ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2012) 391 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Εφαρμογή του ευρωπαϊκού μηχανισμού μικροχρηματοδοτήσεων Progress 2011 EL EL

2 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Εφαρμογή του ευρωπαϊκού μηχανισμού μικροχρηματοδοτήσεων Progress 2011 EL 2 EL

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Εισαγωγή Εφαρμογή στο επίπεδο των παρόχων μικροπιστώσεων Συναφθείσες συμβάσεις Χρηματοδοτούμενες δράσεις Δεκτές και απορριφθείσες αιτήσεις Αντίκτυπος στο επίπεδο των μικροδανειοληπτών Όγκοι μικροδανείων και αριθμός δικαιούχων Είδη τελικών δικαιούχων Κοινωνικός και εργασιακός αντίκτυπος των μικροχρηματοδοτήσεων Progress Συμπληρωματικότητα και συντονισμός με άλλα μέσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Συμπεράσματα και προοπτικές EL 3 EL

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός μικροχρηματοδοτήσεων Progress (μικροχρηματοδοτήσεις Progress) για την απασχόληση και την κοινωνική ένταξη θεσπίστηκε τον Μάρτιο του 2010 με την απόφαση αριθ. 283/2010/ΕΕ (εφεξής η «Απόφαση»). Οι πάροχοι μικροχρηματοδοτήσεων στα κράτη μέλη της ΕΕ μπορούν να υποβάλουν στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤΕ) αίτηση για εγγυήσεις ή χρηματοδοτούμενα μέσα (δάνεια, μετοχικά κεφάλαια και μέσα επιμερισμού του κινδύνου) και, ως εκ τούτου, μπορούν να γίνουν μεσάζοντες στο πλαίσιο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress 1. Παρέχουν μικροπιστώσεις (δάνεια ύψους κάτω των ευρώ) για πολύ μικρές επιχειρήσεις ή ιδιώτες, ιδίως για ανέργους, για άτομα που διατρέχουν κίνδυνο να χάσουν την εργασία τους, που αντιμετωπίζουν κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού ή βρίσκονται σε μειονεκτική θέση όσον αφορά την εξασφάλιση συμβατικού δανείου. Ο στόχος των μικροδανείων πρέπει να είναι η δημιουργία και/ή η ανάπτυξη πολύ μικρών επιχειρήσεων. Για την περίοδο η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει 103 εκατ. ευρώ για μικροχρηματοδοτήσεις Progress 2 και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) έχει αναλάβει τη δέσμευση να προσθέσει ακόμη 100 εκατ. ευρώ για τα χρηματοδοτούμενα μέσα. Το σύνολο των 203 εκατ. ευρώ κατανέμεται μεταξύ των δύο σκελών ως εξής: 25 εκατ. ευρώ για εγγυήσεις και 178 εκατ. ευρώ για χρηματοδοτούμενα μέσα. Οι μικροχρηματοδοτήσεις Progress εκτελούνται από το ΕΤΕ εξ ονόματος της Επιτροπής και της ΕΤΕπ. Το 2011 ήταν το πρώτο έτος πλήρους λειτουργίας του μηχανισμού μικροχρηματοδοτήσεων Progress. Σύμφωνα με το άρθρο 8 της Απόφασης, η παρούσα έκθεση αφορά την εκτέλεση στο επίπεδο των παρόχων μικροπιστώσεων, συμπεριλαμβανομένων των συμβάσεων που έχουν συναφθεί με το ΕΤΕ, της γεωγραφικής κατανομής των δράσεων που χρηματοδοτήθηκαν και των αιτήσεων που έγιναν δεκτές και που απορρίφθηκαν. Το δεύτερο μέρος της έκθεσης αναλύει τον αντίκτυπο στο επίπεδο των μικροδανειοληπτών, συμπεριλαμβανομένων των ειδών δικαιούχων και της κατανομής κατά τομέα, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία στο παρόν στάδιο. Τα τελευταία τμήματα εξετάζουν τη συμπληρωματικότητα μεταξύ των μικροχρηματοδοτήσεων Progress και άλλων μέσων και τις προοπτικές σε σχέση με τις μελλοντικές εξελίξεις. Η έκθεση καλύπτει το έτος 2011, αλλά περιλαμβάνει πιο πρόσφατα στοιχεία, όπου αυτό είναι δυνατόν. 2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ ΜΙΚΡΟΠΙΣΤΩΣΕΩΝ 2.1. Συναφθείσες συμβάσεις Είδη μεσαζόντων Οι μικροχρηματοδοτήσεις Progress είναι ανοιχτές σ ένα ευρύ φάσμα μεσαζόντων σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων τραπεζών και μη 1 2 Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. την έκθεση εφαρμογής 2010, COM(2011) 195. Επιπλέον των 100 εκατ. ευρώ που είχε αρχικά προβλεφθεί, προστέθηκαν ακόμη 3 εκατ. ευρώ από προπαρασκευαστική δράση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. την έκθεση εφαρμογής 2010). EL 4 EL

5 τραπεζικών ιδρυμάτων, καθώς επίσης και ιδιωτικών και δημόσιων ιδρυμάτων. Ο κλάδος έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον στα μέσα που προσφέρει ο μηχανισμός. Έως τον Μάρτιο του 2012, το ΕΤΕ υπέγραψε 18 συμβάσεις με 16 παρόχους μικροπιστώσεων: οκτώ μη τραπεζικά ιδρύματα: microstart (BE), Mikrofond and JOBS MFI (BG), Créasol (FR), Qredits (NL), Inicjatywa Mikro (PL), FAER και Patria Credit (RO) επτά τράπεζες: Κεντρική Συνεργατική Τράπεζα (CY), Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα (EL), Siauliu Bankas (LT), FM Bank (PL), Millennium Bank (PT), Banca Transilvania (RO) και Volksbank Slovenia (SI) έναν δημόσιο οργανισμό: ICREF (ES). Η ποικιλία των μεσαζόντων επιτρέπει στον μηχανισμό να παράσχει σ ένα ευρύ φάσμα πολύ μικρών επιχειρήσεων πρόσβαση σε πιστώσεις (βλ. επίσης σημείο 3.2). Αντιπροσωπεύονται οι πάροχοι μικροπιστώσεων σε όλα τα εδαφικά επίπεδα. Ορισμένοι από αυτούς καλύπτουν μια ολόκληρη χώρα, π.χ. η FM Bank στην Πολωνία, ενώ άλλοι λειτουργούν σε περιφερειακή ή τοπική κλίμακα. Για παράδειγμα, η ισπανική ICREF επικεντρώνεται στην περιφέρεια της Murcia, ενώ η πορτογαλική Millennium Bank έχει υποκαταστήματα στη Λισαβόνα, στο Πόρτο, στις Αζόρες και στη Μαδέιρα. Η βελγική microstart δραστηριοποιείται σε ορισμένες περιοχές των Βρυξελλών. Γεωγραφική κατανομή Μολονότι χορηγούνται με βάση τη ζήτηση, οι μικροχρηματοδοτήσεις Progress έχουν ως στόχο την επίτευξη ισόρροπης γεωγραφικής κατανομής. Ως εκ τούτου, το ΕΤΕ υποχρεούται να εκδίδει εγγυήσεις για τους μεσάζοντες σε τουλάχιστον 12 κράτη μέλη και να τηρεί συγκεκριμένο όριο συγκέντρωσης για τις εγγυήσεις ανά χώρα. Έως το τέλος του Μαρτίου του 2012, εκδόθηκαν εγγυήσεις σε έξι χώρες (BE, EL, NL, PL, PT, RO βλέπε πίνακα 1 για περισσότερες λεπτομέρειες). Υπογράφηκαν συμβάσεις για χρηματοδοτούμενα μέσα σε εννέα κράτη μέλη: BG, CY, EL, ES, FR, LT, PL, RO και SI. Σύμφωνα με τον διαχειριστικό κανονισμό σχετικά με τα χρηματοδοτούμενα μέσα στο πλαίσιο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress, η έκθεση σε μεσάζοντες σε οποιοδήποτε κράτος μέλος δεν μπορεί να υπερβαίνει το 10 % των συνολικών στοχοθετημένων δεσμεύσεων των επενδυτών, δηλαδή επί του παρόντος 17,5 εκατ. ευρώ. Η Ρουμανία, με τις τρεις συμβάσεις της οι οποίες ανέρχονται συνολικά σε 16,5 εκατ. ευρώ, είναι η μόνη χώρα που βρίσκεται κοντά στο όριο. Γεωγραφική κατανομή των μικροχρηματοδοτήσεων Progress (Μάρτιος 2012) EL 5 EL

6 Υπογράφηκαν Εγκρίθηκαν 2.2. Χρηματοδοτηθείσες δράσεις Εγγυήσεις Στο πλαίσιο του σκέλους εγγυήσεων των μικροχρηματοδοτήσεων Progress, το οποίο χρηματοδοτείται μόνο από την Επιτροπή, το ΕΤΕ μπορεί να εκδίδει εγγυήσεις χαρτοφυλακίου σε παρόχους μικροπιστώσεων ή μπορεί να εκδίδει αντεγγυήσεις σε εγγυητικά ιδρύματα τα οποία με τη σειρά τους εκδίδουν εγγυήσεις για την κάλυψη των χαρτοφυλακίων μικροδανείων των παρόχων μικροπιστώσεων. Η ύπαρξη εγγύησης διευκολύνει τους παρόχους μικροπιστώσεων να εξυπηρετούν ομάδεςστόχους που θεωρούνται υψηλού κινδύνου, όπως νέους επιχειρηματίες που δεν έχουν ακόμη επιχειρηματικό ιστορικό, νεαρά άτομα ή άτομα που ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μέρος των τυχόν προβλημάτων που θα μπορούσαν να ανακύψουν καλύπτεται από την εγγύηση και, κατά συνέπεια, επιστρέφεται στο πλαίσιο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress 3. Οι αιτούντες εγγυήσεις είναι συνήθως ιδρύματα μικροχρηματοδότησης που επικεντρώνονται ήδη σε ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως η βελγική microstart η οποία επικεντρώνεται ιδίως στα άτομα που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών ή πάροχοι μικροπιστώσεων που επιθυμούν να επεκτείνουν τις δανειοδοτικές τους δραστηριότητες σε ομάδες υψηλού κινδύνου. Χάρη στην εγγύηση των μικροχρηματοδοτήσεων Progress, η πολωνική FM Bank εξυπηρετεί νεοσυσταθείσες επιχειρήσεις που λειτουργούν λιγότερο από 12 μήνες. Σε άλλες περιπτώσεις, η εγγύηση χρησιμοποιείται για τη βελτίωση των όρων του δανείου για τον μικροδανειολήπτη, δηλαδή χαμηλότερο επιτόκιο ή εμπράγματες 3 Για λεπτομερή περιγραφή των εγγυήσεων, βλ. την έκθεση εφαρμογής 2010, COM(2011) 195. EL 6 EL

7 εγγυήσεις που έχουν λιγότερο αυστηρό χαρακτήρα. Για παράδειγμα, ως αντάλλαγμα για εγγύηση, ζητήθηκε από τη ρουμανική Patria Credit να μειώσει το επιτόκιό της κατά 2,9 εκατοστιαίες μονάδες και να δέχεται προσωπική εγγύηση από τους πελάτες της αντί να απαιτεί απ αυτούς εμπράγματη εγγύηση. Καθώς η αρχική ζήτηση για εγγυήσεις στο πλαίσιο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress ήταν μειωμένη σε σχέση με τις προσδοκίες, η διάρκεια των εγγυήσεων παρατάθηκε από τρία σε έξι έτη. Τούτο προκάλεσε αύξηση του ενδιαφέροντος για τις εγγυήσεις, και έως τον Μάρτιο του 2012 συνήφθησαν έξι εγγυητικές πράξεις. Χρηματοδοτούμενα μέσα Στο πλαίσιο του σκέλους χρηματοδοτούμενων μέσων, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΤΕπ, διατίθενται τέσσερα είδη προϊόντων: εξασφαλισμένα δάνεια 4, δάνεια μειωμένης εξασφάλισης 5, δάνεια με επιμερισμό των κινδύνων 6, συμμετοχές ιδίων κεφαλαίων (άμεσες ή έμμεσες). Τα εξασφαλισμένα δάνεια βοηθούν στην παροχή στους μεσάζοντες ρευστότητας την οποία μπορούν να χρησιμοποιούν για να παρέχουν δάνεια ως μικροπιστώσεις. Με την επιλογή των εξασφαλισμένων δανείων από 13 παρόχους μικροπιστώσεων, αυτό το προϊόν είναι, σύμφωνα και με τις αναμενόμενες προσδοκίες, το πιο δημοφιλές μέχρι σήμερα. Ένας λόγος για τη διάδοση των εξασφαλισμένων δανείων είναι το γεγονός ότι πρόκειται για σχετικά απλά προϊόντα και επιτρέπουν ταχύτερη χρήση απ ό,τι τα περιπλοκότερα δάνεια μειωμένης εξασφάλισης ή τα δάνεια με επιμερισμό των κινδύνων ή οι συμμετοχές ιδίων κεφαλαίων. Τα δάνεια μειωμένης εξασφάλισης παρέχουν κεφαλαιακή διευκόλυνση, ιδίως για τις μικρές τράπεζες που επιθυμούν να ενισχύσουν την επάρκεια των κεφαλαίων τους ώστε να ικανοποιηθούν νομικές απαιτήσεις. Αυτά τα μέσα διευκολύνουν την άντληση περισσότερων κεφαλαίων από άλλους επενδυτές και, ως εκ τούτου, δημιουργούν μόχλευση. Για τα δάνεια μειωμένης εξασφάλισης, οι μεσάζοντες υποχρεούνται να δημιουργήσουν ένα χαρτοφυλάκιο μικροδανείων ύψους τουλάχιστον διπλάσιου του ποσού του ληφθέντος δανείου. Έως τον Μάρτιο του 2012, ένας πάροχος μικροπιστώσεων (η Volksbank Slovenia) είχε υπογράψει συμφωνία για μειωμένης εξασφάλισης. Τα δάνεια με επιμερισμό των κινδύνων συνδυάζουν τα στοιχεία των εξασφαλισμένων δανείων με τον επιμερισμό των κινδύνων του χαρτοφυλακίου. Για τα δάνεια με επιμερισμό των κινδύνων απαιτείται από τους μεσάζοντες να εξασφαλίσουν την αντιστοιχία με το ποσό του ληφθέντος δανείου. Αυτό σημαίνει επίσης ότι το αποτέλεσμα μόχλευσης είναι τουλάχιστον διπλάσιο του αρχικού Αν ο οφειλέτης κηρυχθεί σε πτώχευση, τα εξασφαλισμένα δάνεια θα πρέπει να αποπληρωθούν πριν πραγματοποιηθεί τυχόν πληρωμή για άλλα δάνεια. Χρηματοδότηση που υπόκειται σε μεγαλύτερους πιστωτές. Εξασφαλισμένα δάνεια σε συνδυασμό με συμμετοχή των κινδύνων στο χαρτοφυλάκιο των μικροπιστώσεων. EL 7 EL

8 ποσού. Τα δάνεια με επιμερισμό των κινδύνων έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιλεγούν από τις τράπεζες, ιδίως στο πλαίσιο έργων μικρότερης κλίμακας 7. Τα ίδια κεφάλαια μπορούν να λάβουν τη μορφή άμεσων επενδύσεων σε έναν πάροχο μικροπιστώσεων ή έμμεσων επενδύσεων σε ένα ταμείο που επενδύει σε παρόχους μικροπιστώσεων. Δεδομένου ότι τα ίδια κεφάλαια βοηθούν τους παρόχους μικροπιστώσεων να λάβουν μεγαλύτερη χρηματοδότηση, οι μεσάζοντες υποχρεούνται να δημιουργήσουν ένα χαρτοφυλάκιο μικροδανείων τουλάχιστον τρεις φορές μεγαλύτερο από το ληφθέν ποσό της επένδυσης ιδίων κεφαλαίων 8. Συμπληρωματικότητα μεταξύ εγγυήσεων και χρηματοδοτούμενων μέσων Με το ευρύ φάσμα προϊόντων τους, οι μικροχρηματοδοτήσεις Progress εξυπηρετούν ένα ευρύ φάσμα μεσαζόντων σε διάφορα μέρη της Ευρώπης. Επιπλέον, τα δύο σκέλη των μικροχρηματοδοτήσεων Progress είναι συμπληρωματικά. Πρώτον, η διαθεσιμότητα των εγγυήσεων και των χρηματοδοτούμενων μέσων έχει θετικό αντίκτυπο στη γεωγραφική κάλυψη, καθώς αυτά τείνουν να χρησιμοποιούνται σε διαφορετικές χώρες (βλ. τμήμα 2.1). Δεύτερον, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ένας πάροχος μικροπιστώσεων έχει λάβει υποστήριξη και από τα δύο σκέλη, τα προϊόντα χρησιμοποιούνται με συμπληρωματικό τρόπο. Για παράδειγμα, η Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα (EL) i) θα χρησιμοποιήσει την προστασία έναντι των κινδύνων βάσει της εγγύησης για να καλύψει ένα χαρτοφυλάκιο επιχειρηματικών εκκινήσεων με μεγαλύτερο συντελεστή κινδύνου, όπου οι σχετικές επιχειρήσεις έχουν επιχειρηματικό ιστορικό μικρότερο των τριών ετών, ή νέους δανειολήπτες, οι οποίοι δεν μπορούν να παράσχουν εμπράγματες εγγυήσεις, και ii) θα εξασφαλίσει χρηματοδότηση βάσει εξασφαλισμένου δανείου για να δημιουργήσει ένα χωριστό χαρτοφυλάκιο που θα επικεντρώνεται σε υφιστάμενες επιχειρήσεις που έχουν δυσκολίες πρόσβασης σε μικροδάνεια υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες. Πίνακας 1: Επισκόπηση των πράξεων μικροχρηματοδοτήσεων Progress στις 31 Μαρτίου 2012 Κράτος μέλος Μεσάζων Μέσο Υποστήριξη στον μεσάζοντα (ευρώ) BE microstart Εγγύηση BG Mikrofond Εξασφαλισμένο BG JOBS MFI Εξασφαλισμένο CY Κεντρική Συνεργατική Εξασφαλισμένο Τράπεζα FR Créasol Εξασφαλισμένο EL Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα Εγγύηση Εξασφαλισμένο LT Siauliu Bankas Εξασφαλισμένο Μια πρώτη συμφωνία δανείου με επιμερισμό των κινδύνων είναι πιθανό να υπογραφεί το Μια συμφωνία έμμεσης συμμετοχής ιδίων κεφαλαίων είναι πιθανό να υλοποιηθεί με ένα ταμείο στο Ηνωμένο Βασίλειο το EL 8 EL

9 NL Qredits Εγγύηση PL FM Bank Εγγύηση PL Inicjatywa Mikro Εξασφαλισμένο PT Millenium Bank Εγγύηση RO Patria Credit Εγγύηση Εξασφαλισμένο RO FAER Εξασφαλισμένο RO Banca Transilvania Εξασφαλισμένο SI Volksbank Slovenia Δάνειο μειωμένης εξασφάλισης ES ICREF Εξασφαλισμένο κράτη μέλη 16 πάροχοι μικροπιστώσεων 18 συμβάσεις Χρηματοοικονομικοί όγκοι Έως την 31η Μαρτίου 2012, το ΕΤΕ έχει αναλάβει δεσμεύσεις έναντι παρόχων μικροπιστώσεων συνολικού ύψους 73,87 εκατ. ευρώ. Οι δεσμεύσεις στο πλαίσιο του σκέλους εγγυήσεων ανέρχονται σε 4,87 εκατ. ευρώ (από το σύνολο των 25 εκατ. ευρώ που διατίθενται για τις εγγυήσεις). Το ποσό αυτό είναι πολύ χαμηλότερο από τα 8 εκατ. ευρώ, τα οποία αναμένονταν για το τέλος του Ωστόσο, το ΕΤΕ επιβεβαίωσε ότι υπάρχει αυξανόμενη ζήτηση για εγγυήσεις. Αυτή θα πρέπει να υλοποιηθεί σε ορισμένες πρόσθετες συμβάσεις το 2012 και για μεγαλύτερους όγκους. Η αύξηση της ζήτησης οφείλεται επίσης στην παράταση της διάρκειας των εγγυήσεων από τρία σε έξι έτη. Οι δεσμεύσεις έναντι των παρόχων μικροπιστώσεων στο πλαίσιο του σκέλους χρηματοδοτούμενων μέσων ανέρχονται σε 69 εκατ. ευρώ, ποσό που υπερβαίνει το αναμενόμενο ποσό των 44 εκατ. ευρώ. Αυτό οφείλεται στην υψηλή ζήτηση από τον κλάδο και στις σχετικές προσπάθειες που κατέβαλε το ΕΤΕ. Οι εκταμιεύσεις βάσει των συμφωνιών εξασφαλισμένων δανείων πραγματοποιούνται με δόσεις σε διάστημα 18 έως 24 μηνών. Ως εκ τούτου, εκταμιεύσεις στο πλαίσιο των πράξεων που υπογράφηκαν το 2011 αναμένεται να ολοκληρωθούν το Η πρώτη δόση καταβάλλεται όταν ο πάροχος των μικροπιστώσεων πληροί ορισμένες προϋποθέσεις, όπως αυτές που συνδέονται με την επιχειρησιακή ετοιμότητα ή την αναβάθμιση των πρακτικών δανεισμού των πελατών. Κάθε εκταμίευση κατά κανόνα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 50 % του συνόλου των δεσμεύσεων. Οι επόμενες εκταμιεύσεις πραγματοποιούνται μόνο όταν επιτευχθούν οι στόχοι της δημιουργίας μικροδανείων που είχαν προηγουμένως αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων. EL 9 EL

10 Έως τον Μάρτιο του 2012 είχαν εκταμιευθεί 19,1 εκατ. ευρώ: τέσσερα εκατ. ευρώ στην Κεντρική Συνεργατική Τράπεζα (CY), τέσσερα εκατ. ευρώ στην ICREF (ES), τέσσερα εκατ. ευρώ στην Patria Credit (RO), 2,5 εκατ. ευρώ στην Siauliu Bankas (LT), δύο εκατ. ευρώ στην JOBS MFI (BG), 1,5 εκατ. ευρώ στην Mikrofond (BG), 0,89 εκατ. ευρώ στην Inicjatywa Mikro (PL) και 0,24 εκατ. ευρώ στη FAER (RO) Δεκτές και απορριφθείσες αιτήσεις Για να γίνουν μεσάζοντες στο πλαίσιο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress, οι πάροχοι μικροπιστώσεων πρέπει να ανταποκριθούν στην πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τις εγγυήσεις ή να υποβάλουν αιτήσεις απευθείας στο ΕΤΕ για τα χρηματοδοτούμενα μέσα 9. Το ΕΤΕ αξιολογεί τις προτάσεις και πραγματοποιεί τις δέουσες ενέργειες διεκπεραίωσης όσον αφορά τους παρόχους μικροπιστώσεων. Για τις εγγυήσεις απαιτείται επίσης η έγκριση της Επιτροπής. Μετά την έγκριση του διοικητικού συμβουλίου του ΕΤΕ, γίνεται η διαπραγμάτευση και η υπογραφή των συμβάσεων μεταξύ του ΕΤΕ και των μεσαζόντων. Μέχρι στιγμής, καμία από τις αιτήσεις για χρηματοδότηση στο πλαίσιο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress δεν έχει επισήμως απορριφθεί. Ωστόσο, μετά την πρώτη επαφή με το ΕΤΕ, ορισμένοι πάροχοι μικροπιστώσεων επέλεξαν να μην υποβάλουν τη σχετική αίτηση. Για τις εγγυήσεις, αυτό συνέβη εν μέρει, επειδή οι πάροχοι μικροπιστώσεων διαπίστωσαν ότι, τελικά, τα χρηματοδοτούμενα μέσα ανταποκρίνονταν καλύτερα στις ανάγκες τους. Για τα χρηματοδοτούμενα μέσα, οι πράξεις που δεν αποτελούν πλέον μέρος της επίσημης διαδικασίας περιλαμβάνουν συμφωνίες εξασφαλισμένων δανείων με δύο παρόχους μικροπιστώσεων οι οποίοι δεν χρειάζονται πλέον υποστήριξη από τις μικροχρηματοδοτήσεις Progress. Οι άμεσες συμμετοχές ιδίων κεφαλαίων σε μια πλατφόρμα δανειοδότησης ομοτίμων εγκαταλείφθηκαν λόγω της αβεβαιότητας όσον αφορά τη συμμόρφωση με την Απόφαση. Σε γενικότερες γραμμές, ορισμένες επαφές σε πρώιμο στάδιο δεν οδήγησαν σε συγκεκριμένες πράξεις, διότι τα ζητηθέντα ποσά ήταν υπερβολικά υψηλά, το μέγεθος και η ασφάλεια των παρόχων μικροπιστώσεων ήταν ανεπαρκή ή οι δανειοδοτικές πρακτικές τους αμφισβητήσιμες. Επιπλέον, ορισμένες συμφωνίες που εγκρίθηκαν από το διοικητικό συμβούλιο του ΕΤΕ δεν έχουν υπογραφεί ακόμη και το μέλλον τους παραμένει αβέβαιο. Αυτό ισχύει για μια επένδυση άμεσης συμμετοχής ιδίων κεφαλαίων σε ένα ταμείο με έδρα το ΗΒ, που είχε ήδη εγκριθεί τον Δεκέμβριο του Λόγω των εξελίξεων όσον αφορά το διαρθρωτικό πλαίσιο του μεσάζοντα, φαίνεται ότι δεν υπάρχει περαιτέρω συμφέρον να συναφθεί η συμφωνία με το ΕΤΕ. Η διαπραγμάτευση συμφωνίας με έναν ιταλό πάροχο η οποία εγκρίθηκε από το διοικητικό συμβούλιο του ΕΤΕ έχει τεθεί σε αναμονή έως ότου επιβεβαιωθεί η ύπαρξη νέας εισροής κεφαλαίου σε επίπεδο μεσάζοντα. Τέλος, το μέλλον μιας αντεγγυητικής συμφωνίας με έναν ιταλικό εγγυητικό οργανισμό είναι αβέβαιο λόγω πρόσφατων αλλαγών στην εθνική νομοθεσία. Οι αλλαγές εμποδίζουν την ικανότητα του εγγυητικού οργανισμού να πληροί τις απαιτήσεις προσθετικότητας στο πλαίσιο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress. 9 EL 10 EL

11 3. ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΩΝ 3.1. Όγκοι μικροδανείων και αριθμός δικαιούχων Στόχοι Όσον αφορά τις μικροπιστώσεις για τους τελικούς δικαιούχους, ο συνολικός προϋπολογισμός που ανέρχεται σε 203 εκατ. ευρώ εκτιμάται να μοχλευθεί σε όγκο μικροπιστώσεων 500 εκατ. ευρώ, δηλαδή περίπου μικροδάνεια. Βάσει των συμβατικών όρων των 18 συμφωνιών με παρόχους μικροπιστώσεων, αναμένεται ότι το ποσό των 73,87 εκατ. ευρώ, για το οποίο αναλήφθηκε δέσμευση τον Μάρτιο του 2012, δηλαδή περισσότερο από το ένα τρίτο του συνολικού διαθέσιμου προϋπολογισμού, θα έχει ως αποτέλεσμα τη χορήγηση περισσότερων από 170 εκατ. σε μικροδάνεια τα προσεχή έτη. Μια σειρά κινήτρων για τους μεσάζοντες το εξασφαλίζουν: η μη επίτευξη των συμφωνηθέντων στόχων παραγωγής μικροδανείων, π.χ. στο πλαίσιο ενός εξασφαλισμένου δανείου, θα σήμαινε ότι ο πάροχος του μικροδανείου υποχρεούται σε πρώιμη εξόφληση του δανείου. Αυτό δημιουργεί ένα σαφές κίνητρο για αποτελεσματικό και αποδοτικό μικροδανεισμό στους μικροδανειολήπτες. Ένα παρεμφερές κίνητρο χρησιμοποιείται για τις εγγυήσεις: ενώ, καταρχήν, παρέχονται δωρεάν, οι πάροχοι μικροπιστώσεων οφείλουν να καταβάλουν προμήθεια αν εκταμιεύσουν λιγότερο από το 90 % του συμφωνηθέντος όγκου των μικροδανείων. Δημιουργηθέντες όγκοι μικροδανείων και αριθμός δικαιούχων Έως τον Μάρτιο του 2012, μικροπιστώσεις συνολικού όγκου 26,8 εκατ. ευρώ (17,8 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο των εγγυήσεων και 9,1 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο των χρηματοδοτούμενων μέσων) παρήχθησαν από παρόχους μικροπιστώσεων στις ακόλουθες χώρες: BG, ES, LT, NL, PL και RO 10. Ο όγκος αυτός αντιστοιχεί στο 15,72% του όγκου που αναμένεται να επιτευχθεί στο πλαίσιο των 18 συμφωνιών που υπογράφηκαν έως τον Μάρτιο του Όσον αφορά τον αριθμό των μικροπιστώσεων, έως τον Μάρτιο του 2012 οι εν λόγω πάροχοι μικροπιστώσεων είχαν εκταμιεύσει μικροδάνεια (1 834 στο πλαίσιο των εγγυήσεων και στο πλαίσιο των χρηματοδοτούμενων μέσων). Ο αριθμός αυτός ανέρχεται στο 17,8% του αναμενόμενου συνολικού αριθμού για τις 18 συμφωνίες. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΕΤΕ, τα τρέχοντα αριθμητικά στοιχεία συμφωνούν εν γένει με την τυπική μορφή δημιουργίας χαρτοφυλακίων μικροπιστώσεων με περίοδο καταχώρισης 2 έως 3 ετών μετά την υπογραφή κάθε σύμβασης. Τα πρότυπα εφαρμογής υποδεικνύουν συνήθως τη δημιουργία ενός μη γραμμικού χαρτοφυλακίου βραδύτερης έναρξης, που ακολουθείται από μεγαλύτερη αύξηση των όγκων. Μετά την υπογραφή της συμφωνίας, ο πάροχος μικροπιστώσεων πρέπει να προετοιμαστεί ώστε να αρχίσει να χορηγεί μικροδάνεια, ιδίως όταν δημιουργείται ένα νέο προϊόν μικροδανεισμού. Για παράδειγμα, πριν από την εκταμίευση του πρώτου μικροδανείου, ένας δημόσιος οργανισμός ενδέχεται να χρειαστεί να 10 Αυτά τα αριθμητικά στοιχεία αναφέρονται στα χαρτοφυλάκια μικροδανείων που δημιουργούνται από παρόχους μικροπιστώσεων χάρη στις μικροχρηματοδοτήσεις Progress. EL 11 EL

12 εφαρμόσει διαδικασία υποβολής προσφορών, προκειμένου να βρει τράπεζα με την οποία θα συνεργαστεί. Αυτό μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες. Οι εγγυήσεις έχουν συνήθως μια περίοδο διαθεσιμότητας δύο ετών, ενώ τα εξασφαλισμένα δάνεια περίοδο καταχώρισης δύο έως τριών ετών. Αυτό σημαίνει ότι μεταξύ 2013 και 2015 οι πάροχοι μικροπιστώσεων που έχουν υπογράψει μέχρι τότε συμφωνίες θα πρέπει να επιτύχουν τους στόχους τους όσον αφορά τους όγκους και τους αριθμούς των μικροδανείων Είδη τελικών δικαιούχων Οι πάροχοι μικροπιστώσεων που υποστηρίζονται από τις μικροχρηματοδοτήσεις Progress στοχεύουν σ ένα ευρύ φάσμα τελικών δικαιούχων. Ορισμένοι επικεντρώνονται στους αυτοαπασχολούμενους και/ή στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, γενικά, π.χ. η Banca Transilvania (RO), η Κεντρική Συνεργατική Τράπεζα (CY) με την υπηρεσία ατομικής επιχείρησης, ή η Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα (EL), η οποία επικεντρώνεται σε υφιστάμενες πολύ μικρές επιχειρήσεις με δυσκολία πρόσβασης στη χρηματοδότηση. Πολλοί πάροχοι μικροπιστώσεων επικεντρώνονται σε επιχειρηματίες στις αγροτικές περιοχές, με έμφαση στον γεωργικό τομέα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε χώρες όπου οι τράπεζες τείνουν να επικεντρώνονται στις μεγάλες πόλεις. Έτσι, η FAER και η Patria Credit καλύπτουν ένα σημαντικό κενό στη Ρουμανία, όπως και η Mikrofond στη Βουλγαρία. Η Inicjatywa Mikro (PL) επικεντρώνεται επίσης στους αυτοαπασχολούμενους, ιδίως στους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων. Διάφοροι πάροχοι μικροπιστώσεων στοχεύουν στην παροχή πρόσβασης στη χρηματοδότηση για νέες επιχειρήσεις, τομέας που γενικά θεωρείται συγκριτικά υψηλού κινδύνου. Η FM Bank (PL) επικεντρώνεται στις επιχειρήσεις με διάρκεια λειτουργίας μικρότερη από 12 μήνες. Η Qredits (NL) διαθέτει χαρτοφυλάκιο εγγυημένο από τις μικροχρηματοδοτήσεις Progress το οποίο χρηματοδοτεί επιχειρηματικές εκκινήσεις. Η Volksbank Slovenia και η Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα (EL) επικεντρώνονται στις πολύ μικρές επιχειρήσεις με διάρκεια λειτουργίας μικρότερη από τρία έτη. Η Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα επικεντρώνεται επίσης στους νέους δανειολήπτες, οι οποίοι δεν μπορούν να παράσχουν επαρκείς εμπράγματες εγγυήσεις. Τέλος, ορισμένοι μεσάζοντες των μικροχρηματοδοτήσεων Progress επικεντρώνονται στις ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες, όπως οι νέοι και οι γυναίκες [ICREF (ES)]. Η JOBS MFI (BG) παρέχει μικροδάνεια και μικροδιευκολύνσεις στους ανέργους ή στα άτομα που αναζητούν εργασία και που επιθυμούν να ιδρύσουν δική τους επιχείρηση, η microstart (BE) έχει κυρίως πελάτες που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, ενώ η Siauliu Bankas (LT) έχει θέσει ως στόχο τη χρηματοδότηση τουλάχιστον του 50 % των γυναικών επιχειρηματιών και των πολύ μικρών επιχειρήσεων που είτε απασχολούν κατά πλειονότητα γυναίκες είτε ανήκουν αποκλειστικά σε γυναίκες. Η Millennium Bank (PT) έχει, ως μέρος του χαρτοφυλακίου της, καθιερώσει συνεργασία με μια ένωση που υποστηρίζει άτομα που είναι θύματα κοινωνικού αποκλεισμού, όπως οι άστεγοι ή οι πρώην τοξικομανείς και οι Ρομ. Η Créasol (FR) επικεντρώνεται στους ανέργους, οι οποίοι συχνά προέρχονται από οικογένειες EL 12 EL

13 μεταναστών, και οι οποίοι επιθυμούν να ιδρύσουν επιχείρηση ή να αναπτύξουν την επιχείρησή τους, αλλά έχουν απορριφθεί από τράπεζα της περιοχής τους Κοινωνικός και εργασιακός αντίκτυπος των μικροχρηματοδοτήσεων Progress Το ΕΤΕ υποβάλλει στην Επιτροπή εκθέσεις σχετικά με τον κοινωνικό και εργασιακό αντίκτυπο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress βάσει των πληροφοριών που παρέχονται από τους παρόχους μικροπιστώσεων που υποστηρίζονται από τον μηχανισμό. Αυτό το είδος υποβολής εκθέσεων κοινωνικού αντικτύπου δεν είναι συνήθης πρακτική της εσωτερικής αγοράς και, ως εκ τούτου, απαιτούνταν ορισμένες προσαρμογές των εσωτερικών διαδικασιών και συστημάτων, έτσι ώστε οι πάροχοι μικροπιστώσεων να μπορούν να υποβάλλουν εκθέσεις στο ΕΤΕ. Η υποβολή κοινωνικών εκθέσεων απαιτείται επί του παρόντος μόνο σε ετήσια βάση, με προθεσμία την 30ή Σεπτεμβρίου. Έως την εν λόγω ημερομηνία το 2011, μόνο πέντε πάροχοι μικροπιστώσεων είχαν αρχίσει να δανειοδοτούν στο πλαίσιο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress, αλλά τα στοιχεία σχετικά με ορισμένες πτυχές είναι διαθέσιμα μόνο από δύο παρόχους μικροπιστώσεων. Το γεγονός ότι ήταν η πρώτη φορά που πραγματοποιείται η υποβολή τέτοιων εκθέσεων εξηγεί ορισμένα από τα προβλήματα. Τα στοιχεία σχετικά με την απασχόληση και τον κοινωνικό αντίκτυπο μπορούν, επομένως, να θεωρηθούν αντιπροσωπευτικά. Επίσης, είναι πολύ νωρίς για στοιχεία σχετικά με τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων που έχουν λάβει υποστήριξη. Δημιουργία απασχόλησης και επιχειρηματικότητας Τα αποτελέσματα δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας στο πλαίσιο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress μπορούν να μετρηθούν με τον αριθμό των ανέργων και των αέργων που ίδρυσαν επιχείρηση με τη βοήθεια μικροδανείων. Βάσει των στοιχείων που έδωσαν η microstart (BE) και η Mikrofond (BG), αυτό ίσχυε για το 27,46 % των πελατών. Επιπλέον, ανεπίσημα στοιχεία δείχνουν ότι ορισμένοι από εκείνους που είχαν κατά το παρελθόν εργαστεί, εργάζονταν με μερική απασχόληση. Για ορισμένες από τις πολύ μικρές επιχειρήσεις που λειτουργούσαν ήδη τη χρονική στιγμή που χορηγήθηκε το μικρο, τα στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν το 60 % των επιχειρήσεων που υποστηρίχθηκαν έχουν διάρκεια λειτουργίας μικρότερη από ένα έτος. Ως εκ τούτου, ανήκουν στην ομάδα των δανειοληπτών που θεωρούνται «υψηλού κινδύνου». Περισσότερες από το ένα τρίτο των επιχειρήσεων που υποστηρίχθηκαν έχουν διάρκεια λειτουργίας μικρότερη από έξι μήνες. Πίνακας 2: Ιστορικό των επιχειρήσεων που υποστηρίχθηκαν από μεσάζοντες μικροχρηματοδοτήσεων Progress (στοιχεία Σεπτεμβρίου 2011) Έως δύο έτη Έως ένα έτος Έως έξι μήνες FM Bank 100 % 94,39 % 58,88 % Mikrofond 40,93 % 30,38 % 13,50 % microstart 90,74 % 85,19 % 79,63 % Patria Credit 90,21 % 79,02 % 73,43 % Qredits 75,42 % 55,87 % 24,39 % Σύνολο 73,01 % 58,63 % 34,69 % EL 13 EL

14 Σχέσεις με μειονεκτούσες ομάδες-στόχους Τα άτομα με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο είναι πιθανότερο να συμμετάσχουν σε επιχειρηματική δραστηριότητα από ό,τι τα άτομα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο 11. Εντούτοις, τα στοιχεία που υπέβαλαν η microstart και η Mikrofond σχετικά με το μορφωτικό επίπεδο των πελατών τους δείχνουν ότι περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των μικροδανειοληπτών που χρηματοδοτήθηκαν είτε είχαν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (71%) είτε είχαν ολοκληρώσει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση (5%) μόνο. Αυτό καταδεικνύει ότι οι μεσάζοντες αυτοί εξυπηρετούν επίσης άτομα που βρίσκονται σε πιο ευάλωτη θέση στην αγορά εργασίας. Όσον αφορά το μειονέκτημα της ηλικίας, περίπου το 5 % των μικροδανειοληπτών ήταν κάτω των 25 ετών και το 13 % ήταν μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 54 ετών). Ωστόσο, η ηλικιακή ομάδα μεταξύ 25 και 54 ετών δεν είναι ομοιογενής. Η μέτρηση της εκπροσώπησης μεταξύ των τελικών δικαιούχων της ηλικιακής ομάδας μεταξύ 25 και 30 ετών θα μπορούσε να διαφωτίσει περισσότερο την κατάσταση του δυναμικού των μικροχρηματοδοτήσεων Progress ώστε να βοηθηθούν οι νέοι να βρουν μια θέση εργασίας. Περίπου το 10 % των εργαζομένων στις πολύ μικρές επιχειρήσεις που χρηματοδοτήθηκαν ήταν νέοι ηλικίας κάτω των 25 ετών και το 12 % ήταν άτομα ηλικίας άνω των 55 ετών. Τα αριθμητικά στοιχεία ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό όσον αφορά το φύλο. Ενώ η Mikrofond, η οποία δραστηριοπείται κυρίως στις αγροτικές περιοχές της Βουλγαρίας, έχει μόνο κατά 28 % πελάτες γυναίκες, (ποσοστό μικρότερο από τον εθνικό μέσο όρο των γυναικών επιχειρηματιών που είναι 31 % 12 ), οι περισσότεροι πελάτες της microstart, που εδρεύει στις Βρυξέλλες, είναι γυναίκες (54 %). Το εν λόγω αριθμητικό στοιχείο είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από τον εθνικό μέσο όρο των γυναικών επιχειρηματιών που είναι 29 %. Όσον αφορά τις υπόλοιπες μειονεκτούσες ομάδες, έως τον Σεπτέμβριο του 2011, οι δύο πάροχοι μικροπιστώσεων που υπέβαλαν έκθεση σχετικά με τον εν λόγω δείκτη δεν χρηματοδότησαν κανέναν επιχειρηματία με ειδικές ανάγκες. Ωστόσο, η Mikrofond αναφέρει ότι το 18,8 % των πελατών της ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες πιθανόν των κοινοτήτων Ρομ στις αγροτικές περιοχές στις οποίες δραστηριοποιείται. Πολλοί από τους πελάτες της microstart προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, το δε 93 % από αυτούς έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό. Τα υποδείγματα θα πρέπει να αναπροσαρμοσθούν ώστε να εκφραστεί η κατάσταση αυτή στην επίσημη υποβολή εκθέσεων. Με βάση τις πληροφορίες που δόθηκαν από τέσσερις παρόχους μικροπιστώσεων, το 1 % περίπου των εργαζομένων στις πολύ μικρές επιχειρήσεις που χρηματοδοτήθηκαν είναι άτομα με ειδικές ανάγκες, ενώ το 8 % ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες. Λόγω του μικρού μεγέθους του δείγματος, είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με τον κοινωνικό και τον εργασιακό αντίκτυπο των Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 283, Επιχειρηματικότητα στην ΕΕ και πέραν αυτής. Έρευνα στην ΕΕ, τις χώρες της ΕΖΕΣ, την Κροατία, την Τουρκία, τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και την Κίνα, Μάιος Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών 2010, COM(2009) 694 τελικό. EL 14 EL

15 μικροχρηματοδοτήσεων Progress. Ωστόσο, οι ομάδες-στόχοι που αναφέρθηκαν από τους παρόχους μικροπιστώσεων και οι πρώτες ενδείξεις όσον αφορά τον πραγματικό αντίκτυπο υποδηλώνουν ότι οι μικροχρηματοδοτήσεις Progress βοηθούν στη δημιουργία θέσεων εργασίας και εξυπηρετούν τις μειονεκτούσες ομάδες, σύμφωνα με τον πολιτικό στόχο της προώθησης της χρηματοοικονομικής ένταξης. Τομεακή και γεωγραφική κατανομή των επιχειρήσεων Οι 1079 μικροδανειολήπτες που χρηματοδοτήθηκαν από τους πέντε παρόχους μικροπιστώσεων έως τον Σεπτέμβριο του 2011 δραστηριοποιούνται σε ευρύ φάσμα τομέων. Ο επικρατέστερος τομέας είναι το εμπόριο, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύει το 28,5 % των πολύ μικρών επιχειρήσεων που χρηματοδοτήθηκαν, και ακολουθεί ο γεωργικός τομέας, ο οποίος αντιπροσωπεύει το 20 %. Κατανομή χρηματοδοτούμενων μικροεπιχειρήσεων κατά τομέα Γεωργία 9% 4% 7% 6% 20% 3% Μεταποίηση Κατασκευές Εμπόριο Μεταφορές και αποθήκευση 4% 6% 6% Υηρεσίες παροχής καταλύματος και εστίασης Πληροφορίες και επικοινωνία 7% 28% Διοικητικές υπηρεσίες και υπηρεσίες υποστήριξης Εκπαίδευση, υγεία και κοινωνική μέριμνα Άλλες υπηρεσίες Άλλα Το υψηλό ποσοστό των πολύ μικρών επιχειρήσεων στον γεωργικό τομέα μπορεί να εξηγηθεί από την παρουσία της Patria Credit και της Mikrofond στο δείγμα, οι οποίες επικεντρώνονται στις αγροτικές περιοχές στη Ρουμανία και στη Βουλγαρία. 4. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΜΕ ΑΛΛΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ Συνήθως, ένας πάροχος μικροπιστώσεων χρειάζεται χρηματοδότηση για να συγκροτήσει το χαρτοφυλάκιο των μικροδανείων που χορηγεί και μέσα επιμερισμού των κινδύνων για να μειώσει τους κινδύνους του χαρτοφυλακίου. Χρειάζεται επίσης κεφάλαια εκκίνησης και μη οικονομική τεχνική βοήθεια για να δημιουργήσει η να βελτιώσει τη θεσμική του επάρκεια. EL 15 EL

16 Κατά τα τελευταία έτη, διάφορα στοιχεία μικροχρηματοδοτικής στήριξης παρασχέθηκαν στο πλαίσιο μιας σειράς συμπληρωματικών μέσων της ΕΕ: Οι μικροχρηματοδοτήσεις Progress καλύπτουν ένα σημαντικό κενό στις χρηματοδοτήσεις χαρτοφυλακίου. Εγγυήσεις για χαρτοφυλάκια μικροπιστώσεων είναι ήδη διαθέσιμες στο πλαίσιο του προγράμματος ανταγωνιστικότητας και καινοτομίας (ΠΑΚ). Σήμερα, οι εγγυήσεις του ΠΑΚ και οι εγγυήσεις των μικροχρηματοδοτήσεων Progress είναι συμπληρωματικές. Κατ αρχήν, οι εγγυήσεις μικροπιστώσεων εκδίδονται βάσει του ΠΑΚ μόνο όταν δεν είναι δυνατόν να συναφθεί σύμβαση στο πλαίσιο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress λόγω της γεωγραφίας του στόχου (τρίτες χώρες), του μεγέθους ποσού ή του καθαρά εμπορικού χαρακτήρα του χαρτοφυλακίου. Το ΕΤΕ έχει εκδώσει σχετικές κατευθυντήριες γραμμές στον δικτυακό του τόπο ώστε να βοηθήσει τους παρόχους μικροπιστώσεων όσον αφορά τη διαχείριση της διαδικασίας υποβολής αιτήσεων. Περιορισμένη αρχική χρηματοδότηση, για να βοηθηθούν οι πάροχοι μικροχρηματοδοτήσεων να αναπτύξουν την επάρκεια τους, χορηγήθηκε από την προπαρασκευαστική δράση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EPPA), έτσι ώστε να προωθηθεί η ανάπτυξη των παρόχων μικροχρηματοδοτήσεων της ΕΕ. Η MicroStart και η Qredits επωφελήθηκαν από συμπληρωματική υποστήριξη στο πλαίσιο τόσο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress όσο και της EPPA. Δεδομένου ότι η EPPA ήταν μια πιλοτική δράση, δεν υπάρχει πλέον διαθέσιμη αρχική χρηματοδότηση για την τρέχουσα οικονομική περίοδο. Ωστόσο, η επιτυχία της πρωτοβουλίας οδήγησε την Επιτροπή στο να συμπεριλάβει ένα στοιχείο δημιουργίας επάρκειας στο μέσο μικροχρηματοδοτικής στήριξης που πρότεινε στο πλαίσιο του προγράμματος για την κοινωνική αλλαγή και την καινοτομία (βλ. επίσης τμήμα 5). Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας JASMINE, η οποία αποβλέπει στη βελτίωση της επάρκειας των παρόχων μικροπιστώσεων σε διάφορους τομείς, όπως η θεσμική διακυβέρνηση, τα συστήματα πληροφόρησης, τα πρότυπα υποβολής εκθέσεων και η διαχείριση του κινδύνου, οι πάροχοι μικροπιστώσεων μπορούν να λάβουν αξιολόγηση και/ή βαθμολόγηση της οργάνωσής τους, μαζί με την παροχή συμβουλών και κατάρτισης για την αντιμετώπιση των αδυναμιών τους που θα εντοπισθούν. Η πρωτοβουλία JASMINE συμβάλλει στην προετοιμασία των παρόχων μικροπιστώσεων ώστε να είναι επιλέξιμοι για περαιτέρω στήριξη. Ορισμένοι δικαιούχοι της πρωτοβουλίας JASMINE υπέβαλαν με επιτυχία αιτήσεις για μικροχρηματοδοτήσεις Progress, π.χ. οι JOBS MFI (BG), Mikrofond (BG), Créasol (FR), Qredits (NL), Patria Credit (RO) και FAER (RO). Αντιστρόφως, ορισμένοι μεσάζοντες μικροχρηματοδοτήσεων Progress (π.χ. οι Qredits και microstart) υπέβαλαν σε μεταγενέστερο στάδιο αιτήσεις στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας JASMINE. Αυτό αποδεικνύει τον συμπληρωματικό χαρακτήρα των δύο πρωτοβουλιών Το προτεινόμενο διάδοχο μέσο για τη στήριξη των μικροχρηματοδοτήσεων βάσει του PSCI (βλ. τμήμα 5) θα απαιτήσει από τους παρόχους μικροπιστώσεων να εφαρμόζουν υψηλά πρότυπα ποιότητας σύμφωνα με τις αρχές του «ευρωπαϊκού κώδικα δεοντολογίας για την παροχή μικροπιστώσεων». EL 16 EL

17 Οι μικροχρηματοδοτήσεις Progress συμπληρώνουν επίσης τη δράση των διαρθρωτικών ταμείων. Ορισμένα κράτη μέλη χρησιμοποιούν το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο για τη χρηματοδότηση υπηρεσιών για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, όπως η παροχή συμβουλών ή η κατάρτιση για τις νέες επιχειρήσεις. Οι υπηρεσίες αυτές είναι γνωστό ότι αυξάνουν τα ποσοστά επιβίωσης των νέων επιχειρήσεων, μολονότι είναι δαπανηρές για τους παρόχους μικροπιστώσεων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πάροχοι μικροπιστώσεων που υποστηρίζονται στο πλαίσιο των μικροχρηματοδοτήσεων Progress πρέπει να συνεργάζονται με οργανισμούς που παρέχουν αυτές τις υπηρεσίες, και ιδίως με εκείνους που χρηματοδοτούνται από το ΕΚΤ. Η Επιτροπή διευκολύνει την αμοιβαία μάθηση σ αυτόν τον τομέα μέσω της χρηματοδότησης της κοινότητας πρακτικής για την επιχειρηματικότητα χωρίς αποκλεισμούς (COPIE). Αυτό το δίκτυο των διαχειριστικών αρχών του ΕΚΤ έχει αναπτύξει σειρά εργαλείων που καλύπτουν τον σχεδιασμό δράσεων, τη διαχείριση της ποιότητας, την εκπαίδευση σχετικά με την επιχειρηματικότητα, την πρόσβαση σε χρηματοδότηση και την ολοκληρωμένη επιχειρηματική στήριξη. Τα μέσα αυτά έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τους φορείς χάραξης πολιτικής να βελτιώσουν τα συστήματα στήριξης, έτσι ώστε η επιχειρηματικότητα να καταστεί βιώσιμη επιλογή για όλα τα μέλη της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των μειονεκτουσών ομάδων. Τα μέσα είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο 14. Ορισμένα κράτη μέλη και περιφέρειες χρησιμοποιούν μέρος των πιστώσεών τους στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων για να βελτιώσουν την πρόσβαση των πολύ μικρών επιχειρηματιών στη χρηματοδότηση, άμεσα ή μέσω ταμείων χαρτοφυλακίου, καθώς και μέσω της πρωτοβουλίας JEREMIE. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Μολονότι οι μικροχρηματοδοτήσεις Progress είναι σε πλήρη λειτουργία για λίγο περισσότερο από ένα έτος, μπορούν ήδη να εξαχθούν ορισμένα θετικά συμπεράσματα. Οι 18 συμφωνίες που υπογράφηκαν αποδεικνύουν ότι οι μικροχρηματοδοτήσεις Progress εξυπηρετούν τις ανάγκες ευρέος φάσματος παρόχων μικροπιστώσεων σε ολόκληρη την ΕΕ. Αναμένεται ότι έως τα τέλη του 2012 θα συναφθούν περαιτέρω συμφωνίες με παρόχους μικροπιστώσεων στην Αυστρία, το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι εκθέσεις των παρόχων μικροπιστώσεων καταδεικνύουν ότι υπήρξε θετικός αντίκτυπος όσον αφορά την απασχόληση και την κοινωνική ένταξη. Η Επιτροπή θα διερευνήσει από κοινού με το ΕΤΕ τρόπους βελτίωσης του πλαισίου αναφοράς του κοινωνικού αντικτύπου. Για την επόμενη δημοσιονομική περίοδο , η Επιτροπή έχει προτείνει να συνεχιστεί η στήριξη της μικροχρηματοδοτικής ανάπτυξης σε ολόκληρη την ΕΕ στο πλαίσιο του προγράμματος για την κοινωνική αλλαγή και την καινοτομία (PSCI) 15. Αυτή θα μπορούσε να βασιστεί στο επιτυχημένο πρότυπο μεσαζόντων, προσφέροντας ένα ομοίως ευρύ φάσμα προϊόντων, διατηρώντας βέλτιστες πρακτικές COM(2011) 609 τελικό. EL 17 EL

18 και ενεργώντας με πρωτοποριακό τρόπο υπέρ της χρηματοοικονομικής ένταξης, μέσω της ενίσχυσης των υποεξυπηρετούμενων τμημάτων της αγοράς. Μια από τις επικρίσεις που διατυπώθηκαν σχετικά με την τρέχουσα δημοσιονομική περίοδο είναι ότι η μικροχρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ είναι διασκορπισμένη μεταξύ διαφόρων χωριστών, μολονότι συμπληρωματικών, προγραμμάτων. Το προτεινόμενο PSCI επιχειρεί να δημιουργήσει ένα ενιαίο πλαίσιο εξυπηρέτησης της μικροχρηματοδοτικής στήριξης. Επίσης, θα καταστήσει τη χρηματοδότηση διαθέσιμη στους παρόχους μικροπιστώσεων προκειμένου να ενισχύσει την επάρκειά τους, με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας EPPA, και θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση τεχνικής βοήθειας στους παρόχους μικροπιστώσεων. Η χρηματοδότηση μικροχρηματοδοτικών συστημάτων, δράσεων ανάπτυξης επάρκειας και υπηρεσιών επιχειρηματικής υποστήριξης θα εξακολουθήσει να είναι δυνατή σε ολόκληρη την ΕΕ μέσω των διαρθρωτικών ταμείων (του ΕΤΠΑ και του ΕΚΤ), με επιμερισμένη διαχείριση μεταξύ της Επιτροπής και των αρχών των κρατών μελών. EL 18 EL