Αλλεργία στο αβγό" Σειρά τροφικής αλλεργίας. Μάριος Μ. Παπαδόπουλος" Παιδοαλλεργιολόγος - Παιδοπνευμονολόγος"

Transcript

1 Αλλεργία στο αβγό Μάριος Μ. Παπαδόπουλος" Παιδοαλλεργιολόγος - Παιδοπνευμονολόγος" 8/17/15" ΠΗΓΕΣ: American Academy of Pediatrics" American Academy of Allergy Asthma and Immunology" European Academy Allergy Clinical Immunology" European Society of Pediatric Gastrenterology Hepatology and Nutrition" Australian Society of Clinical Immunology and Allergy 1

2 Εισαγωγή( " Η αλλεργία στο αβγό δημιουργείται όταν το αμυντικό μας σύστημα ευαισθητοποιείται και υπεραντιδρά στις πρωτεΐνες που περιέχονται στο λεύκωμα (ασπράδι) ή στο κρόκο. Ευαισθητοποίηση σημαίνει ότι το βρέφος ή το παιδί όταν έρθει σε επαφή με το αβγό, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο μη ευαισθητοποιημένο πληθυσμό, το αναγνωρίζει ως ένα δυνητικά επικίνδυνο εισβολέα με αποτέλεσμα να κινητοποιεί κύτταρα και συστατικά του αμυντικού συστήματος έναντι των αλλεργιογόνων του αβγού. " " " Σε ένα επόμενο επίπεδο, αρκετά αλλά όχι όλα από αυτά τα παιδιά με την λανθασμένη αναγνώριση στο αβγό θα εμφανίσουν σε επόμεη επαφή με αυτό αλλεργική αντίδραση. Τα συμπτώματα που εμφανίζονται οφείλονται στην λανθασμένη κινητοποίηση του αμυντικού συστήματος που τελικά στρέφεται ενάντια στον ίδιο τον οργανισμό. Τα παιδιά αυτά, λοιπόν επιπλέον της ευαισθητοποίησης εμφανίζουν και αλλεργία στο αβγό. ΌΌταν αναφερόμαστε σε επαφή ή έκθεση στο αβγό για να γίνει αρχικά η ευαισθητοποίηση,αυτό μπορεί να γίνει προ ή μετά την γέννηση, μέσω του θηλασμού ή από κατανάλωση από το ίδιο το βρέφος, ή μέσω του δέρματος σε παιδί με ατοπική δερματίτιδα." Αλλεργική αντίδραση μπορεί να προκληθεί μέσω κατανάλωσης αλλά και μέσω δερματικής επαφής ή ακόμα μέσω έκθεσης στο αλλεργιογόνο από εισπνοή." " " Η συχνότητα της αλλεργίας στο αβγό φτάνει το 2%, αλλά τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά θα ανέχονται στο μέλλον το αβγό και σχεδόν στο σύνολο τους θα μπορούν να καταναλώνουν αβγό επεξεργασμένο (μαγειρεμένο) σε τροφή όπως μπισκότα ή κέικ." Παιδιά με θετικό οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό ατοπίας (αλλεργικής προδιάθεσης) έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αλλεργίας στο αβγό συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό." 2

3 Συμπτώματα αλλεργίας στο αβγό( Τα αβγά αποτελούν βασικό κομμάτι του καθημερινού διαιτολογίου από την 2η βρεφική ηλικία έως και την ενήλικο ζωή σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Ορισμένα από τα άτομα που είναι αλλεργικά στο αβγό της κότας μπορεί να εμφανίζουν αντίδραση μετά την κατανάλωση αβγών από άλλα πουλερικά." Οι αντιδράσεις στο αβγό είναι κατά κανόνα άμεσου τύπου και εμφανίζονται λεπτά έως σπανιότερα μία ή λίγες ώρες μετά την έκθεση στο αλλεργιογόνο και μπορεί να είναι κάποια ή όλα τα κάτωθι συμπτώματα:" " " Δερματικές εκδηλώσεις, όπως εξάνθημα με κνησμό (κνίδωση) ή και οίδημα χειλέων,βλεφάρων,αυτιών " " " Αναπνευστικά συμπτώματα με βήχα ξηρό ή λαρυγγικό, σφύριγμα και δυσκολία στην αναπνοή,στην εισπνοή ή στην εκπνοή" " " Καταρροή, φτάρνισμα, κόκκινα μάτια, δακρύρροια" " " Πόνος στο στομάχι, έμετος, διάρροια" " " Ζάλη, αδυναμία πτώση πίεσης στο πλαίσιο αναφυλαξίας" " Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα ευτυχώς είναι ήπια με εξάνθημα ή /και οίδημα, ενώ κάποια παιδιά με βαρύτερη αλλεργία θα εμφανίσουν δυνητικά επικίνδυνη αντίδραση με συνδυασμό συμπτωμάτων από διαφορετικά συστήματα στο πλαίσιο αντίδρασης αναφυλαξίας (αλλεργικού σοκ, βλέπε έντυπο αναφυλαξία: διάγνωση). " Το έκζεμα (ατοπική δερματίτιδα) μπορεί να είναι εκδήλωση τροφικής αλλεργίας σε τροφή και ειδικότερα στο αβγό (30-40% των βρεφών με μέτριο ή σοβαρό έκζεμα έχουν υποκείμενη τροφική αλλεργία)." 3

4 Διάγνωση αλλεργίας στο αβγό( Η διάγνωση τίθεται συνήθως, αν όχι πάντα, με το ιστορικό που δίνουν οι γονείς. Κρίσιμο προαπαιτούμενο για τον ειδικό ώστε να θέσει τη διάγνωση είναι η αντίδραση να χαρακτηρίζεται από αναπαραγωγιμότητα. Δηλαδή το παιδί πρέπει να αντιδρά στο αβγό σταθερά, κάθε φορά που καταναλώνει την ίδια τροφή σε είδος, ποσότητα και μορφή επεξεργασίας. Και επιπλέον η αντίδραση να εμπλέκει το ανοσιακό σύστημα (σε αντιδιαστολή με τη διάρροια για παράδειγμα στο πλαίσιο τροφικής δηλητηρίασης που δεν είναι αλλεργία στο αβγό)" Ο αλλεργιολογικός έλεγχος συνήθως έρχεται να επιβεβαιώσει ή να αποκλείσει την διάγνωση που ετέθη ήδη με τη λήψη του ιστορικού. " Οι αντιδράσεις που εμφανίζονται σύντομα μετά την λήψη του αβγού υποψιάζουν ευκολότερα γονείς και ιατρούς, με αποτέλεσμα η διάγνωση να τίθεται γρήγορα χωρίς ιδιαίτερη καθυστέρηση. Η επιβεβαίωση της τροφικής αλλεργίας έρχεται μετά από την διενέργεια δερματικών δοκικασιών δια νυγμού, μέθοδος ευαίσθητη, αξιόπιστη, ανώδυνη που δίνει αποτελέσματα σε λίγα λεπτά. Εναλλακτικά γίνεται η αναζήτηση των ειδικών αντισωμάτων στον ορό του παιδιού μετά από αιμοληψία, χρήσιμη εξέταση που όμως καθυστερεί και είναι κοστοβόρος και γιαυτό στην καθημερινή πρακτική προτιμώνται οι δερματικές δοκιμασίες δια νυγμού." Θετικά δερματικά ή αιματολογικά τεστ σημαίνουν ευαισθητοποίηση στη συγκεκριμένη τροφή, αλλά δεν σημαίνουν πάντα και αλλεργία στη πραγματική ζωή. Υπάρχει δηλαδή ένα κομμάτι του πληθυσμού που στο πλαίσιο κάποιου ελέγχου διαπιστώνονται θετικά τεστ διά νυγμού στο αβγό,αλλά ο ασθενής όταν καταναλώνει αβγό δεν εμφανίζει ανεπιθύμητη αντίδραση. Ο παιδοαλλεργιολόγος είναι υπεύθυνος να παντρέψει ιστορικό και αποτελέσματα ελέγχου, ώστε να ξεχωρίσει τα παιδιά που πιθανόν θα εκδηλώσουν αντίδραση μετά από 4

5 δοκιμή. Αν τα αποτελέσματα είναι στη λεγόμενη γκρίζα ζώνη τότε συνήθως κάνουμε, παρουσία του ειδικού, δοκιμασία πρόκλησης για να αποφύγουμε άσκοπες στερητικές δίαιτες." Η κατάσταση περιπλέκεται στο έκζεμα όπου ο επιβραδυνόμενος χαρακτήρας της αντίδρασης θολώνει το τοπίο με αποτέλεσμα η διάγνωση συχνά να καθυστερεί. Τα πράγματα γίνονται ακόμα δυσκολότερα όταν πρόκειται για σπανιότερες μορφές αλλεργίας όπως η εντεροκολίτιδα από αβγό. " Η δοκιμαστική διακοπή του αβγού από τη θηλάζουσα μητέρα ή από τη δίαιτα του βρέφους για ένα μικρό διάστημα είναι ο καλύτερος τρόπος για την επιβεβαίωση της διάγνωσης στις πιο δύσκολες περιπτώσεις,όπως αυτή της ατοπικής δερματίτιδας. Αν το βρέφος βελτιωθεί με την υποαλλεργική δίαιτα και υποτροπιάσει με την επανεισαγωγή της ένοχης τροφής, τίθεται ή αποκλείεται με μεγαλύτερη βεβαιότητα η διάγνωση και αποφεύγονται έτσι, υπερβολές και άδικες στερητικές δίαιτες για μητέρες και παιδιά." Ο αλλεργιολογικός έλεγχος που προαναφέρθηκε απαιτείται τόσο στο αρχικό στάδιο, για να τεθεί η διάγνωση όσο και στην πορεία, για να διερευνηθεί η εγκατάσταση ανοχής στο αβγό (δηλαδή ποιο παιδί τελικά είναι έτοιμο ώστε να λάβει ξανά αβγό στη διατροφή του)." 5

6 Αντιμετώπιση αλλεργίας στο αβγό Η αντιμετώπιση της τροφικής αλλεργίας στο αβγό στηρίζεται στην πρόληψη των αλλεργικών αντιδράσεων μέσω της αποφυγής έκθεσης στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο (υποαλλεργική δίαιτα). " " " " " " Αν το παιδί εμφανίσει αντίδραση (όπως σε κατά λάθος δοκιμή), θα πρέπει να αντιμετωπίζεται κατά περίπτωση σύμφωνα με συγκεκριμένο σχέδιο δράσης που θα έχει δοθεί στους γονείς από τον παιδοαλλεργιολόγο," βασισμένο στο ιστορικό του ασθενούς (παράδειγμα σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση αναφυλαξίας)." " " " Τα τελευταία χρόνια έχει υιοθετηθεί για τα παιδιά με άμεσου τύπου αντιδράσεις στο αβγό ένα μοντέλο από του στόματος ανοσοθεραπείας, με ελπιδοφόρα αποτελέσματα. " Αφορά καταρχήν παιδιά με ηπιότερο προφίλ,που μετά από δοκιμή (με επίβλεψη) απελευθερώνονται στην κατανάλωση επεξεργασμένων μορφών αβγού. Αυτό βελτιώνει την ποιότητα ζωής του παιδιού και της οικογενείας και επιταχύνει την εγκατάσταση ανοχής." Αφορά επίσης παιδιά με δυσμενέστερη πρόγνωση, όπου με διαφορετικό εξατομικευμένο πρωτόκολλο εκπαιδεύουμε το ανοσιακό σύστημα του μικρού ασθενούς μέσα από καθημερινή έκθεση μικροποσοτήτων αβγού, σε μορφή που ποικίλλει ανά περίπτωση, να ανεχθεί την τροφή." " " 6

7 Δίαιτα ελεύθερη αβγού( " Η δίαιτα ελεύθερη αβγού δεν θα μπορούσε να είναι μία κοινή οδηγία για όλα τα παιδιά. Οι αλλεργικοί ασθενείς δεν είναι όλοι ίδιοι και η αυστηρότητα στην αποφυγή του αβγού είναι απαραίτητο να εξατομικεύεται. Οι γονείς θα πρέπει να έχουν αναλυτικές οδηγίες του τι πρέπει να καταναλώνει το βρέφος και το παιδί και τι να αποφεύγει." " ΌΌσο λάθος είναι η άσκοπη έκθεση του παιδιού σε κίνδυνο, εξίσου λάθος είναι η από υπερβολή αποφυγή χορήγησης της ύποπτης τροφής σε μορφή που το βρέφος ή νήπιο ανέχεται. Η άσκοπη αποφυγή ενέχει επιπλέον και κίνδυνο γιατί μπορεί να χαθεί η μερική ανοχή που είχε κατακτήσει το παιδί. Παράδειγμα αποτελεί το νήπιο που ανέχεται και θα μπορούσε να καταναλώνει ψημένο αβγό σε τροφή όπως μπισκότα,κουλούρια ή κέικ." " " ΈΈχει δειχθεί ότι τα αλλεργικά παιδιά που ανέχονται μετά από δοκιμασία πρόκλησης παρουσία ιατρού την επεξεργασμένη μορφή της τροφής (παράδειγμα μπισκότα) έχουν ηπιότερη μορφή αλλεργίας. Εφόσον μάλιστα καταναλώνουν την επεξεργασμένη μορφή τακτικά θα καταφέρουν νωρίτερα να ανεχθούν το αβγό." Πολλές συνταγές μπορούν να τροποποιηθούν στο πλαίσιο της αποφυγής κατανάλωσης αβγού. Όταν μία συνταγή έχει ως οδηγία για 3 ή λιγότερα αβγά, μπορεί να αντικατασταθεί κάθε αβγό με ένα μίγμα που περιλαμβάνει 1 κουταλιά της σούπας νερό, 1 κουταλιά της σούπας λάδι και ένα κουταλάκι του γλυκού baking powder. Εναλλακτικά χρησιμοποιείται 1 πακέτο μη αρωματικής ζελατίνης διαλυμένης λιγο πριν τη χρήση σε 2 κουταλιές ζεστού νερού ή ενός μικρού κουταλιού μαγιάς σε μία κούπα ζεστού νερού ή μισή κούπα πουρέ μήλου ή μπανάνας. 7

8 Φυσική ιστορία αλλεργίας στο αβγό( Η αλλεργία στο αβγό έχει όπως αναφέρθηκε διαφορετικούς υποκείμενους μηχανισμούς. Ο μηχανισμός καθορίζει αν και όχι αποκλειστικά τον αναμενόμενο χρόνο εγκατάστασης ανοχής." Τα παιδιά που εμφανίζουν άμεσου τύπου αντιδράσεις εγκαθιστούν ανοχή στο αβγό συνήθως μέσα στα 2-3 έτη ζωής. ΈΈνα σημαντικό ποσοστό παιδιών θα καταφέρει νωρίτερα (βλέπε παραπάνω) να ανέχεται επεξεργασμένες μορφές αβγού (μπισκότα, κουλούρια, μπιφτέκι, ομελέτα). " Υπάρχει μία ομάδα παιδιών σε αυτή τη κατηγορία με πολύ σοβαρότερη αλλεργία στο γάλα, με αποτέλεσμα να εγκαθίσταται ανοχή σε πολύ μεγαλύτερη ηλικία ή και ποτέ,ειδικά στη μορφή του βραστού αβγού ή του αβγού σε αβγοκομμένα φαγητά ή στη ζαχαροπλαστική." ΈΈνα άλλο θέμα στην ομάδα βρεφών με άμεσου τύπου αντιδράσεις στο αβγό αφορά τον αυξημένο κίνδυνο συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό να εμφανίσουν έκζεμα ή αλλεργία σε άλλη τροφή όπως σιτάρι, ψάρι, ξηρούς καρπούς ή και αναπνευστική αλλεργία όπως άσθμα (σε ποσοστό που ξεπερνά το 60-70%) και αλλεργική ρινίτιδα." 8

9 Πρόληψη αλλεργίας στο αβγό( " Το ενδιαφέρον στην αλλεργιολογία και στην παιδιατρική είναι στραμμένο τα τελευταία χρόνια στην πρόληψη της τροφικής αλλεργίας." " Η ειδική δίαιτα της εγκύου ή της θηλάζουσας με αποφυγή αβγού ή/και άλλων τροφών δεν έχει αποδειχθεί ότι βοηθάει στην πρόληψη της τροφικής αλλεργίας. " Η μεσογειακή δίαιτα με λήψη αυξημένης ποσότητας πολυακόρεστων λιπαρών και ικανών ποσοτήτων βιταμίνης D συνεχίζει να προκρίνεται ως η καταλληλότερη για την έγκυο και θηλάζουσα." " Σήμερα γνωρίζουμε ότι είναι σημαντικό για τη μελλοντική τροφική αλλεργία του βρέφους τι τρώει η έγκυος γυναίκα, η ποσότητα που καταναλώνει από τη συγκεκριμένη τροφή αλλά και σε ποιο τρίμηνο της εγκυμοσύνης γίνεται αυτό. Αλλά για να μπερδευτούμε ακόμα περισσότερο, φαίνεται ότι κάθε έγκυος και κάθε έμβρυο είναι διαφορετικοί από πλευράς DNA οργανισμοί, με επακόλουθο να προκύπτει ακόμα και με την ίδια δίαιτα διαφορετικό αποτέλεσμα Ο μητρικός θηλασμός για 4-6 μήνες έχει δειχθεί ότι προφυλάσσει από την εμφάνιση αλλεργίας στο γάλα όπως και στην πρόληψη εκδήλωσης εκζέματος,αλλά όχι για την αλλεργία σε άλλες τροφές. 9

10 Η χορήγηση προβιοτικών στην έγκυο ή τη θηλάζουσα ή και το μικρό βρέφος ίσως μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης εκζέματος αλλά όχι αποδεδειγμένα και τροφικής αλλεργίας." Η περιποίηση των δερματικών βλαβών στο έκζεμα βελτιώνει τη διαταραχή στο δερματικό φραγμό και μειώνει τον κίνδυνο ευαισθητοποίησης σε τροφικά αλλεργιογόνα και μεταξύ αυτών και στο αβγό." Η εισαγωγή τέλος στο βρέφος σταδιακά των στερεών τροφών,σε μικρές ποσότητες και του αβγού (από την ηλικία των 4 μηνών και πριν τους 6 μήνες ζωής) χωρίς καθυστερήσεις και χωρίς τους παλαιότερους διαχωρισμούς και αποκλεισμούς, εξασφαλίζοντας τη μεγαλύτερη δυνατή ποικιλία συστατικών, θεωρείται σήμερα ότι μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο ευαισθητοποίησης ή και αλλεργίας στις τροφές αυτές." Ακολουθεί κατάλογος τροφών που πρέπει να αποφεύγονται σε περίπτωση αλλεργίας στο αβγό. 10

11 Πίνακας τροφών που περιέχουν αβγό ή όποιο από αυτά τα συστατικά που υποδηλώνουν την παρουσία αβγού και πρέπει να αποφεύγονται Αλβουμίνη" Αποβιτελίνη (πρόελευση κρόκος αβγού)" Ελεύθερα χοληστερόλης υποκατάστατα αβγού" Αποξηραμένο αβγό, σκόνη αβγού" Αβγό, κρόκος αβγού, λέυκωμα αβγού" Κρέμα eggnog (γάλα ή κρέμα αβγό και ζάχαρη)" Υποκατάστατα λίπους (όπως simplesse) " Λιβετίνη" Globulin" Λυσοζύμη" Μαγιονέζα" Μαρέγκα, σκόνη μαρέγκας (περιέχει άνθος αραβοσίτου, ζάχαρη και αποξηραμένα ασπράδια αβγού)" Οβαλβουμίνη" Οβοσφαιρίνη" Οβομουκίνη" Οβοτρανσφερρίνη" Οβοβιτελίνη" Βιτελίνη" Σουρίμι (όπως οστρακοειδών)" 11

12 Το αβγό συναντάται μερικές φορές σε: Τεχνητά και φυσικά αρώματα τροφών" Ψημένα προϊόντα" Λεκιθίνη" Nougat" Ζυμαρικά" Μαντολάτο" Ζαχαρωτά (marshmallows)" Μερικές αναπάντεχες πηγές αβγού Σπάνια χρησιμοποιούνται αβγά για να δημιουργήσουν τον αφρό σε μερικά είδη καφέ που σερβίρονται σε αντίστοιχα καταστήματα." Τα μαγειρεμένα ζυμαρικά περιέχουν συχνά αβγό ή παρασκευάζονται σε μηχανήματα που μοιράζονται με ζυμαρικά που περιέχουν αβγό." Συσκευασμένα ξηρά και φρέσκα ζυμαρικά είναι συχνά αλλά όχι πάντα ελεύθερα αβγού." ΈΈκπλυμα αβγού χρησιμοποιείται μερικές φορές σε μπισκότα." Για τις παραπάνω αναπάντεχες πηγές χρειάζεται προσεκτική ανάγνωση των ετικετών,γιατί το αβγό δεν είναι πάντα παρόν." Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών με άμεσου τύπου αντιδράσεις θα μπορούσε να ανεχθεί την κατανάλωση κάποιων προϊόντων από τις προαναφερθείσες πηγές." Η μεγαλύτερη αυστηρότητα συχνότερα χρειάζεται για τα παιδιά με σοβαρότερες αντιδράσεις." 12