ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

Transcript

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Διάλεξη 6 η : Επισειπημαηικέρ Ππακηικέρ R&D- Innovation-Απόδοζη & Μεγένθςνζη Οι Shumpeterian υποθέσεις, Ο ρόλος του μεγέθους και της διάρθρωσης, Οι συνθήκες του opportunity και του appropriability, Τα συστήματα πατεντών, Πρότυπα διάχυσης, ο ρόλος των δικτύων και των εξωτερικοτήτων, Υπερβάλλουσα αδράνεια και υπερβάλλουσα ώθηση.

2 Σι περιλαμβάνει Για κάθε οικονομία η τεχνολογική αλλαγή, η καινοτομία και η προώθηση της έρευνας και ανάπτυξης αποτελούν κεντρικής σημασίας παράγοντες. Σύμφωνα με τον Schumpeter (1943) υπάρχουν τρία στάδια: Invention: το στάδιο της εφεύρεσης ή της δημιουργίας νέων ιδεών Innovation: το στάδιο στο οποίο οι νέες ιδέες αναπτύσσονται σε νέα προιόντα ή/και διαδικασίες. Diffusion: η διάχυση των τεχνολογιών αυτών στην οικονομία. "Business has only two functions, innovation and marketing." Peter F Drucker Creativity is thinking up new things. Innovation is doing new things. Theodore Levitt (management guru) Innovation distinguishes between a leader and a follower. Steve Jobs Dasgupta and David (1991) προχωρούν στην διάκριση μεταξύ επιστήμης και τεχνολογίας.

3 Η καινοτομία είναι διάχυτη. Με βάση στοιχεία απο το Ηνωμένου Βασιλείο παρουσιάζονται υψηλά επίπεδα καινοτομίας και η χαμηλή διακύμανση μεταξύ των βιομηχανιών. Εξαιρετικά καινοτόμες επιχειρήσεις βρέθηκαν σε όλες τις βιομηχανίες και τις περιφέρειες. Proportion of innovation active enterprises in the UK, by sector ( )

4 Κάποια ερωτήματα Γιατί οι δαπάνες σε Ε&Α είναι μεγαλύτερες σε διαφορετικούς κλάδους; Ποια η επίδραση του Ε&Α ανταγωνισμού στην διάρθρωση αγοράς; Ποια διάρθρωση αγοράς δημιουργεί τα μεγαλύτερα/μικρότερα κίνητρα σε Ε&Α; Σε ανταγωνιστικούς κλάδους οι επιχειρήσεις έχουν μεγαλύτερο κίνητρο να επενδύσουν σε Ε&Α; Schumpeter Ο τέλειος ανταγωνισμός δεν είναι μόνο ανέφικτος αλλά και κατώτερος, και δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως υπόδειγμα ιδανικής αποτελεσματικότητας»

5 Κλασσικός Ορισμός Καινοτομίας Basic definition: Introduction of new ideas that add value to a firm s activities OECD The Oslo Manual (1997, 2005) introduction of a new product or a qualitative change in an existing product process innovation new to an industry the opening of a new market development of new sources of supply for raw materials or other inputs changes in industrial organisation

6 Product and proces innovations Blaug (1963) Product innovation: introduction of a good or service that is new or significantly improved with respect to its characteristics or intended uses. This includes significant improvements in technical specifications, components and materials, incorporated software, user friendliness or other functional characteristics. Process innovation: implementation of a new or significantly improved production or delivery met hod. This includes significant changes in techniques, equipment and/or software. Marketing innovation: implementation of a new marketing method involving significant changes in product design or packaging, product placement, product promotion or pricing. Organisational innovation: implementation of a new organisational method in the firm s business practices, workplace organisation or external relations.

7 Δραστηριότητες για την δημιουργία καινοτομιών προιόντος ή/και διαδικασίας Intramural (in-house) R&D: περιλαμβάνει όλα τα Ε &Α που διεξάγονται από την επιχείρηση, συμπεριλαμβανομένης της βασικής έρευνας. Acquisition of R&D (extramural R&D): Ε & Α που αγοράζονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς ερευνητικούς οργανισμούς ή από άλλες επιχειρήσεις ( συμπεριλαμβανομένων και των άλλων επιχειρήσεων του ομίλου ) Acquisition of other external knowledge: Απόκτηση δικαιωμάτων χρήσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και μη κατοχυρωμένη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας εφευρέσεις, εμπορικά σήματα, τεχνογνωσία και άλλων τύπων γνώσεων από άλλες επιχειρήσεις και φορείς, όπως πανεπιστήμια και κυβερνητικά ερευνητικά ιδρύματα, εκτός από το E & A. Acquisition of machinery, equipment and other capital goods: Εξαγορές των προηγμένων μηχανημάτων, εξοπλισμού, το υλικό του υπολογιστή ή του λογισμικού, και η γη και τα κτίρια (συμπεριλαμβανομένων και σημαντικές βελτιώσεις, τροποποιήσεις και επισκευές), που απαιτούνται για την εφαρμογή καινοτομιών προϊόντων ή διαδικασιών. Other preparations for product and process innovations: Άλλες δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανάπτυξη και την εφαρμογή του προϊόντος και της διαδικασίας καινοτομίες, όπως ο σχεδιασμός, ο προγραμματισμός και ο έλεγχος για νέα προϊόντα ( αγαθά και υπηρεσίες ), τις διαδικασίες παραγωγής, και τις μεθόδους παράδοσης που δεν περιλαμβάνονται ήδη στον τομέα της Ε & Α. Market preparations for product innovations: Δραστηριότητες που αποσκοπούν στην εισαγωγή στην αγορά των νέων ή σημαντικά βελτιωμένων προϊόντων ή υπηρεσιών. Training: Κατάρτισης ( συμπεριλαμβανομένων και εξωτερικής κατάρτισης) που συνδέονται με την ανάπτυξη καινοτομιών προϊόντων ή διαδικασιών και την εφαρμογή τους.

8 Innovation expenditure in 2008 (proportions of total expenditure)

9 R&D expenditure in businesses as % of gross value added, annual average ( )

10 Scienitific publication pattern

11 Η διαδικασία της καινοτομίας Source: Greenhalgh and Rogers (2010)

12 ΑΝΑΛΤΗ ΔΕΤΣΕΡΟΤ ΒΑΘΜΟΤ Οφέλη μείωσης του κόστους κάτω απο συνθήκες μονοπωλίου-πλήρη ανταγωνισμού. Ποια η αξία της καινοτομίας; Αποτέλεσμα αντικατάστασης:καλείται το γεγονός ύπαρξης των μονοπωλιακών κερδών πριν την καινοτομία. Pm Pc1 Α Β C1 C Qm Qc1

13 Ερευνα & Ανάπτυξη Research and Development Βασική έννοια στην τριλογία του Schumpeter αποτελεί η διαδικασία της έρευνας και ανάπτυξης. Συχνά διαχωρίζεται σε βασική έρευνα (σχετίζεται με το στάδιο της εφεύρεσης), εφαρμοσμένη έρευνα (με το στάδιο της καινοτομίας και έχει συγκεκριμένο σκοπό) και τέλος το στάδιο των επενδύσεων σε ανάπτυξη. Νέα τεχνολογία μπορεί να παραχθεί και μέσω learning, imitation and reverse engineering. Αποτέλεσμα αντικατάστασης:καλείται το γεγονός ύπαρξης των μονοπωλιακών κερδών πριν την καινοτομία. Δημιουργική καταστροφή: Ονομάζεται η διαδικασία σύμφωνα με την οποία μια μορφή μονοπωλίου που περιλαμβάνει κάποιο βαθμό ανταγωνισμού (δυνητικού) από νέα προϊόντα ή παραγωγικές διαδικασίες που αντικαθιστούν το τρέχον προϊόν ή διαδικασία του μονοπωλητή. Αποτέλεσμα αποτελεσματικότητας και διατήρηση του μονοπωλίου(διαφοροποίηση σε δραστική σταδιακή καινοτομία)

14 ΟΥΕΛΗ & ΚΙΝΗΣΡΑ Σημαντική θετική επίδραση στην παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής (Griliches,1995; Mairesse and Mohnen, 1995;Sveikauskas, 2007). Τα νέα προιόντα βοηθούν στο τρόπο βελτιωσης της ζωής. Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις (Fagerberg, 1995) ότι τα αποτελέσματα που επιτυγχάνει μια χώρα εξαρτώνται απο την ροπή της προς την καινοτομικότητα. Οι καινοτομίες αποτελεούν το προιόν Ε&Α επιχειρήσεων που ανήκουν σε ολιγοπωλιακούς κλάδους. Επινόηση νέων προιόντων αλλά και διατήρηση/ανάπτυξη εγγενώς διαθέσιμων τεχνολογικών πληροφοριών (Cohen and Levinthal, 1989). Κίνητρο για επενδυση που θα αποφέρει κέρδη και κίνητρο για απόκτηση στρατηγικού πλεονέκτηματος.

15 ΑΠΟΣΤΦΙΑ ΑΓΟΡΩΝ Πρώτος λόγος αφορά την φύση του αγαθού ως δημοσίου (το χαρακτηριστικό τους που στην βιβλιογραφία καλείται nonrivalness). Ο παραγωγός της γνώσης δεν μπορεί να οικειοποιηθεί τα οφέλη που δημιουργεί η γνώση. Το επίπεδο αβεβαιότητας που αντιμετωπίζουν οι δημιουργοί γνώσης είτε τεχνολογική είτε και εμπορική. Το πολύ μικρό οριακό κόστος χρήσης της νέας γνώση σνδυάζεται με ένα πολύ υψηλό και μη ανακτήσιμο κόστος δημιουργίας της νέας γνώσης που οδηγεί σε τάση μονοπώλησης των αγορών με σημαντικές επενδύσεις σε Ε&Α. Οι επιχειρήσεις βασίζουν τις επενδυτικές τους αποφάσεις στην αναμενόμενη επίδραση στο κέρδος (τάση υπο-επένδυσης σε Ε&Α). Δημιουργία θετίκών εξωτερικοτήτων (positive spillovers). Δημιουργία ύπερ-επένδυσης όταν π.χ επιχειρήσεις ανταγωνίζονται για μια πατέντα. Ατέλειες στις διαδικασίες μετάδοσης πληροφοριών.

16 ΣΟ ΤΠΟΔΕΙΓΜΑ ΣΟΤ ARROW (1962) P D 0 ΠΑ Διάκριση σε μονοπώλιο και πλήρη ανταγωνισμό, δραστική-μη δραστική καινοτομία. Ποιες οι μέγιστες δαπάνες σε Ε&Α που θα έκανε η επιχείρηση για να μειώσει το κόστος παραγωγής; Το κίνητρο των επενδύσεων σε μια τέλεια ανταγωνιστική αγορά είναι μεγαλύτερη από ότι στο μονοπώλιο. Αντίλογος-Κριτική: 1) Δεν καθορίζονται οι άριστες δαπανες σε Ε&Α. 2) Δεν υπάρχει ανταγωνισμός σε Ε&Α μεταξύ των επιχειρήσεων 3) Το μονοπώλιο δεν απειλείται απο είσοδο και μειώνει το κίνητρο του να επενδύσει σε Ε&Α P c C P m A P ' r * C ' C m a x r Q s.t r p C ' c r * C ' C ' ΠB Q m Q c M R Q

17 Το κίνητρο του Arrow για την καινοτομία: καινοτομία μικρής εξοικονόμησης κόστους (μη δραστική καινοτομία). Μονοπώλιο: B+C+D+E-(A+B)=D+C+E-A Πλήρης Ανταγωνισμός: D+E+F

18 Το κίνητρο του Arrow για την καινοτομία: καινοτομία σημαντικής εξοικονόμησης κόστους (δραστική καινοτομία). Β>(Β-Α)

19 Pc Α Κοινωνικά Αριστο Β Η διαφορά κοινωνικού πλεονάσματος ανάμεσα στην νεά και την παλιά τεχνολογία μας δίνει το κοινωνικά άριστο ΑΒDE. Pc1 E F D Qc Qc1

20 Σε αγορές με ολιγοπωλιακή δύναμη ο χρόνος ανάπτυξης μιας καινοτομίας είναι μικρότερος από ότι στο μονοπώλιο ενώ στον τέλειο ανταγωνισμό δεν πραγματοποιείται επένδυση σε Ε&Α. Στο ολιγοπώλιο η επιχείρηση ισορροπεί μεταξύ της καθυστέρησης και της άμεσης ανάπτυξης της καινοτομίας. Τι γίνεται με την περίπτωση συνεργασίας (ρητής ή και μυστικής;) Η δομή της αγοράς και ο βέλτιστος χρόνος ανάπτυξης.

21 Θεωρούμε ένα ομοιογενές συμμετρικό δυοπώλιο όπου οι εξωτερικότητες απο τις δαπάνες σε Ε&Α αντιλαμβάνονται ως εξωγενής (Κατσουλάκος, 1998). Το μέσο κόστος της επιχείρησης είαναι συνάρτηση της δαπάνης σε Ε&Α με βάση τον ακόλουθο τύπο: AC Q A Q Q, 0,0 1 i i j,, P Q a Q Q Q Q TC Q 1 2 Εάν οι επιχειρήσεις δεν συνεργάζονται τότε το κέρδος δίνεται ως: i Q 2 i 2 AC Q i, j 2 Qi, j Εάν οι επιχειρήσεις συνεργάζονται τότε i j a 2AC Q AC Q 9 2, Q i, j 2, 1 2 Για μεγάλες εξωτερικόττηες το κίνητρο για δαπάνες είναι μεγαλύτερο στις συμπαιγνιακές επιχειρήσεις της αγοράς αν τιστοιχα.

22 Ανάπτυξη σε σχέση με τον χρόνο του ποσοστού των επιχειρήσεων που έχουν υιοθετήσει καινοτομία

23 Δείκτης Περίληψης καινοτομίας

24 Επιπτώσεις στην ευημερία απο την κατοχύρωση δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας.

25 Σεχνολογική Πολιτική 1. Δημιουργία τεχνολογικού και νομικού παλισίου για την προστασία πνευματικών δικαιωμάτων με σκοπό την επίλυση του προβλήματος οικειοποίησης (appropriability). 2. Επενδύσεις σε Ε&Α απο φορείς καθώς και δημιουργία θεσμών και υποδομών που διευκολύνουν την διασύνδεση μεταξύ έρευνας και παραγωγής. 3. Αμεσες πολιτικές στήριξης των επενδύσεων Ε&Α. 4. Απαλλαγή των συνεργασιών μεταξύ επιχειρήσεων σε Ε&Α απο την εφαρμογή του δικαίου του ανταγωνσιμού που γενικά απαγορεύει τις οριζόντιες συνεργασίες μεταξύ των επιχειρήσεων.

26 Πατέντες (Patents) Βασικά ζητήματα στις πατέντες είναι το εύρος πορστασίας καθώς και ο χρόνος αυτής. Μια ισχυρή πατέντα θα προσθέσει στον κάτοχό της μονοπωλιακά οφέλη. Pm Α Β Pw C C Qm Qw

27 Δίκτυα & Πρότυπα Οι αποφάσεις λοιπόν που ελέγχουν την «τυποποίηση» και την «συμβατότητα» (standardization, compatibility) των προϊόντων R&D έχουν άμεση επίδραση στην συνάρτηση διάχυσης καθώς επηρεάζονται από την διαχρονική ή ποιοτική συμπληρωματικότητα των διαφορετικών τυποποιήσεων. Στην οικονομική ορολογία θεωρήσαμε την «συνάρτηση διάχυσης» ως ένα δίκτυο και τις επιπτώσεις της συμπληρωματικότητας ως μια εξωτερικότητα. Για πολλά προιόντα υπάρχουν πολύ ισχυρές εξωτερικότητες ή επιδράσεις δικτύου (άμεσες ή έμμεσες) οι οποίες, συνολικά, λειτουργούν ως οικονομίες κλίμακας απο την πλευρά της ζήτησης. Εξωτερικότητες δικτύου προκύπτουν και στην ζήτηση και στην προσφορά των προϊόντων τεχνολογίας. Για τον λόγο αυτό, ανεξαρτήτων των επιπτώσεων αναφερόμαστε σε κλάδους δικτύων, όπου εμφανίζονται οι εξωτερικότητες, τους οποίους τους αντιμετωπίζουμε διαφορετικά από την τυπική λογική των μη-δικτυακών αγορών. Ως προς την ζήτηση όταν η χρησιμότητα του καταναλωτή οφείλει να προσδιορίσει την επιλογή της λαμβάνοντας υπόψη την προσδοκώμενη συμπεριφορά των υπόλοιπων καταναλωτών (δεν αγοράζουν μια τεχνολογία που δεν έχει προοπτική). Ως προς την προσφορά η εξωτερικότητα δικτύου συνδέεται με την «τυποποίηση» όπως κι αν αυτή προσδιορίζεται (κυβέρνηση, χαρακτηριστικά αγοράς π.χ. τύπος πετρελαίου για χρήση). Η επιλογή και η επιβολή συγκεκριμένης τυποποίησης προσδιορίζει και την θετική εξωτερικότητα (π.χ. MS-DOS, Intel inside) του δικτύου η οποία θα επηρεάσει την διάχυση της τεχνολογίας.

28 Εξωτερικότητες Δικτύου Έστω δύο χρήστες ( i = 1,2 ) οι οποίοι είτε αγοράζουν παλαιά ή νέα τεχνολογία. Υποθέτουμε ότι οι τεχνολογίες δεν είναι συμβατές. Έστω q = 1 ή 2 το μέγεθος του δικτύου (π.χ. αριθμός καταναλωτών που χρησιμοποιούν την δεδομένη παλαιά ή νέα τεχνολογία). Έστω τέλος n( q ) η χρησιμότητα της χρήσης παλαιάς τεχνολογίας και ν( q) η αντίστοιχη για την νέα τεχνολογία. Υποθέτουμε ότι δεν υπάρχει κόστος στην χρήση για να μεταπηδήσει στην νέα τεχνολογία. Θεωρούμε ότι έχουμε θετική εξωτερικότητα δικτύου εάν n( 2 ) > n( 1 ) και ν( 2 ) > ν( 1 ) Θεωρούμε ότι υπάρχει κίνητρο και για τους δύο χρήστες να συντονιστούν. Άρα δεχόμαστε ότι n( 2 ) > ν( 1 ) και ν( 2 ) > n( 1 ). Μάχη μεταξύ Betamax-VHS.

29 Εξωτερικότητες Δικτύου Ισορροπία υπερβολικής αδράνειας όταν : ν( 2 ) > n( 2 ) αλλά και οι δύο καταναλωτές παραμένουν (δεν τολμούν) να προχωρήσουν στην νέα τεχνολογία και χρησιμοποιούν την παλαιά. Ισορροπία υπερβολικού ενθουσιασμού : n( 2 ) > ν( 2 ) και οι δύο καταναλωτές στρέφονται στην νέα τεχνολογία από τον φόβο μην χάσουν την ευκαιρία (κλασσικό παράδειγμα αυτών των συμπεριφορών περιγράφει η θεωρία παιγνίων με τον «πόλεμο των φύλων»).

30 References Βιβλίο Cabral: κεφάλαια D aspremont, C. And A. Jacquemin, cooperative and noncooperative R&D in a duopoly with spillovers, american economic review 78, (1988). Goyal, s. And J.L. Moraga-conzalez, R&D networks, rand journal of economics 32(4), (2001). Kamien, m., E. Muller and I. Zang, research joint ventures, and R&D cartels american economic review 82, (1992). Katz, m., An analysis of cooperative research and development, rand journal of economics 17, (1986).