ΘΔΜΑ: «πκβνιή πξνζσπηθνηήησλ ζηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ηεο Κεθηζηάο θαηά ηνλ 19 ν & 20 ν αηψλα»

Transcript

1 ΥΑΡΟΚΟΠΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΣΜΖΜΑ ΟΗΚΗΑΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ & ΟΗΚΟΛΟΓΗΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΏΝ ΠΟΤΓΩΝ «ΒΗΩΗΜΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ» Γηπισκαηηθή Μειέηε «Σνπηθήο Αλάπηπμεο» ζην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ «Βηψζηκεο Αλάπηπμεο» ΘΔΜΑ: «πκβνιή πξνζσπηθνηήησλ ζηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ηεο Κεθηζηάο θαηά ηνλ 19 ν & 20 ν αηψλα» Ολνκαηεπψλπκν Φνηηεηή : ππξίδσλ Κπξηαθφπνπινο (ΑΜ:215104) Ολνκαηεπψλπκν Δπηβιέπνπζαο Καζεγήηξηαο : Ρφτδν Μεηνχια Αζήλα, επηέκβξηνο 2016

2 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Δηζαγσγή...6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 : Δλλνηνινγηθέο Γηαζαθελίζεηο θαη Θεσξεηηθφ Τπφβαζξν 1.1- Έλλνηεο ηνπ Πνιηηηζκνχ. ρέζε Πνιηηηζκνχ θαη Κνπιηνχξαο Πνιηηηζηηθά Αγαζά- Πνιηηηζηηθή Σαπηφηεηα- Πνιηηηζηηθή Γεκνθξαηία...10 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Ζ αλαπηπμηαθή Γηάζηαζε ηεο Πνιηηηζηηθήο Πνιηηηθήο θαη ε ρέζε ηεο κε ηελ Σνπηθή Αλάπηπμε Ζ Έλλνηα ηεο Σνπηθήο Αλάπηπμεο Ζ Πνιηηηζηηθή Δθδνρή ηεο Σνπηθήο Αλάπηπμεο Ζ Έλλνηα ηεο Πνιηηηζηηθήο Πνιηηηθήο θαη ν Ρφινο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Πνιηηηζηηθφο Πξνγξακκαηηζκφο ζηελ Διιάδα...22 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 : Ζ ζεκαζία ηεο πξνζσπηθφηεηαο Έλλνηα ηεο πξνζσπηθφηεηαο Υαξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4:- Ζ πφιε ηεο Κεθηζηάο ηνλ 19 Ο & 20 Ο αηψλα Γεσγξαθηθφο & Γεσθπζηθφο Πξνζδηνξηζκφο ηεο Κεθηζηάο Ζ ηζηνξία ηεο πφιεο απφ ηελ αξραηφηεηα έσο ηνλ 20 ν αηψλα Ζ πνιηηηζηηθή δσή ζηελ Κεθηζηά ζηα κεηαπνιεκηθά ρξφληα Κέληξα Πνιηηηζκνχ ηεο Κεθηζηάο Ζ αξρηηεθηνληθή θπζηνγλσκία ηεο πφιεο Θεζκηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ηεο Κεθηζηάο 58 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5.- Πξνζσπηθφηεηεο ηεο Κεθηζηάο θαηά ηνλ 19 ν & 20 ν αηψλα Δξλέζηνο Σζίιεξ Ησάλλεο Εεξίλεο Γειηγηάλλεο Θεφδσξνο

3 5.4.- Οηθνγέλεηα Μπελάθε Δκκαλνπήι Γνπιηκήο Κσλζηαληίλνο Πξσηεξγάηεο ίδξπζεο ηεο Αλζνθνκηθήο Έθζεζεο ηεο Κεθηζηάο Άγγεινο & Νίθε Γνπιαλδξή Γξνζίλεο Γεψξγηνο Φηιαδειθεχο Αιέμαλδξνο 91 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6.- ΔΡΔΤΝΑ Γείγκα Μέζα ζπιινγήο δεδνκέλσλ Γηαδηθαζία ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ Αμηνινγηθέο Κξίζεηο θαη Γηαπηζηψζεηο Δξσηεκαηνιφγην Απαληήζεηο Δξσηψκελσλ & Απεηθνλίζεηο 104 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

4 4

5 Δπραξηζηίεο Ζ παξνχζα εξγαζία απνηειεί δηπισκαηηθή εξγαζία ζηα πιαίζηα ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ «Βηψζηκε Αλάπηπμε» κε θαηεχζπλζε «Σνπηθή Αλάπηπμε» ηνπ Υαξνθφπεηνπ Παλεπηζηεκίνπ. Αηζζάλνκαη ηελ ππνρξέσζε λα επραξηζηήζσ νξηζκέλνπο αλζξψπνπο πνπ γλψξηζα, ζπλεξγάζηεθα καδί ηνπο θαη έπαημαλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ πξαγκαηνπνίεζή ηεο. Πξψην απφ φινπο ζέισ λα επραξηζηήζσ ηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηα ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο, Καζεγήηξηα Ρφτδν Μεηνχια γηα ηελ πνιχηηκε θαζνδήγεζή ηεο θαη ηελ εκπηζηνζχλε θαη εθηίκεζε πνπ κνπ έδεημε. Σηο επραξηζηίεο κνπ εθθξάδσ θαη ζηνπο θαζεγεηέο Δ. Θενδσξνπνχινπ θαη Π. Καιαληψλε πνπ δέρηεθαλ λα είλαη κέιε ηεο ηξηκεινχο επηηξνπήο αμηνιφγεζεο ηεο παξνχζαο κεηαπηπρηαθήο εξγαζίαο. ηε ζπλέρεηα ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ φιεο θαη φινπο ηνπο θαζεγεηέο, ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ «Βηψζηκε Αλάπηπμε», νη νπνίνη κε ηα πινχζηα πλεπκαηηθά πξνζφληα θαη ην ήζνο ηνπο ζπλέβαιαλ νπζηαζηηθά ζηελ νινθιήξσζε απηήο ηεο εξγαζίαο. Δπραξηζηψ ζεξκά ηηο ππεξεζίεο ηνπ Γήκνπ Κεθηζηάο, γηα ηελ εκπηζηνζχλε πνπ κνπ έδεημαλ, γηα ην ρξφλν πνπ κνπ δηέζεζαλ θαη γηα ηε δηάζεζή ηνπο λα απαληήζνπλ ζε φιεο κνπ ηηο εξσηήζεηο. Ηδηαηηέξσο επραξηζηψ ζεξκά, ηνπο ππαιιήινπο ηεο Γεκνηηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ Γήκνπ Κεθηζηάο, γηα ηηο ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο πνπ κνπ έδσζαλ, ηελ θαζνδήγεζή ηνπο θαη γηα ην έληππν πιηθφ πνπ κνπ δηέζεζαλ. Σέινο ζέισ λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηά κνπ, θίιεο θαη θίινπο, πνπ κε ππνκνλή θαη θνπξάγην πξφζθεξαλ ηελ απαξαίηεηε εζηθή ζπκπαξάζηαζε γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο κεηαπηπρηαθήο κνπ εξγαζίαο. Σελ εξγαζία απηή αθηεξψλσ ζηηο πξνζσπηθφηεηεο πνπ αλαθέξνληαη ζηελ παξνχζα εξγαζία αιιά θαη ζε εθείλεο πνπ δελ αλαθέξνληαη ζε απηήλ, ηα νλφκαηα ησλ νπνίσλ δίθαηα έρνπλ ραξαρζεί γηα πάληα ζηελ ηζηνξία ηεο πνιηηηζηηθήο δξάζεο ηνπ ηφπνπ θαη κε ηελ ειπίδα φηη, ηα έξγα ηνπο ζα απνηεινχλ παξάδεηγκα γηα ηνπο κεηαγελέζηεξνπο πνιίηεο, ηδηαίηεξα δε, γηα ηε ζεκεξηλή επνρή, πνπ ραξαθηεξίδεηαη σο επνρή ηνπ πιηζκνχ θαη ηεο θαηάπησζεο ησλ εζηθψλ αμηψλ θαη.. ζηε κλήκε ηεο κεηέξαο κνπ. 5

6 ΔΗΑΓΩΓΖ Μεξηθνί ηφπνη μερσξίδνπλ γηα ηνλ ραξαθηήξα θαη ηελ ηδηαηηεξφηεηά ηνπο. Ζ Κεθηζηά είλαη έλαο απφ απηνχο. Βξίζθεηαη ηφζν καθξηά απφ ηελ θνίηε ηεο ιατθήο παξάδνζεο πνπ ζα κπνξνχζε λα πεη θαλείο πσο είλαη ε αληίζεζή ηεο. Ο Άγγινο ζπγγξαθέαο Osbert Lancaster, απζεληία ζηνπο αξρηηεθηνληθνχο ξπζκνχο θαηνηθηψλ, γξάθεη ζην βηβιίν ηνπ «Classical Landscape with Figures», «Ζ Κεθηζηά είλαη έλα πξνάζηην κνλαδηθφ θαη ζπγρξφλσο κνπζείν ησλ πην επηδεηθηηθψλ θαη εθθεληξηθψλ δεηγκάησλ αξρηηεθηνληθήο πνπ δελ έρεη ην ηαίξη ηνπ ζηελ Δπξψπε». Ζ παξνχζα εξγαζία πξνζπαζεί λα αληρλεχζεη ηελ πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηελ πφιε ηεο Κεθηζηάο, λα αλαδείμεη ηηο πξνζσπηθφηεηεο εθείλεο, γηα ηηο νπνίεο ε Κεθηζηά απνηεινχζε γελέζιηα πφιε ή ηφπνο θαηνηθίαο ή αθφκα πεγή έκπλεπζεο θαη δεκηνπξγίαο, πνπ κε ηηο ελέξγεηέο ηνπο ζεκάδεςαλ ηελ θπζηνγλσκία ηεο θαη ηελ ηζηνξία ηεο. Έρεη ζηφρν λα δηεξεπλήζεη ην ηνπίν ηεο πνιηηηζηηθήο δξάζεο απηψλ ησλ πξνζσπηθνηήησλ ζηελ πφιε ηεο Κεθηζηάο, ηελ ζηαζεξή πνηνηηθή ηνπο παξνπζία ζηνλ πνιηηηζηηθφ ηεο ρψξν, θαζψο θαη ην ξφιν πνπ δηαδξακάηηζαλ, γηα ηελ ράξαμε ηεο ηνπηθήο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο θαηά ηνλ 19 ν θαη 20 ν αηψλα. Σαπηφρξνλα πξνζπαζεί λα δηεξεπλήζεη, κέζα απφ ζπγθεθξηκέλα εξσηήκαηα, ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ελφο ηφπνπ, ηα κέζα πνπ πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ε πνιηηηζηηθή πνιηηηθή θαη κε πνηεο πνιηηηθέο πξέπεη λα ζπληνλίδνληαη νη δξάζεηο ηεο ηνπηθήο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο γηα λα ζπκβάιιεη ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ελφο ηφπνπ. Ζ ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηα γεγνλφηα θαη ζηνπο αλζξψπνπο πνπ ζεκάδεςαλ ηελ πνξεία απηήο ηεο πφιεο, δελ πεγάδεη κφλν απφ κία ηζρπξή λνζηαιγία γηα ην παξειζφλ, αιιά ζηνρεχεη ζηελ αλάγθε αθχπληζήο καο, ψζηε λα δηαηεξήζνπκε ηηο αηζζήζεηο καο ζε επαγξχπλεζε θαη ηε κλήκε καο ζε θίλεζε, γηα λα κελ επαλαιάβνπκε ίζσο θάπνηε ηα ιφγηα ηνπ Κσλζηαληίλνπ Καβάθε: «Υσξίο πεξίζθεςηλ, ρσξίο ιχπελ, ρσξίο αηδψ κεγάια θαη πςειά ηξηγχξσ κνπ έθηηζαλ ηείρε. Καη ηψξα θάζνκαη θαη απειπίδνκαη εδψ». Δηδηθφηεξα, ζθνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη ε δηεξεχλεζε ηεο ζχλδεζεο πνιηηηζηηθήο θαη θνηλσληθννηθνλνµηθήο αλάπηπμεο ζηελ πφιε ηεο Κεθηζηάο θαηά ηνπο 19 ν θαη 20 ν αηψλα, κέζα απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πξνζσπηθνηήησλ, πνπ γελλήζεθαλ ή θαηνίθεζαλ ή εκπλεχζηεθαλ θαη δεκηνχξγεζαλ ζεκαληηθφ έξγν, γηα απηήλ ηελ ηζηνξηθή θαη φκνξθε πφιε. Χο εξγαιείν ηεο έξεπλάο καο είλαη ην εξσηεκαηνιφγην, πνπ ζπληάρζεθε θαηφπηλ κειέηεο ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο, απαληήζεθε απφ 200 άηνκα ζηελ πφιε ηεο Κεθηζηάο. 6

7 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 : ΔΝΝΟΗΟΛΟΓΗΚΔ ΓΗΑΑΦΖΝΖΔΗ & ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΤΠΟΒΑΘΡΟ 1.1. Έλλνηεο ηνπ Πνιηηηζκνχ. ρέζε Πνιηηηζκνχ θαη Κνπιηνχξαο. Ο φξνο «Πνιηηηζκφο», αλ θαη ρξεζηκνπνηείηαη επξχηαηα, δελ έρεη ζαθέο θαη μεθάζαξν πεξηερφκελν. Δίλαη επηδεθηηθφο πιήζνπο εξκελεηψλ, δεδνκέλνπ ηνπ εχξνπο ηνπ πεδίνπ ησλ ζηνηρείσλ-ζπληζησζψλ πνπ θαιχπηνπλ ην ελλνηνινγηθφ ηνπ πιαίζην. Αλαθέξεηαη θπξίσο «ζην ζχλνιν ησλ πιηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ αμηψλ θαη επηηεπγκάησλ πνπ θιεξνδνηνχληαη απφ γεληά ζε γεληά ζην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ δηακνξθψλνληαο κηα θνηλή κλήκε-εηθφλα γηα έλα ζχλνιν αηφκσλ θαη δεκηνπξγψληαο θαη επέθηαζε ην αίζζεκα κηαο θνηλήο αθεηεξίαο, θνηλψλ αλαθνξψλ θαη βησκάησλ, παξαπέκπνληαο ζε κηα πνξεία ζηαζεξήο πξνφδνπ, θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο» (Μπηηζάλε 2004, 29). Οη απφςεηο πνπ έρνπλ θαηά θαηξνχο δηαηππσζεί ζρεηηθά κε ηηο παξαπάλσ αμίεο, επηθαινχληαη θξηηήξηα ηδενινγηθά, ηαμηθά, πνιηηηθά θ.α. Με ηελ επξεία έλλνηα, ν πνιηηηζκφο δελ είλαη παξά ην ζχλνιν ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, ε πνηφηεηά ηεο, νη ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο, ηεο εξγαζίαο, ε αμηνπνίεζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ θηι. Ο πνιηηηζκφο είλαη έλα ζεκαληηθφ βίσκα κε πνιιέο ζπληζηψζεο πνπ θαιχπηεη ηηο ζπιινγηθέο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξέο θαη ιεηηνπξγεί ζαλ κέξνο ηεο ζπιινγηθήο κλήκεο ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ. Υαξαθηεξίδεηαη απφ πνιπζεκία θαη απνηειεί θνξέα κηαο πινχζηαο εμεγεηηθήο δηάζηαζεο, θαζψο ζπλδέεηαη κε ηηο έλλνηεο ηεο παηδείαο, ηεο επηκφξθσζεο, ηεο επηθνηλσλίαο, ηεο ςπραγσγίαο θαη γεληθφηεξα ηεο πλεπκαηηθήο θαη ςπρηθήο αλαβάζκηζεο, ηεο θνηλσληθήο ζπκκεηνρήο θαη ηεο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο (Bade 1995, 109). Ο Γ. Μπακπηληψηεο, κε ηνλ φξν «Πνιηηηζκφο» αλαθέξεηαη ζηα εθιεπηπζκέλα ήζε θαη ζηελ πλεπκαηηθή αλάπηπμε, ζηε ζπκπεξηθνξά, ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ, ζηελ αηζζεηηθή έθθξαζε θαη ζηνλ ηξφπν δσήο ελφο θνηλσληθνχ ζπλφινπ. (Μπακπηληψηεο, 2006, 1441). Ο πνιηηηζκφο κπνξεί λα ζεσξεζεί ζαλ ηε δεχηεξε θχζε πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηνπο αλζξψπνπο κέζσ ηεο εξγαζίαο θαη ησλ γλψζεψλ ηνπο (Βεξλίθνο 2005, 61). Υάξε δε ζηνλ πνιηηηζκφ, ηα κέιε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ αλαγλσξίδνληαη κεηαμχ ηνπο, εληάζζνληαη ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, απνθηψληαο έηζη ηελ αηνκηθή ηνπο ηαπηφηεηα θαη ζπκκεηέρνπλ ζηε δσή κέζα απφ ηελ έληαμή ηνπο ζε απηή (Cuche 2001, 26-29). Ο φξνο «Πνιηηηζκφο» είλαη ζρεηηθά λένο. Πξνέξρεηαη απφ κεηάθξαζε ηνπ αγγιηθνχ φξνπ civilization, ηνπ γαιιηθνχ civilisation, θαη ηνπ γεξκαληθνχ zivilisation. Αθφκε, κε ηε ιέμε «Πνιηηηζκφο» απνδφζεθε θαη ν φξνο culture ζηα γαιιηθά, culture ζηα αγγιηθά, kultur ζηα 7

8 γεξκαληθά. Ο φξνο culture απνδίδεηαη ζπλήζσο κε ηε ιέμε «θνπιηνχξα», ρσξίο σζηφζν λα ιείπνπλ νη πεξηπηψζεηο κεηάθξαζεο ηνπ φξνπ θαη σο «πνιηηηζκφο», γεγνλφο πνπ ζπλεπάγεηαη ζπγρχζεηο ελλνηνινγηθνχ ηχπνπ θαη πξνβιήκαηα απνζαθελήζεσλ θαη δηαηππψζεσλ. Οη δχν φξνη, civilization (πνιηηηζκφο) θαη culture (θνπιηνχξα) ρξεζηκνπνηνχληαη αληίζηνηρα γηα ηε δηάθξηζε ηνπ «πνιηηηζκνχ» ζε α) «πιηθφ πνιηηηζκφ» (civilization), πνπ πεξηιακβάλεη ηα ππνζχλνια επηζηήκε, ηερλνινγία θηι. (Deez 1977) θαη β) «πλεπκαηηθφ πνιηηηζκφ»(culture), πνπ πεξηιακβάλεη ηα ππνζχλνια ηέρλε, ζξεζθεία, παηδεία, θηινζνθία θηι. (Ρφδεληαι 1976, 706). Πξφθεηηαη σζηφζν γηα κηα δηάθξηζε κε ζαθψο νξηνζεηεκέλε, θαζψο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ν νξηζκφο ηεο θνπιηνχξαο εκθαλίδεηαη λα πηνζεηεί ηελ αθφινπζε εξκελεία: «θνπιηνχξα ή πνιηηηζκφο είλαη ην ζχλζεην εθείλν ζχλνιν πνπ πεξηιακβάλεη γλψζεηο, ηέρλεο, ήζε, δίθαην, έζηκα θαη θάζε άιιε ηθαλφηεηα θαη ζπλήζεηα πνπ απνθηά ν άλζξσπνο σο κέινο ηεο θνηλσλίαο» (Μπηηζάλε 2004, 29). Απφ θνηλσληνινγηθήο πιεπξάο, ν πνιηηηζκφο εξκελεχεηαη θαη σο ζηνηρείν θνηλσληθήο ζπλνρήο, απνηειψληαο ζεκείν αλαθνξάο ηεο ζπιινγηθήο ηαπηφηεηαο θη επηηειψληαο ηαπηφρξνλα ηξεηο ζεκαληηθέο ιεηηνπξγίεο γηα ην θνηλσληθφ ζχλνιν, απηέο ηεο αλαγλψξηζεο, ηεο έληαμεο θαη ηεο ζπκκεηνρήο. Υάξε ζηνλ πνιηηηζκφ, ηα κέιε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ αλαγλσξίδνληαη κεηαμχ ηνπο, εληάζζνληαη ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, απνθηνχλ ηελ αηνκηθή ηνπο ηαπηφηεηα θαη ζπκκεηέρνπλ ζηε δσή κέζα απφ ηελ έληαμή ηνπο απηή (Σζανχζεο 1983, 117). Ο πνιηηηζκφο, σο πνιηηηζηηθφ ζχλνιν, δηαρσξίδεηαη ζπρλά ζε κεγάια ζχλνια φπσο απηά ηνπ αζηαηηθνχ, ηνπ επξσπατθνχ ή ηνπ ακεξηθάληθνπ πνιηηηζκνχ, ζχλνια ηα νπνία κε ηε ζεηξά ηνπο δηαρσξίδνληαη ζε ππνζχλνια, φπσο ειιεληθφο, θέιηηθνο πνιηηηζκφο θηι. Ζ παξαπάλσ δηάθξηζε ζρεηίδεηαη κε ηνλ εζλνθεληξηθφ ραξαθηήξα ηνπ πνιηηηζκνχ, ελψ κηα άιιε δηάθξηζε κε θξηηήξην ηα εμειηθηηθά ζηάδηα ηνπ πνιηηηζκνχ, δηαρσξίδεη απηφλ ζε παιαηνιηζηθφ, λενιηζηθφ, αξραίν, κεζαησληθφ θηι. (Μπηηζάλε 2004, 30). χκθσλα δε κε ηνπο Κ. Μαξμ θαη Φ. Έγθειο, ν φξνο πνιηηηζκφο απνδίδεηαη κε ηνλ ειιεληθφ φξν «ππεξδνκή» ή «επνηθνδφκεκα», θαη ραξαθηεξίδεη ηε ρξνληθή πεξίνδν θαηά ηελ νπνία ν άλζξσπνο γίλεηαη θχξηνο ηεο γλψζεο, ηεο απψηεξεο (δεπηεξνγελνχο) επεμεξγαζίαο ησλ θπζηθψλ πξντφλησλ, ηεο βηνηερλίαο θαη ηεο ηέρλεο. Σα πξνεγνχκελα ζηάδηα ηεο ρξνληθήο απηήο πεξηφδνπ ραξαθηεξίδνληαη σο «άγξηα θαηάζηαζε» θαη «βαξβαξηζκφο» (Γσξήο 1981, 33-34). Ζ έλλνηα «Πνιηηηζκφο» έρεη ηαπηηζηεί θαηά θαηξνχο κε ηελ έλλνηα «Σέρλε», φρη φκσο κε ην πεξηερφκελν πνπ ζήκεξα απνδίδνπκε ζηνλ φξν «Σέρλε», αιιά κε ηελ έλλνηα ηεο ηέρλεο σο κέζν γηα ηελ επίηεπμε θάπνηνπ δεκηνπξγηθνχ ζηφρνπ. Χο ηέηνηα, ε ηέρλε πεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ησλ επηζηεκψλ θαη ησλ ηερλψλ πνπ αζθνχληαλ ζηελ αξραηφηεηα θαη ζπγθξνηνχζαλ ηηο θαηεγνξίεο ηνπ πνιηηηζκνχ, φπσο γξαπηφο ιφγνο, ξεηνξηθή, δηαιεθηηθή, κνπζηθή, δσγξαθηθή, ηαηξηθή, θηινζνθία, θηι (Μπηηζάλε 2004, 31). Οη θαηεγνξίεο απηέο απνηεινχζαλ κνξθέο πλεπκαηηθήο εξγαζίαο πνπ 8

9 εμέθξαδε ηνπο «ειεχζεξνπο» αλζξψπνπο, ζε αληίζεζε κε ηε ρεηξνλαθηηθή εξγαζία πνπ ραξαθηήξηδε ηνπο «δνχινπο» θαη ηνπο «βάξβαξνπο». Πξφθεηηαη γηα κηα αληίιεςε γηα ηνλ πνιηηηζκφ πνπ δηακνξθψζεθε εληφο ησλ πιαηζίσλ ηεο αζηηθήο ηδενινγίαο, ε νπνία δηαρσξίδεη ηελ «αλψηεξε» πνηνηηθά δσή ησλ θαηνίθσλ ηεο πφιεο απφ ηελ «θαηψηεξε» πνηνηηθά θνηλσληθή δσή ηεο ππαίζξνπ. Ο φξνο ινηπφλ civilisation ππνδειψλεη ην ζχλνιν ησλ πιηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ αμηψλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηνλ ηξφπν δσήο ζηηο πφιεηο. Αθνινχζσο, ην ηκήκα εθείλν ηνπ πνιηηηζκνχ πνπ αλαθέξεηαη ζηηο πλεπκαηηθνχ πεξηερνκέλνπ ιεηηνπξγίεο, νη νπνίεο πξναπαηηνχλ πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα θαη εθπαίδεπζε, ραξαθηεξίδεηαη κε ηνλ φξν culture (Γσξήο 1981, 35). Καηά ηνλ Denys Cuche, ε ηζηνξηθή δηακφξθσζε ηεο δηάθξηζεο κεηαμχ ησλ ελλνηψλ «πνιηηηζκφο» θαη «θνπιηνχξα» αλάγεηαη ζηε Γαιιία θαη ηε Γεξκαλία απφ ηνλ 18ν έσο ηνλ 20ν αηψλα. ηε Γεξκαλία ηνπ 19νπ αηψλα, ε θνπιηνχξα εμειίζζεηαη ππφ ηελ επίδξαζε ηνπ εζληθηζκνχ θαη εκθαλίδεηαη σο ην ζχλνιν ησλ εζηθψλ, θαιιηηερληθψλ θαη δηαλνεηηθψλ θαηαθηήζεσλ πνπ ζπληζηνχλ ηελ θιεξνλνκηά ηνπ έζλνπο. Χο ηέηνηα, ε θνπιηνχξα ζεκειηψλεη ηελ ελφηεηα ηνπ έζλνπο θαη δηαρσξίδεηαη απφ ηελ έλλνηα ηνπ πνιηηηζκνχ, ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηελ βηνκεραληθή θαη πιηθή πξφνδν, κε ηελ νηθνλνκηθή θαη ηερληθή αλάπηπμε θαη ζπληζηά ην ζχλνιν ησλ ηερληθψλ επηηεπγκάησλ ηνπ ιανχ (Cuche 2001, 26). ηε Γαιιία ηνπ 19νπ αηψλα αληηζέησο, ε έλλνηα ηεο θνπιηνχξαο εκπινπηίδεηαη κε κηα ζπιινγηθή δηάζηαζε θαη ππνδειψλεη φρη κφλν ηε δηαλνεηηθή αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ, αιιά θαη ην ζχλνιν ησλ γλσξηζκάησλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ κηα θνηλφηεηα, ζπρλά σζηφζν κε έλα επξχ θαη φρη απνιχησο ζαθέο λφεκα. Οη Γάιινη δηαλννχκελνη δελ απνδέρνληαη ηε ζχιιεςε ηεο «εζληθήο» θνπιηνχξαο θαη αξλνχληαη ην δηαρσξηζκφ ησλ Γεξκαλψλ κεηαμχ «θνπιηνχξαο» θαη «πνιηηηζκνχ». Ζ γαιινγεξκαληθή δηακάρε έρεη ζηελ νπζία αξρεηππηθφ ραξαθηήξα ζρεηηθά κε ηηο δχν αληηιήςεηο πεξί θνπιηνχξαο, ηελ νηθνπκεληθή θαη ηελ επηκεξηζηηθή. Πξφθεηηαη γηα ηηο δχν αληηιήςεηο πνπ ζεκειίσζαλ ηνπο δχν ηξφπνπο νξηζκνχ ηεο έλλνηαο ηεο θνπιηνχξαο ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσληθέο επηζηήκεο (Cuche 2001, 27-29). Ζ θνπιηνχξα απνηειεί κηα θνηλσληθή δηαδηθαζία πνπ παξάγεη ζπγθεθξηκέλνπο θαη δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο δσήο θαη ζπλδέεηαη αθελφο κε ηελ έλλνηα ηεο «δεκηνπξγηθήο δξαζηεξηφηεηαο» (φπνπ ε δηαδηθαζία ηεο επηθνηλσλίαο κεηαηξέπεη ηελ αηνκηθή εκπεηξία ζε θνηλή εκπεηξία θαη νδεγεί ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ηξφπν δσήο) θαη αθεηέξνπ κε ηελ έλλνηα ηνπ «γεληθνχ ηξφπνπ δσήο» (πνπ πεξηιακβάλεη ζπγθεθξηκέλα λνήκαηα θαη αμίεο πνπ εθθξάδνληαη φρη κφλν κε ηελ ηέρλε θαη ηε κάζεζε, αιιά θαη κε ηνπο ζεζκνχο θαη ηελ θαζεκεξηλή ζπκπεξηθνξά κέζα ζην αδηαίξεην πιέγκα ηεο θνηλσλίαο) (Williams 1994, 46-49). 9

10 ηελ Διιάδα νη φξνη civilization θαη culture απνδίδνληαη σο «παηδεία» ή «πνιηηηζκφο», αιιά ζπρλά θαη σο «παξάδνζε», «πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα», «ηέρλε», «γξάκκαηα», «εθπαίδεπζε», «αηζζεηηθή» θηι. πλήζσο δε, ν φξνο civilization απνδίδεηαη σο «πνιηηηζηηθφ κφξθσκα» ή «πνιηηηζκηθφ ζχζηεκα» (Γθηδέιεο 1980, 6) ελψ ν φξνο culture σο «αλψηεξνο πνιηηηζκφο» (Δκκαλνπήι 1979, 309). Ζ κεγάιε σζηφζν πνιπζεκία ησλ δχν απηψλ φξσλ έρεη θαηαζηήζεη δπζρεξή ηελ αθξηβή απφδνζή ηνπο ζηελ ειιεληθή γιψζζα. Δθηελέζηεξα, ην βαζηθφ ζηνηρείν δηαθνξνπνίεζεο κεηαμχ πνιηηηζκνχ θαη θνπιηνχξαο είλαη φηη ν κελ πνιηηηζκφο αλαθέξεηαη ζηα ηερληθά θαη ηερλνινγηθά επηηεχγκαηα ηνπ αλζξψπνπ (ηερληθφο πνιηηηζκφο), ε δε θνπιηνχξα ζηνλ εζσηεξηθφ πλεπκαηηθφ ηνπ θφζκν, θαζψο θαη ζην ζχλνιν ηεο πλεπκαηηθήο παξάδνζεο θαη δεκηνπξγίαο ελφο ιανχ (πλεπκαηηθφο πνιηηηζκφο) (Badie 1995, 31). Σα ζπκπεξάζκαηα πνηθίισλ απφςεσλ θαη εθηηκήζεσλ, γχξσ απφ ην δήηεκα ηεο ελλνηνινγηθήο δηάθξηζεο ησλ δχν φξσλ, ζπγθιίλνπλ ζε έλαλ θνηλφ ηφπν: Ζ έλλνηα ηεο θνπιηνχξαο εξκελεχεηαη σο έλα ηδηαίηεξν, κεηαβιεηφ θη ακεηαβίβαζην ραξαθηεξηζηηθφ ελφο θνηλσληθνχ ζπλφινπ πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ην ζεζκφ ηεο παηδείαο θαη κε αμίεο θαη παξαδφζεηο θπξίσο εζηθέο θαη πλεπκαηηθέο. Καη αλαινγία, ν φξνο πνιηηηζκφο εξκελεχεηαη σο έλα κεηαβηβάζηκν ζηνηρείν απφ ην έλα θνηλσληθφ ζχλνιν ζην άιιν, κε αλαζηξέςηκν σζηφζν θαη κε ζπγθξηηηθά πεξηζζφηεξν δηεπξπκέλν ελλνηνινγηθφ πιαίζην, άκεζα ζπλδεδεκέλν κε ηηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο (Μπηηζάλε 2004, 33). Δλ θαηαθιείδη, ίζσο ε δηπιή ρξήζε ηεο ιέμεο πνιηηηζκφο ζηελ ειιεληθή γιψζζα, ηφζν σο civilization (σο δειαδή θαηάζηαζε, κέζν επίπεδν αηζζεηηθήο θαη ηερλνινγίαο ηνπ θαζεκεξηλνχ βίνπ κηαο επνρήο θαη κηαο θνηλσλίαο), φζν θαη σο culture (σο ζηάζε, πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα, ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηα γξάκκαηα, ηηο ηέρλεο θαη ηελ ηζηνξία), λα απνηειεί έλα απφ ηα πιενλεθηήκαηα ηεο γιψζζαο καο, σο ηνπ βαζηθνχ πνιηηηζηηθνχ πεδίνπ (Βεληδέινο 1999, 12) Πνιηηηζηηθά Αγαζά - Πνιηηηζηηθή Σαπηφηεηα - Πνιηηηζηηθή Γεκνθξαηία πσο γηα ηελ έλλνηα ηνπ πνιηηηζκνχ, έηζη θαη γη απηή ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, έρνπλ δηαηππσζεί πνηθίινη νξηζκνί, κε πνιπζχλζεην πεξηερφκελν. Ο νξηζκφο ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ ζπλεπψο δελ απαληάηαη εληαίνο, νχηε ζηηο ζπζηάζεηο θαη ζπκβάζεηο πνπ έρνπλ ζπλαθζεί αλάκεζα ζηα θξάηε, νχηε θαη ζηηο εζσηεξηθέο λνκνζεζίεο ησλ θξαηψλ (Μπηηζάλε 2002, 36). χκθσλα κε ην Ν.1114/81, σο πνιηηηζηηθά αγαζά ζεσξνχληαη: (α) Σα αγαζά, θηλεηά ή αθίλεηα, ηα νπνία παξνπζηάδνπλ κεγάιν ελδηαθέξνλ γηα ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά ησλ ιαψλ, φπσο ηα κλεκεία ηεο αξρηηεθηνληθήο, ηεο ηέρλεο ή ηεο ηζηνξίαο, εθθιεζηαζηηθά ή θνζκηθά, νη αξραηνινγηθέο ηνπνζεζίεο, ηα νηθνδνκηθά ζχλνια, ηα νπνία έηζη φπσο είλαη παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ ηζηνξηθφ ή 10

11 θαιιηηερληθφ, ηα έξγα ηέρλεο, ηα ρεηξφγξαθα, βηβιία θαη άιια αληηθείκελα θαιιηηερληθνχ, ηζηνξηθνχ ή αξραηνινγηθνχ ελδηαθέξνληνο, φπσο ε επηζηεκνληθή ζπιινγή βηβιίσλ, αξρείσλ ή πηζηψλ αληηγξάθσλ αγαζψλ, ηα νπνία πεξηγξάθνληαη παξαθάησ. (β) Σα νηθνδνκήκαηα ησλ νπνίσλ θχξηνο θαη πξαγκαηηθφο ζθνπφο είλαη ε δηαθχιαμε ή ε έθζεζε ησλ θηλεηψλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, φπσο ηα κνπζεία, νη κεγάιεο βηβιηνζήθεο θαη νη ρψξνη θχιαμεο αξρείσλ. (γ) Σα θέληξα πνπ πεξηέρνπλ ζεκαληηθφηαην αξηζκφ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, ηα νπνία νλνκάδνληαη «θέληξα πνπ πεξηέρνπλ κλεκεία» (Σξνβά 1992, 108). ηε χκβαζε ηνπ Παξηζηνχ (Ν.1103/80) δίδεηαη έλαο άιινο νξηζκφο ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ ζρεηηθά κε ηελ παξεκπφδηζε ηεο παξάλνκεο εηζαγσγήο, εμαγσγήο θαη κεηαβίβαζεο ηεο θπξηφηεηάο ηνπο. χκθσλα κε ην πεξηερφκελν ηεο χκβαζεο, σο πνιηηηζηηθά αγαζά ζεσξνχληαη εθείλα, ηα νπνία, ζξεζθεπηηθά ή θνζκηθά, θαζνξίδνληαη απφ ην θαζέλα απφ ηα θξάηε σο έρνληα ζπνπδαηφηεηα γηα ηελ αξραηνινγία, ηελ πξντζηνξία, ηελ ηζηνξία, ηε θηινινγία, ηελ ηέρλε ή ηελ επηζηήκε (Σξνβά 1992, 102). Σα πνιηηηζηηθά αγαζά είλαη ζπλπθαζκέλα κε ην πξντφλ ή ηα πξντφληα ηεο αλζξψπηλεο δξάζεο, ελψ ε έλλνηά ηνπο ελζσκαηψλεη ηε γιψζζα, ηηο παξαδφζεηο, ηα ζπζηήκαηα αμηψλ, ηα ήζε θαη ηα έζηκα, ηε κνπζηθή, ην ρνξφ θηι. Μεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ ηδηαίηεξε ζεκαζία παξνπζηάδνπλ νη εμήο: (α) θηλεηά ή αθίλεηα πνιηηηζηηθά αγαζά, (β) κε εχθνιε ή δπζρεξή αμηνπνίεζε, (γ) δεκφζηα ή ηδησηηθά, (δ) κε δηαξθή ή πεξηνξηζκέλε ρξήζε, (ε) πιηθά θαη άπια- πλεπκαηηθά, (ζη) κε ηδησηηθή ή δεκφζηα ρξήζε θηι (Μπηηζάλε 2004, 38). Γεληθφηεξα, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ηα πνιηηηζηηθά αγαζά είλαη «ηα θηλεηά ή αθίλεηα αγαζά πνπ έρνπλ κεγάιε ζεκαζία γηα ηελ πνιηηηζηηθή δσή (κλεκεία, ρεηξφγξαθα βηβιία, παξαδφζεηο, ζπζηήκαηα αμηψλ, ήζε, έζηκα, κνπζηθή, ρνξφο θηι), δειαδή, φια ηα αγαζά πνπ παξάγεη ε αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα» (Κφλζνια 1982). Απηφ πνπ ηα δηαθνξνπνηεί απφ ηα άιια αγαζά έγθεηηαη ζην φηη, ζεσξνχληαη απφ ηνπο αλζξψπνπο σο ζχκβνια θάπνηνπ ζηνηρείνπ (έζλνπο, θνηλφηεηαο, παξάδνζεο, ηδέαο, ζξεζθείαο θηι). Έλα αγαζφ, δειαδή, έρεη πνιηηηζηηθή αμία φηαλ απνηειεί πεγή έκπλεπζεο ή ζχκβνιν δηάθξηζεο (Klamer 2002, 56). ε γεληθέο γξακκέο, ηα πνιηηηζηηθά αγαζά αλαθέξνληαη ζηνλ πλεπκαηηθφ πνιηηηζκφ θαη ζπγθεθξηκέλα ζηνπο ηνκείο ησλ ηερλψλ, ησλ εθδειψζεσλ, ησλ επηζηεκψλ θαη ηνπ ιατθνχ πνιηηηζκνχ. Ζ πνιηηηζηηθή δεκηνπξγία πξνυπνζέηεη ηελ ηαπηφρξνλε χπαξμε πνηθίισλ παξαγφλησλ: πξψηα απ φια ηνπ δεκηνπξγνχ, δειαδή ηνπ παξαγσγνχ ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, αιιά θαη ηεο θαηάιιειεο ππνδνκήο θαη ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ, ηεο αλαγθαίαο νηθνλνκηθήο βάζεο, ηεο εμεηδηθεπκέλεο γλψζεο, ηνπ πςεινχ πνιηηηζηηθνχ επηπέδνπ, ηεο ειεπζεξίαο άζθεζεο ηεο πνιηηηζηηθήο δεκηνπξγίαο θηι. Γη απηφ θαη ε πνιηηηζηηθή δεκηνπξγηθφηεηα αλαπηχζζεηαη ζε νξηζκέλεο πεξηθέξεηεο θαη ζε νξηζκέλε ρξνληθή πεξίνδν, φηαλ πθίζηαληαη ζπλζήθεο δπλακηθήο 11

12 ζπλεχξεζεο ησλ παξαγφλησλ πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Μέζα ζην πιαίζην απηφ ε πνιηηηζηηθή δεκηνπξγία ζπκβάιιεη ζηε κεγηζηνπνίεζε ηνπ πνιηηηζηηθνχ θεθαιαίνπ κηαο ρψξαο θη ελδπλακψλεη ηελ πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα κηαο θνηλσλίαο, ζηνηρεία πνπ ζπλάδνπλ κε ηηο πνιηηηζηηθέο επηδηψμεηο ησλ ζχγρξνλσλ θξαηψλ Σαπηφρξνλα, παίδεη πξσηεχνληα ξφιν ζηελ θαιιηέξγεηα θαη ζηελ πλεπκαηηθή αλάπηπμε ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο (Μπηηζάλε 2002, 40). Με ηνλ φξν πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα ελλννχκε ηε ζπιινγηθή ηαπηφηεηα, δειαδή, ηε ζπλείδεζε πνπ έρνπλ ηα κέιε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ φηη απνηεινχλ έλα ηδηαίηεξν ζχλνιν, μερσξηζηφ θαη δηαθνξεηηθφ απφ ηα άιια. Ζ πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα ελφο ιανχ πεξηιακβάλεη ηε γιψζζα, ηηο αμίεο, ηηο ηδενινγίεο, ηα πξφηππα αηνκηθήο θαη νηθνγελεηαθήο ζπκπεξηθνξάο θαζψο θαη ηελ πνιηηηθή θαη επηζηεκνληθή θιεξνλνκηά. Έρεη δε εμαηξεηηθή ζεκαζία, θαζψο απνηειεί ην ζηνηρείν κε ην νπνίν πξνζδηνξίδεηαη θαη ε δηαιεθηηθή ζρέζε ηνπ ιανχ ζηελ θνηλφηεηα (Μπηηζάλε 2004, 37-42). Ο φξνο αλαθέξεηαη ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θνηλσληθήο νκάδαο, ηα νπνία ζηελ θνηλή ζπλείδεζε ζπλδένληαη κε ηελ έλλνηα ηεο μερσξηζηήο εηθφλαο πνπ δηακνξθψλνπλ ηα άηνκα γηα θάζε θνηλσληθφ ζχλνιν. ην πιαίζην ησλ δεδνκέλσλ ηεο ζχγρξνλεο πνιηηηζηηθήο δσήο θαη κέζα ζην επξχηεξν πιαίζην ειεπζεξίαο δξάζεο πνπ ηα άηνκα απνιακβάλνπλ δηαηεξείηαη ην δηθαίσκα επηινγήο ηεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο θαη ηεο θνπιηνχξαο, ε νπνία πηνζεηείηαη. Πνιηηηζηηθή δεκνθξαηία: Ζ ηδέα ηεο πνιηηηζηηθήο δεκνθξαηίαο (cultural democracy) δηαηππψζεθε γηα πξψηε θνξά ζηε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε γηα ηηο πνιηηηζηηθέο πνιηηηθέο ζηελ Δπξψπε (Διζίλθη 1972), κεηά ηε δηαπίζησζε ηεο απνηπρίαο ηνπ ιεγφκελνπ πνιηηηζηηθνχ εθδεκνθξαηηζκνχ (democratization of culture). Ζ γεληθή ηάζε γηα απμεκέλε εμνπζία ησλ πεξηθεξεηαθψλ δηνηθεηηθψλ κνλάδσλ θαη πφξσλ αλάκεζα ζηηο πεξηθέξεηεο ζπκβαδίδεη κε ην ζχζηεκα ηεο πνιηηηζηηθήο δεκνθξαηίαο, ζην νπνίν νη πνιηηηζηηθέο πξσηνβνπιίεο δελ εθπνξεχνληαη απφ ηηο θεληξηθέο εμνπζηαζηηθέο αξρέο, αιιά απνηεινχλ απνθεληξσκέλεο δξαζηεξηφηεηεο. Ζ ελεξγνπνίεζε θαη ε άκεζε ζπκκεηνρή φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξνπ κέξνπο ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο πνιηηηζηηθήο δξάζεο, είλαη ην βαζηθφ κέζν κε ην νπνίν επηδηψθεηαη λα πξαγκαηνπνηεζνχλ νη θχξηνη ζθνπνί ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο, δειαδή ε δηεπθφιπλζε ηεο ελδνγελνχο αλάπηπμεο θαη ε ελίζρπζε ηεο πνιηηηζηηθήο θπζηνγλσκίαο ηεο πεξηθέξεηαο (Κφλζνια 1990, 28-29). 12

13 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 : Ζ ΑΝΑΠΣΤΞΗΑΚΖ ΓΗΑΣΑΖ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ & Ζ ΥΔΖ ΣΖ ΜΔ ΣΖΝ ΣΟΠΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ Ζ έλλνηα ηεο Σνπηθήο Αλάπηπμεο Γηα ηνλ νξηζκφ ηεο έλλνηαο ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο απαηηείηαη αξρηθά ε δηεξεχλεζε ησλ φξσλ απφ ηνπο νπνίνπο ζπληίζεηαη. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν φξνο «ηνπηθή» αλαθέξεηαη ζε θάζε γεγνλφο, δξαζηεξηφηεηα ή δηαδηθαζία πνπ γίλεηαη κε πξσηνβνπιία ή ζηεξίδεηαη απφ ηνλ πιεζπζκφ ηεο ζπγθεθξηκέλεο θάζε θνξά ρσξηθήο κνλάδαο. Με ηνλ φξν «αλάπηπμε» λνείηαη κηα επξεία ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία θνηλσληθήο αιιαγήο, ζε κηα θνηλσλία δεδνκέλεο πεξηνρήο, κε απνηέιεζκα ηελ θνηλσληθή θαη πιηθή πξφνδν γηα ηελ πιεηνλφηεηα ησλ θαηνίθσλ Πεξηιακβάλεη ηε βειηίσζε ηεο πιηθήο επεκεξίαο, ηδίσο ησλ αηφκσλ πνπ έρνπλ ρακειφηεξα εηζνδήκαηα, ηελ εμάιεηςε ηεο θηψρεηαο θαη ηνπ αλαιθαβεηηζκνχ, κε παξάιιειε κεηαβνιή ηεο δηάξζξσζεο ηεο παξαγσγήο θαη ησλ θνηλσληθψλ δνκψλ πνπ ζα εμαζθαιίζεη πιήξε παξαγσγηθή απαζρφιεζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ζπκκεηνρή ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ (Μπηηζάλε 2004, 117). Ζ αλάπηπμε, θαηά ηνλ νξηζκφ ηεο UNESCO, λνείηαη σο : (α) Μηα νινθιεξσκέλε νξγαληθή δηαδηθαζία νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ παξαγφλησλ, δηαξθψο αιιεινεπεξεαδφκελσλ. (β) Μηα ελδνγελήο αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία θάζε ρψξαο, πεξηθέξεηαο ή πεξηνρήο, πνπ αλαιακβάλεη ηε δηαδηθαζία ηεο αλάπηπμεο ζχκθσλα κε ηηο δηθέο ηεο επηινγέο θαη ζε αξκνλία κε ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο επηδηψμεηο ηνπ πιεζπζκνχ ηεο. (γ) Μηα παγθφζκηα δηαδηθαζία, κε ηελ έλλνηα φηη νη ζηφρνη θάζε ρψξαο θαη ηα πξνβιήκαηά ηεο θαζνξίδνληαη ζε ζπλάξηεζε κε ηα παγθφζκηα πξνβιήκαηα (Πξνβαηάο 1997, 60). Ζ επίηεπμε ηεο αλάπηπμεο πξνυπνζέηεη ηελ θηλεηνπνίεζε ηνπ ζπλφινπ ηνπ ελδνγελνχο δπλακηθνχ κηαο πεξηνρήο. «Ζ ελδνγελήο ηνπηθή αλάπηπμε είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ μεθηλά απφ ηνπο πνιίηεο θαη απνβιέπεη ζηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ. Μπνξεί δε λα ππνβνεζείηαη απφ έλαλ θνξέα αιιαγήο, κε απψηεξν ζθνπφ λα επηηεπρζεί ε κέγηζηε δπλαηή ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ ηφζν ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ ηνπηθνχ πξνγξάκκαηνο αιιαγήο, φζν θαη ζηε δηαδηθαζία πινπνίεζήο ηνπ» (Μπηηζάλε 2004, 127). Ζ ηνπηθή-ελδνγελήο αλάπηπμε απνβιέπεη αθελφο ζηε βειηίσζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ θαη αθεηέξνπ ζηελ αμηνπνίεζε ηεο παξαγσγηθήο δνκήο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο, ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ηεο θνηλσληθήο θαη πνιηηηθήο δνκήο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο πξνο φθεινο ηεο αλάπηπμεο, ησλ παξαδφζεσλ θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο (Πξνβαηάο 1997, 60). 13

14 Ζ έλλνηα ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο εκπεξηέρεηαη ζηελ έλλνηα ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. Ζ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε ελζσκαηψλεη ελέξγεηεο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο αλάπηπμεο θαη ηελ ελδπλάκσζε ηεο παξαγσγηθήο ηθαλφηεηαο κηαο ρψξαο, ζε επίπεδν θαηά βάζε θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζηηθφ. Ζ ηνπηθή αλάπηπμε νξίδεηαη θαη σο «ν αληηθεηκεληθφο ζθνπφο κηαο λέαο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, πνπ πηνζεηεί ηε ζηξαηεγηθή ηεο από ηε βάζε αλάπηπμεο θαη ηελ εθαξκφδεη παξάιιεια κε ηελ εζληθή πεξηθεξεηαθή ζηξαηεγηθή, ελεξγνπνηψληαο ηε ζπκκεηνρή ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ θαη ηηο ηνπηθέο αλαπηπμηαθέο πξσηνβνπιίεο» (Αξηαβάλε 1998, 69). Σν ελλνηνινγηθφ πιαίζην ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο βαζίδεηαη ζηνπο εμήο θεληξηθνχο άμνλεο: Ο νηθνλνκηθφο άμνλαο, πνπ εζηηάδεη ζηε δεκηνπξγία θαη αλάπηπμε ηνπηθψλ επηρεηξήζεσλ, απφ ηνπηθνχο θπξίσο επηρεηξεκαηίεο θαη κε ηε ρξήζε ηνπηθψλ πφξσλ, θαζψο θαη ζηε κεγέζπλζε ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο θαη ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ ηφζν ζηελ εγρψξηα φζν θαη ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ. Κχξηνο ζηφρνο είλαη ε ζηαζεξή θαη ζηαδηαθή βειηίσζε ηνπ πξαγκαηηθνχ θαηά θεθαιήλ εηζνδήκαηνο θαη θαη επέθηαζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ελφο ηφπνπ. Ο πνιηηηθνδηνηθεηηθφο άμνλαο, ν νπνίνο αλαθέξεηαη ζηε ζπκβνιή πνιηηηθψλ, δηνηθεηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ ζηε ζηξαηεγηθή ελίζρπζεο ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο, θαζψο θαη ζηελ παξάιιειε ιεηηνπξγία ηνπ σο αζπίδα απφ πάζεο θχζεσο αξλεηηθέο επηξξνέο πνπ εκθαλίδνληαη ηφζν ζην εζσηεξηθφ φζν θαη ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ. Ο θνηλσληθνπνιηηηζηηθφο άμνλαο, πνπ αθνξά ζηε ζπκβνιή ησλ αληίζηνηρσλ παξαγφλησλ θαη αμηψλ ζηε δηαδηθαζία αλάπηπμεο ζε ηνπηθφ επίπεδν (Αξηαβάλε 1998). Ζ νινθιήξσζε ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο, σο κηαο δηαδηθαζίαο ζηαδηαθήο πινπνίεζεο θαηλνηφκσλ δξάζεσλ ζε ηνπηθφ επίπεδν, ιακβάλεη ρψξα ζε ηέζζεξα ζηάδηα: Καηά ην πξψην ζηάδην ηδξχνληαη ηνπηθέο επηρεηξήζεηο, αλαδχεηαη ε ηνπηθή επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη αμηνπνηνχληαη ηα ηνπηθά επηρεηξεκαηηθά ηαιέληα. Καηά ην δεχηεξν ζηάδην πξαγκαηνπνηείηαη ε επέθηαζε ησλ ηνπηθψλ επηρεηξήζεσλ πέξα απφ ηα φξηα ηεο πεξηθέξεηαο. ην ηξίην ζηάδην δεκηνπξγνχληαη ηνπηθέο δνκέο ειέγρνπ γηα ηε ζπληήξεζε θαη εμέιημε δξαζηεξηνηήησλ ζεκαληηθψλ γηα ηελ ηνπηθή αλάπηπμε. Σέινο, ην ηέηαξην ζηάδην πεξηιακβάλεη ηελ αλάπηπμε ελφο ηζρπξνχ, ηνπηθά ειεγρφκελνπ νηθνλνκηθνχ ηνκέα. ηφρνο ησλ ζηαδίσλ απηψλ είλαη «ε επίηεπμε ηεο απαξαίηεηεο γηα ηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία δηαζχλδεζεο ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ πφξσλ κε ηελ ηθαλνπνίεζε βαζηθψλ αλαγθψλ ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ, αλαγθψλ πνπ βξίζθνληαη εθηφο ησλ πιαηζίσλ ηεο θξαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη σο εθ ηνχηνπ ζα παξέκελαλ αληθαλνπνίεηεο εάλ εμαξηψλην απφ ηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία» (Αξηαβάλε 2005, 272). 14

15 Σέινο, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζηε δηαδηθαζία ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο ζπκβάιινπλ θαζνξηζηηθά κηα ζεηξά απφ παξάγνληεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε ηνπηθφ επίπεδν. Μεηαμχ απηψλ πεξηιακβάλνληαη νξγαληζκνί, ηνπηθνί πφξνη (αλζξψπηλνη, θπζηθνί, πνιηηηζηηθνί, νηθνλνκηθνί θηι), επηκειεηήξηα, ζπλεηαηξηζκνί, ηνπηθέο πνιηηηζηηθέο βηνκεραλίεο θη επηρεηξήζεηο, ζεζκνί, ηνπηθά ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα, ζηνηρεία ηεο ηνπηθήο παξαγσγήο. Δπίζεο, θεληξηθφ ξφιν δηαδξακαηίδεη ε ηνπηθή πξσηνβνπιία, ε ζπιινγηθή θηλεηνπνίεζε θαη ν ζπληνληζκφο ζε ζέκαηα πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο θαη πξνβνιήο (Μπηηζάλε 2004). Καηά ηνλ P.Scafer, άιισζηε, «ππάξρεη κηα θπζηθή ζπγγέλεηα κεηαμχ θνπιηνχξαο-πνιηηηζκνχ ηνπηθήο αλάπηπμεο. Θεσξεί φηη νη δχν έλλνηεο απνηεινχλ φςεηο ηεο ίδηαο πξαγκαηηθφηεηαο, κε πνηνηηθφ θαη πνζνηηθφ πεξηερφκελν, θαζψο ελδηαθέξνλ θαη ησλ δχν απνηειεί ε αλαβάζκηζε ηεο δσήο ησλ θαηνίθσλ» Ζ Πνιηηηζηηθή Δθδνρή ηεο Σνπηθήο Αλάπηπμεο Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηεο αλάπηπμεο θαη δε ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο είλαη ε πνιηηηζηηθή δηάζηαζε ηεο ηειεπηαίαο, θαζψο ηα αληηθείκελα πνπ αγγίδεη θαη ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηεί ζπληεινχλ (Φχιια 1992, 60) : (α) ζηελ πξνψζεζε ηεο πνιηηηζηηθήο θνπιηνχξαο ηνπ ιανχ κέζα απφ δηαδηθαζίεο ζπκκεηνρήο, ελεκέξσζεο θαη πιεξνθφξεζεο, (β) ζηελ θαιχηεξε ελζσκάησζε ζην θνηλσληθφ ζχλνιν κέζα απφ δηαδηθαζίεο επαηζζεηνπνίεζεο, πξνψζεζεο ηεο επηθνηλσλίαο, επηκφξθσζεο θαη επαγγεικαηηθήο απαζρφιεζεο ζηνλ πνιηηηζηηθφ ηνκέα, (γ) ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ πλεπκαηηθνχ επηπέδνπ ηνπ ιανχ κέζα απφ ηελ νξγάλσζε θαιιηηερληθψλ θαη επηκνξθσηηθψλ εθδειψζεσλ θαη ηε δεκηνπξγία ρψξσλ (βηβιηνζεθψλ, κνπζείσλ θηι) θαιιηηερληθήο θαη πλεπκαηηθήο έθθξαζεο, (δ) ζηελ ςπραγσγία ηνπ θνηλνχ κέζα απφ ηελ πξνψζεζε ζπκκεηνρήο ζε νκάδεο εξγαζίαο, κε ζηφρν ηελ θαιχηεξε εθκεηάιιεπζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ν πνιηηηζκφο ζπλδέεηαη κε ηηο ηνπηθέο πξνηεξαηφηεηεο, ηηο ηνπηθέο αλαπηπμηαθέο αλάγθεο θαζψο θαη κε ηα ηνπηθά ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ. ε άιιεο, κεγαιχηεξεο θαη πην αλεπηπγκέλεο πεξηνρέο, είλαη πξνυπφζεζε γηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο απηνπεπνίζεζεο ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ θαη ηνπ ηνπηθνχ δπλακηθνχ. Σέινο, ζε φιεο ηηο πεξηνρέο ηεο ρψξαο, απνηειεί πξνυπφζεζε γηα αλάπηπμε (Βεληδέινο 1999, 141). 15

16 Ζ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε, κε ηελ επξεία έλλνηα ηνπ φξνπ, απνηειεί κηα καθξνρξφληα θαη αλαληηθαηάζηαηε επέλδπζε γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, πνπ ζηνρεχεη ζηελ νιφπιεπξε αλάπηπμε ησλ ςπρηθψλ, πλεπκαηηθψλ, πνιηηηζηηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ δπλαηνηήησλ ηνπ αλζξψπνπ. πκβάιιεη θαζνξηζηηθά ζηε δηακφξθσζε ηεο θνηλσληθήο δσήο θαζψο θαη ζηελ ελίζρπζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη ηεο αλάπηπμεο ζε νηθνλνκηθφ επίπεδν (Ησαλλίδεο 2002, 78). Δπηπιένλ ησλ αλσηέξσ, ε πνιηηηζηηθή αλάπηπμε, κέζσ ηεο δηελέξγεηαο πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, δχλαηαη λα δεκηνπξγήζεη δνξπθνξηθέο ελέξγεηεο κε νηθνλνκηθφ απνηέιεζκα. Γηα παξάδεηγκα, ε εγθαηάζηαζε ελφο κνπζείνπ ζε κηα πεξηνρή κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηελ ίδξπζε επηρεηξήζεσλ ηνπξηζκνχ θαη αλαςπρήο ζηελ πεξίκεηξφ ηνπ, εληζρχνληαο έηζη ηελ ηνπηθή νηθνλνκία κε αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο, ηεο αγνξάο αγαζψλ θ.η.ι.. ε νξηζκέλεο κάιηζηα πεξηνρέο, φπνπ αλαπηχρζεθαλ ππξήλεο θαηλνηνκηθψλ επηρεηξήζεσλ (π.ρ. Σερλνπφιεηο), νη πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζπλεηέιεζαλ ζηελ πξνζέιθπζε λέσλ επελδχζεσλ θαη εμεηδηθεπκέλσλ επηζηεκφλσλ γηα ηε ζηειέρσζε επηρεηξήζεσλ θαη εξεπλεηηθψλ θέληξσλ (Κφλζνια 2003, 13-14). Απφ κηα άιιε νπηηθή γσλία, ε πξαγκαηνπνίεζε πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ ζρεηηθψλ δξψκελσλ πξνζδίδεη αμία θαη αλαδεηθλχεη ηελ πνηνηηθή δηάζηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο. Έκθαζε δίλεηαη ζηνπο ηνκείο ηεο πνηνηηθήο βειηίσζεο ησλ δηαζέζηκσλ πνιηηηζηηθψλ πεγψλ θαη ηεο αλαγέλλεζεο ηεο εηθφλαο πνπ πξνβάιιεηαη σο αληηπξνζσπεπηηθή θάζε πφιεο. ηξαηεγηθήο επίζεο ζεκαζίαο γηα ηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε είλαη ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο δσήο θαη ε αλάγθε γηα απηφ-έθθξαζε θαη απηνπξνζδηνξηζκφ ηνπ αηφκνπ θαη ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ. Χζηφζν, ζε πιήζνο πεξηπηψζεσλ, ν πνηνηηθφο παξάγνληαο έρεη αληηκεησπηζηεί σο δεπηεξεχνπζαο ζεκαζίαο (Ησαλλίδεο 2002, 78). ε πιήζνο πεξηπηψζεσλ, ε πνιηηηζηηθή αλάπηπμε απνηέιεζε θαη απνηειεί ηνλ ππξήλα βειηίσζεο ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο δσήο. θνπφο άιισζηε ηεο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο είλαη ε επίηεπμε απνδνηηθφηεηαο ζε αξηζκεηηθά κεγέζε (νηθνλνκηθή αλάπηπμε) θαη ε αλάπηπμε ηνπ ίδηνπ ηνπ αηφκνπ σο πξνζσπηθφηεηαο απφ θνηλσληθή ζθνπηά (θνηλσληθή αλάπηπμε). Με ηνλ ηξφπν απηφ ελζαξξχλνληαη ηα πεδία έθθξαζεο, επηθνηλσλίαο θαη θνηλσληθνπνίεζεο, δεκηνπξγψληαο αίζζεκα θνηλσληθήο ζπλνρήο. Δπηπξφζζεηα, ε αλάπηπμε κέζσλ θαη κεζφδσλ επηθνηλσλίαο θαη δηαιφγνπ ζπκβάιιεη ζηελ πξνψζεζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο αλζξψπηλεο νινθιήξσζεο, κέζσ θπξίσο ηεο γλσξηκίαο θαη ηεο ζπλαλαζηξνθήο κε άιιεο απφςεηο, θνπιηνχξεο θαη ηεο αληαιιαγήο ζηνηρείσλ πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο κε δηαθνξεηηθά θνηλσληθν-πνιηηηζηηθά ζχλνια. Ζ έλλνηα ηεο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο, άιισζηε, θαιιηεξγεί ζηα άηνκα κηα ηζρπξή αίζζεζε εληνπηφηεηαο θαη ζπλείδεζε ηεο ηαπηφηεηάο ηνπο, δειαδή, ηελ αίζζεζε φηη αλήθνπλ ζε κηα μερσξηζηή νκάδα ή θνηλφηεηα, κηα νκάδα κε ηδηαίηεξε θπζηνγλσκία θαη ραξαθηήξα (Ησαλλίδεο 2002, 78). Δθθξάδεηαη σζηφζν θαη ε άπνςε φηη ε 16

17 έλλνηα ηεο αλάπηπμεο ζε πνιηηηζηηθφ επίπεδν ππεξηεξεί εθείλεο ζε επίπεδν νηθνλνκηθφ, θαζφηη βάζεη ησλ αμηψλ επεξεάδνληαη θαη δηακνξθψλνληαη ζεζκνί θαη νηθνλνκηθά δεδνκέλα (Κφλζνια 2003). ηνλ ηνκέα ηεο ηνπηθήο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο ζεκαληηθή είλαη ε ζπκβνιή ηφζν ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, φζν θαη ελφο ζπλφινπ θνξέσλ θαη παξαγφλησλ, ησλ νπνίσλ ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ ηα θηλήκαηα πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζ έλαλ ηφπν, νη επηρεηξήζεηο θαη νη δπλάκεηο ηεο αγνξάο, νη πνιηηηζηηθέο νξγαλψζεηο θαη νη νξγαλψζεηο εζεινληηθήο πξσηνβνπιίαο θαη δξάζεο, δειαδή έλα ζχλνιν απνζεκαηηθψλ δπλάκεσλ ηνπ ηνπηθνχ επηπέδνπ. Οη αλσηέξσ απνηεινχλ επίζεο παξάγνληεο ζρεδηαζκνχ θαη εθαξκνγήο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο (Ησαλλίδεο 2002, 80). Ο ζρεδηαζκφο θαη ε εθαξκνγή ζπληνληζκέλσλ δξάζεσλ γηα ηελ επίηεπμε ηεο ηνπηθήο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο απνηειεί επίζεο κηα εθ ησλ θχξησλ ζπληζησζψλ ελφο κνληέινπ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, κφλν ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ζπληνλίδεηαη κε ηηο πνιηηηθέο γηα ηελ εθπαίδεπζε, ηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ην πεξηβάιινλ, ηελ αξρηηεθηνληθή, ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε. Παξάιιεια, έκθαζε δίδεηαη ζην γεγνλφο φηη θχξην ζηφρν ηεο ηνπηθήο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο απνηειεί ε επίηεπμε πνηφηεηαο θαη ε βειηίσζε ηνπ επηπέδνπ δηαβίσζεο ησλ πνιηηψλ ελφο ηφπνπ (Ησαλλίδεο 2002, 81) Ζ Έλλνηα ηεο Πνιηηηζηηθήο Πνιηηηθήο θαη ν Ρφινο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Ζ πνιηηηζηηθή πνιηηηθή αλαθέξεηαη ζε κηα ζπιινγηθή θαη ζπληνληζκέλε δξάζε πνπ πεξηιακβάλεη ελέξγεηεο γηα ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ, φπσο ε πξνζηαζία θαη δηάδνζε πνιηηηζηηθψλ ζηνηρείσλ, ε αλάδεημε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο θαη ε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή δσή, ρξεζηκνπνηψληαο ζπγθεθξηκέλα κέζα, ζεζκηθά, νξγαλσηηθά, νηθνλνκηθά, κέζα πνιηηηζηηθήο ππνδνκήο θαη δηάδνζεο πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. Βάζεη κηαο δηαθνξεηηθήο πξνζέγγηζεο, «κηα πνιηηηθή είλαη πνιηηηζηηθή, φρη ιφγσ ησλ ζηφρσλ πνπ ζέηεη, αιιά επεηδή δίλεη πξνηεξαηφηεηα ζηε δεκηνπξγηθή θαη πνιηηηζκέλε πιεπξά ηεο αλζξψπηλεο δσήο» (Ησαλλίδεο 2002, 78). «Ζ πνιηηηζηηθή πνιηηηθή απνηειεί έλα ζχζηεκα ζθνπψλ, κέζσλ θαη θνξέσλ πνπ ζπλδπάδνληαη ζε έλα πξφγξακκα γηα λα επηηχρνπλ ηε γλψζε, ελίζρπζε θαη δηάδνζε ηνπ πνιηηηζηηθνχ θαηλνκέλνπ κηαο θνηλφηεηαο γηα κηα δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή» (Μπηηζάλε 2004, 130). χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ πνπ πεξηιακβάλεηαη ζηελ πξψηε έθδνζε ηεο UNESCO, πνπ ζρεηίδεηαη κε ζέκαηα πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο, «ε πνιηηηζηηθή πνιηηηθή ζηε γεληθή έλλνηα ηνπ φξνπ, είλαη ζχλνιν θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ, ζπλεηδεηψλ θαη δηαθξηβσκέλσλ παξεκβάζεσλ ή κε 17

18 παξεκβάζεσλ, πνπ έρνπλ ζηφρν ηελ ηθαλνπνίεζε θάπνησλ πνιηηηζηηθψλ αλαγθψλ, κε ηελ ππέξηαηε δπλαηή ρξήζε φισλ ησλ πιηθψλ θαη αλζξψπηλσλ πφξσλ, πνπ κηα δεδνκέλε θνηλσλία δηαζέηεη, ζε κηα νξηζκέλε ζηηγκή. Κη αθφκε ε πνιηηηθή απηή πξέπεη λα θαζνξίδεη θάπνηα θξηηήξηα ηεο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο θαη λα ζπλδέεη ηνλ πνιηηηζκφ κε ηε δηακφξθσζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηελ θνηλσληθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε» (Unesco 1969, 8). ηελ ηειηθή έθζεζε ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Γηάζθεςεο γηα ηηο πνιηηηζηηθέο πνιηηηθέο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο UNESCO (ηνθρφικε 1998) ηέζεθαλ πέληε ζηφρνη πνιηηηθήο, ηνπο νπνίνπο θαινχληαλ λα πηνζεηήζνπλ ηα θξάηε-κέιε: λα θαηαζηεί ε πνιηηηζηηθή πνιηηηθή έλα απφ ηα θχξηα ζηνηρεία ηεο αλαπηπμηαθήο πνιηηηθήο, λα πξνσζεζεί ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ε ζπκκεηνρή ζηελ πνιηηηζηηθή δσή, λα ελδπλακσζνχλ νη πνιηηηθέο θαη νη πξαθηηθέο εθείλεο πνπ ζα ζπκβάιινπλ ζηε δηαηήξεζε θαη αλάδεημε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, πιηθήο θαη άπιεο, θηλεηήο θαη αθίλεηεο θαη λα πξνσζεζνχλ νη πνιηηηζηηθέο βηνκεραλίεο, λα πξνσζεζνχλ ε πνιηηηζηηθή θαη γισζζηθή πνηθηιφηεηα ζην πιαίζην ηεο Κνηλσλίαο ηεο Πιεξνθνξίαο θαη λα δηαηεζνχλ πεξηζζφηεξνη αλζξψπηλνη θαη νηθνλνκηθνί πφξνη γηα ηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε. Δηδηθφηεξα, νη θχξηνη ζθνπνί ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο γηα ηε ζπληήξεζε, πξνψζεζε θαη δηάδνζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ είλαη: ε πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο, ε ελίζρπζε ηεο θαιιηηερληθήο θαη πλεπκαηηθήο δεκηνπξγίαο, ε αλάπηπμε φξσλ ιατθήο ζπκκεηνρήο φζνλ αθνξά ηφζν ηελ απφιαπζε φζν θαη ηε δεκηνπξγία ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, ε πξνψζεζε ηεο πνιηηηζηηθήο επηθνηλσλίαο κε μέλεο ρψξεο, φπσο θαη ε βειηίσζε ηεο πνιηηηζηηθήο εηθφλαο ηεο ρψξαο ζην εμσηεξηθφ (Κφλζνια 1990, 25). Σα θχξηα κέζα πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο γηα ηε ζπληήξεζε, πξνψζεζε θαη δηάδνζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, είλαη: (α) Ζ αμηνπνίεζε ησλ πνιηηηζηηθψλ πξνηχπσλ: Ζ ζεκαζία ηνπ πνιηηηζηηθνχ πξνηχπνπ, δειαδή ηνπ ζπλφινπ ησλ ζέζεσλ θαη απφςεσλ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πεξηθέξεηαο, ζηελ αμηνιφγεζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αμηψλ θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο αλαπηπμηαθήο ηδέαο, είλαη αλακθίβνια κεγάιε. Ζ αιιειεμάξηεζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, 18

19 ζε έλα νινθιεξσκέλν πξφγξακκα αλάπηπμεο, επηβάιιεη ηελ ηζφξξνπε ζπκκεηνρή ησλ δχν απηψλ πφισλ, δειαδή ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη ηνπ πνιηηηζηηθνχ, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ν ζρεδηαζκφο νινθιεξσκέλεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. (β) Ζ αμηνπνίεζε ηνπ πνιηηηζηηθνχ ρξφλνπ: Ζ πνιηηηθή γηα ηνλ πνιηηηζηηθφ ρξφλν έρεη σο ζηφρν ηελ επέθηαζε ησλ δηθαησκάησλ εθπαηδεπηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο άδεηαο, πξνσζψληαο ηε κέγηζηε ειαζηηθφηεηα σξψλ εξγαζίαο θαη εκεξήζηνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ, κε ηελ νξγάλσζε πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ ζηνλ ειεχζεξν ρξφλν ησλ εξγαδνκέλσλ. (γ) Ζ πνιηηηζηηθή ππνδνκή: Έλα απφ ηα θχξηα κέζα ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο είλαη ε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ππνδνκή. ηε ηειεπηαία πεξηιακβάλεηαη θαη ε πνιηηηζηηθή ππνδνκή (Κφλζνια 1983, 339). Έηζη, ρσξίο ηελ χπαξμε βηβιηνζεθψλ, κνπζείσλ, πηλαθνζεθψλ, πλεπκαηηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ θέληξσλ, ζεάηξσλ θαη θαιιηηερληθψλ ζρνιψλ δελ είλαη δπλαηή ε αλάπηπμε ηεο πνιηηηζηηθήο δσήο. (δ) Ζ αμηνπνίεζε ησλ κέζσλ επηθνηλσλίαο: Ζ πνιηηηζηηθή δπλακηθή εληζρχεηαη απφ ηα κέζα επηθνηλσλίαο, πνπ ιφγσ αικάησλ ζηελ ηερλνινγία ζπλερψο βειηηψλνληαη θαη επεθηείλνληαη ζε λέεο ρξήζεηο. Ζ πεξηθεξεηαθή πνιηηηζηηθή πνιηηηθή αμηνπνηεί ηα λέα κέζα επηθνηλσλίαο γηα ηε δηάδνζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, ηελ πξνψζεζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο. Με ηε ρξήζε ησλ λέσλ κέζσλ δχλαηαη, επίζεο, επθνιφηεξα λα επηηχρεη ηνπο ζθνπνχο ηεο άκεζεο πξφζβαζεο ζην ζχλνιν ζρεδφλ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πεξηθέξεηαο. (ε) Ζ αμηνπνίεζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο: ε θάζε ζχγρξνλν πξφγξακκα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, ε δηαηήξεζε ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ε πξνβνιή ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο θχξηνπο ζθνπνχο ηνπ. Ζ θαηαγξαθή, ε ζπληήξεζε, ε επηζηεκνληθή έξεπλα θαη ε έθζεζε ζην θνηλφ ησλ ζηνηρείσλ ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο κηαο πεξηθέξεηαο, απνηειεί πάληα θχξην κέιεκα ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο. Ο ζπλδπαζκφο, επνκέλσο, πεξηθεξεηαθήο θαη πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο επηβάιιεηαη, φπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, πνπ θαη απηφο απνηειεί ζηφρν αλακθίβνια θνηλφ (Μπηηζάλε 2004, 76-77). Ζ πνιηηηζηηθή πνιηηηθή εθαξκφδεηαη ηφζν ζε εζληθφ, φζν θαη ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, κε ζηφρν ηνλ ζπγθεξαζκφ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ζθνπψλ. Αλ θαη κέρξη ηε δεθαεηία ηνπ 1970, ήηαλ κηα απνθιεηζηηθά εζληθή πνιηηηθή, ηα ακέζσο επφκελα ρξφληα ηα θέληξα άζθεζεο θαη εθαξκνγήο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο επεθηείλνληαη, κε απνηέιεζκα ε πνιηηηζηηθή πνιηηηθή λα κελ αζθείηαη πηα κφλν ζε εζληθφ επίπεδν, αιιά θαη ζε πεξηθεξεηαθφ ή ηνπηθφ. Ζ παξνπζίαζε λέσλ αληηιήςεσλ θαη απφςεσλ ζρεηηθά κε ηελ ηνπηθή πνιηηηζηηθή αλάπηπμε, είρε σο απνηέιεζκα ηελ 19

20 αιιαγή ζηελ αληίιεςε ζρεηηθά κε ην ξφιν ησλ θνξέσλ πεξηθεξεηαθήο-ηνπηθήο δηαθπβέξλεζεο. Μέζσ ηνπ αλαπξνζδηνξηζκνχ ηεο έλλνηαο ηνπ ρψξνπ θαη ηεο πεξηθέξεηαο, εγθαηαιείπνληαη ηα παξαδνζηαθά «εθ ησλ άλσ» (top-down) κνληέια πεξηθεξεηαθήο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο θαη πηνζεηνχληαη νη «εθ ησλ θάησ» (bottom-up) πξνζεγγίζεηο (Παξαζθεπφπνπινο 1997). Ζ ράξαμε πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ ελίζρπζε ηεο πεξηθεξεηαθήο θαη ηνπηθήο αλάπηπμεο. Καηά ηα ζηάδηα ράξαμεο θαη εθαξκνγήο ηεο αλσηέξσ πνιηηηθήο θαζνξηζηηθφ ξφιν δηαδξακαηίδεη ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαζψο θαη ε ζπκκεηνρή ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Άιισζηε, εληφο ηνπ επξσπατθνχ πιαηζίνπ, ε ράξαμε εζληθήο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο ελζσκαηψλεη θαη ηε δηαδηθαζία πνιηηηζηηθήο απνθέληξσζεο ζε επίπεδν πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ. ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο ζεκαληηθφο είλαη ν ξφινο ηεο απνηειεζκαηηθήο ρξήζεο ησλ πνιηηηζηηθψλ πφξσλ ηφζν ζην γεσγξαθηθφ ρψξν ηνπ ηνπηθνχ, φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο πνπ αθνινπζείηαη θξίλεηαη απφ ην βαζκφ πινπνίεζεο θαη έθθξαζεο ζε πνζνηηθνχο φξνπο, ησλ ζηφρσλ πνπ έρνπλ ηεζεί γεληθά σο δηαθεξχμεηο αξρψλ ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο. Δπηγξακκαηηθά απηνί είλαη: (α) ε πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο (πιηθήο θαη άπιεο), (β) ε ελίζρπζε ηεο θαιιηηερληθήο θαη πλεπκαηηθήο δεκηνπξγίαο θαη (γ) ε δηεχξπλζε ηεο ζπκκεηνρήο ζηελ πνιηηηζηηθή δσή. ηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ απηψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ ηξίηνπ, γίλεηαη εκθαλήο ν ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο ξφινο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ε αλαγθαηφηεηα ηεο πνιηηηζηηθήο απνθέληξσζεο, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί κεγαιχηεξε δπλαηή ζπκκεηνρή ζηελ πνιηηηζηηθή δσή. Τπάξρεη πνιχ ζηελή ζρέζε αλάκεζα ζηελ ηνπηθή θαη ζηελ πνιηηηζηηθή πνιηηηθή, θαζψο θαη αλαγθαηφηεηα ζπληνληζκνχ θαη αιιεινζπκπιήξσζεο ησλ ζθνπψλ θαη ησλ κέζσλ ησλ δχν απηψλ πνιηηηθψλ ζην πιαίζην κηαο νινθιεξσκέλεο αλάπηπμεο (ΚΔΓΚΔ-ΔΔΣΣΑ 1993, 34). Οη ηνπηθέο πνιηηηζηηθέο πνιηηηθέο, έρνπλ επηπηψζεηο ζε φια ηα πεδία ράξαμεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο θαη γίλνληαη απνηειεζκαηηθέο, φηαλ εληάζζνληαη ζε νινθιεξσκέλεο αλαπηπμηαθέο ζηξαηεγηθέο, πνπ αλαγάγνπλ ηνλ πνιηηηζκφ ζε θεληξηθφ άμνλα ηεο πνηφηεηαο δσήο ζηελ πφιε. Ζ πνηφηεηα δσήο δε, δελ λνείηαη σο ην εκπφξεπκα πνπ πξέπεη λα πξνσζεζεί ζηελ αγνξά σο ζηνηρείν αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο πφιεο, αιιά ην πψο νη θάηνηθνη ζπλδένληαη κε ηελ πφιε ηνπο σο ζπιινγηθή νληφηεηα θαη ζπκκεηέρνπλ ζηε δεκφζηα δσή ηεο, κε απψηεξν ζηφρν ηελ θάιπςε ηεο αλάγθεο ηνπο γηα απηνπξνζδηνξηζκφ θαη απηνέθθξαζε, γηα απηνγλσζία θαη γηα κηα πιεξέζηεξε θαζεκεξηλή δσή κε πεξηζζφηεξε δξάζε, ζπιινγηθή ζπλείδεζε θαη νπζηαζηηθή αμηνπνίεζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο δηακφξθσζεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ηεο αηνκηθήο έθθξαζεο θαη ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο θαη επηθνηλσλίαο (Girard 1972, 14-22). Ζ ελεξγφο ζπκκεηνρή ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο απνηειεί, ζπλεπψο, βαζηθφ πξναπαηηνχκελν γηα ηελ επίηεπμε ηνπ επηζπκεηνχ βαζκνχ εμέιημεο ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο θαη αλάπηπμεο κηαο 20

21 θνηλσλίαο. Ζ ζπκκεηνρή απηή κπνξεί λα πάξεη ηξεηο κνξθέο: (α) ζηελ πξψηε, ν ξφινο ησλ πνιηηψλ πεξηνξίδεηαη ζηελ θαηαλάισζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, (β) ζηε δεχηεξε, απαηηείηαη πιένλ ε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε δηνίθεζε θαη ζηηο απνθάζεηο, πξνθεηκέλνπ λα εθαξκνζηεί κηα ζπγθεθξηκέλε πνιηηηθή. απηή ηε κνξθή, δηάθνξεο νκάδεο πξνζδηνξίδνπλ, κε βάζε ην δηθφ ηνπο ινγηθφ θη αηζζεηηθφ θξηηήξην, ηηο πνιηηηζηηθέο κνξθέο θαη ην πεξηερφκελν πνπ ζέινπλ λα θαηαλαιψζνπλ θαη (γ) ζηελ ηξίηε κνξθή, νη πνιίηεο ελζαξξχλνληαη λα κεηέρνπλ πξνζσπηθά ζηηο δηεξγαζίεο ηεο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο, ηεο νπνίαο επηζπκνχλ λα γίλνπλ θνηλσλνί (ΣΔΓΚΝΑ 1994, 43). Ζ δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο πξνυπνζέηεη πξνγξακκαηηζκφ, ζαθήλεηα, ζηφρνπο, δηάξθεηα θαη ζπλέπεηα. Απαηηείηαη δηαξθήο πξνζέγγηζε κε ηνλ θχξην ζθνπφ, πνπ απηνπξνζδηνξίδεηαη θαη απνηειεί νπζηαζηηθά ηελ πεκπηνπζία ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, φπσο θαη ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζηε δεκηνπξγία. Ο ζπλδπαζκφο ησλ κέζσλ ηεο πεξηθεξεηαθήο-ηνπηθήο θαη πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο κεγηζηνπνηεί ηελ απνδνηηθφηεηα θαη ησλ δχν, ειαρηζηνπνηεί ηηο δαπάλεο θαη αξηζηνπνηεί ηηο ζρέζεηο ησλ νηθνλνκηθψλ θαη ησλ πνιηηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ζηελ πλεπκαηηθή δξάζε ησλ θνξέσλ ζρεδηαζκνχ θαη εθαξκνγήο (Μπηηζάλε 2002, 79). Ζ πνιηηηζηηθή πνιηηηθή απνηειεί δνκηθφ άμνλα κηαο πνιηηηθήο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ιεηηνπξγεί ππφ ηε κνξθή κέζνπ επίηεπμεο πξνζηηζέκελεο αμίαο ζε θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζηηθφ επίπεδν. Βαζηθή σζηφζν πξνυπφζεζε απνηειεί ε ζχλδεζε κε δξαζηεξηφηεηεο θαη ε δεκηνπξγία πξνγξακκάησλ πνπ πξνσζνχλ ηελ θαιιηέξγεηα θαη ηελ πνιηηηζηηθή παηδεία (Καινγήξνπ 2006). Δπηπξφζζεηα, ε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο θξίλεηαη ζθφπηκν λα ελζσκαηψλεη ηφζν ηε κειέηε θαη αλάιπζε ηεο παξνχζαο θαηάζηαζεο ζε δηάθνξα επίπεδα, φζν θαη ηελ εθηίκεζε ησλ επηθξαηέζηεξσλ ηάζεσλ, θαζψο θαη ηελ θαηαγξαθή ησλ ελ δπλάκεη κειινληηθψλ ζπλζεθψλ θαη ησλ ελδερνκέλσο αλαγθαίσλ ελεξγεηψλ. ε πνιιέο κεγάιεο επξσπατθέο πφιεηο, άιισζηε, νη πνιηηηζηηθέο πνιηηηθέο ραξάρζεθαλ κε ζθνπφ ηελ αμηνπνίεζε ηνπ πνιηηηζκνχ σο εξγαιείν κάξθεηηλγθ γηα ηελ αλαλέσζε θαη αλαβάζκηζε ηεο πνιηηηζηηθήο ηνπο εηθφλαο θαη θαη επέθηαζε ηεο ηνπξηζηηθήο θαη νηθνλνκηθήο ηνπο ελδπλάκσζεο (Γαζπαξηλάηνο θαη Ησαλλίδεο 2007, 1-2). ε γεληθέο γξακκέο, γηα ηελ επίηεπμε κηαο ηνπηθήο αλαπηπμηαθήο ζηξαηεγηθήο, κε γλψκνλα ηνλ πνιηηηζκφ, νη ηνπηθνί θνξείο εμνπζίαο θαη νη αξκφδηνη γηα ηε ράξαμε ηεο ηνπηθήο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο, ρξεηάδνληαη επαξθή κέζα, φπσο θαηάιιεια θαηαξηηζκέλν αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ππνζηήξημε ελφο επέιηθηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ, κε ζηφρν ηελ εμεχξεζε νηθνλνκηθψλ πφξσλ απφ πνιιέο πεγέο ζε εζληθφ ή επξσπατθφ επίπεδν (πεξηθέξεηα, ππνπξγεία, επηρεηξήζεηο). 21

22 Ζ ηνπηθή πνιηηηζηηθή πνιηηηθή, κέζσ ηεο νξγάλσζεο πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, εθδειψζεσλ, θεζηηβάι θηι, κπνξεί λα απνδεηρζεί ηζρπξφ κέζν γηα ηελ αλάπηπμε ηεο πφιεο. Δλεξγνπνηεί ηε ζπκκεηνρή ηνπ ελεξγνχ θαη δηαζέζηκνπ δπλακηθνχ ηεο πεξηνρήο θαη δεκηνπξγεί λέεο ζέζεηο εξγαζίαο, κε απνηέιεζκα ηελ απαζρφιεζε ηνπ ηνπηθνχ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Απηφ ζπκβάιιεη ζηελ εμνηθείσζε κε ησλ θαηνίθσλ κε ηνλ ραξαθηήξα ηεο πφιεο, ην πλεχκα θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηεο θαη νδεγεί ζηελ πξναγσγή ηεο γλψζεο θαη ηελ παηδεπηηθή δχκσζε ησλ αλζξψπσλ κε ηνλ ηφπν ηνπο. Δπίζεο, ε επηινγή ησλ πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζπκβάιιεη ζηελ άκβιπλζε ησλ αληηζέζεσλ κεηαμχ ησλ κεηνλνηηθψλ νκάδσλ θαη ηεο πιεηνλφηεηαο (π.ρ. Γήκνο Κνκνηελήο, Πνκάθνη, κνπζνπικαληθή θνηλφηεηα θαη Ρσζνπφληηνη ), δεκηνπξγεί έλα πνιηηηζηηθά αμηνπνηήζηκν πεξηβάιινλ, αμηνπνηήζηκν ζην πιαίζην ηνπ πνιηηηζηηθνχ ηνπξηζκνχ (π.ρ. Πήιην, Υίνο, Μάλε, Εαγνξνρψξηα) θαη ηέινο, πξνσζεί ηελ απνηειεζκαηηθή πξνζέγγηζε πιεζπζκνχ-ζηφρσλ θνηλσληθήο πνιηηηθήο φπσο, παηδηθά κνπζεία, θέληξα δεκηνπξγηθήο απαζρφιεζεο γηα παηδηά, ΚΑΠΖ θηι. (ΚΔΓΚΔ- ΔΔΣΑΑ 1993) Πνιηηηζηηθφο Πξνγξακκαηηζκφο ζηελ Διιάδα Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο αλάγθεο γηα αλάπηπμε ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο θαη ε πξνζπάζεηα ζηαδηαθήο ελίζρπζεο νξηζκέλσλ ηνκέσλ ( ζπκπεξηιακβαλφκελσλ θαη ησλ πνιηηηζηηθψλ δξάζεσλ) ζηελ Διιάδα, ζπλδέζεθε γηα ρξφληα, κε ηελ εθαξκνγή εληζρπηηθψλ πξνγξακκάησλ, γλσζηψλ σο πεληαεηή πξνγξάκκαηα. Μέζα απφ ηα πξνγξάκκαηα απηά αθνινπζήζεθε κηα εμειεγθηηθή πνξεία, πην ζπγθεθξηκέλα: Έγηλε κηα βαζκηαία πξνζπάζεηα γηα ηελ ζπζρέηηζε αξρηθά ησλ πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κε ηελ αλάπηπμε ηεο ρψξαο, κε ην πεληαεηέο πξφγξακκα (Τπνπξγείν Δζληθήο Οηθνλνκίαο 1979). Αθνινχζεζε ην πεληαεηέο πξφγξακκα , νπφηε θαη πξνσζήζεθε ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ ε πνιηηηζηηθή απνθέληξσζε, κε ηελ θηλεηνπνίεζε ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ζηνλ Πνιηηηζηηθφ Σνκέα (ΓΖ.ΠΔ.ΘΔ., δεκηνπξγία Πνιηηηζηηθψλ Κέληξσλ, Γεκνηηθέο Αλαπηπμηαθέο Δηαηξίεο Πνιηηηζκνχ, Πξνγξακκαηηθέο πκβάζεηο ΤΠ.ΠΟ. θαη ΟΣΑ), ελψ ε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε παξνπζίαζε κηα κία πην ζπληνληζκέλε δξάζε (Τπνπξγείν Δζληθήο Οηθνλνκίαο 1984 θαη ΚΔΠΔ:1992). Απηή ε δεκηνπξγηθή πνξεία δελ ζπλερίζηεθε θαζψο, ην επφκελν πξφγξακκα , δελ εθαξκφζηεθε πνηέ, ιφγσ ηεο ηφηε ηαξαγκέλεο πνιηηηθήο θαηάζηαζεο (ΚΔΠΔ 1992). ηε δεθαεηία ηνπ 90 θαη κε ην λέν δεδνκέλν ηεο ρξεκαηνδφηεζεο απφ ην Β Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο, ε άπνςε γηα ηηο πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο αιιάδεη θαη πιένλ ζεσξείηαη ν θιάδνο απηφο, δπλακηθφο θιάδνο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο (ΚΔΠΔ 2000) θαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο θνηλσληθήο 22

23 ζπλνρήο. ηελ πεξίνδν απηή μεθίλεζε θαη ην Δζληθφ Πνιηηηζηηθφ Γίθηπν Πφιεσλ κε ηε ζχκπξαμε ηνπ ΤΠ.ΠΟ. θαη ησλ ΟΣΑ. ην Β Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο εληάζζεηαη ν ηνκέαο ηνπ πνιηηηζκνχ ζηελ ελφηεηα ηνπ ηνπξηζκνχ. Αληίζεηα ζην Γ Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο εληάζζεηαη ν ηνκέαο ηνπ πνιηηηζκνχ ζηελ ελφηεηα ηνπ ηνπξηζκνχ. Αληίζεηα ζην Γ Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο , ν Πνιηηηζκφο απνθηά γηα πξψηε θνξά απηνηειέο Πξφγξακκα θαη ζηνλ άμνλα ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ επηδηψθεηαη ε άκβιπλζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ, κε ηελ ελίζρπζε ππνδνκψλ θαη ηε δεκηνπξγία δηθηχσλ ζηελ Πεξηθέξεηα. ηελ πξνζπάζεηα έληαμεο ηεο ρψξαο καο ζε αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία εληάζζεηαη, κεηαμχ άιισλ θαη ε ςήθηζε αλαπηπμηαθψλ λφκσλ, πξνθεηκέλνπ λα δνζνχλ ηα θίλεηξα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο πεξηθέξεηαο (Δπζπκηφπνπινπ Θ.,27). Ο πξψηνο αλαπηπμηαθφο λφκνο πνπ ςεθίζηεθε ήηαλ ν 1262/82 θαη ζηελ πνξεία αθνινχζεζαλ θη άιινη ηξνπνπνηεηηθνί απηνχ λφκνη. Με ην λφκν απηφ δφζεθαλ ηα θίλεηξα γηα ηε ζχζηαζε δεκνηηθψλ αλαπηπμηαθψλ επηρεηξήζεσλ, πξνθεηκέλνπ λα θαιπθζνχλ νη ππάξρνπζεο θνηλσληθέο αλάγθεο θαη λα ππάξμεη απνηειεζκαηηθή παξέκβαζε, κέζσ ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ, ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ. Οη αλσηέξσ επηρεηξήζεηο εηχγραλαλ πξνλνκηαθήο κεηαρείξηζεο θαη επηδνηνχληαλ κε ηζρπξφηεξα θίλεηξα ζε ζρέζε κε ηηο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο, φπσο γηα παξάδεηγκα ιήςε επηρνξεγήζεσλ, επηδφηεζε επηηνθίνπ θ.α. (Μπηηζάλε 2002, 194). Έηζη δφζεθε ε δπλαηφηεηα ζηνπο ΟΣΑ λα μεθηλήζνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα ζε δηάθνξνπο ηνκείο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ πνιηηηζκνχ, κε κηθξφ αξρηθφ θεθάιαην θαη κε ηε δπλαηφηεηα ιήςεο επηρνξεγήζεσλ θαη ρνξεγηψλ απφ ηα εηαηξηθά απηά κνξθψκαηα. Σελ πεξίνδν απηή εκθαλίζηεθε, ζε φιε ηελ ειιεληθή επηθξάηεηα, πιήζνο αλαπηπμηαθψλ δεκνηηθψλ εηαηξηψλ πνιηηηζκνχ, νη νπνίεο αλέπηπμαλ έληνλε πνιηηηζκηθή δξάζε θπξίσο κε ηε δηνξγάλσζε ενξηψλ, εθδειψζεσλ θαη ηνπηθψλ θεζηηβάι, ρσξίο φκσο νη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο λα θαηαθέξνπλ λα εληαρζνχλ ζε αλαπηπμηαθά θίλεηξα θαη λα κπνξέζνπλ λα ππνζηεξίμνπλ ηελ πνιηηηζηηθή δξάζε απφ άιιεο παξάιιειεο θεξδνθφξεο επηρεηξήζεηο επηδνηνχκελεο γηα ηελ θάιπςε ησλ δεκηψλ ηνπο απφ ηνπο δήκνπο. Χζηφζν ε πνιηηηζκηθή δξάζε ησλ δήκσλ θαη ζηηο κέξεο καο ζπλερίδεη λα πινπνηείηαη απφ ηηο επηρεηξήζεηο απηέο ή απφ ηα Πλεπκαηηθά Κέληξα ησλ Γήκσλ, ζε φηη αθνξά ζηε ράξαμε πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο ζε ηνπηθφ επίπεδν. ε εζληθφ επίπεδν ε πνιηηηζηηθή πνιηηηθή ραξάζζεηαη απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ, ην νπνίν επηιακβάλεηαη ησλ ζεκάησλ ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, ησλ θαιψλ ηερλψλ, ηνπ ιατθνχ πνιηηηζκνχ θαη ησλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ (Μπηηζάλε 2002, 204). Σν Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ έγθξηζε επηρνξεγήζεσλ ζε πνιηηηζηηθνχο θνξείο, ζε νξγαληζκνχο θαη ζε ΟΣΑ. 23

24 Οη Πνιηηηζηηθέο Γξάζεηο θαιχπηνπλ πξσηαξρηθά ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε, ηελ νξγαλσηηθή ζπλεξγαζία θαη θπξίσο ηνλ έιεγρν ηεο παξαγσγήο εθδειψζεσλ φισλ ησλ πνιηηηζηηθψλ θνξέσλ Ο.Σ.Α. θαη ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Δλνηήησλ θαζψο επίζεο θαη φισλ ησλ πλεπκαηηθψλ θαη θνηλσληθψλ ηδξπκάησλ, πλεπκαηηθψλ θέληξσλ θαη ζρεηηθψλ νξγαληζκψλ πνπ εθπξνζσπνχλ ηελ πνιηηηζηηθή δεκηνπξγία ηεο πεξηθέξεηαο. Ζ Γηεχζπλζε Πνιηηηζηηθψλ Γξάζεσλ θαιείηαη λα δηαδψζεη ηελ ειιεληθή πνιηηηζηηθή παξάδνζε εληζρχνληαο δηάθνξεο εθδειψζεηο κε κφληκν ραξαθηήξα (εθζέζεηο, εηήζηα πλέδξηα θ.ι.π.), ππνζηεξίδνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ πνιηηηζηηθή απνθέληξσζε. ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 : Ζ ΖΜΑΗΑ ΣΖ ΠΡΟΩΠΗΚΟΣΖΣΑ Έλλνηα ηεο πξνζσπηθφηεηαο ην θεθάιαην απηφ γίλεηαη κία πξνζπάζεηα λα παξνπζηαζηνχλ ζπζηεκαηηθά θαη φζν γίλεηαη ζε βάζνο, ρσξίο βέβαηα λα κπνξνχλ λα απνθεπρζνχλ νη παξαιήςεηο, νη ζέζεηο ζρεηηθά κε ηε δφκεζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Ζ αληίιεςε ηεο ςπρνινγίαο γηα ηε γλψζε ηνπ αηφκνπ, είλαη φηη πνηέ δελ βξηζθφκαζηε κπξνζηά ζ' έλαλ άλζξσπν γεληθά, αιιά ζ' έλαλ άλζξσπν εηδηθά, ζ' έλα ηδηαίηεξν άηνκν. Σν θπξηφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ αλζξψπνπ θαίλεηαη ινηπφλ λα είλαη ε αηνκηθφηεηα ηνπ, ην γεγνλφο φηη είλαη κία κνλαδηθή επηηέιεζε ζην είδνο ηνπ, φηη δελ κνηάδεη απφιπηα κε θαλέλαλ άιινλ άλζξσπν θαη ζπκπεξηθέξεηαη κε ηξφπν ηειείσο δηθφ ηνπ. Οη ςπραλαιπηηθέο ζεσξίεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο παίξλνπλ ην δήηεκα ηεο αηνκηθφηεηαο πνιχ ζνβαξά. Αλ απνδερζνχκε ηνλ φξν πξνζσπηθφηεηα γηα λα δειψζνπκε απηή ηελ ςπρνινγηθή αηνκηθφηεηα ζην ζχλνιν ηεο, ην εξψηεκα απηφ ππνλνεί πνιιά άιια εξσηήκαηα απφ ηα νπνία μεθηλνχλ θαη νη ςπραλαιπηηθέο ζεσξίεο: ηη είλαη «πξνζσπηθφηεηα»; πνην είλαη ην πξαγκαηηθφ πεξηερφκελν ηεο έλλνηαο ηεο «πξνζσπηθφηεηαο»; πψο λα εξκελεχζνπκε θαη λα θαηαλνήζνπκε κία πξνζσπηθφηεηα; πσο ζπγθξνηείηαη, δνκείηαη, νξγαλψλεηαη θαη αλαπηχζζεηαη κία πξνζσπηθφηεηα; Θα πξνζπαζήζνπκε λα βξνχκε έλαλ νξηζκφ ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ρσξίο λα είλαη ζίγνπξν φηη κπνξνχκε λα πξνζδηνξίζνπκε ηελ πξνζσπηθφηεηα ζηε κνλαδηθφηεηα ηεο. Ολνκάδνπκε «πξνζσπηθφηεηα» ην ζχλνιν ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ αηφκνπ, πνπ νξίδνπλ ηελ αηνκηθφηεηά ηνπ θαη ηνλ δηαθνξνπνηνχλ απφ ηνπο ππφινηπνπο αλζξψπνπο. Πξφθεηηαη γηα έλαλ νξηζκφ απιφ θαη πεξηγξαθηθφ. πλεπψο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη, ε πξνζσπηθφηεηα είλαη ην ζηαζεξφ ζηνηρείν ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ, απηφ πνπ ραξαθηεξίδεη ην άηνκν θαη ην δηαθνξνπνηεί απφ ηα άιια 24

25 άηνκα. Ζ κνλαδηθφηεηα ηνπ, πνπ είλαη θαη ην πην πξσηφηππν κέξνο ηνπ εαπηνχ ηνπ, απνηειεί ην νπζηψδεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ. ηελ πξνζσπηθφηεηα παίξλνπλ κέξνο νη ζπλαηζζεκαηηθέο γλσζηηθέο θαη ςπρνζσκαηηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ αηφκνπ (ε δηακφξθσζε ηεο), ν ηξφπνο πνπ εθθξάδνληαη, ην απνηέιεζκα ηεο έθθξαζεο ζην πεξηβάιινλ (αίζζεζε) θαη ην αληίθηππν ηεο αίζζεζεο ηεο ζην ζπγθεθξηκέλν άηνκν. Ζ πξνζσπηθφηεηα ινηπφλ είλαη κηα ηδηαίηεξε νιφηεηα πνπ πξνζδηνξίδεη ηελ κνλαδηθή πξνζαξκνγή ηνπ αηφκνπ ζην πεξηβάιινλ ηνπ, πνπ θάλεη ηνλ άλζξσπν έλα κνλαδηθφ άηνκν πνπ δελ κνηάδεη κε θαλέλαλ. Ζ πξνζσπηθφηεηα είλαη ην δνκεκέλν ζχλνιν ησλ έκθπησλ θαη επίθηεησλ ζηνηρείσλ (εθπαίδεπζε, εκπεηξίεο, ζρέδηα, αιιειεπίδξαζε αηφκνπ πεξηβάιινληνο) πνπ δηαζέηεη ην άηνκν. ια απηά ηα ζηνηρεία νξγαλψλνληαη ζχκθσλα κε κηα δνκή, πνπ νλνκάδνπκε «εγψ» ή «εαπηφο» θαη πνπ ηεο δίλεη θάπνηα ζηαζεξφηεηα, αθφκε θη αλ ε ίδηα απηή δνκή δελ είλαη ζηαζεξή θαη ακεηάβιεηε. Ζ πξνζσπηθφηεηα ζπγθξνηείηαη θαη κεηαβάιιεηαη ζπλέρεηα θάησ απφ ηελ επίδξαζε νξηζκέλσλ παξαγφλησλ (βηνινγηθή σξίκαλζε, ειηθία, ζπλαηζζεκαηηθέο εκπεηξίεο θ.ιπ.) Ζ πξνζσπηθφηεηα είλαη ινηπφλ πξντφλ ηεο αλάπηπμεο. ην ηδαληθφ ηεο είλαη κηα θαηάιεμε, κηα απνπεξάησζε, κηα νινθιεξνπνίεζε, κηα ζχλζεζε. Απηφ ην πξντφλ ηεο ζχλζεζεο απνηειεί κηα λέα δνκή, ε νπνία έρεη σο απνηέιεζκα κηα δπλακηθή εμέιημε ηνπ αηφκνπ. Μέζα απ απηή ηε δνκή ην άηνκν απνθηά ην κέζνλ γηα λα εθαξκφζεη, λα πξαγκαηνπνηήζεη απηά πνπ ζέιεη Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Πξνζσπηθφηεηαο Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ελφο αλζξψπνπ θαζνξίδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ, ηε ζπλαηζζεκαηηθή ηνπ πξνζέγγηζε θαη ηνλ ηξφπν δξάζεο ηνπ ζηνλ επαγγεικαηηθφ, πξνζσπηθφ θαη νηθνγελεηαθφ ηνκέα. Ζ πξνζσπηθφηεηα ελφο αλζξψπνπ απνηειείηαη απφ ηνπο ραξαθηεξηζηηθνχο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζθέθηεηαη, αηζζάλεηαη θαη ζπκπεξηθέξεηαη, νη νπνίνη ηνλ θάλνπλ λα είλαη κνλαδηθφο. Οη ζεσξίεο ζρεηηθά κε ην ηη είλαη ε πξνζσπηθφηεηα θαη πσο αλαπηχζζεηαη είλαη πνιιέο. ηε δεκηνπξγία θαη δηακφξθσζε κηαο πξνζσπηθφηεηαο εκπιέθνληαη θπξίσο βηνινγηθνί θαη πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο. ην βηνινγηθφ ηνκέα πεξηιακβάλνληαη νη γελεηηθνί, θιεξνλνκηθνί παξάγνληεο. ηνλ πεξηβαιινληηθφ ηνκέα εκπιέθνληαη νη ζπλζήθεο ζηηο νπνίεο έλα άηνκν κεγαιψλεη, αλαηξέθεηαη, δηαπαηδαγσγείηαη θαη δεη. 25

26 Γελ είλαη εχθνιν λα θαζνξηζηνχλ, κε αθξίβεηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ελφο αλζξψπνπ. Κάπνηα απφ απηά είλαη βαζηά ξηδσκέλα ζηνλ ςπρηθφ ηνπ θφζκν θαη είλαη ακεηάβιεηα. Μεξηθά άιια, πηζαλφλ λα δηακνξθψλνληαη αλάινγα κε ηηο εκπεηξίεο ηνπ. ε αληίζεζε κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο, νη δεμηφηεηεο θαη νη ηθαλφηεηεο θάπνηνπ αηφκνπ είλαη απνηέιεζκα ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ νπνία ππνβάιιεηαη. Ζ εκπεηξία πνπ πξνζηίζεηαη ζηελ εθπαίδεπζε ελδπλακψλεη ηελ επάξθεηα ελφο αηφκνπ ζηνλ ηνκέα ηνπ. Γηα ηελ επηηπρία ζηε δσή απαηηνχληαη βέβαηα ε εθπαίδεπζε, ε εκπεηξία θαη ε επάξθεηα ζηνλ επαγγεικαηηθφ ηνκέα ηνπ θάζε αλζξψπνπ. Τπάξρνπλ νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο, πνπ ππάξρνπλ κε πνιχ κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα ζηνπο αλζξψπνπο πνπ επηηπγράλνπλ ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπο δσή. Δίλαη ζεκαληηθφ λα δνχκε κεξηθά απφ ηα ζπρλφηεξα θαη ζεκαληηθφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ αλζξψπσλ πνπ έρνπλ δηαθξηζεί είηε γηα ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο επηηπρία είηε γηα ηελ θνηλσληθή ηνπο πξνζθνξά, δηφηη κπνξεί έηζη λα θσηηζηνχλ θάπνηα δηδάγκαηα, πνπ βνεζνχλ δηαρξνληθά ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ θάζε αλζξψπνπ. Ζ απηνγλσζία: ην δξφκν ηεο επηηπρίαο είλαη πξσηαξρηθή πξνυπφζεζε λα αληηιακβάλεηαη θάπνηνο θαιά ηα δπλαηά θαη αδχλαηά ηνπ ζεκεία, ηα ελδηαθέξνληά ηνπ, ην ηη ζέιεη ζηε δσή ηνπ θαη ην πψο ζα ήζειε λα ηνλ βιέπνπλ νη ζπλάλζξσπνη θαη ε νηθνγέλεηά ηνπ. Σν «γλψζη ζαπηφλ» ησλ αξραίσλ Διιήλσλ παξακέλεη πάληνηε κηα δηαρξνληθή αξρή, πνπ ρξεηάδεηαη λα είλαη βίσκα ηνπ θάζε αλζξψπνπ πνπ ζέιεη λα επηηπγράλεη ζηε δσή ηνπ. Ζ απηνπεηζαξρία: Υσξίο ηήξεζε ησλ απνθάζεσλ, πνπ ιακβάλεη ν ίδηνο άλζξσπνο, γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ δελ κπνξεί λα ππάξρνπλ επηηπρίεο. ηε δσή είλαη πάξα πνιινί νη πεηξαζκνί θαη νη πεξηζπαζκνί, πνπ απνζπνχλ ηελ πξνζνρή ή θιέβνπλ ηνλ πνιχηηκν ρξφλν πνπ απαηηείηαη γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. Απηφο πνπ δελ κπνξεί λα απηνπεηζαξρεί δελ ζα θαηαθέξλεη λα θηάλεη ζηνπο ζηφρνπο ηνπ. Ζ απηνπεπνίζεζε πξέπεη λα βαζίδεηαη ζε ζηεξεέο θαη απνδεδεηγκέλεο βάζεηο. Ζ απηνπεπνίζεζε δελ απνθηηέηαη εχθνι. Υξεηάδεηαη θφπνο εθπαίδεπζε θαη εκπεηξίεο. Υσξίο απηνπεπνίζεζε δελ έξρεηαη ε επηηπρία. Γη απηφ ν επηηπρεκέλνο επαγγεικαηίαο επελδχεη πνιιά, ρξφλν θαη θφπν, γηα λα ηελ απνθηήζεη θαη λα ηελ θαιιηεξγεί, δηφηη ζα ηνπ είλαη έλα εμαηξεηηθφ εξγαιείν ζηνλ αγψλα ηεο δσήο. 26

27 Ο ελζνπζηαζκφο γηα έλα φξακα: Σα άηνκα, πνπ έρνπλ έλα φξακα γηα έλα ζπγθεθξηκέλν αληηθείκελν, γηα κηα ηδέα ή θνηλσληθή απνζηνιή κπνξνχλ κε ηνλ ελζνπζηαζκφ πνπ ηνπο ραξαθηεξίδεη λα εκπλένπλ θαη λα επαηζζεηνπνηνχλ θαη λα θηλεηνπνηνχλ θαη άιινπο. Οη άλζξσπνη κπνξνχλ λα δηαηζζάλνληαη ηνλ ελζνπζηαζκφ, ην ελδηαθέξνλ θαη ηελ πίζηε, πνπ θάπνην άηνκν δπλαηφλ λα έρεη γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε θάπνηνπ νξάκαηνο, ζηφρνπ ή κηαο απνζηνιήο. ίγνπξα απηφο, πνπ κπνξεί λα εκπλέεη ηνπο άιινπο ράξηο ζηνλ κεηξεκέλν, ηζνδπγηζκέλν θαη αγλφ ελζνπζηαζκφ ηνπ, αιιά θαη ράξηο ζηηο πξάμεηο ηνπ, ζα έρεη κηα βαζηθή πξνυπφζεζε γηα λα πεηπραίλεη. Ζ ζεηηθή πξνζέγγηζε κε αηζηνδνμία θαη ζεηηθφηεηα: Ζ αηζηνδνμία θαη ε ζεηηθή πξνζέγγηζε είλαη βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ επηηπρεκέλσλ αλζξψπσλ, ζε φινπο ηνπο ηνκείο δξαζηεξηνηήησλ. Ζ πίζηε γηα ζεηηθή εμέιημε ησλ πξνζπαζεηψλ, γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ θάπνηνπ αλζξψπνπ ζπλνδεχεηαη ζπλήζσο απφ ηξφπνπο ζθέςεο πνπ βνεζνχλ ζην λα ππεξπεδνχληαη θαη λα αληηκεησπίδνληαη απνηειεζκαηηθά ηα αλαπφθεπθηα εκπφδηα θάζε δξάζεο πνπ απαηηείηαη ζην δξφκν πξνο ηελ επηηπρία. Ζ επηκνλή ζπλνδεπφκελε απφ ζθιεξή δνπιεηά, ρσξίο παξνξκεηηθφηεηα θαη κε ππνκνλή: Οη δπζθνιίεο, νη απνηπρίεο, νη θαθνπρίεο, ηα θηππήκαηα θάησ απφ ηε κέζε θαη θάζε ινγήο εκπφδηα, πξνβιεπηά ή απξφβιεπηα, είλαη αλαπφθεπθην κέξνο ηεο θάζε αλζξψπηλεο πξνζπάζεηαο πξνο ηελ επίηεπμε νπνηνπδήπνηε ζεκαληηθνχ ζηφρνπ. Ο επηηπρεκέλνο άλζξσπνο αληέρεη. Ξέξεη θαιά φηη ζα δεκηνπξγνχληαη ζην δξφκν ηνπ εκπφδηα, ηα πεξηκέλεη θαη πξνεηνηκάδεηαη λα ηα αληηκεησπίδεη. Ζ πξννπηηθή αλάιπζε ησλ εκπνδίσλ θαη ησλ θηλδχλσλ πνπ ηνλ πεξηκέλνπλ ηνπ επηηξέπεη λα παξακέλεη ςχρξαηκνο ζηηο αληημνφηεηεο. Σν ήζνο, κε ζπλέπεηα θαη εηιηθξίλεηα: Ζ ζπλέπεηα, ε εηιηθξίλεηα, ε ηηκηφηεηα, ε επζπλεηδεζία θαη νη πγηείο αξρέο ηνπ ήζνπο θαη ηνπ δηθαίνπ είλαη απαξαίηεηεο ζπληζηψζεο γηα κηα δηαξθή θαη θαιά ζεκειησκέλε επηηπρία ζηε δσή. Ο επηηπρεκέλνο άλζξσπνο είλαη δίθαηνο κε φινπο, αθφκε θαη φηαλ δελ ππάξρεη θαλείο ή είλαη αδχλαηνλ θάπνηνο λα ηνλ ειέγμεη. Ζ επηηπρία ρσξίο δηθαηνζχλε θαη ζεβαζκφ πξνο ηνλ ζπλάλζξσπν δελ είλαη πξαγκαηηθή, αιιά ρσξίο αμία θαη παξνδηθή. 27

28 Ζ δηθηχσζε: Ζ επηηπρία ζηε δσή ηνπ θάζε αλζξψπνπ απαηηεί εθπαίδεπζε, πξνζφληα, ηθαλφηεηεο θαη επάξθεηα ζηνλ ηνκέα ηνπ. Χζηφζν ε δηθηχσζε ζε θνηλσληθφ θαη επαγγεικαηηθφ επίπεδν είλαη πάξα πνιχ ζεκαληηθή, κε ηεξάζηην ξφιν ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. Ζ δηθηχσζε, δειαδή ε αλάπηπμε θαη θαιιηέξγεηα επνηθνδνκεηηθψλ ζρέζεσλ κε άιινπο αλζξψπνπο, κε ζηφρν ηελ επραξίζηεζε θαη ηελ αιιεινβνήζεηα απνηειεί ζεκειηψδεο ραξαθηεξηζηηθφ ηεο θνηλσλίαο ησλ αλζξψπσλ. Υσξίο νξζή θνηλσληθή δηθηχσζε νη πηζαλφηεηεο επηηπρηψλ ζηε δσή ιηγνζηεχνπλ δξακαηηθά. Ζ πξνζήισζε ζην ζηφρν: Ζ πξνζήισζε ζην ζηφρν είλαη θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ επηηπρεκέλσλ αλζξψπσλ. Σν λα μέξεη θαιά θάπνηνο ην ηη ζέιεη θαη πνπ πάεη είλαη ην πξψην βήκα ηνπ κεγάινπ θαη δχζθνινπ δξφκνπ πξνο ηελ επηηπρία. Ζ πξνζήισζε ζην ζηφρν, δίρσο απνπξνζαλαηνιηζκφ θαη απψιεηα ελέξγεηαο ζε άζθνπεο θηλήζεηο, είλαη ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ επηηπρεκέλσλ. Ζ θαιή αθξφαζε ησλ άιισλ θαη ε ζπκπάζεηα: Ο απνηειεζκαηηθφο άλζξσπνο μέξεη θαη αθνχεη θαιά θαη πξνζεθηηθά ηνπο ζπλνκηιεηέο ηνπ. Γλσξίδεη φηη νη άλζξσπνη κε ηνπο νπνίνπο ζπλαλαζηξέθεηαη κπνξεί λα είλαη πεγή γλψζεσλ θαη πξαγκαηηθνί ζεζαπξνί. Ζ ηθαλφηεηα θαηαλφεζεο θαη ζπκπάζεηαο πξνο ηνπο άιινπο πξνζθέξνπλ πνιχηηκεο ππεξεζίεο ζην άηνκν πνπ δηςά γηα επηηπρίεο. Ζ πξνζαξκνζηηθφηεηα κε επειημία: Ζ αθακςία ζηε δσή κπνξεί λα έρεη θφζηνο. κσο ην ίδην ηζρχεη θαη γηα ηελ επειημία. Ζ πξνζαξκνζηηθφηεηα είλαη ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα αιιάδεη ηνλ ηξφπν δξάζεο ή θαηεχζπλζεο αλάινγα κε ηηο εμειίμεηο πνπ ηνπ ζπκβαίλνπλ. Ζ επηινγή ηνπ ζσζηνχ κείγκαηνο επειημίαο θαη αθακςίαο, αλάινγα κε ην θάζε πξφβιεκα πνπ πξνθχπηεη, είλαη ζέκα θξίζεο ηεο θάζε πξνζσπηθφηεηαο. Δίλαη ε θξίζε απηή ζε ζρέζε κε ηελ πξνζαξκνζηηθφηεηα, πνπ παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ επηηπρία ζηε δσή. 28

29 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 : Ζ ΠΟΛΖ ΣΖ ΚΖΦΗΗΑ Γεσγξαθηθφο & Γεσθπζηθφο πξνζδηνξηζκφο ηεο πφιεο Ζ Κεθηζηά δε βιέπεη ην ξνδνράξακα γηαηί ηεο θξχβεη ηελ αλαηνιή ν φγθνο ηεο Πεληέιεο. Σν ζεκεξηλφ πξνάζηην, «ρσξίνλ» άιινηε, είλαη ρηηζκέλν ζηε δπηηθή πιεπξά ηνπ βνπλνχ. αληηζηάζκηζκα φκσο έρεη ηα σξαηφηεξα ειηνβαζηιέκαηα ηεο Αηηηθήο, θαζψο ε Πάξλεζα θαη ν θάκπνο νιφθιεξνο μεδηπιψλεηαη ζαλ ζθεληθφ θαη ζβήλεη ζην φξνο Αηγάιεσ θαη ζηνλ θφιπν ηεο Διεπζίλαο πην θάησ. «Ζ Πάξλεζα είλαη γηα ηελ Κεθηζηά ην ζέαηξν πνπ παίδνληαη ζηε ζθελή ηνπ ηα κεγάια θαηξηθά δξάκαηα», γξάθεη ν Γξνζίλεο, παιηφο νηθνδεζπφηεο ηεο έπαπιεο «Ακαξπιιίο» πνπ βξίζθεηαη ζηελ νδφ Γηνκήδε- Κπξηαθνχ. H Κεθηζηά είλαη δεκνηηθή ελφηεηα θαη ηζηνξηθή έδξα ηνπ Γήκνπ Κεθηζηάο ζην Βφξεην Σνκέα ηνπ Αζελατθνχ Πεδίνπ κε θαηνίθνπο, ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ Ζ πεξηνρή εληνπίδεηαη αλάκεζα ζηνπο νξεηλνχο φγθνπο Πεληέιεο θαη Πάξλεζνο ζε πςφκεηξν θέληξνπ 290 κέηξσλ, νηθνδνκεκέλε ζε πεπθφθπηε πεδηάδα. Σα φξηα ηνπ δήκνπ εθηείλνληαη απφ ηηο δαζφθπηεο ξεκαηηέο ηνπ Κεθηζνχ ζηα δπηηθά κέρξη ηνπο νξεηλνχο φγθνπο ηνπ Πεληειηθνχ θαη ηε ξάρε ηνπ Κνθθηλαξά ζηα αλαηνιηθά. Σνπνζεηείηαη δε ζην βφξεην άθξν ηνπ ιεθαλνπεδίνπ ηεο Αηηηθήο, 15 29

30 ρηιηφκεηξα βνξεηναλαηνιηθά ησλ Αζελψλ. Βξίζθεηαη δε κφιηο 3 ρηιηφκεηξα βφξεηα ηνπ κεηξνπνιηηηθνχ θέληξνπ ηνπ Ακαξνπζίνπ θαη 5 ρηιηφκεηξν λφηηα ηνπ Άγίνπ ηεθάλνπ. Ο δήκνο θαηαιακβάλεη έθηαζε ζηξεκκάησλ, ζηα νπνία έρνπλ ζεζκνζεηεζεί νηθηζηηθέο, δαζηθέο, εκπνξηθέο θαη βηνκεραληθέο δψλεο. Σν θέληξν ηεο πφιεο εληνπίδεηαη ζηελ θαξδηά ηνπ δήκνπ επηδεηθλχνληαο κηα πινχζηα θαη πνιπηειή αγνξά, ελψ πέξημ ηνχηνπ εθηείλνληαη νη θηιήζπρνη ζπλνηθηζκνί, νξηζκέλνη απφ ηνπο νπνίνπο είλαη ε Νέα Κεθηζηά, ην Κεθαιάξη, ε Πνιηηεία, ν Κνθθηλαξάο, πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο αξγφηεξα απνζπψληαη σο αλεμάξηεηεο θνηλφηεηεο, φπσο ε Νέα Δξπζξαία καδί ην Καζηξί θαη ην Μνξηεξφ, θαζψο θαη ε Δθάιε. Οη παιηνί θάηνηθνη έιεγαλ πσο ε Κεθηζηά δελ έρεη παληνχ ην ίδην θιίκα. Θεσξνχζαλ πσο είλαη μεξφ ζη Αιψληα θαη ζην Κεθαιάξη θαη πην πγξφ ζηελ Κάησ Κεθηζηά θαη ζην ηξνθχιη. Ίζσο δελ είραλ άδηθν αθνχ ην πςφκεηξν θπκαίλεηαη ζηελ πεξηνρή, πνπ εθηείλεηαη απφ ηηο βνξεηνδπηηθέο ππψξεηεο ηεο Πεληέιεο σο ηνλ Κεθηζφ πνηακφ. Οη παξαζεξηζηέο πνπ καδεχνληαλ φκσο ζε μελνδνρεία, ηδηφθηεηα ζπίηηα, κηθξέο παλζηφλ θαη λνηθηαζκέλα δσκάηηα δε ινγάξηαδαλ απηέο ηηο ιεπηέο δηαθνξέο Ηζηνξία ηεο πφιεο απφ ηελ αξραηφηεηα έσο ηνλ 20 ν αηψλα Σν φλνκά ηεο, Κεθηζηά, πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ Κεθηζφ πνηακφ, παξακέλεη δε αλαιινίσην απφ ηελ ίδξπζή ηεο θαη είλαη πξνειιεληθήο πξνέιεπζεο. Σν πξφζθπκα ζ (ζ) ηεο ιέμεο Κεθηζ(ζ)φο ζεσξείηαη γισζζηθφ ζηνηρείν ησλ Πειαζγψλ. Λανγξαθηθφ ινγνπαίγλην ηεο λενειιεληθήο, ζεσξεί 30

31 πσο ην φλνκα Κεθηζηά πξνέξρεηαη απφ ηελ έθθξαζε "Δθεί θπζά" - "Κεί Φπζά" - "Κεθηζά" - "Κεθηζηά"! Ζ Κεθηζηά είλαη αξραηφηαηε, ήηαλ κηα απφ ηηο δψδεθα (12) αξραίεο πφιεηο ηεο Αηηηθήο. ηελ αξραία Αζήλα, κεηά ηελ πηψζε ηνπ Πεηζίζηξαηνπ ( κ.Υ.) ν δεκνθξαηηθφο Κιεηζζέλεο δεκηνχξγεζε δέθα (10) λέεο θπιέο (αληί ηεζζάξσλ πνπ ππήξραλ), δίλνληάο ηνπο νλφκαηα επσλχκσλ εξψσλ φπσο: Δξερζείο, Αηγείο, Παλδησλία, Λενληίο, Αθακαληίο, Οηλείο, Κεθξνπίο, Ηππνζσληίο, Αηαληίο, Αληηνρίο. Ζ Κεθηζηά σο δήκνο, αλήθε ζηελ Δξερζείδα θπιή. Άιισζηε κε βάζε ηηο αλαζθαθέο πνπ έρνπλ γίλεη σο ηψξα θαη ηηο επηγξαθέο πνπ έθεξε ζην θσο ε αξραηνινγηθή ζθαπάλε, ηελ επνρή ηεο Αζελατθήο Γεκνθξαηίαο πνιινί άμηνη Κεθηζηείο ππεξέηεζαλ ζε δηάθνξα αμηψκαηα θαη είραλ έληνλε θαιιηηερληθή θαη θνηλσληθή δξαζηεξηφηεηα. ε κία νηθνδνκηθή επηγξαθή πξνεξρφκελε απφ ην Δξερζείν ηεο Αθξνπφιεσο (ηέινο 5 νπ αη. π.ρ.) γίλεηαη ιφγνο γηα κηα πεληακειή επηηξνπή πνπ αλέιαβε λα νινθιεξψζεη ηα έξγα πνπ είραλ ζηακαηήζεη ιφγσ ηνπ πνιέκνπ. Γχν κέιε απηήο ηεο επηηξνπήο ήηαλ Κεθηζηείο εξγνιάβνη, ν Βξνζπλίδεο θαη ν Γηφλδεο. ηελ ίδηα επηγξαθή αλαθέξεηαη ην φλνκα ηνπ Κεθηζηέσο Φπξνκάρνπ, δεκηνπξγνχ αλάγιπθσλ κνξθψλ απφ ιεπθφ πεληειηθφ κάξκαξν, νη νπνίεο θαξθψζεθαλ ζηνλ κέιαηλα ειεπζηληαθφ ιίζν ηεο δσνθφξνπ. Σν έκβιεκα ηνπ δήκνπ θνζκεί ε πξνηνκή ηνπ Μελάλδξνπ ηνπ Κεθηζέσο, δξακαηνπνηνχ ηεο αξραίαο Αηηηθήο πνπ θαηαγφηαλ απφ ηελ Κεθηζηά. Ο Μέλαλδξνο έγξαςε πάλσ απφ 100 θσκσδίεο. ήκεξα είλαη γλσζηνί νη ηίηινη ελελήληα έμη (96) θσκσδηψλ ηνπ θαη ππάξρνπλ απνζπάζκαηα απφ φιεο εθηφο απφ ηέζζεξηο. ηα είθνζη επηά (27) ηνπ ρξφληα θέξδηζε ηελ πξψηε ηνπ λίθε ζηα Μεγάια Γηνλχζηα. Σα έξγα ηνπ γλψξηζαλ κεγάιε επηηπρία ζε φιν ηνλ ηφηε γλσζηφ θφζκν. Οη Αιεμαλδξηλνί θηιφινγνη ηνλ εθηηκνχζαλ νη Ρσκαίνη δε γνεηεχζεθαλ απφ ηα έξγα ηνπ, αθνχ βνήζεζαλ ζηελ άλζεζε ηεο Λαηηληθήο θσκσδίαο. ηα 150 κ.ρ. ηελ επνρή ησλ Αλησλίλσλ θαηά πάζα πηζαλφηεηα, αλήθεη ρξνληθά ην ηεηξάγσλν ζνισηφ ηαθηθφ κλεκείν πνπ αλαθαιχθζεθε ην 1866 ζηελ πιαηεία Πιαηάλνπ ηεο Κεθηζηάο-ρηηζκέλν απφ πεληειηθφ κάξκαξν κε ηέζζεξηο καξκάξηλεο ιάξλαθεο εμαηξεηηθήο ηέρλεο, ίζσο γηα εληαθηαζκφ κειψλ αξηζηνθξαηηθψλ νηθνγελεηψλ, φπσο ηνπ Ζξψδε ηνπ Αηηηθνχ. Απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο θηιέιιελεο Ρσκαίνπο απηνθξάηνξεο πνπ πξφζθεξαλ πνιιά ζην θιεηλφλ άζηπ ησλ Αζελψλ ήηαλ ν Αλδξηαλφο, ν νπνίνο ηε ρξνληθή πεξίνδν π.υ. ηέζζεξηο (4) θνξέο ήξζε θη έκεηλε εδψ γηα αξθεηφ ρξνληθφ δηάζηεκα. Γηα λα ζεξαπεχζεη ηε ιεηςπδξία θαηαζθεχαζε ην ηειεηφηαην πδξαγσγείν, γλσζηφ σο Αλδξηάλεην, ην νπνίν νινθιήξσζε ν ήπηνο δηάδνρφο ηνπ Αλησλίλνο Πίνο θαη πξνίθηζε ηελ πφιε κε άθζνλν λεξφ, ζπγθεληξψλνληαο ηα λεξά ηνπ Αηηηθνχ Κεθηζνχ, πνπ ζηελ αξραηφηεηα σο ζεφο παξηζηάλεην κε κνξθή αλδξφο θέξνληνο θέξαηα. 31

32 Μάιηζηα ζηελ νδφ Κνθθηλάθε, κε αθνξκή εξγαζηψλ ζην νδηθφ δίθηπν ηεο Κεθηζηάο, βξέζεθαλ ζρεδφλ αλέπαθα νιφθιεξα κέηξα ηνπ αξραίνπ πδξαγσγείνπ. Αξραηνινγηθέο αλαζθαθέο πνπ μεθίλεζαλ ην 1997 αιιά θαη ζε έξεπλεο πνπ δηελεξγήζεθαλ απφ ηελ Β Δθνξεία Πξντζηνξηθψλ θαη Κιαζζηθψλ Αξραηνηήησλ, ππφ ηελ επνπηεία ηνπ θ. Γ. θηιάξληη, έθεξαλ ζην θψο πνιχ ελδηαθέξνληα επξήκαηα. Σν 2001 αλαθαιχθζεθε καξκάξηλε επηηχκβηα ιήθπζνο κε αλάγιπθε ζθελή απνραηξεηηζκνχ λεθξνχ πνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 4 ν αηψλα π.υ.. Οη αλαζθαθέο, ζηελ ίδηα ζέζε, έρνπλ θέξεη ζην θσο πινχζηα ηαθηθά επξήκαηα πνπ δείρλνπλ φηη ην λεθξνηαθείν ήηαλ ζε ρξήζε απφ ηε Γεσκεηξηθή σο ηε Ρσκατθή πεξίνδν. Οη ηαθέο πεξηιακβάλνπλ θαχζεηο θαη θπβσηηφζρεκνπο θεξακνζθεπείο ηάθνπο. Ζ εηθφλα πνπ πξνέθπςε δείρλεη φηη, νη αξραίνη πξνγνλνί καο ήηαλ απφιπηα εμνηθεησκέλνη κε ηελ ηδέα ηνπ ζαλάηνπ, αθνχ ζπίηηα θαη αγξνηηθέο εγθαηαζηάζεηο αλαθαιχθζεθαλ δηάζπαξηα καδί κε λεθξνηαθεία. ην δειηίν ηχπνπ πνπ εθδφζεθε κεηά ηελ αλαθάιπςε ν θ. θηιάξληη ππνζηήξημε, φηη, ην νηθηζηηθφ θέληξν ηνπ Γήκνπ ηεο Αξραίαο Κεθηζηάο εθηεηλφηαλ θάησ απφ ην Κεθαιάξη, νη αγξνί δε θαη ην λεθξνηαθείν εθηείλνληαλ απφ ηηο γξακκέο ηνπ Ζ..Α.Π. κέρξη ην ηξίγσλν Φξαγθνπνχινπ. Πιεξνθνξίεο γηα ηελ πφιε ηεο Κεθηζηάο, θαηά ηελ πεξίνδν ηεο ηνπξθνθξαηίαο, κπνξνχλ λ αληιεζνχλ απφ ην παξαθάησ θείκελν, ην νπνίν απνηειεί απφζπαζκα απφ ην βηβιίν ηνπ Κ. Μπίξε, Σα Αηηηθά ηνπ Δβιηά Σζειεκπή, Αζήλαη «Σηαθμός ηης Κωμόπολης Κηθιζιάς»: είλαη κηα κηθξή επαξρία απνζπαζκέλε από ηελ επαξρία ηεο Αζήλαο. Δίλαη επαξρηνύια ηεο ηάμεσο ησλ νγδόληα άζπξσλ (θόξνο θαηνίθσλ) θαη απνηειείηαη από κηθξά ρσξηνπδάθηα (πνπ όια αλήθνπλ ζην νπιηάλν). Δίλαη ηηκάξην απηνθξαηνξηθό θαη ν Βνεβόδαο (δηνηθεηήο) ηνπ είλαη ν Υαθίκεο (δηθαζηήο), από ηνπο Αξρηθαληαληδήδεο (πξνύρνληεο) ηεο πόιεο. Ο εξδάξεο (ππνθξνύξαξρνο) ηεο θαη ν Κεραγηάο (δήκαξρνο) ηεο έρνπλ ηελ έδξα ηνπο ζηελ πόιε ηεο Αζήλαο, γηαηί ε Αζήλα είλαη πνιύ θνληά θαη θαίλεηαη. Δίλαη θσκόπνιηο (ε Κεθηζηά) κέζα ζε θάκπν εύθνξν, ζηνιηζκέλε κε ηξηαθόζηα παξαδεηζέληα όκνξθα ζπίηηα, ζθεπαζκέλα κε θεξακίδηα, ηεο νπνίαο νη θάηνηθνη είλαη κηζνί κνπζνπικάλνη θαη κηζνί άπηζηνη ξαγηάδεο. Έρεη έλα ηδακί, έλα κεζηδίηη, έλα ηεξνζπνπδαζηήξην, έλα ζρνιείν, έλα ηεθέ, έλα ρακάκη, έλα ζπνπδαίν ράλη θαη δέθα καγαδηά. Άιια ηδξύκαηα δελ έρεη. Πεξίθεκα είλαη ηα όκνξθα, ηξαγαλά, άζπξα θεξάζηα ηεο. Οη ξάρεο ηεο, ηα ρέξζα κέξε ηεο είλαη ζηνιηζκέλα κόλν κε ειηέο θαη ζηελ θνξθή θάζε ξάρεο ηεο είλαη ζηεκέλε από κηα εθθιεζνύια. Από εθεί, πεγαίλνληαο έμη ώξεο πξνο ην λνηηά, γηα ηελ Αζήλα, ηελ κεγάιε αξραία πόιε ησλ αξραίσλ ζνθώλ». Οη απφζηνινη ηεο Φηιηθήο Δηαηξείαο, ηδηαίηεξα νη Γεκήηξηνο Εσγξάθνο, Αζαλάζηνο Εαξίθεο θαη Γήκνο Αλησληάδεο φξγσζαλ θπξηνιεθηηθά ηα ρσξηά ηεο Αηηηθήο, θαηερψληαο θαη δεκηνπξγψληαο ζπγρξφλσο θαηερεηέο, έηζη ψζηε ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα κεγάιν κέξνο απφ ηνλ πιεζπζκφ ησλ ρσξηψλ ηεο Αηηηθήο λα γλσξίδεη ηηο ηδέεο ηεο Φηιηθήο Δηαηξείαο. Σελ πξσηνβνπιία ηνπ Δπαλαζηαηηθνχ Κηλήκαηνο ζηελ Αηηηθή έιαβε ν Υαζηψηεο πξνχρνληαο Μειέηηνο Βαζηιείνπ ή 32

33 Υαηδεκειέηεο. Πνιινί Μεληδηάηεο θαη Μεζνγείηεο ζπλέξξεπζαλ πεξί απηφλ αιιά θαη πνιινί Αζελαίνη, Κεθηζηψηεο θαη Υαιαλδξαίνη, πεξίπνπ Μεηά ηελ εδξαίσζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο, ε θαηαπξάζηλε Κεθηζηά απνηεινχζε πφιν έιμεο πνιιψλ επηθαλψλ ηεο επνρήο αιιά εμαθνινπζνχζε λα είλαη κηα θσκφπνιε. ηελ πξψηε κεγάιε θνηλσληθή εθδήισζε πνπ πήξε κέξνο ζηελ Κεθηζηά ηνλ Ηνχιην ηνπ 1837, παξεπξέζεθε θαη ν βαζηιηάο ζσλαο, ν νπνίνο ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο πνπ αλαθάιπςαλ ηελ θπζηθή νκνξθηά ηεο πεξηνρήο κε απνηέιεζκα λα θαηνηθεί ζε έλα ζπίηη ζηελ ζεκεξηλή νδφ ζσλνο. ηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα έθηαζαλ ζηελ Κεθηζηά πνιινί νκνγελείο απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε θαη ηελ Αίγππην, θαζψο θαη πνιινί κέηνηθνη απφ δηάθνξα κέξε ηεο Διιάδαο. Έηζη ε πφιε εθηεηλφηαλ ζε κηθξή αθηίλα γχξσ απφ ηνπο ιφθνπο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ θαη ηνπ Πξνθήηε Ζιία. Σν Κεθαιάξη σο ηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηψλα ήηαλ κηα απνκαθξπζκέλε αγξνηηθή πεξηνρή ζηελ νπνία δηέκελαλ νξηζκέλνη λνκάδεο, πνπ έζπεξλαλ θπξίσο θξηζάξη. Σν Κεθαιάξη αλαπηχρζεθε κεηά ηνλ Α Παγθφζκην πφιεκν, φηαλ άξρηζαλ λα νηθνδνκνχληαη μελνδνρεία θαη επαχιεηο. Σν 1506, πελήληα ρξφληα κεηά ηελ θαηάιεςε ηεο Αζήλαο απφ ηνπο Οζσκαλνχο, ν πιεζπζκφο ηεο πφιεο απνηεινχληαλ απφ ρξηζηηαληθέο νηθνγέλεηεο θαη κφλν κηα κνπζνπικαληθή. Ο πιεζπζκφο απμήζεθε ηφζν, ψζηε ε Αζήλα ήηαλ ε ηέηαξηε ζε πιεζπζκφ πφιε κεηά ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ηελ Αλδξηαλνχπνιε θαη ηελ Θεζζαινλίθε. Σν ίδην έηνο ππήξραλ ζηελ Αζήλα λνηθνθπξηά, ην 98.2% ησλ νπνίσλ αληηζηνηρνχζε ζε νηθνγέλεηεο ρξηζηηαλψλ θαη ην 1,8% ζε κνπζνπικαληθέο. ηα πεξίρσξα ηεο Αζήλαο ππήξραλ 36 ρσξία, απφ ηα νπνία ηα επηά ήηαλ ειιεληθά θαη ηα άιια 29 Αξβαλίηηθα. ηα ρσξηά απηά αληηζηνηρνχζαλ 380 ειιεληθέο εζηίεο θαη 645 Αξβαληηψλ. ηα ακηγψο ειιεληθά ρσξία αλήθε ε Κεθηζηά, ν πιεζπζκφο ηεο νπνίαο ήηαλ αλάινγνο κε ηελ ζπλερή απμεηηθή πνξεία ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Αζήλαο. χκθσλα κε ηα παξαπάλσ ζηνηρεία ε Κεθηζηά ήηαλ ην κεγαιχηεξν ρσξηφ ηεο Αηηηθήο. Ζ αλάπηπμή ηεο εκθάληδε εηήζην ξπζκφ αχμεζεο πνπ έθηαλε ην 3,9%, ε νπνία νθεηιφηαλ ελ κέξε ζην φηη ε Κεθηζηά απνηεινχζε δηνηθεηηθφ θέληξν ησλ Οζσκαλψλ. Σελ αχμεζε ησλ θαηνίθσλ ηεο Αηηηθήο αθνινχζεζε ε εδαθηθή εμάπισζή ηεο, ε νπνία γηλφηαλ θαηά βάζε κε ηελ έληαμε λέσλ εθηάζεσλ ζηα ήδε θαιιηεξγεκέλα εδάθε. Ζ Κεθηζηά πηζαλφηαηα αθνινχζεζε απηφ ηνλ ηξφπν αλάπηπμεο θαη επεθηάζεθε πξνο ηα πιεζηέζηεξα βνπλά ηεο πεξηνρήο θαη πξνο ηνλ Κεθηζφ. Ζ θχξηα πεγή ηνπ πινχηνπ ηεο ήηαλ ε ειαηνπαξαγσγή θαη γεληθά ε ζπζηεκαηηθή εθκεηάιιεπζε ηνπ ειαηψλα πνπ βξηζθφηαλ γχξσ απφ ηελ πφιε. Με ην πξσηφθνιιν ηνπ Λνλδίλνπ ζηηο , ε Διιάδα θεξχζζεηαη ειεχζεξν θξάηνο θαη ζηηο ε Αζήλα νξίδεηαη πξσηεχνπζά ηνπ. Με ην λφκν πεξί ζπζηάζεσο ησλ Γήκσλ θαζνξίζηεθε ν ηξφπνο ηεο εθινγήο Γεκάξρσλ, Γεκνηηθψλ Παξέδξσλ θαη Γεκνηηθψλ πκβνχισλ. Οη εθινγέο ηεο άλνημεο ηνπ 1841 αλέδεημαλ Γήκαξρν Αζελαίσλ ηνλ Αλάξγπξν Πεηξάθε θαη αληηπξφζσπν ηνπ ρσξίνπ Κεθηζηάο ηνλ πχξν Οηθνλφκνπ. 33

34 ηελ κεηεπαλαζηαηηθή Διιάδα ηνπ 19 νπ αηψλα, ε νηθνλνκία παξέκεηλε θαηά βάζε γεσξγν-θηελνηξνθηθή θαη ην κέγηζην κέξνο ησλ αλαγθψλ ησλ αγξνηηθψλ ζηξσκάησλ θαιππηφηαλ απφ απηνπαξαγσγή θαη απηνθαηαλάισζε, ν κηθξνπαξαγσγφο δε είρε πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο πψιεζεο ησλ πξντφλησλ ηνπ. Σν πνζνζηφ ησλ αθηεκφλσλ παξέκεηλε, σο δηαλνκή ησλ εζληθψλ θηεκάησλ (1871) πνιχ πςειφ. ην παξειζφλ, ηα Γεωργικά εργαλεία πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ (ζεκαληηθά απφ ιανγξαθηθή άπνςε) ήηαλ: ην εζηφδεην μπιάιεηξν, ην βαζηθφ φξγαλν γηα φξγσκα, ε αμίλα θαη ε ηζάπα γηα ηηο θαιιηέξγεηεο, ε ζβάξλα γηα ηελ ηζνπέδσζε, ην δξεπάλη γηα ην ζεξηζκφ, ν «δάξηεο» κε ηα δχν μχια γηα ην αιψληζκα θαη ην δηθξάλη γηα ην αλέκηζκα. Ο θάζε θαιιηεξγεηήο ζηαθπιηψλ είρε ην δηθφ ηνπ κηθξφ παηεηήξη. Πνιινί ήηαλ νη παξαγσγνί παηάηαο θαη θξάνπιαο, πνιινί νη ακαμάδεο θαη φια ηα ζπλαθή επαγγέικαηα. Μεξνθακαηηάξεδεο, ηερλίηεο θαη κηθξνεπαγγεικαηίεο άιινη. Ο αγξνηηθφο θιήξνο ήηαλ ειάρηζηνο, ηα θαιιηεξγεηηθά κέζα πξσηφγλσξα θαη ην κέζν αγξνηηθφ εηζφδεκα ρακειφηαην. Σελ επνρή απηή άξρηζε λα θαιιηεξγείηαη ε ηδέα ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ κε ζθνπφ ηελ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή αλφξζσζε ηεο ππαίζξνπ. Οη ρσξηθνί ηεο Κεθηζηάο αληαπνθξίζεθαλ ζην θάιεζκα ησλ θαηξψλ θαη ην 1870 ζπλέζηεζαλ ηελ πξψηε εηαηξία κε ηελ επσλπκία Κνηλφηεο Κεθηζηάο. Σν 1882 κε βαζηιηθφ δηάηαγκα ηδξχεηαη ην ηαρπδξνκείν Κεθηζηάο, κε αχμνληα αξηζκφ 220. Ζ ιεηηνπξγία ηνπ αλεζηάιε ιφγσ κεησκέλεο επαγγεικαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, επαληδξχεηαη φκσο ην 1884 θαη ην Σν 1884 δηνξγαλψλνληαη αζιεηηθνί αγψλεο κε ζπκκεηνρή ησλ ηνπηθψλ ζρνιείσλ Ακαξνπζίνπ- Κεθηζηάο κε ζεαηέο ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο. Σν γεγνλφο πνπ ηάξαμε επράξηζηα ηελ ήζπρε δσή ησλ ρσξηθψλ ηα ηέιε ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα ήηαλ ε ηέιεζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζηελ Αζήλα ην ηνπο ίδηνπο αγψλεο πξαγκαηνπνηήζεθαλ αγψλεο αληηζθαίξηζεο. Σν ηέληο ή Lawn tennis, φπσο ιεγφηαλ ηφηε, δελ ζπλδεφηαλ κε ηηο ιατθέο ηάμεηο. Τπήξραλ ηφηε ηέζζεξηο (4) ζχιινγνη, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ζεκαληηθφηεξνο ήηαλ ησλ Ηιηζίσλ. Τπήξραλ φκσο θαη ηδησηηθνί ρψξνη αληηζθαίξηζεο, φπσο ζηελ Κεθηζηά, ζηελ Πάηξα, ζην Αίγην αιιά θαη ζε λεζηά ηνπ Ηνλίνπ Πειάγνπο. Σν 1889, κε ηε λέα ζηδεξνδξνκηθή γξακκή Αζελψλ-Κεθηζηάο, ε πφιε είρε αξρίζεη λα πξνζειθχεη πνιινχο πινχζηνπο νκνγελείο, θπξίσο Αηγππηηψηεο φπσο ηνπο: Μπελάθε, Υσξέκε, Καζζαβέηε, Μειά, Πεζκαδφγινπ θη άιινπο πνπ εθθαινχλην λα θάλνπλ επελδχζεηο ζηελ Διιάδα. Απηνί πξψηα θαη ζηε ζπλέρεηα φιε ε άξρνπζα ηάμε ηεο Αζελατθήο θνηλσλίαο, έθηηζαλ ηα αξρνληηθά ηνπο ζηελ πεξηνρή ηξνθχιη, πνπ άθκαζε θαηά ην κεζνπφιεκν. Σν λα θαηνηθείο ζηελ Κεθηζηά ήηαλ δείγκα θνηλσληθνχ status γηα ηνπο λενθεξκέλνπο. 34

35 35

36 Γχξσ απφ ηα αξρνληηθά απηά ζπίηηα αλαπηχρζεθε έλαο κηθξφθνζκνο πνπ ζπληεξνχζε ηνπο θήπνπο, δνχιεπε σο βνεζεηηθφ πξνζσπηθφ, θξφληηδε ηα δψα, νδεγνχζε ηηο άκαμεο θαη θαιιηεξγνχζε ηα κεγάια θηήκαηα. Αξγφηεξα νη πεξηζζφηεξνη απέθηεζαλ δηθή ηνπο γε θαη δηθά ηνπο δψα θαη νξγάλσζαλ δηθέο ηνπο θηελνηξνθηθέο κνλάδεο. Έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο Κεθηζησηψλ αζρνιείην κε ηελ θηελνηξνθία θαη ππήξρε πλεηαηξηζκφο Αγειαδνηξφθσλ. Ο 20 νο αηψλαο βξήθε ηελ Διιάδα ηξαπκαηηζκέλε απφ ηελ πηψρεπζε ηνπ 1893, ηελ δπζβάζηαρηε απνδεκίσζε πξνο ηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία κεηά ηελ ήηηα ζηνλ Διιελνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1897 αιιά θαη ηέινο ηελ επηβνιή Γηεζλνχο Οηθνλνκηθνχ Διέγρνπ ζηα νηθνλνκηθά ηεο ρψξαο πνπ ήηαλ πιήγκα θαηά ηεο εζληθήο αλεμαξηεζίαο. Σν Κξεηηθφ, ην Μαθεδνληθφ αιιά θαη ην Θεζζαιηθφ δήηεκα, νη λίθεο ηεο Διιάδνο ζηνπο βαιθαληθνχο πνιέκνπο, ε κηθξαζηαηηθή πξφθιεζε, ε απνρψξεζε ηνπ Γεσξγίνπ Β θαη ε επηζηξνθή ηνπ Δι. Βεληδέινπ, ε θπβέξλεζε Παπαλαζηαζίνπ θαη ε δηθηαηνξία ηνπ Πάγθαινπ, ε αλαηξνπή ηνπ απφ ηνλ Κνλδχιε θαη ν ζρεκαηηζκφο Οηθνπκεληθήο Κπβέξλεζεο, ε ςήθηζε πληάγκαηνο θαη ε δηαθπβέξλεζε ηνπ Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ ( ), ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εδξαίσζε κηιηηαξηζηηθψλ λννηξνπηψλ σο ηδενινγία θαη ηελ επηθξάηεζε ηνπ θαζηζκνχ ζε ρψξεο ηεο Δπξψπεο φπσο ζηελ Ηζπαλία, ζηελ Πνξηνγαιία, ζηελ Γηνπγθνζιαβία, ζηελ Βνπιγαξία θαη ζηελ Ρνπκαλία κε παιηλφξζσζε ηεο κνλαξρίαο, ε Διιάδα νδεγήζεθε ζηελ επηθξάηεζε ηεο δηθηαηνξίαο ηεο 4 εο Απγνχζηνπ 1936 απφ ηνλ Η. Μεηαμά. Σξία (3) ρξφληα αξγφηεξα ε Διιάδα εκπιέθεηαη ζηνλ θαηαζηξνθηθφηεξν πφιεκν ζηελ ηζηνξία ηνπ αλζξψπνπ. ε απηφ ην δηάζηεκα, ε Κεθηζηά καδί κε ηελ Αζήλα, είλαη ην θέληξν ηεο πνιηηηθήο, νηθνλνκηθήο θαη πλεπκαηηθήο δσήο ηεο ρψξαο. Πνιηηηθνί δηπισκάηεο, ηξαπεδίηεο, ζηξαηησηηθνί, άλζξσπνη ησλ γξακκάησλ θαη ησλ ηερλψλ, κφληκνη θάηνηθνη θαη κε, έρνπλ ζπλδέζεη ην φλνκά ηνπο θαη ηζηνξηθέο ζηηγκέο ηεο ρψξαο κε ηελ πφιε ηεο Κεθηζηάο. ηα πξψηα ρξφληα ηνπ αηψλα ε Κεθηζηά αιιά θαη ε κηθξή ηφηε Αζήλα νλεηξεπφληνπζαλ ην κέιινλ ηνπο, κε ηα πξψηα απηνθίλεηα, ηα ηππήιαηα ηξακ, ηηο ιαηέξλεο. Σν 1902, ν αηκνθίλεηνο ζηδεξφδξνκνο γίλεηαη ειεθηξνθίλεηνο. Σν 1907 ειεθηξνθσηίδνληαη νη πιαηείεο Οκνλνίαο θαη πληάγκαηνο θαη ην 1919 ε Κεθηζηά βιέπεη ην πξψην ειεθηξηθφ θσο, κεηά απφ πξνζπάζεηεο ηνπ Γεκ. Καζζαβέηε (πεζεξνχ ηνπ Γ. Γξνζίλε), Αηγππηηψηε βακβαθέκπνξα κε κεγάιε πεξηνπζία, ην φλνκα ηνπ νπνίνπ θέξεη θεληξηθφο δξφκνο ηεο πφιεο. 36

37 ηα πξνζερή έηε ε πεξηνρή θαζίζηαηαη δεκνθηιέο παξαζεξηζηηθφ θέληξν Αζελαίσλ, Υησηψλ, Αηγππηίσλ, Κσλζηαληηλνππνιηηψλ αιιά θαη Σνχξθσλ κεγαινηζηθιηθάδσλ θαηά ηελ ηνπξθνθξαηία, κέρξη ην 1925 πνπ αλαγλσξίδεηαη θαη επηζήκσο σο απηφλνκε θνηλφηεηα ηεο Αηηηθήο. Απφ ην 1907 νη θάηνηθνη ηεο Κεθηζηάο ζπλέζηεζαλ ζην «χλδεζκν νηθνδεζπνηψλ Κεθηζηάο» κε Πξφεδξν ηνλ Δκκαλνπήι Μπελάθε, ε Κεθηζηά λα ρσξηζηεί απφ ηνλ Γήκν ηεο Αζήλαο, πξάγκα πνπ έγηλε ην έηνο 1925, Γήκνο δε έγηλε πνιχ αξγφηεξα, ην έηνο ηελ 28 ε Οθησβξίνπ 1940, ζηηο ηξείο ηα μεκεξψκαηα έμσ απφ ην ζπίηη ηνπ Ησάλλε Μεηαμά ζηελ Κεθηζηά, ζηακαηά έλα απηνθίλεην. Ο θφκεο Γθξάηζη, πξέζβεο ηεο Ηηαιίαο ζηελ Αζήλα, αθνχ δηέζρηζε ηνλ ίδην θήπν ζηνλ νπνίν δηαλννχκελνη θαη πνηεηέο ζπδεηνχζαλ ηνλ νξζφηεξν ηξφπν κεηάθξαζεο ησλ αξραίσλ ζπγγξαθέσλ. Ο Μεηαμάο άλνημε ν ίδηνο ηελ πφξηα. ζα εηπψζεθαλ πίζσ απφ ηελ θιεηζηή πφξηα ζα ηα αθεγεζεί δχν ψξεο αξγφηεξα ζην έθηαθην ππνπξγηθφ ζπκβνχιην: «Ο Πξφεδξνο καο είπε-γξάθεη ζηηο Αλακλήζεηο ηνπ ν Ακβξφζηνο Σδίθνο-φηη «ρσξίο θακίαλ εμήγεζηλ ν Γθξάηζη κε κεγάιε ζπγθίλεζηλ επέδσζε ηνλ θάθειινλ κε ην ηειεζίγξαθνλ πνπ έιεγε όηη ε Διιάο δελ είρε θξαηήζεη πξαγκαηηθήλ νπδεηεξόηεηα, ηδίσο εηο ηα δεηήκαηα ηεο λαπηηιίαο θαη εδεηείην λα επηηξαπεί εηο ηα Ιηαιηθά ζηξαηεύκαηα λα θαηαιάβνπλ κέρξη ηέινπο ηνπ πνιέκνπ κεξηθά επίθαηξα ζεκεία ηνπ ειιεληθνύ εδάθνπο, ρσξίο λα πξνζδηνξίδνπλ ηα ζεκεία απηά. Έμ άιινπ ε πξνζεζκία ηνπ 37

38 ηειεζηγξάθνπ ήην ηξίσξνο, ήηνη σο ηαο 6 ην πξσί Έρνπκε Πόιεκν, ινηπόλ ηνπ είπε γαιιηθά ν Μεηαμάο». Σα κεγάια μελνδνρεία ηεο Κεθηζηάο εηνηκάζηεθαλ λα δερηνχλ ηξαπκαηίεο πνπ έθηαλαλ απφ ην κέησπν. Σα πεξηζζφηεξα απηνθίλεηα είραλ επηηαρζεί. Πνιιέο λεαξέο θνπέιεο έζπεπζαλ λα ππεξεηήζνπλ ζην ψκα Αδειθψλ Ννζνθφκσλ θαη κάιηζηα ζηελ πξψηε γξακκή. Σνπο ρεηκψλεο, παξά ην θξχν, φζνη είραλ ζπίηηα ζηελ Κεθηζηά έκεηλαλ. Καη ήξζαλ θη άιινη θηινμελνχκελνη, φηαλ ηελ έμαξζε θαη ηηο λίθεο ηηο δηαδέρηεθε ε Καηνρή, γηαηί έβξηζθαλ πην εχθνια ηξφθηκα. ηαλ νη Γεξκαλνί κπήθαλ ζηελ Αζήλα ( ) νη Κεθηζηψηεο έθιεηζαλ πφξηεο θαη παξάζπξα γηα λα κε βιέπνπλ ην πέξαζκα ησλ κεραλνθίλεησλ ησλ Γεξκαλψλ. Με δηαηαγή ηνπ Αξρηζηξάηεγνπ ησλ Βαιθαλίσλ θαη Γηνηθεηή ηεο Αηηηθήο Φνλ Λίζη, πνπ εγθαηαζηάζεθε ζην κέγαξν ηνπ Σεηελέ ζηελ Δθάιε καδί κε ην επηηειείν ηνπ, επηηάρηεθαλ νξηζκέλεο επαχιεηο θαη μελνδνρεία ηεο Κεθηζηάο γηα ηελ δηακνλή ησλ αμησκαηηθψλ ηνπ γεξκαληθνχ ζηξαηνχ. Με δηαηαγή ησλ Γεξκαλψλ πνιίηεο ηεο Κεθηζηάο ήηαλ ππεχζπλνη γηα ηηο ηειεθσληθέο γξακκέο (θη απηφ έγηλε φηαλ θάπνηνο πήγε θαη έθνςε κία απφ απηέο). ηηο κέξεο εθείλεο ηεο απάλζξσπεο θαη κηζεηήο ζθιαβηάο δηαδφζεθε θαη κηα ζιηβεξή είδεζε κε μερσξηζηή ζεκαζία γηα ηνπο Κεθηζηψηεο. Ζ γλσζηή γηα ην θινγεξφ ηεο παηξησηηζκφ ζπγγξαθέαο Πελειφπε ηεθάλνπ Γέιηα, ε πξψηε ηεο ηζηνξηθήο ινγνηερλίαο, δελ άληεμε ηελ Γεξκαλν-Ηηαιηθή εηζβνιή θαη έζεζε ηέξκα ζηε δσή ηεο, ζην ζπίηη ηεο ζηελ Κεθηζηά. Καηά ηα Γεθεκβξηαλά ηνπ 1944 ζηελ πεξηνρή ηεο Κεθηζηάο έγηλε πνιχλεθξε κάρε κε ζηξαησληζκέλεο εθεί βξεηαληθέο δπλάκεηο. Σε λχρηα ηεο 17εο πξνο 18ε Γεθεκβξίνπ νη δπλάκεηο ηνπ ΔΛΑ πξαγκαηνπνίεζαλ κία επηηπρεκέλε επηρείξεζε θαηαιακβάλνληαο ηα μελνδνρεία ηεο Κεθηζηάο εζίι, Απέξγε θαη Πεληειηθφ, ζηα νπνία δηέκελε ην πξνζσπηθφ ηεο RAF. πλνιηθά 50 αμησκαηηθνί θαη 500 ζκελίηεο ηεο RAF αηρκαισηίζηεθαλ. Ζ επηρείξεζε απηή πξαγκαηνπνηήζεθε γηαηί θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ Γεθεκβξηαλψλ, ε βξεηαληθή αεξνπνξία βνκβάξδηζε ιατθέο ζπλνηθίεο θαη ζέζεηο ηνπ ΔΛΑ ζηελ πξσηεχνπζα θαη ζηα πεξίρσξα πξνθαιψληαο πνιινχο ζαλάηνπο ακάρσλ. Σε δεθαεηία ηνπ 50 νη εμειίμεηο είλαη απφηνθεο ησλ θαηαπνλήζεσλ πνπ ππέζηε ε ρψξα απφ ηνλ πξψην δηραζκφ θαη ηε κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή σο ηε ιήμε ηνπ εκθπιίνπ ην Ζ αλάηαζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ε απνθαηάζηαζε νκαινχ πνιηηηθνχ βίνπ ήηαλ νη κεγάιεο πξνθιήζεηο γηα ηελ Διιάδα. Ζ πξψηε αληηκεησπίζηεθε αξθεηά γξήγνξα θαη απνηειεζκαηηθά ράξε ζηα ςπρηθά απνζέκαηα ηνπ ειιεληθνχ ιανχ θαη ζηελ εμσηεξηθή βνήζεηα. Ζ δεχηεξε δελ απαληήζεθε απηνκάησο 38

39 απφ ηελ έθβαζε ηεο εκθχιηαο ζχγθξνπζεο. Ο «κνληέξλνο» ηξφπνο δσήο, πνπ θαζνξίδεηαη απφ εηζαγφκελα πξντφληα θαη μελφθεξηεο ζπλήζεηεο, ζα δηακνξθψζεη ηηο αμίεο ηνπ κεηαπνιεκηθνχ θνκθνξκηζκνχ θαη κηαο πξψηκεο «θαηαλαισηηθήο θνηλσλίαο». Ζ Κεθηζηά πξηλ απφ ηνλ πφιεκν ήηαλ δηαηξεκέλε ζε ηξείο ελνξίεο πνπ πεξηειάκβαλαλ πεξηνρέο αιιεινζπλδεφκελεο φπσο: Σελ Παιηά Κεθηζηά γχξσ απφ ηελ πιαηεία Πιαηάλνπ, ζηνπο ιφθνπο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ θαη Πξνθήηε Ζιία, ηελ πεξηνρή ησλ Αισλίσλ θαη Πχξλαο, ην Κεθαιάξη, ηελ Κάησ Κεθηζηά θαη ηε Νέα Κεθηζηά. Αξγφηεξα πξνζηέζεθε ε Άλσ Κεθηζηά. 39

40 Μεηαπνιεκηθά άξρηζε λα δεκηνπξγείηαη θαη ν νηθηζκφο «Πνιηηεία» έξγν ηνπ «Οηθνδνκηθνχ πλεηαηξηζκνχ ησλ Βνπιεπηψλ» ν νπνίνο ηδξχζεθε ην Πξφεδξνο απφ ην 1954 έσο ην 1968, ν βνπιεπηήο Ν. Μαιηάθαο. Αξρηκάζηνξαο ηεο Πνιηηείαο ήηαλ ν Αξρηηέθηνλαο Γεψξγηνο Βαιάηαο Ζ Πνιηηηζηηθή δσή ζηελ Κεθηζηά ζηα κεηαπνιεκηθά ρξφληα Οη Κεθηζηψηεο ήμεξαλ λα γλενηάνε ζηηο «ζτόλες». Οηθνγελεηαθέο ζπλήζσο νη ζπγθεληξψζεηο ηνπο. Με θάζε επθαηξία, ζε νλνκαζηηθέο ενξηέο ή ηηο απφθξηεο, πνπ ληπλφληνπζαλ θαη καζθαξάδεο«ηφξηρλαλ έμσ» «Φηψρεηα θαη θαιή θαξδηά» ζπλήζηδαλ λα ιέλε. Με βηνιάθηα θαη ιάνπηα, ζαληνχξηα θαη γθάτληεο μεθάλησλαλ, καδί κε ηνπο Μεζνγείηεο, ζηα παλεγχξηα, φπσο ηνπ Αε Γηάλλε ηνπ Κπλεγνχ ζηνλ Τκεηηφ (29 Απγνχζηνπ) πνπ θξαηνχζε 2 κέξεο. Σνπο άξεζε πνιχ θαη ν Καξαγθηφδεο ηνπ παζάξε, πνπ είρε πάληα δσληαλή κνπζηθή Απφ ην 1928, πνιιά γιέληηα γίλνληαλ ζηα «Παλαζήλαηα» ζηε πιαηεία Πιαηάλνπ. Μεγάιν παλεγχξη κε ιατθή ζπκκεηνρή γηλφηαλ 26 Ηνπιίνπ ζηελ Αγία Παξαζθεπή, ζηα φξηα κε ηε Μαγθνπθάλα. (Πεχθε), αιιά ην κεγαιχηεξν παλεγχξη ηεο Κεθηζηάο ήηαλ ζηηο 23 Απγνχζηνπ, πνπ γηφξηαδε ην εθθιεζάθη ηεο Παλαγίηζαο ζηελ νδφ Λεβίδνπ, θηηζκέλν ην Ζ ειιεληθή παηδεία νθείιεη πνιιά ζηε Φιλεκπαιδεσηική Εηαιρία, ζθνπφο ηεο νπνίαο ήηαλ ε κφξθσζε κεηέξσλ θαη δηδαζθαιηζζψλ θαη γεληθφηεξα ε εμάπισζε ηεο παηδείαο. Ηδξχζεθε ην

41 ζηελ Αζήλα θαη ίδξπζε πνιιά δεκνηηθά ζρνιεία ζηα ρσξηά ηεο Αηηηθήο, γχξσ ζην 1880 πεξίπνπ. Δπί πξσζππνπξγίαο ηνπ Δι. Βεληδέινπ θαη κε ππνπξγφ παηδείαο ηνλ Γ. Παπαλδξένπ, ρηίδνληαη ην 1 ν θαη 2 ν Γεκνηηθφ ρνιείν. ηελ εθπαίδεπζε θαη θνηλσληθή κφξθσζε ελφο κέξνπο ηεο θεθηζηψηηθεο λενιαίαο ζπλεηέιεζαλ ηελ ίδηα επνρή αξθεηά ηδησηηθά ζρνιεία φπσο: ε ρνιή Ηζκήλεο Μεηαμά-Νίθνιηηο (απφ ην 1942 ζηελ Κ. Κεθηζηά, ιεηηνπξγνχζε σο έλα ηδηαίηεξα αμηφινγν ηδησηηθφ νηθνηξνθείν), ε ρνιή Γηνλχζε Μπαληνχλα θαη Αζ. Γαιηαηζάηνπ θαη ε ρνιή Β. Αζεκάθνπ- Παξιηάξνπ ζηελ Κ. Κεθηζηά. Σν 1959 ηδξχεηαη απφ ηε θηιφινγν Β. Καξγάθνπ λπρηεξηλφ γπκλάζην κε αξρηθφ ζηφρν ηελ εθπαίδεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ παηδηψλ. Σν 1964, ηδξχνληαη νη άιιεο εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο θαη ιεηηνπξγεί δπλακηθά κέρξη ζήκεξα σο εκεξήζην κε ηελ επσλπκία «Δθπαηδεπηήξηα Καξγάθνπ». Σν 1962 ηδξχεηαη ε ρνιή αθειιαξίνπ-καβαξαηδή κε ζθνπφ λα πξνζθέξεη ζηα παηδηά ηεο πξνζρνιηθήο θαη πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο έλα νηθνγελεηαθφ, δεζηφ πεξηβάιινλ κε πξσηνπνξηαθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο. Σε δεθαεηία ηνπ 50 νη αδειθνί Θεφδσξνο θαη Νίθνο Υαξαηδά κε ηελ ίδξπζε ηνπ πξψηνπ Ηλζηηηνχηνπ Ξέλσλ Γισζζψλ (1953) ζπλέβαιαλ φρη κφλν ζηελ πξνψζεζε ηεο μελφγισζζεο παηδείαο ζηελ Κεθηζηά αιιά θαη ζηελ πνιηηηζηηθή δσή ηεο πφιεο κε ηηο ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο θαη ηηο εθδξνκέο πνπ δηνξγάλσλαλ. Σν 1919 ιεηηνπξγνχλ ζηελ Κεθηζηά, ηξείο ζεξηλνί θηλεκαηνγξάθνη ε Μπνκπνληέξα (πξψηνο ζεξηλφο θηλεκαηνγξάθνο ζηελ Κεθηζηά,1919, έρεη θεξπρζεί δηαηεξεηένο), ν Ηάζσλαο θαη ε Ρσκάληδα. ηελ κεηαπνιεκηθή πεξίνδν, θνξείο πνιηηηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ήηαλ νη Πξφζθνπνη, νη Οδεγνί, ε ΥΔΝ, ε ΥΑΝ αξγφηεξα (1973). Οξγάλσλαλ απνγεπκαηηλέο εθδειψζεηο κε ελδηαθέξνπζεο νκηιίεο θαη ρνξνεζπεξίδεο γηα ζπγθέληξσζε ρξεκάησλ πνπ θάιππηαλ ηηο αλάγθεο ιεηηνπξγίαο ηνπο. Ζ Υ.Δ.Ν. Κεθηζηάο απνηέιεζε έλα θνηλφ φξγαλν επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ γπλαηθψλ, αιιά ήηαλ επίζεο έλαο ζεκαληηθφο θνξέαο ςπραγσγηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ ζηελ Κεθηζηά. Ηδξχζεθε γχξσ ζην απφ ηελ νθία Μαπξνγνξδάηνπ, θφξε Π. Γέιηα, κε ην ζθεπηηθφ φηη κεηά ηελ νδπλεξή εκπεηξία ηνπ πνιέκνπ θαη ηεο Καηνρήο, ε γπλαίθα ηεο Κεθηζηάο ρξεηαδφηαλ επίζεο κηα ςπρνινγηθή ππνζηήξημε ζην ξφιν πνπ θαινχηαλ λα δηαδξακαηίζεη ηα δχζθνια εθείλα ρξφληα ηεο αλφξζσζεο ηεο κεηαπνιεκηθήο θνηλσλίαο. Σν ηξηγσληθφ ζήκα ηεο Υ.Δ.Ν. ζπκβνιίδεη ηελ ςπρηθή, ζσκαηηθή θαη πλεπκαηηθή αλάπηπμε ηεο γπλαίθαο. Μεηαμχ άιισλ ε Υ.Δ.Ν. δηνξγάλσλε, ζε παλειιήληα θιίκαθα, δηαγσληζκνχο πνίεζεο, δηεγήκαηνο, ζεαηξηθνχ έξγνπ, δσγξαθηθήο, γιππηηθήο, θσηνγξαθίαο, θηλεκαηνγξαθίαο θαη κνπζηθήο, ηα ιεγφκελα «Κεθίζεηα», εκπλεπζηήο ησλ νπνίσλ ήηαλ ε πνηήηξηα Αγλή Αδάκ. 41

42 Ο ηνπηθφο Οδεγηζκφο μεθίλεζε ην «Οη πξώηεο νδεγνί ηεο Κεθηζηάο, 24 λέα θνξίηζηα κε ρέξηα ελσκέλα θαη κηα ςπρή, ελζηεξληζηήθαλε ηελ ηδέα ηνπ Οδεγηζκνύ, κάζαλε ηη ζεκαίλεη ππεπζπλόηεηα θαη ηη δώζε ρέξη. Αθνπκπήζαλε ηηο αλακλήζεηο, ηηο εκπεηξίεο ηνπο θαη ηηο ραξέο ηνπο ζηα θιαξηά ησλ δέληξσλ πνπ θύηεςαλ ηόηε ζην Άιζνο θαη αθήζαλε ηνλ άλεκν λα ηηο ηαμηδέςεη» ηαλ άξρηζαλ λα θπθινθνξνχλ απηνθίλεηα, ε θζνξά ηνπο ιφγσ ησλ ρσκαηφδξνκσλ ήηαλ γξήγνξε. Σφηε έμππλνη επηρεηξεκαηίεο αγφξαδαλ ηα παιηά-ηδίσο ηα επξχρσξα αλαθηνξηθά- θαη κε κεξηθέο κεηαηξνπέο ηα έθαλαλ ιεσθνξεία, ησλ δέθα, δεθαπέληε επηβαηψλ. Σα ιεσθνξεία απηά, πνπ είραλ νλφκαηα φπσο «Γεκνζζέλεο», «Ακαιία» θαη «ζσλ», έκεηλαλ γηα ηνπο Κεθηζηψηεο «ηζηνξηθά» ιφγσ ησλ κεγάισλ θαζπζηεξήζεσλ θαη ησλ δηαδξνκψλ ηνπο πνπ ζρεδηάδνληαλ ηηο πην πνιιέο θνξέο απζαίξεηα. Ξεθηλνχζαλ απφ ηελ Πιαηεία Κάληγγνο θαη ε πξψηε ζηάζε γηλφηαλ ζην Μαξνχζη. 42

43 Σν 1936 μεθίλεζε ν ζεζκφο ηεο Κεπνπξηθήο έθζεζεο Κεθηζηάο, κε πξνζπάζεηεο ησλ Σαξζή Δπθιείδε, Έιιεο Μαιάκνπ, Άλλαο Γήκα θαη πνιιψλ άιισλ. Σα 1937, 1938 θαη 1939 νη εθζέζεηο ζην Άιζνο νξγαλψζεθαλ απφ ηελ Σνπξηζηηθή Δπηηξνπή ηεο Κεθηζηάο, «ππφ ηελ πςειήλ πξνζηαζίαλ ηεο Α.Μ. ηνπ Βαζηιέσο». Σν 1940 δηαθφπεθαλ, ιφγσ ηνπ πνιέκνπ. Γεθαέμη ρξφληα αξγφηεξα, ην 1956, θαζηεξψλεηαη σο εηήζηα γηνξηή ησλ ινπινπδηψλ ζηε Κεθηζηά θαη πιαηζηψλεηαη κε άιιεο πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο. Απφ ηνπο Κεθηζηψηεο πνπ πξσηνζηάηεζαλ ζηελ νξγάλσζε Αλζνθεπνπξηθψλ Δθζέζεσλ δηαθξίλνληαη ν Δπαγ. Παπαζηξάηνο θαη ν Κσλ/λνο Γνπιηκήο, δηαθεθξηκέλνο λνκηθφο θαη πξσηνπφξνο βνηαλνιφγνο. Ζ ζπιινγή ηνπ απνηέιεζε έλαλ απφ ηνπο πξψηνπο ππξήλεο ηνπ Μνπζείνπ Φπζηθήο Ηζηνξίαο ζηελ Κεθηζηά. Σν 1937 ε Κεθηζηά βξηζθφηαλ ζε ηέηνηα θαιιηηερληθή άλζεζε, ψζηε ε θηιφηερλε Διέλε Δπθιείδε έπεηζε ηνλ Μεηξφπνπιν λα δηεπζχλεη κε ηελ Κξαηηθή Οξρήζηξα ηελ «Πνηκεληθή» ηνπ Μπεηφβελ θάησ απφ ηα πιαηάληα, ζηνλ Κνθθηλαξά. Ζ Κνηλφηεηα έθαλε πξψηε θνξά ηφηε ην δξφκν Κεθηζηά- Κνθθηλαξά. Σνλ θάξδπλε, ηνλ έζηξσζε θαη θχηεςε πεχθα απφ ηηο δχν ηνπ κεξηέο. Σν ζπνπδαηφηεξν, έθαλε έλαλ πξφρεηξν ειεθηξνθσηηζκφ πνπ θαηέζηεζε δπλαηή ηε ζπλαπιία. Μηα ζπλαπιία πνπ είρε κεγάιε απήρεζε. έλαλ ηνπξηζηηθφ νδεγφ ηνπ 1907, δηαπηζηψλεηαη φηη νη ηδεξφδξνκνη Αηηηθήο έρνπλ απφ ηηο 5 ην πξστ σο ηηο ην βξάδπ θάζε κία ψξα ζρεδφλ δξνκνιφγην Αζήλα-Κεθηζηά θαη αληηζηξφθσο. Σφηε ήηαλ πνπ άξρηζαλ λα δεκηνπξγνχληαη θαη νη πεξίθεκνη θεθηζηψηηθνη θήπνη. ζνη απνθάζηδαλ λα ρηίζνπλ ην εμνρηθφ ηνπο αγφξαδαλ εθηάζεηο ηεξάζηηεο. Ζ έπαπιε Καδνχιε πνπ ζε κέξνο ηνπ θήπνπ ηεο ρηίζηεθε ην Ννζνθνκείν Αηπρεκάησλ, ην κεγάιν θηήκα πγγξνχ, ε Γεσξγηθή ρνιή, ηα Αλάβξπηα θαη ην πεξίθεκν Καιπθηάθη θνληά ζην ξέκα ηεο Υειηδνλνχο. Οιφθιεξν ζρεδφλ ην θέληξν ηεο Κεθηζηάο, ην είρε αγνξάζεη ην 1833 ν ηέθαλνο Γ. Γεσξγαληάο, έκπνξνο απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, πνπ ην 1821 είρε θαηαθχγεη ζηελ Οδεζζφ θη απφ εθεί ήξζε ζηελ Διιάδα ηελ επνρή ηνπ Καπνδίζηξηα. Γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ πινπζηφηαηνπ πξαζίλνπ βνήζεζαλ ηα άθζνλα λεξά ηνπ Κνθθηλαξά, ηα νπνία κάιηζηα ζηνλ θαηξφ ηεο κεγάιεο ιεηςπδξίαο έζσζαλ ηελ Αζήλα. Ήηαλ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο Κεθηζηάο απηά ηα κεγάια θηήκαηα πνπ αγθάιηαδαλ θάζε ζπίηη. Ζ θαηαζηξνθή ηεο άξρηζε αθξηβψο φηαλ νηθνπεδνπνηήζεθαλ απηά ηα θαηαπξάζηλα θνκκάηηα, κε ηε ζηελή ζχγρξνλε αληίιεςε ρξεζηκνπνίεζε ηεο γεο. 43

44 4.4.- Κέληξα Πνιηηηζκνχ ηεο Κεθηζηάο ΓΖΜΟ ΚΖΦΗΗΑ ΜΟΤΔΗΟ ΜΠΔΝΑΚΖ ΜΟΤΔΗΟ ΓΔΧΡΓΗΟΤ ΓΡΟΗΝΖ ΜΟΤΔΗΑ ΜΟΤΔΗΟ ΓΟΤΛΑΝΓΡΖ ΦΤΗΚΖ ΗΣΟΡΗΑ ΠΗΝΑΚΟΘΖΚΖ ΚΟΤΒΟΤΣΑΚΖ ΚΗΡΩΝΔΗΟ ΜΟΤΔΗΟ ΠΟΛΤΥΡΟΝΟΠΟΤΛΟΤ ΚΔΝΣΡΟ ΓΑΗΑ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΟ ΜΟΤΔΗΟ ΓΖΜΟΤ ΚΖΦΗΗΑ 44

45 ΜΟΤΔΗΟ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΩΝ ΟΣΔ ΟΣΔ ΑΔ ΛΑΟΓΡΑΦΗΚΟ ΜΟΤΔΗΟ ΔΝΩΖ ΜΗΚΡΑΗΑΣΩΝ Ν. ΔΡΤΘΡΑΗΑ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΖ ΤΛΛΟΓΖ ΚΖΦΗΗΑ ΝΟΜΗΚΑ ΠΡΟΩΠΑ ΓΖΜΟΗΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ ΝΠΓΓ ΠΟΛΗΣΗΜΟΤ & ΑΘΛΖΣΗΜΟΤ ΓΖΜΖΣΡΗΟ ΒΗΚΔΛΑ Αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο Γεκνηηθφ Γπκλαζηήξην Η. Εεξίλεο Αζιεηηθφ Κέληξν Πνιηηείαο Γπκλαζηήξην Καιατηδήο Γήπεδν Φ. Βαξδαμήο ΝΠΓΓ ΑΝΘΟΚΟΜΗΚΖ ΔΚΘΔΖ ΓΖΜΟΤ ΚΖΦΗΗΑ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΜΔΡΗΜΝΑ ΓΖΜΟΤ ΚΖΦΗΗΑ θνηλσληθή πνιηηηθή ζε ηνπηθφ επίπεδν νινθιεξσκέλε παξνρή ππεξεζηψλ θνηλσληθήο θξνληίδα ΚΔΜΜΔ (Πνεσματικό Κέντρο Νέας Ερσθραίας) Σν (Κ.E.M.M.Δ) είλαη απηνηειέο Ννκηθφ Πξφζσπν Γεκνζίνπ Γηθαίνπ. Ζ έδξα ηνπ βξίζθεηαη ζηε Γεκνηηθή Δλφηεηα Νέαο Δξπζξαίαο ηνπ Γήκνπ Κεθηζηάο θαη ζηεγάδεηαη ζηε Βίια Κψζηα επί ηεο νδνχ Λνπθή Αθξίηα 4, ζηε Νέα Δξπζξαία. θνπφο ηνπ είλαη ε πεξηζπιινγή, δηάζσζε, δηαηήξεζε, κεηάδνζε θαη πξνβνιή ησλ ζηνηρείσλ ηεο ηζηνξίαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ ησλ Διιήλσλ ηεο θαζ' εκάο ιεγνκέλεο Αλαηνιήο 45

46 θαη εηδηθφηεξα ηεο Δξπζξαίαο Υεξζνλήζνπ, πνπ θαηνηθνχλ ζήκεξα ζε νπνηνδήπνηε κέξνο ηεο Διιάδαο ή ηνπ θφζκνπ. Δθδειψζεηο κηθξαζηαηηθήο κλήκεο, πνπ γίλνληαη θάζε επηέκβξην κε ηνλ ηίηιν "Αιινηηλέο παηξίδεο". ΠΡΟΝΟΖ (2002) ΚΔΝΣΡΟ ΠΡΟΛΖΦΖ ΣΧΝ ΔΞΑΡΣΖΔΧΝ & ΠΡΟΑΓΧΓΖ ΦΤΥΟΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΤΓΔΗΑ ΓΖΜΟΤ ΚΖΦΗΗΑ ΥΟΡΩΓΗΑ ΚΖΦΗΗΑ 1937 Γηαθξίζεηο ζε παλειιαδηθά Φεζηηβάι Έζνδα απφ κέιε, εηήζηα δεκνηηθή επηρνξήγεζε θαη απφ εθδειψζεηο πνπ δηνξγαλψλεη Ζ Αξρηηεθηνληθή θιεξνλνκηά ηεο Κεθηζηάο Έλα κέξνο ηεο αηζζεηηθήο ηεο, αιιά θαη ηελ ηθαλφηεηα αλάθιεζε ηεο κλήκεο, ε Κεθηζηά ην νθείιεη ζηελ αξρηηεθηνληθή ησλ θηηξίσλ ηεο ηα νπνία αθεγνχληαη έλα κεγάιν θνκκάηη απφ ηελ ηζηνξία ηεο. ε κηαλ επνρή πνπ ε αξρηηεθηνληθή δελ εξρφηαλ ζε αληίζεζε κε ηε θχζε, ε Κεθηζηά δελ κπνξνχζε παξά λα εκπλεχζεη γλσζηνχο αιιά θαη άγλσζηνπο αξρηηέθηνλεο. Οη σξαίνη θήπνη, ην πνιχ πξάζηλν, νη πιαγηέο ηεο Πεληέιεο πνπ ζβήλνπλ καιαθά, ε πεδηάδα απφ ηελ άιιε πνχ, φηαλ ηε ρξπζψλεη ην ειηνβαζίιεκα, θάλεη ηνλ φγθν ηεο Πάξλεζαο λα αησξείηαη ζρεδφλ ζην θσο, ηα άθζνλα λεξά πνπ ζπκπιεξψλνπλ ηελ εηδπιιηαθή εηθφλα, ηνπο έδσζαλ ηδέεο πνπ μέθεπγαλ απφ ην ζπκβαηηθφ. Αθφκα θαη ηα μελφθεξηα ζηνηρεία πξνζαξκφζηεθαλ ζηε γιχθα ηνπ θεθηζηψηηθνπ ηνπίνπ. Δθθεληξηθέο θαηαζθεπέο «άξ λνπβψ», μπιφγιππηεο «ξνπζηίθ» δηαθνζκήζεηο, απφερνη απφ ηε βηθησξηαλή 46

47 αξρηηεθηνληθή-θαζψο πνιινί Έιιελεο ηνπ εμσηεξηθνχ έθαλαλ ζεξηλά ζπίηηα ζηελ Κεθηζηά- «θαληαζίεο» κε πχξγνπο θαη επάιμεηο, φια έγηλαλ απνδεθηά θαη εγθιηκαηίζηεθαλ κε θπζηνινγηθφ ηξφπν ζηε ραξά πνπ ππνβάιιεη ν θαηαπξάζηλνο ρψξνο. Ο λενθιαζηθηζκφο έγηλε ζηελ Κεθηζηά πην αλάιαθξνο. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο πινπηίζηεθε κε ζηνηρεία πνηεηηθά, κε ιεπηνκέξεηεο πνπ απνθαιχπηνπλ θάπνηνλ ηδηαίηεξν νίζηξν θαη μεθεχγνπλ απφ ηα απζηεξά πξφηππα. Αθφκα θαη ν Δξλέζηνο Σζίιιεξ, πνπ ε καγεία ηεο ειιεληθήο αξραηφηεηαο ηνλ θξάηεζε ζηελ Διιάδα 63 ρξφληα, ζηελ Κεθηζηά θηλείηαη απειεπζεξσκέλνο απφ ηα ππνδείγκαηα ηνπ «κέηξνπ». Σα πέηξηλα ζπίηηα ηνπ ζην ηξνθχιη έρνπλ απαιιαγεί απφ ηα γχςηλα θνζκήκαηα, ηα αεηψκαηα θαη ηηο θνιφλεο. Υαξηησκέλεο δσγξαθηζηέο ππνγξακκίδνπλ ηα μχιηλα ζηνιίδηα ηεο ζηέγεο, αλαθαιψληαο θάπνηα πνκπεταλή αλάκλεζε. Σν ζπίηη κάιηζηα πνπ ζρεδίαζε ην 1900 ή ην 1901, κέζα ζ έλα θηήκα 44 ζηξεκκάησλ, γηα ηελ νηθνγέλεηα ηνπ Γεσξγίνπ Γεσξγαληά, είλαη νινθάλεξα θακσκέλν γηα ηελ απφιαπζε ηεο εμνρήο. Μεγάιε βεξάληα κε ζέα πξνο ηνλ Τκεηηφ θαη ηελ Πεληέιε, κε ζθάιεο πνπ θαηεβαίλνπλ απαιά πξνο ηνλ θήπν, πηέξπγεο γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο δξνζηάο, αλεκνδείθηεο θαη ππξγίζθνο. «Η επαλαθνξά απηνύ ηνπ θενπδαξρηθνύ ζπκβόινπ σο αξρηηεθηνληθνύ λεσηεξηζκνύ 47

48 γξάθεη ν Γεκήηξεο Παπαζηάκνο ζηε κνλνγξαθία ηνπ Δξλέζηνο Σζίιιεξ -εκθαλίδεηαη εηο ηα κεηά ην 1870 ζρέδηά ηνπ θαη ζπλδέεηαη νπσζδήπνηε κε ηελ ελζξόληζε ηνπ βαζηιέσο Γεσξγίνπ Α» Ο ζηδεξφδξνκνο ζπλεηέιεζε ζηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ηεο Κεθηζηάο θαη ζηελ αλέιημή ηεο ζε ζπνπδαίν παξαζεξηζηηθφ θέληξν, κε δηεζλή πξνβνιή. Σα μελνδνρεία άξρηζαλ λα μεθπηξψλνπλ ην έλα κεηά ην άιιν θαη λα ζπγθεληξψλνπλ πιήζνο παξαζεξηζηψλ αιιά θαη ζεκαληηθέο πξνζσπηθφηεηεο. Σν Renaissance απφ ηα πξψηα ζηελ είζνδν ηεο Κεθηζηάο απέλαληη απφ ηνπο Αγίνπο αξάληα (πξηλ κεηαθεξζνχλ), ην GD Hotel de Kifissia, φπσο ήηαλ ηφηε γλσζηφ, ζηε πιαηεία Πιαηάλνπ, ην GRANDE BRETAGNE θαη ηα ΑΗΓΛΖ θαη ΠΛΑΕΑ, ηα νπνία θηίζηεθαλ ελσκέλα. 48

49 Σν Κεθαιάξη, εμνρή ηεο Κεθηζηάο ηφηε, ηξάβεμε ηδηαίηεξα ηελ πξνζνρή ησλ θπζηνιαηξψλ. Απφ ηα πξψηα μελνδνρεία, ην κηθξφ Πεληειηθφ, ε παλζηφλ Μχινο θηηζκέλε πάλσ ζην παιηφ λεξφκπιν ηνπ Κεθαιαξίνπ, ην ΠΤΡΝΑ πνπ ζχρλαδε ν νθ. Βεληδέινο, ην ΑΠΔΡΓΖ, ην ΔΗΛ, ην ΠΔΝΣΔΛΗΚΟ, ην ΘΔΟΞΔΝΗΑ, ην ΠΑΛΛΑ θ.α. Έλα κέξνο ηεο αηζζεηηθήο ηεο, αιιά θαη ηελ ηθαλφηεηα αλάθιεζεο ηεο κλήκεο, ε Κεθηζηά ην νθείιεη ζηελ αξρηηεθηνληθή ησλ θηηξίσλ ηεο ηα νπνία αθεγνχληαη ηελ ηζηνξία ηεο. Αλαηξέρνληαο πίζσ ζηα ρξφληα πνπ πξσηάξρηζαλ λα μεθπηξψλνπλ απηά ηα ζπίηηα ζηελ Κεθηζηά, πεξίπνπ απφ ην 1870, ζηελ Διιάδα είρε αξρίζεη λα εθδειψλεηαη ε αλνξζσηηθή πξνζπάζεηα ηνπ Υαξηιάνπ Σξηθνχπε ( ). Ζ πξσηνεκθαληδφκελε εμνρηθή θαηνηθία ζηελ Κεθηζηά, θαζξέθηηδε Δπξσπατθέο ηάζεηο θαη ηερλνηξνπίεο πνπ, παξ φιε ηελ αληηθαηηθή ηνπο πνηθηιία, θαηάθεξαλ λα εληαρζνχλ αξκνληθά ζην ηδηφηππν ηνπίν ηεο θαη ραξαθηήξηζαλ κηα ζεκαληηθή επνρή ηεο λεφηεξεο κεηεπαλαζηαηηθήο ηζηνξίαο καο. Οη αιιαγέο μεθίλεζαλ ην 1834, φηαλ ε Αζήλα αλαθεξχρζεθε επίζεκα πξσηεχνπζα ηνπ λένπ ειιεληθνχ θξάηνπο. Σν κεζαησληθφ ρσξηφ-έσο ηφηε-άξρηζε λα κεηακνξθψλεηαη ζε λενθιαζηθή πνιηηεία, έηζη φπσο ηελ είραλ νξακαηηζζεί δχν λεαξνί ηφηε αξρηηέθηνλεο, ν ηακάηηνο Κιεάλζεο θαη ν Γεξκαλφο Eduard Schaubert. Απφ ηα πξψηα βήκαηα ε λενθιαζηθή αξρηηεθηνληθή έγηλε απνδεθηή σο επίζεκνο εζληθφο ξπζκφο, κνλαδηθφ θαηλφκελν ζηελ ηζηνξία ηεο ηέρλεο, δηφηη επηζεκαίλεη έλα ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο πλεπκαηηθφ αληηδάλεην: Έλα πνιηηηζηηθφ θίλεκα πνπ εηζάγεηαη απφ ην εμσηεξηθφ αιιά πνπ νπζηαζηηθά επηζηξέθεη ζηνλ ηφπν πνπ δεκηνπξγήζεθε θαη απφ φπνπ εμήρζεζαλ νη βαζηθέο ηδέεο ηνπ θαη νη γελλεηηθέο κνξθέο ηνπ! Αλ θαη έρεη επηθξαηήζεη λα απνδίδεηαη ε εηζαγσγή, φζν θαη ε επηθξάηεζε, ηνπ αξρηηεθηνληθνχ θιαζηθηζκνχ ζηνλ ζσλα θαη ζηελ παξνπζία ησλ Βαπαξψλ ζηελ Διιάδα, ελ ηνχηνηο είζνδνη θιαζηθψλ ξπζκψλ ζηελ Διιάδα έρνπλ ζεκαλζεί θαη ζε άιιεο ρξνληθέο πεξηφδνπο, παιαηφηεξε ησλ νπνίσλ είλαη ζηα Ηφληα λεζηά κέζσ κηαο εμειιεληζκέλεο 49

50 πζηεξναλαγελλεζηαθήο ξπζκνινγίαο. Οη δηάθνξεο επαχιεηο, ζπρλά ζαλ μεθνιιεκέλεο δσγξαθηέο απφ ηελ Κεληξηθή Δπξψπε, φπσο παξαηεξεί ζε ζρεηηθή κειέηε ηνπ ν Κεθηζηψηεο αξρηηέθηνλαο Πάλνο Ραπηφπνπινο, άξρηζαλ λα μεθπηξψλνπλ. κέζα ζην αηηηθό ηνπίν θαη λα μερσξίδνπλ κε ηηο θεθιηκκέλεο ζηέγεο ηνπο, ηνπο ππξγίζθνπο, ηηο εκηθπθιηθέο ζθάιεο θαη ζπρλά ηηο εθθεληξηθέο αξρηηεθηνληθέο δηαθνζκήζεηο ηνπο. Πνηθηιία ξπζκώλ θάζε είδνπο ξπζκόο θαη ζηπι, άιινηε ακηγήο θαη άιινηε ζε παξαιιαγή ή ζύκκεημε, ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα απνδνζνύλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο βίιαο πνπ ηα κέξε ηεο ήηαλ ζπλήζσο δηακνξθσκέλα ζε αληίγξαθα κεζαησληθώλ πύξγσλ, κηθξώλ αλαγελλεζηαθώλ παιαηηώλ, Βπδαληηλώλ εθθιεζηαζηηθώλ θηηζκάησλ ή ηέινο θιαζζηθώλ Ιηαιηθώλ εμνρηθώλ θαηνηθηώλ. Σα ηππνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο δελ εκπόδηδαλ ηελ άλεζε θαη ηε ιεηηνπξγηθόηεηα πνπ απαηηνύζαλ νη ηδηνθηήηεο ηνπο. Σν δε ζρήκα ηνπο-ζε αληίζεζε κε ηα αζηηθά κέγαξα-δελ ήηαλ έλαο απιόο θύβνο αιιά απνηειείην από πνιινύο όγθνπο, επηηεδεπκέλα αζύκκεηξνπο, ηνλίδνληαο ην ξνκαληηθό γξαθηθό ηνπο ραξαθηήξα. Αλακθηζβήηεηα νη βίιεο ηεο Κεθηζηάο είλαη δεκηνπξγίεο κηαο κεηαβαηηθήο επνρήο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ξεπζηφηεηα θαη αζάθεηα ηδενινγηθψλ πξνζαλαηνιηζκψλ, αλαθαηαηάμεηο ησλ αηζζεηηθψλ αμηψλ αιιά θαη απφ ηελ άθξηηε αλαδήηεζε δηεζλψλ αξρηηεθηνληθψλ πξνηχπσλ ΒΗΛΑ ΚΑΕΟΤΛΖ Ζ Βίια απηή ήηαλ ηδηνθηεζία ηνπ Ρνδίηε κεγαινεπηρεηξεκαηία απφ ηελ Αίγππην, Νηθνιάνπ Καδνχιε, ν νπνίνο έθηηζε ηε Βίιια γηα ζεξηλή δηακνλή δηθή ηνπ θαη ηεο θφξεο ηνπ Ησάλλαο. 50

51 Ζ Βίια Καδνχιε ππνζηεξίδεηαη φηη θηίζζεθε γχξσ ζηα ηα 1900, πνπ εγθαηαζηάζεθε εθεί ν Κεθηζηψηεο επηζηάηεο, Οξθαλφπνπινο, ε Βίιια ήηαλ αξθεηψλ εηψλ. Ο Νηθφιανο Καδνχιεο, πνπ ήηαλ εγθαηεζηεκέλνο ζηελ Αιεμάλδξεηα, έθηηζε απηή ηε Βίιια θαη ηε ράξηζε ζηελ θφξε ηνπ. Ήηαλ φκνξθε ζαλ παιάηη, ζηε κέζε ελφο πξαγκαηηθνχ παξαδείζνπ 150 ζηξεκκάησλ. Σα σξαία θαη πεξήθαλα καξκάξηλα ιηνληάξηα, πνπ θνζκνχλ ηνλ πξναχιην ρψξν εθαηέξσζελ ηεο θεληξηθήο εηζφδνπ, ήηαλ έξγν ηνπ γλσζηνχ γιχπηε Γεκ. Φηιηππφηε ( ). Ζ καξκαξνγιππηηθή θαηαζθεπή ηνπο καξηπξεί ηελ ηέρλε ηνπ θαιιηηέρλε. ηνπο ρψξνπο ηεο γίλνληαλ ιακπξέο δεμηψζεηο κε ηε ζπκκεηνρή κεγάισλ πξνζσπηθνηήησλ ηεο πνιηηηθήο, ηεο επηζηεκνληθήο θαη πλεπκαηηθήο δσήο ηεο Αζήλαο. Ο θήπνο ηεο είρε απ φια ηα θξνχηα. Δίρε θάηη ξνδηέο, θαξάβεια φπσο ηηο έιεγαλ, πνπ ηα ξφδηα ηνπο δχγηδαλ έλα θηιφ ην θαζέλα. Δίρε θαη πνιιέο θνπληνπθηέο. Οιφθιεξν ην δξνκάθη, πνπ νδεγνχζε ζην ζπίηη ηνπ επηζηάηε, ήηαλ γεκάην κε ισηηέο. Ο θήπνο πνηηδφηαλ απφ ηελ ακπνιή, πνπ μεθηλνχζε απφ ην Κεθαιάξη, δηέζρηδε ην θηήκα θαη ζπλέρηδε ζην Μαξνχζη. Γηα λα πνηηζζεί ν κηθξφο παξάδεηζνο ηεο Βίιαο, ρξεηαδφηαλ γηα ηξηάληα ψξεο Κεθαιαξηψηηθν λεξφ. ην θηήκα Καδνχιε δνχιεπαλ είθνζη άλδξεο θαη δέθα γπλαίθεο. ην θηήκα είραλ αγειάδεο, πξφβαηα θαη άιια δψα, πνπ 51

52 θπζηθά ηα πεξηπνηφηαλ ην πξνζσπηθφ. ηελ άθξε ηνπ θηήκαηνο ππήξραλ ζπηηάθηα, ζηα νπνία θαηνηθνχζαλ φζνη δνχιεπαλ ζ απηφ. Σε κεγάιε θεληξηθή είζνδν ηνπ θήπνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ κφλν νη ηδηνθηήηεο. Σν πξνζσπηθφ ρξεζηκνπνηνχζε πάληνηε ηελ πιατλή είζνδν, ζην κηθξφ δξνκάθη. Ζ είζνδνο ηνπ επηζηάηε ήηαλ ζην πίζσ κέξνο ηνπ θηήκαηνο, ζην θνκκάηη πνπ ζήκεξα αλήθεη ζην Ννζνθνκείν ΚΑΣ. ην πίζσ θάησ κέξνο ηεο Βίιαο ππάξρεη έλα ζηξνγγπιφ δσκάηην. Απηφλ ηνλ ρψξν ν Κάδαθιεο, ν πξψηνο άληξαο ηεο Ησάλλαο, ηνλ ρξεζηκνπνηνχζε γηα ζέαηξν. ηαλ έιεηπε ε γπλαίθα ηνπ, έθεξλε ζεαηξίλεο απφ ην εμσηεξηθφ. πγθεληξψλνληαλ επίζεο εθεί θαη δηάθνξνη βακβαθέκπνξνη θίινη ηνπ. Κάπνηα κέξα ε γπλαίθα ηνπ, Ησάλλα, επηζηξέθνληαο απφ ην ηαμίδη, ηνπο βξήθε εθεί ζπγθεληξσκέλνπο λα δηαζθεδάδνπλ. Εήιεςε θαη ρψξηζε κε ηνλ Κάδαθιε. Ζ Ησάλλα παληξεχηεθε ηνλ Παλαγηψηε Αξηζηφθξσλνο, ν νπνίνο ήηαλ κειεηεηήο ηνπ Πιάησλα θαη θάηνρνο ηεξάζηηαο βηβιηνζήθεο, πεξίθεκεο γηα ηνλ πινχην θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ζπγγξακκάησλ ηεο. Δπηζπκνχζε λα κεηαηξέςεη ηα 25 δσκάηηα ηεο Βίιιαο ζε Κέληξν Πιαησληθψλ πνπδψλ. Αξγφηεξα, ν Αξηζηφθξσλ, πξφζζεζε ζηε βίια ηνλ θσλνεηδή ηξνχιν κε ην ισηφ ζηελ θνξπθή, έηζη φπσο δηαηεξείηαη θαη ζήκεξα. Χο ρξφλνο θαηαζθεπήο ηνπ ηξνχινπ εθηηκάηαη ην Καηά ηελ πεξίνδν ηεο Καηνρήο ε Βίια Καδνχιε επηηάρζεθε απφ ηνπο Γεξκαλνχο. Υξεζηκνπνηήζεθε αξρηθά σο γεξκαληθφ θξνπξαξρείν. ηεγάζζεθε επίζεο ην αξρεγείν ησλ SS. ηε 52

53 ζπλέρεηα ρξεζηκνπνηήζεθε σο Ννζνθνκείν ησλ Γεξκαλψλ αμησκαηηθψλ. Οη Γεξκαλνί, φκσο, γλσξίδνληαο ηελ αμία ηεο Βίιιαο, φρη κφλνλ δελ πξνθάιεζαλ ηελ παξακηθξή θαηαζηξνθή, αιιά ηελ ζπληήξεζαλ, ηελ δηαηήξεζαλ θαη ηελ δηαθχιαμαλ σο θφξε νθζαικνχ. Σν 1953 ρξεζηκνπνηήζεθε ζαλ Κέληξν Πεξίζαιςεο ζεηζκνπαζψλ ηνπ Ηνλίνπ θαη ην 1964 πνπιήζεθε απφ ηνπο θιεξνλφκνπο ζην ΗΚΑ. έλα θνκκάηη ηνπ θηήκαηνο πνπ έθζαλε κέρξη ηελ Πεχθε θαη ην Μαξνχζη θηίζζεθε ην Κ.Α.Σ. Σν 1979 έγηλε ξπκνηφκεζε, κε απνηέιεζκα λα πεξάζεη δξφκνο κπξνζηά απφ ηε Βίιια θαη λα θνπεί ζηα δχν ην νηθφπεδν. ηε ζπλέρεηα, ηε βίια Καδνχιε πεξηήιζε ζηε θπξηφηεηα ηνπ ηφηε ΤΠΔΥΧΓΔ. Σνλ Ηνχιην ηνπ 1995 απνθαζίζζεθε ε απνθαηάζηαζε ηνπ θηεξίνπ. Έηζη, χζηεξα απφ πάξα πνιιά ρξφληα ε Βίια Καδνχιε επαλήιζε ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή. Με ηελ εγθαηάζηαζε δε ηνπ Δζληθνχ Γηθηχνπ Πιεξνθνξηθήο-Πεξηβάιινληνο ζα γίλεηαη θαηαγξαθή, επεμεξγαζία θαη αμηνιφγεζε ησλ πιεξνθνξηψλ πεξηβάιινληνο ηεο ρψξαο, ζηνηρεία ηα νπνία δηνρεηεχνληαη κέζσ ζπζηήκαηνο ππνινγηζηψλ ζην επξσπατθφ θέληξν, πνπ εδξεχεη ζηελ ηνθρφικε. ΔΠΑΤΛΖ ΑΣΛΑΝΣΗ Ζ έπαπιε Αηιαληίο θηίζζεθε ζηελ νδφ Πεζκαδφγινπ 10, κέζα ζε ρψξν 14 ζηξεκκάησλ ην 1897, απφ νηθνγέλεηα εθνπιηζηψλ, κφληκα εγθαηεζηεκέλε ζηε Ν. Τφξθε, πνπ ήηαλ θαη εθδφηεο ηεο εθεκεξίδαο «Αηιαληίο». Αξρηηέθηνλαο ηνπ έξγνπ είλαη ν Δξλέζηνο Σζίιιεξ θαη νηθνδνκήζεθε ην 1897 γηα ηνλ φισλα Βιαζηφ, εθδφηε ηεο ειιελφθσλεο εθεκεξίδαο ηεο Νέαο Τφξθεο Αηιαληίο. Οη αξρηθνί ηδηνθηήηεο, Μαξία θαη Διέλε Καββαδία, πνχιεζαλ ηελ έπαπιε ζηνλ αληςηφ ηνπο φισλα Βιαζηφ, ν νπνίνο ηελ επηζθεχαζε θαη θαηνίθεζε ζ απηήλ γηα δχν ρξφληα. Σν θηίζκα απνηειείηαη απφ δχν νξφθνπο. Σν ηζφγεην εμσηεξηθά δηαζέηεη κία ζηεγαζκέλε ζηνά πνπ πεξηβάιιεηαη απφ πεξηζηχιην κε εκηθπθιηθά ηφμα. Ζ ζηνά απηή δεκηνπξγεί έλαλ εμψζηε ζηνλ επάλσ φξνθν, ν νπνίνο ζηηο δχν πιεπξέο είλαη ζηεγαζκέλνο κε ζηαπξνζφιηα. Ζ ιηζνδνκή απνηειείηαη απφ πειεθεηέο πέηξεο. ηνλ εμψζηε ππάξρεη δηαθφζκεζε κε δσγξαθηθέο παξαζηάζεηο πνπ παξαπέκπνπλ ζηελ Πνκπεία. Ζ αξρηηεθηνληθή θαηαζθεπή δίλεη έκθαζε ζηε ζπκκεηξία. Σν θηήξην δηαζέηεη πνηθηιία, ε νπνία δέλεη αξκνληθά κε ηε ζπκκεηξία ηνπ ζπλφινπ. Ο Σζίιιεξ πξνζπάζεζε λα δψζεη κηα άιιε δηάζηαζε ζηνλ λενθιαζηθηζκφ, εηζάγνληαο ειεπζεξία ζηελ αξρηηεθηνληθή ζχλζεζε κε ηε ρξήζε γλήζησλ λενθιαζηθψλ γξακκψλ. 53

54 ηε ζπλέρεηα ε έπαπιε λνηθηάζζεθε θαη ραξαθηεξίζζεθε απφ ην ΤΠΠΔ σο έξγν ηέρλεο θαη σο θηίξην πνπ ρξεηάδεηαη εηδηθή θξαηηθή πξνζηαζία. Καηφπηλ πεξηήιζε ζηελ θπξηφηεηα ηνπ Αλέζηε Γηαθνδεκήηξε, ν νπνίνο ηελ επηζθεχαζε θαη ηελ θαηνηθεί. ΒΗΛΑ ΠΡΩΣΟΠΑΠΑΓΑΚΖ Ζ Βίια Πξσηνπαπαδάθε ζηελ νδφ Σαηντνπ, είλαη έλα απφ ηα πνιιά θιαζηθά θηίξηα αξηζηνπξγήκαηα, πνπ έθηηζε ν δηάζεκνο Βαπαξφο αξρηηέθηνλαο Δξλέζηνο Σζίιεξ, πνπ ήξζε ζηελ Διιάδα ην Κηίζηεθε ζην 1897 θαη ήηαλ έλα ζαχκα αξρηηεθηνληθήο, κε πνιιέο ζηέγεο, θακάξεο θαη ηεξάζηηεο βεξάληεο. Σα νμπθφξπθα ζηνηρεία πνπ ππάξρνπλ ζηε ζηέγε απνηεινχλ ραξαθηεξηζηηθά ηεο γνηζηθήο αξρηηεθηνληθήο δηαθφζκεζεο. Οη δχν πιάγηεο φςεηο είλαη ζπκκεηξηθέο θαη ζπκπαγείο. Ζ δηακφξθσζε ησλ άθξσλ ησλ αεησκάησλ θαη νη νμπθφξπθεο δηαθνζκήζεηο ησλ γσληψλ ηνπ αεηψκαηνο δίλνπλ έκθαζε ζηνλ γνηζηθφ ξπζκφ ηεο θαηνηθίαο. 54

55 Σν θηήξην απηφ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ έγηλε άληξν ησλ Γεξκαλψλ, ησλ Άγγισλ, ησλ Ηηαιψλ θαη ησλ Γάιισλ. Λίγα ρξφληα αξγφηεξα ην θηήξην απηφ ζηέγαζε ηκήκα εξγνζηαζίνπ γλσζηήο ειιεληθήο εηαηξείαο πνπ θαηαζθεχαδε ςπγεία. ηε ζπλέρεηα ε Βίιια πέξαζε ζηα ρέξηα ηδσηηθνχ θνιεγίνπ, ν ηδηνθηήηεο (Σζανχζνγινπ) ηνπ νπνίνπ δαπάλεζε πνιιά ρξήκαηα γηα λα ην αλαπαιαηψζεη θαη λα ηνπ δψζεη ηελ παιηά ηνπ κνξθή. ην ζπίηη απηφ είρε πεξάζεη ηελ ηειεπηαία πεξίνδν ηεο δσήο ηνπ ν Γεκήηξηνο Βηθέιαο. 55

56 56

57 ΒΗΛΑ ΔΜΜΑΝΟΤΖΛ ΜΠΔΝΑΚΖ ηελ πεξηνρή ηξνθχιη, ζηελ νδφ Σαηντνπ, πξνβάιεη ραξνχκελε κέζα ζηε κεγαινπξέπεηά ηεο, ε Βίιια ηνπ εζληθνχ επεξγέηε Δκκαλνπήι Μπελάθε. Ζ Βίιια παξνπζηάδεη έλαλ εληππσζηαθφ αξρηηεθηνληθφ φγθν κε ηξηγσληθνχο ηξνχινπο. Ήηαλ θηηζκέλε ζε έθηαζε πεξίπνπ 25 ζηξεκκάησλ, έλα κέξνο ησλ νπνίσλ είρε αθηεξσζεί γηα ηελ εθηξνθή θαη θαηνηθία επηιεγκέλσλ ζεξακάησλ, πνπ ε νηθνγέλεηα ζπληεξνχζε κε πνιιή αγάπε. Μέζα δε ζην ρψξν πνπ ηελ πεξηέβαιιε, είραλ γίλεη πάξα πνιιέο εθδειψζεηο ζηα ηφζν φκνξθα ηξαπέδηα, πνπ ήηαλ δηαζθνξπηζκέλα θάησ απφ ηα παλχςεια δέληξα ηνπ θηήκαηνο ΠΤΡΓΟ & ΚΣΖΜΑ ΣΔΦΑΝΟΤ & ΠΖΝΔΛΟΠΖ ΓΔΛΣΑ ηε γσλία ησλ δξφκσλ Δκκαλνπήι Μπελάθε θαη ηεθάλνπ Γέιηα, ζρεδφλ απέλαληη απφ ηε Βίιια ηνπ Δκκαλνπήι Μπελάθε, πςψλεηαη ν πχξγνο έηζη ήηαλ γλσζηφ ην ζπίηη ζην νπνίν έδεζε ε Πελειφπε Γέιηα κε ηελ νηθνγέλεηά ηεο. Σν θηήκα ήηαλ ην γλσζηφ «Παβηγηφλ Ο.ΒΗΡ.ΑΛ», ζην νπνίν νη ηξείο θφξεο ηνπο, ε νθία, ε Βηξγηλία θαη ε Αιεμάλδξα, πέξαζαλ ηα σξαία μέλνηαζηα λεαληθά ηνπο ρξφληα. Σν «Παβηγηφλ Ο- ΒΗΡ-ΑΛ» πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ηα αξρηθά ησλ νλνκάησλ ησλ ηξηψλ θνξηηζηψλ ηεο Πελειφπεο θαη ηνπ ηέθαλνπ Γέιηα. Ο Πχξγνο νξζψλεηαη αλάκεζα ζε κεγάια θαηαπξάζηλα πεχθα. Οη ηνίρνη ηνπ θαη ηα παξάζπξά ηνπ κηινχλ ζε φπνηνλ ηα αληηθξίδεη κε ηε βνπβή γιψζζα ηεο ζησπήο. απηφλ ηνλ πχξγν άξρηζαλ νη πλεπκαηηθέο αλαδεηήζεηο ηεο Πελειφπεο Γέιηα, πνπ ηελ νδήγεζαλ ζηελ νινθιήξσζε θαη ζηε ζπλέρεηα ζην ζάλαην. Δδψ έγξαςε ηα βηβιία ηεο, ηα νπνία δηάβαζαλ θαη δηαβάδνπλ ηα Διιελφπνπια. Δθεί έγηλε ν πξφδξνκνο ηνπ εθιεθηνχ ειιεληθνχ παηδηθνχ βηβιίνπ. απηφλ ηνλ πχξγν πήξε ην κήλπκα φηη ε Αθαδεκία Αζελψλ ηεο απνλέκεη ην «Αξγπξνχλ Μεηάιιηνλ», γηα λα ηηκήζεη «ηελ φιελ επεξγεηηθήλ δξάζηλ ηεο» (1930). 57

58 4.6.- Θεζκηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ηεο Κεθηζηάο Σν 1870 δεκηνπξγείηαη ην πξψην θαηαζηαηηθφ ηεο θνηλφηεηνο ησλ Κεθηζησηψλ, κε ζθνπφ ηελ νηθνλνκηθή ηνπο αλεμαξηεηνπνίεζε. Σν θαηαζηαηηθφ πνπ απνηειείηαη απφ 20 άξζξα ππνγξάθεθε ζηηο 27 Ηνπιίνπ 1870 θπξίσο απφ κεγαινθηεκαηίεο. Απφ ην 1912 κε Βαζηιηθφ Γηάηαγκα ηνπ 1912, είρε αλαγλσξηζζεί ε πφιε σο ζέξεηξν θαη απφ ην 1958 σο ηνπξηζηηθφο ηφπνο, ην νπνίν ζεκαίλεη αλαγλψξηζε: θπζηθήο θαιινλήο αξραηνινγηθήο αμίαο θαη ηνπξηζηηθήο θίλεζεο Με ην δηάηαγκα ηεο (ΦΔΚ 48/1925), ν ζπλνηθηζκφο Κεθηζηά απνζπάζζεθε απφ ην Γήκν Αζελαίσλ θαη αλαγλσξίζζεθε σο Κνηλφηεηα. 58

59 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 : ΠΡΟΩΠΗΚΟΣΖΣΔ ΣΖ ΚΖΦΗΗΑ ηελ Κεθηζηά έδεζαλ ή πέξαζαλ κεγάιν κέξνο ηεο δσήο ηνπο, πνιινί γλσζηνί πνιηηηθνί ηεο λεψηεξεο Διιάδαο. Γελ είλαη δπλαηφλ λα ηνπο αλαθέξνπκε φινπο. Έηζη πεξηνξηδφκαζηε ζηνλ Θεφδσξν Γειηγηάλλε ( ), πξνηνκή ηνπ νπνίνπ έζηεζαλ νη Κεθηζηψηεο ζην Άιζνο ζε έλδεημε επγλσκνζχλεο γηα ηα φζα έθαλε γηα ην πξνάζηηφ ηνπο, ηνλ αείκλεζην Υαξίιαν Σξηθνχπε ( ), ηνλ Άζσ Ρσκάλν ( ), ππνπξγφ Δμσηεξηθψλ ζηελ θπβέξλεζε Γεσξγίνπ Θενηφθε, ηνλ εξστθφ Μαθεδνλνκάρν Παχιν Μειά, πνπ δηεηέιεζε Γήκαξρνο Αζελαίσλ απφ ην 1891 κέρξη ην χγρξνλνί ηνπο ν ηέθαλνο ηξέηη ( ) ππνπξγφο ησλ Οηθνλνκηθψλ ζηελ Κπβέξλεζε Εατκε, ν γηφο ηνπ Γεψξγηνο ( ), ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ζηελ Κπβέξλεζε Βεληδέινπ ( ) θαη Πξφεδξνο ηεο Αθαδεκίαο Αζελψλ. Αθφκε ν Ίσλ Γξαγνχκεο ( ), πνπ σο πξφμελνο ηεο Διιάδνο αλέπηπμε αμηφινγε εζληθή δξάζε ζην εμσηεξηθφ, ν δηαπξεπήο θεξθπξαίνο ηζηνξηθφο ππξίδσλ Λάκπξνπ ( ), πνπ ίδξπζε ηνλ θηινινγηθφ ζχιινγν Παξλαζζφο θαη δηεηέιεζε πξσζππνπξγφο ζηα δχζθνια ρξφληα ηνπ Γηραζκνχ ( ), ν πξσζππνπξγφο Αιέμαλδξνο Γηνκήδεο ( ), νη Σζαιδάξεο, νη Πεζκαδφγινπ, ν Θεκηζηνθιήο νθνχιεο ( ), ν ιφγηνο πνιηηηθφο Δπάγγεινο Αβέξσθ ( ), ν ππνπξγφο ηεο Έλσζεο Κέληξνπ Γεψξγηνο Μπισλάο ( ) θαη βεβαίσο-ζηα ηειεπηαία ρξφληα ηεο δσήο ηνπν Πξφεδξνο Κσλζηαληίλνο Καξακαλιήο( ). ηε κλήκε ηνπ Παχινπ Μειά, ηνλ νπνίν ζηήξημε ζηνλ αγψλα ηνπ κε ζαπκαζκφ θαη αγάπε ε εθθεληξηθή θφκηζζα Λνπίδα Νηε Ρηαλθνχξ, Κεθηζηψηεο ίδξπζαλ ην 1986 έλαλ νκψλπκν κνξθσηηθφ θαη πνιηηηζηηθφ ζχιινγν. ίγνπξα ζα αθνινπζήζνπλ θαη λένη ζχιινγνη θαη λέεο νξγαλψζεηο γηα λα ηηκεζνχλ θη άιιεο ιακπξέο πξνζσπηθφηεηεο ηεο Κεθηζηάο. Αλάινγε θαη ε παξνπζία ζε ηνχην ην θνκκάηη ηεο Αηηηθήο Γεο ησλ αλζξψπσλ ηνπ ρψξνπ ησλ Γξακκάησλ θαη ησλ Σερλψλ. Ήδε αλαθέξακε νξηζκέλνπο. Ο πνηεηήο Γεψξγηνο Γξνζίλεο ( ) ήηαλ ιάηξεο ηεο Κεθηζηάο. Σν ίδην θαη ε θινγεξή παηξηψηηζζα ζπγγξαθέαο Πελειφπε Γέιηα ( ), ν Άγγεινο ηθειηαλφο ( ), ν θηιφζνθνο θαη πνιηηηθφο Κσλζηαληίλνο Σζάηζνο κε ηε ζχδπγφ ηνπ Ησάλλα, ν κεγάινο εθπξφζσπνο ηνπ Νενειιεληθνχ Πλεχκαηνο Παλαγηψηεο Καλειιφπνπινο ( ). ηελ Κεθηζηά έδεζαλ αθφκε ν πνιπγξαθφηαηνο Θαλάζεο Γηνκήδεο Πεηζάιεο ( ), ν αθαδεκατθφο Κσλζηαληίλνο Σξππάλεο ( ) πνπ πξφζθεξε πνιιά ζηε δηάδνζε ησλ Διιεληθψλ Γξακκάησλ ζην εμσηεξηθφ, ε κεγάιε Κπβέιε, ν πνηεηήο θαη αλζξσπνιφγνο Άγηο Θέξνο (ινγνηερληθφ ςεπδψλπκν ηνπ πχξνπ Θενδσξφπνπινπ) ( ), ν ηαηξφο θαη πνηεηήο Γεψξγηνο Γειήο ( ), ν Κιέαλδξνο θαη ε Ρέλα Καξζαίνπ, ν Γηάλλεο Μαγθιήο (γελ. ζηα 1909), ν γιχπηεο θαη αθαδεκατθφο Γηάλλεο Παππάο, νη δσγξάθνη Γηάλλεο 59

60 Μφξαιεο θαη Κψζηαο Ληλάθεο ( ), ν αξραηνιφγνο Αιέμαλδξνο Φηιαδειθεχο ( ), πνπ σο έθνξνο αξραηνηήησλ θξφληηζε γηα ηηο πξψηεο νπζηαζηηθέο αλαζθαθέο ζηελ Κεθηζηά, ν κεγάινο καο θαξαγθηνδνπαίρηεο σηήξεο παζάξεο ( ) θ.α.. ιεο απηέο νη πξνζσπηθφηεηεο αιιά θαη πιεζψξα άιισλ Κεθηζησηψλ ηνπ ρηέο θαη ηνπ ζήκεξα έπαημαλ θαη παίδνπλ ην ξφιν ηνπο ζην θαζεκεξηλφ γίγλεζζαη ηεο πφιεο (θαη φρη κφλν) ζπλαπνηειψληαο ην πνιχηηκν έκςπρν πιηθφ πνπ θαηέζηεζε ηελ Κεθηζηά θέληξν Πνιηηηζκνχ θαη Γεκηνπξγίαο. Καη σο πξνο απηφ ην ηειεπηαίν δχζθνια ζα κπνξνχζε θαλείο λ αξλεζεί ηνπ ιφγνπ ην αιεζέο. Ζ ηζηνξία ηεο πφιεο καο είλαη ν θαιιίηεξνο αςεπδήο κάξηπξαο. Λφγσ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ρψξνπ ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη αδχλαην λα παξνπζηαζηνχλ φιεο απηέο νη πξνζσπηθφηεηεο πνπ ζπλδχαζαλ ην φλνκά ηνπο κε ην ζπκπαζεηηθφ πξνάζηην ησλ Αζελψλ. Έηζη ινηπφλ ζηηο παξαθάησ ζειίδεο παξνπζηάδνληαη ζεκαληηθέο πξνζσπηθφηεηεο, γηα ηηο νπνίεο ε Κεθηζηά απνηέιεζε γελέζιηα πφιε ή ηφπνο θαηνηθίαο ή αθφκα θαη πεγή έκπλεπζεο θαη δεκηνπξγίαο, αθήλνληαο πίζσ ηνπο έξγν πνπ καο ζπλνδεχεη κέρξη θαη ζήκεξα. 5.1 Δξλέζηνο Σζίιεξ Έλα κέξνο ηεο αηζζεηηθήο ηεο, αιιά θαη ηελ ηθαλφηεηα αλάθιεζεο ηεο κλήκεο, ε Κεθηζηά ην νθείιεη ζηελ αξρηηεθηνληθή ησλ θηηξίσλ ηεο ηα νπνία αθεγνχληαη ηελ ηζηνξία ηεο. Αλαηξέρνληαο πίζσ ζηα ρξφληα πνπ πξσηάξρηζαλ λα μεθπηξψλνπλ απηά ηα ζπίηηα ζηελ Κεθηζηά, πεξίπνπ απφ ην 1870, ζηελ Διιάδα είρε αξρίζεη λα εθδειψλεηαη ε αλνξζσηηθή πξνζπάζεηα ηνπ Υαξηιάνπ Σξηθνχπε ( ). Ο Δξλέζηνο Σζίιεξ γελλήζεθε ην 1837 ζηε αμνλία ηεο Γεξκαλίαο θαη πέζαλε ζηελ Αζήλα ην Δίλαη ν Γεξκαλφο αξρηηέθηνλαο, ν πην αληηπξνζσπεπηηθφο ηνπ Διιεληθνχ Κιαζηθηζκνχ. Ήξζε ζηελ Διιάδα γηα λα εξγαζζεί σο πιεξεμνχζηνο αξρηηέθηνλαο θαη εξγνιάβνο ηνπ Γαλνχ θαζεγεηή ηεο Αξρηηεθηνληθήο ζηε Βηέλλε, Θεφθηινπ Υάλζελ. Σφηε, ε Αζήλα ηνπ είρε θαλεί ζαλ έλα κεγάιν ρσξηφ. κσο, παξέκεηλε, παληξεχηεθε Διιελίδα, ηε νθία Γνχδνπ θαη έγηλε Έιιελαο ππήθννο. ηελ Διιάδα ν Σζίιιεξ ελψ ήηαλ ελήκεξνο γηα αξρηηεθηνληθά ξεχκαηα πνπ θπξηαξρνχζαλ ζηελ Δπξψπε, δηαηήξεζε θάπνην ειιεληθφ χθνο ζηηο θαηνηθίεο πνπ ζρεδίαζε, δεκηνπξγψληαο έλα απνθιεηζηηθφ ζηηι γηα ηηο βίιεο ηεο Αζήλαο θαη ηδηαίηεξα ηεο Κεθηζηάο. 60

61 . Ο λενθιαζηθηζκφο έγηλε ζηελ Κεθηζηά πην αλάιαθξνο. ε πνιιέο δε πεξηπηψζεηο πινπηίζηεθε κε ζηνηρεία πνηεηηθά, κε ιεπηνκέξεηεο πνπ απνθαιχπηνπλ θάπνηνλ ηδηαίηεξν νίζηξν θαη μεθεχγνπλ απφ ηα απζηεξά πξφηππα. Αθφκα ν Δξλέζηνο Σζίιιεξ, πνπ ε καγεία ηεο αξραηφηεηαο ηνλ θξάηεζε ζηελ Διιάδα εμήληα ηξία ρξφληα, ζηελ Κεθηζηά θηλείηαη απειεπζεξσκέλνο απφ ηα ππνδείγκαηα ηνπ «κέηξνπ». Σν ζπίηη κάιηζηα πνπ ζρεδίαζε ην 1900 ή ην 1901, κέζα ζ έλα θηήκα 44 ζηξεκκάησλ, γηα ηελ νηθνγέλεηα ηνπ Γεσξγίνπ Γεσξγαληά, είλαη νινθάλεξα θακσκέλν γηα ηελ απφιαπζε ηεο εμνρήο. Μεγάιε βεξάληα κε ζέα πξνο ηνλ Τκεηηφ θαη Σελ Πεληέιε, κε ζθάιεο πνπ θαηεβαίλνπλ απαιά πξνο ηνλ θήπν, πηέξπγεο γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο δξνζηάο, αλεκνδείθηεο θαη ππξγίζθνο. «Ζ επαλαθνξά απηνχ ηνπ θενπδαξρηθνχ ζπκβφινπ σο αξρηηεθηνληθνχ λεσηεξηζκνχ γξάθεη ν Γεκήηξεο Παπαζηάκνο ζηε κνλνγξαθία ηνπ «Δξλέζηνο Σζίιιεξ» - εκθαλίδεηαη εηο ηα κεηά ην 1870 ζρέδηά ηνπ θαη ζπλδέεηαη νπσζδήπνηε κε ηελ ελζξφληζε ηνπ βαζηιέσο Γεσξγίνπ Α». Ζ Υφηπει αλαθέξεη: «Ζ δεκηνπξγία απηνχ ηνπ ειιελνειβεηηθνχ ζηηι», φπσο ε ίδηα ην νλνκάδεη, «παξνπζηάδεηαη σο έλα αηζζεηηθά ηζνξξνπεκέλν κνξθνινγηθφ θαηλφκελν, είλαη κηα επράξηζηε ξνκαληηθή ζεκαηνγξαθία, πνπ αλαπηχζζεηαη ρσξίο ηδηαίηεξεο αξρηηεθηνληθέο 61

62 αμηψζεηο. Πξφθεηηαη κάιινλ γηα κηα γξαθηθή ζχλζεζε πνπ εληππσζηάδεη, ρσξίο λα έρεη ηελ πξφζεζε λα εθθξάζεη ζχκβνια θαη θαιιηηερληθά ηδεψδε». Σα νηθνδνκήκαηά ηνπ θαζφξηζαλ ζε κεγάιν βαζκφ ηε λενειιεληθή αξρηηεθηνληθή απφ ηελ απειεπζέξσζε ηνπ Διιεληθνχ Κξάηνπο θαη κεηά. Αθφκε θαη ζήκεξα, άιισζηε, θηίξηα πνπ εθείλνο ζρεδίαζε, φπσο ην Δζληθφ Θέαηξν, ηα Μέγαξα ηαζάηνπ θαη Πεζκαδφγινπ, ε πξφζνςε ηνπ Αξραηνινγηθνχ Μνπζείνπ ηεο Αζήλαο, ην Υεκείν, ην Ηιίνπ Μέιαζξνλ, ην λπλ Πξνεδξηθφ Μέγαξν ζηελ Ζξψδνπ Αηηηθνχ, ε ρνιή Δπειπίδσλ ην Μπάγθεηνλ θαη ν Μέγαο Αιέμαλδξνο ή επέβιεςε, φπσο ε Αθαδεκία ησλ Αζελψλ θαη ε Δζληθή Βηβιηνζήθε, είλαη νηθνδνκήκαηα πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηε λενειιεληθή θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα. 62

63 Ο Δξλέζηνο Σζίιεξ απφ άιινπο ραξαθηεξίδεηαη σο έλαο θαιφο εξγνιάβνο δεκνζίσλ έξγσλ, ν νπνίνο κεηέθεξε ζηελ Διιάδα ηελ αξρηηεθηνληθή ηεο παηξίδαο ηνπ. Άιινη αληηπαξαζέηνπλ φηη είρε θνηηήζεη ζηε Βαζηιηθή ρνιή Καιψλ Σερλψλ ηεο ίδηαο πφιεο θαη είρε κάιηζηα απνζπάζεη θαη αξγπξφ κεηάιιην. Ζ δηρνγλσκία απηή απνδεηθλχεη, φηη ν Δξλέζηνο Σζίιεξ κε ηε δεκηνπξγηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα πξνθαινχζε ην ελδηαθέξνλ ζε παιαηνχο θαη λεφηεξνπο κειεηεηέο. Ήηαλ κηα πξνζσπηθφηεηα κε πνιιά ελδηαθέξνληα. Δλδηαθεξφηαλ γηα ηε κνπζηθή, ην ζέαηξν, ηελ αξραηνινγία. Αγάπεζε ηελ Διιάδα εηιηθξηλά θαη δελ ηελ είδε ζαλ έλα επθαηξηαθφ ηφπν εξγαζίαο. Ήξζε θνληά ζηνπο Έιιελεο. Έκαζε ηε γιψζζα θαη ηηο ζπλήζεηέο ηνπο. Σαμίδεςε ζηελ ηφηε Διιεληθή επηθξάηεηα. Μειέηεζε ηνλ ηφπν, ελδηαθέξζεθε γηα ηελ αξραία ειιεληθή αξρηηεθηνληθή θαη δελ δίζηαδε λα δεκνζηεχεη έξεπλεο θαη απφςεηο ηνπ ζε εμεηδηθεπκέλα Γεξκαληθά πεξηνδηθά. Φαίλεηαη, επίζεο, φηη είρε κειεηήζεη βαζηά ηνλ Βπδαληηλφ ξπζκφ, δηφηη ζηνηρεία ηνπ είρε εληάμεη ζε θηήξηα ηνπ, θπξίσο ζε Δθθιεζίεο, πνπ είρε νηθνδνκήζεη ζε πνιιά κέξε ηεο Διιάδαο. Μέζα ζηα αξραηνινγηθά ηνπ ελδηαθέξνληα εληάζζνληαη νη αλαζθαθέο ηνπ ζηε Ρακλνχληα, κε νδεγφ ηνπ ηνλ Παπζαλία θαη ζην Παλαζελατθφ ηάδην ηεο Αζήλαο. Ήηαλ ν πξψηνο πνπ απνθάιπςε ην πξαγκαηηθφ κήθνο θαη πιάηνο ηνπ. Σνλ απαζρφιεζαλ, επίζεο, νη επηπηψζεηο ησλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ, φπσο ν ζεηζκφο ζηα θηήξηα ηνπ θαη δεκνζίεπζε ηε κνλνγξαθία «Σχπνο αληηζεηζκηθψλ νηθνδνκψλ δηα δηθθέλσλ εμ νπηνπιίλζσλ ηνίρσλ». Σν εχξνο ησλ εκπεηξηψλ ηνπ Σζίιεξ ζηε κλεκεηαθή αξρηηεθηνληθή ηεο Δπξψπεο, νη γλψζεηο ηνπ γηα ηνλ αξραίν ειιεληθφ θφζκν, ε καζεηεία ηνπ θνληά ζην κεγάιν Υάλζελ, ζεσξνχληαη σο νη βαζηθνί παξάγνληεο γηα ηελ απνθξπζηάιισζε ηνπ αηζζεηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, πνπ ήηαλ ν Κιαζηθηζκφο κέζα απφ ζπζηήκαηα ειιελνξσκατθά θαη αλαγελλεζηαθά. Τπήξμε κνλαδηθφο γλψζηεο ησλ ηζηνξηθψλ ξπζκψλ θαη ζπάληνο δεμηνηέρλεο ηεο ζρεδηαζηηθήο εθαξκνγήο ηνπο. ε αλαγλψξηζε ηνπ έγηλε Γηεπζπληήο Γεκνζίσλ Έξγσλ ζην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ θαη ζηε ζπλέρεηα δηνξίζζεθε θαζεγεηήο ηεο Αξρηηεθηνληθήο ζηε ρνιή Καιψλ Σερλψλ ηεο Αζήλαο. Τπήξμε θαιφο δάζθαινο. Δπίζεο επεξέαζε πνιινχο κεραληθνχο, πνπ θνίηεζαλ ζην Δ.Μ.Π. ζην ηέινο ηνπ 19 νπ αηψλα. Έθηηζε πεξίπνπ πεληαθφζηεο νηθνδνκέο ζηελ Αζήλα, ζηνλ Πεηξαηά, ζηα πεξίρσξα, ζηα λεζηά θαη ζε άιια κέξε ηεο ρψξαο. Θεσξείηαη θπξίσο θαιιηηέρλεο πνπ ζρεδφλ αδηαθνξνχζε γηα ην εκπνξηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο ηνπ. Ζ ηερληθή ηνπ πείξα θαη ε νξγάλσζε ηνπ γξαθείνπ ηνπ επέηξεςαλ ηελ επξεία δηάδνζε «ηππνπνηεκέλσλ» κνξθνπιαζηηθψλ ζηνηρείσλ δηθήο ηνπ παξαγσγήο, θεξακηθά, πιαθίδηα, 63

64 δσγξαθηθά ληεθφξ θαη πήιηλα δηαθνζκεηηθά αγάικαηα, ηα νπνία πινχηηζαλ κε ηηο έληερλεο κνξθέο ηνπο ηνλ Αζελατθφ Κιαζηθηζκφ. ήκεξα παξακέλεη ζηε κλήκε καο σο έλαο απφ ηνπο ηθαλφηεξνπο αξρηηέθηνλεο ηεο Διιάδαο, ηελ επνρή ηνπ Γεσξγίνπ ηνπ Α. Έδεζε ζηελ Διιάδα πεξηζζφηεξα απφ πελήληα ρξφληα, ζηε δηάξθεηα ησλ νπνίσλ πξφζθεξε ην ηαιέλην ηνπ θαη ηελ νμπδέξθεηά ηνπ ζε φιεο ηηο ππεξεζίεο: ηελ αξρηηεθηνληθή, ηελ αξραηνινγία, αθφκε θαη ηνλ εμσξατζκφ ηνπ ηφπνπ. Δπηπιένλ, ζηελ Κεθηζηά ν Δξλέζην Σζίιιεξ είρε ζρεδηάζεη κηα ζπλνηθία νιφθιεξε, ζηα ιεγφκελα Κφθθηλα Υσξάθηα. Ήηαλ άιια κεγάια ζπίηηα, βίιιεο, επαχιεηο θαη άιια κηθξφηεξα εμνρηθά Ησάλλεο Εεξίλεο Ο Ησάλλεο Εεξίλεο γελλήζεθε ην Καηαγφηαλ απφ ηελ Μαξψλεηα Θξάθεο. Ήηαλ θαπλέκπνξνο θαη είλαη απηφο πνπ δψξηζε ζην θξάηνο, γχξσ ζηα 1930, ην «Δζληθφλ Εεξίλεηνλ Γπκλαζηήξηνλ», ην νπνίν αλήγεηξε κε δηθέο ηνπ ρξεκαηηθέο δαπάλεο. ηαλ ε ππξθαγηά ζηα Μαξψλεηα απνηέθξσζε ηα αλαζθάιηζηα θαπλά ηνπ επίζεο θαπλέκπνξνπ παηέξα ηνπ Παλαγηψηε Εεξίλε, ε νηθνγέλεηά ηνπ εγθαηαζηάζεθε γχξσ ζηα 1880 ζηε κχξλε. Ο παηέξαο ηνπ αλέπηπμε ην θαπλεκπφξην κεηαμχ κχξλεο, Μαξψλεηαο θαη Ξάλζεο. Σν 1890 κεηέβε ζηε Γεξκαλία θαη ίδξπζε ππνθαηάζηεκα ηεο επηρείξεζήο ηνπ ζηε Γξέζδε, φπνπ θξφληηδε γηα ηελ ηνπνζέηεζε θαπλψλ απφ ηελ Αλαηνιή. Λίγν αξγφηεξα ε πνιπηειήο θαηνηθία ηνπο ζηελ πξνθπκαία ηεο κχξλεο επηηάρζεθε θαη ρξεζηκνπνηήζεθε σο 64

65 θαηνηθία ηνπ αξρηζηξάηεγνπ ησλ Σνχξθσλ ζηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν, ηνπ δηαβφεηνπ Liman Fon Santers. Ο πξσηφηνθνο γηφο ηνπ Ησάλλεο, φηαλ απνθνίηεζε απφ ηελ Δπαγγειηθή ρνιή, αλακίρζεθε θαη απηφο ζηελ επηρείξεζε, απφ ηελ νπνία ν παηέξαο ηνπ απνζχξζεθε γχξσ ζην Ζ νηθνγέλεηα Εεξίλε είρε εγθαηαζηαζεί ζηε Γξέζδε ην Σν 1924 εγθαηαζηάζεθε κφληκα ζηελ Αζήλα, απφ φπνπ δηεχζπλε ηα ππνθαηαζηήκαηα ηεο επηρείξεζεο. Καηνηθνχζε ζηελ Κεθηζηά ζηελ ηδησηηθή ηνπ έπαπιε επί ηεο νδνχ Σαηνΐνπ Τπήξμε ν πξψηνο έθνξνο θαη ηδξπηηθφ κέινο ηνπ Α.Ο.Κ., ην Αξγφηεξα θαη κέρξη ην 1951 ηνλ δηαδέρζεθε ζηελ εθνξία ν γηνο ηνπ Αηκίιηνο ( ). Καηά ηξαγηθή ηζηνξηθή ζπγθπξία, ε θαηνηθία ηνπ Εεξίλε ζηελ Κεθηζηά επηηάρζεθε θαη απηή ην 1941 θαη ρξεζηκνπνηήζεθε πάιη σο θαηνηθία ησλ Γεξκαλψλ θαηαθηεηψλ. Πέζαλε ην Σν Εεξίλεην Γπκλαζηήξην αλήγεηξε ζηελ Κεθηζηά ην 1930 ν Ησάλλεο Εεξίλεο κε δηθέο ηνπ δαπάλεο. Ήηαλ απφ ηα παιαηφηεξα γπκλαζηήξηα ηεο επνρήο εθείλεο. Καηά ηε Γεξκαλντηαιηθή, φκσο, Καηνρή ε ηφηε Κπβέξλεζε δεκνζίεπζε λφκν, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ην γπκλαζηήξην πεξηήιζε ζηε δηθαηνδνζία ηεο Γηεχζπλζεο σκαηηθήο Αγσγήο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο. Χο ηέηνην γπκλαζηήξην εμππεξεηνχζε ζηε ζπλέρεηα ηηο αλάγθεο ησλ ζρνιείσλ ηεο Κεθηζηάο θαη αξθεηνχο Αζιεηηθνχο πιιφγνπο ησλ Αζελψλ θαη ησλ πεξηρψξσλ. Καηά ην 1950 ε Δθνξεία ηνπ Εεξηλείνπ Δζληθνχ Γπκλαζηεξίνπ πξνθήξπμε ηα «Α Εεξίλεηα», δειαδή αζιεηηθνχο αγψλεο, πνπ δηεμάγνληαλ ηνλ Ηνχιην ππφ ηε δηεχζπλζε ηνπ Δπηζεσξεηνχ σκαηηθήο Αγσγήο ζε ζπλεξγαζία κε ην ΔΓΑ. 65

66 Σα παιηά ηα ρξφληα ην Εεξίλεην Γπκλαζηήξην ήηαλ ν αγαπεκέλνο ηφπνο φπνπ καδεχνληαλ νη λένη Κεθηζηψηεο. Δθεί μεκεξνβξαδηάδνληαλ νη λένη θαη ζπκκεηείραλ ζε νκάδεο ζηίβνπ, πνδνζθαίξνπ, βφιετ θαη κπάζθεη. Σα ρξφληα εθείλα ήηαλ ρξφληα κεηαθαηνρηθά. Ήηαλ ρξφληα δχζθνια, ρξφληα θησρά. Ήηαλ, ινηπφλ, πνιπηέιεηα λα ραιάεη έλαο λένο ηα παπνχηζηα ηνπ παίδνληαο πνδφζθαηξν ή ηξέρνληαο ζηνλ γεκάην θαξβνπλφζθνλε ζηίβν. Οη γνλείο αληηδξνχζαλ θαηά θάπνην ηξφπν, γηαηί δελ πξνιάβαηλαλ λα αγνξάδνπλ παηνχκελα - δειαδή- ηα ζθαξπίληα ηεο επνρήο εθείλεο, πνπ είραλ θαη πεηαιάθηα κπξφο θαη πίζσ, γηα λα κε ραινχλ εχθνια θαη αζιεηηθά ξνχρα. Σν Εεξίλεην Γπκλαζηήξην θαηέρεη ζέζε πεξίνπηε ζην θεθάιαην ηεο δσήο ησλ Κεθηζησηψλ. Αλαξίζκεηνη είλαη νη Κεθηζηψηεο, πνπ έγξαςαλ εθεί αζιεηηθή ηζηνξία θαη ην φλνκά ηνπο έγηλε γλσζηφ πέξα απφ ηα Κεθηζηψηηθα ζχλνξα. Ζ λενζχζηαηε ην 1926 Κνηλφηεηα Κεθηζηάο αλαδήηεζε θαηάιιεινπο ρψξνπο ζην Κεθαιάξη, ζην ηξνθχιη θαη ηελ Πεχθε, γηα θαηαζθεπή γπκλαζηεξίνπ, ρσξίο φκσο απνηέιεζκα. Σειηθά, κε ηε κεζνιάβεζε ηνπ Η. Υξπζάθε, δηεπζπληή Φπζηθήο Αγσγήο ηνπ ππνπξγείνπ Παηδείαο, ν Ησάλλεο Εεξίλεο αγφξαζε ηελ έθηαζε απέλαληη απφ ηελ Βίια Καδνχιε, πνπ αλήθε κάιινλ ζηνλ Γεσξγαληά θαη ρξεκαηνδφηεζε ηηο απαηηνχκελεο αζιεηηθέο εγθαηαζηάζεηο. Οη εξγαζίεο άξρηζαλ ην 1929 θαη πεξαηψζεθαλ ηνλ Μάην ηνπ ην δηάζηεκα απηφ ζηακάηεζαλ πξνζσξηλά ιφγσ δηαθσληψλ ζηελ νλνκαζία ηνπ, δηφηη εθείλε ηελ επνρή δελ έδηλαλ ζηα γπκλαζηήξηα νλνκαζία θπζηθψλ πξνζψπσλ. Έηζη, ην Εεξίλεην είλαη ην πξψην γπκλαζηήξην ζηελ Διιάδα κε νλνκαζία πξνζψπνπ. Μεηά ηελ νινθιήξσζή ηνπ ηέζεθε ζηελ επζχλε ηνπ ππνπξγείνπ Παηδείαο κε ηελ νλνκαζία «ΕΖΡΗΝΔΗΟΝ ΔΘΝΗΚΟΝ ΓΤΜΝΑΣΖΡΗΟΝ». Σα εγθαίληα ηνπ Εεξίλεηνπ Γπκλαζηεξίνπ έγηλαλ κε επηζεκφηεηα ην απφγεπκα ηεο Κπξηαθήο 12 Ηνπλίνπ 1932, κε ηελ παξνπζία ηνπ ππνπξγνχ Παηδείαο Γ. Πεηξίδε, ησλ θνηλνηηθψλ αξρψλ ηεο Κεθηζηάο θαη Ακαξνπζίνπ θαη πιήζνπο θφζκνπ. Σνλ δσξεηή πξνζθψλεζαλ ν Η. Υξπζάθεο θαη ν θνηλνηάξρεο ηεο Κεθηζηάο Υξήζηνο Απνζηνιίδεο, ελψ ν ζχκβνπινο Γ. Κνχξηεο ηνχ πξφζθεξε αληίγξαθν αξραίνπ αγαικαηηδίνπ. ηελ αληηθψλεζή ηνπ ν Η. Εεξίλεο, κεηαμχ ησλ άιισλ, είπε: «Ννκίδσ φηη δελ άμηδαλ εηο εκέ ηφζνη έπαηλνη. Γελ έθαλα παξά ην θαζήθνλ κνπ... Δηο ηελ παξνχζα πεξίζηαζε ήηηο αθνξάλ ηελ λενιαίαο καο, ηνικψ λα ειπίδσ φηη ην έξγν ηνχην ζα ζπκβάιιεη εηο ηελ ςπρηθήλ θαη ζσκαηηθήλ δηάπιαζηλ ηεο λέαο γελεάο απφ ηελ νπνίαλ πνιιά αλακέλεη ε Διιάο... Ζ ελίζρπζε θαη ε ζπκπάζεηα κε ηαο νπνίαο νη θάηνηθνη ηεο Κεθηζηάο πεξηέβαιαλ ην έξγνλ ηνχην απνηεινχλ ηελ θαιπηέξαλ εγγχεζε δηα ηελ εππηπρίαλ ηνπ επηδησθφκελνπ ζθνπνχ ππέξ ηεο Διιεληθήο λενιαίαο ήηηο απνηειεί ηελ ειπίδα ηεο παηξίδνο». Αθνινχζεζαλ γπκλαζηηθέο επηδείμεηο απφ ην Γπκλάζην 66

67 Ακαξνπζίνπ θαη παξάζεζε δεμηψζεσο. Αμηνζεκείσην γεγνλφο ηεο ηέιεζεο ηελ ίδηα ψξα πνδνζθαηξηθνχ αγψλα ζηε Ν. Δξπζξαία, κεηαμχ ησλ ηνπηθψλ νκάδσλ «Έλσζεο» θαη «Δξκή». Σνχην κάιινλ ππνδήισλε ηελ αληίδξαζε ησλ Δξπζξαησηψλ, θαζψο ε παξάδνζε αλαθέξεη φηη ν Εεξίλεο επηζπκνχζε αξρηθά ηελ θαηαζθεπή ηνπ Γπκλαζηεξίνπ ζηελ πεξηνρή ηνπο, ιφγσ ηνπ Μηθξαζηάηηθνπ παξειζφληνο ηνπ Θεφδσξνο Γειηγηάλλεο Ο κεγάινο πνιηηηθφο Θεφδσξνο Γειηγηάλλεο θαηαγφηαλ απφ αξρνληηθή νηθνγέλεηα ηεο Γνξηπλίαο. Ήηαλ γηφο ηνπ Παλάγνπ Γειηγηάλλε θαη ηεο Διέγθσο, θφξε ηνπ άξρνληα ηεο Σξηπνιηηζάο Θενδνζίνπ Γξαγνπκάλνπ. Ο Θεφδσξνο Γειηγηάλλεο γελλήζεθε ζηα Λαγθάδηα ηεο Γνξηπλίαο ζηηο 19 Ματνπ ηνπ 1824 θαη ηα πξψηα γξάκκαηά ηα δηδάρζεθε απφ ην ζπγγελή ηνπ ηεξέα Παπαγηαλλφπνπιν. Σηο δε γπκλαζηαθέο ηνπ ζπνπδέο ηηο έθαλε ζην Ναχπιην. Σν 1840 ήξζε ζηελ Αζήλα θαη θνίηεζε ζηε Ννκηθή ρνιή. Αξγφηεξα αλαγνξεχζεθε δηδάθησξ ηεο Ννκηθήο. Σν 1845 δηνξίζζεθε ζπληάθηεο ησλ Δπίζεκσλ Πξαθηηθψλ ηεο Βνπιήο θαη θαηφπηλ, φηαλ ήηαλ ππνπξγφο ν ζείνο ηνπ απφ ηε κεηέξα ηνπ Ρήγαο Παιακήδεο, δηνξίζζεθε Γξακκαηέαο ηνπ ππνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ, αθνχ πέξαζε ηεξαξρηθά φιεο ηηο βαζκίδεο κέρξη ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα. Ο Γειηγηάλλεο σο ππάιιεινο ήηαλ πξφηππν θηινπνλίαο θαη αβξφηεηαο. Απφ απφςεσο δε γλψζεσο ηεο Ννκνζεζίαο ήηαλ κνλαδηθφ παξάδεηγκα θαη ραξαθηεξηδφηαλ γηα ηε ζχλεζή ηνπ γηα ηε κεηξηνπάζεηά ηνπ θαη γηα ηε βαζχηαηε πξνζήισζή ηνπ ζηνπο λφκνπο. ηηο 27 Μαξηίνπ ηνπ 1863 εθιέρζεθε κε εηδηθή ςεθνθνξία απφ ηε πλέιεπζε ππνπξγφο ησλ Δμσηεξηθψλ θαη ηήξεζε άξηζηεο ζρέζεηο κε ηνπο μέλνπο. Σν 1865 απνδέρζεθε ηε ζέζε ηνπ πκβνχινπ ηεο Δπηθξαηείαο, ζηελ νπνία παξέκεηλε κέρξη ην ηε ζπλέρεηα ηνλ έζηεηιαλ απφ ηελ Κπβέξλεζε ζην Παξίζη γηα ηελ επίιπζε ηνπ Κξεηηθνχ δεηήκαηνο. ηε Γαιιία απέθηεζε ηελ εχλνηα ηφζν ηνπ απηνθξάηνξα Ναπνιένληα ηνπ Γ φζν θαη πνιιψλ άιισλ επηθαλψλ αλδξψλ. Σν 1869 επί θπβεξλήζεσο Θ. Εατκε, αλ θαη ήηαλ εθηφο βνπιήο, θαιείηαη θαη πάιη ζην ππνπξγείν Δμσηεξηθψλ. Δίλαη ηφηε, πνπ κε ηελ ππνζηήξημε ηεο Γαιιίαο απνθαηέζηεζε ηηο ζρέζεηο κε ηελ Σνπξθία, πνπ είραλ δηαθνπεί ιφγσ ηεο Κξεηηθήο Δπαλάζηαζεο. Σν 1871 επί Πξσζππνπξγίαο Εατκε, αλέιαβε ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ θαη εθάξκνζε απζηεξφηαηε νηθνλνκηθή πνιηηηθή. 67

68 Σν 1877, ζηελ νηθνπκεληθή ππφ ην Ναχαξρν Κ. Καλάξε ιφγσ ηνπ Ρσζζνηνπξθηθνχ Πνιέκνπ ν Γειηγηάλλεο αλέιαβε ην ππνπξγείν ησλ Δθθιεζηαζηηθψλ θαη Γεκφζηαο Δθπαίδεπζεο θαη ζεκειίσζε ην λέν ζχζηεκα ηεο Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο. Σν 1878 επί Κπβεξλήζεσο Αι. Κνπκνπλδνχξνπ, ν Γειηγηάλλεο αλαγλσξίζζεθε σο αξρεγφο ηεο Αληηπνιίηεπζεο. Καηά ηηο εθινγέο ηεο 7 εο Απξηιίνπ 1855 ν Γειηγηάλλεο βγήθε 68

69 ληθεηήο θαη ζρεκάηηζε ηελ πξψηε ηνπ Κπβέξλεζε, αλαιακβάλνληαο ν ίδηνο ηα ππνπξγεία ησλ Οηθνλνκηθψλ θαη ησλ Δμσηεξηθψλ. Σν 1887 νη εθινγέο έθεξαλ ηνλ Σξηθνχπε ζηελ εμνπζία γηα 4 ρξφληα. κσο, ζηηο επφκελεο εθινγέο ηνπ 1890 ν Γειηγηάλλεο αλέιαβε ηελ εμνπζία παλίζρπξνο θαη ζρεκάηηζε ηε δεχηεξε Κπβέξλεζή ην, αλαιακβάλνληαο θαη ηα ππνπξγεία Δζσηεξηθψλ θαη ηξαηησηηθψλ. ηαλ, φκσο, ν Γειηγηάλλεο βξέζεθε πξν νηθνλνκηθνχ αδηεμφδνπ, κελ θαηνξζψλνληαο λα επηηχρεη ηε ζχλαςε δαλείνπ ζην εμσηεξηθφ, ην Φεβξνπάξην ηνπ 1892 ν βαζηιέαο Γεψξγηνο ηνλ έπαπζε. Ο Γειηγηάλλεο, βέβαηα, αξλήζεθε λα ππνβάιεη ηελ παξαίηεζή ηνπ, κε ηελ αηηηνινγία φηη απνιάκβαλε ηεο εκπηζηνζχλεο ηεο Βνπιήο. Έηζη, θαηά ηηο εθινγέο ηνπ 1892 ν Γειηγηάλλεο θαηέβεθε απεηιεηηθφο θαηά ηνπ ζηέκκαηνο, αιιά ν ιαφο ηνλ απνδνθίκαζε. ηηο εθινγέο ηνπ 1895, φκσο, ν Γειηγηάλλεο βγήθε παλίζρπξνο απφ ην ηηο θάιπεο θαη ν Σξηθνχπεο εηηήζεθε. Έηζη, ζρεκάηηζε Κπβέξλεζε. Πξψην έξγν ηνπ Γειηγηάλλε, ν νπνίνο ήηαλ θεηδσιφο ζηε δηαρείξηζε ηνπ δεκφζηνπ πινχηνπ, ήηαλ λα βειηηψζεη ηα νηθνλνκηθά ηνπ θξάηνπο. Αιιά ελψ απαζρνινχηαλ κ απηά ηα ζέκαηα, εμεξξάγε ην Μαθεδνληθφ δήηεκα θαη νη ηαξαρέο ηεο Κξήηεο. Έηζη, ην 1897 ν Γειηγηάλλεο εμαλαγθάζζεθε ζε παξαίηεζε. Αιιά ην 1902 νξθίζζεθε Πξφεδξνο ηεο Κπβέξλεζεο θαη ππνπξγφο ηεο Γηθαηνζχλεο θαη ησλ Οηθνλνκηθψλ. Δπεηδή, φκσο, έραζε ηελ πιεηνςεθία ηεο Βνπιήο, παξαηηήζεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ Ξαλαζρεκαηίδεη Κπβέξλεζε ην Γεθέκβξην ηνπ 1904 έρνληαο θεξδίζεη θαη ηηο εθινγέο ηνπ Φεβξνπαξίνπ ηνπ πλερίδεη ινηπφλ λα θπβεξλά ηε ρψξα κέρξη ην απφγεπκα ηεο 31 εο Ματνπ ηνπ Σν απφγεπκα απηφ, ελψ θαηέβαηλε απφ ηελ άκαμα θαη πξνρσξνχζε πξνο ηε καξκάξηλε ζθάια ηεο Βνπιήο, δνινθνλήζεθε κε καραίξη απφ θάπνηνλ Κψζηα Γεξαθάξε. 69

70 Ζ δνινθνλία ηνπ Γειηγηάλλε δελ είρε σο θίλεηξν πνιηηηθά αίηηα. Απιψο θαη κφλν ν δνινθφλνο ζεψξεζε ην ζαιεξφ σο ππαίηην ηνπ θιεηζίκαηνο ησλ ραξηνπαίγλησλ, ηα νπνία ιπκαίλνληαλ ηελ επνρή εθείλε ηελ Αζήλα. Ο Θεφδσξνο Γειηγηάλλεο σο θνηλνβνπιεπηηθφο ήηαλ δεηλφο ξήηνξαο θαη θεκηδφηαλ γηα ηελ άκεπηε θαη θνκςή γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηνχζε ζηνπο ιφγνπο ηνπ. ηαλ αγφξεπε θαη ηδηαίηεξα επεζήκαηλε ηνπο θηλδχλνπο πνπ δηέηξεραλ νη ζεζκνί, παξέζπξε θπξηνιεθηηθά ηα πιήζε. Σν εθινγηθφ ζχκβνιν ηνπ θφκκαηνο ηνπ Θ. Γειηγηάλλε, ην νπνίν εθαιείην «Δζληθφ», ήηαλ ην «Κνξδφλη» απφ ρξψκα ιεπθφ θαη θπαλφ. Ζ νλνκαζία νθεηιφηαλ ζε θξάζε ηνπ Γειηγηάλλε, ν νπνίνο ζε κία εθινγή έθαλε ηε ζχζηαζε ζηνπο θλα κε δηαζπάζνπλ ηηο ςήθνπο ηνπ, αιιά λα ςεθίζνπλ «Κνξδφλη» ηνπο ππνςήθηνπο ηνπ θφκκαηνο. Γεκνζηνγξαθηθφ φξγαλν ηνπ Θ. Γειηγηάλλε ήηαλ ε εθεκεξίδα «Πξστα» θαη ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα θχξηα άξζξα ηεο γξάθνληαλ απφ ηνλ ίδην. Ο Θεφδσξνο Γειηγηάλλεο έηξεθε κεγάιε αγάπε γηα ηελ Κεθηζηά θαη σο Πξσζππνπξγφο έδεημε έκπξαθηα ηελ αγάπε ηνπ απηή. Με κειεηεκέλεο θαη έγθπξεο ππνδείμεηο ηνπ έγηλαλ ηα ξπκνηνκηθά ζρέδηα γηα ηε Κεθηζηά. Έηζη θαηαζθεπάζζεθαλ θεληξηθνί δξφκνη, αιιά θαη άιινη ζρεηηθά κηθξφηεξνη. Μεξηθνί απφ ηνπο δξφκνπο απηνχο είλαη ε Κνινθνηξψλε, ε Γειηγηάλλε, ε Λεβίδνπ, νη νπνίνη δεληξνθπηεχζεθαλ. Δπίζεο, ράξε ζηηο έληνλεο ελέξγεηεο ηνπ Γειηγηάλλε παξαρσξήζεθε ζηελ ηφηε Κνηλφηεηα Κεθηζηάο ην Άιζνο, πνπ ήηαλ ηελ επνρή εθείλε ηδηνθηεζία ηεο «Δηαηξείαο ηδεξνδξφκσλ Αηηηθήο». Οη εγθαηαζηάζεηο ησλ πδξαπιηθψλ έξγσλ θαη νη ζπλδέζεηο κε βξχζεο ζηελ Κεθηζηά ήηαλ δηθά ηνπ έξγα. Σε κεγάιε πξνζθνξά θαη αγάπε ηνπ Γειηγηάλλε γηα ηελ Κεθηζηά αλαγλψξηζαλ νη Κεθηζηψηεο. Έηζη ην 1931 ε ηφηε θνηλφηεηα Κεθηζηάο κε απφθαζε ηνπνζέηεζε ηελ πξνηνκή ηνπ ζην Άιζνο. ηε ζηήιε είλαη γξακκέλα ηα εμήο: «Σσ Θ.Π. Γειηγηάλλε, ε Κνηλφηεηα Κεθηζηάο επγλσκνλνχζα». 70

71 Ο καρεηηθφο πνιηηηθφο πάληα έβξηζθε ρξφλν λα αζρνιεζεί κε ηελ Κεθηζηά, είηε θξνληίδνληαο λα θάλεη έξγα γη απηήλ, είηε λα πεξάζεη θάπνηεο ψξεο εξεκίαο ζην «θαηαθχγηφ ηνπ» ζηε δηαζηαχξσζε ησλ νδψλ Γειηγηάλλε θαη Λεβίδνπ, φπνπ ν ίδηνο θαιιηεξγνχζε έλα ιαραλφθεπν ιφγσ ηεο ηδηαίηεξεο αγάπεο ηνπ γηα ηα θπηά θαη ην πξάζηλν Οηθνγέλεηα Δκκαλνπήι Μπελάθε Ο Δκκαλνπήι Μπελάθεο γελλήζεθε ην 1843 ζηε χξν, φπνπ ν παηέξαο ηνπ Αληψληνο Μπελάθεο ( ) είρε θαηαθχγεη απφ ηε Υίν χζηεξα απφ ηηο ζθαγέο θαη ηελ θαηαζηξνθή ηεο. Μεηά ηελ απνθνίηεζή ηνπ απφ ην Γπκλάζην ηεο Δξκνππνιέσο, ζπνχδαζε εκπνξηθά ζηελ Αγγιία. Σν 1866 πήγε ζηελ Αιεμάλδξεηα θαη εξγάζζεθε ζηελ αξρή σο ππάιιεινο θαη αξγφηεξα σο δηεπζπληήο ησλ επηρεηξήζεσλ εμαγσγήο βάκβαθνο ηνπ Οίθνπ Υσξέκε. Σν 1870 λπκθεχζεθε ηε Βηξγηλία, αδειθή ηνπ Ησάλλνπ Κ. Υσξέκε, θαη έγηλε ζπλέηαηξνο ζηνλ Οίθν Υσξέκε - Μπελάθε. Απφθηεζαλ πέληε παηδηά: ηνλ Αληψλην, ηνλ Αιέμαλδξν, ηελ Αιεμάλδξα, ηελ Πελειφπε (αξγφηεξα ηεθάλνπ Γέιηα), θαη ηελ Αξγίλε. Ζ κφληκε εγθαηάζηαζή ηνπ ζην ηξνθχιη ηεο Κεθηζηάο ζπκπίπηεη ρξνληθά κε ηελ αλάιεςε ηεο δηαθπβεξλήζεσο ηεο Διιάδνο απφ ηνλ Διεπζέξην Βεληδέιν, ηνπ νπνίνπ ζηάζεθε αθνζησκέλνο θίινο θαη πνιχηηκνο ζπλεξγάηεο. Σν 1910 εμειέγε βνπιεπηήο Αηηηθνβνησηίαο. Ζηαλ ν πξψηνο ππνπξγφο ηνπ λενζχζηαηνπ Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο, Δκπνξίνπ, θαη Βηνκεραλίαο. Σν 1914 νη Αζελαίνη ηνλ εμέιεμαλ Γήκαξρφ ηνπο. Σν 1916, κέζα ζηε ιαίιαπα ησλ πνιηηηθψλ παζψλ, θαηαδηψρζεθε, θαθνπνηήζεθε, θαη θπιαθίζζεθε απφ ηνπο αληηβεληδειηθνχο. 71

72 Σν 1920 αθνινχζεζε ην Βεληδέιν ζηελ εμνξία θαη εγθαηαζηάζεθε ζηε Νίθαηα θαη, αξγφηεξα, ζην Παξίζη. Γχξηζε ζηελ Διιάδα ην Σν εζληθφ, θνηλσληθφ, θαη θηιαλζξσπηθφ ηνπ έξγν είλαη ηεξάζηην. Ο πινχηνο ηνπ ζηάζεθε επινγία γηα ην Δζλνο θαη ην ζπλάλζξσπν. Γαπάλεζε νιφθιεξε ζρεδφλ ηελ πεξηνπζία ηνπ, ε νπνία ήηαλ ηεξάζηηα, ππέξ αγαζνεξγψλ, θηιαλζξσπηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ ηδξπκάησλ ζηελ Διιάδα. Γηέζεζε κεγάια ρξεκαηηθά πνζά ππέξ ησλ πξνζθχγσλ ηνπ 1922, ηνπ πξνζθπγηθνχ λνζνθνκείνπ θαη πξνζθπγηθψλ εξγνζηαζίσλ ρεηξνηερλίαο, ηαπεηνπξγίαο θ.ι.π. ππέξ ηνπ λνζνθνκείνπ Θεζζαινλίθεο, Αεξνπνξηθήο Άκπλαο, ηνπ Παηξησηηθνχ Ηδξχκαηνο Πεξηζάιςεσο, ηεο Δζληθήο Πηλαθνζήθεο, ηνπ Κνιιεγίνπ Αζελψλ. Πξφζθεξε επίζεο ρξήκαηα γηα ηελ αλνηθνδφκεζε ηνπ λνζνθνκείνπ ηνπ Δξπζξνχ ηαπξνχ Πξψησλ Βνεζεηψ, γηα ην Φπηνπαζνινγηθφ Ηλζηηηνχην Κεθηζηάο θαη ηεο «Μπελαθείνπ Βηβιηνζήθεο» ηεο Βνπιήο. Αθφκε έδσζε ρξήκαηα γηα ηελ αγνξά ηεο βηβιηνζήθεο Φπράξε θαη ηεξάζηηα πνζά γηα βξαβεία ηεο Αθαδεκίαο Αζελψλ, γηα ηελ ίδξπζε ηνπ «Μνπζείνπ Μπελάθε» θαη γηα ην «Μπελάθεην Παηδηθφ Ίδξπκα» ηεο Κεθηζηάο. Οη δσξεέο ηνπ ππήξμαλ πξαγκαηηθά εγεκνληθέο θαη δηαηέζεθαλ γηα πνηθίινπο ζθνπνχο, εζληθνχο θαη θνηλσληθνχο. Ο άδηθνο ρακφο δχν παηδηψλ ζηάζεθε αθνξκή λα ηδξχζεη ην 1926 ην Μπελάθεην Παηδηθφ Άζπιν Κεθηζηάο, φπσο ιεγφηαλ ηφηε. ήκεξα νλνκάδεηαη Μπελάθεην Παηδηθφ Ίδξπκα 72

73 Κεθηζηάο. Σν έλα παηδί ην θηχπεζε απηνθίλεην, ην άιιν θαηάπηε δειεηήξην. Οη γνλείο ηνπο εξγάδνληαλ γηα λα ηα δήζνπλ θαη θαλείο δελ ήηαλ «εθεί» γηα λα ηα πξνζέρεη. ηαλ ν Μπελάθεο πιεξνθνξήζεθε ηα ηξαγηθά ζπκβάληα πξφζθεξε έλα ηκήκα ηνπ θηήκαηφο ηνπ, θαηέβαιε έλα πνζφ θαη έθηηζε ζηε Λεσθφξν Μαξαζψλνο (ηε γλσζηή καο Λεσθφξν Κεθηζίαο) έλα ίδξπκα γηα ηα παηδηά ησλ εξγαδνκέλσλ κεηέξσλ. Απφ ηφηε ην Μπελάθεην ζα ζπλδεφηαλ άξξεθηα κε ηελ Κεθηζηά. Σν Γεθέκβξην ηνπ 1926 ν Δκκαλνπήι Μπελάθεο αλαθεξχζζεηαη επίηηκνο δεκφηεο Κεθηζηάο. ηηο 8 Απξηιίνπ 1927, κε αθνξκή ηε ζεκειίσζε ηνπ Κνιιεγίνπ Αζελψλ θαη ηεο ρνιήο Ννζνθφκσλ ηνπ Διιεληθνχ Δξπζξνχ ηαπξνχ, ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο ηνλ αλαθήξπμε Δζληθφ Δπεξγέηε ηνπ ειιεληθνχ έζλνπο. Έθπγε απφ ηε δσή ζηηο 20 Ηνπλίνπ 1929 θαη θεδεχζεθε δεκνζία δαπάλε. Δίρε ηηκεζεί κε Αλσηέξνπ Σαμηάξρνπ ηνπ ηαπξνχ ηνπ σηήξνο θαη κε Υξπζφ Μεηάιιην ηεο Αθαδεκίαο Αζελψλ ην Ζ πξνζθνξά ηνπ κεγάινπ επεξγέηε φκσο ζπλερίζηεθε θαη κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ,θαζψο δίπια ζην Μπελάθεην Παηδηθφ Άζπιν Κεθηζηαο θηίζηεθε ην Μπενάκειο Φσηοπαθολογικό Ινζηιηούηο (1930) γηα λα βνεζήζεη κε έξεπλεο θαη κειέηεο ησλ γεσπφλσλ πνπ ην ζηειέρσλαλ φινπο εθείλνπο πνπ θαιιηεξγνχζαλ ηε Γε, είηε ζηελ Κεθηζηά είηε νπνπδήπνηε αιινχ. 73

74 Ο Δκκαλνπήι Μπελάθεο, καδί κε ηελ εμαίξεηε ζχδπγφ ηνπ Βηξγηλία, αλάισζαλ νιφθιεξε ηε δσή ηνπο ζε θηιαλζξσπηθέο θαη θνηλσληθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ήηαλ πξσηνζηάηεο κηαο νηθνγελεηαθήο παξάδνζεο αιιειεγγχεο θαη θνηλσληθήο πξνζθνξάο. Δπάμηνη ζπλερηζηέο ηνπο ηα παηδηά ηνπο: ε Αιεμάλδξα, ν Αληψλεο, ε Πελειφπε, ν Κσλζηαληίλνο, ν Αιέμαλδξνο θαη ε Αξξγίλε, κέρξη θαη νη απφγνλνί ηνπο, κέρξη θαη ηε ζεκεξηλή ηέηαξηε γεληά. Δλδεηθηηθά, είλαη νξζφ λα αλαθεξζνχλ: ε πξσηνβνπιία ηεο νθίαο Μαπξνθνξδάηνπ, θφξε ηεο Πελειφπεο Γέιηα, θαηά ηελ δχζθνιε ηξηεηία , λα αλαιάβεη ην Μπελάθεην Ίδξπκα ηελ νξγάλσζε θαη ηελ νηθνλνκηθή ζηήξημε εμσζρνιηθνχ ζπζζηηίνπ γηα ηηο αλάγθεο επηζηηηζκνχ ρηιίσλ πεληαθνζίσλ ςπρψλ. Ζ ίδηα, ε νθία Μαπξνθνξδάηνπ, ήηαλ Αληηπξφεδξνο ηνπ Μπελαθείνπ απφ ην 1935 έσο ην Ζ δξαζηήξηα απηή γπλαίθα είρε δηαηειέζεη θαη Πξφεδξνο ηεο ΥΔΝ Διιάδνο. Γηα κεξηθά ρξφληα ε ΥΔΝ Κεθηζηάο ζηεγάζζεθε ζην ρψξν ηνπ θηήκαηνο ηεο Πελειφπεο Γέιηα, ζ έλα δηψξνθν νίθεκα πνπ πξννξηδφηαλ αξρηθά γηα Ννζνθνκείν ηνπ Δξπζξνχ ηαπξνχ. Οη ηξείο θφξεο ηεο Πελειφπεο Γέιηα, ε νθία Μαπξνθνξδάηνπ, ε Βηξγηλία Εάλλα θαη ε Αιεμάλδξα Παπαδνπνχινπ, πξφζθεξαλ γηα ηελ αλαθαίληζε ηνπ θηεξίνπ ηνπ Μπελάθεηνπ κηα ζεκαληηθή δσξεά, ζηε κλήκε ηεο κεηέξαο ηνπο. Σν Μπελάθεην Παηδηθφ Ίδξπκα Κεθηζηάο είλαη έξγν εμαηξεηηθά πςίζηεο θνηλσληθήο ζεκαζίαο. Σα απνηειέζκαηα δε ηνπ έξγνπ απηνχ, γηα ηελ αλαθνχθηζε ηεο εξγαδφκελεο κεηέξαο θαη ηελ πξνζηαζία θαη ραξά ηνπ παηδηνχ ηεο είλαη ηδηαίηεξα άμηα, ψζηε λα εθηηκεζεί ε ππέξκεηξε πξνζθνξά, ε ππεξβνιηθή επαηζζεζία ηνπ δεχγνπο Μπελάθε γηα ηελ εξγαδφκελε κεηέξα θαη ην παηδί ηεο. Σν Μπελάθεην Ίδξπκα είλαη Ηδησηηθφ Ίδξπκα, κε θεξδνζθνπηθνχ ραξαθηήξα. Χο Ίδξπκα χςηζηεο θνηλσληθήο ζεκαζίαο, ην νπνίν απνηειεί παξάδεηγκα γηα ηελ θνηλσληθή πξφλνηα, είλαη αλακθίβνια άμην λα ηχρεη ηδηαίηεξεο ζηνξγήο, πξνζηαζίαο θαη ελδηαθέξνληνο, ηφζν απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο Κεθηζηψηεο φζν θαη απφ ηε Γεκνηηθή Αξρή ηεο Κεθηζηάο αιιά θαη απφ ην ειιεληθφ θξάηνο Κσλζηαληίλνο Γνπιηκήο Πνιινί ήηαλ νη δσξεηέο πνπ έθαλαλ πνιιά θνηλσθειή ηδξχκαηα ζηελ Κεθηζηά. κσο ήηαλ θαη νη ίδηνη νη Κεθηζηψηεο πνπ θξφληηδαλ θαη πξνζηάηεπαλ ηελ αξρφληηζζα Κεθηζηά. Οη Κεθηζηψηεο, κε ζεβαζκφ πάληνηε ζηελ πινχζηα θπζηθή νκνξθηά ηεο, έθαλαλ έξγα πνπ ζπλέβαιαλ ψζηε λα γίλεη αθφκε νκνξθφηεξε. 74

75 Ζ πξνζθνξά ηνπ Κσλζηαληίλνπ Γνπιηκή, πνπ ήηαλ λνκηθφο, ήηαλ εμαηξεηηθά ζεκαληηθή, δηφηη κε κεγάιε πξνζπάζεηα θαη επηκνλή, θαηάθεξε λα δεκηνπξγήζεη κηα πινχζηα ζπιινγή ειιεληθψλ θπηψλ. Ο Γνπιηκήο είρε έλα θηήκα ζην Καιπθηάθη, θνληά ζην ξέκα ηεο Υειηδνλνχο. Έθαλε, ινηπφλ, νξεηβαζία ζηα ειιεληθά βνπλά θαη θαηάθεξε θαη ζπγθέληξσζε δηάθνξα ζπάληα θπηά ηεο ειιεληθήο ρισξίδαο. Έσο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ, πξνζπαζνχζε ψζηε λα γίλεη φιν θαη πην πινχζηα ε ζπιινγή ηνπ απφ δσληαλά θαη απνμεξακέλα είδε θπηψλ θαη απφ αγξηνινχινπδα. Ο Κσλζηαληίλνο Γνπιηκήο ζπγθέληξσλε θπηά άγλσζηα, ηα νπνία θαηάθεξε κε θάζε ιεπηνκέξεηα. Απηή ε πεξηγξαθή θαη νη ζεκεηψζεηο ηνπ, ρξεηάδνληαλ λα ζπκπιεξσζνχλ κε ηελ απεηθφληζε φισλ απηψλ ησλ ιεπηεπίιεπησλ απνθηεκάησλ επάλσ ζην ραξηί. Έηζη, ηελ θαηάιιειε ζηηγκή, ηνλ ηνκέα απηφλ αλέιαβε κηα λέα δσγξάθνο, άγλσζηε ηφηε, ε Νίθε Γνπιαλδξή. Λίγα ρξφληα αξγφηεξα, δεκηνπξγήζεθε έλα πξαγκαηηθά ζαπκάζην ίδξπκα ζηελ Κεθηζηά, κε ζθνπφ ηελ έξεπλα ηεο ειιεληθήο ρισξίδαο. Δίλαη ην πεξίθεκν «Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο», πνπ ηδξχζεθε ην Ζ ζπιινγή ηνπ Κσλζηαληίλνπ Γνπιηκή δελ πήγε ρακέλε. Απνηέιεζε ηε βάζε γηα ηελ ίδξπζε ηνπ κνπζείνπ. Οη ηδξπηέο, ην δεχγνο Άγγεινπ θαη Νίθεο Γνπιαλδξή, έλησζαλ ηελ αλάγθε επέθηαζεο ησλ ζθνπψλ ηνπ Μνπζείνπ θαη ηνπο άιινπο θιάδνπο ηεο θπζηθήο ηζηνξίαο: ηε Εσνινγία, ηελ Παιαηνληνινγία θαη ηε Γεσξγία. 75

76 5.6.- Παπαζηξάηνο Δπάγγεινο, Γνπιηκήο Κσλζηαληίλνο, Σαξζήο Δπθιείδεο, Μαιάκνπ Έιιε & Γήκα Άλλα σο πξσηεξγάηεο ηεο δεκηνπξγίαο ηεο Αλζνθνκηθήο Έθζεζεο. Αλαηξέρνληαο ζε πεγέο ηεο ηζηνξίαο ηεο Κεθηζηάο, επηβεβαηψλεηαη φηη πάληα ε Κεθηζηά, απφ ηελ επνρή ηεο Δλεηνθξαηίαο, ηεο Σνπξθνθξαηίαο κέρξη θαη πξφζθαηα, ήηαλ ν πξνηηκψκελνο ηφπνο παξαζεξηζκνχ ησλ πινχζησλ θαηνίθσλ ηεο πξσηεχνπζαο. Σελ πεξίνδν πνπ ζπλδέζεθε ε Κεθηζηά κε ην ζηδεξφδξνκν Αζελψλ-Κεθηζηάο, ην 1885 πεξίπνπ, θαη έρνληαο απνθηήζεη επξσπατθφ μελνδνρείν Grande Hôtel de Kephissia, ην γλσζηφ καο μελνδνρείν Μειά, άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη θαη λα θαιισπίδεηαη ην πξνάζηην απνθηψληαο ξπκνηνκηθφ ζρέδην. Σφηε ήιζαλ απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε αλζνθφκνη θαη θεπνπξνί. Οη λένη δξφκνη δελδξνθπηεχηεθαλ θαη δεκηνπξγήζεθαλ ζαπκάζηεο δελδξνζηνηρίεο. Σν ζρέδην εμσξατζκνχ θαη αλάπηπμεο ηνπ ρψξνπ κεηαμχ ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ ζηαζκνχ θαη ηεο πιαηείαο Πιαηάλνπ πνπ εθπφλεζε ε Δηαηξεία ησλ ηδεξνδξφκσλ Αηηηθήο, σο αληηζηάζκηζκα ηεο ζχκβαζεο κεηαμχ ηνπ Γεκνζίνπ θαη ηεο Δηαηξείαο, πξνέβιεπε δεκηνπξγία πάξθνπ κε κηθξαί ζθηάδεο, αλαβξπηήξηα θαη κηθξνί ηερληηνί θαηαξάθηαη θ.ν.θ.. Ζ ζρεηηθή δεκνζίεπζε γηα ηελ ζχκβαζε θιείλεη σο εμήο: Η θαιαηζζεζία ηνπ δηεπζπληνύ ηνπ ζηδεξνδξόκνπ θ. Μπαζηάθνπ θαη ηνπ κέιινληνο λα εθπνλήζεη ην ζρέδην ησλ εμσξατζκώλ Γάιινπ κεραληθνύ θ. Μαηηόλ εγγπώληαη εθ ησλ πξνηέξσλ ηελ επηηπρία ηνπ έξγνπ. Αξρέο ηνπ 1900 ηειηθά, πινπνηήζεθε ε κειέηε ηνπ Άιζνπο ηεο Κεθηζηάο πνπ σο ζρέδην ραξαθηεξίδεηαη θαη αξρήλ απφ ηα βαζηθά ζπλζεηηθά ζηνηρεία ηνπ γαιιηθνχ θήπνπ: 76

77 θεληξηθφο άμνλαο ζπκκεηξίαο κε παξάπιεπξα θακπχια ηκήκαηα παξηεξηψλ ζε «λεθξνεηδή» ζρήκαηα πνπ απνηεινχλ κηα δηαθξηηηθή δφζε αγγιηθνχ θήπνπ. Ζ θεληξηθή αιέα, κε θνηληθηέο θαη αγξηνθαζηαληέο, πνπ ζπλδέεη ηηο δχν θχξηεο θαη πνιπηειείο εηζφδνπο, ηνπ ζηαζκνχ ηνπ ηξέλνπ θαη ηεο πιαηείαο Πιαηάλνπ, έρεη ζηνλ άμνλά ηεο ηελ κεγαινπξεπή δεμακελή κε ην ζηληξηβάλη. Ζ Κεθηζηά, ππήξμε πάληα έλαο επινγεκέλνο ηφπνο κε πνιιά λεξά θαη εχθνξν έδαθνο. Απνηεινχζε έλαλ απέξαλην αλζηζκέλν θήπν. Ζ θαιιηέξγεηα αλζνθνκηθψλ θπηψλ φπσο ηνπ κελεμέ, ηεο βηνιέηαο, ηνπ γαξχθαιινπ, ηεο ηξηαληαθπιιηάο θ.ιπ. θαζψο θαη ε παξαγσγή εθιεθηψλ νπσξνθφξσλ, ηδίσο ηεο θεξαζηάο, βπζζηληάο, αριαδηάο, βεξηθνθηάο, ηεο εθιεθηήο θξάνπιαο θ.ιπ. ήηαλ παζίγλσζηε ζε φιε ηελ Αηηηθή. Ίζσο απηφ ην γεγνλφο λα νδήγεζε ην 1895 ηνπο αλζνθφκνπο θαη ηνπο θεπνπξνχο ηεο Κεθηζηάο λα νξγαλσζνχλ ζε έλαλ μερσξηζηφ θιάδν κε ην φλνκα Αδειθφηεο ησλ αλζνθφκσλ θαη θεπνπξψλ... θνπφο ηνπο ήηαλ ε πξναγσγή θαη αλάπηπμηο ησλ έξγσλ ηεο αλζνθνκίαο θαη θεπνπξηθήο θαη γεσξγίαο ελ γέλεη. Ζ αξρή γίλεηαη ην 1896, ρξνληά ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηεο Αζήλαο, ζηε πιαηεία Πιαηάλνπ. Οξγαλψλεηαη αγνξά «Αλζέσλ θαη θαξπψλ» απφ ηελ Αδειθφηεηα Αλζνθφκσλ θαη Κεπνπξψλ εθζέηνληαο ηα πξντφληα ηνπο πάλσ ζε πάγθνπο θαη ηξαπέδηα. Οη δηνξγαλσηέο ηελ εθδήισζε απηή ηελ επνλφκαδαλ Δθζεζε. ηελ ηζηνξία ησλ παιηψλ Δθζέζεσλ, πνπ κεηέπεηηα νλνκάζηεθαλ Αλζνθεπνπξηθέο Δθζέζεηο, εμέρνπζα ζέζε έρεη απηή πνπ έγηλε γηα πξψηε θνξά ζην λέν απφθηεκα ηεο Κεθηζηάο, δειαδή ζην Άιζνο ηεο πιαηείαο Πιαηάλνπ. Ήηαλ ε ρξνληά ηνπ Ο ρψξνο ηνπ Άιζνπο ράξε ζηηο έληνλεο ελέξγεηεο ηνπ Γειηγηάλλε, πεξηήιζε ζηελ δηαρείξηζε ηνπ Γήκνπ Αζελαίσλ κε παξαρψξεζε ζηελ ηφηε Κνηλφηεηα Κεθηζηάο θαη έηζη απειεπζεξψζεθε 77

78 απφ ηελ δηαρείξηζε πνπ αζθνχζε κέρξη ηφηε, ε εηαηξία ησλ ζηδεξνδξφκσλ ε νπνία απαγφξεπε ηέηνηνπ είδνπο εθδειψζεηο. Έηζη ηε ρξνληά απηή έιαβε ρψξα λέα Έθζεζε, κε δηνξγαλψηξηα πάιη ηελ Αδειθφηεηα ησλ Αλζνθφκσλ θαη Κεπνπξψλ. ε απηήλ έθαλαλ ηελ εκθάληζε, γηα πξψηε θνξά, αηνκηθά πεξίπηεξα αληηθαζηζηψληαο ηνπο πάγθνπο θαη ηα ηξαπέδηα. Ζ εθδήισζε απηή είρε ιάβεη κεγάιε δεκνζηφηεηα ιφγσ ηεο παξνπζίαο ζηα εγθαίληα ηεο Βαζίιηζζαο ιγαο. Σν 1936 μεθίλεζε ν ζεζκφο ηεο Κεπνπξηθήο έθζεζεο Κεθηζηάο, κε πξνζπάζεηεο ησλ Σαξζή Δπθιείδε, Έιιεο Μαιάκνπ, Άλλαο Γήκα θαη πνιιψλ άιισλ. Σα 1937,1938 θαη 1939 νη εθζέζεηο ζην Άιζνο νξγαλψζεθαλ απφ ηελ Σνπξηζηηθή επηηξνπή ηεο Κεθηζηάο, «ππφ ηελ πςειήλ πξνζηαζίαλ ηεο Α.Μ. ηνπ Βαζηιέσο». 78

79 Σν 1940 δηαθφπεθαλ ιφγσ ηνπ πνιέκνπ. Γεθαέμη ρξφληα αξγφηεξα, δειαδή, ην 1956 θαζηεξψλεηαη σο εηήζηα γηνξηή ησλ ινπινπδηψλ ζηε Κεθηζηά θαη πιαηζηψλεηαη κε άιιεο πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο. Απφ ηνπο Κεθηζηψηεο πνπ πξσηνζηάηεζαλ ζηελ νξγάλσζε Αλζνθεπνπξηθψλ Δθζέζεσλ δηαθξίλνληαη ν Δπαγ. Παπαζηξάηνο θαη ν Κσλ/λνο Γνπιηκήο, δηαθεθξηκέλνο λνκηθφο θαη πξσηνπφξνο βνηαλνιφγνο. Ζ ζπιινγή ηνπ απνηέιεζε έλαλ απφ ηνπο πξψηνπο ππξήλεο ηνπ Μνπζείνπ Φπζηθήο Ηζηνξίαο ζηελ Κεθηζηά. ην θηήκα ηνπ, ζην Καιπθηάθη, θαιιηεξγνχζε έλα ζπάλην είδνο ηξηαληάθπιινπ ρσξίο αγθάζηα πνπ είρε θέξεη απφ ηελ Γεξκαλία. ηελ έθζεζε απηή θπξηαξρνχζε ε επίδεημε θξνχησλ θαη ιαραληθψλ θαη ιηγφηεξν ινπινπδηψλ. έλαλ ηνπξηζηηθφ νδεγφ ηνπ 1907 βιέπνπκε φηη νη ηδεξφδξνκνη Αηηηθήο έρνπλ απφ ηηο 5 ην πξστ σο ηηο ην βξάδπ θάζε κία ψξα ζρεδφλ δξνκνιφγην Αζήλα-Κεθηζηά θαη αληηζηξφθσο. Σφηε ήηαλ πνπ άξρηζαλ λα δεκηνπξγνχληαη θαη νη πεξίθεκνη θεθηζηψηηθνη θήπνη. ζνη απνθάζηδαλ λα ρηίζνπλ ην εμνρηθφ ηνπο αγφξαδαλ εθηάζεηο ηεξάζηηεο. Ζ έπαπιε Καδνχιε πνπ ζε κέξνο ηνπ θήπνπ ηεο ρηίζηεθε ην Ννζνθνκείν Αηπρεκάησλ, ην κεγάιν θηήκα πγγξνχ, ε Γεσξγηθή ρνιή θαη ηα Αλάβξπηα, ην πεξίθεκν Καιπθηάθη θνληά ζην ξέκα ηεο Υειηδνλνχο. Καη νιφθιεξν ζρεδφλ ην θέληξν ηεο Κεθηζηάο, πνπ ην είρε αγνξάζεη ην 1833 ν ηέθαλνο Γ. Γεσξγαληάο, Κσλζηαληηλνπνπιίηεο έκπνξνο, πνπ ην 1821 είρε θαηαθχγεη ζηελ Οδεζζφ θη απφ εθεί είρε έξζεη ζηελ επνρή ηνπ Καπνδίζηξηα ζηελ Διιάδα. Γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ πινπζηφηαηνπ πξαζίλνπ βνήζεζαλ ηα άθζνλα λεξά ηνπ Κνθθηλαξά, ηα νπνία κάιηζηα ζηνλ θαηξφ ηεο κεγάιεο ιεηςπδξίαο έζσζαλ ηελ Αζήλα. Ήηαλ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο Κεθηζηάο απηά ηα κεγάια θηήκαηα πνπ αγθάιηαδαλ θάζε ζπίηη. Ζ θαηαζηξνθή ηεο άξρηζε αθξηβψο φηαλ νηθνπεδνπνηήζεθαλ, κε ηε ζηελή ζχγρξνλε αληίιεςε ρξεζηκνπνίεζε ηεο γεο, απηά ηα θαηαπξάζηλα θνκκάηηα Άγγεινο & Νίθε Γνπιαλδξή «Ζ δηαρείξηζε ηεο Γεο είλαη ην κεγαιχηεξν πξφβιεκα ηνπ 21νπ αηψλα. Υξεηαδφκεζα κηα λέα πξνζέγγηζε ζηελ νξγάλσζε θαη δηαρείξηζε ηεο θχζεο. Σν πεξηβάιινλ ζα απνηειέζεη ηελ πξψηε πξνηεξαηφηεηα ζηηο ζρέζεηο ησλ θξαηψλ. Οη ηδενινγηθέο δηαθνξέο ζα ππνρσξήζνπλ πξν ησλ νηθνινγηθψλ πηέζεσλ». Άγγεινο Γνπιαλδξήο (1973) «Ζ βηνπνηθηιφηεηα, εγγπάηαη ηελ ζπκβίσζε ησλ δηαθφξσλ εηδψλ θαη ηελ ηθαλφηεηα ησλ νηθνζπζηεκάησλ λα δηαηεξνχλ ηελ γνληκφηεηα ηνπ εδάθνπο θαη ηνπ κηθξνθιίκαηνο, εμαζθαιίδνληαο ηελ βησζηκφηεηα ηνπ πινχηνπ ηεο Γεο. Παξάιιεια, ε πνιηηηζκηθή πνηθηιφηεηα εθθξάδεη ηελ δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο ηνπ αλζξψπνπ ζε δηαθνξεηηθέο 79

80 ζπλζήθεο. Οη πνιηηηζκνί αληηπξνζσπεχνπλ ηηο ιχζεηο πνπ έδσζε ν άλζξσπνο ζηα πξνβιήκαηα επηβίσζεο ζε ζπγθεθξηκέλα πεξηβάιινληα. Ζ πνιηηηζκηθή πνηθηιφηεηα εθθξάδεηαη ζηελ πνηθηιία ησλ γισζζψλ, ησλ ζξεζθεηψλ, ησλ δνγκάησλ, ησλ θαιιηεξγεηηθψλ κεζφδσλ, ησλ ηερλψλ, ησλ θνηλσληθψλ δνκψλ, ησλ δηαηξνθηθψλ θαη θαξκαθεπηηθψλ ζπλεζεηψλ, θαη φισλ ησλ κνξθψλ ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο». Νίθε Γνπιαλδξή (1996) Ο πξφεδξνο επί 32 ρξφληα ηνπ Μνπζείνπ Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο, θαηάγεηαη απφ παιηά λαπηηθή νηθνγέλεηα ηεο Άλδξνπ. Ζ ρψξα ηνπ, ζαλ βηνινγηθφο ρψξνο ηδηαίηεξνπ ελδηαθέξνληνο, ηνλ απαζρφιεζε απφ λσξίο. Απφ ηνπο πξψηνπο δηέβιεςε ζε ρξφλν αλχπνπην ηηο επηπηψζεηο ηεο επνρήο καο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη έδξαζε έγθαηξα. Σν 1964 ίδξπζε ην Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο, κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο ζηνλ ειιεληθφ θπζηθφ ρψξν θαη ηεο πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο. Απνζηνιή ηνπ Μνπζείνπ ήηαλ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ νη Έιιελεο ηνλ πινχην ησλ θπζηθψλ πφξσλ ηεο ρψξαο ηνπο θαη λα αλαιάβνπλ ηελ επζχλε πξνζηαζίαο ηνπο. ηνλ ζθνπφ απηφ αθηεξψζεθε, πξνζθέξνληαο εθηφο απφ ηελ νηθνλνκηθή ηνπ ζηήξημε θαη ηε ζθξαγίδα ηεο πξνζσπηθήο ηνπ θαηεχζπλζεο θαη θηινζνθίαο. Ο Άγγεινο Γνπιαλδξήο ζεσξνχζε φηη ην έξγν ηνπ απνηειεί γηα ηελ Διιάδα νπζηαζηηθή επέλδπζε, ηελ νπνία νινθιήξσζε κε ηε δεκηνπξγία ηνπ Κέληξνπ ΓΑΗΑ. Ο Άγγεινο Γνπιαλδξήο ηηκήζεθε ην 1979 απφ ηελ Αθαδεκία Αζελψλ κε ην Αξγπξνχλ Μεηάιιην ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ θαη ην 1990 απφ ην Χλάζεην Ίδξπκα κε ην Γηεζλέο Βξαβείν γηα ηνλ «Άλζξσπν θαη ην Πεξηβάιινλ». Σν 1988 αλαθεξχρζεθε επίηηκνο δηδάθησξ ηνπ Αξηζηνηέιεηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Θεζζαινλίθεο. Σνλ ιίγν ειεχζεξν ρξφλν ηνπ, ν Άγγεινο Γνπιαλδξήο ηνλ δηέζεζε ζηελ δσγξαθηθή θαη ηελ γιππηηθή, κε ηηο νπνίεο απέδσζε καζεκαηηθνχο θαη γεσκεηξηθνχο θαλφλεο ηεο θνζκηθήο ηζνξξνπίαο. Ζ Νίθε Γνπιαλδξή είλαη γλσζηή δηεζλψο γηα ηνπο αγψλεο ηεο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Σν κήλπκά ηεο ζπλδέεη νηθνινγηθνχο ζηφρνπο κε πνιηηηζηηθέο αμίεο. Απφ πνιχ λέα αθηέξσζε ηε δσή ηεο ζηελ κάζεζε, ζηνλ ζηνραζκφ θαη ζηελ επηζηήκε. Με ηελ 80

81 ζπλερή ππνζηήξημε ηνπ ζπδχγνπ ηεο Άγγεινπ Γνπιαλδξή, θαιιηέξγεζε ην εξεπλεηηθφ ηεο πλεχκα θαη έκεηλε αδηάθνξε ζε ηδενινγίεο πνπ ζεσξνχζε εθήκεξεο θαη απεξραησκέλεο. Πάληνηε πίζηεπε φηη ν θφζκνο ρξεηάδεηαη λέεο αμίεο πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε απαξαίηεηε ηζνξξνπία κεηαμχ ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο θνηλσλίαο. αλ άηνκα - ε ίδηα θαη ν άλδξαο ηεο Άγγεινο Γνπιαλδξήο - ζεσξνχληαη πξσηνπφξνη ζηε ζθέςε θαη ζηελ πξάμε. Με ηελ ίδξπζε ηνπ Μνπζείνπ Φπζηθήο Ηζηνξίαο Γνπιαλδξή ην 1964, σο θέληξν έξεπλαο θαη εθπαίδεπζεο, ηέζεθαλ επί θεθαιήο ηεο κάρεο γηα ηε δηάζσζε θαη πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο επαλαθνξάο ηνπ αλζξψπνπ ζε έλα λέν θψδηθα αμηψλ. ήκεξα ην Μνπζείν ζπκκεηέρεη ζε πξνγξάκκαηα ηεο Δ.Δ. θαη άιισλ επξσπατθψλ θαη ειιεληθψλ νξγαληζκψλ. Σν Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο (Μ.Γ.Φ.Η.) είλαη Ίδξπκα - Ννκηθφ Πξφζσπν Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ - θαη έρεη ραξαθηεξηζζεί σο θνηλσθειέο. Απαξηίδεηαη απφ 5κειέο Γηνηθεηηθφ πκβνχιην, κφληκν επηζηεκνληθφ, δηνηθεηηθφ θαη ηερληθφ πξνζσπηθφ θαη ππνζηεξίδεηαη απφ εηδηθνχο επηζηεκνληθνχο ζπκβνχινπο ζηνλ εξεπλεηηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ ηνκέα. Σν Μνπζείν Γνπιαλδξή ήηαλ ην πξψην Μνπζείν Φπζηθήο Ηζηνξίαο πνπ δεκηνπξγήζεθε ζηελ Διιάδα ην 1964, θαη ην πξψην πνπ έζεζε ηα ζεκέιηα ηεο πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο. 81

82 Σν Μ.Γ.Φ.Η. βξίζθεηαη ζηελ Κεθηζηά, 14,5 ρηιηφκεηξα Β.Α. ηεο Αζήλαο. ηεγάδεηαη ζε έλα θνκςφ λενθιαζηθφ θηίξην ηνπ 19 νπ αηψλα (1875). Γηακνξθψζεθε θαη επεθηάζεθε θαηά ηα ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηνπ, ψζηε λα απνηειέζεη θαηάιιειν ρψξν γηα ηηο κνπζεηαθέο αλάγθεο - επηζηεκνληθέο θαη εθπαηδεπηηθέο - ηνπ Ηδξχκαηνο. Σν 1991 ην Μνπζείν ίδξπζε ην Διιεληθφ Κέληξν Βηνηφπσλ - Τγξνηφπσλ (ΔΚΒΤ) ζηελ Θεζζαινλίθε κε ηελ ζπκβνιή ηεο Γεληθήο Γηεχζπλζεο ΥΗ ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ θαη ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ. θνπφο ηνπ είλαη λα ζπκβάιιεη ζηελ αλαραίηηζε θαη αλαζηξνθή ηεο απψιεηαο ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ ηεο Διιάδαο θαη ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο. Σν 1999, ελ φςεη ηεο λέαο ρηιηεηίαο θαη ηεο ζπλερηδφκελεο ππνβάζκηζεο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, ην Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο πξνρψξεζε ζηελ δεκηνπξγία ηνπ Κέληξνπ Πεξηβαιινληηθήο Έξεπλαο θαη Δθπαίδεπζεο ΓΑΗΑ, κε ηελ ζπκβνιή ηεο Δ.Δ. θαη ηνπ Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ. θνπφο ηνπ είλαη λα ιεηηνπξγήζεη σο ην κνπζείν ηνπ κέιινληνο, σο θέληξν πξσηνπνξηαθφ επηζηεκνληθήο έξεπλαο θαη εθπαίδεπζεο, ραξάζζνληαο κηα λέα πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα, ζηελ Δπξψπε θαη δηεζλψο. Παξάιιεια ζηελ Κξήηε ην Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο αλαζηήισζε ην Σέκελνο Μαζηακπά Ρεζχκλνπ, φπνπ εθηίζεληαη παιαηνληνινγηθέο θαη γεσινγηθέο ζπιινγέο ηεο Κξήηεο. Σν 1964, ν Άγγεινο θαη ε Νίθε Γνπιαλδξή ίδξπζαλ ην Μνπζείν Φπζηθήο Ηζηνξίαο (Ν.Π.Η.Γ.) σο εξγαζηήξην έξεπλαο θαη δξάζεο. Σν έξγν ηνπο πξνρψξεζε ζησπεξά, παξάιιεια κε ηηο άιιεο αλαπηπμηαθέο επελδχζεηο. Ζ δηθή ηνπο ήηαλ κία ηδησηηθή επέλδπζε 82

83 πφξσλ, ρξφλνπ θαη γλψζεο γηα ηε δεκηνπξγία ελφο ζεζκνχ, πνπ ζα είρε σο ζηφρν ηελ εζληθή εηνηκφηεηα γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πνιχηηκνπ θπζηθνχ πινχηνπ ηεο ρψξαο θαη ηε ζπλείδεζε ησλ λέσλ γηα έλα λέν θψδηθα αμηψλ, κε γλψκνλα ηελ ηζφξξνπε ζπλχπαξμε θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη αλζξψπνπ. Με έλα επηηειείν Διιήλσλ θαη μέλσλ επηζηεκφλσλ, ην Μνπζείν πξνρψξεζε επί δεθαεηίεο, ζηελ έξεπλα θαη θαηαγξαθή ηνπ θπζηθνχ (βηνινγηθνχ θαη γεσινγηθνχ) πινχηνπ ηεο ρψξαο. Ζ έξεπλα θαη ε κειέηε ηεο ειιεληθήο θχζεο απνθάιπςε ηελ πνηθηιία θαη ηελ απαξάκηιιε νκνξθηά ηνπ ειιεληθνχ ρψξνπ. Ζ Διιάδα παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ιφγσ ηεο γεσκνξθνινγίαο, ηνπ θιίκαηνο θαη ηεο γεσγξαθηθήο ηεο ζέζεο ζηε ζπκβνιή ησλ ηξηψλ επείξσλ. ηελ Διιάδα ζε ζρέζε κε ηελ έθηαζή ηεο, ζπλαληάκε κεγαιχηεξε βηνπνηθηιφηεηα απφ θάζε άιιε ρψξα ηεο Δπξψπεο. πλαληάκε επίζεο πςειφ πνζνζηφ ελδεκηθψλ εηδψλ, θπηψλ θαη δψσλ, θαζψο θαη νξηζκέλα ζπάληα, πνπ απεηινχληαη κε εμαθάληζε. Αξρηθά, ιεηηνχξγεζε σο Βνηαληθφ Μνπζείν κε αληηθείκελν ηελ έξεπλα, κειέηε θαη θαηαγξαθή ηεο ειιεληθήο ρισξίδαο. Σν 1977 επεθηάζεθε ζηνπο ηνκείο ηεο δσνινγίαο, παιαηνληνινγίαο θαη γεσινγίαο θαη κεηνλνκάζηεθε ζε Μοσζείο Γοσλανδρή Φσζικής Ιζηορίας. Γέθα ρξφληα επηζηεκνληθήο έξεπλαο θαη ζπιινγήο ρξεηάζζεθαλ ζηνπο Έιιελεο θαη μέλνπο επηζηήκνλεο, θαιιηηέρλεο θαη κνπζεηνιφγνπο γηα λα ζρεδηάζνπλ θαη λα παξνπζηάζνπλ ηνπο πξψηνπο εθζεζηαθνύο ρώξνπο ζην θνηλφ, εθπιεξψλνληαο έηζη ηελ δηηηή απνζηνιή ηνπ Μνπζείνπ σο επηζηεκνληθνχ θαη εθπαηδεπηηθνχ θέληξνπ. 83

84 To 1983, θιεξνδνηήζεθε ζην Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο ην θηήκα «παξφδα», ζηελ Παηαλία, απφ ηελ Bξεηαλή πνιενδφκν Jacqueline Tyrwhitt. Ο θήπνο θαη ε δηαρείξηζε ηεο πιαγηάο ζηελ αλαηνιηθή πιεπξά ηνπ Τκεηηνχ φπνπ εθηείλνληαη ηα 17,5 ζηξέκκαηα ηνπ θηήκαηνο απνηεινχλ ζήκεξα παξάδεηγκα νηθνινγηθήο θεπνπξηθήο κεζνγεηαθνχ θιίκαηνο. Απφ ην 1994, ην «παξφδα» απνηειεί ηελ έδξα ηεο Mediterranean Garden Society ιεηηνπξγψληαο σο ρψξνο πιεξνθφξεζεο πνπ απεπζχλεηαη ζε φζνπο έρνπλ εηδηθφ ελδηαθέξνλ γηα ηα θπηά θαη ηνπο θήπνπο ησλ πεξηνρψλ ηεο Μεζνγείνπ. Σν 1991 ην Μ.Γ.Φ.Η. πξνρψξεζε ζηελ δεκηνπξγία ηνπ Διιεληθνύ Κέληξνπ Βηνηόπσλ - Τγξνηόπσλ (Δ.Κ.Β.Τ.), ην νπνίν έρεη ηνλ ξφιν ζπκβνπιεπηηθνχ νξγάλνπ πξνο ηελ Πνιηηεία, αζρνιείηαη κε ηελ θαηαγξαθή ησλ πγξνηφπσλ ηνπ ειιεληθνχ ρψξνπ θαη πξνδηαγξάθεη ηε ζηξαηεγηθή δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο ηνπο. θνπφο ηνπ είλαη λα πξνσζήζεη ηελ αεηθνξηθή δηαρείξηζε ησλ αλαλεψζηκσλ θπζηθψλ πφξσλ ζηελ Διιάδα θαη ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο Μεζνγείνπ θαη ηεο Δπξψπεο. Πξνζβιέπνληαο ζηηο ξαγδαίεο εμειίμεηο ηνπ 21νπ αηψλα ην Μνπζείν πξνρψξεζε ζε λέα επέθηαζε ησλ εγθαηαζηάζεψλ ηνπ κε ηε δεκηνπξγία ηνπ Κέληξνπ Πεξηβαιινληηθήο Έξεπλαο θαη Δθπαίδεπζεο - Κέληξνπ ΓΑΗΑ. Σν έξγν άξρηζε ηνλ επηέκβξην ηνπ 1995 θαη νινθιεξψζεθε ην ηελ πξαγκαηνπνίεζή ηνπ ζπλέβαιαλ ε Δ.Δ. θαη ην ειιεληθφ Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο, Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ. Σν λέν θηίξην θέξεη ην φλνκα ηνπ πιαλήηε Γε - ΓΑΗΑ - γεγνλφο πνπ ην ζπλδέεη κε ηελ κπζνινγία, ηε θηινζνθία θαη ηελ επηζηήκε ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ θφζκνπ. ηα Οκεξηθά Έπε απαληάηαη γηα πξψηε θνξά ε ιέμε ΓΑΗΑ σο δεισηηθή ηνπ πιαλήηε Γε. Σν Σέκελνο Μαζηακπά Ρεζύκλνπ αλαζηειψζεθε απφ ην Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο θαη ιεηηνπξγεί σο Παιαηνληνινγηθφ Μνπζείν (παξάηεκα ηνπ Μ.Γ.Φ.Η. ζηελ Κξήηε). Παξνπζηάδεη ηε γεσθπζηθή εμέιημε ηεο Κξήηεο θαη ζεκαληηθά παιαηνληνινγηθά θαη γεσινγηθά επξήκαηα ηεο πεξηνρήο. To Μνπζείν ζήκεξα πεξηιακβάλεη ην Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο θαη ην Κέληξν Γαία, πνπ είλαη δχν δηαθνξεηηθά, αιιά επηθνηλσλνχληα κεηαμχ ηνπο, θηίξηα. Δίλαη θαη ηα δχν πνιηηηζηηθνί θνξείο κε θνηλφ ζηφρν ηελ κειέηε, ηε ζπληήξεζε θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. 84

85 Σφζν ην Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο, φζν θαη ην Κέληξν Γαία πεξηιακβάλνπλ ηνπο εμήο ηνκείο: Αίζνπζεο εθζέζεσλ, Δθπαίδεπζε θαη Έξεπλα. ηηο αίζνπζεο εθζεκάησλ ησλ ηεζζάξσλ βαζηθψλ ηνκέσλ ηνπ (ρεξζαία δσνινγία, βνηαληθή, πδξνβηνινγία, νξπθηνινγία-παιαηνληνινγία). ην Κέληξν Γαία, πνπ ηδξχζεθε ην 2001, γίλεηαη κε δηαδξαζηηθφ ηξφπν, κηα πξψηε γλσξηκία ηνπ πιαλήηε, κε ηελ πνηθηιία ησλ ηνπίσλ ηνπ, ηεο βιάζηεζεο θαη ηνπ δσηθνχ πινχηνπ ηνπ θαη ηελ επηξξνή ηνπ αλζξψπνπ ζην πεξηβάιινλ. Δθαηνληάδεο επηζθέπηεο, θπξίσο παηδηά ζρνιηθήο ειηθίαο εθπαηδεχνληαη θαζεκεξηλά κε θχξην ζηφρν ηε δηακφξθσζε πεξηβαιινληηθήο ζπλείδεζεο. Σφζν ζηηο εθζεζηαθέο αίζνπζεο ηνπ Μνπζείνπ Φπζηθήο Ηζηνξίαο, φζν θαη ζην Κέληξν Γαία, ην εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ ηνπ Μνπζείνπ μελαγεί ηνπο επηζθέπηεο θαη ηνπο παξέρεη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο γηα νηηδήπνηε αθνξά ηνλ πιαλήηε Γε, απφ ηε δεκηνπξγία ηνπ κέρξη ζήκεξα. εκαληηθή έξεπλα γηα ηε ζπγθέληξσζε, θαηαγξαθή θαη κειέηε ηνπ βνηαληθνχ, δσνινγηθνχ, γεσινγηθνχ θαη παιαηνληνινγηθνχ πινχηνπ ηεο ρψξαο, ζπλερίδεηαη ζηα αληίζηνηρα εξγαζηήξηα θαη εκπινπηίδνληαη ζπλερψο νη ζπιινγέο. Δπηπιένλ, κε ηε δεκηνπξγία ηνπ Κέληξνπ Γαία πξνζηέζεθαλ δχν επηπιένλ άξηζηα εμνπιηζκέλα εξγαζηήξηα ηεο Οηθνινγίαο Δδάθνπο θαη ηεο Βηνηερλνινγίαο θαη Βηναλαιπηηθήο Υεκείαο, γηα ηελ έξεπλα ησλ θπζηθψλ πφξσλ πνπ ζηεξίδνπλ ηε δσή: έδαθνο, λεξφ, αηκφζθαηξα, ζε ζπζρεηηζκφ κε ηε δηαηξνθή θαη ηελ πγεία. Δπίζεο ην Μνπζείν δηαζέηεη, πινχζηα βηβιηνζήθε κε επηζηεκνληθέο εθδφζεηο πνπ αθνξνχλ ηηο θπζηνγλσζηηθέο επηζηήκεο, δχν cafe-bar γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ κηθξψλ θαη κεγάισλ 85

86 επηζθεπηψλ θαζψο θαη αίζνπζεο θαηάιιειεο γηα ζπλέδξηα, δηαιέμεηο, ζεκηλάξηα θαη εηαηξηθέο παξνπζηάζεηο. Σν Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο έρεη ιάβεη πνιιέο ηηκεηηθέο δηαθξίζεηο θαη βξαβεία γηα ην έξγν ηνπ, ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν: Γηάθξηζε απφ ηελ Οκνζπνλδία Φίισλ Μνπζείσλ ζην Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο- Κέληξν ΓΑΗΑ γηα ηα εθπαηδεπηηθά ηνπ πξνγξάκκαηα γηα ΑΜΔΑ (2003) Γηάθξηζε απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία ηνπ Γηεζλνχο πκβνπιίνπ Μνπζείσλ (ICOM) γηα ηελ Παγθφζκηα Ζκέξα ησλ Μνπζείσλ (18/05/1992) Γηεζλέο Βξαβείν Χλάζε «Γειθνί γηα ηνλ Άλζξσπν θαη ην Πεξηβάιινλ» (1990) Δπειέγε σο «Μνπζείν Δπηξξνήο» κεηαμχ 37 κνπζείσλ αλά ηνλ θφζκν. (Kenneth Hudson Museums of Influence Press) (1987) Δηδηθή δηάθξηζε σο «Πξσηνπνξηαθφ Μνπζείν ηεο Δπξψπεο» απφ ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο (1984) Αξγπξνχλ Μεηάιιην ηεο Αθαδεκίαο Αζελψλ (1979) Γξνζίλεο Γεψξγηνο Μία απφ ηηο γλεζηφηεξεο θαη εθθξαζηηθφηεξεο ιπξηθέο θσλέο ζην ρψξν ηεο ειιεληθήο πνίεζεο ππήξμε ν Γεψξγηνο Γξνζίλεο. Γελλήζεθε ζηηο 9 Γεθεκβξίνπ 1858 ζηελ παιαηφηεξε ζπλνηθία ησλ Αζελψλ ζηελ Πιάθα, ζηε γσλία ησλ νδψλ Αδξηαλνχ θαη Θέζπηδνο, ζ έλα δηψξνθν αξρνληηθφ πνπ είρε θηίζεη ν παππνχο ηνπ Πεηξνθφθθηλνο, απφ ηε κεηέξα ηνπ. Ο άιινο παππνχο ηνπ Γεψξγηνο Γξνζίλεο, γλσζηφο σο Καξαγηψξγνο, είρε ιάβεη ελεξγφ κέξνο ζηνπο αγψλεο ελαληίνλ ησλ Σνχξθσλ θαη σο νπιαξρεγφο θνλεχζεθε θαηά ηελ Έμνδν ηνπ Μεζνινγγίνπ ην

87 Σα πξψηα παηδηθά ηνπ ρξφληα, ινηπφλ, ν Γεψξγηνο Γξνζίλεο ηα πέξαζε ζηελ Πιάθα, ε νπνία ηελ επνρή εθείλε απνηεινχζε ην θέληξν ηεο Αζήλαο. Οη γνλείο ηνπ ήηαλ Μεζνινγγίηεο, νη ξίδεο ησλ νπνίσλ αλάγνληαλ ζην Βπδάληην. Ήηαλ γηφο ηνπ Υξήζηνπ θαη ηεο Ακαιίαο Γξνζίλε. Σελ εκέξα δε πνπ γελλήζεθε, ην πξσί, ηελ ψξα πνπ έβγαηλε ν ήιηνο απφ ηνλ Τκεηηφ, έπεθηαλ είθνζη έλαο θαλνληνβνιηζκνί γηα ηα γελέζιηα ηεο βαζίιηζζαο Ακαιίαο. Ζ νηθνγέλεηα ηνπ πνηεηή έδεζε ζπγθινληζηηθέο ζηηγκέο ηηο παξακνλέο ηεο 10 εο Οθησβξίνπ ηνπ 1862, εκέξαο ηεο Δπαλάζηαζεο θαηά ηνπ ζσλα, επεηδή ζην ζπίηη ηνπ Γξνζίλε γίλνληαλ ζπλάμεηο γηα ηελ Δπαλάζηαζε. ηε ζπλέρεηα ε νηθνγέλεηα ηνπ Γεσξγίνπ Γξνζίλε ζην θαηλνχξην ζπίηη, ζηε γσλία Παλεπηζηεκίνπ θαη Πεζκαδφγινπ (ηφηε ιεγφηαλ Παξζελαγσγείνπ, επεηδή ήηαλ εθεί ην Αξζάθεην ρνιείν, πνπ ήηαλ κφλν γηα θνξίηζηα). Σν ζπίηη ηνπ πνηεηή ήηαλ αθξηβψο ζηε γσλία πνπ πςψλεηαη ην ζεκεξηλφ θηίξην ηεο Ηνληθήο Σξάπεδαο, απέλαληη δειαδή απφ ην Αξζάθεην. Απηήλ ηελ πεξηνρή ηε ζεσξνχζαλ φηη ήηαλ φπσο ην Καξηηέ Λαηέλ ηνπ Παξηζηνχ. ηαλ ηειείσζε ην Γπκλάζην, παξά ηελ θιίζε ηνπ πξνο ηηο ζεηηθέο επηζηήκεο, ν Γξνζίλεο αθνινχζεζε ζεσξεηηθέο επηζηήκεο. Γξάθηεθε ζηε Ννκηθή ρνιή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ, ηελ νπνία εγθαηέιεηςε κε ηελ πξνηξνπή ηνπ Ν.Γ. Πνιίηε, γηα λε εγγξαθεί ζηε Φηινζνθηθή ρνιή, ηελ νπνία εγθαηέιεηςε πνιχ λσξίο. Σν 1885, ζε ειηθία 26 εηψλ, πήγε ζηε Γεξκαλία. Έθαλε παλεπηζηεκηαθέο ζπνπδέο ζηε Φηινζνθηθή ρνιή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Λεηςίαο, παξαθνινπζψληαο καζήκαηα Ηζηνξίαο θαη Καιψλ Σερλψλ θαη Παγθφζκηα Λνγνηερλία, σζηφζν θαη πάιη λα πάξεη πηπρίν. Απφ ηε Λεηςία έζηειλε ηηο πξψηεο αληαπνθξίζεηο ηνπ ζην πεξηνδηθφ «Δζηία» ηνπ Καζδφλε θαη πεξηέγξαθε ηηο εληππψζεηο ηνπ απ ηε δσή ζηε Γεξκαλία. Ήηαλ ηφηε πνπ εθδειψζεθε ην δεκνζηνγξαθηθφ ηνπ ηαιέλην. κσο, φηαλ ν ηφηε πξσζππνπξγφο Γειηγηάλλεο εμέδσζε Γηάηαγκα επηζηξάηεπζεο θαη γηα ηνπο εθέδξνπο θαη ήηαλ θαη ε δηθή ηνπ ειηθία, ν Γξνζίλεο αλαγθάζζεθε λα επηζηξέςεη ζηελ 87

88 Διιάδα ην Γεθέκβξην ηνπ Απνζηξαηεχζεθε ην 1886, κεηά ηελ παξαίηεζε ηνπ Γειηγηάλλε θαη ηελ αλάιεςε ηεο εμνπζίαο απφ ηνλ Σξηθνχπε. Απφ ηελ λεαξή ηνπ ειηθία ν Γξνζίλεο άξρηζε λα γξάθεη πνηήκαηα. ηαλ ήηαλ κφιηο είθνζη εηψλ, αηζζάλζεθε πνιχ ηθαλνπνηεκέλνο πνπ θάπνηνη ζηίρνη ηνπ δεκνζηεχζεθαλ ζην πεξηνδηθφ «Ρακπαγάο». Ζ πξψηε πνηεηηθή ηνπ ζπιινγή κε ηνλ ηίηιν «Ηζηνί Αξάρλεο» ηππψζεθε ην ηα 1884 δεκνζίεπζε ηε ζπιινγή ηνπ «Δηδχιιηα», πνπ ηνλ θαζηέξσζε θαη ηνπ έδσζε δειεπηή ζέζε ζην ρψξν ηεο ειιεληθήο πνίεζεο. Σελ επνρή πνπ ήηαλ ζηξαηηψηεο, ν Γξνζίλεο έγξαςε ην πνίεκα γηα ηελ «Αλζηζκέλε Ακπγδαιηά», ζχκθσλα κε φζα απνθαιχπηεη κηα πξψηε εμαδέιθε ηνπ, ε Γξνζίλα Γξνζίλε, δπν ρξφληα κηθξφηεξή ηνπ, πνπ είρε έιζεη απφ ην Μεζνιφγγη θαη ζπνχδαδε ζην Αξζάθεην. Μηα Κπξηαθή, νη δπν εμαδέιθεο, ε αδειθή ηνπ πνηεηή θαη ε Γξνζίλα θαηέβεθαλ ζηνλ θήπν. Ζ Γξνζίλα βξέζεθε αλάκεζα ζε δχν αλζηζκέλεο ακπγδαιηέο. Σφηε θξάηεζε ηνπο θνξκνχο κε ηα ρέξηα ηεο θαη ηνπο θνχλεζε θαη γέκηζαλ ηα καιιηά ηεο, νη ψκνη ηεο, ηα κπξάηζα ηεο, κε άλζε ακπγδαιηάο. ηαλ νη δπν θνπέιεο αλέβεθαλ ζην ζπίηη, ν πνηεηήο είπε ζηε Γξνζίλα φηη είδε απφ ην παξάζπξν ηεο θάκαξάο ηνπ ην ηίλαγκα απφ ηα άλζε, απφ ηηο δχν ακπγδαιηέο;. Ήηαλ δε ηφζν σξαίν ην ζέακα απηφ, πνπ ακέζσο έγξαςε πνίεκα θαη ηεο ην αθηέξσζε. ηαλ ηεο ην δηάβαζε, ε Γξνζίλα έκεηλε εθζηαηηθή θαη ζπγθηλεκέλε. Οη ζηίρνη ήηαλ ζπκβνιηθνί γηα ηελ λεφηεηα θαη ηα γεξάκαηα. Ο Γξνζίλεο ηεο είπε φηη γηα πεξηζζφηεξε νκνξθηά είρε πξνζζέζεη ηε θξάζε «γιπθά ηεο θίιεζα». Ζ Γξνζίλα Μειεηνπνχινπ κέρξη ηα βαζηά γεξάκαηά ηεο επέκελε, φηη, ν Γξνζίλεο δελ έγξαςε ην πνίεκα απηφ κε εξσηηθή δηάζεζε, ήηαλ άιισζηε εμάδειθφο ηεο, αιιά γηαηί θαηά ηε ζηηγκηαία θίλεζε πνπ ηίλαμε ηηο ακπγδαιηέο θαη έπεζαλ ηα άλζε ηνπο, ην πλεχκα ζπλέιαβε έλαλ ζπκβνιηζκφ. Ζ Γξνζίλα Μειεηνπνχινπ πέζαλε ην 1962 ζε ειηθία 101 εηψλ. Ο Γεψξγηνο Γξνζίλεο ζεσξνχζε ην πνίεκά ηνπ απηφ κέηξην, κε θνηλφ λφεκα θαη άηερλε ζηηρνπξγία. Πξφζζεηε δε, φηη θαλείο δε ζα ην ήμεξε, αλ έιεηπε ε κνπζηθή ηνπ, ηελ νπνία είρε αθνχζεη ν ίδηνο γηα πξψηε θνξά, φηαλ είρε γπξίζεη απφ ηε Γεξκαλία ην 1888, κεζάλπρηα, θαζψο θαηέβαηλε ηελ νδφ Υαξηιάνπ Σξηθνχπε, θεχγνληαο απφ ην ζπίηη ηνπ θίινπ ηνπ, Γεσξγίνπ νπξή. Ήηαλ κηα ζπληξνθηά λεαξψλ Αζελαίσλ κε θαιέο θσλέο, πνπ ην ηξαγνπδνχζε. Ο Γξνζίλεο δελ κπφξεζε λα κάζεη εθείλν ην βξάδπ, πσο είρε κεινπνηεζεί ην κηθξφ πνίεκά ηνπ. Γε ξψηεζε ηνπ λεαξνχο θαληαδφξνπο. Ήηαλ ζχγρξνλνο θαη θίινο ηνπ Κσζηή Παιακά, ν νπνίνο ηνλ εθηηκνχζε βαζχηαηα. Ήηαλ πνηεηήο ηεο εηδπιιηαθήο αξκνλίαο ηεο θχζεο, ησλ 88

89 ςαξάδσλ θαη ησλ θάκπσλ, ησλ σξαίσλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ηεο γλήζηαο αλζξψπηλεο ζπγθίλεζεο. Αζρνιήζεθε κε φια ηα είδε ηνπ ιφγνπ. ηάζεθε γηα πνιιά ρξφληα ζην θέληξν ηεο πνιηηηζκηθήο καο δσήο θαη αλάπηπμε πνιχπιεπξε δξαζηεξηφηεηα. Γηαθξίζεθε σο εθδφηεο πεξηνδηθψλ, εκεξνινγίσλ θαη εθεκεξίδσλ, ελψ ζεκαληηθή ππήξμε ε πξνζθνξά ηνπ θαη ζηα εθπαηδεπηηθά καο ζέκαηα. Ο Γεψξγηνο Γξνζίλεο εκπλέεηαη απφ ηελ εηδπιιηαθή θχζε. Σφζν ζηα πνηήκαηά ηνπ, φζν θαη ζηελ πεδνγξαθία ηνπ καγεχεη κε ηηο πεξηγξαθέο ηνπ θαη ηε δσγξαθηθή ησλ ιέμεσλ. Κάλεη ηνλ αλαγλψζηε λα ηαμηδεχεη ζηα ήζπρα δάζε θαη ζηνπο ιφθνπο, αλάκεζα ζηηο ειηέο θαη ζηα ππθλφθπιια πιαηάληα. Ζ αγάπε ηνπ πξνο ηε θχζε ηνλ θάλεη λα ηελ πεξηγξάθεη κε ηα αιεζηλά ηεο ρξψκαηα. Ο Γξνζίλεο ινηπφλ, εθηφο απφ ιπξηθφο ηξπθεξφο πνηεηήο, ήηαλ θαη δπλακηθφο δεκνζηνγξάθνο, πνπ ήζειε λα πξνζθέξεη ζην αλαγλσζηηθφ ηνπ θνηλφ φρη κφλν επράξηζηα θείκελα, αιιά θαη σθέιηκα. Σν 1918 αγφξαζε καδί κε ηνλ αδειθφ ηνπ ην ζπίηη ηνπ ζείνπ ηνπο Γηνκήδε Κπξηαθνχ ζηελ Κεθηζηά θαη απφ ην 1939 έκελε κφληκα ζην νίθεκα απηφ πνπ είρε κεηνλνκαζζεί ζε έπαπιε Ακαξπιιίδα. Έδεζε εθεί ηα δχζθνια ρξφληα ηνπ πνιέκνπ θαη ηεο θαηνρήο κέρξη ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ ηελ 3 Ηαλνπαξίνπ Σν ζπίηη απηφ έρεη αλαπαιαησζεί, είλαη ζήκεξα ηδηνθηεζία ηνπγήκνπ Κεθηζηάο θαη ζηεγάδεη ηε Γεκνηηθή Βηβιηνζήθε Κεθηζηάο απφ ην 1991 θαη ην Μνπζείν Γξνζίλε απφ ην ην κνπζείν απηφ ππάξρεη κέζα νιφθιεξν ην έξγν ηνπ Γξνζίλε θαη ην νπνίν πεξηιακβάλεη: Σηο πξψηεο εθδφζεηο ησλ βηβιίσλ ηνπ, Πεξηνδηθά θαη ιεμηθά, πξνζσπηθά αληηθείκελα ηνπ πνηεηή θαη πινχζην ιανγξαθηθφ πιηθφ. 89

90 ηνλ 1 ν φξνθν βξίζθεηαη ή δαλεηζηηθή βηβιηνζήθε θαη ην ηκήκα ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ κε ειεχζεξε πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν. Ζ αξηζηεξή αίζνπζα ηνπ 2 νπ νξφθνπ πεξηιακβάλεη: πιινγέο βηβιίσλ παιηά αλαγλσζηηθά, νηθνγελεηαθέο θσηνγξαθίεο θαη ηηο πξψηεο εθδφζεηο ηνπ Ιζηνξηθνύ ιεμηθνύ ηεο Νέαο Διιεληθήο ηεο Αθαδεκίαο ησλ Αζελψλ, ην Δζληθφ Αξηζηείν Γξακκάησλ θαη Σερλψλ πνπ απνλεκήζεθε ζηνλ Γξνζίλε, ηελ ηδηφγξαθε δηαζήθε ηνπ θαη δηάθνξα άιια πξνζσπηθά αληηθείκελά ηνπ. Ζ δεμηά αίζνπζα ηνπ 2 νπ νξφθνπ πεξηιακβάλεη: Οιφθιεξν ην ινγνηερληθφ έξγν ηνπ θαζψο θπιάζζνληαη κεηαθξαζκέλα παξακχζηα, παξηηηνχξεο κε κεινπνηεκέλα πνηήκαηα, παιηνί ηφκνη ησλ εηθνλνγξαθεκέλσλ πεξηνδηθψλ Δζηία, ηεο Γηάπιαζεο Σσλ Παίδσλ, ρνιηθά Βνεζήκαηα, ηελ ιανγξαθηθή βηβιηνζήθε, Σν Ζκεξνιφγην Σεο Μεγάιεο Διιάδαο, Υεηξφγξαθα, Δπηζηνιέο, ρεηηθά άξζξα απφ ειιεληθέο θαη μέλεο εθεκεξίδεο, Πξνζσπηθά ηνπ είδε θαη ην Παξάζεκν ηεο Λεγεψλαο ηεο Σηκήο πνπ ηνπ απνλεκήζεθε γηα ηελ πλεπκαηηθή ηνπ πξνζθνξά. Ο 3 νο φξνθνο είλαη εηδηθά δηακνξθσκέλνο γηα ηηο επηζθέςεηο καζεηψλ. Πεξηιακβάλεη αθηεξψκαηα ηνπ ίδηνπ ηνπ ινγνηέρλε θαη ησλ εξψσλ ησλ πνηεκάησλ ηνπ φπσο ηεο Ακαξξπιίδνο, ηεο Ακπγδαιηάο θαη ηνπ Μπάξκπα-Γήκνπ, έλα παιηφ γξακκφθσλν κε δίζθνπο, ιανγξαθηθφ πιηθφ θαη αθίζεο απφ πίλαθεο γλσζηψλ δσγξάθσλ θαη νη νπνίεο ηππψζεθαλ ζηελ Λεηςία γηα ινγαξηαζκφ ηνπ πεξηνδηθνχ ηεο Δζηίαο. ην κνπζείν νξγαλψλνληαη εθπαηδεπηηθέο μελαγήζεηο ζε νκάδεο επηζθεπηψλ θαη ζε καζεηέο ζρνιείσλ. 90

91 5.9.- Φηιαδειθεχο Αιέμαλδξνο Ο Αιέμαλδξνο Φηιαδειθεχο (Αζήλα, ), ήηαλ Έιιελαο αξραηνιφγνο ηνπ 19νπ θαη ηνπ 20νχ αηψλα. Γηεηέιεζε δηεπζπληήο ηνπ Αξραηνινγηθνχ Μνπζείνπ Οιπκπίαο, δηεπζπληήο ηεο Αθξφπνιεο ησλ Αζελψλ, δηεπζπληήο ηνπ Δπηγξαθηθνχ Μνπζείνπ θαη δηεπζπληήο ηνπ Δζληθνχ Αξραηνινγηθνχ Μνπζείνπ ηεο Αζήλαο. Γελλήζεθε ην 1867 ζηελ Αζήλα. O παηέξαο ηνπ ήηαλ ηδξπηήο ελφο απφ ηα πξψηα ηππνγξαθεία ζηελ Διιάδα. πνχδαζε δσγξαθηθή ζην Μφλαρν θαη θηινινγία ζηελ Αζήλα. Γηνξίζηεθε πθεγεηήο Αξραηνινγίαο ζην Παλεπηζηήκην ηεο Αζήλαο θαη θαζεγεηήο ηεο Ηζηνξίαο ηεο Σέρλεο ζηελ αλψηαηε ρνιή Καιψλ Σερλψλ. Γηεηέιεζε έθνξνο Αξραηνηήησλ ζην Ναχπιην, ζηελ Πάηξα θαη ζηελ Αζήλα. Ήηαλ δηεπζπληήο ηνπ Μνπζείνπ ηεο Οιπκπίαο, δηεπζπληήο ηεο Αθξφπνιεο, Γεληθφο Γξακκαηέαο ηεο εηαηξείαο ησλ Υξηζηηαληθψλ Αξραηνηήησλ, δηεπζπληήο ηνπ Δπηγξαθηθνχ Μνπζείνπ, θαη δηεπζπληήο ηνπ Δζληθνχ Αξραηνινγηθνχ Μνπζείνπ. Έθαλε αξραηνινγηθέο αλαζθαθέο ζηε ηθπψλα, ηε Νηθφπνιε ηεο Ζπείξνπ, ηελ Δξκηφλε, ζηηο Μπθήλεο, ηελ Αζήλα θαη αιινχ. Με ηελ εηζήγεζή ηνπ ην 1922 πξνο ηελ Δζλνζπλέιεπζε, απνθαζίζζεθε ε αλαζθαθή ηεο Αξραίαο Αγνξάο ησλ Αζελψλ, ηελ νπνία αλέιαβε θαη εθηέιεζε ε Ακεξηθαληθή Αξραηνινγηθή ρνιή Αζελψλ. Χο Αμησκαηηθφο δε ηεο Σηκήο, ηηκήζεθε κε πνιιά παξάζεκα ειιεληθά θαη μέλα. Αγαπνχζε πάξα πνιχ ηελ Κεθηζηά ζηελ νπνία έδεζε πνιιά ρξφληα κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ. ηελ νδφ Αιεμάλδξνπ Φηιαδειθέσο ππήξρε ην ζπίηη ηνπ. Ο Αιέμαλδξνο Φηιαδειθεχο έθαλε ζηελ Κεθηζηά ηηο πξψηεο ζνβαξέο αλαζθαθέο σο Έθνξνο Αξραηνηήησλ ηα επξήκαηα ησλ θηινμελνχληαη ζηελ Αξραηνινγηθή πιινγή ηεο Κεθηζηάο. Ζ Αξραηνινγηθή πιινγή ηεο Κεθηζηάο εγθαηληάζηεθε ην 2004 θαη θηινμελείηαη ζε έλα ιηζφθηηζην λενθιαζηθφ θηήξην ηνπ 1930 ζηε ζπκβνιή ησλ νδψλ Καζζαβέηε θαη Γεσξγαληά. Ζ παξνχζα έθζεζε πινπνηήζεθε κε ηε ζπλεξγαζία ηνπ Γήκνπ Κεθηζηάο θαη ηεο Δηαηξείαο ησλ Φίισλ ηνπ. Σν κνπζεηαθφ πξφγξακκα πξνζαξκφζζεθε ζηε δηάηαμε ηνπ θηεξίνπ, ην νπνίν ππέζηε ηηο απαξαίηεηεο κεηαηξνπέο γηα ηελ έθζεζε ησλ επξεκάησλ. Ζ έθζεζε αλαπηχζζεηαη ζηνλ αμνληθφ δηάδξνκν ηνπ θηηξίνπ θαη ζε ηέζζεξα πιεπξηθά δσκάηηα. ηνλ εκηππφγεην ρψξν ηνπ θηεξίνπ ιεηηνπξγεί εξγαζηήξην ζπληήξεζεο. Ο ζρεδηαζκφο ηεο έθζεζεο απνηειεί ζχιιεςε ηεο Β' Δ.Π.Κ.Α. θαη πξνέθπςε απφ ηελ αλάγθε δηαθχιαμεο θαη πξνβνιήο ελφο κεγάινπ αξηζκνχ επξεκάησλ πνπ απνθαιχθζεθαλ ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε 91

92 ζσζηηθέο αλαζθαθέο, ηφζν ζε ηδησηηθά νηθφπεδα ηεο Κεθηζηάο φζν θαη θαηά ηε δηάξθεηα εθηέιεζεο δεκνζίσλ έξγσλ ζηα βφξεηα πξνάζηηα. Βαζηθή επηδίσμε ηεο Β' Δθνξείαο Αξραηνηήησλ ππήξμε ε αλάδεημε ηεο ζεκαζίαο ησλ αξραίσλ δήκσλ ηεο βφξεηαο Αηηηθήο θαη ε παξνπζίαζε ηεο δηαρξνληθήο θαηνίθεζεο ηεο Κεθηζηάο απφ ηνπο γεσκεηξηθνχο έσο θαη ηνπο ξσκατθνχο ρξφλνπο. Κεληξηθή ζέζε ζηελ έθζεζε θαηαιακβάλνπλ ηα πινχζηα επξήκαηα ηεο Κεθηζηάο. Γελ απνπζηάδνπλ φκσο θαη καξηπξίεο απφ άιινπο αξραίνπο δήκνπο φπσο νη αξραηφηεηεο πνπ εληνπίζηεθαλ ζηηο αλαζθαθέο ηεο Αηηηθήο νδνχ, ζην Γήκν Ακαξνπζίνπ (ζέζε Πέιηθα) θαη εθείλεο θαη εθείλεο πνπ βξέζεθαλ θαηά κήθνο ηεο θνίηεο ηνπ ξέκαηνο Παλαγίηζαο, ζηελ Παιιήλε. ηε ζπιινγή εθηίζεληαη γιππηά θπξίσο ησλ ξσκατθψλ ρξφλσλ (2 νο αη. κ.υ.), πεξίνδν θαηά ηελ νπνία έδεζε ζηελ Κεθηζηά ν Ζξψδεο Αηηηθφο. Αλάκεζα ζε απηά κπνξεί θαλείο λα ζαπκάζεη θαζηζηή παηδηθή κνξθή, γιππηή κνξθή παηδηνχ επάλσ ζε δειθίλη θ.α., πξνεξρφκελα απφ Νπκθαίν. Ζ επηηχκβηα ζηήιε ηεο Αξρεζηξάηεο πνπ βξέζεθε θαηά κήθνο ηεο θνίηεο ηνπ ξέκαηνο Παλαγίηζαο ζηελ Παιιήλε θαη ρξνλνινγείηαη ζην 340/330 π.υ., θνζκεί ηελ Αξραηνινγηθή πιινγή ηεο Κεθηζηάο. Ζ ζηήιε απηή απνηέιεζε θαη ην έλαπζκα γηα ην πξψην εθπαηδεπηηθφ έξγν ηεο Β' Δ.Π.Κ.Α., ε έθδνζε ηνπ νπνίνπ έγηλε κε ρνξεγία ηεο Δ.Φ.Α.Μ.Κ.. ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 : ΔΡΔΤΝΑ ηελ πξνζπάζεηά καο λα πξνζεγγίζνπκε ηνπο ζηφρνπο πνπ ηέζεθαλ ζηελ εηζαγσγή ηεο παξνχζαο εξγαζίαο θαη λα θαηαιήμνπκε ζε αζθαιή ζπκπεξάζκαηα, πέξαλ ηεο αλαδήηεζεο πιεξνθφξεζεο ζε αθαδεκατθέο πεγέο, ζεσξήζεθε σο ηδαληθή πξνζέγγηζε ε επηηφπηα έξεπλα. 92

93 6.1.- Γείγκα Δξσηήζεθαλ ηπραία 200 άηνκα ζε ρψξνπο πνπ εδξεχνπλ ζηελ Κεθηζηά, εθ ησλ νπνίσλ : Φχιν ΦΤΛΟ ΑΝΓΡΔ 104 ΓΤΝΑΗΚΔ 96 Φφλο ΑΝΔΡΕ 52% ΓΤΝΑΙΚΕ 48% Μνξθσηηθφ επίπεδν δείγκαηνο αλά θχιν ΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΔΡΩΝ ΔΘΜΟΣΙΚΟ 2 ΓΤΜΝΑΙΟ 2 ΛΤΚΕΙΟ 46 ΑΕΙ-ΣΕΙ 46 ΜΕΣΑΠΣΤΧΙΑΚΟ-ΔΙΔΑΚΣΟΡΙΚΟ 8 93

94 ΜΕΣΑΠΣΤΧΙΑΚΟ- ΔΙΔΑΚΣΟΡΙΚΟ 6% ΔΘΜΟΣΙΚΟ 4% Μορφωτικό επίπεδο γυναικϊν ΓΤΜΝΑΙΟ 0% ΑΕΙ-ΣΕΙ 44% ΛΤΚΕΙΟ 46% ΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΓΤΝΑΙΚΩΝ ΔΘΜΟΣΙΚΟ 4 ΓΤΜΝΑΙΟ 0 ΛΤΚΕΙΟ 44 ΑΕΙ-ΣΕΙ 42 ΜΕΣΑΠΣΤΧΙΑΚΟ- ΔΙΔΑΚΣΟΡΙΚΟ 6 Μφληκε θαηνηθία δείγκαηνο ΑΝΔΡΕ ΓΤΝΑΙΚΕ ΜΟΝΙΜΟ ΚΑΣΟΙΚΟ 84 ΜΟΝΙΜΟ ΚΑΣΟΙΚΟ 60 ΕΠΙΚΕΠΣΘ 20 ΕΠΙΚΕΠΣΘ 36 ΕΠΙΚΕΠΣ Θ 19% ΜΟΝΙΜΟ ΚΑΣΟΙΚΟ 81% ΜΟΝΙΜΟΙ ΚΑΣΟΙΚΟΙ ΓΤΝΑΙΚΕ ΜΟΝΙΜΟ ΚΑΣΟΙΚΟ 62% ΜΟΝΙΜΟΙ ΚΑΣΟΙΚΟΙ ΑΝΔΡΕ 94 ΕΠΙΚΕΠΣ Θ 38%

95 Δπαγγεικαηηθή ηδηφηεηα δείγκαηνο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΚΘ ΙΔΙΟΣΘΣΑ ΓΤΝΑΙΚΩΝ ΔΘΜΟΙΟ ΤΠΑΛΛΘΛΟ 22 ΙΔΙΩΣΙΚΟ ΤΠΑΛΛΘΛΟ 28 ΕΛΕΤΘ.ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΑ 10 ΤΝΣΑΞΙΟΤΧΟ 28 ΟΙΚΙΑΚΑ - ΑΝΕΡΓΟ 8 ΟΙΚΙΑΚΑ - ΑΝΕΡΓΟ 8% ΤΝΣΑΞΙΟΤΧ Ο 29% ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΚΘ ΙΔΙΟΣΘΣΑ ΓΤΝΑΙΚΩΝ ΔΘΜΟΙΟ ΤΠΑΛΛΘΛΟ 23% ΕΛΕΤΘ.ΕΠΑΓ ΓΕΛΜΑΣΙΑ 11% ΙΔΙΩΣΙΚΟ ΤΠΑΛΛΘΛΟ 29% ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΚΘ ΙΔΙΟΣΘΣΑ ΑΝΔΡΩΝ ΔΘΜΟΙΟ ΤΠΑΛΛΘΛΟ 24 ΙΔΙΩΣΙΚΟ ΤΠΑΛΛΘΛΟ 20 ΕΛΕΤΘ.ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΑ 32 ΤΝΣΑΞΙΟΤΧΟ 18 ΟΙΚΙΑΚΑ - ΑΝΕΡΓΟ 10 ΟΙΚΙΑΚΑ - ΑΝΕΡΓΟ 10% ΤΝΣΑΞΙΟΤΧΟ 17% ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΚΘ ΙΔΙΟΣΘΣΑ ΑΝΔΡΩΝ ΔΘΜΟΙΟ ΤΠΑΛΛΘΛΟ 23% ΕΛΕΤΘ.ΕΠΑΓΓ ΕΛΜΑΣΙΑ 31% ΙΔΙΩΣΙΚΟ ΤΠΑΛΛΘΛΟ 19% 95