ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ «ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ»

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ «ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» «Διερεύνηση της αγοράς και των προοπτικών του διεθνούς εμπορίου των ελληνικών φρούτων - Η περίπτωση των πυρηνόκαρπων» ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Αγγέλκου Αλεξάνδρα ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Τσακιρίδου Ευθυμία ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2012

2 ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Τσακιρίδου Ευθυμία, Επίκουρη Καθηγήτρια Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ. (Επιβλέπουσα) Μάττας Κωνσταντίνος, Καθηγητής Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ. Σέμος Αναστάσιος, Καθηγητής Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ

3 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Με την ολοκλήρωση της παρούσας διατριβής θα ήθελα αρχικά να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες στην Επ. καθηγήτρια κα Τσακιρίδου Ευθυμία, η όποια ανέλαβε την ευθύνη της επίβλεψης μου, για την συνεχή επιστημονική καθοδήγηση, την ενθάρρυνση και τις πολύτιμες συμβουλές της σε όλα τα στάδια της εργασίας μου. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τα μέλη της τριμελούς επιτροπής, καθηγητή Κ. Μάττα και καθηγητή Α. Σέμο, για τις παρατηρήσεις και διορθώσεις τους που συνέβαλλαν στην βελτίωση της μεταπτυχιακής διατριβής μου. Αισθάνομαι ευγνώμων στο Α.Π.Θ. και στο κληροδότημα Κων. Λαζαρίδη για την οικονομική ενίσχυση που μου παρείχε προκειμένου να φέρω εις πέρας την παρούσα έρευνα. Θα ήταν παράληψη μου να μην αναφερθώ στον Σύλλογο Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος, στην συνεισφορά και βοήθεια των μελών, και ιδιαίτερα στην Κεχαγιά Μ. και στον Τσαγκαράκη Μ. Τέλος, οφείλω να εκφράσω την απέραντη ευγνωμοσύνη στους γονείς μου, Αθανάσιο και Αφροδίτη, για την οικονομική και ηθική συμπαράσταση σε όλη την διάρκεια της μεταπτυχιακής διατριβής μου. Θεσσαλονίκη 2012 Αγγέλκου Αλεξάνδρα - 3 -

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία γίνεται μια προσπάθεια διερεύνησης της αγοράς και των προοπτικών του διεθνούς εμπορίου των ελληνικών φρούτων και πιο συγκεκριμένα θα αναφερθούμε στην περίπτωση των πυρηνόκαρπων. Η εργασία περιλαμβάνει γενικά στοιχεία για τα πυρηνόκαρπα (ροδάκινα, βερίκοκα και κεράσια), στατιστικά στοιχεία παραγωγής, εισαγωγών και εξαγωγών. Επίσης γίνεται μια αναφορά στην πολιτική που ακολουθείται από την Ε.Ε. και στην πορεία και τις μεταρρυθμίσεις της Κ.Α.Π. Επιπλέον, εξετάζεται η θέση των πυρηνόκαρπων στην εθνική και την παγκόσμια οικονομία, όπως τα στατιστικά και οικονομικά στοιχεία τους, η κατανομή και η εξέλιξη της παραγωγής τους στην Ελλάδα και στις επί μέρους χώρες της Ευρώπης, το διεθνές εμπόριό τους, οι προοπτικές και ο ανταγωνισμός των αγορών, κ.λπ. Τέλος, εκτιμώνται οι δείκτες εξαγωγών και εξωτερικού εμπορίου και εξάγονται, συγκρίνονται και σχολιάζονται τα αποτελέσματα. ABSTRACT This research paper is an effort to investigate the market and the prospects of international trade of Greek fruits and more specifically the case of stone fruits. The research includes general information on stone fruits (peaches, apricots and cherries), statistical data on production, imports and exports. Also there is a reference to the policy followed by the EU and to the process and reform of CAP. Additionally, is examined the position of the stone fruits to national and global economy, such as, their statistical and economical data, their distribution and evolution of production in Greece and in individual European countries, the international trade, the prospects and the competition markets, etc. Finally, are estimated the indices of exports and external trade and estimated, compared and discussed the results

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Α. Καθορισμός του προβλήματος Οι εξαγωγές και η οικονομική κρίση 13 Β. Αντικειμενικοί στόχοι της έρευνας 14 Γ. Διάρθρωση και δομή της μελέτης 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΤΩΝ ΠΥΡΗΝΟΚΑΡΠΩΝ ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 1.1 Ροδακινιά Ποικιλίες Ροδακινιάς Στοιχεία Παραγωγής Παραγωγή στην Ευρώπη Παγκόσμια Παραγωγή Εξαγωγές Ροδάκινων Εισαγωγές Ροδάκινων Βερικοκιά Ποικιλίες Βερικοκιάς Στοιχεία Παραγωγής Εξαγωγές Βερικοκιάς Εισαγωγές Βερικοκιάς Κερασιά Ποικιλίες Κερασιάς Στοιχεία Παραγωγής Εξαγωγές Κερασιών Εισαγωγές Κερασιών

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Η ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 2.1 Εισαγωγή Ο Στόχοι της ΚΑΠ Σύντομο Ιστορικό Η Ριζική Αναθεώρηση του Η Δημοσιονομική Πτυχή της ΚΑΠ Το Μέλλον της ΚΑΠ Προς το Προοπτικές για Κοινοτική Γεωργία Ελληνική Γεωργία και ΚΑΠ 46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΕΣ ΧΩΡΕΣ 3.1 Γενική απεικόνιση Γενική αναφορά στις συνολικές και στις γεωργικές εξαγωγές της χώρας Παγκόσμια παραγωγή πυρηνόκαρπων και η θέση της αντίστοιχης ελληνικής παραγωγής Παγκόσμιες εξαγωγές πυρηνόκαρπων και η θέση των αντίστοιχων ελληνικών εξαγωγών Πυρηνόκαρπα Ροδάκινα Βερίκοκα Κεράσια Παγκόσμιες εισαγωγές πυρηνόκαρπων και η θέση των αντίστοιχων ελληνικών εισαγωγών Ροδάκινα Βερίκοκα Κεράσια

7 3.6 Προοπτικές αγοράς και εμπορίου Δευτερογενής Έρευνα Αγοράς για τα Ροδάκινα Δευτερογενής Έρευνα Αγοράς για τα Βερίκοκα Δευτερογενής Έρευνα Αγοράς για τα Κεράσια 74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ 4.1 Δείκτης Κάλυψης Εισαγωγών Ροδάκινα Βερίκοκα Κεράσια Δείκτης Εισαγωγικής Διείσδυσης Ροδάκινα Βερίκοκα Κεράσια Δείκτης Συγκριτικού Πλεονεκτήματος (Balassa) Ροδάκινα Βερίκοκα Κεράσια Δείκτης Συγκριτικών Εξαγωγικών Επιδόσεων (CEP) Ροδάκινα Βερίκοκα Κεράσια 91 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ, ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 6.1Ανακεφαλαίωση Συμπεράσματα Προτάσεις Επίλογος

8 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Α. Ελληνική 98 Β. Ξενόγλωσση 100 Γ. Ηλεκτρονικές Πηγές 102 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

9 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ Σελ. Διάγραμμα 1.1 : Οι πρώτες 5 χώρες στην παραγωγή ροδάκινων για το Διάγραμμα 1.2 : Παγκόσμιες εξαγωγές ροδάκινων τη χρονική περίοδο Διάγραμμα 1.3 : Οι πρώτες 5 χώρες στη λίστα με τις μεγαλύτερες σε αξία εξαγωγές ροδάκινων τα έτη Διάγραμμα 1.4 : Οι πρώτες 5 χώρες σε παραγωγή βερίκοκων για το Διάγραμμα 1.5 : Παγκόσμιες εξαγωγές βερίκοκων τη χρονική περίοδο Διάγραμμα 1.6 : Οι πρώτες 5 χώρες στη λίστα με τις μεγαλύτερες σε αξία εισαγωγές βερίκοκων τα έτη Διάγραμμα 1.7 : Οι πρώτες 5 χώρες σε παραγωγή κερασιών για το Διάγραμμα 1.8 : Παγκόσμιες εξαγωγές κερασιών τη χρονική περίοδο Διάγραμμα 1.9 : Οι πρώτες 5 χώρες στη λίστα με τις μεγαλύτερες σε αξία εισαγωγές κερασιών τα έτη Διάγραμμα 3.1 Διαχρονική απεικόνιση πορείας ελληνικών εξαγωγών (σε αξία ευρώ) 49 Διάγραμμα 3.2 : Εξέλιξη της παραγωγής ροδάκινων Ελλάδας, Ισπανίας, Γαλλίας, Ιταλίας 54 Διάγραμμα 3.3 : Εξέλιξη της παραγωγής βερίκοκων Ελλάδας, Ισπανίας, Γαλλίας, Ιταλίας 55 Διάγραμμα 3.4 : Εξέλιξη της παραγωγής κερασιών Ελλάδας, Ισπανίας, Γαλλίας, Ιταλίας 55 Διάγραμμα 3.5 : Μερίδιο Εξαγωγών για τα πυρηνόκαρπα των πρώτων 7 χωρών σε παγκόσμιο επίπεδο την χρονική περίοδο Διάγραμμα 3.6 : Μερίδιο Εξαγωγών για τα ροδάκινα των πρώτων 6 χωρών σε παγκόσμιο επίπεδο την χρονική περίοδο Διάγραμμα 3.7 : Εξέλιξη των εξαγωγών των ροδάκινων για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Διάγραμμα 3.8 : Μερίδιο Εξαγωγών για τα βερίκοκα των πρώτων 7 χωρών σε παγκόσμιο επίπεδο την χρονική περίοδο

10 Διάγραμμα 3.9 : Εξέλιξη των εξαγωγών των βερίκοκων για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Διάγραμμα 3.10 : Μερίδιο Εξαγωγών για τα κεράσια των πρώτων 7 χωρών σε παγκόσμιο επίπεδο την χρονική περίοδο Διάγραμμα 3.11 : Εξέλιξη των εξαγωγών των κερασιών για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Διάγραμμα 3.12 : Εξέλιξη των εισαγωγών των ροδάκινων για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Διάγραμμα 3.13 : Εξέλιξη των εισαγωγών των βερίκοκων για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Διάγραμμα 3.14 : Εξέλιξη των εισαγωγών των κερασιών για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Διάγραμμα 4.1 : Δείκτης κάλυψης εισαγωγών Ελλάδας, Ισπανίας, Γαλλίας, Ιταλίας κατά τα έτη για τα πυρηνόκαρπα 80 Διάγραμμα 4.2 : Δείκτης Εισαγωγικής Διείσδυσης Ελλάδας, Ισπανίας, Γαλλίας, Ιταλίας κατά τα έτη για τα πυρηνόκαρπα 83 Διάγραμμα 4.3 : Δείκτης Συγκριτικού Πλεονεκτήματος της Ελλάδας με, Ισπανία, Γάλλια, Ιταλία κατά τα έτη για τα πυρηνόκαρπα 86 Διάγραμμα 4.4 : Δείκτης Συγκριτικών Εξαγωγικών Επιδόσεων της Ελλάδας, Ισπανίας, Γαλλίας, Ιταλίας κατά τα έτη για τα πυρηνόκαρπα. 92 ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας2.1:Ανώτατα όρια Ενιαίων Ενισχύσεων για κάθε κράτος μέλος 38 Πίνακας2.2:Ανώτατα όρια Ενιαίων Ενισχύσεων για κάθε νέες χώρες μέλη 39 Πίνακας 3.1:Εξαγωγική επίδοση ΕΕ-15 (εξαγωγές% ΑΕΠ) 50 Πίνακας 3.2:Ελληνικό εξωτερικό εμπόριο για την περίοδο Πίνακας 3.3:Ελληνικό Εξωτερικό Εμπόριο ως %ΑΕΠ για την περίοδο Πίνακας 3.4 : Εξελίξεις εξωτερικού εμπορίου των ελληνικών αγροτικών προϊόντων την περίοδο Πίνακας 3.5 :Ποσοστό συμμετοχής της Γεωργίας στο Α.Ε.Π. τη χρονική περίοδο

11 Πίνακας 3.6: : Εξέλιξη των εξαγωγών των ροδάκινων για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Πίνακας 3.7 : Εξέλιξη των εξαγωγών των βερίκοκων για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Πίνακας 3.8 : Εξέλιξη των εξαγωγών των κερασιών για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Πίνακας 3.9 : Εξέλιξη των εισαγωγών των ροδάκινων για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Πίνακας 3.10 : Εξέλιξη των εισαγωγών των βερίκοκων για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Πίνακας 3.11 : Εξέλιξη των εισαγωγών των κερασιών για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Πίνακας 3.12:Οι χώρες με την μεγαλύτερη δυναμική στις εισαγωγές ροδάκινων σε αξία 68 Πίνακας 3.13 : Λίστα με τις 10 αγορές που εξάγουν την παραγωγή των ροδάκινων οι Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα 69 Πίνακας 3.14 : Μακροοικονομική κατάσταση των χωρών με την μεγαλύτερη δυναμική στις εισαγωγές ροδάκινων 70 Πίνακας 3.15 : Βαθμός δυσκολίας διείσδυσης στην αγορά των χωρών με την μεγαλύτερη δυναμική στις εισαγωγές ροδάκινων 71 Πίνακας 3.16 : Οι χώρες με την μεγαλύτερη δυναμική στις εισαγωγές βερίκοκων σε αξία 72 Πίνακας 3.17 : Λίστα με τις 10 αγορές που εξάγουν την παραγωγή των βερίκοκων οι Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα 72 Πίνακας 3.18 : Μακροοικονομική κατάσταση των χωρών με την μεγαλύτερη δυναμική στις εισαγωγές βερίκοκων 73 Πίνακας 3.19 : Βαθμός δυσκολίας διείσδυσης στην αγορά των χωρών με την μεγαλύτερη δυναμική στις εισαγωγές βερίκοκων 74 Πίνακας 3.20 : Οι χώρες με την μεγαλύτερη δυναμική στις εισαγωγές κερασιών σε αξία 75 Πίνακας 3.21 : Λίστα με τις 10 αγορές που εξάγουν την παραγωγή των κερασιών οι Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα

12 Πίνακας 3.22 : Μακροοικονομική κατάσταση των χωρών με την μεγαλύτερη δυναμική στις εισαγωγές κερασιών 76 Πίνακας 3.23 : Βαθμός δυσκολίας διείσδυσης στην αγορά των χωρών με την μεγαλύτερη δυναμική στις εισαγωγές κερασιών 77 Πίνακας 4.1 : Δείκτης κάλυψης εισαγωγών Ελλάδας, Ισπανίας, Γαλλίας, Ιταλίας κατά τα έτη για τα ροδάκινα, βερίκοκα, κεράσια 79 Πίνακας 4.2:Δείκτης Εισαγωγικής Διείσδυσης Ελλάδας, Ισπανίας, Γαλλίας, Ιταλίας κατά τα έτη για τα ροδάκινα, βερίκοκα, κεράσια 81 Πίνακας 4.3 : Δείκτης Συγκριτικού Πλεονεκτήματος της Ελλάδας με Ισπανία, Γάλλια, Ιταλία τα έτη για τα ροδάκινα, βερίκοκα και κεράσια 86 Πίνακας 4.4 : Δείκτης Συγκριτικών Εξαγωγικών επιδόσεων στα ροδάκινα για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Πίνακας 4.5:Δείκτης Συγκριτικών Εξαγωγικών επιδόσεων στα βερίκοκα για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο Πίνακας 4.6:Δείκτης Συγκριτικών Εξαγωγικών επιδόσεων στα κεράσια για τις Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία την χρονική περίοδο

13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Α. Καθορισμός του προβλήματος - Οι εξαγωγές και η οικονομική κρίση. Η εξελισσόμενη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση επηρεάζει πρακτικώς όλες τις χώρες του κόσμου. Κυρίως όμως, τουλάχιστον ως προς τα μετρήσιμα χαρακτηριστικά της οικονομικής δραστηριότητας, οι συνέπειες θα είναι βαθύτερες στον ανεπτυγμένο κόσμο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πτώση ή η σοβαρή εξασθένιση της οικονομικής δραστηριότητας, που οδηγεί ήδη σε μείωση της εισαγωγικής ζήτησης και στον περιορισμό του διεθνούς εμπορίου, θα επιδράσει δυσμενώς στις ελληνικές εξαγωγές που κατά τα 2/3 περίπου κατευθύνονται στον ανεπτυγμένο κόσμο. Οι υφέσεις της οικονομικής δραστηριότητας στις τρεις τελευταίες δεκαετίες επηρέασαν την εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας και οδήγησαν τις εξαγωγικές εισπράξεις σε πτώση. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, οι επιδράσεις υπήρξαν πολύ έντονες. Οι κίνδυνοι σήμερα είναι μεγαλύτεροι. Γιατί, σε σχέση με το παρελθόν, η εξελισσόμενη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση παρουσιάζει δύο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Πρώτο είναι συγχρονισμένη στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία για πρώτη φορά ύστερα από έξη δεκαετίες. Δεύτερο, πρακτικώς επεκτείνεται, αν και με διαφορετική ένταση, λόγω της παγκοσμιοποίησης, σε όλο τον κόσμο. Αυτό σημαίνει ότι θα είναι βαθύτερη, καθολικότερη και κατά πάσα πιθανότητα μεγαλύτερης διάρκειας. Είναι γεγονός ότι η γεωργία μας, κατά την ένταξη της χώρας μας στην Ε.Ε. (Ευρωπαϊκή Ένωση), είχε θεωρηθεί ως ο κατ εξοχήν τομέας που επρόκειτο να ευνοηθεί από τις διανοιγόμενες τότε προοπτικές, ιδιαίτερα της αγοράς, γιατί φαινόταν ότι είχε τις προϋποθέσεις και τον παραγωγικό δυναμισμό να επεκταθεί και να ανταγωνιστεί τα ομοειδή προϊόντα των εταίρων της Ε.Ε. Ωστόσο, οι επιδράσεις του γεωργικού εξαγωγικού εμπορίου υπήρξαν μάλλον αρνητικές, όπως επισήμαναν οι Μάττας (1990), Σαπουνάς (1994), Μέργος (1998), και άλλοι, γιατί δεν ήταν ικανές να διορθώσουν το αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο λόγω αύξησης των εισαγωγών προϊόντων μεγάλης αξίας

14 Τα τελευταία δέκα χρόνια παρουσιάζεται μία μείωση όσον αφορά την παραγωγή αγροτικών προϊόντων και το φαινόμενο αυτό επηρεάζει αρνητικά το αγροτικό εισόδημα. Η χώρα μας η οποία είναι αμιγώς αγροτική χώρα ανέκαθεν είχε μια ισχυρή παράδοση στην εξαγωγή αγροτικών προϊόντων. Μέχρι το 1960 τα αγροτικά προϊόντα, όπως ο καπνός, το βαμβάκι κ.α. αποτελούσαν το 60-80% των εξαγωγών, ενώ μετά το 1990 το ποσοστό της εξαγωγής αγροτικών προϊόντων έφτασε το 30-32%. Στην εποχή της ανταγωνιστικότητας και της πληροφορίας, η χώρα μας όντας, χώρα αγροτική, πρέπει να μετέχει ενεργά και ανταγωνιστικά απέναντι στις άλλες παγκόσμιες αγορές. Η ελληνική δενδροκομία, δυστυχώς εδώ και χρόνια, αντιμετωπίζει ένα σοβαρό πρόβλημα και μπορούμε να πούμε πως είναι «ένας ασθενής που οφείλει να αναρρώσει». Β. Αντικειμενικοί στόχοι της έρευνας Αντικειμενικός σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση της αγοράς των πυρηνόκαρπων και των προοπτικών του διεθνούς εμπορίου. Συγκεκριμένα: H μελέτη της εξέλιξης διαχρονικά και της παραγωγής των πυρηνόκαρπων σε παγκόσμιο επίπεδο και σε επίπεδο χώρας. Η μελέτη της εξέλιξης διαχρονικά των εξαγωγών και των εισαγωγών των πυρηνόκαρπων Η διερεύνηση των αγορών που παρέχουν καλύτερη δυναμική για τον κλάδο των πυρηνόκαρπων και εντοπισμός νέων αγορών-στόχων Η σύγκριση των ελληνικών εξαγωγών πυρηνόκαρπων και της ανταγωνιστικότητάς τους με εκείνες των ανταγωνιστριών χωρών της Μεσογείου, με υπολογισμό των κατάλληλων δεικτών

15 Γ. Διάρθρωση και δομή της μελέτης Τα βασικά κεφάλαια της παρούσας μελέτης και η όλη δομή της έχει ως εξής : Πρώτον, περιγράφεται η διαχρονική εξέλιξης της παραγωγής των πυρηνόκαρπων, καθώς επίσης των εισαγωγών και εισαγωγών σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεύτερον, γίνεται μια ιστορική αναδρομή για την ακολουθούμενη πολιτική και το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο για τα αγροτικά προϊόντα, πιο συγκεκριμένα η Κ.Α.Π. της Ε.Ε. σε σχέση με αυτόν τον τομέα, η αναδιάρθρωση του 2003, η δημοσιονομική πτυχή της Κ.Α.Π. και οι επιδοτήσεις. Τρίτον, εξετάζεται η θέση των πυρηνόκαρπων στην εθνική και την παγκόσμια οικονομία, όπως τα στατιστικά και οικονομικά στοιχεία τους, η κατανομή και η εξέλιξη της παραγωγής τους στην Ελλάδα και στις επί μέρους χώρες της Ευρώπης, οι εξαγωγές και εισαγωγές τους, το διεθνές εμπόριό τους, οι προοπτικές και ο ανταγωνισμός των αγορών, κ.λπ. Τέταρτον, εκτιμώνται οι δείκτες εξαγωγών και εξωτερικού εμπορίου και εξάγονται, συγκρίνονται και σχολιάζονται τα αποτελέσματα, καθώς επίσης επιχειρούνται χρήσιμες ερμηνείες των αποτελεσμάτων αυτών. Πέμπτον, στο τέλος περιλαμβάνονται η ανακεφαλαίωση της μελέτης, τα συμπεράσματα της όλης έρευνας και προτάσεις προσαρμογής πολιτικής και θεσμών εξωτερικού εμπορίου των πυρηνόκαρπων

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΤΩΝ ΠΥΡΗΝΟΚΑΡΠΩΝ ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ. 1.1 ΡΟΔΑΚΙΝΙΑ Το λατινικό της όνομα είναι Prunus persica. Ανήκει στην οικογένεια Rosaceae και την υποοικογένεια prunoideae. Η ροδακινιά κατάγεται από την Κίνα, όπου απαντάται αυτοφυής και από εκεί διαδόθηκε στην Περσία, Μικρά Ασία και Ελλάδα. Στην χώρα µας η καλλιέργειά της υπολογίζεται ότι ξεκίνησε το π.χ. Πολύ λίγα οπωροφόρα είδη έχουν επεκταθεί τόσο γρήγορα και προσαρμοστεί σε τόσα πολλά κλιματικά περιβάλλοντα όσο η ροδακινιά. Η ευρύτητα της καλλιέργειας της ροδακινιάς και της μεταλλαγής της, της νεκταρινιάς (ή μηλοροδακινιάς) συνδέονται στενά µε την ποιότητα των καρπών τους που είναι από τους πιο εύγευστους, και την ευρεία χρησιμοποίηση τους στην παραγωγή σακχαρόπηκτων και κονσερβοποιημένων προϊόντων. Η ροδακινιά είναι δέντρο της εύκρατης ζώνης και η ανώτερη ποιότητα του επιτυγχάνεται σε περιοχές όπου οι καλοκαιρινές θερμοκρασίες είναι θερμές έως πολύ θερμές Στην Ελλάδα η ροδακινιά καλλιεργείται κυρίως στις περιφέρειες Μακεδονίας, Θεσσαλίας και Πελοποννήσου. Τα κυριότερα κέντρα είναι οι νομοί: Πέλλας, Ημαθίας, Πιερίας, Κοζάνης, Λάρισας, Μαγνησίας, Αχαΐας, Ηλείας, Ιωαννίνων, Τρικάλων, Κιλκίς και Φλώρινας ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΡΟΔΑΚΙΝΙΑΣ Οι ποικιλίες της ροδακινιάς διακρίνονται στις επιτραπέζιες και στις κονσερβοποιήσιµες (Συµπύρηνες) που καλλιεργούνται κυρίως για την παρασκευή κομπόστας. Η Ελλάδα είναι µια από τις κυριότερες χώρες παραγωγής ροδάκινων και νεκταρινιών στον κόσμο. Η συνεχής ανανέωση της καλλιέργειας µε νέες ποικιλίες και η εφαρμογή σύγχρονης τεχνικής στα σχήματα διαμόρφωσης, στο κλάδεμα καρποφορίας κ.α. βελτιώνουν διαχρονικά την ποιότητα, την ανταγωνιστικότητα και τη θέση του ελληνικού ροδάκινου στην παγκόσμια αγορά

17 Οι τρεις βασικές κατηγορίες ροδάκινων είναι α) τα επιτραπέζια ροδάκινα (Mayflower, Springtime, Cardinal, η Elbreta, η Hale κ.α.) β) τα ροδάκινα που προορίζονται για κονσερβοποίηση ( Adriatica, Tabana, Carson, Andross, Baby Gold 5 κ.α.) γ) µηλοροδάκινα ή νεκταρίνια (Anderson, Aurelio, Fairlane, Flavor Top, Red Diamond κ.α.). Διακρίνονται σε λευκόσαρκες και κιτρινόσαρκες ποικιλίες, (ανάλογα µε το χρώμα της σάρκας) καθώς και σε εκπύρηνες ή συµπύρηνες, ανάλογα µε το αν αποκολλάται εύκολα ή όχι η σάρκα από τον πυρήνα. Το κίτρινο και το πορτοκαλί χρώμα δεν φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία στα επιτραπέζια ροδάκινα. Στα κονσερβοποιήσιµα βιομηχανικά όμως, έχει ιδιαίτερη σημασία, δεδομένου ότι υπάρχουν δύο τύποι, αυτός της Καλιφόρνιας µε το κίτρινο-χρυσό χρωµατισµό και αυτός της Νοτίου Αφρικής µε το σκούρο βερικοκί χρώμα. Οι ασχολούμενοι µε τη διατροφή υποστηρίζουν ότι όσο πιο σκούρος ο χρωµατισµός ενός καρπού, τόσο μεγαλύτερη η διατροφική του αξία (πλουσιότερος σε καροτένια) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Η καλλιέργεια της ροδακινιάς, θεωρείται µια από τις σημαντικότερες της χώρας µας, μετά από εκείνη της ελιάς και των εσπεριδοειδών, η συνολική παραγωγή της οποίας ανέρχεται περί τους τόνους/έτος. Συµµετέχουν, τα επιτραπέζια µε ποσοστό 40 %, τα βιομηχανικά ροδάκινα ή συµπύρηνα µε ποσοστό 60% περίπου. Από τα επιτραπέζια, το 25%, αφορά ροδάκινα µε χνούδι και το 15% νεκταρίνια ή μηλοροδάκινα. Άλλες χώρες της Ευρώπης που παράγουν σημαντικές ποσότητες ροδακινιών είναι η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία. Η Ιταλία κυριαρχεί στο επιτραπέζιο ροδάκινο ενώ η Ισπανία και η Ιταλία παράγουν σημαντικές ποσότητες υπερπρώιµου ροδάκινου. Η χώρα µας δυστυχώς, ενώ έχει την δυνατότητα, δεν παράγει σχεδόν καθόλου ροδάκινα εκτός εποχής, µε αποτέλεσμα οι ανταγωνίστριες χώρες να μπαίνουν πρώτες στις καλύτερες αγορές και επιπλέον να πραγματοποιούνται και εισαγωγές πρώιμων ροδάκινων από την Ισπανία κυρίως. (Μιλτιάδης Βασιλακάκης, 2004)

18 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Ο όγκος των καλλιεργειών των ροδακινιών και νεκταρινιών δεν αλλάζει πολύ στο νότιο ημισφαίριο αλλά η παραγωγή τείνει να είναι συγκεντρωμένη. Αυτό συμβαίνει ιδίως στη Χιλή, όπου επιτυχημένες εποχές οι οποίες είναι γνωστές στην ιστορία ως επιστροφές για τους καλλιεργητές ήταν ανεπαρκείς και οι ποικιλίες δεν ταίριαζαν στις συνθήκες λογιστικής. Μερικοί καλλιεργητές ως εκ τούτου, προτίμησαν να εγκαταλείψουν την καλλιέργεια, ενώ άλλοι γίνονται εξειδικευμένοι και υπολογίζουν στην ποιότητα των νέων ποικιλιών και προκειμένου να παρουσιάζουν κέρδη. Τα αποτελέσματα είναι πιο σημαντικά για τα νεκταρίνια ως ποικιλίες όπως το «Κόκκινος Ιούλιος», «Ruby Diamond» και «Αφροδίτη» οι οποίες είναι ευνοϊκής υποδοχής, ενώ το ροδάκινο εμφανίζει μικρό ενδιαφέρον για οτιδήποτε άλλο εκτός από τις ποικιλίες «Spring Lady» και «Rich Lady». Οι προσπάθειες επίσης έγιναν στη Νότια Αφρική για να προσαρμοστούν τα περιβόλια με τη ζήτηση με τη φύτευση ποικιλιών όπως «Alpine», αλλά οι περισσότερες ποικιλίες και το μέγεθος του καρπού είναι ακατάλληλα για τις αγορές της Νότιας Ευρώπης. Ωστόσο, ορισμένες ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των βόρειων ευρωπαϊκών αγορών, όπου οι εξαγωγές εξακολουθούν να αυξάνονται. Το 2009, όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 1.1 την μεγαλύτερη σε ποσότητα παραγωγή ροδάκινων την κατείχε η Κίνα με 10,170,038 τον. Στην 2 η θέση της λίστας με τις χώρες που είχαν την μεγαλύτερη σε ποσότητα παραγωγή ροδάκινων είναι η Ιταλία, ακολουθεί η Αμερική, η Ισπανία η Ελλάδα, η Τουρκία και στην 9 η και 10 η θέση η Χιλή και η Γαλλία αντίστοιχα. Διάγραμμα 1.1 : Οι πρώτες 5 χώρες στην παραγωγή ροδάκινων για το 2009 Αµερική 8% Οι πρώτες 5 χώρες στην παραγωγή ροδάκινων για το 2009 Ισπανία 8% Ελλάδα 5% Κίνα Ιταλία Ιταλία 11% Κίνα 68% Αµερική Ισπανία Ελλάδα Πηγή: Faostat

19 1.3.1 ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΡΟΔΑΚΙΝΩΝ Από τη μελέτη του παρακάτω Διαγράμματος 1.2 το οποίο αναφέρεται στις παγκόσμιες εξαγωγές ροδάκινων την τελευταία δεκαετία προκύπτει ότι παραμένουν περίπου σταθερές καθ όλη τη διάρκεια της περιόδου. Παρατηρείται μια μικρή διαφορά το 2004 σε σχέση με τις άλλες χρονιές. Διάγραμμα 1.2 : Παγκόσμιες εξαγωγές ροδάκινων τη χρονική περίοδο Αξία σε Ευρώ 2,000,000 1,500,000 1,000, ,000 1,078,860 1,045,434 1,181,665 Παγκόσµιες Εξαγωγές Ροδάκινων 946,130 1,082,028 1,300,705 1,285,635 1,470,113 1,280,190 1,574,788 Παγκόσµιες Εξαγωγές Ροδάκινων Έτη Πηγή: Intracen.org ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΡΟΔΑΚΙΝΩΝ Από το Διάγραμμα 1.3 προκύπτει ότι την πρωτιά στις εισαγωγές ροδακινιών κατέχει η Γερμανία καθ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας. Ακολουθούν η Ρωσία και η Ιταλία. Για κάποια χρόνια στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Ρωσία και για κάποια άλλα η Ιταλία ενώ τα έτη 2005 και 2007 οι εισαγωγές των χωρών αυτών ήταν περίπου ίδιες. Τέλος, οι εισαγωγές της Ολλανδίας και της Αυστρίας καθ όλη τη δεκαετία σχεδόν ταυτίζονται. Διάγραμμα 1.3 : Οι πρώτες 5 χώρες στη λίστα με τις μεγαλύτερες σε αξία εισαγωγές ροδάκινων τα έτη ΟΙ πρώτες 5 χώρες εισαγωγείς σε ροδάκινα Αξία σε Ευρώ Γερµανία Ρωσία Γαλλία Ην.Βασίλειο Πολωνία Έτη Πηγή: Intracen.org

20 1.2. ΒΕΡΙΚΟΚΙΑ Το βερίκοκο είναι ένα πυρηνόκαρπο φρούτο με ένα σκληρό σπόρο μέσα σε αυτό. Το σχήμα του είναι παρόμοιο με εκείνο του ροδάκινου αλλά ελαφρώς μικρότερη, με το δέρμα του να είναι βελούδινο και το χρώμα του χρυσό πορτοκαλί. Το βερίκοκο δεν είναι κατάλληλο για την παρασκευή χυμού, αλλά μπορεί να αναμιχθεί με άλλους χυμούς. Το φρέσκο φρούτο έχει γεύση ομαλή και γλυκιά, με μια γεύση που είναι μια διασταύρωση ανάμεσα σε ένα ροδάκινο και δαμάσκηνο. Η βερικοκιά (Prunus armeniaca L.) κατάγεται από τη Βορειοανατολική Κίνα, κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία όπου και απαντά σε αυτοφυή κατάσταση. Από εκεί μεταφέρθηκε με τα καραβάνια, μέσω της κεντρικής Ασίας, στην Αρμενία, και δια μέσω αυτής εισήχθη στην Ανατολική λεκάνη της Μεσογείου γύρω στον 1 ο αιώνα μ.χ. Oι άποικοι της Αγγλίας τη μετέφεραν στις Αγγλικές παροικίες ενώ στην Αμερική τα πρώτα σποριόφυτα μεταφέρθηκαν από τις δυτικές ακτές της Ισπανίας, από Ισπανούς ιεραπόστολους. Μερικοί υποστηρίζουν ότι η βερικοκιά στην Ελλάδα ήταν γνωστή από την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου ( π.χ.) που την έφερε τότε στην Ευρώπη. Για τη βερικοκιά μιλούν πολλοί ιστορικοί (23-79 μ.χ.), οι οποίοι ονομάζουν τα βερίκοκα «αρμένικα μήλα». Αργότερα ο γιατρός Γαληνός ( μ.χ.) τα ονομάζει πρεκόκια (precoche=πρώιμα). Η ελληνική ονομασία του δένδρου προέρχεται πιθανόν από το συριακό Βερκούκ. Σε μερικά όμως μέρη της χώρας η βερικοκιά είναι γνωστή με τα ονόματα Ζερδελιά ή Ζαρνταλιά ή Ζαρνταδουλιά από το ινδικό Zardalu, Αρμελινιά στην Κέρκυρα, Χρυσομηλιά στην Ήπειρο, Θεσσαλία και Κύπρο. Στη Μακεδονία ονομάζονται «καΐσια»,κυρίως τα εκπύρηνα με γλυκό σπέρμα. Η βερικοκιά μολονότι από γεωγραφικής άποψης είναι ευρέως διαδεδομένη δεν είναι δενδροκομικά σημαντική παντού, παρά µόνο σε περιοχές µε πολύ ιδιαίτερες εδαφοκλιµατικές συνθήκες. Θεωρείται συχνά είδος ανθεκτικό στην ξηρασία διότι δεν είναι απαιτητικό σε ατμοσφαιρική υγρασία αλλά ευαίσθητο στην εδαφική. Οι κύριες χώρες παραγωγής είναι η Ισπανία, η Τουρκία, η Ιταλία, οι ΗΠΑ καθώς και η Ελλάδα

21 Στην Ελλάδα η βερικοκιά καλλιεργείται κυρίως στη Στερεά Ελλάδα, στην Εύβοια, στην Πελοπόννησο, στη Θεσσαλία και στη Μακεδονία. Πρώτοι νοµοί στη χώρα σε επίπεδο καλλιεργουμένων εκτάσεων είναι η Εύβοια, η Αργολίδα, η Ηλεία, η Κορινθία, η Μεσσηνία, η Μαγνησία, η Χαλκιδική και το Ηράκλειο ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΒΕΡΙΚΟΚΙΑΣ Οι κυριότερες Ελληνικές ποικιλίες είναι: α) Πρώιμη Τίρυνθας: Μία Ελληνική πρώιμη ποικιλία που καλλιεργείται στην Κορινθία. Ο καρπός είναι μέτριου μεγέθους, ανθεκτικός στη μεταφορά. β)διαμαντοπούλου: Μέσης παραγωγικότητας βερικοκιά, βγάζει όμως εξαιρετικής νοστιμιάς βερίκοκα. Καλλιεργείται και αυτή στην Κορινθία και σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου γ) Μπεμπέκου: με μεγάλους καρπούς, λίγο πιο άνοστους από του Διαμαντοπούλου. Οι περισσότερες βερικοκιές βρίσκονται στην Πελοπόννησο. Υπάρχουν επίσης καλές Γαλλικές ποικιλίες όπως Παβιό, Πρεκός και Λουιζιέ και γνωστή είναι και η Ιταλική Ρεάλε ντ Ιμόλα ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Το βερίκοκο είναι το μόνο πυρηνόκαρπο φρούτο του οποίου οι εισαγωγές μειώνονται. Παρ 'όλα αυτά, η παραγωγή είναι σταθερή στις περισσότερες ώρες του νότιου ημισφαίριου αλλά οι ποικιλίες που καλλιεργούνται δεν είναι πλέον κατάλληλες για Ευρωπαϊκή κατανάλωση. Επιπλέον, το χαρακτηριστικό του βερίκοκου και η ευπάθεια του δεν ενθαρρύνουν τις εξαγωγές. Πράγματι, πρέπει να σταλεί σε δοχεία που σημαίνει ότι οι καρποί πρέπει να πολύ άγουροι. Οι ποικιλίες που φυτεύονται σε Χιλή περισσότερο χρησιμοποιούνται για τη μεταποίηση (50% του παραγωγής) και στην εγχώρια αγορά (40%). Ομοίως, η παραγωγή στη Νότια Αφρική και οι ποικιλίες, όπως η παραδοσιακή «Bebeco» δεν είναι κατάλληλα για εξαγωγή. Ωστόσο, όπως και ορισμένες άλλες «Ντίνα» και «Castelbright» στη Χιλή και «Imperial» στη Νότια Αφρική σταδιακά διαμορφώνουν μια θέση στην Ευρωπαϊκή αγορά. Air δοκιμές εμπορευμάτων έχουν στρωθεί με ποικιλίες όπως «Orangered», άρεσαν πολύ την εποχή στην Ευρώπη, αλλά δυστυχώς τα φρούτα φθάνουν υπερώριμα

22 Διάγραμμα 1.4 : Οι πρώτες 5 χώρες σε παραγωγή βερίκοκων για το 2009 Ιταλία 13% Ουζµπ εκσταν 16% Πηγή: Faostat Οι πρώτες 5 χώρες σε παραγωγή βερίκοκων για το 2009 Αλγερία 11% Τουρκία 38% Ιράν 22% Τουρκία Ιράν Ουζµπ εκσταν Ιταλία Αλγερία Το παραπάνω διάγραμμα απεικονίζει την κατάταξη των 5 πρώτων χωρών παγκοσμίως που εξάγουν το συγκεκριμένο πυρηνόκαρπο το έτος Έτσι, στην πρώτη θέση βρίσκεται η Τουρκία, και μάλιστα με αρκετή διαφορά από τις επόμενες. Ακολουθεί το Ιράν με ποσοστό 22%, το Ουζμπεκιστάν με 16%. Και στις δύο τελευταίες θέσεις βρίσκονται η Ιταλία και η Αλγερία αντίστοιχα. Οι άλλες τρεις υπό μελέτη χώρες, η Γαλλία, Ισπανία και Ελλάδα κατέχουν την 7 η, 13 η και 15 η θέση αντίστοιχα στην παγκόσμια κατάταξη ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΒΕΡΙΚΟΚΙΑΣ Στην παρακάτω απεικόνιση των παγκόσμιων εξαγωγών για τη δεκαετία παρατηρείται ότι υπάρχει μια σταδιακή αύξηση εκτός από τα έτη 2003 και 2004 οπότε και υπάρχει μια καμπή ενώ τα υπόλοιπα έτη υπάρχουν μικρές αυξομειώσεις. Διάγραμμα 1.5 : Παγκόσμιες εξαγωγές βερίκοκων τη χρονική περίοδο Αξία σε ευρώ 300, , , , ,262 Παγκόσµιες εξαγωγές βερίκοκων 178, , , , , , , , Έτη Παγκόσµιες εξαγωγές βερίκοκων Πηγή:Intracen.org

23 1.2.4 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΒΕΡΙΚΟΚΙΑΣ Μελετώντας το διάγραμμα των εισαγωγών βερικοκιάς των 5 πρώτων χωρών προκύπτει ότι και πάλι την πρωτιά, όπως και στις εισαγωγές ροδακινιών, κατέχει η Γερμανία. Για την περίοδο στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Ιταλία ενώ τα επόμενα χρόνια τη θέση της παίρνει η Ρωσία. Η Ολλανδία και η Αυστρία και πάλι σχεδόν ταυτίζονται όπως στις εισαγωγές ροδακινιών. Διάγραμμα 1.6 : Οι πρώτες 5 χώρες στη λίστα με τις μεγαλύτερες σε αξία εισαγωγές βερίκοκων τα έτη ΟΙ πρώτες 5 χώρες-εισαγωγείς βερίκοκων Αξία σε ευρώ 80,000 70,000 60,000 50,000 40,000 30,000 20,000 10, Έτη Γερµανία Ρωσία Ιταλία Ολλανδία Αυστρία Πηγή: Intracen.org 1.3. ΚΕΡΑΣΙΑ Κανείς δεν ξέρει να πει µε σιγουριά για τον τόπο καταγωγής της κερασιάς, ωστόσο, οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι προερχόταν από τη Μικρά Ασία και πιο συγκεκριμένα από την πόλη της Κερασούντας (εξ' ου και το όνομα) στην Ανατολία της σημερινής Τουρκίας, κοντά στη Μαύρη Θάλασσα. Σύμφωνα µε µια άλλη εκδοχή το όνομα της κερασιάς προέρχεται από τη λέξη κεραία, εξαιτίας της ορθόκλαδης διαμόρφωσης του δένδρου. Ο Θεόφραστος, ο αρχαίος χρονογράφος που κατέγραψε τα είδη των φυτών, αναφέρει ότι η κερασιά ευδοκιμεί όπου και η φιλύρα (φλαμουριά) και περιέγραψε το κεράσι ως ένα "φρούτο χρώματος ερυθρού το οποίο έμοιαζε στο σχήμα µε διόσπυρο και στο μέγεθος µε φασόλι"

24 Η καλλιέργεια της κερασιάς (Prunus avium L), αποτελεί, από τους αρχαίους χρόνους, µία από τις πλέον διαδεδομένες καλλιέργειες στην Ελλάδα. Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες: τις απαλόσαρκες και τις σκληρόσαρκες. Τα κεράσια των ποικιλιών της πρώτης κατηγορίας προορίζονται κυρίως για µμεταποίηση ενώ της δεύτερης για νωπή κατανάλωση. Οι κλιματικές συνθήκες παίζουν καθοριστικό ρόλο τόσο κατά την εγκατάσταση όσο και κατά την παραγωγική ζωή της κερασιάς. Έτσι, η εγκατάσταση της φυτείας πρέπει να γίνεται σε περιοχές όπου εξασφαλίζονται αρκετές ώρες χειμερινού ψύχους (για τη διακοπή του λήθαργου) ευνοϊκές καιρικές συνθήκες κατά την άνθηση και δροσερό καλοκαίρι. Οι βροχές κατά την περίοδο της άνθησης µμειώνουν το ποσοστό της καρπόδεσης, προκαλούν σχίσιμο των καρπών στις σκληρόσαρκες ποικιλίες και ευνοούν την ανάπτυξη µμυκητολογικών υψηλές καλοκαιρινές θερμοκρασίες, υποβαθμίζουν την ποιότητα του καρπού και επηρεάζουν τη διαφοροποίηση των οφθαλμών µε αποτέλεσμα την εμφάνιση δίδυμων καρπών, φυσιολογικής ανωμαλίας που µμειώνει την εμπορική αξία της παραγωγής ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΕΡΑΣΙΑΣ Οι ποικιλίες της κερασιάς διακρίνονται σε σκληρόσαρκες και µαλακόσαρκες. Οι σκληρόσαρκες είναι κατάλληλες κυρίως για νωπή κατανάλωση και δευτερευόντως για µμεταποίηση (ποτά, φρουτοσαλάτες κλπ.) ενώ οι µαλακόσαρκες ποικιλίες είναι κυρίως κατάλληλες για µμεταποίηση και δευτερευόντως για νωπή κατανάλωση. Ιδιαίτερη σημασία, µετασυλλεκτικά, για τη διατήρηση της εμπορικής αξίας των κερασιών είναι η κατάλληλη συντήρηση τους. Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες κερασιάς στη χώρα µας χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες. α) Στις κλασικές ποικιλίες, οι οποίες καταλαμβάνουν τη μεγαλύτερη έκταση, όπως η Bigarreau Burlat, η Larian, η Lapins, η B.S. Hardy Giant, η Ferrovia, η Van, η Germersdorfer, η Τραγανά Εδέσσης και τα Μπακιρτζέικα

25 β) Στις νέες, υποσχόμενες, µεγαλόκαρπες και πολλές από αυτές αυτογόνιµες ποικιλίες, οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη δυναμική φυτεύσεων τελευταία, όπως η Sweet Early, η Early BiGi, η Early Lory, η Early Star, η Giorgia, η Canada Giant, η Grace Star, η Blaze Star, η Kordia, η Regina, η Samba, η Black Star, η Skeena, η Sabrina, η Satin, η Sweet Heart κ.ά. γ) Στις τοπικές, μικρού ενδιαφέροντος αλλά καλά εγκλιµατισµένες στις περιοχές όπου καλλιεργούνται, όπως η Κηφισιά, τα Κόκκινα Αναστασίας, το Τραγανό Κομοτηνής, το Μαύρο Πρώιμο Αχαΐας, το Μαύρο Τριπόλεως, το Πρώιμο Κολυνδρού, η Γερβασίου, η Φράουλα Βόλου, η Καραμέλα Τριπόλεως, το Πετροκέρασο Αχαΐας, το Μοσχάτο Ευβοίας κ.ά., που καλλιεργούνται σε μικρές εκτάσεις για την κάλυψη τοπικών κυρίως αναγκών ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η κερασιά σήμερα καλλιεργείται σε όλες τις εύκρατες περιοχές της υφηλίου µε κυριότερες τη Ρωσία, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ, την Ιταλία, τη Γαλλία κ.α. Στην Ελλάδα η κερασιά καλλιεργείται κυρίως στη Μακεδονία, στη Θεσσαλία και στην Πελοπόννησο ενώ τα σημαντικότερα κέντρα παραγωγής είναι οι νομοί: Αιτωλοακαρνανίας, Αττικής (Αυλώνα), Αρκαδίας, Αχαΐας, Ιωαννίνων, Λάρισας, Μαγνησίας, Ημαθίας, Πέλλας, Πιερίας, Σερρών και Ροδόπης. Η κερασιά καλλιεργείται για τους καρπούς της, που είναι μεγάλης εμπορικής και διατροφικής αξίας, ιδιαίτερα διότι τροφοδοτούν την αγορά, σχετικά νωρίς, σε εποχή που υπάρχει έλλειψη νωπών καρπών. Η παγκόσμια παραγωγή κερασιών ανέρχεται σε 2 εκατομμύρια τόνους, ενώ οι καλλιεργούμενες εκτάσεις φτάνουν τα 3,5 εκατομμύρια στρέµµατα. Οι κυριότερες χώρες παραγωγής είναι η Τουρκία και οι Η.Π.Α. µε παραγωγή 390 και 270 χιλιάδες τόνους αντίστοιχα, ενώ ακολουθεί το Ιράν µε παραγωγή 225 χιλιάδων τόνων περίπου. Στην Ε.Ε. παράγονται περίπου 520 χιλιάδες τόνοι κερασιού ανά έτος, ενώ οι κύριες παραγωγικές χώρες είναι κατά φθίνουσα σειρά η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία

26 Η Ελλάδα από άποψη παραγωγής καταλαμβάνει την 11η θέση στον κόσμο, παρουσιάζοντας όμως αυξητική τάση (45 χιλιάδες τόνοι περίπου). Η καλλιέργεια της κερασιάς εντοπίζεται κυρίως στην Μακεδονία, στους νομούς Πέλλας και Ημαθίας. Η κερασιά καλλιεργείται σε όλο τον κόσμο αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των καλλιεργούμενων εκτάσεών της βρίσκεται στο βόρειο ημισφαίριο. Βάσει στοιχείων του F.A.O., η καλλιεργούμενη έκταση κερασιάς παγκοσμίως την τελευταία δεκαετία, κυμαίνεται από έως στρέµµατα περίπου, µε τάσεις ελαφριάς ανόδου. Η αντίστοιχη καλλιεργούμενη έκταση στην Ε.Ε., κυμαίνεται από έως στρέµµατα περίπου, µε τάσεις καθόδου. Η αντίστοιχη καλλιεργούμενη έκταση κερασιάς στην Τουρκία εμφανίζει ισχυρή άνοδο. Η παγκόσμια παραγωγή κερασιών την τελευταία δεκαετία, κυμαίνεται από τόνους έως τόνους περίπου. Η αντίστοιχη παραγωγή, την ίδια περίοδο, στις χώρες της Ε.Ε. κυµαίνεται από έως τόνους περίπου. Η χώρα µας κατέχει τη 12η θέση παγκοσμίως στην παραγωγή κερασιού. Πρώτη κατατάσσεται η γειτονική µας Τουρκία µε παραγωγή 210 έως 350 χιλιάδες τόνους περίπου το χρόνο. Ακολουθούν οι Η.Π.Α., το Ιράν, η Ιταλία, η Ουκρανία, η Ισπανία, η Ρουμανία, η Ρωσία, το Ουζµπεκιστάν, η Συρία και η Χιλή. Αμέσως μετά την Ελλάδα ακολουθεί η Πολωνία και η Γαλλία µε διαφορά περίπου και τόνων αντίστοιχα. Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι οι ανταγωνίστριες χώρες της Ελλάδας, όσον αφορά την παραγωγή και εμπορία κερασιών, είναι η γειτονική Τουρκία, οι χώρες της Ε.Ε. Ιταλία, Ισπανία, Ρουμανία, Πολωνία και Γαλλία, καθώς και οι κοντινές Ουκρανία και Ρωσία. Σήμερα η κερασιά καλλιεργείται σε όλα τα διαµερίσµατα της χώρας µας, ακόμη και στα νησιά, σε εκτάσεις που πλησιάζουν τις στρέµµατα κανονικών δένδρων, βάσει στοιχείων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.). Η καλλιεργούμενη έκταση κερασιάς στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία, εμφανίζει τάσεις ελαφριάς ανόδου. Από αυτές τις εκτάσεις το 80% περίπου βρίσκεται στη Μακεδονία, µε επίκεντρο τους Νομούς Πέλλας και Ημαθίας, όπου βρίσκεται το 65%-70% περίπου των καλλιεργούμενων εκτάσεων κερασιάς της χώρας µας

27 Η παραγωγή κερασιού την τελευταία δεκαετία, κυµαίνεται από 42 έως 62 χιλιάδες τόνους περίπου το χρόνο, ανάλογα µε τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν κατά την περίοδο της ανθοφορίας και της ωρίμανσης του καρπού. Η μέση στρεμματική απόδοση κερασιάς κυµαίνεται από 400 έως 650 κιλά περίπου και η μέση ετήσια σταθµισµένη τιμή παραγωγών από την πώληση του κερασιού είναι σχεδόν 1,50 ανά κιλό, ποσό πολύ µμεγαλύτερο από όλα σχεδόν τα νωπά προϊόντα οπωροφόρων δένδρων. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει ότι την πρώτη θέση στην παγκόσμια κατάταξη για το 2009 κατέχει η Τουρκία. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Αμερική και ακολουθούν το Ιράν, η Ιταλία και η Ισπανία. Η Γαλλία και η Ελλάδα βρίσκονται στην 11 η και 14 η θέση αντίστοιχα. Διάγραμμα 1.7 : Οι πρώτες 5 χώρες σε παραγωγή κερασιών για το 2009 Οι πρώτες 5 χώρες σε παραγωγή κερασιών για το 2009 Ιταλία 9% Ισπ ανία 8% Τουρκία Τουρκία 34% Αµερική Ιράν 18% Ιράν Ιταλία Αµερική 31% Ισπ ανία Πηγή: Faostat ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΚΕΡΑΣΙΩΝ Το Διάγραμμα 1.8 των παγκόσμιων εξαγωγών για την περίοδο δείχνει ότι με μια πρώτη ματιά υπάρχει σταδιακή αύξηση με κάποιες μικρές μειώσεις τα έτη 2002 και 2009 οι οποίες μπορούν να θεωρηθούν και ασήμαντες

28 Διάγραμμα 1.8 : Παγκόσμιες εξαγωγές κερασιών τη χρονική περίοδο Αξία σε ευρώ 900, , , , , , , , , , ,400 Παγκόσµιες εξαγωγές κερασιών 459, , , , , , , ,720 Παγκόσµιες εξαγωγές κερασιών Έτη Πηγή: Intracen.org ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΚΕΡΑΣΙΩΝ Όσον αφορά την κατάταξη των εισαγωγών κερασιών παγκοσμίως στην πρώτη θέση βρίσκεται η Ρωσία και ακολουθούν ο Καναδάς, το Χονγκ- Κονγκ, η Ιαπωνία και την πεντάδα κλείνει η Γερμανία. Όσον αφορά τις τέσσερις χώρες που μελετάμε δηλαδή Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία και Ελλάδα οι θέσεις που κατέχουν παγκοσμίως έχουν ως εξής: η Ιταλία βρίσκεται στην 12 η θέση, η Γαλλία στην 15 η, η Ισπανία στην 17 η και η Ελλάδα στην τελευταία θέση δηλαδή την 48 η. Διάγραμμα 1.9 : Οι πρώτες 5 χώρες στη λίστα με τις μεγαλύτερες σε αξία εισαγωγές κερασιών τα έτη Αξία σε ευρώ 140, , ,000 80,000 60,000 40,000 20,000 0 Ο πρώτες 5 χώρες εισαγωγείς σε κεράσια Έτη Ρωσία Καναδάς χονγκ-κονγκ - Κίνα Ιαπ ωνία Γέρµανία Πηγή: Intracen.org

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο Η ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΈΣ 2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι απαρχές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) τοποθετούνται ιστορικά στις πρώτες συζητήσεις των ιδρυτικών μελών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ). Η γέννησή της προέκυψε από την ανάγκη να διασφαλιστεί το ταχύτερο η σταθερή εξασφάλιση τροφίμων σε μία περίοδο ανεπάρκειας (αμέσως μετά την τραγική εμπειρία του Β' Παγκόσμιου Πολέμου), αλλά και από την επιθυμία αλλαγών στη ζωή της υπαίθρου που θα βελτίωναν το επίπεδο ζωής του αγροτικού πληθυσμού. Καθοριστική απόφαση για την υιοθέτηση εξαρχής μίας Κοινής Πολιτικής για την Γεωργία, υπήρξε η ένταξη των γεωργικών προϊόντων στις γενικές αρχές της Κοινής Αγοράς, αλλά και η θέσπιση ειδικών κανόνων ανταγωνισμού για την γεωργία. Οι μεν γενικές αρχές υπαγόρευσαν τη θέσπιση ενός συστήματος που θα εξασφάλιζε την ελεύθερη κυκλοφορία των γεωργικών προϊόντων στην εσωτερική αγορά και την εφαρμογή Κοινού Εξωτερικού Δασμολογίου στο εμπόριο των γεωργικών προϊόντων με τρίτες χώρες. Οι δε ειδικοί κανόνες ανταγωνισμού προέκυψαν από την ανάγκη υιοθέτησης κοινών μέτρων απαραίτητων για την αποτελεσματικότερη στήριξη των γεωργικών εισοδημάτων και την προστασία των γεωργικών αγορών από αποσταθεροποιητικούς εξω-κοινοτικούς παράγοντες. Αυτός ο συνδυασμός των γενικών αρχών και των ειδικών μέτρων αποτέλεσε τη βάση της ΚΑΠ, η θέσπιση της οποίας έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση και ανάπτυξη ολόκληρης της Ένωσης και των ενωσιακών θεσμών. Πράγματι, βασιζόμενη αρχικά στις τρεις θεμελιώδεις αρχές (ενιαία εσωτερική αγορά, κοινοτική προτίμηση, χρηματοδοτική αλληλεγγύη), η ΚΑΠ: α) Έχει καταστεί και εξακολουθεί να είναι η πιο ολοκληρωμένη Κοινή Πολιτική της ΕΕ. Αν και πρωτίστως αποτελεί μία πολιτική επί της αγοράς των γεωργικών προϊόντων, οι κανόνες της διέπουν ολόκληρο τον αγροτικό τομέα, τόσο ως προς την λειτουργία των γεωργικών αγορών (από την παραγωγή της πρώτης

30 ύλης, την επεξεργασία, την μεταποίηση, διακίνηση και εμπορία του τελικού προϊόντος μέχρι τον τελικό καταναλωτή) όσο και ως προς τις αγροτικές δομές. β) Μέχρι και σήμερα, θεωρείται ως η σημαντικότερη τομεακή πολιτική της Ένωσης από θεσμικής, κανονιστικής και δημοσιονομικής κυρίως πλευράς. Πέραν του 50% του λεγόμενου «κοινοτικού κεκτημένου» αναφέρεται στη νομοθεσία της ΚΑΠ, ενώ η εφαρμογή της εξακολουθεί να απορροφά το μεγαλύτερο μέρος των πόρων του κοινοτικού προϋπολογισμού, έστω και με φθίνουσα πορεία, από 80% στις αρχές της δεκαετίας του 1970, σε 70% το 1980, 45% το 2000 και περίπου 40% το γ) Η θέσπιση και εξέλιξή της υπήρξε και εξακολουθεί να είναι το ισχυρότερο "θεμέλιο" αυτής καθαυτής της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Και τούτο διότι, σημαντικοί σταθμοί στην ενοποιητική διαδικασία συνδέθηκαν άμεσα ή έμμεσα, πάντως αποφασιστικά, με την ενσωμάτωση της ΚΑΠ, αφού η λειτουργία της προϋποθέτει ότι κατεξοχήν παραδοσιακές και κρίσιμες εξουσίες και αρμοδιότητες των εθνικών Αρχών σε ένα ολόκληρο παραγωγικό τομέα εκχωρούνται στα κοινοτικά Όργανα. Ακόμη και σήμερα που η διαδικασία εμβάθυνσης της ολοκλήρωσης υποχωρεί όλο και περισσότερο, αφού πολλά και κυρίως τα ισχυρά κράτη μέλη προτάσσουν το στενά εθνικό τους συμφέρον επιβάλλοντάς το στη διαμόρφωση των ενωσιακών πολιτικών, η ΚΑΠ εξακολουθεί να είναι το κατεξοχήν πεδίο στο οποίο οι μειοψηφούσες τάσεις για επανεθνικοποίησή της βρίσκουν σημαντικές αντιστάσεις σε μια τέτοια κατεύθυνση. Επιπλέον, η ΚΑΠ, ως αναπόσπαστο μέρος της εσωτερικής αγοράς, συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με όλες σχεδόν τις άλλες τομεακές πολιτικές της ΕΚ, ιδίως εκείνες που σήμερα αποκτούν αυξημένη επικαιρότητα σε σχέση με τους ευρύτερους στόχους της ΕΕ (Προστασία της Υγείας & ποιότητας ζωής των καταναλωτών, Περιβάλλον, Οικονομική & Κοινωνική Συνοχή, Διαρθρωτική & Περιφερειακή Πολιτική, Διεθνές Εμπόριο, Έρευνα & Τεχνολογία κλπ)

31 2.2 ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΚΑΠ Η νομική βάση της ΚΑΠ περιέχεται στα άρθρα της Συνθήκης (Λισαβόνας) για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα οποία προσδιορίζονται οι στόχοι και οι βασικοί προσανατολισμοί της, όπως ακριβώς προβλέπονταν και στην αρχική Συνθήκη της Ρώμης (1957). Ειδικότερα, στο άρθρο 39 διατυπώνονται οι γνωστοί 5 αρχικοί στόχοι της ΚΑΠ. Το ίδιο άρθρο αναφέρει ότι, κατά την εφαρμογή της ΚΑΠ, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη:. Οι κοινωνικές παράμετροι της γεωργίας (οι διαρθρωτικές και φυσικές ανισότητες μεταξύ των διαφόρων περιοχών),. Οι ανάγκες κατάλληλων προσαρμογών,. Το γεγονός ότι η γεωργία αποτελεί τομέα που συνδέεται στενά με την Ευρωπαϊκή οικονομία στο σύνολό της. Μολονότι, 50 περίπου χρόνια από την λειτουργία της ΚΑΠ, οι στόχοι αυτοί θεωρούνται ότι έχουν πλέον επιτευχθεί στο μεγαλύτερο μέρος τους, μέχρι τώρα ούτε έχουν αντικατασταθεί ούτε έχουν τροποποιηθεί ουσιαστικά από τις διαδοχικές τροποποιήσεις της αρχικής Συνθήκης. Εξακολουθούν να αποτελούν ουσιώδες και αναπόσπαστο μέρος των Συνθηκών, γι αυτό και η επίκλησή τους παραμένει νομικά ισχυρή. Έμμεση αλλά αποφασιστική επέκταση (από νομική άποψη) των αρχικών πέντε στόχων μπορεί να θεωρηθεί ότι επήλθε μόνο μετά την Συνθήκη του Μαστρίχτ (1992), όταν θεσπίστηκε ότι όλες οι τομεακές πολιτικές (περιλαμβανομένης βεβαίως και της ΚΑΠ) θα πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη και να υπηρετούν πρωταρχικά τους στόχους των πολιτικών Συνοχής, προστασίας του Περιβάλλοντος, και της Δημόσιας Υγείας. 2.3 ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Η ΚΑΠ άρχισε να μορφοποιείται στις λεπτομέρειές της στις αρχές της δεκαετίας του 60. Το 1961 οι Υπουργοί Γεωργίας των ιδρυτικών μελών αποφάσισαν τον βασικό κατάλογο των προϊόντων που επρόκειτο να καλυφθούν από την ΚΑΠ

32 Ο κατάλογος επεκτάθηκε το (Παράρτημα Ι της Συνθήκης της Ρώμης). Για πρακτικούς εμπορικούς λόγους, ωστόσο, σχεδόν το σύνολο των τροφίμων και άλλων σχετικών προϊόντων, ακόμη κι αν δεν διέπονται από τους κανόνες των άρθρων 38-44, εντάχθηκαν εν μέρει στους κανόνες του γεωργικού εμπορίου της Ένωσης. Τα αγαθά αυτά αναφέρονται κοινώς ως "προϊόντα εκτός Παραρτήματος Ι". Η αρχική εναρμόνιση των προηγούμενων εθνικών πολιτικών στη γεωργία επιτεύχθηκε με την θέσπιση (βάσει του άρθρου 34) μίας Κοινής Οργάνωσης των γεωργικών Αγορών (ΚΟΑ), αρχικά και μέχρι πρόσφατα (2005) για κάθε ένα από τα καλυπτόμενα προϊόντα ή τομέα προϊόντων. Κάθε ΚΟΑ περιέλαβε "το σύνολο των μέτρων που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων, ιδιαίτερα, κανονισμούς τιμών, ενισχύσεις παραγωγής, εμπορίας, αποθήκευσης και λοιπές διευθετήσεις, καθώς και κοινό μηχανισμό για την σταθεροποίηση των εισαγωγών και εξαγωγών", ενώ κάθε πολιτική επί των κοινών τιμών θα έπρεπε να "βασίζεται σε κοινά κριτήρια και παρόμοιες μεθόδους υπολογισμού". Τα σιτηρά ήταν η πρώτη ομάδα προϊόντων που υπήχθη στους κανόνες της ΚΟΑ το Ωστόσο, η προσπάθεια να αποφασιστούν κοινές τιμές στα σιτηρά απέτυχε αρχικά ( ), εξαιτίας διαφωνιών που προέκυψαν, ως προς το ενδεικνυόμενο ύψος των κοινών (θεσμικών) τιμών, από πλευράς κυρίως της Γερμανίας που δεν δεχόταν τιμές χαμηλότερες από το ύψος των τότε εθνικών της τιμών. Τελικώς, κοινές τιμές στα σιτηρά αποφασίστηκαν μόνο το 1967 (και εφαρμόστηκαν το έτος εμπορίας ), σε επίπεδο πολύ υψηλότερο από το μέσο όρο των εθνικών τιμών. Στο μεταξύ το σύστημα της ΚΟΑ σιτηρών ακολουθήθηκε λίγο ως πολύ στα περισσότερα προϊόντα του πρώτου καταλόγου. Το 1966 αποφασίστηκαν κοινές τιμές για το γάλα και τα γαλακτοκομικά, το βόειο κρέας, την ζάχαρη, το ρύζι, το ελαιόλαδο και τους ελαιούχους σπόρους. Το 1968 θεωρείται το πρώτο έτος κατά το οποίο η ΚΑΠ τέθηκε σε πλήρη λειτουργία, έτος κατά το οποίο τα περισσότερα εθνικά μέτρα στήριξης αποσύρθηκαν και αντικαταστάθηκαν βαθμιαία από το κοινοτικό σύστημα

33 Γενικά, κατά την διάρκεια της πλήρους λειτουργίας του από το 1968 και για 25 και πλέον χρόνια, η στήριξη του γεωργικού εισοδήματος εξασφαλιζόταν μέσα από ένα σύστημα στήριξης των τιμών μέσω δηλαδή κοινών εγγυημένων τιμών για τα κύρια προϊόντα. Από τις αρχές όμως της δεκαετίας του 1980 και μάλιστα προς το τέλος των διαπραγματεύσεων της Ελλάδας για την ένταξή της4, άρχισαν να κάνουν έντονη την εμφάνισή τους τα δύο κύρια προβλήματα της ΚΑΠ, και τα οποία έκτοτε αποτέλεσαν την βασική αιτία των περιορισμών που ακολούθησαν, επηρεάζοντας άμεσα την κατεύθυνση της περαιτέρω εξέλιξης και υλοποίησης του καθεστώτος, δηλαδή: - Απαράδεκτα πλεονάσματα που δεν μπορούσαν να διατεθούν τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική αγορά, ακόμη και με τις επιδοτούμενες τιμές, - Η απορρόφηση όλο και υψηλότερων δημοσιονομικών πόρων από τον κοινοτικό προϋπολογισμό για την εξυπηρέτηση του συστήματος. Ήταν η εποχή που άρχισε να γίνεται αντιληπτό ότι το ίδιο το σύστημα ενεθάρρυνε την υπερ-παραγωγή, ενώ με δεδομένους τους πόρους του προϋπολογισμού, η υψηλή απαίτηση δαπανών για την ΚΑΠ δεν επέτρεπε την ανάπτυξη και χρηματοδότηση άλλων κοινών πολιτικών. Επιπλέον και κυριότερο, διαπιστώθηκε ότι η οριζόντια εφαρμογή του μηχανισμού στήριξης των τιμών είχε ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση του ρόλου των διαρθρωτικών ανεπαρκειών στην διαμόρφωση του εισοδήματος και την ταχεία επιδείνωση των ενδο-τομεακών εισοδηματικών ανισοτήτων μεταξύ των διάφορων περιοχών της Κοινότητας. Με άλλα λόγια, οι καλά οργανωμένες αγροτικές εκμεταλλεύσεις απορροφούσαν το μέγιστο ποσοστό των διατιθέμενων πόρων, ενώ η στήριξη των τιμών, αν και ιδιαίτερα υψηλή, δεν ήταν σε θέση να καλύψουν αποτελεσματικά το γεωργικό εισόδημα στις μειονεκτικές και με διαρθρωτικές αδυναμίες περιοχές. Ως εκ τούτου, από το 1979, άρχισαν να υιοθετούνται διάφοροι περιορισμοί στη χορήγηση των ενισχύσεων (ποσοστώσεις στην παραγωγή, όρια στην παρέμβαση, στις νέες φυτεύσεις ή επεκτάσεις, κλπ) οπότε η ΚΑΠ εισήλθε στην εποχή των διάφορων αναμορφώσεων

34 Στη μακρόχρονη λοιπόν ιστορική της διαδρομή, η ΚΑΠ εξελίχθηκε σταδιακά από μια πολιτική επικεντρωμένη στην οργάνωση των γεωργικών αγορών και τη στήριξη των τιμών ως τα τέλη της δεκαετίας του 80, σε ένα πιο γενικευμένο σύστημα άμεσων ενισχύσεων το 1993, ανάλογα με το παραγόμενο προϊόν (ανά στρέμμα, ανά κιλό παραγωγής ή ανά κεφαλή παραγωγικού ζώου), με στόχο την αμεσότερη στήριξη του γεωργικού εισοδήματος, για να καταλήξει, με την Agenda 2000 (όπως αποφασίστηκε το 1999 στη «Συμφωνία του Βερολίνου»), στην ανάδειξη της «Αγροτικής Ανάπτυξης» ως του δεύτερου πυλώνα της. Τέλος, με τις μεταρρυθμίσεις της προηγούμενης 10ετίας, η πρώτη φάση των οποίων αποφασίστηκε τον Ιούνιο 2003 (επί ελληνικής Προεδρίας στην Ε.Ε.) ενόψει της διεύρυνσης, επήλθε μία ριζική μεταβολή του τρόπου στήριξης της κοινοτικής, κατά συνέπεια και της ελληνικής, γεωργίας. Βασικότερη μεταβολή που επέφερε η μεταρρύθμιση του 2003 στο μέχρι τότε σύστημα στήριξης της ΚΑΠ, αποτελεί η θέσπιση του συστήματος της Ενιαίας Αποδεσμευμένης Ενίσχυσης (ΕΑΕ) σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης, στη θέση των προηγούμενων επιμέρους και κατά προϊόν άμεσων ή έμμεσων ενισχύσεων στον παραγωγό. Αναμφίβολα, η εξέλιξη αυτή δεν υπήρξε «κεραυνός εν αιθρία», αλλά κάθε στάδιό της είχε πάντα την γενεσιουργό του αιτία. Υπενθυμίζεται, λόγου χάρη, ότι το σύστημα άμεσων ενισχύσεων που καθιερώθηκε με την αναθεώρηση του 1992, επέτρεψε, μεταξύ άλλων, στους βασικούς διαπραγματευτές στη GATT (μετέπειτα, Π.Ο.Ε.) να καταλήξουν, στο τέλος του 1993, στη γεωργική συμφωνία του Γύρου Ουρουγουάης, βάσει της οποίας τα γεωργικά προϊόντα εντάχθηκαν στους βασικούς κανόνες του διεθνούς εμπορίου, με συγκεκριμένες δεσμεύσεις σταδιακής μείωσης (για την εξαετή περίοδο ισχύος της Συμφωνίας ), σε τρία επίπεδα: εσωτερική στήριξη, προστασία στα σύνορα, εξαγωγικές ενισχύσεις. Κατά συνέπεια, ανεξαρτήτως των μελλοντικών εξελίξεων στις διεθνείς γεωργικές αγορές, οι δεσμεύσεις που έκτοτε αναλήφθηκαν έναντι του ΠΟΕ, συνεπάγονται ριζικές αλλαγές στους τρόπους και μέσα σχεδιασμού, καθώς και εφαρμογής στο εξής, των γεωργικών πολιτικών σε διεθνές επίπεδο (συνεπώς και της ΚΑΠ). Με άλλα λόγια και επιγραμματικά, η ΚΑΠ ποτέ πια δεν θα μπορούσε να είναι όπως ήταν στο παρελθόν