ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ"

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Modern methods of electricity production using high geothermal energy Σπουδαστής: ΖΗΣΗΣ Ζ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ Επιβλέπουσα καθηγήτρια: κ.κογια ΓΡ. ΦΩΤΕΙΝΗ ΚΑΒΑΛΑ Ιούνιος 2012

2 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σύγχρονοι μέθοδοι παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας Modern methods of electricity production using high geothermal energy Σπουδαστής: Ζήσης Γ. Γεώργιος Α.Ε.Μ.: 4118 Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Κόγια Γρ. Φωτεινή Καβάλα, Ιούνιος 2012 II

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ III

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... XI ΠΕΡΙΛΗΨΗ... XII ABSTRACT... XIV ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο... 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Ορισμός της γεωθερμικής ενέργειας Ιστορική αναδρομή της γεωθερμικής ενέργειας Γενικά χαρακτηριστικά της γεωθερμικής ενέργειας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Χαμηλή, μέση και υψηλή ενθαλπία Θερμός Ξηρός Βράχος Θερμός Ξηρός Βράχος Παραγωγή ενέργειας Βασικά χαρακτηριστικά του συστήματος Θερμός Ξηρός Βράχος Χερσαία (ξηρά) και υποθαλάσσια γεωθερμία Καινοτόμοι μέθοδοι αξιοποίησης γεωθερμικών ρευστών υψηλής ενθαλπίας διαφόρων βαθών στην ξηρά και στη θάλασσα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Δυνατότητα χρήσης γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας Εντοπισμός γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας ανά τον κόσμο Εντοπισμός γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας στον ελλαδικό χώρο Αξιοποίηση γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας στην Ελλάδα και στον κόσμο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ Εισαγωγή Γενικά στοιχεία της εκμετάλλευσης της γεωθερμίας στην Ελλάδα Άντληση και αξιοποίηση γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας σε μεγάλο βάθος IV

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γενικά χαρακτηριστικά Εγκατάσταση γεωτρήσεων γεωθερμικής ενέργειας Άντληση και αξιοποίηση γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας σε μικρό βάθος (αβαθής γεώτρηση) Θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση αβαθούς γεωθερμίας. Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας Συστήματα αβαθούς γεωθερμίας - Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας Γεωθερμικοί εναλλάκτες ανοικτού βρόγχου κυκλώματος Γεωθερμικοί εναλλάκτες κλειστού βρόγχου κυκλώματος Γεωθερμικοί εναλλάκτες κλειστού βρόγχου κυκλώματος Οριζόντιο σύστημα Γεωθερμικοί εναλλάκτες κλειστού βρόγχου κυκλώματος Κάθετο σύστημα Γεωθερμικοί εναλλάκτες κλειστού βρόγχου κυκλώματος Σπειροειδές σύστημα Άντληση και αξιοποίηση γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας σε ξηρά και θάλασσα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Βασική αρχή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Συμβατικοί ατμοστρόβιλοι Δυαδικός κύκλος Άμεσες χρήσεις της γεωθερμίας μετά από τη μετατροπή της σε ηλεκτρική ενέργεια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Γενικά Ρύπανση από γεωθερμική ενέργεια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ V

6 Πίνακας σχημάτων Σχήμα 1.1 Καύση λιγνίτη (μη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας) στην Πτολεμαΐδα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Σχήμα 1.2 Ανανεώσιμες πηγές παραγωγής ενέργειας... 3 Σχήμα 1.3 Σχηματική αναπαράσταση εκμετάλλευσης γεωθερμικής ενέργειας Σχήμα 1.4 Σχηματική αναπαράσταση εξόρυξης γεωθερμικής ενέργειας Σχήμα 2.1 Σχηματισμός ατμίδας από τα θερμά νερά κατά τον εμπλουτισμό τους με τα άλατα των πετρωμάτων Σχήμα 2.2 Σχηματική αναπαράσταση των τυπικών χρήσεων της γεωθερμικής ενέργειας σε διάφορες θερμοκρασίες Σχήμα 2.3 Σχηματική παράσταση Θερμού Ξηρού Βράχου για την παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας Σχήμα 2.4 Αντλία νερού κατά την εκμετάλλευση Θερμού Ξηρού Βράχου. Η θερμότητα από το νερό μεταφέρεται σε ένα ρευστό παραγωγής, το οποίο βράζει σε σχετικά χαμηλή θερμοκρασία. Λόγω της περιστροφής της τουρμπίνας, έχουμε τελικά παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Σχήμα 2.7 Γεωθερμικές περιοχές στον ελλαδικό χώρο (χερσαία και υποθαλάσσια).18 Σχήμα 2.8 Το Ευρωπαϊκό σχέδιο HDR βρίσκεται σε Soultz Sous Forets, τη Γαλλία, στα δυτικά σύνορα του Rhine Graben Σχήμα 2.9 Περίοδος : τρία πηγάδια ανοίχτηκαν σεέκταση 5000 m 2, με θερμοκρασία περίπου 200 C Σχήμα 2.10 Εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας στην Ελλάδα Σχήμα 3.1 Σχηματική αναπαράσταση της παραγώμενης ισχύος από γεωθερμική ενέργεια (MWe) κατά το 2009, σε ολόκληρο τον πλανήτη Σχήμα 3.2 Ένα από τα μεγαλύτερα γεωθερμικά έργα σε ολόκληρο τον πλανήτη είναι εγκατεστημένο Β. Καλιφόρνια VI

7 Σχήμα 3.3 Σχηματική αναπαράσταση συστήματος Θερμών Ξηρών Πετρωμάτων μέσω του προγράμματος HDR Σχήμα 3.4 Χάρτης απεικόνισης γεωθερμικού φάσματος του Θερμού Ξηρού Βράχου παγκοσμίως Σχήμα 3.5 Χάρτης απεικόνισης γεωθερμικού φάσματος του Θερμού Ξηρού Βράχου σε ευρωπαϊκό επίπεδο Σχήμα 3.6 Βασικά γεωθερμικά πεδία υψηλής θερμοκρασίας στο Νότιο Αιγαίο Σχήμα 3.7 Βασικά γεωθερμικά πεδία υψηλής θερμοκρασίας στην Ελλάδα Σχήμα 3.8 Γεωθερμικές περιοχές στην Ελλάδα.Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Σχήμα 3.9 Μονάδα παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας στο Larderello της Ιταλίας ( 31 Σχήμα 4.1 Γεωγραφική κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σε σχέση με το σύνολο των ορυχθέντων γεωτρήσεων (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Σχήμα 4.2 Κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σύμφωνα με τον αριθμό των γεωτρήσεων (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Σχήμα 4.3 Κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σύμφωνα με το μέγιστο βάθος των γεωτρήσεων (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Σχήμα 4.4 Βεβαιωμένη παροχή συναρτήσει του αριθμού γεωτρήσεων που έχουν ορυχθεί (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Σχήμα 4.5 Κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σύμφωνα με τη βεβαιωμένη παροχή (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Σχήμα 4.6 Γεωγραφική κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σε σχέση με τη βεβαιωμένη παροχή(δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Σχήμα 4.7 Βεβαιωμένη θερμική ισχύς συναρτήσει του αριθμού γεωτρήσεων που έχουν ορυχθεί (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Σχήμα 4.8 Κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σύμφωνα με τη βεβαιωμένη θερμική ισχύ (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Σχήμα 4.9 Εφαρμογή συστήματος γεωεναλλάκτη σε γεώτρηση και χρήση αντλίας θερμότητας για την εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας σε κατοικία VII

8 Σχήμα 4.10 Αντλία θερμότητας (τοποθέτηση οριζόντιου κλειστού κυκλώματος γεωεναλλάκτη) για την κάλυψη θερμικών αναγκών σε μονοκατοικία εμβαδού 220 m² (Αγγελοχώρι Θεσσαλονίκη) Σχήμα 4.11 Γεωθερμική αντλία θερμότητας με τη χρήση οριζόντιου κυκλώματος γεωεναλλάκτη, για εγκατάσταση συστήματος σε μικρή κατοικία στη Σκόπελο (Σποράδες) Σχήμα 4.12 Το μέγεθος της αντλίας θερμότητας που χρησιμοποιήθηκε στην εγκατάσταση του συστήματος στη μικρή κατοικία στη Σκόπελο (Σχήμα 4.11) είναι σημαντικά μικρό Σχήμα 4.13 Σύγχρονα γεωτρύπανα για άντληση γεωθερμικής ενέργειας Σχήμα 4.14 Σχηματική αναπαράσταση της λειτουργίας της άντλησης σε μεγάλα βάθη Σχήμα 4.15 Γεωθερμικοί εναλλάκτες κλειστού κυκλώματος (α, β, γ, δ) και ανοικτού κυκλώματος (ε, στ) Σχήμα 4.16 Σχηματική απεικόνιση εγκατάστασης γεωτρήσεων για την άντληση γεωθερμικής ενέργειας Σχήμα 4.17 Μέσες θερμοκρασίες εδάφους ( 49 Σχήμα 4.18 Θερμοκήπιο το οποίο εκμεταλλεύεται τη γεωθερμική ενέργεια Σχήμα 4.19 Χρήση γεωθερμικής ενέργειας στην εγκατάσταση και λειτουργία θερμοκηπίου Σχήμα 4.20 Οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε υβριδικά συστήματα, από κοινού με ηλιοθερμικά Σχήμα 4.21 Αρχή λειτουργίας της γεωθερμικής αντλίας θερμότητας Σχήμα 4.22 Γεωθερμικός εναλλάκτης ανοικτού κυκλώματος Σχήμα 4.23 Γεωθερμικός εναλλάκτης κλειστού κυκλώματος Σχήμα 4.24 Γεωθερμικός εναλλάκτης κλειστού κυκλώματος Σχήμα 4.25 Γεωθερμικός εναλλάκτης κλειστού κυκλώματος Σχήμα 4.26 Διάφοροι τύποι γεωθερμικών εναλλακτών κλειστού κυκλώματος Σχήμα 4.27 Γεωθερμική αντλία θερμότητας κλειστού κυκλώματος VIII

9 Σχήμα 4.28 Ολική απομάκρυνση εδάφους και τοποθέτηση πολλαπλών σωληνώσεων Σχήμα 4.29 Οριζόντιο σύστημα γεωθερμικού εναλλάκτη κλειστού βρόγχου Σχήμα 4.30 Οριζόντιο σύστημα σε σειρά Σχήμα 4.31 Οριζόντιο σύστημα παράλληλα Σχήμα 4.32 Αρχή συστήματος ΓΑΘ με χρήση οριζόντιου κυκλώματος αγωγών ανάμεσα στις γειτονικές σωληνώσεις Σχήμα 4.33 Τρόποι εκσκαφής για οριζόντια συστήματα γεωθερμικών αντλιών κλειστού κυκλώματος ( 63 Σχήμα 4.34 Κάθετο σύστημα γεωθερμικού εναλλάκτη κλειστού βρόγχου Σχήμα 4.35 Αρχή λειτουργίας κατακόρυφου συστήματος γεωθερμικού εναλλάκτη κλειστού κυκλώματος με χρήση υπόγειου εναλλάκτη θερμότητας Σχήμα 4.36 Διάφοροι τύποι εγκατάστασης των σωληνώσεων μέσα στη γεώτρηση, στα κατακόρυφα συστήματα Σχήμα 4.37 Σπειροειδές σύστημα γεωθερμικού εναλλάκτη κλειστού βρόγχου Σχήμα 4.38 Σπειροειδείς σωληνώσεις Σχήμα 4.39 Σχηματική απεικόνιση ιδανικού γεωθερμικού συστήματος Σχήμα 4.40 Marsili: Υποθαλάσσια γεωθερμική ενέργεια υψηλής ενθαλπίας Σχήμα 4.41 Νότια Ιταλία: Υφαίστειο Marsili Σχήμα 5.1 Κύκλος Rankine: διάγραμμα θερμοκρασίας εντροπίας ( 72 Σχήμα 5.2 Σχηματική απεικόνιση της αρχής λειτουργίας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση γεωθερμικής ενέργειας Σχήμα 5.3 Σχηματική απεικόνιση της μετατροπής γεωθερμικής ενέργειας σε ηλεκτρικό ρεύμα με διάθεση του ατμού απευθείας στην ατμόσφαιρα( 73 Σχήμα 5.4 Σχηματική απεικόνιση για την ηλεκτροπαραγωγή με τη χρήση συμπυκνωτών (κόκκινο: ροή ρευστού υψηλής θερμοκρασίας, μπλε: ροή νερού ψύξης) ( 74 IX

10 Σχήμα 5.5 Σχηματική απεικόνιση της γεωθερμικής μονάδας ηλεκτροπαραγωγής μετη χρήση δυαδικού κύκλου (κόκκινο: γεωθερμικό ρευστό, πράσινο: δευτερεύον ρευστό, μπλε: νερό ψύξης) ( 75 Σχήμα 5.6 Διάγραμμα ροής συστήματος τηλεθέρμανσης του Reykjavik (Gudmundsson, 1988) Σχήμα 5.7 Σχηματική απεικόνιση συστήματος αντλιών θερμότητας σε σύνδεση με το υπέδαφος (Sanner et al., 2003) Σχήμα 5.8 Σχηματική απεικόνιση αντλίας θερμότητας προς χρήση για παραγωγή θερμότητας (Geo-Heat Center, Klamath Falls, Όρεγκον, Η.Π.Α., 81 X

11 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η συγκεριμένη εργασία αφιερώνεται σε όλη μου την οικογένεια και ιδιαίτερα θα ήθελα να ευχαριστήσω τους αγαπημένους μου γονείς που σε όλες τις στιγμές της ζωής μου είναι δίπλα μου και με τη μοναδική τους αγάπη και την έμπρακτη συμπαράστασή τους με βοηθούν έτσι ώστε να πετύχω τους στόχους που έχω θέσει στη ζωή μου. Επίσης, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στην καθηγήτριά μου κ. ΚΟΓΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗ που με την πολύτιμη βοήθειά της κατάφερα να διεκπεραίωσω την πτυχιακή εργασία αυτή. XI

12 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στη φύση, οι πηγές ενέργειας διακρίνονται σε συμβατικές και σε ανανεώσιμες πηγές. Οι πρώτες, είναι οι πηγές ενέργειας που τα αποθέματά τους είναι περιορισμένα, οπότε και κάποια στιγμή, με την πάροδο των ετών, θα εξαντληθούν. Αντίθετα, οι δεύτερες, είναι πηγές ενέργειας οι οποίες προς το παρόν είναι ανεξάντλητες. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν η αιολική ενέργεια, η ηλιακή, η ενέργεια που προέρχεται από το εσωτερικό της Γης, γνωστή ως γεωθερμία, κ.ά. Σκοπός της παρούσης πτυχιακής εργασίας είναι η μελέτη, από το στάδιο της άντλησης μέχρι και την εκμετάλλευση, της γεωθερμικής ενέργειας, εστιάζοντας κυρίως στη γεωθερμική ενέργεια υψηλής ενθλαπίας. Πρώτος αντικειμενικός σκοπός της εργασίας είναι η γενική αναφορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα οφέλη αυτών. Επίσης, η εκτεταμένη αναφορά στη γεωθερμική ενέργεια, τόσο στον ορισμό της, όσο και σε μια ιστορική αναδρομή από την πρώτη ιδέα για εκμετάλλευση αυτής μέχρι σήμερα. Δεύτερος αντικειμενικός σκοπός της εργασίας είναι η περιγραφή των ειδών της γεωθερμικής ενέργειας. Η γεωθερμική ενέργεια, ανάλογα με τη θερμοκρασία του ρευστού, διακρίνεται σε χαμηλής, μέσης και υψηλής ενθαλπίας. Επίσης, γίνεται αναφορά στο Θερμό Ξηρό Βράχο, στα γενικά χαρακτηριστικά του και στην παραγωγή ενέργειας μέσα από αυτόν. Στο ίδιο κεφάλαιο, γίνεται και η άλλη διάκριση της γεωθερμικής ενέργειας, ανάλογα με το σημείο άντλησης της ενέργειας, σε χερσαία και σε υποθαλάσσια. Το τρίτο κεφάλαιο εστιάζει και ασχολείται διεξοδικά με τη γεωθερμική ενέργεια υψηλής ενθαλπίας (τρίτος αντικειμενικός σκοπός). Διερευνάται η δυνατότητα χρήσης γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας, αναζητούνται γεωθερμικά πεδία υψηλής ενθαλπίας ανά τον κόσμο, αλλά και στην Ελλάδα, καθώς και εντοπίζονται οι τρόποι εκμετάλλευσης αυτού του είδους γεωθερμικής ενέργειας, τόσο σε ελληνικό έδαφος, όσο και σε διεθνή. XII

13 Το τέταρτο κεφάλαιο ασχολείται με τους τρόπους εντοπισμού και άντλησης της γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας (τέταρτος αντικειμενικός σκοπός). Αναφέρονται τα μέχρι τώρα στοιχεία για την άντληση στην Ελλάδα, καθώς και οι εγκαταστάσεις γεώτρησης αυτής της ενέργειας. Επιπλέον, παρουσιάζεται ο τρόπος άντλησης και αξιοποίησης της ενέργειας σε μικρό (αβαθής) και σε μεγάλο βάθος, καθώς και οι γεωθερμικοί εναλλάκτες ανοικτού/κλειστού κυκλώματος που χρησιμοποιούνται σε κάθε περίπτωση. Πέμπτο αντικειμενικό σκοπό (πέμπτο κεφάλαιο) της εργασίας αποτελεί η αναφορά στη βασική αρχή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, με τη χρήση είτε συμβατικών ατμοστροβίλων είτε του δυαδικού κύκλου, καθώς η παρουσίαση των άμεσων χρήσεων της γεωθερμίας μετά από τη μετατροπή της σε ηλεκτρική ενέργεια. Στο τελευταίο κεφάλαιο παρατίθεται ο έκτος αντικειμενικός σκοπός της εργασίας. Πρόκειται για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη χρήση της γεωθερμικής ενέργειας σε μια περιοχή, καθώς αυτές επιδρούν στην ισορροπία του οικοσυστήματος του τόπου. Τέλος, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα τα οποία αναφέρονται στη γεωθερμική ενέργεια και στην επικερδή ή όχι εκμετάλλευση αυτής. XIII

14 ABSTRACT In nature, energy sources are divided into conventional and renewable. The first ones are the energy sources that their stocks are limited, so some time over the years, will be exhausted. In contrast, the second ones are the energy sources that are currently unlimited. This category includes wind, solar, energy from the Earth's interior (known as geothermal energy) etc. The purpose of this dissertation is to study the process of pumping up the exploitation of geothermal energy, focusing on high geothermal enthalpy. The first objective of the paper is a general reference to renewable energy sources and the benefits thereof. Also, there is also an extensive reference to geothermal energy, both in its definition, as in a throwback from the first idea of holding it up till today. The second objective of the paper is to describe the types of geothermal energy. Geothermal energy, depending on the temperature of the fluid, is divided into low, medium and high enthalpy. Also, there is a reference to the Hot Dry Rock, its general features and the production of energy through him. In the same chapter, there is also another one distinction of geothermal energy, according to its extraction point, as energy, land and underwater geothermal energy. The third chapter focuses and deals extensively with the high enthalpy geothermal energy (third objective).the possibility of using geothermal energy high enthalpy is investigated, there is a search of high enthalpy geothermal fields around the world and in Greece, and ways to exploit this kind of geothermal energy, both in Greek territory, and internationally, are identified. The fourth chapter deals with the ways of identifying and extraction of high enthalpy geothermal energy (fourth objective). It includes the evidence so far for pumping in Greece and the drilling installations of that energy. Moreover, it is exhibited the abstraction and utilization of this energy in small (shallow) and big depth, and the geothermal heat / off circuit used in each case. XIV

15 The chapter Five (Fifth objective) of the paper, includes a reference to the basic principle of electricity production, using either conventional turbine or the binary cycle, and the presentation of direct uses of geothermal energy after its conversion into electric energy. The last chapter sets out the sixth objective of the paper. These are the environmental impacts of geothermal energy in a region, as they affect the balance of the ecosystem of the region. Finally, the conclusions referred to geothermal energy and the profitable or not exploitation of its, are mentioned. XV

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Ανανεώσιμη ενέργεια είναι η ενέργεια που προέρχεται από φυσικούς πόρους, όπως το ηλιακό φως, ο αέρας, η βροχή, οι παλίρροιες και η γεωθερμική ενέργεια. Περίπου το 16% της παγκόσμιας τελικής κατανάλωσης ενέργειας προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με το 10 % να προέρχεται από την παραδοσιακή βιομάζα, η οποία χρησιμοποιείται κυρίως για θέρμανση, ενώ μόλις το 3,4% προέρχεται από την υδροηλεκτρική ενέργεια. Νέες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (μικρά υδροηλεκτρικά εργοστάσια, βιομάζα, αιολική, ηλιακή, γεωθερμική, βιοκαύσιμα), ενίσχυσαν κατά 2,8% την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (REN21; 2011). Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι περίπου 19%, με το 16% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από την υδροηλεκτρική ενέργεια και το 3% από τις νέες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (REN21; 2011). Αν και πολλά έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι μεγάλης κλίμακας, οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών είναι κατάλληλες ακόμα και για αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές, όπου η ενέργεια είναι συχνά ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη ανάπτυξη (World Energy Assessment; 2001). Το 2011, τα μικρά ηλιακά φωτοβολταϊκά συστήματα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας τροφοδοτούν με ενέργεια μερικά εκατομμύρια νοικοκυριά στον κόσμο. Πάνω από 44 εκατομμύρια νοικοκυριά ανά τον κόσμο χρησιμοποιούν βιοαέριο, το οποίο χρησιμεύει για φωτισμό και για μαγείρεμα, και πάνω από 166 εκατομμύρια νοικοκυριά βασίζονται σε μια νέα γενιά πιο αποδοτικών μηχανών καύσης της βιομάζας και παραγωγής ενέργειας (REN21; 2011). Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Ban Ki-Moon, υποστηρίζει ότι η εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει τη δυνατότητα να ανεβάσει τις φτωχότερες χώρες σε νέα επίπεδα ευημερίας (Leone; 2011). 1

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εξαιτίας της βίαιης αλλαγής του κλίματος, και σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές του πετρελαίου παγκοσμίως, οδηγούμαστε σε αύξηση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με τη θεσμοθέτηση για την εμπορευματοποίηση αυτών (United Nations Environment Programme; 2007). Σύμφωνα με μια προβολή στις αρχές του 2011, από τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, οι ηλιακές γεννήτριες ενέργειας μπορούν να παράγουν περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια στον κόσμο μέσα σε 50 χρόνια, σε σχέση με τις συμβατικές πηγές ενέργειας (μη ανανεώσιμες), μειώνοντας δραματικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που ρυπαίνουν το περιβάλλον (Sills; 2011). Εικόνα 1.1: Καύση λιγνίτη (μη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας) στην Πτολεμαΐδα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ( Η θέρμανση των κατοικιών και των εργασιακών χώρων, οι μεταφορές, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και η παραγωγή αγαθών, κυρίως μέσω βιομηχανικών μονάδων, αποτελούν τους κύριους κλάδους κατανάλωσης ενέργειας. Με την πρόοδο της οικονομίας και την άνοδο του επιπέδου ευημερίας, η ενεργειακή ζήτηση ολοένα αυξάνεται. Παγκοσμίως το μεγαλύτερο ποσοστό 2

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ενέργειας που χρησιμοποιείται προέρχεται από τις ορυκτές, συμβατικές πηγές ενέργειας με βάση τον άνθρακα (Εικόνα 1.1) ( Τα καύσιμα παράγωγα του άνθρακα, όπως είναι ο λιγνίτης και το πετρέλαιο, χαρακτηρίζονται από πεπερασμένο αριθμό αποθεμάτων. Το γεγονός αυτό ενισχύεται και από τη συνεχώς αυξανόμενη κατανάλωση ενέργειας εξαιτίας του σύγχρονου τρόπου ζωής. Παράλληλα, η παραγωγή και χρήση της ενέργειας που προέρχεται από αυτές τις πηγές δημιουργούν μια σειρά από περιβαλλοντικά προβλήματα, κατά κύριο λόγο την ατμοσφαιρική ρύπανση και το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Από την άλλη μεριά, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ανανεώνονται μέσω του κύκλου της φύσης και θεωρούνται πρακτικά ανεξάντλητες. Ο Ήλιος, ο άνεμος, τα ποτάμια, η εσωτερική θερμότητα από το εσωτερικό του φλοιού της Γης (γεωθερμία), τα απορρίμματα της οικιακής και της γεωργικής προέλευσης, είναι πηγές ενέργειας που υπάρχουν σε αφθονία στο φυσικό περιβάλλον και είναι οι πρώτες μορφές ενέργειας που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος (Εικόνα 1.2) ( Εικόνα 1.2: Ανανεώσιμες πηγές παραγωγής ενέργειας ( 3

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σήμερα οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κατέχουν την πρώτη θέση στους επίσημους σχεδιασμούς των ανεπτυγμένων κρατών για την ενέργεια και αν και αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό της ενεργειακής παραγωγής, ετοιμάζονται βήματα για ευρύτερη αξιοποίησή τους. Το κόστος των εφαρμογών αυτών των μορφών ενέργειας μειώνεται συνέχεια την τελευταία εικοσαετία, με άμεσο αποτέλεσμα να ανταγωνίζονται τις παραδοσιακές πηγές παραγωγής ενέργειας, όπως τον άνθρακα και την πυρηνική ενέργεια. Στο Ελληνικό θεσμικό επίπεδο (Τσαλέμης; 2009), η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εξαιρεί τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα. Σύμφωνα με το άρθρου 2 του Ν. 2773/1999 του Συντάγματος και μετά την τροποποίηση με το Ν. 3468/2006 και το άρθρο 17 του Ν. 3489/2006, ως παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θεωρείται η ηλεκτρική ενέργεια που προέρχεται από: Την εκμετάλλευση αιολικής ή ηλιακής ενέργειας ή βιομάζας ή βιοαερίου. Την εκμετάλλευση γεωθερμικής ενέργειας. Την εκμετάλλευση ενέργειας από τη θάλασσα. Την εκμετάλλευση υδάτινου δυναμικού με μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς ισχύος μέχρι 15 MW e. Το συνδυασμό των ανωτέρω. Τη συμπαραγωγή, με χρήση αιολικής ή ηλιακής ενέργειας ή βιομάζας ή βιοαερίου ή γεωθερμικής ενέργειας και με συνδυασμό τους. 1.2 Ορισμός της γεωθερμικής ενέργειας Γεωθερμία ή γεωθερμική ενέργεια ονομάζεται η ενέργεια που προέρχεται από το εσωτερικό της γης με τη μορφή νερών, ατμών, αερίων ή μειγμάτων αυτών ή ακόμη και ως ενέργεια των πετρωμάτων. Αποτελεί μία σημαντική ανανεώσιμη πηγή ενέργειας (Φυτίκας & Ανδρίτσος; 2004). Πρόκειται για τη η φυσική ενέργεια της Γης που διαρρέει το θερμό εσωτερικό του Πλανήτη και εξέρχεται από την επιφάνεια. 4

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μετάδοση θερμότητας πραγματοποιείται με δύο τρόπους: Α) Με αγωγή από το εσωτερικό προς την επιφάνεια με ρυθμό 0,04-0,06 W/m 2. Β) Με ρεύματα μεταφοράς που περιορίζονται στις ζώνες κοντά στα σύνορα των λιθοσφαιρικών πλακών, λόγω έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας σε συγκεκριμένες περιοχές. 1.3 Ιστορική αναδρομή της γεωθερμικής ενέργειας Η γεωθερμική ενέργεια είναι μια από τις πιο σημαντικές μορφές ενέργειας. Βρίσκεται εγκλωβισμένη στο εσωτερικό της Γης και προέρχεται από τη διάσπαση των φυσικών ισοτόπων. Πρακτικά είναι απεριόριστη, γι αυτό και συγκαταλέγεται στις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας. Σε αποθέματα υπερνικά το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Το κόστος της είναι σχετικά χαμηλό. Χαρακτηρίζεται ως πράσινη μορφή ενέργειας, δεδομένων των χαμηλών και σχεδόν μηδενικών εκπομπών θερμοκηπικών αερίων. Η γεωθερμική ενέργεια είναι η θερμική ενέργεια που παράγεται και αποθηκεύεται στη Γη. Θερμική ενέργεια είναι η ενέργεια που καθορίζει η θερμοκρασία της ύλης. Η γεωθερμική ενέργεια προέρχεται από τον αρχικό σχηματισμό του πλανήτη (20%) και από τη ραδιενεργό διάσπαση των μετάλλων (80%) (Turcotte and Schubert; 2002). Η γεωθερμική βαθμίδα, που είναι η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του πυρήνα του πλανήτη και της επιφάνειας, οδηγεί στη συνεχή μεταφορά της θερμικής ενέργειας, με τη μορφή θερμότητας, από τον πυρήνα προς την επιφάνεια. Η γεωθερμική ενέργεια (Σχήμα 1.3) έχει χρησιμοποιηθεί για τη θέρμανση του χώρου από τους αρχαίους ρωμαϊκούς χρόνους (Cataldi; 1993). Η αρχαιότερη γνωστή λουτρόπολη είναι μια πισίνα με πέτρα στο Lisan βουνό της Κίνας, η οποία χτίστηκε κατά τη δυναστεία Qin, κατά τον 3o αιώνα π.χ., στον ίδιο χώρο όπου κατασκευάστηκε αργότερα το παλάτι του Huaqing Chi. Κατά τον πρώτο αιώνα μ.χ., οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν τα Aquae Sulis, τα σημερινά μπάνια, στα οποία έκαναν χρήση θερμών πηγών, τόσο για τη θέρμανση του νερού, όσο και την ενδοδαπέδια θέρμανση. Τα χρήματα από την είσπραξη εισόδου για αυτά τα λουτρά αποτελούν 5

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ίσως την πρώτη εμπορική χρήση της γεωθερμικής ενέργειας. Το παλαιότερο γεωθερμικό σύστημα στον κόσμο βρίσκεται στις Chaudes-Aigues, στη Γαλλία, και λειτουργεί από τον 14ο αιώνα (Lund; 2007). Η πρώτη βιομηχανική εκμετάλλευση ξεκίνησε το 1827 με τη χρήση ατμού για παραγωγή βορικού οξέος από ηφαιστειακή λάσπη στο Larderello της Ιταλίας. Σχήμα 1.3: Σχηματική αναπαράσταση εκμετάλλευσης γεωθερμικής ενέργειας ( Το 1892, το πρώτο σύστημα θέρμανσης στην Αμερική, εφαρμόσθηκε στη συνοικία Boise, και κατόπιν στο Όρεγκον το Ο Πρίγκηπας Piero Ginori Conti έδωσε εντολή να δοκιμαστεί η πρώτη γεωθερμική γεννήτρια ρεύματος στις 4 Ιουλίου Το αποτέλεσμα ήταν να παραμείνουν αναμμένοι τέσσερις ηλεκτρικοί λαμπτήρες (Tiwari and Ghosal; 2005). Νωρίτερα ο Λόρδος Κέλβιν είχε εφεύρει ήδη την αντλία θερμότητας το 1852, και ο Heinrich Zoelly είχε κατοχυρώσει με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας την ιδέα της χρησιμοποίησης αυτής για να εξάγει τη θερμότητα από το έδαφος το 1912 (Zogg; 2008). Μια βαθιά γεωθερμική εξόρυξη ήταν αρκετή για τη 6

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ θέρμανση θερμοκηπίων στο Boise το 1926, καθώς και στην Ισλανδία και Τοσκάνη περίπου την ίδια εποχή. Ο Charlie Lieb ανέπτυξε τον πρώτο εναλλάκτη θερμότητας το 1930 για να θερμάνει το σπίτι του. Με τη χρήση του ατμού και του θερμού νερού, ξεκίνησε η θέρμανση των σπιτιών στην Ισλανδία, αρχής γενομένης από το 1943 (Dickson, and Fanelliq; 2004). Θα έπρεπε να περιμένει κανείς μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1940, ώστε να υλοποιηθεί με επιτυχία η γεωθερμική αντλία θερμότητας. Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι πιθανότατα ο Robert C. Webber εφάρμοσε 2,2 kwatt σε ένα σύστημα άμεσης παραγωγής θερμότητας από γεωθερμική ενέργεια. Άλλες πηγές διαφωνούν ως προς το ακριβές χρονοδιάγραμμα της εφεύρεσής του (Zogg; 2008). Ο J. Donald Kroeker σχεδίασε την πρώτη γεωθερμική αντλία θερμότητας για τη θέρμανση του κτιρίου της Κοινοπολιτείας (Portland, Oregon) την οποία και παρουσίασε το 1946 (Bloomquist; 1999, Kroeker and Chewning; 1948). Ο καθηγητής Carl Nielsen του Ohio State University κατασκεύασε το πρώτο οικιακό βρόχο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση γεωθερμικής στο σπίτι του το 1948 (Kroeker and Chewning; 1948). Η τεχνολογία αυτή έγινε δημοφιλής στη Σουηδία. Αποτέλεσμα αυτής είναι η κρίση του 1973 στην κατανάλωση πετρελαίου. Το 1979 η ανάπτυξη του αγωγού πολυβουτυλενίου ενίσχυσε σημαντικά την οικονομική βιωσιμότητα της αντλίας θερμότητας του (Bloomquist; 1999). Το 1960, Pacific Gas and Electric ξεκίνησε τη λειτουργία του πρώτου επιτυχημένου γεωθερμικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Καλιφόρνια (Lund; 2004). Η αρχική τουρμπίνα διήρκεσε για περισσότερα από 30 χρόνια και παρήγαγε 11 MWatt καθαρής ισχύος (McLarty and Reed; 1992). Η δυαδική μονάδα παραγωγής ενέργειας χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1967 στην ΕΣΣΔ (Πρώην Σοβιετική Ένωση) και αργότερα εισήχθη στις ΗΠΑ το 1981 (Lund; 2004). Αυτή η τεχνολογία επιτρέπει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πολύ χαμηλότερη θερμοκρασία σε σύγκριση με τα πρωγενέστερα ορυκτά καύσιμα. Το 2006, μια δυαδική μονάδα Chena Hot Springs, στην Αλάσκα, ήρθε να παράγει ηλεκτρική ενέργεια από ένα ρεκόρ χαμηλής θερμοκρασίας του υγρού της τιμής 57 C (135 F) (Erkan et al.; 2008). 7

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.4 Γενικά χαρακτηριστικά της γεωθερμικής ενέργειας Από τον προηγούμενο αιώνα, η γεωθερμική ενέργεια είναι περισσότερο γνωστή για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με την εκμετάλλευση αυτής (Σχήμα 1.4). Παγκοσμίως, περίπου MW, της γεωθερμικής ενέργειας εκμεταλλεύονται σε 24 χώρες. Επιπλέον 28GW της άμεσης γεωθερμικής ικανότητας θέρμανσης χρησιμοποιούνται για θέρμανση χώρου, ιαματικά λουτρά, βιομηχανικές διεργασίες, αφαλάτωση και γεωργικές εφαρμογές (Fridleifsson et al.; 2008). Σχήμα 1.4: Σχηματική αναπαράσταση εξόρυξης γεωθερμικής ενέργειας Η γεωθερμική ενέργεια είναι οικονομικά αποδοτική, αξιόπιστη, βιώσιμη και φιλική προς το περιβάλλον. Εντοπίζεται σε περιοχές πάνω από τα όρια των τεκτονικών πλακών (Glassley; 2010). Οι πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις έχουν διευρύνει δραματικά το εύρος και το μέγεθος των βιώσιμων πόρων, ειδικά για εφαρμογές, όπως η θέρμανση στο σπίτι, ανοίγοντας δυνατότητες για ευρεία εκμετάλλευση. Γεωθερμικά πηγάδια απελευθερώνουν θερμοκηπικά αέρια, τα 8

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ οποία βρίσκονται παγιδευμένα βαθιά μέσα στη γη. Οι εκπομπές αυτές είναι πολύ μικρότερες σε μονάδα ενέργειας από εκείνες των ορυκτών καυσίμων (για παράδειγμα πετρέλαιο). Ως αποτέλεσμα, η γεωθερμική ενέργεια έχει τη δυνατότητα να συμβάλει στον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη εάν χρησιμοποιηθεί ευρέως, στη θέση των ορυκτών καυσίμων. Οι γεωθερμικοί πόροι της Γης είναι θεωρητικά περισσότεροι από επαρκείς για να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες της ανθρωπότητας, αλλά ως ένα πολύ μικρό κλάσμα θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν. Οι γεωτρήσεις για την εξόρυξη της γεωθερμικής ενέργειας είναι μια πολύ δαπανηρή διαδικασία. Στον 20ο αιώνα, η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια οδήγησε στην εξέταση της γεωθερμικής ενέργειας ως πηγή παραγωγής ενέργειας. 9

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 2.1 Χαμηλή, μέση και υψηλή ενθαλπία Η ύπαρξη υψηλής γεωθερμικής βαθμίδας σε μια συγκεκριμένη περιοχή δεν αποτελεί μοναδική συνθήκη-προϋπόθεση για την ύπαρξη εκμεταλλεύσιμου γεωθερμικού πεδίου. Η γεωθερμική ενέργεια είναι αρχικά αποθηκευμένη μέσα στα πετρώματα, είναι διασκορπισμένη μέσα στη μάζα τους. Πρέπει, λοιπόν, να συγκεντρωθεί και να μεταφερθεί στην επιφάνεια της γης. Τότε μόνο μπορεί να χρησιμοποιηθεί το μεταλλικό νερό (σε υγρή ή αέρια φάση) που περιέχεται μέσα σε πορώδη πετρώματα ή σε συστήματα ρηγμάτων αποτελεί το μέσο που μεταφέρει τη θερμότητα από τα πετρώματα αυτά στην επιφάνεια της γης. Πιο αναλυτικά, η συγκεντρωμένη στο εσωτερικό της γης θερμότητα μεταφέρεται κοντά στην επιφάνειά της μέσω γεωλογικών φαινομένων, δημιουργώντας έτσι υπέρθερμες περιοχές με γεωθερμική βαθμίδα μεγαλύτερη από 700 ο C/km. Πάνω από περιοχές με σχετικά πρόσφατη δραστηριότητα ηφαιστείων, σημειώνεται ένα πολύ σημαντικό και αρκετά ενδιαφέρον φαινόμενο. Διάπυρο υλικό από το εσωτερικό της Γης κινείται (ρέει) προς την επιφάνεια της Γης. Άμεσο αποτέλεσμα της ροής αυτής είναι η θέρμανη του υπεδάφους. Ταυτόχρονα εντοπίζεται μεταφορά της θερμότητας αυτής σε τυχόν υδροφόρους σχηματισμούς κοντά στην περιοχή αυτή. Όταν η θερμότητα μεταφερθεί σε θάλασσες, λίμνες και ποτάμια, τα νερά θερμαίνονται, κυκλοφορούν μέσα στα πετρώματα, φτάνοντας, σε πολλές περιπτώσεις, μέχρι την επιφάνεια, αφού εμπλουτίζονται προηγούμενα από τα άλατα των πετρωμάτων. Τότε σχηματίζονται οι λεγόμενες θερμές πηγές και οι ατμίδες (Εικόνα 2.1). 10

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Εικόνα 2.1: Σχηματισμός ατμίδας από τα θερμά νερά κατά τον εμπλουτισμό τους με τα άλατα των πετρωμάτων Εκτός από τα θερμά νερά και τις ατμίδες, υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις όπου τα νερά εγκλωβίζονται σε μη υδροπερατά πετρώματα, με αποτέλεσμα να αποκτούν ακραίες θερμοκρασίες που φτάνουν μέχρι τους 350 ο C! Γεωθερμικό πεδίο αποτελεί ο χώρος στον οποίο γίνεται εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας. Κάθε Γεωθερμικό πεδίο παρουσιάζει ιδιαιτερότητες, όσον αφορά τη βέλτιστη τεχνικά, αλλά και οικονομικά, εκμετάλλευσή του. Με κριτήριο τη θερμοκρασία των ρευστών, η γεωθερμική ενέργεια διακρίνεται στις παρακάτω τρεις κατηγορίες (Σχήμα 2.2): 11

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Σχήμα 2.2: Σχηματική αναπαράσταση των τυπικών χρήσεων της γεωθερμικής ενέργειας σε διάφορες θερμοκρασίες Χαμηλή ενθαλπία: Τ = ο C, Απόδοση 2 8%. Η γεωθερμία χαμηλής ενθαλπίας χρησιμοποιείται κυρίως για την κάλυψη των οικιακών αναγκών και τη θέρμανης του νερού χρήσης. Η Ελλάδα εμφανίζει ένα αξιόλογο δυναμικό γεωθερμικής ενέργειας χαμηλής ενθαλπίας. Εκτιμάται ότι το συνολικό δυναμικό της γεωθερμίας χαμηλής ενθαλπίας στη χώρα μας ανέρχεται σε ΜWatt. Μέση ενθαλπία: Τ = ο C, Απόδοση 2 8% (ηλεκτροπαραγωγή με πτητικό ρευστό). Η γεωθερμική ενέργεια μέσης ενθαλπίας βρίσκει σε διεθνές επίπεδο πολλές εφαρμογές τόσο στη γεωργία (γεωργική βιομηχανία), όσο και στην κτηνοτροφία ιχθυοκαλλιέργεια. Επίσης χρησιμοποιείται στη θέρμανση των χωρών. 12

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Υψηλή ενθαλπία: Τ > 150 ο C (μέχρι περίπου 350 ο C), Απόδοση 8 18% (ηλεκτροπαραγωγή). Τα ξηρού ατμού με Η>1,5 MJ/kg και τα υγρής φάσης με Η > 2,5 MJ/kg. H γεωθερμική ενέργεια υψηλής ενθαλπίας χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η εγκατεστημένη ισχύς των γεωθερμικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο ανέρχεται σε 6000 ΜWe περίπου. Οι περιοχές αυτές βρίσκονται σε βάθος m και το εκτιμόμενο δυναμικό είναι MWatt. 2.2 Θερμός Ξηρός Βράχος Θερμός Ξηρός Βράχος Παραγωγή ενέργειας Ο Θερμός Ξηρός Βράχος έχει την ιδιότητα να χρησιμοποιεί τη θερμότητα που ανακτάται από υπόγεια βράχια και να τη μετατρέπει σε ηλεκτρική ενέργεια. Το σύστημα που προτείνεται για την εξαγωγή θερμότητας από το βράχο και την τελική μετατροπή του σε ηλεκτρική ενέργεια, περιλαμβάνει δύο ξεχωριστά συστήματα (Σχήμα 2.3) λόγω της διαφορετικής τεχνολογικής εξέλιξής τους. Το ένα σύστημα βρίσκεται σε βάθος κάτω από την επιφάνεια και αποτελεί τον ταμιευτήρα Θερμού Ξηρού Βράχου, και το άλλο σύστημα τοποθετείται στην επιφάνεια (πάνω από τον ταμιευτήρα) και αποτελεί τη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής. Τα δύο συστήματα συνδέονται μεταξύ τους μέσω γεωτρήσεων. Το σύστημα σταθμού ηλεκτροπαραγωγής παρουσιάζει αρκετά κοινά στοιχεία με ένα δυαδικό σύστημα υδροθερμικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Το σύστημα ταμιευτήρα αναπτύσσεται από κοιλότητες γεώτρησης σε καυτό βράχο σε βάθος περίπου 4 km. Η σύνδεση στα φρεάτια γίνεται μέσω υδραυλικής διάρρηξης. Δεδομένης της απαραίτητης παρουσίας νερού, αυτό αντλείται από ένα κοντινό πηγάδι γλυκών υδάτων (ή λίμνη). Η άντληση επιτυγχάνεται μέσω μιας ή περισσοτέρων κοιλοτήτων έγχυσης στον ταμιευτήρα, όπου θερμαίνεται με την επαφή με το βράχο υψηλής θερμοκρασίας. Στη συνέχεια ανακτάται μέσω δύο ή περισσοτέρων κοιλοτήτων παραγωγής. 13

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Σχήμα 2.3: Σχηματική παράσταση Θερμού Ξηρού Βράχου για την παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας Όταν εξέλθει στην επιφάνεια, η θερμότητα που εξάγεται μετατρέπεται, μέσω του συστήματος ενέργειας, σε ηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιώντας τεχνολογία δυαδικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής. Το παραγόμενο ζεστό νερό περνά μέσα από έναν εναλλάκτη θερμότητας και μεταφέρει τη θερμότητα σε ένα ρευστό εργασίας στο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής. Το υγρό εργασίας χαρακτηρίζεται από σχετικά χαμηλή θερμοκρασία ζέσεως. Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιούνται συνήθως υδρογονάνθρακες (πεντάνιο, βουτάνιο). Οι αναθυμιάσεις του υγρού οδηγούνται στο στρόβιλο, συμπυκώνονται σε ένα σύστημα ψύξης και ανακυκλώνονται με τον εναλλάκτη θερμότητας. Το ζεστό νερό, κατά την έξοδο του εναλλάκτη θερμότητας, εγχέεται πίσω στο δοχείο για τη συλλογή πρόσθετης θερμότητας (Σχήμα 2.4). 14

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Σχήμα 2.4: Αντλία νερού κατά την εκμετάλλευση Θερμού Ξηρού Βράχου. Η θερμότητα από το νερό μεταφέρεται σε ένα ρευστό παραγωγής, το οποίο βράζει σε σχετικά χαμηλή θερμοκρασία. Λόγω της περιστροφής της τουρμπίνας, έχουμε τελικά παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Ο ορισμός της Γεωθερμικής Ενέργειας, σύμφωνα με το ASTM E-957 (Standard Terminology Relating to Geothermal Energy), είναι αρκετά ευρύς: «η θερμική ενέργεια που περιέχεται στα πετρώματα και στα ρευστά της γης». Όμως με τον όρο «γεωθερμική ενέργεια», που συνήθως χρησιμοποιούμε, εννοούμε το τμήμα της γήινης θερμότητας που βρίσκεται αποθηκευμένο με τη μορφή θερμού νερού, ατμού ή θερμών πετρωμάτων σε ευνοϊκές γεωλογικές συνθήκες, δηλαδή περιορίζεται στα πρώτα τρία περίπου χιλιόμετρα από την επιφάνεια της γης (Φυτίκας & Ανδρίτσος, 2004) Βασικά χαρακτηριστικά του συστήματος Θερμός Ξηρός Βράχος Για την εφαρμογή του συστήματος Θερμός Ξηρός Βράχος, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη ενός υδραυλικού σπασίματος σε ένα βαθύ φρεάτιο. Το αποτέλεσμα είναι να εμφανίζονται ζεστά, στεγανά, κρυσταλλικά πετρώματα βράχου. Το υδραυλικό σπάσιμο επιτυγχάνεται μέσω της άντλησης νερού σε πηγάδι με υψηλή πίεση. Για να πραγματοποιηθεί, εφαρμόζονται δεκάδες μετρήσεις γύρω από το φρεάτιο. Το σύστημα κατάγματος, χρησιμοποιεί σαν μέσο μεταφοράς της 15

31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ θερμότητας, το νερό, το οποίο θα απορροφήσει από μια μεγάλη περιοχή του βράχου τη θερμότητα και θα τη μεταφέρει στην επιφάνεια. Φυσικά, για την παραγωγή και την έγχυση των υδάτων, υπάρχουν οι γεωτρήσεις. Η λογική είναι ίδια με την εξόρυξη του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Ο συνολικός αριθμός των κοιλοτήτων και ο λόγος της παραγωγής από κοιλότητες σε κοιλότητες έγχυσης μπορεί να ποικίλλει. Τα αρχικά συστήματα Θερμού Ξηρού Βράχου ενδέχεται να περιλαμβάνουν τρεις «στήλες», δύο κοιλότητες παραγωγής για κάθε έγχυση. Οι τρεις στήλες γεωτρήσεων θα υποστηρίξουν περίπου 5 MW παραγωγής ισχύος ηλεκτρικής ενέργειας, θεωρώντας ότι είναι επαρκής η ροή ρευστού και της θερμοκρασίας. Το αρχικό φρεάτιο, από το οποίο δημιουργήθηκε το σύστημα κατάγματος, χρησιμοποιείται για έγχυση. Η λειτουργία του συστήματος περιλαμβάνει την άντληση ύδατος στο σύστημα μέσα από την έγχυση του συστήματος κατάγματος που θερμαίνεται και την ανάκτησή του μέσα από τις κοιλότητες παραγωγής. Να σημειώσουμε ότι το πηγάδι φρεάτιο είναι ρηχό και χρησιμοποιείται για την παροχή νερού. Χρησιμοποιούνται επιφανειακές σωληνώσεις, ή «σύστημα συλλογής», ώστε να μεταφέρεται το νερό μεταξύ της κοιλότητας και του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής. Ένα δυαδικό σύστημα μετατρέπει τη θερμότητα του νερού σε ηλεκτρική ενέργεια. Οι αντλίες προκαλούν αλλεπάλληλες πιέσεις του υγρού, μιας και αυτό συμπυκνώνεται για την αποθήκευσή του. Τέλος, διάφορες ηλεκτρικές διατάξεις ελέγχου και κλιματισμού του εξοπλισμού, θεωρούνται απαραίτητες για την ομαλή λειτουργία του σταθμού παραγωγής ενέργειας με τη χρήση Θερμού Ξηρού Βράχου. 2.3 Χερσαία (ξηρά) και υποθαλάσσια γεωθερμία Η έρευνα για την αναζήτηση γεωθερμικής ενέργειας (χερσαία και υποθαλάσσια) ξεκίνησε στην Ελλάδα μόλις το Μέχρι το 1979 αφορούσε μόνο τις περιοχές υψηλής ενθαλπίας της χώρας. Με την ανάπτυξη της Δ.Ε.Η., η αποία αποτελούσε τον άμεσα ενδιαφερόμενο παράγοντα σχετικά με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, οι παραγωγικές γεωτρήσεις υψηλής ενθαλπίας, καθώς και η 16

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ γενική ανάπτυξη των πεδίων, αποτελούσε αποκλειστικά και μόνο έργο της Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Συντάχθηκε ο προκαταρκτικός χάρτης γεωθερμικής ροής του Ελληνικού χώρου, όπου φάνηκε ότι η γεωθερμική ροή στην Ελλάδα είναι σε πολλές περιοχές εντονότερη από τη μέση γήινη. Έπρεπε να μελετηθούν οι περιοχές πάνω από το λεγόμενο ηφαιστειακό τόξο της χώρας μας. Από το 1971 ερευνήθηκαν οι περιοχές: Μέθανα, Σουσάκι Κορινθίας, Καμένα Βούρλα, Θερμοπύλες, Υπάτη, Αιδηψός, Μήλος, Νίσυρος, Λέσβος, Κίμωλος, Πολύαιγος, Σαντορίνη, Κως, περιοχή Ξάνθης, Νότια Θεσσαλία, Αλμωπία, περιοχή Στρυμόνα και Σαμοθράκη (Εικόνα 2.7). Εξαιτίας της έντονης τεκτονικής και μαγματικής δραστηριότητας στο εσωτερικό της Γης, παρατηρείται αυξημένη ροή θερμότητας, η οποία δημιουργεί εκτεταμένες θερμικές ανωμαλίες, με μέγιστες τιμές γεωθερμικής βαθμίδας που πολλές φορές ξεπερνούν του 100 C/km. Στη Μήλο και Νίσυρο έχουν ανακαλυφθεί και εκμεταλλεύονται σημαντικά γεωθερμικά πεδία. Στη Μήλο μετρήθηκαν θερμοκρασίες μέχρι 325 ο C σε βάθος 1000 m και στη Νίσυρο 350 ο C σε βάθος 1500 m. Είναι σημαντικό επίτευγμα, αν σκεφτεί κανείς ότι οι γεωτρήσεις αυτές θα μπορούσαν να στηρίξουν μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ισχύος των 20 και 5 ΜWatt αντίστοιχα. Η γεωθερμία στη Βόρεια Ελλάδα (χερσαία γεωθερμία) εκμεταλλεύεται στη θέρμανση των σπιτιών, στα θερμοκήπια, στις ιχθυοκαλλιέργειες. Στη λεκάνη του Στρυμόνα έχουν εντοπισθεί τα πολύ σημαντικά πεδία Θερμών - Νιγρίτας, Λιθότοπου - Ηράκλειας, Θερμοπηγής - Σιδηροκάστρου και Αγκίστρου. Πολλές γεωτρήσεις παράγουν νερά με θερμοκρασία μέχρι 75 ο C. Τα νερά αυτά είναι πολύ καλής ποιότητας και χρησιμοποιούνται και για θεραπευτικούς λόγους. Στην πεδινή περιοχή του Δέλτα του ποταμού Νέστου, εντοπίσθηκαν δύο πολύ σημαντικά γεωθερμικά πεδία: στο Ερατεινό Χρυσούπολης και στο Ν. Εράσμιο Μαγγάνων της Ξάνθης. Σε αυτές τις έφορες πεδινές περιοχές παράγονται μέσω γεωτρήσεων νερά άριστης ποιότητας θερμοκρασίας μέχρι 70 ο C. Στη Ν. Κεσσάνη και στο Πόρτο Λάγος Ξάνθης, σε μεγάλης έκτασης γεωθερμικά πεδία, παράγονται νερά μέχρι 82 ο C. 17

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Εικόνα 2.7: Γεωθερμικές περιοχές στον ελλαδικό χώρο (χερσαία και υποθαλάσσια) Στη λεκάνη των λιμνών Βόλβης και Λαγκαδά εντοπίσθηκαν τρία πολύ ρηχά πεδία με θερμοκρασίες μέχρι 56 ο C. Στη Σαμοθράκη (υποθαλλάσια) οι γεωτρήσεις σε βάθος μέχρι 100 μέτρα, ανακάλυψαν νερά θερμοκρασίας 100 ο C! 2.4 Καινοτόμοι μέθοδοι αξιοποίησης γεωθερμικών ρευστών υψηλής ενθαλπίας διαφόρων βαθών στην ξηρά και στη θάλασσα 18

34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Η ανάπτυξη στον τομέα των γεωθερμικών ρευστών υψηλής ενθαλπίας είναι ραγδαία τα τελευταία χρόνια, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Η ανάπτυξη αυτή δεν άρχισε να ξεκινήσει. Γερμανικές και Γαλλικές ερευνητικές ομάδες, κατά τη διάρκεια του 1986, ασχολήθηκαν εντατικά με σχετική έρευνα του Θερμού Ξηρού Βράχου στο Upper Rhine - Graben. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο πραγματοποιήθηκε με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, του Γερμανικού Υπουργείου Έρευνας και Τεχνολογίας και τη Γαλλική I'Energie de Maitrise. Οι γεωλογικές συνθήκες είναι χαρακτηριστικές για τις περισσότερες τοποθεσίες του Rhine - Graben (π.χ. περιοχή Landau)(Σχήμα 2.8). Σχήμα 2.8: Το Ευρωπαϊκό σχέδιο HDR βρίσκεται σε Soultz Sous Forets, τη Γαλλία, στα δυτικά σύνορα του Rhine Graben Αποτελέσματα τελευταίων ετών, σχετικά με το έργο στο Soultz, απέδειξαν το πιο επιτυχές πρόγραμμα Θερμού Ξηρού Βράχου σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με την παροχή, το μέγεθος του συστήματος σπασίματος, τη σύνθετη αντίσταση ροής και τις απώλειες υγρών. Ο επόμενος στόχος του έργου αναφέρεται στην κατασκευή πιλοτικής μονάδας θερμικής ισχύος 30 MWatt Θερμού Ξηρού Βράχου, σε τελικό βάθος 5000 m και σε θερμοκρασία βράχου 200 ο C (Εικόνα 2.9). Με την ισχυρότερη συμμετοχή της βιομηχανίας θα πραγματοποιηθεί αυτή η φάση του έργου, κυρίως σε συνδυασμό με τις εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας. 19

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Εικόνα 2.9: Περίοδος : τρία πηγάδια ανοίχτηκαν σεέκταση 5000 m2, με θερμοκρασία περίπου 200 C Οι προοπτικές της γεωθερμικής ενέργειας στην Ελλάδα, οδήγησαν το 2009 τη συνολικά εγκατεστημένη θερμική ισχύ από γεωθερμία στην Ελλάδα σε 145 MWatt. Σύμφωνα, με το γεωθερμικό δυναμικό που διαθέτει η χώρα μας, λαμβάνουν χώρα πολύ μεγάλες δυνατότητες για την περαιτέρω ανάπτυξη αυτής της μορφής ενέργειας, τόσο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, όσο και για την αξιοποίησή της για θέματα θέρμανσης (Εικόνα 2.10). 20

36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΔΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Εικόνα 2.10: Εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας στην Ελλάδα Από τη δεκαετία του 1980, άρχισε να αναπτύσσεται σε σημαντικό βαθμό ο γεωθερμικός κλιματισμός (θέρμανση και δροσισμός) χώρων, με τη χρήση των αντλιών θερμότητας. Οι πολυάριθμοι διαθέσιμοι τύποι αντλιών θερμότητας επιτρέπουν τη χρήση με οικονομικό τρόπο του θερμικού περιεχομένου των σωμάτων χαμηλής θερμοκρασίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το έδαφος ή οι ρηχοί υδροφόροι, καθώς και οι τεχνητές ή φυσικές συγκεντρώσεις νερού. Οι στόχοι της Ελλάδας για το 2020, σε ότι αφορά τη γεωθερμία, προσανατολίζονται στα παρακάτω: Η εγκατεστημένη ισχύς σε άμεσες χρήσεις να ανέλθει σε 150 MW. Η εγκατεστημένη ισχύς σε γεωθερμικές αντλίες θερμότητας να ανέλθει σε 330 MW. Η εγκατεστημένη ισχύς σε παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας να ανέλθει σε 300 MW. 21

37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ 3.1 Δυνατότητα χρήσης γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας Σε παγκόσμια κλίμακα, σημειώνεται αρκετά μεγάλη δυνατότητα χρήσης της γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας, δηλαδή υψηλής θερμοκρασίας. Η πιο διαδεδομένη χρήση αυτής είναι η μετατροπή της σε ηλεκτρική ενέργεια. Το 1904, επιτεύχθηκε η πρώτη παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος στο Lardarello της Ιταλίας, με τη χρήση γεωθερμικής ενέργειας. Σήμερα παράγεται στην περιοχή ετησίως 2,5 δισ. ενέργεια σε κιλοβατώρες. Παράλληλα, η Ισλανδία, με τη χρήση της γεωθερμίας, επιτυγχάνει την κάλυψη του μεγαλύτερου μέρους των αναγκών της χώρας σε θέρμανση και ηλεκτρισμό. Το 2008, σημειώθηκε παραγωγή ηλεκτρικής ισχύος με τη χρήση γεωθερμίας σε 24 χώρες σε ολόκληρη τη Γη. Το επόμενο έτος (2009), ηαντίστοιχη παραγωγή αυξήθηκε κατά πολύ, όπως παρατηρεί κανείς στο Σχήμα 3.1 και στον αντίστοιχο Πίνακα 3.1. Σχήμα 3.1: Σχηματική αναπαράσταση της παραγώμενης ισχύος από γεωθερμική ενέργεια (MWe) κατά το 2009, σε ολόκληρο τον πλανήτη 22

38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΧΩΡΕΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ (MW e ) Η.Π.Α ΦΙΛΙΠΙΝΕΣ 1904 ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ 1197 ΜΕΞΙΚΟ 958 ΙΤΑΛΙΑ 843 ΝΕΑ ΖΗΛΑΝΔΙΑ 628 ΙΣΛΑΝΔΙΑ 575 ΙΑΠΩΝΙΑ 536 ΕΛ ΣΑΛΒΑΔΟΡ 204 ΚΕΝΥΑ 167 ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ 166 ΝΙΚΑΡΑΓΟΥΑ 88 ΡΩΣΙΑ 82 ΤΟΥΡΚΙΑ 82 ΝΕΑ ΓΟΥΪΝΕΑ 56 ΓΟΥΑΤΕΜΑΛΑ 52 ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 29 ΚΙΝΑ 24 ΓΑΛΛΙΑ 16 ΑΙΘΙΟΠΙΑ 7,3 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 6,6 Πίνακας 3.1: Εγκατεστημένη γεωθερμική ενέργεια το έτος 2009 σε ολόκληρη τη Γη 23

39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ 3.2 Εντοπισμός γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας ανά τον κόσμο Η εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας, λαμβάνει χώρα σε πολυάριθμες περιοχές ανά την υφήλιο. Στον Πίνακα 3.2, παραθέτονται οι χώρες που μετατρέπουν τη γεωθερμική ενέργεια σε ηλεκτρική (γεωθερμική ενέργεια υψηλής ενθαλπίας). Το 1995 και 2000 η εγκατεστημένη γεωθερμική ηλεκτρική ισχύς στις αναπτυσσόμενες χώρες, αποτελούσε το 38% και 47%, αντίστοιχα, της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος σε παγκόσμια κλίμακα. Εικόνα 3.2: Ένα από τα μεγαλύτερα γεωθερμικά έργα σε ολόκληρο τον πλανήτη είναι εγκατεστημένο στη Β. Καλιφόρνια 24

40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ % 2003 ΧΩΡΑ MW e MW e MW e ΑΥΞΗΣΗ MW e ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ 0, ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ 0,15 0, ,15 ΑΥΣΤΡΙΑ ,25 ΚΙΝΑ 28,78 29,17 0,39 1,35 28,15 ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ 55,0 142,5 87,5 159,0 162,5 ΑΙΘΙΟΠΙΑ ΕΛ ΣΑΛΒΑΔΟΡ 105,0 161,0 56,0 53,3 161,0 ΓΑΛΛΙΑ 4,2 4, ,0 ΓΕΡΜΑΝΊΑ ,23 ΓΟΥΑΤΕΜΑΛΑ - 33,4 33,4-29,0 ΙΣΛΑΝΔΙΑ 50,0 170,0 120,0 240,0 200,0 ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ 309,75 589,5 279,75 90,3 807,0 ΙΤΑΛΙΑ 631,7 785,0 153,3 24,3 790,5 ΙΑΠΩΝΙΑ 413,7 546,9 133,2 32,2 560,9 ΚΕΝΥΑ 45,0 45, ,0 ΜΕΞΙΚΟ 753,0 755,0 2,0 0,3 953,0 ΝΕΑ ΖΗΛΑΝΔΙΑ 286,0 437,0 151,0 52,8 421,3 ΝΙΚΑΡΑΓΟΥΑ 70,0 70, ,5 ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ 1227,0 1909,0 682,0 55,8 1931,0 ΠΟΡΤΟΓΑΛΛΙΑ 5,0 16,0 11,0 220,0 16,0 ΤΑΙΛΑΝΔΗ 0,3 0, ,3 ΡΩΣΙΑ 11,0 23,0 12,0 109,0 73,0 ΤΟΥΡΚΙΑ 20,4 20, ,4 ΗΠΑ 2816,7 2228, ΣΥΝΟΛΟ 6833, ,5 1728,54 16,7 8402,21 Πίνακας 3.2: Εγκατεστημένη θερμική ισχύς σε Παγκόσμια κλίμακα, στη χρονική περίοδο ( MWe, MWe) 25

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Το Ερευνητικό Πρόγραμμα του Los Alamos (Β. Καλιφόρνια) (Εικόνα 3.2) αποτέλεσε η αρχή για παρόμοιες εφαρμογές που έλαβαν χώρα στην Αυστραλία, την Ιαπωνία, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως Γαλλία, Γερμανία και Μεγάλη Βρετανία. Στην αρχή ήταν αμφισβητήσιμη η χρήση της γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας. Αργότερα, εξαιτίας της ανακάλυψης, ότι τα βαθιά πετρώματα έχουν ήδη κάποιες περιορισμένες φυσικές διαρρήξεις και ότι οι τεχνικές και η μεθοδολογία που πρέπει να χρησιμοποιηθεί εξαρτώνται κατά πολύ από τις τοπικές γεωλογικές συνθήκες, δόθηκε νέα πολύ σημαντική ώθηση στην αξιοποίηση της συγκεκριμένης κατηγορίας της γεωθερμικής ενέργειας. Πιο αναλυτικά, οι περισσότερο εξελιγμένες, σε επιστημονικό, αλλά και σε τεχνολογικό επίπεδο, έρευνες στην εφαρμογή Θερμών Ξηρών Βράχων (πετρωμάτων) έλαβαν χώρα στην Ιαπωνία και στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα της Αλσατίας, στη Γαλλία. Στην Ιαπωνία, τη δεκαετία του 1980, στις περιοχές Hijiori, Ogachi και Yunomori, ξεκίνησαν πολλά προγράμματα εκμετάλλευσης της γεωθεμρικής ενέργειας, με τη χρηματική βοήθεια της Ιαπωνικής Κυβέρνησης και της βιομηχανίας και κατέληξαν σε ενδιαφέροντα αποτελέσματα, τόσο από επιστημονική όσο και από βιομηχανική άποψη. Στην Ευρώπη, η εφαρμογή του προγράμματος HDR, περιέλαβε την κατασκευή δύο γεωτρήσεων, η μία από τις οποίες έφτασε τα 5060 m βάθους! Οι υδραυλικές δοκιμές, οι μετρήσεις και οι γεωφυσικές μελέτες, κατέληξαν σε ελπιδοφόρα αποτελέσματα. Το συμπέρασμα είναι ότι αυτή τη στιγμή, το ευρωπαϊκό HDR πρόγραμμα φαίνεται να είναι το πιο πετυχημένο (Σχήματα 3.3, 3.4, 3.5). Σχήμα 3.3: Σχηματική αναπαράσταση συστήματος Θερμών Ξηρών Πετρωμάτων μέσω του προγράμματος HDR 26

42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 3.4: Χάρτης απεικόνισης γεωθερμικού φάσματος του Θερμού Ξηρού Βράχου παγκοσμίως Σχήμα 3.5: Χάρτης απεικόνισης γεωθερμικού φάσματος του Θερμού Ξηρού Βράχου σε Ευρωπαϊκό επίπεδο Τα αποθέματα Θερμού Ξηρού Βράχου, παραθέτονται στον Πίνακα 3.3, όπου σημειώνονται οι σημαντικότερες περιοχές παγκοσμίως. 27

43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Έργα Los Alamos Rosemanowes Hijiori Soultz (F) Soultz (F) (ΗΠΑ) (UK) (Ιαπωνία) προβλέψιμη Περίοδος Μέγιστη Θερμοκρασία ( C) Βάθος Ταμιευτήρα (m) Διαχωρισμός Πηγαδιού (m) ~130 ~ Ροή ( /s) ~ 7 ~ 15 ~ 12 ~ 26 ~ 100 Απώλειες ύδατος (%) < 10 ~ 25 ~ Αντίσταση (MPa/ /s) 2,5 0,4 0,3 0,23 0,12 Θερμική Απόδοση (MW th ) ~ 5 ~ 4 ~ 7 ~ 11 ~ 50 Όγκος (m³) ~ 7000 ~ Πίνακας 3.3: Αποθέματα Θερμού Ξηρού Βράχου στις σημαντικότερες περιοχές του πλανήτη 3.3 Εντοπισμός γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας στον ελλαδικό χώρο Στην Ελλάδα, η εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας ξεκίνησε από το Ι.Γ.Ε.Υ. (σημερινό Ι.Γ.Μ.Ε.) στις αρχές του 1970, με βασικό στόχο τα γεωθερμικά πεδία υψηλής θερμοκρασίας κατά μήκος του ηφαιστειακού τόξο στο Νότιο Αιγαίο, το οποίο περιλαμβάνει τα νησιά Μήλος, Νίσυρος, Σουσάκι. Δημιουργείται από τη σύγκλιση της αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας κάτω από την ευρασιατική (Σχήμα 3.6). Η αυξημένη ροή θερμότητας, εξαιτίας της έντονης τεκτονικής και μαγματικής δραστηριότητας, έδωσε εκτεταμένες θερμικές ανωμαλίες. Οι μέγιστες τιμές της γεωθερμικής βαθμίδας ξεπερνούν αρκετές φορές τους 100 C/km. Σε κατάλληλες γεωλογικές συνθήκες, η ενέργεια αυτή θερμαίνει «ρηχούς» υπόγειους ταμιευτήρες ρευστών σε θερμοκρασίες μέχρι 100 C. 28

44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 3.6: Βασικά γεωθερμικά πεδία υψηλής θερμοκρασίας στο Νότιο Αιγαίο Στη Μήλο και Νίσυρο έχουν ανακαλυφθεί σπουδαία γεωθερμικά πεδία και έχουν γίνει γεωτρήσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Στη Μήλο οι θερμοκρασίες που μετρληθηκαν έφτανας τους 325 C σε βάθος 1000 m και στην Νίσυρο 350 C σε βάθος 1500 m. Οι γεωτρήσεις αυτές θα μπορούσαν να στηρίξουν μονάδες ηλεκτροπαραγωγής 20 και 5 ΜWe, αντίστοιχα, ενώ το πιθανό συνολικό δυναμικό υπολογίζεται σε 200 και 50 MWe, αντίστοιχα. Στη Μήλο, ύστερα από μια σειρά μελετών, εγκαταστάθηκε από τη Δ.Ε.Η. πιλοτική μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ισχύος 2ΜWe, αλλά η εκροή αερίων προκάλεσε την αντίδραση των κατοίκων της περιοχής και την ακύρωση εγκατάστασης της μονάδας στα δύο νησιά. Μετά το 1990, η έρευνα για την εκμετάλλευση των πεδίων υψηλής θερμοκρασίας έλαβε χώρα μόνο στη Μυτιλήνη. Σήμερα τα γνωστά γεωθερμικά πεδία στην Ελλάδα είναι 25, ενώ μόλις 2 από αυτά είναι υψηλής θερμοκρασίας, ενώ τα υπόλοιπα είναι χαμηλής (Σχήμα 3.7). 29

45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 3.7: Βασικά γεωθερμικά πεδία υψηλής θερμοκρασίας στην Ελλάδα Οι μελέτες στον ελλαδικό χώρο, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα, συνεχίζονται για τον εντοπισμό παρόμοιων γεωθερμικών πεδίων. Η μελέτη επεκτείνεται στην Κίμωλο, Κω, Χίο, Σαμοθράκη, Πολύαιγο, Γυαλί, Μέθανα. Παρόλα αυτά και σε αυτές τις περιοχές σημειώνονται αντιδράσεις από τους κατοίκους των εκάστοτε περιοχών, με αποτέλεσμα την πιθανή αναστολή των ερευνών. Παράλληλα, υπάρχουν αιτήματα μεγάλων ξένων εταιριών για έρευνα και αξιοποίηση γεωθερμίας στην ηλεκτροπαραγωγή στη χώρα μας. 30

46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ 3.4 Αξιοποίηση γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας στην Ελλάδα και στον κόσμο Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι μια από τις σημαντικές εφαρμογές της γεωθερμικής ενέργειας. Ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να παραχθεί είτε με ατμοστρόβιλους υγρού ατμού ή από μηχανές ηλεκτροπαραγωγής δυαδικού κύκλου (Rankine) οργανικής ουσίας ή αμμωνίας, θερμαινόμενο με γεωθερμικά ρευστά θερμοκρασίας τουλάχιστον 80 C. Στην Ευρώπη, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία γίνεται κυρίως στην Ιταλία (Σχήμα 3.9) με 862 MWe εγκατεστημένης ισχύος το 2002, από τα οποία τα 699 MWe βρίσκονται σε λειτουργία, στην Πορτογαλία με ισχύ 16 MWe (Αζόρες), ισχύς 4,2 MWe στη Γαλλία (Γουαδελούπη), 1,25 MWe στο Άλτχαϊμ και το Μπαντ-Μπλουμάου της Αυστρίας και 0,21 MWe ισχύος στο Νόησταντ-Γκλέβε της Γερμανίας (Τσιλιγκιρίδης, 2007). Εικόνα 3.9: Μονάδα παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας στο Larderello της Ιταλίας ( 31

47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ 4.1 Εισαγωγή Γενικά στοιχεία της εκμετάλλευσης της γεωθερμίας στην Ελλάδα Η εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας λαμβάνει όλο και μεγαλύτερο έδαφος τις τελευταίες δεκαετίες, τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Για την άντληση της γεωθερμικής ενέργειας χρησιμοποιούνται οι γεωεναλλάκτες ή γεωθερμικοί εναλλάκτες. Στα Σχήματα 4.1 και 4.2 (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) εμφανίζεται η διάταξη των γεωθερμικών πεδίων στο ελληνικό έδαφος, σε συνάρτηση με τον αριθμό των γεωτρήσεων που έχουν ορυχθεί μέχρι τώρα. Παρατηρεί κανείς ότι σε 27 γεωθερμικά πεδία έχουν πραγματοποιηθεί 1-10 γεωτρήσεις, σε 6 πεδία έλαβαν χώρα γεωτρήσεις, ενώ σε 3 πεδία έχουν πραγματοποιηθεί γεωτρήσεις. Αναφορικά η δραστηριότητα στην εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας αναπτύχθηκε σε μόλις 36 από τα 57 γεωθερμικά πεδία και όχι πάντα με την ίδια ένταση. Από τις 302 γεωτρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί συνολικά μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, οι 226 έγιναν για λόγους έρευνας, ενώ οι 76, πραγματοποιήθηκαν για λόγους εκμετάλλευσης και παραγωγής. 32

48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.1: Γεωγραφική κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σε σχέση με το σύνολο των ορυχθέντων γεωτρήσεων (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Σχήμα 4.2: Κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σύμφωνα με τον αριθμό των γεωτρήσεων (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) 33

49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.3: Κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σύμφωνα με το μέγιστο βάθος των γεωτρήσεων (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Η κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σε σχέση με το μέγιστο βάθος των γεωτρήσεων, στη χώρα μας μέχρι σήμερα, παρατίθεται στο Σχήμα 4.3. Παρατηρεί κανείς ότι στα 15 γεωθερμικά πεδία, το μέγιστο βάθος των γεωτρήσεων κυμαίνεται από m, στα 8 πεδία έχουμε βάθος από m, ενώ μόλις σε 5 γεωθερμικά πεδία, το βάθος φτάνει στα 1200 m. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι σε συνολικά 36 γεωθερμικά πεδία που έχουν ορυχθεί γεωτρήσεις, υπάρχοντα στοιχεία σχετικά με το μέγιστο βάθος τους υπάρχουν μόνο στα 28. Σχήμα 4.4: Βεβαιωμένη παροχή συναρτήσει του αριθμού γεωτρήσεων που έχουν ορυχθεί (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Επιπλέον είναι σημαντικό να αναφερθούν και να μελετηθούν τα βεβαιωμένα αποθέματα. Στο Σχήμα 4.4 παρουσιάζεται η βεβαιωμένη παροχή σε σχέση με τον 34

50 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ αριθμό των γεωτρήσεων που έχουν πραγματοποιηθεί (άθροισμα γεωτρήσεων έρευνας και παραγωγής), σύμφωνα με τους Δερμεντζή και Τσιλιγγίρη (2011). Η βεβαιωμένη παροχή υπολογίστηκε σε 159 γεωτρήσεις από ττι συνολικά 302. Σχήμα 4.5: Κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σύμφωνα με τη βεβαιωμένη παροχή (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Στο Σχήμα 4.6 απεικονίζεται η γεωγραφική κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σύμφωνα με τη βεβαιωμένη παροχή (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011). Το Σχήμα 4.5 παρουσιάζει τον αριθμό των γεωθερμικών πεδίων με βάση τη βεβαιωμένη παροχή τους. Σημειώνεται ότι τα 8 γεωθερμικά πεδία έχουν παροχή από m 3 /h, τα 7 πεδία έχουν παροχή m 3 /h. Η παροχή κυμαίνεται από m 3 /h μόλις σε 4 γεωθερμικά πεδία στο ελληνικό έδαφος. Σημαντική σημείωση αποτελεί το γεγονός ότι μόνο σε 19 γεωθερμικά πεδία υπολογίσθηκε η βεβαιωμένη παροχή. 35

51 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.6: Γεωγραφική κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σε σχέση με τη βεβαιωμένη παροχή (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Στο Σχήμα 4.7 δίνεται η βεβαιωμένη θερμική ισχύς συναρτήσει του αριθμού των γεωτρήσεων που έχουν ορυχθεί. Από τις 302 γεωτρήσεις έρευνας και παραγωγής που έχουν πραγματοποιηθεί, στις 166 γεωτρήσεις υπολογίστηκε η βεβαιωμένη θερμική ισχύς (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011). Σχήμα 4.7: Βεβαιωμένη θερμική ισχύς συναρτήσει του αριθμού γεωτρήσεων που έχουν ορυχθεί (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) 36

52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.8: Κατανομή των γεωθερμικών πεδίων σύμφωνα με τη βεβαιωμένη θερμική ισχύ (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011) Στο Σχήμα 4.8 παρατηρείται ότι η βεβαιωμένη θερμική ισχύς σε 6 γεωθερμικά πεδία κυμαίνεται από 2,05-6,05 MWatt, ενώ στα 8 πεδία κυμαίνεται από 6,05-12,09 MWatt. Η βεβαιωμένη θερμική ισχύς κυμαίνεται από 12,09-33,49 MWatt στα 5 πεδία γεωθερμικής ενέργειας (Δερμεντζής και Τσιλιγγίρης; 2011). Στα παρακάτω σχήματα απεικονίζονται οι τρόποι εκμετάλλευσης της γεωθερμικής ενέργειας, ανάλογα με το βάθος και ανάλογα με το έδαφος ξηρά ή θάλασσα -, όπως θα αναπτυχθούν στις επόμενες υποενότητες (Σχήμα 4.9, Εικόνες 4.10, 4.11, 4.12). Σχήμα 4.9: Εφαρμογή συστήματος γεωεναλλάκτη σε γεώτρηση και χρήση αντλίας θερμότητας για την εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας σε κατοικία 37

53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Εικόνα 4.10: Αντλία θερμότητας (τοποθέτηση οριζόντιου κλειστού κυκλώματος γεωεναλλάκτη) για την κάλυψη θερμικών αναγκών σε μονοκατοικία εμβαδού 220 m² (Αγγελοχώρι Θεσσαλονίκη) Εικόνα 4.11: Γεωθερμική αντλία θερμότητας με τη χρήση οριζόντιου κυκλώματος γεωεναλλάκτη, για εγκατάσταση συστήματος σε μικρή κατοικία στη Σκόπελο (Σποράδες) 38

54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Εικόνα 4.12: Το μέγεθος της αντλίας θερμότητας που χρησιμοποιήθηκε στην εγκατάσταση του συστήματος στη μικρή κατοικία στη Σκόπελο (Εικόνα 4.11) είναι σημαντικά μικρό 4.2 Άντληση και αξιοποίηση γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας σε μεγάλο βάθος Γενικά χαρακτηριστικά Τα κατάλληλα εργαλεία για την πραγματοποίηση των γεωτρήσεων είναι τα γεωτρύπανα, ειδικότερα για την αξιοποίηση της γεωθερμίας. Κάθε γεωτρύπανο αποτελείται από τρία βασικά μέρη: το όργανο που εκτελεί την εκσκαφή και ονομάζεται κοπτικό εργαλείο, το όργανο που δέχεται την κίνηση, η λεγόμενη κεφαλή του γεωτρυπάνου, τα στελέχη γεώτρησης, δηλαδή το σύστημα συνθέσης των ράβδων από χάλυβα και τέλος το σύστημα αεροσυμπίεσης. Όλα τα παραπάνω στελέχη κοχλιώνονται μεταξύ τους, ενώνονται σχηματίζοντας κοχλία, καθώς το μηχάνημα εισχωρεί σιγά σιγά στο έδαφος. Υπάρχουν διαφόρων τύπων γεωτρύπανα (Εικόνα 4.13). Αυτά διακρίνονται ανάλογα με το βάθος στο οποίο φθάνουν και με τον τρόπο της διατρήσεως του εδάφους. Κατηγοριοποιούνται επίσης σε ηλεκτρικά ή μηχανικά. 39

55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ 40

56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Εικόνα 4.13: Σύγχρονα γεωτρύπανα για άντληση γεωθερμικής ενέργειας Οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας αποτελούν την καλύτερη αυτή τη στιγμή τεχνολογία άντλησης της γεωθερμικής ενέργειας από τα έγκατα της Γης. Μπορεί να καλύπτει πλήρως τόσο τις θερμικές, όσο και τις ψυκτικές ανάγκες κατοικιών και γενικά κτιρίων. Φυσικά υπάρχει ένα σημαντικό ερώτημα το οποίο πρέπει να απαντηθεί. Ποιο είναι το είδος της γεώτρησης που θα δρειαστεί να εφαρμόσει ένα συνεργείο προκειμένου για την καλύτερη συνατή απόδοση, με τις λιγότερες απώλειες. Η απάντηση κυμαίνεται ανάλογα με το βάθος στο οποίο πραγματοποιείται η εξόρηξη. Σε μεγάλα βάθη είναι διαφορετική η διαδικασία άντλησης της γεωθερμικής ενέργειας σε σχέση με τα μικρότερα βάθη (Σχήμα 4.14). Σχήμα 4.14: Σχηματική αναπαράσταση της λειτουργίας της άντλησης σε μεγάλα βάθη 41

57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Η κατανόηση της λειτουργίας των αντλιών θερμότητας προϋποθέτει τη γνώση των βασικών κανόνων της θερμοδυναμικής. Παρόλα αυτά μπορεί κανείς να καταλάβει την αρχή λειτουργίας των αντλιών θερμότητας, αν σκεφτεί το πως λειτουργεί ένα ψηγείο τροφίμων. Αυτή αφαιρεί τη θερμότητα των τροφίμων για να τα ψύξει, την οποία και μεταφέρει στο πίσω μέρος του, στη μαύρη σχάρα, όπου και αποβάλλεται η θερμότητα των τροφίμων. Ομοίως, το γεωθερμικό σύστημα απορροφά τη θερμότητα του εδάφους και τη μεταφέρει μέσα στο κτίριο - κατοικία. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται με τη βοήθεια ενός συστήματος. Αυτό αποτελείται από τρία μέρη: το μέρος του εδάφους, γνωστό ως γεωεναλλάκτης (ή γεωθερμικός εναλλάκτης), το «ψυγείο», δηλαδή τη γεωθερμική αντλία θερμότητας και το εσωτερικό σύστημα διανομής στο κτίριο κατοικία, ανάλογα με τη χρήσηεκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας από την εκάστοτε κατοικία (για παράδειγμα ενδοδαπέδια, ζεστά νερά χρήσης). Οι γεωθερμικοί εναλλάκτες, όπως προαναφέρθηκε, είναι τα συστήματα που αποβάλλουν ή απορροφούν θερμότητα από μια πηγή θερμότητας. Ως πηγές θερμότητας θεωρούνται το έδαφος, οι λίμνες, οι θάλασσες, τα πηγάδια. Η αποβολή ή απορρόφηση πραγματοποιείται με την κυκλοφορία κάποιου υγρού, συνήθως νερού. Με τη βοήθεια σωληνώσεων, που ξεκινούν από την πηγή θερμότητας ή ψυχρότητας, οδηγούμαι τη θερμότητα στο χώρο που επιθυμούμε να θερμάνουμε ή να ψύξουμε, αντίστοιχα. Οι γεωθερμικοί εναλλάκτες διακρίνονται (Σχήμα 4.15) σε δυο μεγάλες κατηγορίες: κλειστού κυκλώματος και ανοικτού κυκλώματος. 42

58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.15: Γεωθερμικοί εναλλάκτες κλειστού κυκλώματος (α, β, γ, δ) και ανοικτού κυκλώματος (ε, στ) Η θερμική συμπεριφορά του εδάφους δεν είναι ομοιόμορφη σε όλο το βάθος του. Παρουσιάζει σημαντικές διαφορές οι οποίες εξαρτώνται από πολλούς παράγοντας. Μέχρι σήμερα, γνωρίζουμε τη θερμική συμπεριφορά της Γης σε βάθος μόλις μέχρι 10 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνειά της. Σε αυτό το βάθος, διακρίνουμε τρεις τομείς: (α) Τομέας βάθους από 0 μέχρι 150 μέτρα, (β) Τομέας βάθους από 150 μέχρι 3000 μέτρα, (γ) Τομέας βάθους από 3000 μέχρι μέτρα. 43

59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Κάθε ένας από τους παραπάνω τομείς, εμφανίζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία παραθέτονται στον Πϊνακα 4.1: Τομέας Πρόσβαση Συσσωρευμένες Ενεργειακό Κατηγορία Στοιχείο προς Κόστος Μέθοδος (m) γνώσεις προφίλ γεωθερμικής ενεργειακή αξιοποίησης ενεργειακής ενέργειας αξιοποίηση αξιοποίησης Εύκολη Σημαντικές Σύνθετο Αβαθής Θερμική αδράνεια Ρευστά Κυμαινόμενο Αντλίες θερμότητας Άμεση χρήση ρευστών για θέρμανση 150- Δύσκολη Σημαντικές Λιγότερο Υδροθερμική Ρευστά Υψηλό Άμεση 3000 σύνθετο Θερμά ξηρά Συσσωρευμένη χρήση πετρώματα θερμότητα ρευστών για Γεωπεπιεσμένα θέρμανση πετρώματα Παραγωγή Ενέργεια ηλεκτρικής μάγματος ισχύος Αδύνατη Λίγες Απλό Υδροθερμική Μάγμα Πολύ υψηλό Μη εφικτή Θερμά ξηρά Συσσωρευμένη με τα πετρώματα θερμότητα σημερινά Γεωπεπιεσμένα δεδομένα πετρώματα (2010) Ενέργεια μάγματος Πίνακας 4.1: Χαρακτηριστικά γνωρίσματα των τριών τομέων βάθους (Παπαγεωργίου; 2010) Από τον παραπάνω Πίνακα 4.1 μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι ο πρώτος τομέας (βάθους m) συγκεντρώνει περισσότερο ενδιαφέρον, από πλευράς χαρακτηριστικών, σε σχέση με τους άλλους δύο τομείς. Το βασικό χαρακτηριστικό του είναι η θερμική αδράνεια που το χαρακτηρίζει, σε σχέση με τις θερμικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στη γήϊνη ατμόσφαιρα. 44

60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Έρευνες έδωσαν ότι αυτός ο πρώτος τομέας υποδιαιρείται σε τρεις επιμέρους κατηγορίες βάθη, οι οποίες διαφοροποιούνται ανάλογα με το θερμικό τους προφίλ: (α) 0 2 μέτρα, (β) 2 15 μέτρα, (γ) μέτρα. Στην πρώτη υποκατηγορία, η θερμότητα του εδάφους έχει άμεση εξάρτηση από την προσπίπτουσα σε αυτό ηλιακή ακτινοβολία, η οποία εξαρτάται από την εποχή, την περιοχή, και από άλλους παράγοντες γεωμορφολογικούς. Στη δεύτερη υποκατηγορία, η θερμική συμπεριφορά του εδάφους εξαρτάται τόσο από την προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία, όσο και από τη θερμότητα μεγάλου μήκους κύματος που εκλύει η Γη. Στην τρίτη υποκατηγορία, η θερμική συμπεριφορά του εδάφους εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τη θερμότητα της Γης, η οποία μάλιστα οδηγεί στο γεγονός ότι η μεταβολή της θερμοκρασίας κυμαίνεται κατά μέσο όρο στους 30 βαθμούς Κελσίου κάθε ένα χιλιόμετρο βάθους Εγκατάσταση γεωτρήσεων γεωθερμικής ενέργειας Η εναλλαγή της θερμότητας με το έδαφος γίνεται με διάφορες παραλλαγές και κάθε φορά σε προσαρμογή με το κάθε οικόπεδο και κτίριο. Έτσι αναπτύσσεται ένα κλειστό κύκλωμα σωληνώσεων μέσα στις κατακόρυφες γεωτρήσεις, συνήθως 100 m έκαστη. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για κάθε 100 m 2 κατοικίας απαιτείται σε κάτοψη οικόπεδο περίπου 15 m 2 για την εγκατάσταση των γεωτρήσεων. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει διαθέσιμος ακάλυπτος χώρος για τις γεωτρήσεις, θα πρέπει να προβλεφθούν να γίνουν πριν την κατασκευή του κτιρίου. Στην περίπτωση που το κτήριο είναι ήδη εγκατεστημένο και δεν υπάρχει χώρος για τις γεωτρήσεις, τότε δεν μπορεί να γίνει η γεώτρηση. Αναπτύσσεται ένα κλειστό κύκλωμα σωληνώσεων σε βάθος 1 έως 2 μέτρων έξω από το περίγραμμα του κτιρίου, και σε ελεύθερο μελλοντικά χώρο από δέντρα και υπερκείμενες κατασκευές. Εφαρμόζεται συνήθως σε μονοκατοικίες με μεγάλα οικόπεδα, εκτός σχεδίου δόμησης. Στο ανοικτό κύκλωμα η απορρόφηση της θερμότητας δε γίνεται από το δίκτυο σωληνώσεων που έρχεται σε επαφή με το έδαφος αλλά απευθείας από τα υπόγεια νερά τα οποία αντλούνται έως το μηχανοστάσιο και την αντλία θερμότητας. Κατά την Ελληνική Νομοθεσία το σύνολο της ποσότητας του νερού πρέπει να επανεισαχθεί στον αρχικό υδροφόρον ορίζοντα. Διαφορετικά απαγορεύεται η 45

61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ εγκατάσταση της γεώτρησης. Το ανοικτό κύκλωμα αποτελεί την οικονομικότερη επιλογή στις περιπτώσεις όπου το νερό έχει βάθος άντλησης μικρότερο από 50m και είναι εξασφαλισμένη η συνεχής παροχή κατά τη διάρκεια του έτους. Για κάθε 100 m 2 κτιρίου απαιτείται εξασφαλισμένη παροχή νερού περίπου 1 m 3 για κάθε ώρα. Οι κατάλληλα σχεδιασμένες γεωθερμικές αντλίες θερμότητας εξασφαλίζουν λειτουργία με πολύ υψηλότερη απόδοση και οικονομία από τα συμβατικά κλιματιστικά και καυστήρες. Τη μεγαλύτερη απόδοση και την σταθερότερη λειτουργία του εξοπλισμούς, επιτρέπουν οι μικρές σχετικά διαφορές θερμοκρασίας ανάμεσα στο κύκλωμα νερού του εδάφους και του ψυκτικού υγρού. Δεν απαιτούνται σύνθετα συστήματα έλεγχου για να διατηρήσουν την άνεση και την αποδοτικότητα. Συστήματα ελέγχου με αρκετά μεγάλο κόστος, δεν συνίστανται. Κάθε κτιριακή ζώνη μπορεί να εξυπηρετείται από ανεξάρτητη αντλία θερμότητας η οποία ελέγχεται σε τοπικό επίπεδο (Σχήμα 4.16). 46

62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.16: Σχηματική απεικόνιση εγκατάστασης γεωτρήσεων για την άντληση γεωθερμικής ενέργειας Υπάρχει η δυνατότητα τα γεωθερμικά συστήματα να μπορούν να εγκατασταθούν χωρίς υπαίθριο εξοπλισμό. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται η φθορά και διάβρωση των συστημάτων. Όλος ο εξοπλισμός των αντλιών θερμότητας είναι στεγασμένος. Ο εξοπλισμός δεν καταπονείται στις υψηλές και χαμηλές πιέσεις των ψυκτικών, κάτι το οποίο συμβαίνει στα συμβατικά κλιματιστικά. 4.3 Άντληση και αξιοποίηση γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας σε μικρό βάθος (αβαθής γεώτρηση) Θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση αβαθούς γεωθερμίας. Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας Κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου, η θερμοκρασία του εδάφους είναι υψηλότερη από την ατμοσφαιρική (παρεδάφιο ατμοσφαιρικό στρώμα), ενώ κατά την καλοκαιρινή περίοδο, είναι χαμηλότερη, μιας και επηρεάζεται, άμεσα ή έμμεσα, από διάφορους παράγοντες ανάλογα με το βάθος. Το έδαφος χωρίζεται κυρίως σε τρία στρώματα: (α) Επιφανειακό στρώμα: η θερμοκρασία του επηρεάζεται από την καθημερινή αλλαγή θερμοκρασίας στην ατμόσφαιρα και από διάφορους παράγοντες, όπως την ηλιακή ακτινοβολία, τον αέρα και τη βροχόπτωση, (β) Αβαθές στρώμα: επηρεάζεται κυρίως από τις καιρικές αλλαγές των εποχών, (γ) Βαθύτερο στρώμα: η θερμοκρασία του παραμένει σχετικά σταθερή και ανεπηρέαστη από τις καιρικές συνθήκες (δεδομένου της μεγάλης απόστασής του 47

63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ από τηνν επιφάνεια). Το πεδίο βάθους κάθε στρώματος σχετίζεται κυρίως με την μορφολογία του εδάφους και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή. Η μεταβολή της θερμοκρασίας μειώνεται με το βάθος και γίνεται αμελητέα κάτω από τα 15 μέτρα. Οι τοπικές θερμοκρασίες εδάφους εξαρτώνται από το κλίμα, την κάλυψη εδάφους, την κλίση του εδάφους, τις ιδιότητες του χώματος και τη θερμοχωρητικότητά του. Η γεωθερμική ενέργεια, όπως προαναφέρθηκε στην αρχή της εργασίας, είναι η θερμότητα που περιέχεται στο εσωτερικό της Γης και είναι τόσο μεγάλη, ώστε μπορεί να θεωρηθεί πρακτικά ανεξάντλητη μορφή ενέργειας για τα ανθρώπινα μέτρα. Η τεχνολογία για την άντληση γεωθερμικής ενέργειας κατηγοριοποιείται σε αβαθή γεωθερμική, όταν οι θερμοκρασίες είναι σχετικά χαμηλές, και σε βαθιά γεωθερμική, όταν αναφερόμαστε σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Αβαθής γεωθερμική ενέργεια είναι η αποθηκευμένη, με τη μορφή θερμότητας, ενέργεια του στερεού φλοιού της Γης, η οποία φτάνει σε βάθος μέχρι και 150 μέτρα και σε θερμοκρασίες υπεδάφους έως 18 ο C. Η ενέργεια αυτή προέρχεται από την απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας (απορροφάται σχεδόν το 50% από τη συνολική ποσότητα ηλιακής ακτινοβολίας που φθάνει στην επιφάνεια της Γης) από το έδαφος. Στα γεωγραφικά πλάτη που αντιστοιχούν στην εύκρατη ζώνη, κάτω από κάποιο βάθος παραμένει περίπου σταθερή (10 18 ο C) καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Στην Κύπρο η ενέργεια που βρίσκεται αποθηκευμένη κάτω από την επιφάνεια της γης σε βάθος μέτρα έχει θερμοκρασία που κυμαίνεται από 17 έως 23 ο C. 48

64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.17: Μέσες θερμοκρασίες εδάφους ( Η θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση της γεωθερμικής ενέργειας, αποτελεί έναν εύκολο τρόπο θέρμανσης. Το γεωθερμικό ρευστό μπορεί να μεταφερθεί από το εσωτερικό της Γης, με τη βοήθεις μεμονωμένων σωλήνων, οπότε και διανέμεται είτε απευθείας στο εσωτερικό του θερμοκηπίου σε πλαστικούς σωλήνες (Εικόνα 4.18), είτε έμμεσα, μέσω ενός εναλλάκτη θερμότητας (Εικόνα 4.19). Εικόνα 4.18: Θερμοκήπιο το οποίο εκμεταλλεύεται τη γεωθερμική ενέργεια 49

65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Εικόνα 4.19: Χρήση γεωθερμικής ενέργειας στην εγκατάσταση και λειτουργία θερμοκηπίου Συστήματα αβαθούς γεωθερμίας - Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας Τα συστήματα αβαθούς γεωθερμίας αποτελούνται από τρεις κλάδους συγκρότησης: 1. Το γεωθερμικό εναλλάκτη. Πρόκειται για ένα κλειστό κύκλωμα σωληνώσεων που βρίσκεται μέσα στο έδαφος και αποβάλλει ή αντλεί θερμότητα από αυτό. 2. Την αντλία θερμότητας νερού-νερού. Η αντλία αυτή λαμβάνει ενέργεια από ένα χώρο και τη μεταφέρει σε έναν άλλο χώρο υψηλότερης θερμοκρασίας. 3. Το σύστημα που προσδίδει ή απορροφά θερμότητα από το εσωτερικό του χώρου. Οι αντλίες θερμότητας μπορούν να συνδυαστούν με συστήματα απόδοσης θέρμανσης χαμηλών θερμοκρασιών. Τέτοια συστήματα είναι η ενδοδαπέδια θέρμανση και τα fancoils. Τα πιο σημαντικά πλεονεκτήματα από την εφαρμογή των γεωθερμικών συστημάτων παρουσιάζονται παρακάτω: 1. Κατάργηση του πετρελαίου. Μηδενικές εκπομπές CO Το 70-80% της ενέργειας παρέχεται από το περιβάλλον. 50

66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ 3. Μείωση του κόστους λειτουργίας πάνω από 60% σε σχέση με τους συμβατικούς τρόπους θέρμανσης και ψύξης. 4. Απαιτείται ένα μηχάνημα για θέρμανση και ψύξη με μικρότερο κόστος συντήρησης. 5. Δεν απαιτείται δεξαμενή καυσίμων. 6. Δεν απαιτείται καμινάδα. 7. Δεν απαιτείται καμία συντήρηση στους γεωθερμικούς εναλλάκτες. Η αντλία θερμότητας χρειάζεται μόνο περιοδικό έλεγχο. Η εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας πραγματοποιείται με ειδικά όργανα τα οποία ονομάζονται γεωθερμικές αντλίες θερμότητας. Οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας εφαρμόζονται τόσο σε κατοικίες, όσο και στη γεωργία για την κάλυψη των αναγκών θέρμανσης και ψύξης, αλλά και στη χρήση ζεστού νερού. Οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας είναι σε θέση να αντικαταστήσουν τους καυστήρες πετρελαίου και τα κλιματιστικά (θέρμανσης ψύξης). Με τη χρήση των γεωθερμικών αντλιών, εξοικονομείται το 40% με 60% της ενέργειας που θα κατανάλωνε ένα συμβατικό σύστημα θέρμανσης. Η χρήση γεωθερμικού συστήματος συμβαίνει με την απουσία καυσαερίων - ρύπων, ενώ έχει αποδειχτεί ότι μειώνει την εκπομπή θερμοκηπικών αερίων κατά 40% μέχρι 60%. Τα πλεονεκτήματα των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας είναι: Ψηλή απόδοση, άρα χαμηλότερη χρήση ενέργειας. Χαμηλό κόστος συντήρησης. Δεν υπάρχουν εξωτερικά μηχανήματα, εκτεθειμένα στη διάβρωση. Τα μειονεκτήματα των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας είναι: Μεγαλύτερο αρχικό κόστος. Είναι αδύνατη η τοποθέτηση όλων των ειδών συστημάτων σε κάθε χώρο. Περιορισμός στους μελετητές για επιλογή. 51

67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.20: Οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε υβριδικά συστήματα, από κοινού με ηλιοθερμικά Οι συμβατικές αντλίες θερμότητας χρησιμοποιούν τον αέρα του εξωτερικού περιβάλλοντος για να αποβάλλουν ή να αντλήσουν θερμότητα, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ή του χειμώνα, αντίστοιχα. Η γεωθερμική αντλία θερμότητας (Geothermal Heat Pump - GHP) (Σχήμα 4.20) χρησιμοποιεί τη θερμότητα που περικλείουν τα υπόγεια νερά, τα νερά των λιμνών και της θάλασσας, ακόμα και τη θερμότητα που περικλείει το χώμα, και όχι τη θερμότητα του εξωτερικού περιβάλλοντος. Έχει επαληθευτεί το γεγονός ότι λίγα μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους η θερμοκρασία είναι σχεδόν σταθερή καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Η γεωθερμική αντλία θερμότητας, με τη χρήση ενός δικτύου σωληνώσεων, μέσα στις οποίες κυκλοφορεί νερό, κατάλληλα τοποθετημένων, ανταλλάσει θερμότητα με το έδαφος ή με τη θάλασσα, ανάλογα με την εγκατάσταση. 52

68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.21: Αρχή λειτουργίας της γεωθερμικής αντλίας θερμότητας Η αρχή λειτουργίας της γεωθερμικής αντλίας θερμότητας απεικονίζεται στο Σχήμα Η μεταφορά των ενεργειακών φορτίων από το κτίριο στο έδαφος ή στα υπόγεια ύδατα πραγματοποιείται μέσω της γεωθερμικής αντλίας θερμότητας. Η κύρια αρμοδιότητά της είναι η παραγωγή ψήξης ή θέρμανσης, ή ακόμα και η παραγωγή ζεστού νερού για οικιακή χρήση. Οι αντλίες θερμότητας είναι ψυκτικές συσκευές οι οποίες αντιστρέφουν τη φυσική διεύθυνση της θερμότητας. Γνωρίζουμε ότι η θερμότητα μεταφέρεται αυθόρμητα από ένα θερμότερο σε ένα ψυχρότερο σώμα. Οι αντλίες θερμότητας αναγκάζουν τη θερμότητα να κατευθυνθεί από ένα ψυχρό σώμα (μέσο) σε ένα άλλο θερμότερο. Αντίστοιχες ψυκτικές συσκευές είναι και οι γνωστές αερόψυκτες εξωτερικές μονάδες των κλιματιστικών, οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη πτώση της απόδοσης τους σε εξωτερικές θερμοκρασίες άνω των 40 C. Το φαινόμενο εξηγείται θερμοδυναμικά, καθώς η συσκευή πρέπει να αποβάλει θερμότητα σε ένα περιβάλλον ήδη κορεσμένο από θερμικό φορτίο, καταναλώνοντας έτσι μεγάλα ποσά ηλεκτρικής ενέργειας. Στην ιδανική περίπτωση που η κλιματιστική συσκευή μπορούσε να αποβάλλει τη θερμότητα σε ένα ψυχρότερο περιβάλλον, όπως αυτό του εσωτερικού του εδάφους, με μέγιστη θερμοκρασία στους 20 ο C, τότε ο βαθμός απόδοσής της θα ήταν ο μεγαλύτερος δυνατός. Το αποτέλεσμα θα ήταν η μέγιστη εξοικονόμηση σε ηλεκτρική ενέργεια. Η αρχή λειτουργίας των γεωθερμικών αντλιών στηρίζεται στην αρχή της θερμοδυναμικής, που περιγράφεται παραπάνω. Αυτοί οι γεωθερμικοί εναλλάκτες μεταφέρουν, με τη χρήση μιας αντλίας θερμότητας, της θερμοκρασίας του εδάφους 53

69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ (περίπου 20 ο C) μέσα στο κτίριο, καταναλώνοντας έτσι την ελάχιστη δυνατή ηλεκτρική ενέργεια. Σημειώνεται υψηλός συντελεστής απόδοσης C.O.P, ο οποίος οφείλεται στη σταθερά υψηλή και ακόρεστη θερμοκρασία του εδάφους της γεωθερμικής αντλίας θερμότητας. Ο συντελεστής είναι 5/1, που ερμηνεύεται ότι για κάθε kwatt ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνει η αντλία θερμότητας από το οικιακό δίκτυο, αποδίδει 4 kwatt θέρμανσης ή ψύξης. Οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας διαιρούνται σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με τη δεξαμενή θερμότητας με την οποία λειτουργούν: 1. Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας που λειτουργούν με υπόγεια νερά (ground water open loop heat pumps). Η θερμοκρασία είναι μικρότερη των 25 C. 2. Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας που λειτουργούν με επιφανειακά νερά (surface water heat pumps). 3. Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας που είναι συνδεδεμένες με το υπέδαφος (ground coupled heat pumps). Χρησιμοποιείται εναλλάκτης ανοικτού βρόγχου, όταν αξιοποιείται το νερό γεώτρησης ή πηγαδιού ή λίμνης η ποταμού ή της θάλασσα. Όταν, όμως, αξιοποιείται το υπέδαφος, χρησιμοποιείται ο γεωενναλάκτης κλειστού βρόγχου, σε κατακόρυφο, οριζόντιο ή σπειροειδές σύστημα Γεωθερμικοί εναλλάκτες ανοικτού βρόγχου κυκλώματος Οι γεωθερμικοί εναλλάκτες ανοικτού βρόγχου (Σχήμα 4.22) εκμεταλλεύονται τα υπόγεια νερά ή τα επιφανειακά νερά, τα οποία και χρησιμοποιούν ως πηγή θέρμανσης ψύξης. Παραδείγματα τέτοιων πηγών είναι οι λίμνες, τα ποτάμια, τα πηγάδια, η θάλασσα. 54

70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.22: Γεωθερμικός εναλλάκτης ανοικτού κυκλώματος Οι συγκεκριμένου τύπου γεωθερμικοί εναλλάκτες έχουν τα παρακάτω πλεονεκτήματα: Είναι λιγότερο δαπανηροί σε σύγκριση με τους εναλλάκτες κλειστού βρόγχου όταν υπάρχει λίμνη ή ήδη ανοιγμένο πηγάδι που να είναι σε θέση να καλύψουν τις απαιτήσεις. Είναι ευκολότερη η εγκατάστασή τους, μιας και δε χρησιμοποιούνται αντιψυκτικά, κρυμμένες διαρροές, σωληνώσεις που πρέπει να απαλλαχθούν από τον αέρα. Από την άλλη μεριά, οι γεωθερμικοί εναλλάκτες ανοικτού κυκλώματος παρουσιάζουν και κάποια σημαντικά μειονεκτήματα: Η ποιότητα του νερού μπορεί να αλλάξει με το χρόνο. Η ποσότητα του νερού, σε περιόδους παρατεταμένης ξηρασίας, μεταβάλλεται ακανόνιστα. Στην περίπτωση που ανοιχτεί πηγάδι, δεν είναι σίγουρο αν θα υπάρχει νερό, ή τουλάχιστον αρκετό νερό ώστε να καλύψει τις απαιτούμενες ανάγκες. Σε πολλές περιοχές απαγορεύεται το άνοιγμα πηγαδιού. 55

71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Οι γεωθερμικοί εναλλάκτες ανοιχτού κυκλώματος ειδικού τύπου φρέατος ως απεθείας πηγή ενέργειας χρησιμοποιούν νερό υπεδάφους, εφόσον φυσικά το διαθέσιμο νερό είναι αρκετά καλής ποιότητας, δεν είναι περιορισμένης ποσότητας και εντοπίζεται σε βάθος στο οποίο η άντληση είναι εύκολη. Χαντάκια, μικρές λίμνες ή ρυάκια χρησιμοποιούνται πολλές φορές για την απόρριψη του νερού, όπως επίσης και η ίδια η πηγή προέλευσης του Γεωθερμικοί εναλλάκτες κλειστού βρόγχου κυκλώματος Το μέγεθος του διαθέσιμου ελεύθερου χώρου και η σύσταση του υπεδάφους καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τον τύπο του γεωθερμικού εναλλάκτη. Ο κάθετος γεωθερμικός εναλλάκτης κλειστού βρόγχου εφαρμόζεται σε εγκαταστάσεις όπου ο περιβάλλον χώρος είναι ερκετά περιορισμένος, αλλά και στις περιοχές με ανεπαρκή πρόσληψη νερού τον υδροφόρο ορίζοντα. Ο αριθμός των γεωτρήσεων που θα πραγματοποιηθεί εξαρτάται άμεσα από την ισχύ της εγκατάστασης, ενώ η απόδοσή των κατακόρυφων συστημάτων εμφανίζεται σταθερή καθ όλη τη διάρκεια του έτους (Εικόνα 4.23). Η γρήγορη αποκατάσταση των θερμοκρασιακών διαταραχών στο υπέδαφος, οι οποίες οφείλονται στην εκμετάλλευση του θερμικού περιεχομένου του, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα αυτών των κάθετων συστημάτων γεωεναλλακτών. Πιο αναλυτικά, τα κύρια πλεονεκτήματα αυτού του τύπου των εναλλακτών είναι η περιορισμένη επιφάνεια εδάφους, η σταθερή θερμοκρασία του υπεδάφους, η εφαρμογή του γεωεναλλακτών ανεξαρτήτως του είδους του εδάφους. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν σημαντικά μειονεκτήματα, όπως το υψηλό κόστος, η μη χρήση σε εδάφη με χαμηλή θερμική αγωγιμότητα, χρειάζεται έμπειρος εγκαταστάτης. 56

72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Εικόνα 4.23: Γεωθερμικός εναλλάκτης κλειστού κυκλώματος Οι Γεωθερμικοί Εναλλάκτες Κλειστού Κυκλώματος (Εικόνες 4.24, 4.25) αποτελούνται από ένα υπόγειο ή υποθαλάσσιο δίκτυο, με υψηλής αντοχής σωλήνες από πλαστικό. Η συλλογή της θερμότητας από τη Γη πραγματοποιείται μέσω της τροφοδοσίας με νερό στο δίκτυο, το οποίο κατόπιν αποκτά τη θερμοκρασία της Γης. Στις εγκαταστάσεις των γεωθερμικών εναλλακτών κλειστού βρόγχου, χρησιμοποιείται και ένας κυκλοφορητής για την ομαλή τροφοδοσία της αντλίας θερμότητας. 57

73 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Εικόνα 4.24: Γεωθερμικός εναλλάκτης κλειστού κυκλώματος Εικόνα 4.25: Γεωθερμικός εναλλάκτης κλειστού κυκλώματος Να σημειωθεί ότι η συντήρηση του συστήματος των γεωθερμικών εναλλακτών κλειστού κυκλώματος είναι μηδαμινή, δεδομένου ότι τόσο το κύκλωμα της Γης, όσο και του σπιτιού, είναι κλειστά και δεν παρουσιάζονται επικαθίσεις αλάτων σε αυτούς. 58

74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σημειώνονται τρεις τύποι γεωθερμικών εναλλακτών κλειστού βρόγχου, ανάλογα με τη διάταξη που έχει το δίκτυο σωληνώσεων στο έδαφος (Σχήματα 4.26, 4.27, Εικόνα 4.28): Οριζόντιο σύστημα. Κάθετο σύστημα. Σπειροειδές σύστημα. Σχήμα 4.26: Διάφοροι τύποι γεωθερμικών εναλλακτών κλειστού κυκλώματος 59

75 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.27: Γεωθερμική αντλία θερμότητας κλειστού κυκλώματος Εικόνα 4.28: Ολική απομάκρυνση εδάφους και τοποθέτηση πολλαπλών σωληνώσεων Γεωθερμικοί εναλλάκτες κλειστού βρόγχου κυκλώματος Οριζόντιο σύστημα Στο οριζόντιο σύστημα (Σχήμα 4.29) μέσα σε χαντάκια τοποθετούνται οι σωλήνες, σε βάθος από 1,2 έως 3 μέτρα. Μέσα σε κάθε χαντάκι εγκαθίστανται από 60

76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ ένας έως έξι σωλήνες. Το μήκος τους εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το θερμικό φορτίο, το υλικό κατασκευής και το είδος του εδάφους. Το σύστημα αυτό έχει μικρότερο κόστος εγκατάστασης. Αντίθετα, απαιατείται μεγαλύτερη έκταση Γης. Σχήμα 4.29: Οριζόντιο σύστημα γεωθερμικού εναλλάκτη κλειστού βρόγχου Τα οριζόντια συστήματα μπορεί να είναι σε διάταξη σειρών ή σε παράλληλη διάταξη (Σχήματα 4.30, 4.31, 4.32, 4.33). Σχήμα 4.30: Οριζόντιο σύστημα σε σειρά 61

77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.31: Οριζόντιο σύστημα παράλληλα Σχήμα 4.32: Αρχή συστήματος ΓΑΘ με χρήση οριζόντιου κυκλώματος αγωγών ανάμεσα στις γειτονικές σωληνώσεις 62

78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.33: Τρόποι εκσκαφής για οριζόντια συστήματα γεωθερμικών αντλιών κλειστού κυκλώματος ( Το οριζόντιο σύστημα σε σειρά εμφανίζει τα εξής πλεονεκτήματα: Χρησιμοποιείται σωλήνας ενός μεγέθους. Εμφανίζει υψηλότερη θερμική απόδοση για κάθε μέτρο σωλήνωσης. Αυτό οφείλεται στη μεγαλύτερη διάμετρο σωλήνα που χρησιμοποιείται. Χρησιμοποιείται μία δίοδος παροχής. Φυσικά το οριζόντιο σύστημα σε σειρά εμφανίζει και αρκετά μειονεκτήματα: Χρειάζεται μεγαλύτερος όγκος νερού και αντιψυκτικού. Υπάρχει υψηλότερη τιμή ανά μέτρο εξαιτίας του υλικού σωλήνωσης. Το οριζόντιο σύστημα σε παράλληλη διάταξη έχει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα: Σημειώνεται χαμηλότερο κόστος σωληνώσεως. Απαιτείται λιγότερο αντιψυκτικό, όπου αυτό χρειάζεται. Η παράλληλη διάταξη έχει ένα και μόνο σημαντικό μειονέκτημα: είναι απαραίτητο να εξασφαλίζεται η απομάκρυνση όλου του αέρα. 63

79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Γεωθερμικοί εναλλάκτες κλειστού βρόγχου κυκλώματος Κάθετο σύστημα Όταν υπάρχει περιορισμένη έκταση Γης, χρησιμοποιείται κυρίως το κάθετο σύστημα (Σχήμα 4.34, 4.35, 4.36). Εγκαθίσταται σε φρεάτια που ανοίγονται σε βάθος 50 έως 130 μέτρων. Μέσα σε αυτά τοποθετούνται οι σωλήνες. Σχήμα 4.34: Κάθετο σύστημα γεωθερμικού εναλλάκτη κλειστού βρόγχου Σχήμα 4.35: Αρχή λειτουργίας κατακόρυφου συστήματος γεωθερμικού εναλλάκτη κλειστού κυκλώματος με χρήση υπόγειου εναλλάκτη θερμότητας 64

80 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.36: Διάφοροι τύποι εγκατάστασης των σωληνώσεων μέσα στη γεώτρηση, στα κατακόρυφα συστήματα Το κάθετο σύστημα παρουσιάζει συγκεκριμένα πλεονεκτήματα: Μικρότερο συνολικό μήκος σωλήνωσης. Μικρότερα ποσά ενέργειας, από ότι για άντληση. Απαιτείται μικρότερη έκταση Γης. Η αξιοποιήσιμη θερμότητα του εδάφους επηρεάζεται λιγότερο από την εξωτερική θερμοκρασία (μεγάλο βάθος). Από την άλλη μεριά, όμως, το μειονέκτημα του κάθετου συστήματος είναι ότι απαιτείται εξοπλισμός γεωτρήσεων με αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους κατασκευής. Τα κάθετα συστήματα μπορεί να είναι σε διάταξη σειρών ή παράλληλη διάταξη με τα ίδια πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα όπως και στο οριζόντιο σύστημα Γεωθερμικοί εναλλάκτες κλειστού βρόγχου κυκλώματος Σπειροειδές σύστημα Σχήμα 4.37: Σπειροειδές σύστημα γεωθερμικού εναλλάκτη κλειστού βρόγχου 65

81 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Εικόνα 4.38: Σπειροειδείς σωληνώσεις Το σπειροειδές σύστημα γεωθερμικού εναλλάκτη κλειστού κυκλώματος, αποτελείται από σωλήνες που τυλίγονται σε σπείρες (σα σπιράλ) και τοποθετούνται σε χαντάκια μέσα στη Γη (Σχήμα 4.37, Εικόνα 4.38). Διακρίνουμε το τυπικό κσι το εκτεταμένο σπειροειδές σύστημα. Το πρώτο τοποθετείται με βήμα 0,254 m, δηλαδή 12 m σωλήνωσης για κάθε μέτρο χαντακιού. Το δεύτερο σύστημα τοποθετείται με βήμα 1,42 m, δηλαδή 4 m σωλήνα για κάθε μέτρο χαντακιού. Το σπειροειδές σύστημα εμφανίζει τα εξής πλεονεκτήματα: Απαιτείται μικρότερη έκταση Γης. Απαιτείται λιγότερο σκάψιμο για τη δημιουργία χαντακιών. Από την άλλη βέβαια, το σπειροειδές σύστημα χρειάζεται μεγαλύτερο μήκος σωλήνα. Το σπειροειδές σύστημα μπορεί να έχει οριζόντια ή κάθετη διάταξη (με τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά όπως προαναφέρθηκε παραπάνω). Η μόνη διαφορά εντοπίζεται στην οριζόντια διάταξη όπου εκεί είναι ευκολότερη η επανατοποθέτηση των χωμάτων. 66

82 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ 4.4 Άντληση και αξιοποίηση γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας σε ξηρά και θάλασσα Τα γεωθερμικά συστήματα εντοπίζονται στις περιοχές με κανονική ή λίγο μεγαλύτερη από τη μέση γήινη γεωθερμική βαθμίδα (Σχήμα 4.39), και κυρίως στις περιοχές γύρω από τα περιθώρια των τεκτονικών πλακών, όπου η βαθμίδα μπορεί να είναι σημαντικά υψηλότερη της μέσης τιμής (όπως έχει αναφερθεί διεξοδικά στην εισαγωγή της παρούσης εργασίας). Στην πρώτη περίπτωση, τα γεωθερμικά συστήματα χαρακτηρίζονται από χαμηλές θερμοκρασίες, οι οποίες φτάνουν μέχρι τους 100 o C, αναφερόμενοι σε οικονομικά και προσβάσιμα βάθη. Αντίθετα, στη δεύτερη περίπτωση, οι θερμοκρασίες μπορούν να φτάσουν και τους 400 o C! Πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο βρίσκεται σε συγκεκριμένο χώρο στον ανώτερο φλοιό της Γης. Τα συστατικά του είναι κινούμενο νερό, με το οποίο ρέει θερμότητα από μια πηγή σε μια δεξαμενή θερμότητας, που συνήθως είναι μια ελεύθερη επιφάνεια (Hochstein, 1990). Ο μηχανισμός σχετικά με τη λειτουργία των γεωθερμικών συστημάτων καθορίζεται στο μέγιστο βαθμό από τη μεταφορά θερμότητας μέσω της κυκλοφορίας των ρευστών. Μία σχηματική απεικόνιση ενός υδροθερμικού συστήματος ενδιάμεσης θερμοκρασίας παρατίθεται στο Σχήμα Η μεταφορά της θερμότητας πραγματοποιείται εξαιτίας της θέρμανσης και της θερμικής διαστολής των ρευστών, σε ένα πεδίο βαρύτητας. Η ενέργεια που προκαλεί το συγκεκριμένο φαινόμενο, είναι ουσιαστικά η θερμότητα που προσφέρεται από την εστία, στη βάση του συστήματος κυκλοφορίας. Όταν τα ρευστά θερμαίνονται, παρατηρείται μείωση της πυκνότητάς τους. Αρχίζουν να ανέρχονται προς μικρότερα βάθη εδάφους. Ταυτόχρονα αντικαθίστανται από ρευστά μικρότερης θερμοκρασίας και μεγαλύτερης πυκνότητας, που προέρχονται από τα περιθώρια του γεωθερμικού συστήματος. Το αποτέλεσμα είναι να προκαλείται αύξηση της θερμοκρασίας στο ανώτερο τμήμα γεωθερμικού συστήματος, καθώς οι θερμοκρασίες στα κατώτερα στρώματα μειώνονται. 67

83 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 4.39: Σχηματική απεικόνιση ιδανικού γεωθερμικού συστήματος Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα εκμετάλλευσης της γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας σε υποθαλάσσια περιοχή, βρίσκεται στη Νότια Ιταλία, στο υφαίστειο Marsili (Εικόνα 4.40, Σχήμα 4.41). To Marsili είναι το μεγαλύτερο υποθαλάσσιο ηφαίστειο της Ευρώπης και βρίσκεται στο νότιο Τυρρηνικό σχεδόν 150km βόρεια του Αιολικού Αρχιπελάγους. Αποτελεί μια από τις εξελισσόμενες πηγές παραγωγής ενέργειας (κυρίως ηλεκτρικής). Στην περιοχή έχουν εγκατασταθεί μελετητές για την αξιοποίηση εκμετάλλευση της ενέργειας από το ηφαίστειο και τη μετατροπή της σε ηλεκτρική. Το εγχείρημα είναι πνευματικό έργο του καθηγητή Patrick Signanini του Πανεπιστημίου «Gabriele D'Annunzio» του Κιέτι. Αναπτύχθηκε από την Eurobuilding (Περιβαλλοντική Τεχνική Εταιρεία με έδρα την Άσκολι Piceno), σε συνεργασία με το Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας, το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Γεωλογίας στο CNR-ISMAR, το Politecnico di Bari και το Πειραματικό Κέντρο Ερευνών Γεωτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Chieti. 68

84 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Εικόνα 4.40: Marsili: Υποθαλάσσια γεωθερμική ενέργεια υψηλής ενθαλπίας Σχήμα 4.41: Νότια Ιταλία: Υφαίστειο Marsili Το Marsili αποτελεί το μεγαλύτερο ηφαίστειο σε Ευρωπαϊκό έδαφος. Σύμφωνα με το θαλάσσιο γεωλόγο καθηγητή Paltrinieri Diego, διαθέτει τεράστιο γεωθερμικό δυναμικό, αφού το υγρό που εκβάλλει είναι θερμοκρασίας 300 o C. Ο ίδιος ο καθηγητής συνεχίζει λέγοντας: «Το ηφαίστειο είναι μια πραγματική και σημαντική πηγή ενέργειας. Το ηφαίστειο Marsili μπορεί να γίνει η πρώτη πηγή προμήθειας γεωθερμικής ενέργειας ανοικτής θαλάσσης της ιστορίας, ανοίγοντας το δρόμο για μια νέα ενέργεια, καθαρή και ανεξάντλητη». 69

85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Το έργο θα συμβάλλει σημαντικά στη διαφοροποίηση του ιταλικού ενεργειακού προϊόντος. Ενθαρρύνει από τη μία την ανάπτυξη της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και από την άλλη συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Το έργο είναι ικανό να βοηθήσει στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με το κλίμα (ελάττωση κατά 20% της κατανάλωσης πρωτογενών πηγών - 20% ελάττωση στις εκπομπές των θερμοκηπικών αερίων - 20% παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές). Το συγκεκριμένο έργο περιλαμβάνει τρία στάδια, τα επονομαζόμενα εξευρεύνηση, άντληση, παραγωγή. Το έργο είναι ακόμα στα σχέδια, αλλά έως το 2012 αναμένεται η δημιουργία, της πρώτης γεωθερμικής πηγής, με απώτερο σκοπό την εγκατάσταση της πρώτης μονάδας παραγωγής, χωρητικότητας 200 MWe το Μέχρι τότε, μια συνολική επένδυση ύψους 2 δισ. ευρώ, έχει δοθεί για την κατασκευή τεσσάρων πλατφόρμων συνολικής ισχύος MW. Όταν υλοποιηθεί η κατασκευή αυτή, το εργοστάσιο θα παράγει ετησίως ενέργεια 4,4 δισεκατομμύρια kwh, αρκετή για να καλύψει τις ανάγκες μιας πόλης όπως το Παλέρμο ( 70

86 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ 5.1. Βασική αρχή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Η διασικασία για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας περιλαμβάνει το λεγόμενο κύκλο Rankine (Σχήμα 5.1) στον οποίο απεικονίζονται οι μεταβολές στις οποίες υπόκειται το μέσο καθώς διέρχεται μέσα από τις διατάξεις της ηλεκτροπαραγωγής. Πιο συγκεκριμένα, ο ατμοπαραγωγός προσδιορίζει στο εργαζόμενο μέσο το ποσό της θερμότητας που είναι απαραίτητο ώστε να ατμοποιηθεί και να έρθει σε κορεσμένη ή υπέρθερμη κατάσταση (Κατάσταση 1). Κατόπιν το εργαζόμενο μέσο εισέρχεται στον ατμοστρόβιλο και εκτονώνεται ισεντροπικά μέχρι την πίεση εξόδου (Κατάσταση 2). Στη συνέχεια συμπυκνώνεται με σταθερή πίεση και θερμοκρασία στο συμπυκνωτή με τη βοήθεια του πύργου ψύξης (Κατάσταση 3). Τέλος, ο ατμοπαραγωγός τροφοδοτείται με το υγροποιημένο πλέον εργαζόμενο μέσο με τη βοήθεια μιας αντλίας, οπότε και αυξάνει την πίεσή του (Κατάσταση 4). 71

87 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Σχήμα 5.1: Κύκλος Rankine: διάγραμμα θερμοκρασίας εντροπίας ( 5.2 Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, απαραίτητη είναι η μεταφορά ζεστού νερού (θερμοκρασίας 150 ο C o C), με τη βοήθεια γεωτρήσεων, από υπόγειες δεξαμενές σε ειδικές δεξαμενές. Το ζεστό νερό μετατρέπεται σε ατμό (Κύκλος Rankine). Στη συνέχεια ο ατμός διαχωρίζεται από τα ρευστά και τροφοδοτεί τουρμπίνες, οπότε μετατρέπεται σε κινητική ενέργεια στις γεννήτριες (Σχήμα 5.2). Σχήμα 5.2: Σχηματική απεικόνιση της αρχής λειτουργίας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση γεωθερμικής ενέργειας Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμικά ρευστά πραγματοποιείται σε μονάδες που λειτουργούν είτε με συμβατικούς ατμοστρόβιλους είτε με δυαδικό κύκλο. Αυτό εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του γεωθερμικού πόρου. Πιο αναλυτικά, για να γίνει η χρήση συμβατικών ατμοστροβίλων, θα πρέπει τα ρευστά να έχουν θερμοκρασίες τουλάχιστον 150 ο C. Η μονάδα μπορεί να 72

88 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ λειτουργεί είτε με τη χρήση συμπυκνωτών, οπότε η πίεση διατηρείται συνεχώς σε χαμηλά επίπεδα, είτε χωρίς συμπυκνωτές, οπότε ο ατμός μεταφέρεται απευθείας στην ατμόσφαιρα. Ο τύπος του ατμοστρόβιλου με δυαδικό κύκλο, δηλαδή με ατμοσφαιρική εκτόνωση, είναι πιο απλός και πιο φθηνός. Ο ατμός προέρχεται είτε απευθείας από γεωτρήσεις που παράγουν ξηρό ατμό, είτε από γεωτρήσεις με υγρό ατμό. Μετά πραγματοποιείται ο διαχωρισμός του νερού, περνά από τον ατμοστρόβιλο και στη συνέχεια απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα (Σχήμα 5.3). Σχήμα 5.3: Σχηματική απεικόνιση της μετατροπής γεωθερμικής ενέργειας σε ηλεκτρικό ρεύμα με διάθεση του ατμού απευθείας στην ατμόσφαιρα( Συμβατικοί ατμοστρόβιλοι Αν θεωρήσουμε σταθερή την πίεση εισόδου, η κατανάλωση ατμού ανά παραγόμενη ενέργεια σε κιλοβατώρες είναι περίπου διπλάσια από αυτήν σε μια μονάδα με συμπυκνωτές. Παρόλα αυτά οι ατμοστρόβιλοι ατμοσφαιρικής εκτόνωσης χρησιμοποιούνται ευρέως σε πιλοτικές ή εφεδρικές μονάδες, σε περιπτώσεις μικρών παροχών από μεμονωμένες γεωτρήσεις, καθώς και στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος στη φάση των δοκιμών παραγωγής των γεωτρήσεων κατά την ανάπτυξη του πεδίου. Χρησιμοποιούνται επίσης στις περιπτώσεις όπου ο ατμός περιέχει μεγάλες ποσότητες μη συμπυκνώσιμων αερίων, 73

89 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ περιεκτικότητας μεγαλύτερη από 12% βάρος κατά βάρος (w/w). Οι μονάδες διάθεσης του ατμού στην ατμόσφαιρα κατασκευάζονται και εγκαθίστανται πολύ γρήγορα και μπορούν να τεθούν σε λειτουργία μέσα σε περίπου μήνες από την ημερομηνία παραγγελίας τους. Τέτοιου είδους μονάδες είναι συνήθως διαθέσιμες σε μικρά μεγέθη (2,5-5 ΜWe). Οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση συμπυκνωτών, εξαιτίας του ότι συνοδεύονται από περισσότερο βοηθητικό εξοπλισμό, είναι πιο περίπλοκες στο σχεδιασμό τους από τις προηγούμενες, και αυτές που είναι μεγαλύτερης ισχύος χρειάζονται διπλάσιο χρόνο κατασκευής και εγκατάστασης. Όμως, η κατανάλωση ατμού είναι περίπου μισή σε σχέση με την περίπτωση των ατμοστροβίλων ατμοσφαιρικής εκτόνωσης. Οι πιο συνηθισμένες εγκαταστάσεις με συμπυκνωτές έχουν ισχύ ΜWe, όμως πρόσφατα κατασκευάσθηκαν και έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται μονάδες με ισχύ 110 ΜWe (Σχήμα 5.4). Σχήμα 5.4: Σχηματική απεικόνιση για την ηλεκτροπαραγωγή με τη χρήση συμπυκνωτών (κόκκινο: ροή ρευστού υψηλής θερμοκρασίας, μπλε: ροή νερού ψύξης) ( Δυαδικός κύκλος 74

90 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ Στην περίπτωση που έχουμε παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ρευστά χαμηλής ή μέσης θερμοκρασίας και νερό υψηλής θερμοκρασίας το οποίο εξέρχεται από τους διαχωριστές στα γεωθερμικά πεδία υγρής φάσης, χρησιμοποιείται ο δυαδικός κύκλος. Σε αυτού του είδους τις ηλεκτροπαραγωγικές εγκαταστάσεις χρησιμοποιείται ένα δευτερεύον συνήθως οργανικό ρευστό. Το ρευστό αυτό θα μπορούσε να είναι το ισοπεντάνιο. Χαρακτηρίζεται από χαμηλό σημείο ζέσης και υψηλή τάση ατμών, σε χαμηλές θερμοκρασίες, σε σύγκριση με τον ατμό που προέρχεται από το νερό. Το δευτερεύον ρευστό χρησιμοποιείται μέσα σε ένα συμβατικό οργανικό κύκλο Rankine ως εξής: σημειώνεται μεταφορά θερμότητας από το γεωθερμικό ρευστό στο δευτερεύον υγρό, με τη βοήθεια εναλλακτών θερμότητας. Έτσι το δευτερεύον ρευστό εξατμίζεται. Ο ατμός που παράγεται κινεί έναν κανονικό στρόβιλο αξονικής ροής, ψύχεται και συμπυκνώνεται. Ο κύκλος αρχίζει ξανά από την αρχή (Σχήμα 5.5). Σχήμα 5.5: Σχηματική απεικόνιση της γεωθερμικής μονάδας ηλεκτροπαραγωγής με τη χρήση δυαδικού κύκλου (κόκκινο: γεωθερμικό ρευστό, πράσινο: δευτερεύον ρευστό, μπλε: νερό ψύξης) ( Εάν επιλεγεί σωστά το δευτερεύον ρευστό, τα δυαδικά συστήματα μπορούν να σχεδιαστούν με τέτοιο τρόπο ώστε να αξιοποιούν γεωθερμικά ρευστά με 75

91 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ θερμοκρασία που κυμαίνεται μεταξύ ο C. Το ανώτερο όριο θερμοκρασίας προς εκμετάλλευση, εξαρτάται από τη θερμική σταθερότητα του οργανικού ρευστού και το κατώτατο όριό της καθορίζεται τόσο από οικονομικούς όσο και από τεχνικούς παράγοντες. Εκτός από τις περιπτώσεις χαμηλής - μέσης ενθαλπίας, τα δυαδικά συστήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, προς την άμεση παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, βρίσκουν εφαρμογή και εκεί όπου η εφαρμογή του κύκλου εκτόνωσης των ρευστών θα πρέπει να αποφεύγεται. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η αποφυγή απόφραξης των γεωτρήσεων. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιούνται υποβρύχιες αντλίες, ώστε να ρευστά να παραμένουν σε σταθερή πίεση και σε υγρή φάση, ενώ η ενέργεια μπορεί να λαμβάνεται από το ρευστό κυκλοφορίας με τη βοήθεια του δυαδικού συστήματος. Η κατασκευή των δυαδικών συστημάτων ηλεκτροπαραγωγής λαμβάνει χώρα συνήθως σε μικρές αρθρωτές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, των οποίων η ισχύς κυμαίνεται από μερικές εκατοντάδες kwe μέχρι λίγα MWe. Τα συστήματα αυτά τοποθετούνται και συνδέονται σε συστοιχία, ώστε τελικά να δημιουργούνται μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μεγαλύτερης συνολικής ισχύος σε σχέση με πριν, της τάξεων κάποιων δεκάδων MWe. Το κόστος τους εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες. Ο πιο σημαντικό παράγοντας είναι η θερμοκρασία των παραγόμενων ρευστών, η οποία επηρεάζει το μέγεθος των στροβίλων, των εναλλακτών και του συστήματος ψύξης. Το συνολικό μέγεθος των εγκαταστάσεων δεν επηρεάζει κατά πολύ το ειδικό κόστος, καθώς μια σειρά αρθρωτών μονάδων συνδέονται μεταξύ τους, για να επιτευχθεί τελικά μεγαλύτερη συνολική ισχύς. Η χρήση δυαδικών συστημάτων συμφέρει οικονομικά, αλλά και αποτελεί αξιόπιστο μέσο για τη μετατροπή σε ηλεκτρική της ενέργειας των ρευστών ενός γεωθερμικού συστήματος υγρής φάσης με θερμοκρασία κοντά στους 170 ο C. Στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών απομακρυσμένων περιοχών μπορούν να βοηθήσουν μικρές μετακινούμενες, συμβατικές ή μη, μονάδες ηλεκτροπαραγωγής. Αυτές συμβάλλουν επίσης και στη μείωση του κινδύνου μερικής αποτυχίας των νέων γεωτρήσεων. Το βιοτικό επίπεδο απομονωμένων 76

92 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ κοινοτήτων θα μπορούσε να βελτιωθεί σημαντικά εάν υπήρχε η δυνατότητα στήριξης σε τοπικούς ενεργειακούς πόρους. Η ηλεκτρική ενέργεια θα διευκόλυνε πολλές, φαινομενικά απλοϊκές, αλλά, εξαιρετικά σημαντικές εργασίες, όπως η άντληση νερού για άρδευση και η ψύξη φρούτων και λαχανικών για συντήρηση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η διευκόλυνση που παρέχουν οι μονάδες αυτές γίνεται περισσότερο εμφανής στις περιοχές που δεν έχουν άμεση πρόσβαση σε συμβατικά καύσιμα, και στις κοινότητες για τις οποίες το κόστος σύνδεσής τους με το ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας είναι εξαιρετικά υψηλό, παρόλο που θα υπάρχουν γραμμές υψηλής ηλεκτρικής τάσης σε κοντινές αποστάσεις. Τα έξοδα που απαιτούνται για την εξυπηρέτηση αυτών των μικρών κοινοτήτων είναι απαγορευτικά, καθώς οι μετασχηματιστές που χρειάζεται να εγκατασταθούν και να συνδεθούν με δίκτυα υψηλής ηλεκτρικής τάσης προσεγγίζουν σε κόστος τα δολάρια (Η.Π.Α.) ο καθένας, ενώ η πιο απλή μορφή τοπικής διανομής ηλεκτρισμού στα 11 kv, με τη χρήση ξύλινων στύλων, κοστίζει το τουλάχιστον δολάρια για κάθε χιλιόμετρο (τα παραπάνω ποσά υπολογίσθηκαν με τιμές δολαρίου του 1994). Το παραπάνω κόστος μπορεί κανείς να το καταλάβει συγκριτικά με το κόστος κεφαλαίου ενός δυαδικού συστήματος το οποίο ανέρχεται στα δολάρια για κάθε kwe (τα παραπάνω ποσά υπολογίσθηκαν με τιμές δολαρίου του 1998), μη συμπεριλαμβανομένων των γεωτρητικών δαπανών. Μία μονάδα ισχύος 100 kwe θα μπορούσε να εξυπηρετήσει άτομα, ενώ μια μονάδα 1 ΜWe άτομα (Entingh et al., 1994). 5.3 Άμεσες χρήσεις της γεωθερμίας μετά από τη μετατροπή της σε ηλεκτρική ενέργεια Οι άμεσες χρήσεις της θερμότητας των γεωθερμικών ρευστών για θέρμανση είναι οι παλαιότερες, οι πιο πολύπλευρες και οι πλέον συνηθισμένες μορφές αξιοποίησης της γεωθερμικής ενέργειας. Οι πιο γνωστές μορφές χρήσης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από τη γεωθερμική, είναι η λουτροθεραπεία, η θέρμανση χώρων, η τηλεθέρμανση, οι υδατοκαλλιέργειες, οι αγροτικές εφαρμογές, 77

93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ αλλά και κάποιες βιομηχανικές χρήσεις. Από αυτές οι αντλίες θερμότητας αποτελούν την πιο διαδεδομένη μορφή αξιοποίησης της ηλεκτρικής ενέργειας. Πιο αναλυτικά, η θέρμανση χώρων και η τηλεθέρμανση εφαρμόσθηκαν κυρίων στην Ισλανδία, όπου και σημείωσαν σημαντική ανάπτυξη, με τη συνολική ισχύ του γεωθερμικού συστήματος τηλεθέρμανσης να ανέρχεται στα τέλη του 1999 στα 1200 MWatt (Σχήμα 5.6). Αργότερα εφαρμόσθηκαν και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, των Η.Π.Α., στην Κίνα, στην Ιαπωνία και στη Γαλλία. Σχήμα 5.6: Διάγραμμα ροής συστήματος τηλεθέρμανσης του Reykjavik (Gudmundsson, 1988) Τα γεωθερμικά συστήματα τηλεθέρμανσης απαιτούν για την αρχική τους λειτουργία μεγάλα κεφάλαια. Το κύριο κόστος σχετίζεται με την αρχική επένδυση για την κατασκευή των γεωτρήσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμική, την αγορά των συστημάτων άντλησης και μεταφοράς των ρευστών, την κατασκευή δικτύων και σωληνώσεων, την προμήθεια του εξοπλισμού ελέγχου και παρακολούθησης των εγκαταστάσεων (εργατικό δυναμικό), την κατασκευή των σταθμών διανομής και των δεξαμενών αποθήκευσης. Παρόλα αυτά, συγκριτικά με τα έξοδα μιας συμβατικής μονάδας, τα λειτουργικά έξοδα, που σχετίζονται με την ενέργεια που καταναλώνεται για την άντληση των ρευστών, τη συντήρηση του συστήματος και τη διαχείριση της 78

94 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ εγκατάστασης, είναι σημαντικά μικρότερα. Ένας κρίσιμος παράγοντας για τον υπολογισμό του αρχικού κόστους του συστήματος είναι η λεγόμενη «πυκνότητα του θερμικού φορτίου». Αναφέρεται στον παράγοντα που προκύπτει αν διαιρέσουμε τις απαιτήσεις σε θέρμανση με την επιφάνεια που καλύπτει η περιοχή που πρόκειται να θερμανθεί. Μεγάλη τιμή της πυκνότητας θερμικού φορτίου αντιστοιχεί σε οικονομική βιωσιμότητα - σκοπιμότητα του έργου τηλεθέρμανσης, μιας και το δίκτυο διανομής απορροφά μεγάλα κεφάλαια. Κάποια οικονομικά οφέλη θα μπορούσαν να προκύψουν από το συνδυασμό θέρμανσης και ψύξης σε περιοχές όπου οι κλιματικές συνθήκες επιτρέπουν τέτοιες εφαρμογές. Ο συντελεστής φορτίου σε ένα τέτοιο σύστημα ψύξης - θέρμανσης θα πρέπει να μην είναι μικρότερος από τον αντίστοιχο στην περίπτωση μόνο της θέρμανσης. Επιπλέον, η τιμή της ενεργειακής μονάδας θα πρέπει να είναι χαμηλότερη (Gudmundsson, 1988). Στην περίπτωση όπου μπορούν να χρησιμοποιηθούν μηχανές απορρόφησης, η ψύξη χώρων είναι μια αρκετά εφικτή και βιώσιμη επιλογή. Οι μηχανές απορρόφησης εντοπίζονται αρκετά εύκολα στο εμπόριο και η τεχνολογία τους είναι ευρέως γνωστή. Ο κύκλος της απορρόφησης χρησιμοποιεί ως πηγή ενέργειας τη θερμότητα αντί για τον ηλεκτρισμό. Η ψύξη επιτυγχάνεται με τη χρήση δύο υγρών: ενός ψυκτικού, το οποίο κυκλοφορεί μέσα στο σύστημα, εξατμίζεται και συμπυκνώνεται, και ενός δευτερεύοντος ρευστού ή απορροφητικού υγρού. Για εφαρμογές με θερμοκρασία μεγαλύτερη από τους 0 ο C, ο κύκλος χρησιμοποιεί βρωμίδιο του λιθίου ως απορροφητικό και νερό ως ψυκτικό υγρό. Για εφαρμογές μικρότερες από τους 0 ο C χρησιμοποιείται ο κύκλος αμμωνίας/νερού, με την αμμωνία στο ρόλο του ψυκτικού και του νερού στο ρόλο του απορροφητικού μέσου. Η κίνηση αυτών των μηχανών επιτυγχάνεται με τα γεωθερμικά ρευστά, όμως η αποτελεσματικότητά τους μειώνεται όταν οι θερμοκρασίες είναι μικρότερες από τους 105 ο C. Ο γεωθερμικός κλιματισμός (θέρμανση/ψύξη) των χώρων άρχισε να αναπτύσσεται σημαντικά από τη δεκαετία του 1980, ακολουθώντας την εμφάνιση και την ευρεία διάδοση των αντλιών θερμότητας. Οι πολυάριθμοι αντλιών θερμότητας επιτρέπουν τη χρήση με οικονομικό τρόπο του θερμικού περιεχομένου 79

95 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ των σωμάτων χαμηλής θερμοκρασίας, όπως είναι το έδαφος, οι ρηχοί υδροφόροι ορίζοντες, οι τεχνητές συγκεντρώσεις νερού, αλλά και οι φυσικές, κλπ. (Sanner et al., 2003) (Σχήμα 5.7). Σχήμα 5.7: Σχηματική απεικόνιση συστήματος αντλιών θερμότητας σε σύνδεση με το υπέδαφος (Sanner et al., 2003) Όπως έχει αναφερθεί εκτενώς σε προηγούμενο κεφάλαιο, οι αντλίες θερμότητας αποτελούν μηχανές που κατευθύνουν τη θερμότητα αντίθετα από τη διεύθυνση που θα ακολουθούσε με φυσικό τρόπο. Η φυσική πορεία της θεμρότητας είναι από ένα θερμό σε ένα ψυχρό σώμα, ώστε να επέλθει θερμική ισορροπία. Οι αντλίες θερμότητας αναγκάζουν τη θερμότητα να κινηθεί από ένα ψυχρό σε ένα θερμό σώμα, με τη βοήθεια ενός μηχανισμού μεταφοράς. Οι αντλίες θερμότητας δεν είναι τίποτε περισσότερο από συσκευές που λειτουργούν όπως τα κοινά ψυγεία και τα air-condition (Rafferty, 1997). Κάθε ψυκτική συσκευή 80

ΕΡΓΑΣΙΑ: ΓΕΩΡΘΕΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΕΡΓΑΣΙΑ: ΓΕΩΡΘΕΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΓΕΩΡΘΕΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΑΞΗ Ε TMHMA 2 ΟΜΑΔΑ:PC2 Πέτρος & Μάριος Γεωθερμία Αποθέσεις αλάτων από την επιφανειακή απορροή της θερμής πηγής (Θέρμες Ξάνθης). Τι είναι η γεωθερμική ενέργεια Είναι μια ανανεώσιμη

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΟΙΚΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΟΙΚΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΟΙΚΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Δ.Μενδρινός, Κ.Καρύτσας Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας Νοέμβριος 2009 Γεωθερμική Ενέργεια: η θερμότητα της

Διαβάστε περισσότερα

Η Γεωθερμία στην Ελλάδα

Η Γεωθερμία στην Ελλάδα ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Τ.Ε. Η Γεωθερμία στην Ελλάδα Ομάδα Παρουσίασης Επιβλέπουσα Θύμιος Δημήτρης κ. Ζουντουρίδου Εριέττα Κατινάς Νίκος Αθήνα 2014 Τι είναι η γεωθερμία; Η Γεωθερμική ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Α ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΥΠΕΔΑΦΟΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΓΙΑ: ΘΕΡΜΑΝΣΗ & ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΑΤΜΟΥ, ΟΠΩΣ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Α ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΥΠΕΔΑΦΟΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΓΙΑ: ΘΕΡΜΑΝΣΗ & ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΑΤΜΟΥ, ΟΠΩΣ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Α ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΥΠΕΔΑΦΟΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΓΙΑ: ΘΕΡΜΑΝΣΗ & ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΑΤΜΟΥ, ΟΠΩΣ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ 1 ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ : πώς γίνεται αντιληπτή στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Νίκος Ανδρίτσος. Συνέδριο ΙΕΝΕ, Σύρος, 20-21 Ιουνίου 2008. Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ. Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Βιομηχανίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Νίκος Ανδρίτσος. Συνέδριο ΙΕΝΕ, Σύρος, 20-21 Ιουνίου 2008. Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ. Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Βιομηχανίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Το Ενεργειακό Πρόβλημα των Κυκλάδων: Κρίσιμα Ερωτήματα και Προοπτικές Συνέδριο ΙΕΝΕ, Σύρος, 20-21 Ιουνίου 2008 Γεωθερμικές Εφαρμογές στις Κυκλάδες και Εφαρμογές Υψηλής Ενθαλπίας Μιχάλης Φυτίκας Τμήμα Γεωλογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΣΑΝΑΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΩΥΣΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΣΑΝΑΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΩΥΣΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΣΑΝΑΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΩΥΣΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΝΙΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Εισαγωγή Άνθρωπος και ενέργεια Σχεδόν ταυτόχρονα με την εμφάνιση του ανθρώπου στη γη,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ

ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ Τι είναι οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας; Ως Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ορίζονται οι ενεργειακές πηγές, οι οποίες

Διαβάστε περισσότερα

Η γεωθερμική ενέργεια είναι η ενέργεια που προέρχεται από το εσωτερικό της Γης. Η θερμότητα αυτή προέρχεται από δύο πηγές: από την θερμότητα του

Η γεωθερμική ενέργεια είναι η ενέργεια που προέρχεται από το εσωτερικό της Γης. Η θερμότητα αυτή προέρχεται από δύο πηγές: από την θερμότητα του Η γεωθερμική ενέργεια είναι η ενέργεια που προέρχεται από το εσωτερικό της Γης. Η θερμότητα αυτή προέρχεται από δύο πηγές: από την θερμότητα του αρχικού σχηματισμού της Γης και από την ραδιενεργό διάσπαση

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Γεωθερμική Ενέργεια

Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Γεωθερμική Ενέργεια Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Γεωθερμική Ενέργεια Ιωάννης Στεφανάκος και Νίκος Μαμάσης Τομέας Υδατικών Πόρων & Περιβάλλοντος - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθήνα 2015 Διάρθρωση παρουσίασης: Γεωθερμική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΑΠΕ. Βισκαδούρος Γ. Ι. Φραγκιαδάκης Φ. Μαυροματάκης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΑΠΕ. Βισκαδούρος Γ. Ι. Φραγκιαδάκης Φ. Μαυροματάκης ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΑΠΕ Βισκαδούρος Γ. Ι. Φραγκιαδάκης Φ. Μαυροματάκης ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο όρος βιομάζα μπορεί να δηλώσει : α) Τα υλικά ή τα υποπροϊόντα και κατάλοιπα της φυσικής, ζωικής δασικής και αλιευτικής παραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

Το Γεωθερμικό Δυναμικό της Ελλάδας

Το Γεωθερμικό Δυναμικό της Ελλάδας Το Γεωθερμικό Δυναμικό της Ελλάδας Γιώργος Χατζηγιάννης, MSc. τ. Προϊστάμενος Διεύθυνσης Γεωθερμίας και Θερμομεταλλικών Υδάτων (ΔΙ.ΓΕ.ΘΜ.Υ.) του ΙΓΜΕ ECOCITY ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1 Γεωθερμική Ενέργεια (ορισμοί)

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Γεωθερµική Ενέργεια. Ιωάννης Στεφανάκος

Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Γεωθερµική Ενέργεια. Ιωάννης Στεφανάκος Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Γεωθερµική Ενέργεια Ιωάννης Στεφανάκος Τοµέας Υδατικών Πόρων & Περιβάλλοντος - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθήνα 2010 ιάρθρωση παρουσίασης: Γεωθερµική Ενέργεια Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία. Γεωθερμική ενέργεια

Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία. Γεωθερμική ενέργεια Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία 1 ο και 5 ο εξάμηνο Σχολής Πολιτικών Μηχανικών Γεωθερμική ενέργεια Νίκος Μαμάσης & Ανδρέας Ευστρατιάδης Τομέας Υδατικών Πόρων & Περιβάλλοντος, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Διαβάστε περισσότερα

Θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση αβαθούς γεωθερμίας γεωθερμικές αντλίες θερμότητας

Θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση αβαθούς γεωθερμίας γεωθερμικές αντλίες θερμότητας Θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση αβαθούς γεωθερμίας γεωθερμικές αντλίες θερμότητας Η θερμοκρασία του εδάφους είναι ψηλότερη από την ατμοσφαιρική κατά τη χειμερινή περίοδο, χαμηλότερη κατά την καλοκαιρινή

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΙΓΜΕ στην ΕΡΕΥΝΑ και ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ της ΔΕΘ 2016

ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΙΓΜΕ στην ΕΡΕΥΝΑ και ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ της ΔΕΘ 2016 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΙΓΜΕ στην ΕΡΕΥΝΑ και ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ της ΔΕΘ 2016 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Η θερμική ενέργεια που βρίσκεται αποθηκευμένη στα θερμά ρευστά και πετρώματα (>25 ο C). Η θερμική ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΙΒΑΡΗΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ ΣΤΙΓΚΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑ ΓΑΛΑΚΟΣ ΚΑΖΑΤΖΙΔΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΠΙΣΚΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΚΟΡΝΕΖΟΣ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΙΒΑΡΗΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ ΣΤΙΓΚΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑ ΓΑΛΑΚΟΣ ΚΑΖΑΤΖΙΔΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΠΙΣΚΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΚΟΡΝΕΖΟΣ ΚΑΡΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥΧΡΙΣΤΟΣ ΝΙΚΟΛΑΣΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣΚΑΝΕΛΛΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣΔΙΒΑΡΗΣ ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΣΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣΣΤΙΓΚΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΖΗΝΤΡΟΥΣΩΤΗΡΙΑ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣΓΑΛΑΚΟΣ ΣΟΦΙΑΚΑΖΑΤΖΙΔΟΥ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥΔΕΣΠΟΙΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΜΙΣΘΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΥΨΗΛΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ

ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΜΙΣΘΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΥΨΗΛΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΜΙΣΘΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΥΨΗΛΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ Το ΥΠΕΚΑ αναλαμβάνει συντονισμένες πρωτοβουλίες ώστε να αξιοποιηθεί σωστά και υπεύθυνα το γεωθερμικό

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμοί και βασικές έννοιες της αβαθούς γεωθερμίας Συστήματα αβαθούς γεωθερμίας

Ορισμοί και βασικές έννοιες της αβαθούς γεωθερμίας Συστήματα αβαθούς γεωθερμίας Ορισμοί και βασικές έννοιες της αβαθούς γεωθερμίας Συστήματα Ενότητες: 1.1 Η παροχή θερμικής ενέργειας στα κτίρια 1.2 Τα συστήματα της σε ευρωπαϊκό & τοπικό επίπεδο 1.3 Το δυναμικό των συστημάτων της 1.1

Διαβάστε περισσότερα

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.)

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.) Ενότητα 5: Γεωθερμία Σπύρος Τσιώλης Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών ΤΕ Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Μήλου και προοπτικές ανάπτυξης του. Θόδωρος. Τσετσέρης

Μήλου και προοπτικές ανάπτυξης του. Θόδωρος. Τσετσέρης Το γεωθερμικό πεδίο της Μήλου και προοπτικές ανάπτυξης του 21 Ιουνίου, 2008 Θόδωρος. Τσετσέρης Τι είναι η Γεωθερμία; Η Γεωθερμική ενέργεια δημιουργείται από την αποθηκευμένη θερμότητα στο εσωτερικό της

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία

Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Γεωθερμική Ενέργεια Νίκος Μαμάσης, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ Σχολή Πολιτικών Μηχανικών Άδεια Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Ορισμός «Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) είναι οι μη ορυκτές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δηλαδή η αιολική, η ηλιακή και η γεωθερμική ενέργεια, η ενέργεια κυμάτων, η παλιρροϊκή ενέργεια, η υδραυλική

Διαβάστε περισσότερα

1. ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

1. ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 1. ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 1.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ενέργεια είναι κύρια ιδιότητα της ύλης που εκδηλώνεται με διάφορες μορφές (κίνηση, θερμότητα, ηλεκτρισμός, φως, κλπ.) και γίνεται αντιληπτή (α) όταν μεταφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ Είναι η θερμότητα που μεταφέρεται από το εσωτερικό της γης προς την επιφάνεια. Κατά μέσο όρο η ροή θερμότητας είναι 87 mw/cm2 και εκδηλώνεται υπό μορφή ζεστών νερών και ατμών. ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 2: Τεχνικές πτυχές και διαδικασίες εγκατάστασης συστημάτων αβαθούς γεθερμίας

Ενότητα 2: Τεχνικές πτυχές και διαδικασίες εγκατάστασης συστημάτων αβαθούς γεθερμίας ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΚΑΙ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ενότητα 2: Τεχνικές πτυχές και διαδικασίες εγκατάστασης συστημάτων αβαθούς γεθερμίας «Συστήματα ΓΑΘ Ταξινόμηση Συστημάτων ΓΑΘ και Εναλλαγή Θερμότητας

Διαβάστε περισσότερα

Γεωθερμικό πεδίο ποσότητα θερμοκρασία βάθος των γεωθερμικών ρευστών γεωθερμικό πεδίο Γεωθερμικό πεδίο 3175/2003 άρθρο 2 (ορισμοί)

Γεωθερμικό πεδίο ποσότητα θερμοκρασία βάθος των γεωθερμικών ρευστών γεωθερμικό πεδίο Γεωθερμικό πεδίο 3175/2003 άρθρο 2 (ορισμοί) Γεωθερμικό πεδίο Νοείται μια γεωθερμική περιοχή, η οποία με κριτήριο την ποσότητα, τη θερμοκρασία και το βάθος των γεωθερμικών ρευστών χαρακτηρίζεται εκμεταλλεύσιμη (κυρίως με οικονομικά κριτήρια). Ο όρος

Διαβάστε περισσότερα

Γεωθερμία Εξοικονόμηση Ενέργειας

Γεωθερμία Εξοικονόμηση Ενέργειας GRV Energy Solutions S.A Γεωθερμία Εξοικονόμηση Ενέργειας Ανανεώσιμες Πηγές Σκοπός της GRV Ενεργειακές Εφαρμογές Α.Ε. είναι η κατασκευή ενεργειακών συστημάτων που σέβονται το περιβάλλον με εκμετάλλευση

Διαβάστε περισσότερα

Ο δευτερογενής τομέας παραγωγής, η βιομηχανία, παράγει την ηλεκτρική ενέργεια και τα καύσιμα που χρησιμοποιούμε. Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ διακρίνεται σε

Ο δευτερογενής τομέας παραγωγής, η βιομηχανία, παράγει την ηλεκτρική ενέργεια και τα καύσιμα που χρησιμοποιούμε. Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ διακρίνεται σε στον κόσμο Οι κινήσεις της Ευρώπης για «πράσινη» ενέργεια Χρειαζόμαστε ενέργεια για όλους τους τομείς παραγωγής, για να μαγειρέψουμε το φαγητό μας, να φωταγωγήσουμε τα σπίτια, τις επιχειρήσεις και τα σχολεία,

Διαβάστε περισσότερα

Προϊόν Παραπροϊόν Υποπροϊόν

Προϊόν Παραπροϊόν Υποπροϊόν Γεωθερμική ενέργεια Ήπια και σχετικά ανανεώσιμη μορφή ενέργειας Ενέργεια με τη μορφή θερμότητας που μεταδίδεται από το κέντρο της γης προς την επιφάνεια της Η θερμική ενέργεια που περιέχεται στα πετρώματα

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Πρότζεκτ β. Ηλιακή Ενέργεια Γιώργος Αραπόπουλος Κώστας Νταβασίλης (Captain) Γεράσιμος Μουστάκης Χρήστος Γιαννόπουλος Τζόνι Μιρτάι

Εργασία Πρότζεκτ β. Ηλιακή Ενέργεια Γιώργος Αραπόπουλος Κώστας Νταβασίλης (Captain) Γεράσιμος Μουστάκης Χρήστος Γιαννόπουλος Τζόνι Μιρτάι Εργασία Πρότζεκτ β Τετραμήνου Ηλιακή Ενέργεια Γιώργος Αραπόπουλος Κώστας Νταβασίλης (Captain) Γεράσιμος Μουστάκης Χρήστος Γιαννόπουλος Τζόνι Μιρτάι Λίγα λόγια για την ηλιακή ενέργεια Ηλιακή ενέργεια χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Εισηγητές : Βασιλική Σπ. Γεμενή Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός Δ.Π.Θ Θεόδωρος Γ. Μπιτσόλας Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός Π.Δ.Μ Λάρισα 2013 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΑΠΕ 2. Ηλιακή ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

Προϊόν Παραπροϊόν Υποπροϊόν

Προϊόν Παραπροϊόν Υποπροϊόν Γεωθερμική ενέργεια Ήπια και σχετικά ανανεώσιμη μορφή ενέργειας Ενέργεια με τη μορφή θερμότητας που μεταδίδεται από το κέντρο της γης προς την επιφάνεια της Η θερμική ενέργεια που περιέχεται στα πετρώματα

Διαβάστε περισσότερα

4 η Εβδομάδα Ενέργειας ΙΕΝΕ, 22-27 Νοεμβρίου 2010, Αθήνα Μ. ΦΥΤΙΚΑΣ-Μ. ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ

4 η Εβδομάδα Ενέργειας ΙΕΝΕ, 22-27 Νοεμβρίου 2010, Αθήνα Μ. ΦΥΤΙΚΑΣ-Μ. ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ 4 η Εβδομάδα Ενέργειας ΙΕΝΕ, 22-27 Νοεμβρίου 2010, Αθήνα Επιχειρηµατική Συνάντηση «ΕΝΕΡΓΕΙΑ Β2Β» - Workshop J «ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ» Μ. ΦΥΤΙΚΑΣ-Μ. ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΟΙΤΗΤΗΣ: ΔΗΜΑΣ ΝΙΚΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ

ΦΟΙΤΗΤΗΣ: ΔΗΜΑΣ ΝΙΚΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ ΦΟΙΤΗΤΗΣ: ΔΗΜΑΣ ΝΙΚΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα της εργασίας είναι Η αξιοποίηση βιομάζας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Πρόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Γεωθερµική Ενέργεια και Εφαρµογές Νίκος Ανδρίτσος

Γεωθερµική Ενέργεια και Εφαρµογές Νίκος Ανδρίτσος Γεωθερµική Ενέργεια και Εφαρµογές Νίκος Ανδρίτσος Επίκουρος Καθηγητής Τµήµα Μηχανολόγων Μηχανικών Βιοµηχανίας, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Γεωθερµική Ενέργεια Γεωθερµική ενέργεια είναι στην κυριολεξία η θερµότητα

Διαβάστε περισσότερα

Ήπιες Μορφές Ενέργειας

Ήπιες Μορφές Ενέργειας Ήπιες Μορφές Ενέργειας Ενότητα 1: Ελευθέριος Αμανατίδης Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Χημικών Μηχανικών Κατανόηση βασικών αρχών παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με ιδιαίτερη έμφαση σε αυτές που έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τμήμα Γεωλογίας/Τομέας Γεωλογίας Μιχάλης Φυτίκας, Ομ. Καθηγητής Γεωθερμίας Α.Π.Θ. Μαρία Παπαχρήστου, MSc Γεωλόγος Α.Π.Θ. Περιοχές γεωθερμικού ενδιαφέροντος στην Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΕΝΑΣ ΦΥΣΙΚΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ

ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΕΝΑΣ ΦΥΣΙΚΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΕΝΑΣ ΦΥΣΙΚΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΕΡΑΤΕΙΝΟΥ-ΔΗΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΡΑΤΕΙΝΟΥ- ΠΕΤΡΟΠΗΓΗΣ-ΠΟΝΤΟΛΙΒΑΔΟΥ Ο όρος Γεωθερμία σημαίνει θερμότητα από τη Γη, επομένως η γεωθερμική

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ: Κωνσταντινιά Τσιρογιάννη. Βασιλική Χατζηκωνσταντίνου (ΠΕ04)

ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ: Κωνσταντινιά Τσιρογιάννη. Βασιλική Χατζηκωνσταντίνου (ΠΕ04) ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ: Κωνσταντινιά Τσιρογιάννη (ΠΕ02) Βασιλική Χατζηκωνσταντίνου (ΠΕ04) Β T C E J O R P Υ Ν Η Μ Α Ρ Τ ΤΕ Α Ν Α Ν Ε Ω ΣΙ Μ ΕΣ Π Η ΓΕ Σ ΕΝ Ε Ρ ΓΕ Ι Α Σ. Δ Ι Ε Ξ Δ Σ Α Π ΤΗ Ν Κ Ρ Ι ΣΗ 2 Να

Διαβάστε περισσότερα

Ήπιες µορφές ενέργειας

Ήπιες µορφές ενέργειας ΕΒ ΟΜΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ήπιες µορφές ενέργειας Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Επιλέξετε τη σωστή από τις παρακάτω προτάσεις, θέτοντάς την σε κύκλο. 1. ΥΣΑΡΕΣΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ Α.Π.Ε. ΣΤΑ ΚΤΙΡΙΑ. Ν. ΚΥΡΙΑΚΗΣ, καθηγητής ΑΠΘ Πρόεδρος ΙΗΤ

ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ Α.Π.Ε. ΣΤΑ ΚΤΙΡΙΑ. Ν. ΚΥΡΙΑΚΗΣ, καθηγητής ΑΠΘ Πρόεδρος ΙΗΤ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ Α.Π.Ε. ΣΤΑ ΚΤΙΡΙΑ Ν. ΚΥΡΙΑΚΗΣ, καθηγητής ΑΠΘ Πρόεδρος ΙΗΤ Ανανεώσιμες Μορφές Ενέργειας Υδροηλεκτρική Κυμάτων Αιολική Βιομάζα Εξοικονόμηση (!) Αβαθής Γεωθερμία Υδάτινων μαζών Θερμοχωρητικότητας

Διαβάστε περισσότερα

Ήπιες και νέες μορφές ενέργειας

Ήπιες και νέες μορφές ενέργειας Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Ήπιες και νέες μορφές ενέργειας Ενότητα : Γεωθερμική Ενέργεια IΙ Σκόδρας Γεώργιος, Αν. Καθηγητής gskodras@uowm.gr Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΠΑΤΡΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΠΑΤΡΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΠΑΤΡΑΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Α.Π.Ε.) Ο ήλιος Ο άνεμος Η Γη (υπέδαφος) Τα νερά (επιφανειακά ή υπόγεια) ΟΙ Α.Π.Ε. ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ: ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η συµβολή των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας στην επίτευξη Ενεργειακού Πολιτισµού

Η συµβολή των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας στην επίτευξη Ενεργειακού Πολιτισµού Η συµβολή των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας στην επίτευξη Ενεργειακού Πολιτισµού ρ. Ηλίας Κούτσικος, Φυσικός - Γεωφυσικός Πάρεδρος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ιδάσκων Πανεπιστηµίου Αθηνών Ε ι σ α γ ω γ ή...

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σελίδα 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΝΕΡΓΕΙΑ (ΓΕΝΙΚΑ) «17

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σελίδα 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΝΕΡΓΕΙΑ (ΓΕΝΙΚΑ) «17 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σελίδα 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΝΕΡΓΕΙΑ (ΓΕΝΙΚΑ) «17 1.1.Ορισμός, ιστορική αναδρομή «17 1.2. Μορφές ενέργειας «18 1.3. Θερμική ενέργεια «19 1.4. Κινητική ενέργεια «24 1.5. Δυναμική ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Μεταπτυχιακή διατριβή ΤΡΟΠΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΕΥΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΤΟΦΑΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΛΕΜΕΣΟΣ, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Project Τμήμα Α 3

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Project Τμήμα Α 3 Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Project Τμήμα Α 3 Ενότητες εργασίας Η εργασία αναφέρετε στις ΑΠΕ και μη ανανεώσιμες πήγες ενέργειας. Στην 1ενότητα θα μιλήσουμε αναλυτικά τόσο για τις ΑΠΕ όσο και για τις μη

Διαβάστε περισσότερα

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστρίου 2013 Ενέργεια & Περιβάλλον Το ενεργειακό πρόβλημα (Ι) Σε τι συνίσταται το ενεργειακό πρόβλημα; 1. Εξάντληση των συμβατικών ενεργειακών

Διαβάστε περισσότερα

ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΑΤΜΟΣΤΡΟΒΙΛΟΙ Σημειώσεις Δ. Κουζούδη Εαρινό Εξάμηνο 2017 ΑΤΜΟ-ΣΤΡΟΒΙΛΟΙ (ΑΤΜΟ-ΤΟΥΡΜΠΙΝΕΣ) Που χρησιμοποιούνται; Για παραγωγή ηλεκτρικής ς σε μεγάλη κλίμακα. Εκτός από τα

Διαβάστε περισσότερα

Ταξινόμηση γεωθερμικών συστημάτων σε σχέση με το είδος των γεωθερμικών πόρων

Ταξινόμηση γεωθερμικών συστημάτων σε σχέση με το είδος των γεωθερμικών πόρων Ταξινόμηση γεωθερμικών συστημάτων σε σχέση με το είδος των γεωθερμικών πόρων α) Τα υδροθερμικά συστήματα ή πόροι, δηλαδή τα φυσικά υπόγεια θερμά ρευστά, τα οποία βρίσκονται σε έναν ή περισσότερους ταμιευτήρες.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών» Υδατικό Περιβάλλον και Ανάπτυξη

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών» Υδατικό Περιβάλλον και Ανάπτυξη http://www.circleofblue.org/waternews/2010/world/water-scarcity-prompts-different-plans-to-reckon-with-energy-choke-point-in-the-u-s/ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών

Διαβάστε περισσότερα

Πηγές ενέργειας - Πηγές ζωής

Πηγές ενέργειας - Πηγές ζωής Πηγές ενέργειας - Πηγές ζωής Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστρίου 2014 Παράγει ενέργεια το σώμα μας; Πράγματι, το σώμα μας παράγει ενέργεια! Για να είμαστε πιο ακριβείς, παίρνουμε ενέργεια από τις

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Ι. Μάθημα 4: Σημερινό Πλαίσιο Λειτουργίας Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας

Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Ι. Μάθημα 4: Σημερινό Πλαίσιο Λειτουργίας Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Μάθημα 4: Σημερινό Πλαίσιο Λειτουργίας Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Μεταβολές στο πλαίσιο λειτουργίας των ΣΗΕ (δεκαετία 1990) Κύριοι λόγοι: Απελευθέρωση αγοράς ΗΕ. Δίκτυα φυσικού αερίου. Φαινόμενο θερμοκηπίου

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικές επιδράσεις γεωθερμικών εκμεταλλεύσεων

Περιβαλλοντικές επιδράσεις γεωθερμικών εκμεταλλεύσεων ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΗΠΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΔΙΑΛΕΞΗ ΙΙI Περιβαλλοντικές επιδράσεις γεωθερμικών εκμεταλλεύσεων ΑΠΟ Δρ. Α. ΤΖΑΝΗ ΕΠΙΚΟΥΡΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΓΕΩΦΥΣΙΚΗΣ ΚΛΑΣΣΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ ΘΩΡΑΚΙΣΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΕ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΝΝΑΙΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ (Οκτώβριος 2006)

Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ ΘΩΡΑΚΙΣΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΕ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΝΝΑΙΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ (Οκτώβριος 2006) Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ ΘΩΡΑΚΙΣΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΕ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΝΝΑΙΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ (Οκτώβριος 2006) Συγγραφέας: ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΕΡΕΦΟΣ Οι τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα χαρακτηρίστηκαν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΔΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1o Μάθημα Διδάσκων: Επ. Καθηγητής Ε. Αμανατίδης ΤΕΤΑΡΤΗ 11/10/2017 Τμήμα Χημικών Μηχανικών Πανεπιστήμιο Πατρών Στόχος μαθήματος Βασικές αρχές παραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

Ήπιες Μορφές Ενέργειας

Ήπιες Μορφές Ενέργειας Ήπιες Μορφές Ενέργειας Ενότητα 10: Ελευθέριος Αμανατίδης Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Χημικών Μηχανικών Περιεχόμενα ενότητας Γεωθερμία Μορφές Γεωθερμικής Ενέργειας Υψηλής Ενθαλπίας Χαμηλής Ενθαλπίας Αβαθούς

Διαβάστε περισσότερα

2ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΤΑΞΗ: Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) H ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΩΣ ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ.

2ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΤΑΞΗ: Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) H ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΩΣ ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ. 2ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΤΑΞΗ: Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) H ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΩΣ ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ. ΟΜΑΔΑ: 4 (ΤΕΤΑΡΤΗ) ΣΧ.ΕΤΟΣ: 2013-2014 ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Α Τοσίτσειο Αρσκάκειο Λύκειο Εκάλης. Αναγνωστάκης Νικόλας Γιαννακόπουλος Ηλίας Μπουρνελάς Θάνος Μυλωνάς Μιχάλης Παύλοβιτς Σταύρος

Α Τοσίτσειο Αρσκάκειο Λύκειο Εκάλης. Αναγνωστάκης Νικόλας Γιαννακόπουλος Ηλίας Μπουρνελάς Θάνος Μυλωνάς Μιχάλης Παύλοβιτς Σταύρος Α Τοσίτσειο Αρσκάκειο Λύκειο Εκάλης Αναγνωστάκης Νικόλας Γιαννακόπουλος Ηλίας Μπουρνελάς Θάνος Μυλωνάς Μιχάλης Παύλοβιτς Σταύρος Εισαγωγή στις ήπιες μορφές ενέργειας Χρήσεις ήπιων μορφών ενέργειας Ηλιακή

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσμια Κατανάλωση Ενέργειας

Παγκόσμια Κατανάλωση Ενέργειας ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ήλιος Κίνηση και ελκτικό δυναμικό του ήλιου, της σελήνης και της γης Γεωθερμική ενέργεια εκλύεται από ψύξη του πυρήνα, χημικές αντιδράσεις και ραδιενεργό υποβάθμιση στοιχείων

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ : ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΗΓΕΣ / ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ. ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 περίοδος

ΘΕΜΑ : ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΗΓΕΣ / ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ. ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 περίοδος ΘΕΜΑ : ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΗΓΕΣ / ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 περίοδος ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ; Η ενέργεια υπάρχει παντού παρόλο που δεν μπορούμε να την δούμε. Αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξη της από τα αποτελέσματα της.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ: Yr host 4 today: Νικόλαος Ψαρράς

ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ: Yr host 4 today: Νικόλαος Ψαρράς ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ: Γιατί να επιλέξει κανείς τη γεωθερµία ; Ποιος ο ρόλος των γεωθερµικών αντλιών θερµότητας ; Yr host 4 today: Νικόλαος Ψαρράς ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ( Με στόχο την ενηµέρωση περί γεωθερµικών

Διαβάστε περισσότερα

Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας στον κτιριακό τομέα

Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας στον κτιριακό τομέα 1 3η ΔιεθνήςΈκθεσηΕξοικονόμησηςκαι Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας EnergyReS 2009 19-22 Φεβρουαρίου 2009 Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας στον κτιριακό τομέα Αναστασία Μπένου Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός, MSc

Διαβάστε περισσότερα

New Technologies on Normal Geothermal Energy Applications (in Smart-Social Energy Networks )

New Technologies on Normal Geothermal Energy Applications (in Smart-Social Energy Networks ) ΤΕΙ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Technological University of Central Hellas New Technologies on Normal Geothermal Energy Applications (in Smart-Social Energy Networks ) ΑΤΕΙ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Εργαστήριο Ενεργειακών &

Διαβάστε περισσότερα

Χρήσεις γεωθερμικής ενέργειας

Χρήσεις γεωθερμικής ενέργειας Χρήσεις γεωθερμικής ενέργειας Θερμοκρασία ρευστών Υψηλής ενθαλπίας Χαμηλής ενθαλπίας Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Άλλες χρήσεις (Άμεσες χρήσεις) Ξηρού ατμού Στρόβιλοι υγρού ατμού Δυαδικός κύκλος με πτητικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΑΠΕ ΣΤΑ ΚΤΗΡΙΑ. Ιωάννης Τρυπαναγνωστόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Φυσικής Παν/μίου Πατρών

ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΑΠΕ ΣΤΑ ΚΤΗΡΙΑ. Ιωάννης Τρυπαναγνωστόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Φυσικής Παν/μίου Πατρών ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΑΠΕ ΣΤΑ ΚΤΗΡΙΑ Ιωάννης Τρυπαναγνωστόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Φυσικής Παν/μίου Πατρών Παγκόσμια ενεργειακή κατάσταση Συνολική παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας 2009: 135.000 ΤWh (Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΤΥΠΟΙ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΥΠΕΔΑΦΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΑΝΤΛΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνική Προστασίας Περιβάλλοντος Αρχές Αειφορίας

Τεχνική Προστασίας Περιβάλλοντος Αρχές Αειφορίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Τεχνική Προστασίας Περιβάλλοντος Αρχές Αειφορίας Ενότητα 8: Αειφορία στην Παραγωγή Ενέργειας Μουσιόπουλος Νικόλαος Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & EΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ. Οι πηγές ανανεώσιμης ενέργειας στην Γερμανία

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & EΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ. Οι πηγές ανανεώσιμης ενέργειας στην Γερμανία ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & EΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Βερολίνο, Μάρτιος 2010 Οι πηγές ανανεώσιμης ενέργειας στην Γερμανία Στόχοι της κυβερνητικής πολιτικής Μείωση των εκπομπών ρύπων έως το 2020

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ. Εισαγωγικά

ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ. Εισαγωγικά ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Εισαγωγικά Γενικότερα, το ενεργειακά ζητήματα, αν και αποτελούν κατ εξοχήν πεδίο δραστηριότητας των μηχανολόγων και ηλεκτρολόγων μηχανικών, αποτελούν σύνθετα κοινωνικά ζητήματα που

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ - Η ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΩΣ ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΕΛΛΕΙΜΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ - Η ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΩΣ ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΕΛΛΕΙΜΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ 2 ο Λύκειο Λαμίας Τμήμα: Α 3 2 η ομάδα ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ - Η ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΩΣ ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΕΛΛΕΙΜΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Θεματική ενότητα: Γεωλογικό μέρος της γεωθερμίας ΜΑΣ ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ: Πανάγου Ράνια,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ. Τους δάνεισα το περιβάλλον που θα ζήσω. Θα μου το επιστρέψουν καθαρό;

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ. Τους δάνεισα το περιβάλλον που θα ζήσω. Θα μου το επιστρέψουν καθαρό; ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ Τους δάνεισα το περιβάλλον που θα ζήσω. Θα μου το επιστρέψουν καθαρό; ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΟΙΚΟΝΩΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ APOLYTON : ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΥΨΗΛΗΣ Θ Προστατέψτε το περιβάλλον και

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΜΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Το μεγαλύτερο μέρος των ενεργειακών μας αναγκών καλύπτεται από τα ορυκτά καύσιμα, το πετρέλαιο, τους ορυκτούς άνθρακες και το φυσικό αέριο. Τα αποθέματα όμως του πετρελαίου

Διαβάστε περισσότερα

Η Κατάσταση των ΑΠΕ στην Κρήτη: Δυνατότητες Περιφερειακής Καινοτομίας

Η Κατάσταση των ΑΠΕ στην Κρήτη: Δυνατότητες Περιφερειακής Καινοτομίας 1 Ο Διεθνές Συνέδριο «BIOSOL 2011» Εσπερίδα: «ΑΠΕ: Συνεργασία Έρευνας και Βιομηχανίας» Χανιά 16/9/2011 Η Κατάσταση των ΑΠΕ στην Κρήτη: Δυνατότητες Περιφερειακής Καινοτομίας Δρ. Ν. Ζωγραφάκης Περιφέρεια

Διαβάστε περισσότερα

1 ΕΠΑΛ Αθηνών. Β` Μηχανολόγοι. Ειδική Θεματική Ενότητα

1 ΕΠΑΛ Αθηνών. Β` Μηχανολόγοι. Ειδική Θεματική Ενότητα 1 ΕΠΑΛ Αθηνών Β` Μηχανολόγοι Ειδική Θεματική Ενότητα ΘΕΜΑ Ανανεώσιμες πήγες ενεργείας ΣΚΟΠΟΣ Η ευαισθητοποίηση των μαθητών για την χρήση ήπιων μορφών ενεργείας. Να αναγνωρίσουν τις βασικές δυνατότητες

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη και οικονομική αξιολόγηση φωτοβολταϊκής εγκατάστασης σε οικία στη νήσο Κω

Μελέτη και οικονομική αξιολόγηση φωτοβολταϊκής εγκατάστασης σε οικία στη νήσο Κω Μελέτη και οικονομική αξιολόγηση φωτοβολταϊκής εγκατάστασης σε οικία στη νήσο Κω ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ ΠΕΤΡΟΥΛΑ /04/2013 ΓΑΛΟΥΖΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Εισαγωγή Σκοπός αυτής της παρουσίασης είναι μία συνοπτική περιγραφή της

Διαβάστε περισσότερα

V Περιεχόμενα Πρόλογος ΧΙΙΙ Κεφάλαιο 1 Πηγές και Μορφές Ενέργειας 1 Κεφάλαιο 2 Ηλιακό Δυναμικό 15

V Περιεχόμενα Πρόλογος ΧΙΙΙ Κεφάλαιο 1 Πηγές και Μορφές Ενέργειας 1 Κεφάλαιο 2 Ηλιακό Δυναμικό 15 V Περιεχόμενα Πρόλογος ΧΙΙΙ Κεφάλαιο 1 Πηγές και Μορφές Ενέργειας 1 1.1 Εισαγωγή 1 1.2 Η φύση της ενέργειας 1 1.3 Πηγές και μορφές ενέργειας 4 1.4 Βαθμίδες της ενέργειας 8 1.5 Ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη

Διαβάστε περισσότερα

Γεωθερμική ενέργεια και Τοπική Αυτοδιοίκηση Το παράδειγμα του γεωθερμικού πεδίου Αρίστηνου-Αλεξανδρούπολης

Γεωθερμική ενέργεια και Τοπική Αυτοδιοίκηση Το παράδειγμα του γεωθερμικού πεδίου Αρίστηνου-Αλεξανδρούπολης Σχεδιάζοντας τη Μετάβαση προς Ενεργειακά Αποδοτικές Πόλεις Εξοικονόμηση Ενέργειας σε επίπεδο Δήμων και Δημοτών 11 12 Ιουνίου 2015, Αθήνα Γεωθερμική ενέργεια και Τοπική Αυτοδιοίκηση Το παράδειγμα του γεωθερμικού

Διαβάστε περισσότερα

Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας Τεχνολογία και παραδείγματα εφαρμογών

Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας Τεχνολογία και παραδείγματα εφαρμογών 2η Διεθνής Έκθεση Εξοικονόμησης και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας EnergyReS 2008 10-13 Απριλίου 2008 Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας Τεχνολογία και παραδείγματα εφαρμογών Αναστασία Μπένου Διπλ. Μηχανολόγος

Διαβάστε περισσότερα

Λύσεις Εξοικονόμησης Ενέργειας

Λύσεις Εξοικονόμησης Ενέργειας Λύσεις Εξοικονόμησης Ενέργειας Φωτοβολταϊκά Αστείρευτη ενέργεια από τον ήλιο! Η ηλιακή ενέργεια είναι μια αστείρευτη πηγή ενέργειας στη διάθεση μας.τα προηγούμενα χρόνια η τεχνολογία και το κόστος παραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

2. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ Η

2. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ Η 2. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ Η παγκόσμια παραγωγή (= κατανάλωση + απώλειες) εκτιμάται σήμερα σε περίπου 10 Gtoe/a (10.000 Mtoe/a, 120.000.000 GWh/a ή 420 EJ/a), αν και οι εκτιμήσεις αποκλίνουν: 10.312

Διαβάστε περισσότερα

Νερό & Ενέργεια. Όνομα σπουδαστών : Ανδρέας Κατσιγιάννης Μιχάλης Παπαθεοδοσίου ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Νερό & Ενέργεια. Όνομα σπουδαστών : Ανδρέας Κατσιγιάννης Μιχάλης Παπαθεοδοσίου ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Νερό & Ενέργεια Όνομα σπουδαστών : Ανδρέας Κατσιγιάννης Μιχάλης Παπαθεοδοσίου Υπεύθυνος Καθηγητής : κ. Δημήτρης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΙΝΑ ΒΑΓΙΑΝΟΥ ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΔΕΝΔΡΙΝΟΥ 20-ΝΟΕ

ΕΛΙΝΑ ΒΑΓΙΑΝΟΥ ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΔΕΝΔΡΙΝΟΥ 20-ΝΟΕ Ορισμός : Κάθε υλικό σώμα περικλείει ενέργεια, που μπορεί να μετατραπεί σε έργο. Η ιδιότητα των σωμάτων να παράγουν έργο ονομάζεται ενέργεια. Η ενέργεια που ορίζεται ως η ικανότητα για παραγωγή έργου,

Διαβάστε περισσότερα

Ν. Κολιός Γεωλόγος ρ. Γεωθερµίας

Ν. Κολιός Γεωλόγος ρ. Γεωθερµίας ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΟΥ ΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟ ΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Ν. Κολιός Γεωλόγος ρ. Γεωθερµίας Ι.Γ.Μ.Ε. Σε σχέση µε τις υπόλοιπες Α.Π.Ε., η γεωθερµική ενέργεια παρουσιάζει την υψηλότερη εγκατεστηµένη

Διαβάστε περισσότερα

Ήπιες Μορφές Ενέργειας

Ήπιες Μορφές Ενέργειας ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Ήπιες Μορφές Ενέργειας Ενότητα 1: Εισαγωγή Καββαδίας Κ.Α. Τμήμα Μηχανολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ PROJECT

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ PROJECT ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ PROJECT Οι μαθήτριες : Αναγνωστοπούλου Πηνελόπη Αποστολοπούλου Εύα Βαλλιάνου Λυδία Γερονικόλα Πηνελόπη Ηλιοπούλου Ναταλία Click to edit Master subtitle style ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 Η ΟΜΑΔΑ

Διαβάστε περισσότερα

ενεργειακή επανάσταση ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΡΙΑ ΒΗΜΑΤΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

ενεργειακή επανάσταση ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΡΙΑ ΒΗΜΑΤΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ενεργειακή επανάσταση 3 ΜΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΡΙΑ ΒΗΜΑΤΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Ενεργειακή Επανάσταση Τεχνική έκθεση που δείχνει τον τρόπο με τον οποίον εξασφαλίζεται ενεργειακή επάρκεια παγκοσμίως

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκές προκλήσεις για χρήση τεχνολογιών ΑΠΕ

Ευρωπαϊκές προκλήσεις για χρήση τεχνολογιών ΑΠΕ Ευρωπαϊκές προκλήσεις για χρήση τεχνολογιών ΑΠΕ Ανθή Χαραλάμπους Διευθύντρια Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών 24 Ιουνίου 2016 Ημερίδα: «Εφαρμογές της Αβαθούς Γεωθερμίας και Ηλιακής Ενέργειας στα Θερμοκήπια»

Διαβάστε περισσότερα

Β ΨΥΚΤΙΚΩΝ ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΑΝΤΛΙΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΓΤΖΙΔΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΚΟΥΡΟΥΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ

Β ΨΥΚΤΙΚΩΝ ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΑΝΤΛΙΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΓΤΖΙΔΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΚΟΥΡΟΥΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2013 2014 Β ΨΥΚΤΙΚΩΝ ΑΝΤΛΙΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΓΤΖΙΔΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΚΟΥΡΟΥΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Εξοικονόμηση ενέργειας ονομάζεται οποιαδήποτε

Διαβάστε περισσότερα

4ο Εργαστήριο: ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ

4ο Εργαστήριο: ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ 4ο Εργαστήριο: ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ Συστήματα θέρμανσης Στόχος του εργαστηρίου Στόχος του εργαστηρίου είναι να γνωρίσουν οι φοιτητές: - τα συστήματα θέρμανσης που μπορεί να υπάρχουν σε ένα κτηνοτροφικό

Διαβάστε περισσότερα

ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΑΠΕ

ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΑΠΕ Ε.Π.ΑΝ. ΜΕΤΡΟ 6.5 Προώθηση συστηµάτων ΑΠΕ, Συµπαραγωγής στο ενεργειακό σύστηµα της χώρας Εξοικονόµηση Ενέργειας ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΑΠΕ Εισηγητής: Μπέλλος Βασίλειος ιπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός

Διαβάστε περισσότερα

Γεωθερμία. Ενότητα 3: Η Γεωθερμική Ενέργεια. Καθηγητής Κωνσταντίνος Λ. Κατσιφαράκης Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Γεωθερμία. Ενότητα 3: Η Γεωθερμική Ενέργεια. Καθηγητής Κωνσταντίνος Λ. Κατσιφαράκης Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 3: Η Γεωθερμική Ενέργεια Καθηγητής Κωνσταντίνος Λ. Κατσιφαράκης ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι δύο μίγματα υδρογονανθράκων που χρησιμοποιούνται σε διάφορους τομείς από τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

Διαβάστε περισσότερα

οικονομία- Τεχνολογία ΜΑΘΗΜΑ: : OικιακήO : Σχολικό έτος:2011 Β2 Γυμνασίου Νεάπολης Κοζάνης

οικονομία- Τεχνολογία ΜΑΘΗΜΑ: : OικιακήO : Σχολικό έτος:2011 Β2 Γυμνασίου Νεάπολης Κοζάνης ΜΑΘΗΜΑ: : OικιακήO οικονομία- Τεχνολογία Σχολικό έτος:2011 :2011-20122012 Β2 Γυμνασίου Νεάπολης Κοζάνης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ: J ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΝΤ J ΣΤΕΡΓΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκοντες Ομότιμος Καθηγητής Ιωάννης Διαμαντής Καθηγητής Φώτιος-Κων/νος Πλιάκας και συνεργάτες

Διδάσκοντες Ομότιμος Καθηγητής Ιωάννης Διαμαντής Καθηγητής Φώτιος-Κων/νος Πλιάκας και συνεργάτες Διδάσκοντες Ομότιμος Καθηγητής Ιωάννης Διαμαντής Καθηγητής Φώτιος-Κων/νος Πλιάκας και συνεργάτες ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ (ΑΠΕ, Εσωτερική θερμότητα, Δομή της γης, Ροή θερμότητας) 2. ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ήπιες και νέες μορφές ενέργειας

Ήπιες και νέες μορφές ενέργειας Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Ήπιες και νέες μορφές ενέργειας Ενότητα : Γεωθερμική Ενέργεια IV Το γεωθερμικό δυναμικό της Βόρειας Ελλάδας και προτάσεις αξιοποίησης του Σκόδρας Γεώργιος, Αν. Καθηγητής gskodras@uowm.gr

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητικές δραστηριότητες στις ΑΠΕ- Γεωθερμία

Ερευνητικές δραστηριότητες στις ΑΠΕ- Γεωθερμία ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ Συστήματα Γεωθερμικών Αντλιών Θερμότητας (ΓΑΘ) Καινοτόμες εφαρμογές στo πλαίσιο του έργου CHEAP-GSHPs Ερευνητικές δραστηριότητες στις ΑΠΕ- Γεωθερμία Δρ. Κωνσταντίνος Καρύτσας Προϊστάμενος

Διαβάστε περισσότερα

«Ενεργειακή Αποδοτικότητα με Α.Π.Ε.»

«Ενεργειακή Αποδοτικότητα με Α.Π.Ε.» «Ενεργειακή Αποδοτικότητα με Α.Π.Ε.» Δρ. Γιώργος Αγερίδης Μηχανολόγος Μηχανικός Διευθυντής Ενεργειακής Αποδοτικότητας Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας Κ.Α.Π.Ε. Πρόεδρος Ελληνικού Ινστιτούτου

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ: ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ: ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Γεωθερμία & Τοπική Αυτοδιοίκηση: για την Ανάπτυξη - το Περιβάλλον - τον Πολίτη ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ: ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Δ. Μενδρινός, Κ. Καρύτσας Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης

Διαβάστε περισσότερα