοχλό για την ενίσχυση της καινοτομίας. Παράλληλα, η αποκέντρωση αυτή καθίσταται δυνατή χάρη και 6 C(2015) 6317 final «Towards an Integrated Strategic Energy Technology (SET) Plan: Accelerating the European Energy System Transformation» 4

5 σε άλλες καινοτομίες, με προεξέχουσα την ψηφιοποίηση βασικών πτυχών της αγοράς ενέργειας και του συστήματος μεταφορών. Επί του παρόντος, και πολύ περισσότερο στο μέλλον, η ψηφιοποίηση συνεπάγεται μείωση των φραγμών εισόδου. Αυτό σημαίνει ότι ο καταναλωτής, η τοπική κοινότητα και η μικρή νεοφυής επιχείρηση μπορούν να συμμετάσχουν, ή ακόμη και να καταλάβουν ηγετική θέση, στην ανάπτυξη ενεργειακών καινοτομιών. Η προώθηση των καινοτομιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, των έργων ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απαιτεί ένα σύστημα ανοικτής καινοτομίας. Οι εταιρείες και οι βιομηχανίες κατανοούν ολοένα περισσότερο ότι, λόγω της πολυπλοκότητας του σημερινού κόσμου, καμία οντότητα δεν μπορεί να βρει μια ολοκληρωμένη λύση μεμονωμένα. Επιπλέον, οι πλέον ενδιαφέρουσες καινοτομίες που δημιουργούν αγορές πραγματοποιούνται στο σταυροδρόμι διαφορετικών τομέων, επιστημονικών κλάδων και προσεγγίσεων ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ Η καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας απαιτεί μια εύρυθμα λειτουργούσα ενιαία αγορά και μια ισχυρή πολιτική ανταγωνισμού η οποία θα δίνει στους νεοεισερχόμενους τη δυνατότητα να εισάγουν τις καινοτομίες τους στην αγορά σε ισότιμη βάση με τους κατεστημένους φορείς.. Με την ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών 8 θα δημιουργηθούν περισσότερες ευκαιρίες για διασυνοριακές ροές κεφαλαίων και θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη βιώσιμη χρηματοδότηση με τη χρήση μηχανισμών όπως τα πράσινα ομόλογα. Αυτό σημαίνει περισσότερες ευκαιρίες χρηματοδότησης για καινοτόμα έργα στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η μεγαλύτερη έμφαση στην ανοικτή καινοτομία και την ανοικτή επιστήμη θα έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν περισσότερες ευκαιρίες, ιδιαίτερα για τις μικρότερες εταιρείες, όσον αφορά την εισαγωγή των αποτελεσμάτων της έρευνας στην αγορά 9. Πέραν των ευρύτερων αυτών προϋποθέσεων για ένα καλύτερο οικοσύστημα καινοτομίας, για την επιτάχυνση της καινοτομίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας θα απαιτηθούν σημαντικές αλλαγές στις ενεργειακές επιδοτήσεις και στις κανονιστικές διατάξεις που αφορούν ειδικά την ενέργεια. Όσες πολιτικές υπέρ του πετρελαίου, του γαιάνθρακα και άλλων καυσίμων έντασης ανθρακούχων εκπομπών έχουν απομείνει, οι οποίες όμως είναι σημαντικές, συμπεριλαμβανομένων των επιδοτήσεων από ορισμένα κράτη μέλη, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως εμπόδιο στην καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας. Οι πολιτικές αυτές αποκρύπτουν το πραγματικό κοινωνικό κόστος των ορυκτών καυσίμων και μειώνουν τεχνητά τις τιμές τους. Αυτό δυσχεραίνει την υλοποίηση καινοτόμων έργων 7 Στο ενεργειακό σύστημα της ΕΕ, η καινοτομία δεν αφορά μόνο τις νέες τεχνολογίες αλλά και τα νέα ανατρεπτικά επιχειρηματικά μοντέλα και τις υπηρεσίες, την κοινωνική καινοτομία και τους νέους μηχανισμούς πολιτικής και χρηματοδότησης. Βλέπε «Scaling up innovation in the Energy Union to meet new climate, competitiveness and societal goals» (i24c, 2016), σ COM(2016) 601 final «Ένωση Κεφαλαιαγορών - Επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων» 9 Βλέπε «Open innovation, open science, open to the world», 2016, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ISBN

6 καθαρής ενέργειας τα οποία καλούνται να αντιμετωπίσουν σκληρότερες συνθήκες της αγοράς. Οι πολιτικές αυτές έρχονται σε άμεση αντίφαση με τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η ΕΕ στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, καθώς και στο πλαίσιο της G20 και της G7. Στην έκθεση της Επιτροπής με τίτλο «Τιμές και κόστος της ενέργειας στην Ευρώπη» 10, η οποία εκδίδεται παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση, διαπιστώνεται ότι το 2012 οι ετήσιες άμεσες επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων ανήλθαν σε περίπου 41,9 δισ. EUR και, συνολικά, σε 300 δισ. EUR εάν συμπεριληφθεί το περιβαλλοντικό εξωτερικό κόστος. Σε ένα περιβάλλον περιορισμένων πόρων, η δημοσιονομική επιβάρυνση που προκύπτει από τις επιδοτήσεις αυτές έχει ως αποτέλεσμα να είναι λιγότεροι οι πόροι που μπορούν δυνητικά να διατεθούν στη δημόσια χρηματοδότηση για την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας. Στην Ευρώπη, η χρηματοδότηση αυτή ανήλθε το 2014 σε 4,2 δισ. EUR από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ. Οι μηχανισμοί της ΕΕ στηρίζουν επίσης την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας, για παράδειγμα μέσω του κονδυλίου 1,1 δισ. EUR από το πρόγραμμα της ΕΕ «Ορίζων 2020». Η ανακατεύθυνση έστω και ενός τμήματος του κονδυλίου των 41,9 δισ. EUR για τις άμεσες επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων θα είχε ως εκ τούτου σημαντικό αντίκτυπο. Η προώθηση των τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αποτελεί βασική συνιστώσα του ηγετικού ρόλου που διαδραματίζει η ΕΕ παγκοσμίως στη μετάβαση σε καθαρές τεχνολογίες. Η οδηγία για τον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας 11, σε συνδυασμό με την αύξηση των τιμών στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων ανθρακούχων εκπομπών, αποσκοπεί στη δημιουργία κατάλληλης αγοράς για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας χάρη στην οποία θα μειωθεί η ανάγκη για ειδικά καθεστώτα στήριξης. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατή η σταδιακή εστίαση της δημόσιας στήριξης σε λιγότερο ώριμες τεχνολογίες ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και η συμπλήρωση των προσπαθειών έρευνας και καινοτομίας με μέσα έλξης της αγοράς για τις συγκεκριμένες τεχνολογίες. Είναι πλέον κατάλληλη στιγμή για αλλαγές. Οι τρέχουσες χαμηλές τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου αποτελούν ευκαιρία για τη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων χωρίς αρνητικές συνέπειες για την κοινωνική ευημερία. Σύμφωνα με τα αριθμητικά στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης και του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, σημαντικό μερίδιο των επιδοτήσεων προκύπτει από την προτιμησιακή φορολογική μεταχείριση των ορυκτών καυσίμων, κάτι που η Επιτροπή εξετάζει στο πλαίσιο του γενικότερου προβληματισμού για τη φορολόγηση της ενέργειας στην ΕΕ. Στην ανακοίνωση με τίτλο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» 12, η Επιτροπή καθορίζει μια σειρά δράσεων προκειμένου να ανακατευθυνθούν οι χρηματοδοτικές ροές προς τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, συμπεριλαμβανομένων μέτρων ενίσχυσης της διαφάνειας όσον αφορά τις επιδοτήσεις και τις επιπτώσεις τους στην καινοτομία. 10 SWD(2016) COM(2016) COM(2016) 860 6

7 Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών της αγοράς για την καινοτομία περιλαμβάνει τη διαμόρφωση ενός σταθερού, μακροπρόθεσμου, διαφανούς και προβλέψιμου κανονιστικού περιβάλλοντος. Τον Μάιο του 2015 η Επιτροπή παρουσίασε την αναθεωρημένη δέσμη μέτρων για τη βελτίωση της νομοθεσίας 13, αναγνωρίζοντας ότι η καινοτομία πρέπει να εξετάζεται διεξοδικά στο πλαίσιο κάθε νέας νομοθετικής πρότασης. Αυτό τονίστηκε στα πρόσφατα συμπεράσματα του Συμβουλίου στα οποία έγινε αναφορά στην «αρχή της καινοτομίας» 14. Επιπλέον, τα πρότυπα, όπως και η εμπορική προώθηση καινοτόμων τεχνολογιών ενέργειας 15, έχουν εξίσου βαρύνουσα σημασία. Η νομοθεσία μπορεί να επιταχύνει την ανάδειξη καινοτόμων τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και να προωθήσει την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, διευκολύνοντας τη δημιουργία περισσότερο λειτουργικών και επαρκώς μεγάλων αγορών και τη βελτίωση της ασφάλειας των πολιτικών. Η Επιτροπή προτείνει, παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση, μια ευρεία δέσμη νομοθετικών και μη νομοθετικών μέτρων στο πλαίσιο της Ενεργειακής Ένωσης. Τα μέτρα αυτά θα εξασφαλίσουν ένα σαφές πλαίσιο για την υιοθέτηση των καινοτομιών που απαιτούνται για την επίτευξη του στόχου μιας ανταγωνιστικής οικονομίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Για παράδειγμα, με τον επανασχεδιασμό της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα στηριχτεί η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα διευκολυνθεί η αποτελεσματική διαχείριση της ζήτησης και θα αξιοποιηθεί το δυναμικό των περιφερειακά ολοκληρωμένων αγορών ενέργειας η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων 16 θα δημιουργήσει κίνητρα για την ανάπτυξη καινοτομιών με στόχο την επίτευξη ευρωπαϊκού κτιριακού δυναμικού που θα αποτελείται από κατοικίες σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας και τη δημιουργία περιοχών πλεονάσματος ενέργειας έως το 2050 και η αναθεωρημένη οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (RED II) θα ωθήσει, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη επόμενης γενιάς ενεργειακών λύσεων από ανανεώσιμες πηγές στους τομείς της θέρμανσης και της ψύξης, των μεταφορών και της ηλεκτρικής ενέργειας. Οι υφιστάμενες προτάσεις της Επιτροπής για την αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ) 17, ο κανονισμός περί επιμερισμού των προσπαθειών 18, καθώς και η πρόταση για τη συμπερίληψη του τομέα της χρήσης γης, της αλλαγής χρήσης γης και της δασοπονίας (LULUCF) 19 στη συνολική προσπάθεια για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα ενθαρρύνουν ομοίως την καινοτομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία 20 θα συμβάλει στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και στη μείωση των εκπομπών μέσω της καλύτερης χρήσης των πρώτων υλών και της ανακύκλωσης δευτερογενών πρώτων 13 COM(2016) 615 final «Βελτίωση της νομοθεσίας: επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων για μια ισχυρότερη Ένωση» 14 Συμπεράσματα του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας, Μάιος Το πρόγραμμα για την εξακρίβωση περιβαλλοντικών τεχνολογιών παρέχει εξακρίβωση των επιδόσεων της τεχνολογίας από τρίτους. Βλέπε 16 Οδηγία 2010/31/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Μαΐου 2010, για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων 17 COM(2015) 0337 final /0148 (COD) 18 COM(2016) 0482 final /0231: Κανονισμός περί επιμερισμού των προσπαθειών 19 COM(2016) 479 final /0230 (COD) 20 COM(2015) 0614 final «Το κλείσιμο του κύκλου - Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία» 7

8 υλών και αποβλήτων. Ο αντίστοιχος ρόλος της βιοοικονομίας θα εξεταστεί στο πλαίσιο της επικείμενης αναθεώρησης της στρατηγικής για τη βιοοικονομία και της ενδεχόμενης επικαιροποίησής της. Η απαλλαγή των μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές θα λειτουργήσει ως πρόσθετος παράγοντας «έλξης» για την καινοτομία. Στην πρόσφατη ανακοίνωση σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών 21 περιλαμβάνεται σχέδιο δράσης για τη διευκόλυνση της μετάβασης στην κινητικότητα χαμηλών εκπομπών και για την παροχή νέων ευκαιριών για καινοτομία, δημιουργία θέσεων εργασίας και μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης. Τέλος, οι δημόσιες συμβάσεις μπορούν και θα πρέπει να αποτελέσουν ένα ακόμη ισχυρό μέσο για τη δημιουργία αγορών για καινοτόμα προϊόντα. Η ευρωπαϊκή τυποποίηση μπορεί να στηρίξει περαιτέρω τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις για καινοτόμα προϊόντα, παρέχοντας συνδρομή στις δημόσιες αρχές για την ανάπτυξη των απαιτούμενων τεχνικών προδιαγραφών. Όπως αναφέρεται στην πρωτοβουλία για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις 22, το 2017 η Επιτροπή θα θεσπίσει μέτρα για τις δημόσιες συμβάσεις της ΕΕ προκειμένου, μεταξύ άλλων, να ενθαρρυνθούν τα κράτη μέλη να θέσουν φιλόδοξους στόχους αγοράς καινοτομίας. Μηνύματα πολιτικής και κανονιστικά πλαίσια Προτεινόμενες δράσεις Η Επιτροπή θα εξετάσει επίσης, κατά την επανεξέταση των κατευθυντηρίων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας ( ), τον τρόπο με τον οποίο οι συγκεκριμένοι κανόνες, από κοινού με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων για επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία, διευκολύνουν τα κράτη μέλη στην παροχή κινήτρων για την ανάπτυξη καινοτομίας στον τομέα των τεχνολογιών και των λύσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Στην ανακοίνωση «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους», η Επιτροπή καθορίζει μια σειρά δράσεων για την ανακατεύθυνση των χρηματοδοτικών ροών προς τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την ενίσχυση της διαφάνειας όσον αφορά τις επιδοτήσεις και τις επιπτώσεις τους στην καινοτομία. Οι επικείμενες νομοθετικές προτάσεις που σχετίζονται με την καθαρή ενέργεια και την κλιματική δράση, μεταξύ άλλων η αναθεώρηση των στρατηγικών για την περίοδο μετά το 2020 για τα αυτοκίνητα/μικρά φορτηγά και τα φορτηγά, τα λεωφορεία και τα πούλμαν 23, θα αποτελέσουν αντικείμενο εμπεριστατωμένης ανάλυσης όσον αφορά τον αντίκτυπό τους στην έρευνα και την καινοτομία. Τα μελλοντικά ετήσια προγράμματα εργασίας της Ένωσης για την ευρωπαϊκή τυποποίηση θα έχουν ως στόχο τις προτεραιότητες της Ενεργειακής Ένωσης, κυρίως την απαλλαγή της οικονομίας από τις ανθρακούχες εκπομπές και τη στήριξη των πράσινων δημόσιων συμβάσεων 24. Η Επιτροπή θα εξετάσει επιλογές για την ενίσχυση της απορρόφησης καινοτόμων λύσεων καθαρής ενέργειας από την αγορά μέσω δημόσιων συμβάσεων, μεταξύ άλλων και στο 21 COM(2016) 501 final 22 COM(2016) 733 final 23 Βλέπε Πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής 2017, παράρτημα Ι, (COM (2016) 710 final) 24 Βλέπε COM(2008) 400 8

9 πλαίσιο της αναθεώρησης της οδηγίας για την προώθηση καθαρών οχημάτων (οδηγία 2009/33/ΕΚ), και μέσω της περαιτέρω ανάπτυξης προαιρετικών κριτηρίων για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις. 4. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ Προκειμένου να οικοδομηθεί μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, η Ευρώπη πρέπει να κινητοποιήσει σημαντικά ποσά επενδύσεων 25. Το 2014 οι ιδιωτικές επενδύσεις στις προτεραιότητες έρευνας και καινοτομίας της Ενεργειακής Ένωσης εκτιμάται ότι ανήλθαν σε 22,9 δισ. EUR στην ΕΕ. Παρότι ο αριθμός αυτός συνιστά αύξηση σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, η ανάπτυξη αυτή θα πρέπει να συντελεστεί με πολύ ταχύτερους ρυθμούς προκειμένου να επιτύχουμε τους στόχους μας. Η ΕΕ έχει στη διάθεσή της πληθώρα διαφορετικών χρηματοδοτικών μηχανισμών και χρηματοοικονομικών μέσων για τη στήριξη της καινοτομίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Οι μηχανισμοί αυτοί καλύπτουν ολόκληρη την αλυσίδα αξίας της καινοτομίας, από την έρευνα και την ανάπτυξη έως τη χρήση ώριμων τεχνολογιών. Όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση με τίτλο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους», τα προσεχή έτη θα είναι ουσιαστική ανάγκη η τόνωση πρόσθετων επενδύσεων στην ανάπτυξη ώριμων λύσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενεργειακής απόδοσης. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να χρησιμοποιηθεί η δημόσια στήριξη προκειμένου να βελτιωθεί το προφίλ κινδύνου βασικών έργων, να διασφαλιστεί μεγαλύτερη προβολή και ευκολότερη και περισσότερο εξορθολογισμένη πρόσβαση, καθώς και δυνατότητες συνδυασμού πόρων για τους φορείς ανάπτυξης έργων, σύμφωνα με τις οριζόντιες προσπάθειες που ήδη καταβάλλονται στο πλαίσιο του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρώπη. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων αποτελεί τον βασικό μηχανισμό στο πλαίσιο αυτό: ήδη ποσοστό άνω του 25 % των τρεχουσών επενδύσεών του σε περισσότερα από 40 έργα δημιουργεί μόχλευση της χρηματοδότησης στους τομείς προτεραιότητας της ενέργειας και του περιβάλλοντος, καθώς και της ενεργειακής απόδοσης, η οποία αντιστοιχεί σε εκτιμώμενο ποσό επενδύσεων ύψους έως 30 δισ. EUR. Με βάση την επιτυχία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων 26 κατά το πρώτο έτος λειτουργίας του, η Επιτροπή έχει προτείνει να παραταθεί η διάρκεια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων έως το τέλος του 2020, και να απαιτηθεί τουλάχιστον το 40 % των έργων που υπάγονται στο σκέλος υποδομής και καινοτομίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων να συμβάλλει στη δράση για το κλίμα, την ενέργεια και το περιβάλλον, σύμφωνα με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή (COP21) 27. Επιπλέον, χρηματοδοτικοί μηχανισμοί διατίθενται επίσης και μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων. Τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες 25 Βλέπε World Energy Outlook, COM(2014) 903 Ένα επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη 27 COM(2016) 581 final 9

10 έχουν ήδη προγραμματίσει επενδύσεις στους τομείς των χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών (6 δισ. EUR) και της καινοτομίας (5 δισ. EUR) για την περίοδο Ωστόσο, προκειμένου να επιταχυνθεί η καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας, είναι επίσης αναγκαίο να σημειωθεί πρόοδος σε τομείς πέραν της ανάπτυξης ώριμων τεχνολογιών και να χρησιμοποιηθούν οι δημόσιοι πόροι για τη στήριξη καινοτόμων τεχνολογιών, καθώς και για να αντιμετωπιστούν κενά στην ιδιωτική χρηματοδότηση που παρατηρήθηκαν σε προηγούμενα στάδια του κύκλου καινοτομίας. Οι νέες επενδύσεις πρέπει να στοχεύσουν στο κρίσιμο στάδιο της περαιτέρω ανάπτυξης των λύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και υψηλής ενεργειακής απόδοσης, μεταφέροντας τις λύσεις αυτές από το στάδιο της επίδειξης στην αγορά. Για το στάδιο αυτό απαιτούνται συνήθως υψηλά επίπεδα επενδύσεων αλλά οι εναπομένουσες αβεβαιότητες σχετικά με το κόστος, τις επιδόσεις και την ολοκλήρωση της αγοράς δημιουργούν υπερβολικά υψηλό κίνδυνο για τους επενδυτές του ιδιωτικού τομέα. Τα πρώτα στο είδος τους έργα επίδειξης σε εμπορική κλίμακα παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο για τους ιδιώτες επενδυτές. Όσον αφορά το συγκεκριμένο είδος έργων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) δρομολόγησαν το προηγούμενο έτος τη διευκόλυνση για έργα ενεργειακής επίδειξης 28 στο πλαίσιο του μηχανισμού InnovFin του προγράμματος «Ορίζων 2020». Τα έργα ενεργειακής επίδειξης παράγουν έντονο ενδιαφέρον για την παροχή δανείων ή εγγυήσεων δανείων σε πρώτες στο είδος τους τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και των κυψελών καυσίμου και του υδρογόνου. Η Επιτροπή επιδιώκει τη συμπλήρωση των δημόσιων κονδυλίων της ΕΕ μέσω της κινητοποίησης ιδιωτικών επενδύσεων. Στην πρόταση της Επιτροπής για την αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας των δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ προτείνεται η δημιουργία ενός Ταμείου Καινοτομίας ως διαδόχου του υφιστάμενου μηχανισμού NER 300. Η ταχεία υλοποίηση του Ταμείου Καινοτομίας αναμένεται να στηρίξει τις επενδύσεις σε άκρως καινοτόμες τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών ανθρακούχων για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, καθώς και στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και στη δέσμευση ανθρακούχων εκπομπών, αποθήκευση και χρήση τους. Στο πλαίσιο των προσπαθειών αυτών θα απαιτηθούν ισχυρές διασυνδέσεις με άλλους μηχανισμούς της ΕΕ, ιδιαίτερα με το έργο ενεργειακής επίδειξης στο πλαίσιο του InnovFin, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων και τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία. Το μελλοντικό Ταμείο Καινοτομίας στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών αναμένεται να στηρίξει τις επενδύσεις στην καινοτομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στους τομείς της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές της δέσμευσης ανθρακούχων εκπομπών, αποθήκευσης και χρήσης τους και της ενεργοβόρου βιομηχανίας. Η Επιτροπή έχει προτείνει επίσης την έναρξη λειτουργίας του Ταμείου Καινοτομίας πριν από το Η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα δημιουργήσουν μια διευκόλυνση για πιο καθαρές μεταφορές με σκοπό τη στήριξη της ανάπτυξης εναλλακτικών 28 Όσον αφορά τα έργα ενεργειακής επίδειξης, βλέπε 10

11 ενεργειακών λύσεων στον τομέα των μεταφορών. Τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα και οι συμβουλευτικές υπηρεσίες της ΕΤΕπ θα καταστούν διαθέσιμες στο κοινό και σε οντότητες του ιδιωτικού τομέα. Τα έργα ενδέχεται επίσης να είναι επιλέξιμα για εγγύηση στο πλαίσιο της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη» ή του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων. Προκειμένου να επιτευχθούν αποτελέσματα κλίμακας και να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων και άλλων χρηματοδοτικών μηχανισμών, πρέπει να υπάρξει επαρκής σειρά καινοτόμων έργων τα οποία προσελκύουν επενδύσεις και επιτυγχάνουν εμπορική ωρίμανση. Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων, η Επιτροπή έχει αναπτύξει την Ευρωπαϊκή Πύλη Επενδυτικών Έργων 29 στόχος της οποίας είναι να δημιουργηθεί μια γέφυρα μεταξύ των φορέων υλοποίησης έργων της ΕΕ και των επενδυτών παγκοσμίως. Η εν λόγω πύλη εξασφαλίζει προβολή στους φορείς υλοποίησης έργων που αναζητούν δυνητικούς επενδυτές, ενώ παράλληλα παρέχει στους επενδυτές, αφενός, πρόσβαση σε μια διαφανή σειρά βιώσιμων έργων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, αφετέρου, εύκολη πρόσβαση στους φορείς ανάπτυξης και υλοποίησης έργων. Επιπλέον, οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στον τομέα της έρευνας, όπως η κοινή τεχνολογική πρωτοβουλία για τις κυψέλες καυσίμου και το υδρογόνο, το πρόγραμμα Clean Sky, το ερευνητικό πρόγραμμα διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού, το πρόγραμμα Shift2Rail και η πρωτοβουλία για τις βιομηχανίες βιοπροϊόντων, καθώς και οι συμβατικές συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, π.χ. Πράσινα οχήματα και Βιώσιμη βιομηχανική διαδικασία μέσω της αποδοτικότητας των πόρων και της ενέργειας, συνιστούν σημαντική πηγή νέων επενδύσεων, οι οποίες προκύπτουν από τη συγχρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης από τη βιομηχανία, και εξασφαλίζουν μια σειρά έργων. Μια άλλη βασική πηγή νέων επενδύσεων στην καθαρή ενέργεια και επακόλουθων προτάσεων έργων που είναι έτοιμες να λάβουν χρηματοδότηση από την ΕΕ θα προέλθει από τις κοινότητες γνώσης και καινοτομίας, ειδικότερα από τις κοινότητες γνώσης και καινοτομίας InnoEnergy και Climate. Οι κοινότητες γνώσης και καινοτομίας διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διασύνδεση των ευρωπαϊκών πόρων χρηματοδότησης της έρευνας και καινοτομίας, όπως το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» και τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία 30, με ιδιωτικούς εταίρους, καθώς και στη σύνδεση των περιφερειακών και τοπικών δραστηριοτήτων με τις επιχειρήσεις, τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Οι εργασίες των εν λόγω κοινοτήτων θα επεκταθούν στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σχετικά με την πρόσβαση σε κεφάλαιο και σε τεχνική βοήθεια ή τη διατύπωση προτάσεων σχετικά με επιχειρηματικά μοντέλα. Χρηματοδοτικοί μηχανισμοί για την τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων Προτεινόμενες δράσεις Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταβάλλει προσπάθειες προκειμένου να διπλασιαστεί τουλάχιστον ο προϋπολογισμός του προγράμματος έργων ενεργειακής επίδειξης στο πλαίσιο του InnovFin, καθώς και να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής του, χρησιμοποιώντας κονδύλια από διάφορες 29 Η Ευρωπαϊκή Πύλη Επενδυτικών Έργων: 30 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1303/

12 πηγές, μεταξύ των οποίων το πρόγραμμα «Ορίζων 2020», το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων και άλλα μέσα. Αναπτύσσονται συνέργειες με άλλα μέσα, με στόχο τη δημιουργία ενός συμβουλευτικού μηχανισμού μίας στάσης ο οποίος θα προσανατολίζει τους δυνητικούς επενδυτές και φορείς ανάπτυξης έργων στα διάφορα διαθέσιμα μέσα. Η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα δημιουργήσουν μια διευκόλυνση για πιο καθαρές μεταφορές με σκοπό τη στήριξη της ανάπτυξης εναλλακτικών ενεργειακών λύσεων στον τομέα των μεταφορών. Για τη δημιουργία μιας σειράς έργων, θα προωθηθούν στοχευμένες πρωτοβουλίες συνεργασίας, όπως η νέα πρωτοβουλία ανάπτυξης για καθαρά λεωφορεία (που χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα). Η Επιτροπή, μέσω της Ευρωπαϊκής Πύλης Επενδυτικών Έργων και άλλων διαύλων, θα παρουσιάσει μια σειρά καινοτόμων έργων στους επενδυτές των σχετικών συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που λαμβάνουν στήριξη στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» και των κοινοτήτων γνώσης και καινοτομίας InnoEnergy και Climate του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας. 5. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ Η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκαταλέγεται μεταξύ των παγκόσμιων ηγετών και των μεγαλύτερων παρόχων δημόσιας χρηματοδότησης της έρευνας και καινοτομίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας. Στο πρόγραμμα «Ορίζων 2020» περιλαμβάνεται κονδύλιο 5,7 δισ. EUR για την κοινωνική πρόκληση «ασφαλής, καθαρή και αποδοτική ενέργεια». Σε συνδυασμό με άλλους τομείς του προγράμματος «Ορίζων 2020», ποσό άνω των 10 δισ. EUR στο πλαίσιο χρηματοδότησης της έρευνας διατίθεται στην έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας. Το ποσό αυτό συμπληρώνεται από σημαντικές επενδύσεις από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, μεταξύ άλλων μέσω των στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης 31. Με τη συμμετοχή της βιομηχανίας, των ερευνητών και των δημόσιων αρχών, οι στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης συμβάλλουν στην εστίαση της χρηματοδοτικής στήριξης των κρατών μελών σε τομείς με δυνητικά υψηλό δυναμικό ανάπτυξης, όπως η ενέργεια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Με βάση αυτό το επίτευγμα, η επέκταση των συνόρων της επιστήμης και της γνώσης αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για να διασφαλιστούν η ποιότητα και ο αντίκτυπος των μελλοντικών ευρωπαϊκών επενδύσεων προς την οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ο στόχος αυτός επιδιώκεται μέσω διαφόρων στοιχείων του προγράμματος «Ορίζων 2020»: Βασική έρευνα: Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» θα εξακολουθήσει να χρηματοδοτεί την πρωτοποριακή βασική έρευνα μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας 32, το οποίο ακολουθεί μια προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή στις προσκλήσεις υποβολής Όσον αφορά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας βλέπε 12

13 προτάσεων. Από το 2007 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας έχει παράσχει 248 επιχορηγήσεις σε ερευνητικά έργα στον τομέα της ενέργειας, οι οποίες ανέρχονται σε περίπου 500 εκατ. EUR κονδυλίων της ΕΕ. Καινοτομία που δημιουργεί αγορές: Ως νέο μέτρο το οποίο θα θεσπιστεί για την υπόλοιπη περίοδο του προγράμματος «Ορίζων 2020», η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο συγκρότησης ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας 33 το οποίο θα συμβάλλει στη δημιουργία πρωτοποριακών καινοτομιών που μπορούν να κατακτήσουν ή να δημιουργήσουν νέες αγορές. Δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις νεοφυείς και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, το δυνητικό αυτό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας θα συμπληρώσει την προτεινόμενη πρωτοβουλία για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις 34. Στόχος είναι να βελτιωθεί η πιθανότητα σύλληψης, στήριξης και ανάπτυξης των πλέον ενδιαφερόντων παραδειγμάτων ανατρεπτικών καινοτομιών που δημιουργούν αγορές στην Ευρώπη, με διεπιστημονικό τρόπο από τη βάση προς την κορυφή μεταξύ άλλων και στο σταυροδρόμι της ενέργειας, των μεταφορών και των ψηφιακών τεχνολογιών. Μια πρώτη δέσμη μέτρων θα θεσπιστεί το 2017 στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» και η Επιτροπή θα επιδιώξει να ενισχύσει την προσέγγιση αυτή σε μελλοντικά προγράμματα. Έρευνα και καινοτομία με συγκεκριμένη αποστολή: Η Επιτροπή θα διερευνήσει νέες προσεγγίσεις με γνώμονα τις βέλτιστες πρακτικές σε διεθνές επίπεδο. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται προσεγγίσεις που συνδυάζουν έναν τρόπο εντοπισμού και επιλογής έργων με υψηλό δυνητικό αντίκτυπο ο οποίος καθοδηγείται από συγκεκριμένη αποστολή την άμεση συμμετοχή στην καθημερινή διαχείριση του έργου και των διάφορων μορφών στοχευμένης και εξατομικευμένης βοήθειας καθώς και εξουσίες αναδιάρθρωσης ή τερματισμού της χρηματοδότησης σε περίπτωση μη επίτευξης των συμφωνηθέντων ορόσημων (παράδειγμα αποτελούν το πρόγραμμα Catapult του Ηνωμένου Βασιλείου και η υπηρεσία Advanced Research Projects Agency-Energy των Ηνωμένων Πολιτειών). Βραβεία παροχής κινήτρων: Η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει βραβεία παροχής κινήτρων ως μέσο από τη βάση προς την κορυφή για την επίτευξη πρωτοποριακών καινοτομιών, παρέχοντας στους διαγωνιζόμενους πλήρη ελευθερία για τον σχεδιασμό των πλέον αποτελεσματικών λύσεων. Η πρωτοβουλία αυτή βασίζεται στην πείρα που έχει αποκομιστεί μέχρι στιγμής στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» (8,25 εκατ. EUR για πέντε βραβεία στον τομέα καθαρής ενέργειας). Πέραν της εστίασης στην έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας, για την υλοποίηση της παρούσας ανακοίνωσης θα απαιτηθεί η συμμετοχή και άλλων τομέων: Έρευνα για το κλίμα: Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» στηρίζει την έρευνα που θα τροφοδοτήσει με στοιχεία την επικείμενη έκθεση για το 2018 της Διεθνούς Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή. Στην εν λόγω έκθεση θα παρουσιαστούν τα πορίσματα της έρευνας σχετικά με το σενάριο της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5 C 33 Προσωρινός τίτλος 34 Βλέπε την ανακοίνωση με τίτλο «Οι μελλοντικοί οδηγοί της Ευρώπης: Η πρωτοβουλία για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες νέες επιχειρήσεις», COM(2016) 733 final 13

14 και, χωρίς αμφιβολία, θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις προσπάθειες που θα καταβάλει η ίδια η ΕΕ στο μέλλον. Στο πλαίσιο αυτό, μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τρόπους απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, καθοδηγούμενη από μια ομάδα υψηλού επιπέδου, θα αναπτύξει επιστημονικές μεθόδους στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» για τον εντοπισμό εφικτών και αξιόπιστων τρόπων που θα συνάδουν με τη συμφωνία του Παρισιού. Διαστημική έρευνα: Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» στηρίζει την έρευνα που αποσκοπεί στο να εξασφαλιστεί για την Ευρώπη παγκόσμια ικανότητα παρακολούθησης των ανθρωπογενών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Έρευνα στον τομέα των μεταφορών: Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» στηρίζει την απαλλαγή του συστήματος μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές, μέσω της προαγωγής της ενεργειακής απόδοσης των οχημάτων, της ηλεκτροκίνησης και των τεχνολογιών συσσωρευτών, μέσω της στροφής προς φιλικές προς το περιβάλλον λύσεις κινητικότητας και μέσω της ενθάρρυνσης της ψηφιοποίησης για αποτελεσματικότερες μεταφορές και κινητικότητα. Οι δραστηριότητες θα προωθήσουν την ανάδειξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων και φιλικών προς την καινοτομία προτύπων και κανονισμών, κυρίως στις αστικές περιοχές. Η δράση Ε&Κ θα συμπληρώσει τη συνεχιζόμενη δράση πολιτικής για τη στήριξη της ανάπτυξης ώριμων καινοτόμων τεχνολογιών, για παράδειγμα για τις δημόσιες μεταφορές μηδενικών εκπομπών ή τα ευφυή συστήματα μεταφορών. Κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες: Προκειμένου να κατανοηθούν καλύτερα οι συμπεριφορικές ή άλλες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που σχετίζονται με την κοινωνική αποδοχή ή απόρριψη των πολιτικών που αφορούν το κλίμα και την ενέργεια, η Επιτροπή δημιουργεί μια νέα πλατφόρμα έρευνας στον τομέα της ενέργειας. Με τη συμμετοχή ειδικών του τομέα της ενέργειας που προέρχονται από τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, καθώς και από περισσότερο τεχνικούς τομείς, και προσεγγίζοντας όλες τις περιφέρειες της Ευρώπης, η πλατφόρμα θα δώσει την πολυπόθητη ώθηση στις διεπιστημονικές και διατομεακές εργασίες. Στόχος της πλατφόρμας θα είναι η καλύτερη αξιοποίηση των τεράστιων δυνατοτήτων για κοινωνική καινοτομία στον τομέα της ενέργειας, καθώς και η υπέρβαση των υφιστάμενων κοινωνικών φραγμών, με σκοπό τη διατύπωση προτάσεων προς τους ευρωπαϊκούς φορείς χάραξης πολιτικής σχετικά με την επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης. 14

15 Παραδείγματα ευρωπαϊκών έργων καινοτομίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας που λαμβάνουν στήριξη από το πρόγραμμα «Ορίζων 2020»: 1. Στο πλαίσιο της διευκόλυνσης για έργα ενεργειακής επίδειξης του InnovFin χορηγήθηκε δάνειο 10 εκατ. EUR για ένα πρώτο στο είδος του έργο επίδειξης μεγάλης κλίμακας που αφορά το σχέδιο WaveRoller της φινλανδικής εταιρείας AW Energy. Το έργο αποσκοπεί στην κάλυψη του κενού μεταξύ της επίδειξης και της εμπορικής αξιοποίησης της μετατροπής κυματικής ενέργειας σε ηλεκτρική ενέργεια, η οποία παρουσιάζει υψηλό δυναμικό στην παγκόσμια αγορά. 2. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων χορήγησε δάνειο οιονεί ιδίων κεφαλαίων ύψους 20 εκατ. EUR στο πλαίσιο του προγράμματος Κεφάλαια ανάπτυξης για επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης του InnovFin στη γερμανική εταιρεία Heliatek. Η εταιρεία εφηύρε και κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας μια μοναδική τεχνολογία για την κατασκευή ηλιακών μεμβρανών που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια (Heliafilm ), με χρήση οργανικών φωτοβολταϊκών (OPV) τα οποία μπορούν να ενσωματωθούν σε γυάλινα στοιχεία ή προσόψεις, ή να εφαρμοστούν σε οροφές. 3. Το έργο ELIPTIC (Εξηλεκτρισμός των δημόσιων μεταφορών στις πόλεις) έχει λάβει 6 εκατ. EUR από το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» για τη διερεύνηση τρόπων εξηλεκτρισμού των συστημάτων αστικών δημόσιων μεταφορών, μέσω της βελτιστοποίησης της χρήσης των υφιστάμενων υποδομών στις ευρωπαϊκές πόλεις - με σκοπό να καταστούν οι δημόσιες μεταφορές η ραχοκοκαλιά της ηλεκτρικής κινητικότητας και, κατ επέκταση, να μειωθεί η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων και να βελτιωθεί η ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Προκειμένου η Ευρώπη να αποκτήσει ηγετική θέση στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τα βασικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι η ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό σύστημα, καθώς και η ανάπτυξη προηγμένων λύσεων αποθήκευσης ώστε να εξασφαλιστεί ο σταθερός ενεργειακός εφοδιασμός τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τη βιομηχανία. Επιπλέον, προκειμένου να σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην υλοποίηση της αρχής περί προτεραιότητας της ενεργειακής απόδοσης, πρέπει να επιτευχθεί η απαλλαγή του κτιριακού δυναμικού της ΕΕ από τις ανθρακούχες εκπομπές, καθώς το κτιριακό δυναμικό ευθύνεται για ποσοστό άνω του 40 % της τελικής ζήτησης ενέργειας στην ΕΕ. Επιπροσθέτως, το σύστημα μεταφορών παρουσιάζει τεράστιες δυνατότητες για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, αλλά για να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες αυτές απαιτούνται λύσεις αποθήκευσης και ψηφιακή καινοτομία για τη στήριξη των μεταφορών και των υπηρεσιών έξυπνης κινητικότητας. Ο καθορισμός σαφέστερων προτεραιοτήτων μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία μακροχρόνιου αντίκτυπου και στην αξιοποίηση των ευκαιριών για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, αύξηση της ανταγωνιστικότητας των βιομηχανιών και αξιοποίηση των ευκαιριών στον τομέα των εξαγωγών. Αυτό προϋποθέτει να δοθεί έμφαση στις καινοτομίες που διευκολύνουν την αύξηση της διείσδυσης των τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και της εξοικονόμησης ενέργειας, και αφορούν άμεσα τους πολίτες καθιστώντας δυνατή τη συμμετοχή τους στην ενεργειακή μετάβαση ή καθιστώντας την περισσότερο προσιτή από οικονομική άποψη. Με βάση την πρόοδο που έχει ήδη επιτευχθεί στο πλαίσιο του ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδίου ενεργειακών τεχνολογιών, σκοπός της Επιτροπής είναι να επικεντρωθεί η μελλοντική χρηματοδότηση που διατίθεται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» με σαφέστερο τρόπο σε τέσσερις διασυνδεδεμένες στρατηγικές προτεραιότητες, το σύνολο των οποίων βασίζεται στην ψηφιοποίηση ως καθοριστικό παράγοντα: 15

16 1) Απαλλαγή του κτιριακού δυναμικού της ΕΕ από τις ανθρακούχες εκπομπές έως το 2050: Από τα κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας στις περιοχές πλεονάσματος ενέργειας: Όπως επισημαίνεται στην πρωτοβουλία της Επιτροπής για τα ευρωπαϊκά κτίρια 35, τα κτίρια αποτελούν σημαντική συνιστώσα της μετάβασης της Ευρώπης στην καθαρή ενέργεια. Παρότι η ΕΕ είναι ήδη παγκόσμιος ηγέτης στα συστήματα καινοτομίας για κτίρια, η έρευνα και η καινοτομία στον τομέα αυτό πρέπει να συνεχίσουν να αποτελούν κορυφαία προτεραιότητα για την περαιτέρω επέκταση της ηγετικής αυτής θέσης στο μέλλον. Το κτιριακό δυναμικό της ΕΕ αντιπροσωπεύει συνολική επιφάνεια περίπου 25 δισ. m² 36. Τα κτίρια καταναλώνουν το 40 % της τελικής ζήτησης ενέργειας της ΕΕ, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο τομέα. Ωστόσο, τα κτίρια παρουσιάζουν επίσης μεγάλες δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας και αφού ανακαινιστούν και αναβαθμιστούν (διασφαλίζοντας ότι θα ληφθεί υπόψη η ενσωματωμένη ενέργεια), μπορούν να συμβάλουν στην παραγωγή επιπλέον ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ή να παράσχουν σημαντική ικανότητα αποθήκευσης ενέργειας. 2) Ενίσχυση της ηγετικής θέσης της ΕΕ στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: Απαιτείται η περαιτέρω ενοποίηση του συστήματος και η ανάπτυξη της επόμενης γενιάς τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, συμπεριλαμβανομένων στοιχείων που μπορούν να κάνουν τη διαφορά, προκειμένου οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να καταστούν η κυρίαρχη πηγή παραγωγής πρωτογενούς ενέργειας και ηλεκτροπαραγωγής 37. Τα ανωτέρω αποτελούν επίσης προϋπόθεση για τον μετασχηματισμό των τομέων έντασης ανθρακούχων εκπομπών, όπως οι μεταφορές, στους οποίους απαιτούνται ισχυρά κίνητρα για τη δημιουργία καινοτομίας σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας (π.χ. ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, προηγμένα βιοκαύσιμα και άλλα συνθετικά καύσιμα που προέρχονται από τη χρήση διοξειδίου του άνθρακα και άλλων επαναχρησιμοποιούμενων αερίων του θερμοκηπίου). Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνεται η παροχή ειδικής στήριξης στην έρευνα και την καινοτομία, σε στενή συνεργασία με τη βιομηχανία, προκειμένου η Ευρώπη να διατηρήσει την παγκόσμια ηγετική της θέση στον τομέα των τεχνολογιών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. 3) Ανάπτυξη οικονομικά προσιτών και ολοκληρωμένων λύσεων αποθήκευσης ενέργειας: Προκειμένου να διευκολυνθεί και να καταστεί δυνατή η μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών (συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών) το οποίο θα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ΕΕ πρέπει να επισπεύσει την πλήρη ενσωμάτωση των διατάξεων αποθήκευσης (χημικές, ηλεκτροχημικές, ηλεκτρικές, μηχανικές και θερμικές) στο ενεργειακό σύστημα, σε οικιακή και εμπορική κλίμακα, καθώς και σε κλίμακα δικτύου COM(2016) 860, Παράρτημα I 36 Βλέπε Europe s buildings under the microscope (2011) 37 Βλέπε σενάριο περί υψηλού μεριδίου ΑΠΕ στο έγγραφο: Impact Assessment of Roadmap 2050, SEC(2011) 1565/2, Part ½. 38 Η τρέχουσα στήριξη της ΕΕ στην Ε&Κ που σχετίζεται με την αποθήκευση παρέχεται κυρίως στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων έξυπνων δικτύων του σχεδίου ΣΕΤ και στο πλαίσιο της κοινής επιχείρησης «Κυψέλες καυσίμου και υδρογόνο». 16

17 4) Ηλεκτροκίνηση και ένα περισσότερο ολοκληρωμένο σύστημα αστικών μεταφορών: Η ταχεία ανάπτυξη και χρήση ηλεκτρικών οχημάτων επόμενης γενιάς με βάση προηγμένα σχέδια συσσωρευτών και νέα συστήματα μετάδοσης ισχύος, οι καινοτόμες υποδομές επαναφόρτισης και τα συναφή επιχειρηματικά μοντέλα και υπηρεσίες αποτελούν βασικά στοιχεία της μελλοντικής κινητικότητας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, σε συνδυασμό με ένα περισσότερο ολοκληρωμένο σύστημα αστικών μεταφορών στο πλαίσιο του οποίου θα χρησιμοποιούνται νέες ψηφιακές τεχνολογίες και τα ευρωπαϊκά δορυφορικά συστήματα πλοήγησης με στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης. 39 Ο αντίκτυπος του προγράμματος «Ορίζων 2020» στις τέσσερις αυτές διασυνδεδεμένες στρατηγικές προτεραιότητες θα ενισχυθεί περαιτέρω μέσω συνεργειών με τις σχετικές επενδύσεις των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων. Χρηματοδότηση της επιστήμης και της τεχνολογίας στον τομέα της ενέργειας και υιοθέτηση από την αγορά Προτεινόμενες δράσεις Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της ανάδειξης της ΕΕ σε παγκόσμιο ηγέτη στον τομέα των λύσεων καθαρής ενέργειας, η χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό της ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί στην ανατρεπτική καινοτομία, στην επαυξητική καινοτομία και σε μια σειρά στοχευμένων έργων υψηλού αντίκτυπου. Για να υλοποιηθεί η φιλοδοξία αυτή: Η Επιτροπή θα διερευνήσει τρόπους ενίσχυσης των υφιστάμενων προσεγγίσεων της καινοτομίας από τη βάση προς την κορυφή στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» και θα εξετάσει άλλους μηχανισμούς, συμπεριλαμβανομένου, ενδεχομένως, ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας. Με τον τρόπο αυτό θα διευκολυνθεί η καλύτερη στήριξη των δυνητικά ανατρεπτικών τεχνολογιών, καινοτομιών και επιχειρηματικών μοντέλων, συμπεριλαμβανομένων πρωτοποριακών καινοτομιών για την οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών οι οποίες δεν προβλέπονται στη στρατηγική χρηματοδότηση με βάση συγκεκριμένη αποστολή. Η Επιτροπή σκοπεύει να διαθέσει περισσότερα από 2 δισ. EUR από το πρόγραμμα εργασίας του προγράμματος «Ορίζων 2020» της περιόδου για τη στήριξη έργων έρευνας και καινοτομίας σε τέσσερις τομείς προτεραιότητας: 1) απαλλαγή του κτιριακού δυναμικού της ΕΕ από τις ανθρακούχες εκπομπές έως το 2050: από κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας σε περιοχές πλεονάσματος ενέργειας 2) ενίσχυση της ηγετικής θέσης της ΕΕ στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) 3) ανάπτυξη οικονομικά προσιτών και ολοκληρωμένων λύσεων αποθήκευσης ενέργειας και 4) ηλεκτροκίνηση και ένα περισσότερο ολοκληρωμένο σύστημα αστικών μεταφορών. Πρόκειται για ετήσια αύξηση του προϋπολογισμού κατά 35 % σε σύγκριση με τα επίπεδα της περιόδου στους τέσσερις αυτούς τομείς. Η Επιτροπή θα ενισχύσει τη στήριξη που παρέχεται από τα ΕΔΕΤ μέσω των θεματικών πλατφορμών έξυπνης εξειδίκευσης, κυρίως των πλατφορμών για την ενέργεια και τον βιομηχανικό εκσυγχρονισμό, ως εφαλτήριο προκειμένου οι συνεργατικοί σχηματισμοί της περιφερειακής καινοτομίας και της βιομηχανίας να εστιάσουν σε συγκεκριμένα επενδυτικά 39 Βλέπε Ανακοίνωση σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών, COM(2016) 501 final. 17

18 έργα σε τομείς όπως οι ψηφιακές τεχνολογίες, οι τεχνολογίες γενικής εφαρμογής και η ενεργειακή απόδοση. Οι τέσσερις τομείς προτεραιότητας θα στοχοθετηθούν περαιτέρω, με την κινητοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών ενδιαφερόμενων φορέων σε συνέργεια με άλλους μηχανισμούς και χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ. Στο πλαίσιο των υφιστάμενων χρηματοδοτικών μηχανισμών και κανόνων του προγράμματος «Ορίζων 2020», η Επιτροπή θα θεσπίσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα το οποίο θα συνδυάζει τα εξής στοιχεία: μια προσέγγιση καθοδήγησης, η οποία θα καθορίζεται από συγκεκριμένη αποστολή, για τον εντοπισμό και την επιλογή έργων με υψηλό δυνητικό αντίκτυπο άμεση συμμετοχή στην καθημερινή διαχείριση του έργου και των διάφορων μορφών στοχευμένης και εξατομικευμένης βοήθειας καθώς και τις υφιστάμενες εξουσίες αναδιάρθρωσης ή τερματισμού της χρηματοδότησης σε περίπτωση μη επίτευξης των συμφωνηθέντων ορόσημων. Το πρόγραμμα θα δίνει έμφαση στην επίτευξη γρήγορου αντίκτυπου και σημασίας για την αγορά. Η Επιτροπή σκοπεύει να δρομολογήσει ένα εμβληματικό βραβείο παροχής κινήτρων για καινοτομία στον τομέα της ενέργειας ύψους 5 έως 10 εκατ. EUR για την επιβράβευση της πρωτοποριακής καινοτομίας, για παράδειγμα σε έναν από τους ακόλουθους τομείς: 1) τεχνητή φωτοσύνθεση 2) χαμηλού κόστους σχεδιασμός και κατασκευή κτιρίων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας (nearly-zero energy building, ΝΖΕΒ) 3) σύστημα εμπορίας ενέργειας σε επίπεδο κοινοτήτων και 4) κοινωνική καινοτομία στον τομέα της ενέργειας και/ή των μεταφορών σε επίπεδο πόλεων. 6. ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Σύμφωνα με την προτεραιότητα της Επιτροπής για ενίσχυση της θέσης της ως παγκόσμιου παράγοντα, η Ευρώπη πρέπει να αντλήσει μεγαλύτερη αξία από τον ρόλο της ως παγκόσμιου πρωταθλητή στον τομέα του κλίματος και πρωτοπόρου στις λύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και υψηλής ενεργειακής απόδοσης, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι θα παραμείνει στο επίκεντρο των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας, με συναφή οφέλη για τον κατασκευαστικό της κλάδο και τις παγκόσμιες εξαγωγές. Η χρηματοδότηση για το κλίμα και η υλοποίηση των εθνικών δεσμεύσεων αποτελούν κίνητρα για παγκόσμια συνεργασία στον τομέα της τεχνολογίας και για τη δημιουργία εμπορικών ευκαιριών για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Στη συμφωνία του Παρισιού υπογραμμίζεται ο ρόλος της έρευνας και της καινοτομίας, ειδικότερα σε συνεργασία με τις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες, βάσει συστημικής παρατήρησης. Οι αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες σε παγκόσμιο επίπεδο, κυρίως στις αναδυόμενες αγορές, δημιουργούν σημαντικές ευκαιρίες στον τομέα των εξαγωγών για τις ευρωπαϊκές εταιρείες όσον αφορά την παροχή τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, συμπεριλαμβανομένων, κατά περίπτωση, «λιτών» καινοτομιών που θα είναι προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες. Απαιτούνται νέες στρατηγικές εταιρικές σχέσεις, ιδιαίτερα με αναδυόμενες οικονομίες, για την προώθηση της καινοτομίας και τη δημιουργία αγορών. Η στενή συνεργασία με τους διεθνείς εταίρους είναι υψηλής στρατηγικής αξίας. Αυτό καταδεικνύεται από την απόφαση που έλαβε το 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να 18