Ο εκφοβισμός στο ελληνικό σχολείο Β. Δεληγιάννη-Κουϊμτζή 6/4/2013

Transcript

1 Ο εκφοβισμός στο ελληνικό σχολείο Β. Δεληγιάννη-Κουϊμτζή 6/4/2013

2 Σχολικόςεκφοβισμός: ηαφετηρία Ο σχολικός εκφοβισμός μια έννοια καινούργια για το ελληνικό σχολείο Κεντρικόςστόχοςκαιαφετηρίατηςέρευνας: - να διερευνηθούν οι διαστάσεις του σχολικού εκφοβισμού - να προσεγγισθεί με ψύχραιμο και αποστασιοποιημένο τρόπο το φαινόμενο - να μελετηθεί η σχολική πραγματικότητα με αντικειμενικότητα Κεντρικός στόχος της ημερίδας -νασυζητηθούνταερευνητικάαποτελέσματααπότρειςεκπαιδευτικέςβαθμίδες, από τη σκοπιά μαθητών-τριών, των γονιών και των δασκάλων τους - να εξεταστούν διάφορες παράμετροι του σχολικού εκφοβισμού - παρουσιαστούν μέθοδοι παρέμβασης στο σχολικό πλαίσιο

3 Σχολικόςεκφοβισμός: γνωστήσυμπεριφορά Ο εκφοβισμός δεν είναι μια νέο-εμφανιζόμενη συμπεριφορά Θεωρούνταν ως ένα άκακο τελετουργικό μεταξύ παιδιών Ήταν απολύτως αποδεκτή συμπεριφορά, και δικαιολογούντα από την άποψη ότι τα παιδιά είναι παιδιά Σήμερα: γνωρίζουμε τις σοβαρές επιπτώσεις που έχει ο εκφοβισμός Οιεπιπτώσειςαφορούνόχιμόνοτουςθύτεςκαιταθύματα, αλλάκαιτους θεατές των περιστατικών Έχειγίνεισυνείδησηότιηέλλειψηανάληψηςδράσηςαπότημεριάτων ενηλίκων και του σχολείου κάνει τους πάντες συνένοχους, δικαιολογεί την κοινωνική βία και καταστρατηγεί τις βασικές αρχές της δημοκρατίας

4 Σχολικόςεκφοβισμός: οόροςκαιησημασίατου Ο αγγλικός όρος είναι bullying Ηλέξη Bully σήµαινεαρχικάεντελώςτοαντίθετοαπόαυτόπου σηµαίνει τώρα. Προέρχεται από την ολλανδική λέξη boele που σηµαίνει εραστής Εµφανίζεται για πρώτη φορά το 1530 και σήµαινε αγαπηµένος Γύρωστον17 ο αιώνααλλάζεινόηµακαιχρησιµοποιείταιµετηνέννοια του ψευτονταή, αυτού που κατατρύχει τους αδύνατους

5 Τιείναιεκφοβισμός; Μιααρνητικήπράξηκατάτηνοποίαέναάτοµοσκόπιµαπροκαλείή προσπαθεί να προκαλέσει βλάβη ή δυσφορία σε κάποιο άλλο άτοµο. Ένας µαθητής ή µια µαθήτρια εκφοβίζεται όταν ένας άλλος µαθητής ή µια άλλη µαθήτρια του/της κάνει κακόβουλα ή δυσάρεστα σχόλια. Εκφοβισµόςσυµβαίνεικαιότανέναςµαθητήςήµιαµαθήτριαχτυπά, κλωτσά, απειλεί, κλειδώνει σε ένα δωµάτιο, στέλνει κακόβουλα σηµειώµατασεένανάλλοµαθητήήµιαάλληµαθήτρια, αλλάκαιόταν κανείςδεντους/τηςµιλάποτέ.

6 Τιείναιεκφοβισμός; «Λέµε ότι ένας µαθητής ή µια µαθήτρια είναι θύµα εκφοβισµού όταν ένας άλλος µαθητήςήµιαάλληµαθήτριαήκαιµιαοµάδαµαθητώνήµαθητριών Λένε άσχηµα και δυσάρεστα πράγµατα γι αυτόν/αυτήν ή τον/την κοροϊδεύουν ή τον/την αποκαλούν µε άσχηµα ονόµατα που τον/την πονάνε Τον/Την αγνοούν εντελώς ή τον/την αποκλείουν επίτηδες από την παρέα τους ή από διάφορες δραστηριότητες Τον/Την χτυπούν, κλωτσούν, σκουντούν και σπρώχνουν ή τον/την απειλούν Λένε ψέµατα ή διαδίδουν φήµες εναντίον του/της ή στέλνουν κακόβουλα σηµειώµατα και προσπαθούν να κάνουν και τους άλλους να τον/την αντιπαθήσουν ή να τον/την πονέσουν Και διάφορα άλλα σαν και αυτά»(olweus, 1996).

7 Ποιαείναιταείδητουεκφοβισμού; Σωµατικός: Συµπεριφορά που σκόπιµα προκαλεί σωµατικές βλάβες (χτυπήµατα, σπρωξίµατα, µπουνιές, κλωτσιές). Λεκτικός: Χρήσητουλόγουγιατηνταπείνωσηήτηνπρόκλησηπόνουστο θύµα(κακόβουλασχόλια, κοροϊδία, ρατσιστικέςβρισιές, προσβολές). Κοινωνικός: Οιδράστεςπροσπαθούνναβλάψουντιςσχέσειςτωνθυµάτων. Περιλαµβάνει αποκλεισµό από παρέες και απόρριψη µέσα από τη διάδοση φηµών, τα ψέµατα, το ντρόπιασµα& το χειρισµό. Σχετίζεται στενά µε το συναισθηµατικό εκφοβισµό µεταξύ κοριτσιών.

8 Τοερευνητικόπρόγραμμα: σκεπτικόκαιστόχοι Η αφετηρία και οι βασικές παράμετροι της έρευνας: Η έλλειψη σχετικών ερευνών Ελάχιστες μελέτες Κατεξοχήν αφορούσαν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση Είχαν μικρή εμβέλεια και τοπικό χαρακτήρα Ασχολούνταν αποκλειστικά με τις απόψεις ίσως ούτε καν τις εμπειρίες- των παιδιών Εμφανήςηανάγκηναδιερευνηθείτοφαινόμενοσεόλεςτιςβαθμίδεςτης εκπαίδευσης με τη συμμετοχή όλων των φορέων της εκπαιδευτικής διαδικασίας

9 Τοερευνητικόπρόγραμμα: σκεπτικόκαιστόχοι Ηδιάστασητουφύλου Εδώ και πολλά χρόνια η διεθνής έρευνα έχει επισημάνει τη σύνδεση της ανδρικής ταυτότητας με τη βία και την επιθετική συμπεριφορά Παρόλα αυτά, στη βιβλιογραφία για τον εκφοβισμό συναντά κανείς πολλά κενά όσον αφορά τη σύνδεση της σχολικής βίας με τις ταυτότητες του φύλου Η έλλειψη αυτή συνιστά εγγενή αδυναμία της κλασικής ψυχολογικής έρευνας, που επιμένει να αγνοεί τη διάσταση του φύλου ως παράγοντα που διαμορφώνει τη συμπεριφορά Έτσι, στοπλαίσιοτουσκεπτικούτηςδικήςμαςέρευναςτέθηκανταερωτήματα: είναι η επιθετικότητα στο σχολείο γένους αρσενικού; πώς εμπλέκονται οι έμφυλες ταυτότητες στην εκδήλωση των ποικίλων μορφών σχολικού εκφοβισμού;

10 Τοερευνητικόπρόγραμμα: σκεπτικόκαιστόχοι Η διάσταση της εθνο-πολιτισμικής προέλευσης Η μελέτη της εθνο-πολιτισμικής προέλευσης ως παράγοντα επικινδυνότητας φαίνεται να απουσιάζει από τις έρευνες για τον εκφοβισμό Δύο πρόσφατες ελληνικές έρευνες δείχνουν σημαντικές διαφορές μεταξύ μαθητών και μαθητριών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ως προς το φύλο και την εθνο-πολιτισμική προέλευσησχετικά(α) μετιςαπόψειςτουςγιατηχρήσηβίαςκαι(β) τιςεμπειρίεςτους από βίαια περιστατικά στο χώρο του σχολείου Η βία φαίνεται να αποτελεί σημαντικό συστατικό στοιχείο της ανδρικής ταυτότητας τόσο για τους ντόπιους, όσο και για τους αλλογενείς μαθητές Όμως οι τρόποι διατύπωσης των απόψεων, εκδήλωσης συμπεριφορών, καθώς και η εμπειρίες από περιστατικά βίας διαφέρουν στην κάθε ομάδα. Θεωρήθηκε σημαντικό να μελετηθεί, στο πλαίσιο της δικής μας έρευνας, διεξοδικά και σε πανελλήνιο δείγμα η εμπλοκή της εθνο-πολιτισμικής προέλευσης στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού.

11 Τοερευνητικόπρόγραμμα: σκεπτικόκαιστόχοι Οιστόχοιτηςέρευνας Ημελέτηκαικαταγραφήτουφαινομένουτηςσχολικήςβίαςκαιτου εκφοβισμού σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης Ηδιερεύνησητηςσχέσηςτουφαινομένουμετιςταυτότητεςφύλουκαιτις εθνικές ταυτότητες Ηκατανόηση του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνονται τον εκφοβισμό οι μαθητές και οι μαθήτριες των αιτίων και των παραγόντων που καθιστούν κάποιους μαθητές-τριες πιο ευάλωτους-τες ή πιο ανθεκτικούς-ές στο φαινόμενο του εκφοβισμού