Ε σείς Κύριοι της Τεχνοκρατίας // Δυστυχώς και η Γη // με δικά μας έξοδα γυρίζει : σκέψεις με αφορμή τον Edmund Husserl. Εισαγωγή στη Φιλοσοφία

Transcript

1 Ε σείς Κύριοι της Τεχνοκρατίας // Δυστυχώς και η Γη // με δικά μας έξοδα γυρίζει : σκέψεις με αφορμή τον Edmund Husserl. Εισαγωγή στη Φιλοσοφία Παύλος Κόντος Φθινόπωρο 2015

2 Και η Μαρία Νεφέλη: Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΓΗ Αχ δεν είναι αυτός πλανήτης[ ] έκθετος σε βροχές μετεωριτών σε σκέψεις φιλοσόφων σε μακρούς αγώνες για την ελευθερία // (τη δική μας πάντοτε - ποτέ των άλλων). Ο Αντιφωνητής λέει: [ ] Μιξοευρωπαϊστί τα πάντα λέγονται // γίνονται ξεγίνονται // μ' ευκολίες με δόσεις. [ ] Τρώγε την πρόοδο //και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια της. Και η Μαρία Νεφέλη: Το σίδερο και η πέτρα έχουν τον τρόπο τους // θα μας καταβάλουν // και θα περάσουμε μια νέα λίθινη εποχή [ ].// Ε σείς Κύριοι της Τεχνοκρατίας [ ] Δυστυχώς και η Γη με δικά μας έξοδα γυρίζει. Οδ. Ελύτης, Μαρία Νεφέλη, Ίκαρος, Αθήνα: 1978.

3 Η Αρπαγή της Ευρώπης, Πομπηία

4 Ο κύκλος της κρίσης σήμερα. «Η μετανάστευση είναι το ραντεβού μας με την πραγματικό- τητα της παγκοσμιοποίησης.» W. Schäuble, Spiegel on Line: Poliyk, «Είμαστε στο κέντρο μιας κρίσης μεγάλων διαστάσεων και τεράστιας παγκόσμιας σημασίας. Όχι, δεν εννοώ την παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε το [...] Εννοώ μια κρίση που συμβαίνει εν πολλοίς απαρατήρητη, σαν καρκίνος [...]. Μια παγκόσμιας κλίμακας κρίση στην παιδεία. [...] Οι ανθρωπιστικές σπουδές βιώνουν περικοπές, [ ], σχεδόν σε κάθε κράτος του κόσμου.» M. Nussbaum, Not for Profit. Why democracy Needs the Humaniees, Princeton UP, Princeton/Oxford: 2010, 1-2.

5 Ο κύκλος της κρίσης. Η ιδέα της Ευρώπης Καθολικό/ Παγκόσμιο Κρίση Άπειρο Περατό Ανθρωπιστικές επιστήμες

6 Ο κύκλος της κρίσης: Καντ. «Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του για την οποία ευθύνεται ο ίδιος. Ανωριμότητα είναι η αδυναμία του ανθρώπου να μεταχειρίζεται το νου του χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Ευθύνεται για αυτή του την ανωριμότητα ο άνθρωπος όταν η αιτία της έγκειται όχι σε ανεπάρκεια του νου αλλά στην έλλειψη της απόφασης και του θάρρους να μεταχειριστεί το νου του χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Να έχεις το θάρρος να μεταχειρίζεσαι το δικό σου νου! Αυτή είναι η εμβληματική φράση του διαφωτισμού» [Ι. Καντ, «Απάντηση στο ερώτημα: Τι είναι διαφωτισμός (1784)», 8: 35 (μτφρ. Ν. Σκουτερόπουλος].

7 Ιατρική και φιλοσοφία. [ ] πώς είναι δυνατόν να μην έχει φτάσει κανείς σε μια επιστημονική ιατρική, σε μια ιατρική των εθνών και των υπερεθνικών κοινοτήτων; Τα ευρωπαϊκά έθνη είναι άρρωστα. Βέβαια, ούτε εδώ λείπει κάτι σαν φυσική θεραπευτική. Πράγματι, θα κατακλυστούμε σύντομα από μια πλημμύρα απλοϊκών και υπέρμετρων προτάσεων για μεταρρύθμιση. Αλλά γιατί οι επιστήμες του πνεύματος με την τόσο πλούσια ανάπτυξή τους αποποιούνται την υπηρεσία εκείνη που οι φυσικές επιστήμες ευδόκιμα ασκούν στη δική τους σφαίρα; Χούσσερλ, Η κρίση της ευρωπαϊκής ανθρωπότητας και η φιλοσοφία (1935), 315.

8 Κρίση και ανανέωση. Η ανανέωση (Erneuerung) είναι το καθολικό κάλεσμα στο σημερινό γεμάτο πόνο παρόν και αυτό αφορά όλη την περιοχή του ευρωπαϊκού πολιτισμού (Kultur). Ο πόλεμος [...] κατέδειξε την εσωτερική έλλειψη αλήθειας και έλλειψη νοήματος του σημερινού πολιτισμού. [...] Μια ανανέωση, αναγκαστικά και από την ουσία της, εμπεριέχεται στη διαδικασία μετασχηματισμού του ανθρώπου και του ανθρώπινου είδους (Menschheit) σε γνήσια ανθρωπότητα (Humanität). Husserliana XXVII, Kaizo Arykel (1923), 3-13).

9 Η μαθηματικοποίηση της φύσης: Γαλιλαίος. Πραγματικό = μαθηματικοποιήσιμο. Δευτερεύουσες ιδιότητες; Υποκείμενο; Λόγος; Καμιά θέση για τις αξίες. Πνεύμα: κάτι που επικάθεται επί της ύλης. Husserl, Η κρίση των ευρωπαϊκών επιστημών, Husserliana VI ( ),

10 Το πρόβλημα: ο νατουραλισμός. Τυφλωμένοι από τον [μοιραίο] νατουραλισμό (όσο κι αν ίσως οι ίδιοι μάχονται εναντίον του στα λόγια), οι επιστήμονες των επιστημών του πνεύματος απέτυχαν ολοκληρωτικά ακόμα και να θέσουν το πρόβλημα μιας καθολικής και αμιγούς επιστήμης του πνεύματος [318]. Είμαι κι εγώ απόλυτα βέβαιος ότι η ευρωπαϊκή κρίση έχει τις ρίζες της σε έναν πλανερό ορθολογισμό [337]. [ ] η μονομερής ορθολογικότητα μπορεί, χωρίς άλλο, να μετατραπεί σε κακό [338].

11 Λύση: όχι δύο κόσμοι, αλλά δύο στάσεις. Αυτό που διδάσκει επίσης [πέρα από τη μονομέρεια της νατουραλιστικής στάσης] η φιλοσοφία (1) συνίσταται σε τούτο, ότι μας καθιστά εν γένει ευαίσθητους στο να κατανοούμε τις αλλαγές στάσης. [Πράγματι], γλιστράμε διαρκώς και χωρίς κόπο από τη μια στάση στην άλλη, από αυτή που στρέφεται στη φύση/natura σε αυτή που στρέφεται στα πρόσωπα (2) και, στις αντίστοιχες επιστήμες, από τις φυσικές επιστήμες σε αυτές του πνεύματος. Husserliana IV, 180, 179 αντίστοιχα. (1) φαινομενολογική αναγωγή. (2) naturalisesche, personalisesche.

12 Το σφάλμα του νατουραλισμού. Επεκτατισμός. Εσωτερική διάσπαση του επιστήμονα. Λήθη του εαυτού. Περιοριστική αντίληψη της πραγματικότητας. Λήθη του κόσμου- της- ζωής.

13 Υπέρβαση της διάκρισης φύση- πνεύμα. Ο κόσμος- της- ζωής (Lebenswelt). «Περιβάλλων- κόσμος» είναι μια έννοια που έχει θέση αποκλειστικά μέσα στη σφαίρα του πνεύματος. [ ] Ο περιβάλλων- κόσμος μας είναι ένα πνευματικό μόρφωμα εντός μας και εντός της ιστορικής μας ζωής [317]. Η ζωή του προσώπου συνιστά κοινοτικοποιημένη ζωή ως Εγώ και Εμείς εντός του ορίζοντα μιας κοινότητας [ ]. Η λέξη ζωή δεν έχει εδώ το νόημα που έχει στη φυσιολογία, αλλά σημαίνει ζωή ικανή να θέτει σκοπούς [ ].

14 Κόσμος- της- ζωής: διακρίσεις. Εκφάνσεις Ορίζοντας- του- κόσμου της ζωής Περιβάλλων κόσμος Κόσμος του πολιτισμού Προ- επιστημονικός κόσμος Περιεχόμενα Πρακτικές ανάγκες, ενδιαφέροντα αξίες γλώσσα γενεές

15 Υπέρβαση της διάκρισης εγώ- άλλος : Διυποκειμενικότητα. Διυποκειμενικότητα (Intersubjekevität) απειρία του κόσμου ήδη υπάρχων κόσμος γλώσσα ταυτότητα των πραγμάτων το σώμα μου άπειρα υποκείμενα γενεές γλωσσική κοινότητα άπειροι θεατές το βλέμμα του άλλου

16 Μόνο το πνεύμα! Το πνεύμα, και μάλιστα μόνο το πνεύμα, υπάρχει εν εαυτώ και καθεαυτό, είναι αυτόνομο και μπορεί, στην αυτονομία και μόνο στην αυτονομία του, να τύχει μιας επιστημονικής και εκ θεμελίων πραγμάτευσης με τρόπο πραγματικά έλλογο [345]. μόνον όταν το πνεύμα, εγκαταλείποντας την απλοϊκή στροφή προς τα έξω, επιστρέφει στον εαυτό του και παραμένει στον εαυτό του και αμιγώς στον εαυτό του, μόνο τότε μπορεί να είναι αύταρκες [ ].

17 Ευρώπη Άπειρο έργο Τελολογία. [ ] θα πρέπει να καταστεί ορατή μια αξιοπρόσεκτη τελολογία που είναι, τρόπον τινά, εγγενής στην Ευρώπη μας [ ] αυτή η τελολογία συνδέεται εντελώς στενά με τη διάνοιξη ή την έλευση της φιλοσοφίας. [ ] Υπό τον γενικό τίτλο «Ευρώπη» εννοούμε προφανώς την ενότητα μιας πνευματικής ζωής, δράσης και παραγωγής: [ ] ένα άπειρο έργο. [ ] Η ανθρωπότητα ως ψυχική οντότητα ούτε ήταν ούτε θα είναι ποτέ τετελεσμένη και δεν μπορεί ποτέ να επαναλαμβάνεται [ ].

18 Έργο Απειρότητα Φιλοσοφία. ΕΡΓΟ κριτική κάθε δράσης, αξίας, προϊόντος ΑΠΕΙΡΟΤΗΤΑ καμιά τελική μορφή (Ιδέα) αφορά όλη την ανθρώπινη ζωή πάντα πάνω στο έδαφος της δόξας ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ εγγενής δυνατότητα στον καθένα αφορά όλες τις επιστήμες

19 Πρακτικός σκοπός. «Λειτουργοί της ανθρωπότητας». Στο μέτρο που, [ ], το τέλος της ευρωπαϊκής ανθρω- πότητας συνειδητοποιείται πράγματι ως τέλος, συνειδητοποιείται αναγκαστικά και σε πρακτικό επίπεδο ως σκοπός της βούλησης [321]. Με αυτό τον τρόπο, η ιδεατή αλήθεια μετατρέπεται σε [ ] μια καθολικά μετασχηματισμένη πράξη. [ ] Η φιλοσοφική γνώση του κόσμου δεν παράγει μόνο τα ιδιαίτερου είδους προϊόντα της, αλλά και μια ανθρώπινη στάση που εισβάλλει πάραυτα σε όλη την υπόλοιπη πρακτική ζωή [ ].

20 Νέος άνθρωπος. Νέα ιστορικότητα. «Η πνευματική μορφή της Ευρώπης»: τι είναι αυτό; [ ] η διάνοιξη και η έναρξη ανάπτυξης μιας νέας εποχής της ανθρωπότητας [319]. [ ] ο άνθρωπος γίνεται βαθμιαία ένας νέος άνθρωπος, [...] μια ιδιαίτερη ανθρωπότητα που ζει προσανατολισμένη προς τον πόλο της απειρότητας [322]. προκύπτει μια μεταμόρφωση που έχει τη μορφή μιας νέας ιστορικότητας [ ] [ ] επέρχεται μια επανάσταση σε όλο τον πολιτισμό [325].

21 Υπέρβαση της διάκρισης πάτριο- ξένο. Η ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στην πάτρια γη (Heimat) και στην ξενικότητα (Fremdheit) [ ], αυτή η θεμελιώδης κατηγορία κάθε ιστορικότητας, δεν μπορεί να είναι επαρκής. [ ] Διακρίνουμε τα ίχνη αυτού του γεγονότος στην περίπτωση της Ευρώπης μας [320].