ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ πγ Μ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΜΕΡΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΥΝ ΕΣΜΟΥ ΣΚΟΠΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2009 ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ πγ Μ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΜΕΡΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Ιούνιος 2010

2 Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ πγ Μ 2

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σελ. I. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ πγ Μ 5 Ι.1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ πγ Μ 5 Ι.2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πγ Μ 7 Ι.3. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 11 Ι.4. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ 12 Ι.5. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ 15 Ι.6. ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ΑΕΠ) 16 Ι.7. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ 18 Ι.8. ΗΜΟΣΙΟ - ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΡΕΟΣ 19 Ι.9. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Ι.10. ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ 23 I.11. ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ / ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 25 Ι Τραπεζικός Τοµέας 25 Ι Χρηµατιστήριο Σκοπίων 29 Ι.12. Ι ΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ 31 Ι.13. ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ΕΞΑΓΟΡΕΣ 33 Ι.14. ΚΛΑ ΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πγ Μ 34 Ι Γενικά 34 Ι.14.2 Πρωτογενής τοµέας 37 Ι ευτερογενής τοµέας 41 Ι Τριτογενής τοµέας 50 IΙ. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ 55 ΙΙ.1. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ 55 ΙΙ.2. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ - ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 57 ΙΙ.2.1 Φορολογικό Σύστηµα 57 ΙΙ.2.2. Λογιστικό Σύστηµα 61 ΙΙ.3. ΖΩΝΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 62 ΙΙ.4. ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ 64 ΙΙ.5. ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑΣ 67 ΙΙ.6. ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πγ Μ 69 ΙΙ.6.1. Το επιχειρηµατικό κλίµα στην πγ Μ 69 ΙΙ.6.2. Ξένες Επενδύσεις 72 ΙΙ.7. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πγ Μ 79 ΙΙ.8. ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟ ΟΜΗΣ ΣΤΗΝ πγ Μ 82 ΙΙ.9. ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ πγ Μ 84 IΙΙ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΗΣ πγ Μ 88 ΙΙΙ.1. ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΗΣ πγ Μ 88 ΙΙΙ.2. ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ πγ Μ 88 ΙΙΙ.3. ΙΜΕΡΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΛΛΑ ΟΣ - πγ Μ 93 ΙΙΙ.4. Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 95 3

4 IV. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ πγ Μ 98 IV.1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ 98 IV.1.1. Εµπορικές συµφωνίες 98 IV.1.2. ιµερείς συµφωνίες προστασίας επενδύσεων 98 IV.1.3. ιµερείς συµφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας 98 IV.1.4. Συµµετοχή της πγ Μ σε διεθνείς οργανισµούς 98 IV.1.5. Σχέσεις πγ Μ Ε.Ε. 100 IV.2. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ 101 IV.3. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΛΛΑ ΟΣ πγ Μ 103 V. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 104 VI. ΠΡΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΕΝ ΥΤΩΝ 108 VII. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ 113 VIII. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΝΑΚΩΝ 122 4

5 I. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ πγ Μ Ι.1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ πγ Μ Έκταση Πληθυσµός τ.χλµ (τελευταία επίσηµη απογραφή, Νοέµβριος 2002) (εκτίµηση Στατιστικής Υπηρεσίας πγ Μ ) Πυκνότητα Πληθ. 78,7 κάτοικοι ανά τ.χλµ. (2002) Κατανοµή πληθυσµού (άνω των 15 ετών) Αστικός: (εκτίµηση Στατιστικής Υπηρεσίας πγ Μ ) (άνω των 15 ετών) Αγροτικός: (εκτίµηση Στατιστικής Υπηρεσίας πγ Μ ) Ενεργός πληθυσµός άτοµα (2009) Εθνότητες Κυριότερα αστικά κέντρα Νόµισµα Πολίτευµα Εκλογικό σύστηµα Εκλογές Πρόεδρος Πρωθυπουργός Υγεία Οδικό δίκτυο Μέσος µηνιαίος µισθός Επίσηµη γλώσσα Εµπορική γλώσσα Σλαβοµακεδόνες ( ), Αλβανοί ( ), Τούρκοι (77.959), Ροµά (53.879), Σέρβοι (35.939), Βόσνιοι (17.018), Βλάχοι (9.695), λοιπές εθνότητες (20.993) (τελευταία επίσηµη απογραφή, Νοέµβριος 2002) Σκόπια ( κάτοικοι), Κουµάνοβο ( ), Μοναστήρι (95.385), Τέτοβο (86.580), Γκόστιβαρ (81.042), Πρίλεπ (76.768), Στρούγκα (63.376), Αχρίδα (55.749), Βέλες (55.108) (τελευταία επίσηµη απογραφή, Νοέµβριος 2002) ηνάριο (µε ισοτιµία de facto συνδεδεµένη µε το Ευρώ) 1 = 61,2 ηνάρια (µ.ο. 2009) $1 = 42,7 ηνάρια (µ.ο. 2009) Προεδρευόµενη Κοινοβουλευτική ηµοκρατία Άµεση µη υποχρεωτική ψηφοφορία από πολίτες άνω των 18 ετών για δηµοτικές, κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Κατά τις κοινοβουλευτικές εκλογές της 1 ης Ιουνίου 2008 (και τις δύο επαναληπτικές εκλογές που έλαβαν χώρα στις 15 και 29 Ιουνίου σε αριθµό τµηµάτων λόγω προβληµάτων), ο συνασπισµός του κόµµατος VMRO-DPMNE κατέλαβε 63 βουλευτικές έδρες, ο συνασπισµός του κόµµατος SDSM, 27, το κόµµα DUI 18, το κόµµα DPA 11 και το κόµµα PEI µία (1) βουλευτική έδρα. Gjorgje Ivanov (υποψήφιος του κόµµατος VMRO-DPMNE, κατόπιν των Προεδρικών Εκλογών 22 Μαρτίου / 5 Απριλίου 2009) Nikola Gruevski ιατροί (2,5 ανά 1000 κατοίκους) / νοσοκοµειακές κλίνες στη χώρα (218 κάτοικοι ανά κλίνη) (2006) Εθνικό δίκτυο χλµ. (ασφαλτοστρωµένο δίκτυο χλµ.) Καθαρός: ηνάρια = 325 περίπου (2009) Μικτός: ηνάρια = 488 περίπου (2009) Σλαβοµακεδονική διάλεκτος (κυριλλικό αλφάβητο) Αγγλική / γερµανική / γαλλική. Συχνά χρησιµοποιείται και η ελληνική. Συνήθως οι εταιρείες χρησιµοποιούν µεταφραστές. 5

6 H πγ Μ είναι µια µικρή σε έκταση περίπου όσο η Πελοπόννησος, πέντε φορές µικρότερη από την Ελλάδα και σε πληθυσµό, περίκλειστη χώρα βορείως της Ελλάδος. Γεωγραφικά συγκροτείται από την κεντρική κοιλάδα του Αξιού (Vardar) ποταµού και τους ορεινούς όγκους που την πλαισιώνουν. Στα νότια σύνορά της υπάρχουν τρεις µεγάλες λίµνες (Αχρίδα, Πρέσπα και οϊράνη). Το κλίµα της χώρας είναι µεταβατικό από µεσογειακό σε ηπειρωτικό. Ουσιαστικά υπάρχουν τρεις κλιµατικές ζώνες ήτοι, ήπια µεσογειακή, ορεινή και ήπια ηπειρωτική. Η ετήσια βροχόπτωση κυµαίνεται από 500 χιλιοστά στην ανατολική ζώνη έως χιλιοστά στις δυτικές ορεινές περιοχές. Η πγ Μ αποτελείται από 8 διοικητικές περιφέρειες: Pelagonija, Vardar, Northeast, Southwest, Skopje, Southeast, Polog και East. Σύµφωνα µε την τελευταία επίσηµη απογραφή πληθυσµού που έλαβε χώρα το 2002, οι δύο µεγαλύτερες πληθυσµιακές οµάδες της χώρας είναι οι Σλαβοµακεδόνες (64%) και οι Αλβανοί (25%). Ακολουθούν, µε µικρότερα ποσοστά, οι Τούρκοι (4%), οι Ροµά (3%), Σέρβοι, Βόσνιοι, Βλάχοι κ.α. Όσον αφορά στη θρησκεία, το 64,7% του πληθυσµού είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι, το 33,3% Μουσουλµάνοι και το υπόλοιπο 2% ασπάζεται άλλα χριστιανικά και λοιπά δόγµατα. Η εκπαίδευση στη χώρα χωρίζεται σε προσχολική, πρωτοβάθµια, δευτεροβάθµια και τριτοβάθµια. Η πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Πανεπιστηµιακή τριτοβάθµια εκπαίδευση παρέχεται στα τέσσερα δηµόσια πανεπιστήµια της χώρας, ήτοι: Sts. Cyril and Methodius University of Skopje, St. Clement of Ohrid University of Bitola, State University of Tetovo και Goce Delchev University of Shtip. Λειτουργούν, επίσης, λίγα ιδιωτικά πανεπιστήµια. Η πγ Μ απέκτησε την ανεξαρτησία της το Το 1992 απέκτησε τη νοµισµατική της ανεξαρτησία µε την εισαγωγή του νέου εθνικού της νοµίσµατος, του ηναρίου, και έγινε µέλος του ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου. Το 1993, κατέστη µέλος του ΟΗΕ, της Παγκόσµιας Τράπεζας, και του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου. Τον Απρίλιο του 2001, η χώρα υπέγραψε Συµφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης µε την Ε.Ε. ενώ το 2005 κατέστη υποψήφια προς ένταξη στην Ε.Ε. Η χώρα είναι επίσης υποψήφια προς ένταξη στο ΝΑΤΟ. Τον Αύγουστο του 2001 υπεγράφη η Συνθήκη της Αχρίδας µε την οποία έληξε η εθνοτική κρίση µεταξύ Αλβανών και Σλαβοµακεδόνων που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους. Με τη Συνθήκη της Αχρίδας εισήχθη η "αρχή Μπαντεντέρ" (Badinter) σύµφωνα µε την οποία για να υιοθετηθούν νόµοι για ορισµένα πολιτικώς ευαίσθητα ζητήµατα απαιτείται "διπλή πλειοψηφία", δηλαδή η έγκρισή τους από την πλειοψηφία των µελών του νοµοθετικού σώµατος αλλά και από την πλειοψηφία των βουλευτών από τις µειονοτικές κοινότητες. Το πολίτευµα της χώρας είναι προεδρευόµενη κοινοβουλευτική δηµοκρατία. Τις εκλογές της 1 ης Ιουνίου 2008 κέρδισε συνασπισµός κοµµάτων υπό το κόµµα VMRO DPMNE, το οποίο συνέχισε να κατέχει τη διακυβέρνηση της χώρας, συνεργαζόµενο πλέον, όµως, µε το αλβανικό κόµµα DUI, αντί του αλβανικού κόµµατος DPA, µε το οποίο συνεργαζόταν πριν τις εκλογές. 6

7 Ι.2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ πγ Μ ΒΑΣΙΚΟΙ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ Μεταβολή ΑΕΠ (%) 4,1 4,0 5,9 4,8* -0,7* Κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε τρέχουσες τιµές (US$) * ε Πληθωρισµός (%) 0,5 3,2 2,3 8,3-0,8 Μεταβολή βιοµηχανικής παραγωγής (%) 2,7 2,4 8,6 4,7-7,7 Σταθµισµένα επιτόκια δανεισµού ( ηνάρια - %) (τέλος του έτους) 12,1 11,3 10,2 9,7 10,1 Σταθµισµένα επιτόκια καταθέσεων ( ηνάρια - %) (τέλος του έτους) 5,2 4,7 4,9 5,9 7,1 Προσφορά χρήµατος Μ4 σύνολο (µεταβολή % εκέµβριος εκέµβριος) 15,1 24,9 29,5 11,2 6,0 Συναλλαγµατικά διαθέσιµα (stock, εκατ. / τέλος έτους) 1.122, , , , ,5 Ισοτιµία σε ηνάρια (ετήσιος µέσος όρος) 61,3 61,2 61,2 61,4 61,2 Ισοτιµία US$ σε ηνάρια (ετήσιος µέσος όρος) 49,3 48,8 44,7 43,6 42,7 Απασχόληση / Ανεργία Ενεργός πληθυσµός Άνεργοι Ανεργία (%) 37,3 36,0 34,9 33,8 32,2 Παραγωγικότητα -0,1-0,7 2,2 2,2-4,0 Αύξηση απασχολούµενων (%) 4,3 4,6 3,5 3,2 3,4 Απασχόληση σε πρωτογενή τοµέα Απασχόληση σε δευτερογενή τοµέα Απασχόληση σε τριτογενή τοµέα ηµόσια Οικονοµικά ηµόσιο χρέος (% του ΑΕΠ)* 46,9 39,9 33,3 28,8 32,1 Εξωτερικό δηµόσιο χρέος (% του ηµόσιου χρέους) * 65,8 60,3 53,3 59,7 64,5 Πλεόνασµα (+) / Έλλειµµα (-) Προϋπολογισµού (σε εκατ. ηνάρια) Ισοζύγιο Πληρωµών Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (εκατ. US$) -159,3-28,5-605, ,1-645,6 - Εµπορικό ισοζύγιο (εκατ. US$)** , , , , ,9 - Εξαγωγές (εκατ. US$)f.o.b.** 2.040, , , , ,5 - Εισαγωγές (εκατ. US$)f.o.b.** , , , , ,4 - Ισοζύγιο υπηρεσιών (εκατ. US$) -33,6 28,5 34,4 11,4 40,1 - Ισοζύγιο εισοδηµάτων (εκατ. US$) -114,8-33,7-385,0-114,7-128,0 - Ισοζύγιο τρεχουσών µεταβιβάσεων (εκατ. US$) 1.052, , , , ,2 Ισοζύγιο κεφαλαιακών µεταβιβάσεων - χρηµ/κών συναλλαγών (εκατ. US$) 165,5 23,0 647, ,4 619,1 Κυριότεροι εµπορικοί εταίροι (% επί συνολικού όγκου εµπορίου µε βάση την κατάταξη των χωρών το 2008) Γερµανία 13,3 12,1 11,8 11,2 12,5 Σερβία *** 13,7 13,6 12,7 13,5 9,5 Ελλάδα 11,6 11,0 9,7 9,7 9,4 Ιταλία 6,9 7,5 7,6 6,5 7,5 Ρωσία 8,5 9,7 7,8 8,9 6,7 ε= εκτιµώµενα στοιχεία *= Προσωρινά στοιχεία **= Στατιστικά στοιχεία του εµπορικού ισοζυγίου της πγ Μ στην έκδοση Quarterly Report IV/2008 της Κεντρικής Τράπεζας. εν συµφωνούν µε εκείνα της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ. Σύµφωνα µε υποσηµείωση της Κεντρικής Τράπεζας στην εν λόγω έκδοση, τα δεδοµένα εισαγωγών υπολογίζονται σε βάση fob σε συµφωνία µε το Εγχειρίδιο Ισοζυγίου Πληρωµών (V) του ΝΤ. ***= Τα στοιχεία του 2005 και 2006 αφορούν σε Σερβία και Μαυροβούνιο. Πηγές: α) Στατιστική Υπηρεσία της πγ Μ Περιοδικά ελτία Στατιστικής Υπηρεσίας Statistical Yearbook 2008 β) Κεντρική Τράπεζα πγ Μ Main Economic Indicators, Quarterly Report IV (2008) Stock of Public Debt Public Debt Management Department γ) International Monetary Fund World Economic Outlook Database, Απρίλιος

8 Πριν την ανεξαρτησία της, το 1991, η πγ Μ ήταν η λιγότερο αναπτυγµένη οµόσπονδη δηµοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, καλύπτοντας µόλις το 5% της συνολικής παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών της χώρας. Μετά την ανεξαρτητοποίησή της, η οικονοµική δραστηριότητα στη χώρα σµικρύνθηκε δραστικά, µε αποτέλεσµα, κατά τα πρώτα έτη της µετάβασής της στην οικονοµία της αγοράς, και µέχρι το 1996, να µη σηµειωθεί αύξηση του ΑΕΠ. Από το 1996 και έως το τέλος της δεκαετίας, η ανάπτυξη παρέµεινε σε χαµηλά επίπεδα λόγω της χαµηλής εσωτερικής ζήτησης και της ανυπαρξίας επενδύσεων, αποτέλεσµα, εν πολλοίς, των ανύπαρκτων υποδοµών, των κυρώσεων του ΟΗΕ στη Σερβία και της κατάστασης που ακολούθησε την πολιτική αστάθεια στην περιοχή. Ενισχυτικός της ζοφερής εικόνας για την οικονοµία της πγ Μ ήταν ο υπερπληθωρισµός που κληρονόµησε η πγ Μ από την πρώην Γιουγκοσλαβία. Συγκεκριµένα, το 1991, ο πληθωρισµός κυµαινόταν ήδη στο επίπεδο του 115% αλλά το 1992 επιταχύνθηκε ραγδαία, εκτοξευόµενος στο 1.690%, λόγω της χρηµατοδότησης του µείζονος δηµοσιονοµικού ελλείµµατος της χώρας µέσω έκδοσης χρήµατος. Αυστηρές κυβερνητικές δηµοσιονοµικές και νοµισµατικές πολιτικές κατάφεραν να τιθασεύσουν τον πληθωρισµό έως το 1996, όταν έφτασε για πρώτη φορά σε επίπεδα 3% και να τον κρατήσουν χαµηλά, µε εξαίρεση τα έτη οπότε σηµειώθηκε αύξησή του γύρω στο 5,5%, λόγω αφ ενός της εισαγωγής του ΦΠΑ τον Απρίλιο του 2000 και αφ ετέρου των αυξηµένων κυβερνητικών δαπανών κατά την εθνοτική κρίση του Με σκοπό την ενίσχυση της οικονοµίας, την καταπολέµηση της φτώχειας και την ενίσχυση της ανάπτυξης, κατόπιν συµφωνίας µε το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, η χώρα έλαβε, τον Απρίλιο του 1997, πιστωτική διευκόλυνση ύψους περίπου US$ 73,7 εκατ. µε την παροχή δεκαετών δανείων µε ευνοϊκούς όρους για την υποστήριξη των διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων στη γεωργία και τις επιχειρήσεις. Η εθνοτική κρίση του 2001 οδήγησε τη χώρα σε οικονοµική ύφεση, µε το ΑΕΠ να καταγράφει µείωση (-4,5%) λόγω περιορισµού των εσωτερικών και διµερών εµπορικών συναλλαγών, περιοδικών αποκλεισµών των µεθοριακών σταθµών και επενδυτικής αβεβαιότητας. Ταυτόχρονα, η δηµοσιονοµική πολιτική χαλάρωσε και οι κρατικές δαπάνες αυξήθηκαν σηµαντικά µε αποτέλεσµα τη διακοπή, από το ΝΤ, των συζητήσεων για νέα συµφωνία µε την τότε κυβέρνηση της χώρας, πριν τις βουλευτικές εκλογές του 2002, και τη συνέχισή τους µε τη νέα κυβέρνηση. Έκτοτε, οι κυβερνήσεις της πγ Μ έχουν καταφέρει, ως ένα βαθµό, να διατηρήσουν µακροοικονοµική σταθερότητα αλλά δεν κατόρθωσαν να καταπολεµήσουν την υψηλή ανεργία, να ενισχύσουν την ανεπαρκή πρωτογενή (εκτός ιδιωτικοποιήσεων) προσέλευση επενδύσεων και να τιθασεύσουν την εκτεταµένη παραοικονοµία. Έτσι, η οικονοµία της χώρας συνεχίζει να χαρακτηρίζεται ως υπό µετάβαση µολονότι τα τελευταία, ιδίως, χρόνια έχει εισρεύσει σηµαντική αναπτυξιακή βοήθεια από διεθνείς δωρητές και παρά τη στενή παρακολούθηση και καθοδήγηση από πλευράς Ε.Ε. Συνοπτικά, η οικονοµία της πγ Μ, µπορεί να αξιολογηθεί για το έτος 2009 ως εξής: Θετικά σηµεία Μακροοικονοµική σταθερότητα Ευνοϊκό φορολογικό περιβάλλον Υποψηφιότητα για Ε.Ε. και ΝΑΤΟ Ανταγωνιστικά εργασιακά κόστη Ισοτιµία ηναρίου συνδεδεµένη µε το Ευρώ Αρνητικά σηµεία Υψηλό δοµικό έλλειµµα στο εµπορικό ισοζύγιο και χαµηλή διαφοροποίηση στις εξαγωγές Μικρό µέγεθος της αγοράς Αντίξοο επιχειρηµατικό κλίµα Χαµηλό ποσοστό 'greenfield' επενδύσεων Κίνδυνος εθνοτικών εντάσεων Πολύ υψηλή ανεργία ιαφθορά και µη-ανεξάρτητη δικαστική εξουσία Παραοικονοµία 8

9 H οικονοµία της χώρας συνεχίζει να χαρακτηρίζεται ως υπό µετάβαση, όσο και αν η χρονική απόσταση από την ανεξαρτησία της, το 1991, και την αποσύνδεσή της από το µοντέλο του κρατικού σχεδιασµού, µέχρι σήµερα, έχει πλέον µεγαλώσει πολύ. Το γεγονός ότι η πγ Μ ήταν η λιγότερο αναπτυγµένη οµόσπονδη δηµοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, καθώς και ότι, εκτός από την αρχική σµίκρυνση της οικονοµικής δραστηριότητας και τον υπερπληθωρισµό που κληρονόµησε, αντιµετώπισε, επιπροσθέτως, ως νέα χώρα, την εθνοτική κρίση του 2001, εξηγεί καθαρά τους λόγους που συνέτειναν στη οικονοµική της οπισθοδρόµηση. Έκτοτε, οι κυβερνήσεις της χώρας, µε τη συνεργασία και του διεθνούς παράγοντα, κατέβαλαν επίµονες προσπάθειες να επιτύχουν και να διατηρήσουν µακροοικονοµική σταθερότητα µε συνετή δηµοσιονοµική πολιτική, χαµηλό πληθωρισµό, ευνοϊκό φορολογικό περιβάλλον και ανταγωνιστικά εργασιακά κόστη. Μολαταύτα, και ιδίως παρά το γεγονός της σηµαντικής αναπτυξιακής βοήθειας που εισέρευσε στη χώρα από διεθνείς δωρητές και τη στενή παρακολούθηση και καθοδήγηση από πλευράς Ε.Ε., δεν έχει καταστεί εφικτός ο έλεγχος του δοµικού ελλείµµατος στο εµπορικό ισοζύγιο της χώρας, η τιθάσευση της υψηλής ανεργίας, ο περιορισµός της παραοικονοµίας, η εξάλειψη της διαφθοράς, η ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας ούτε η ανατροπή του αντίξοου επιχειρηµατικού κλίµατος. Οι εν λόγω αρνητικοί παράγοντες συνεχίζουν, έτσι, να αποτελούν την κύρια αιτία για τη χαµηλή προσέλκυση νέων (greenfield) επενδύσεων που εξ ορισµού αποτελούν το σοβαρότερο µοχλό οικονοµικής ανάπτυξης για κάθε χώρα. Η υποψία για ενδεχόµενη πολιτική αστάθεια στο µέλλον αποτελεί, επίσης, έναν εξ ίσου σοβαρό, αν όχι το σοβαρότερο, αρνητικό παράγοντα που απωθεί τους δυνητικούς επενδυτές. Είναι γεγονός ότι µέχρι το 2008, η πγ Μ κατέγραφε ανάπτυξη της τάξης του 5%, αν και, πάλι, παρέµενε ουραγός της περιοχής (Αλβανία 6,8%, Βουλγαρία 6%, Σερβία 5,4% για το ίδιο έτος). Από το 2009 και εντεύθεν, ωστόσο, οι εξελίξεις δεν προοιωνίζουν ένα ελπιδοφόρο µέλλον. Η επίδραση της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης στη χώρα, που αρχικά, λόγω του χαµηλού βαθµού εµπλοκής της στα διεθνή οικονοµικά δρώµενα, δεν υπήρξε ούτε σοβαρή ούτε απότοµη, άρχισε να γίνεται αισθητή από το 4ο τρίµηνο του 2008 και κορυφώθηκε το 2009 µε την εµφάνιση ύφεσης (- 0,7%). Έκτοτε, η οικονοµική δραστηριότητα περιορίζεται µε χαρακτηριστική πτώση του πλέον αντιπροσωπευτικού οικονοµικού δείκτη, της βιοµηχανικής παραγωγής, ο οποίος το 2009 σηµείωσε σηµαντική κάµψη (της τάξης του - 7,7%). Πολύ αισθητή ήταν η υποχώρηση στους τοµείς κλωστοϋφαντουργίας, ξυλείας, βασικών µετάλλων και µεταφορικών µέσων και λιγότερο στους τοµείς ορυχείων, ετοίµου ενδύµατος, µηχανηµάτων, επίπλων κλπ. Όσον αφορά στα βασικά µακροοικονοµικά µεγέθη και τους οικονοµικούς δείκτες της χώρας, σύµφωνα µε τα στοιχεία του Υπουργείου Οικονοµικών για το 2009, την πορεία πτώσης του ΑΕΠ ακολούθησε και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ που υπεχώρησε ελαφρώς σε US$ περίπου έναντι US$ το Τούτο παρά το γεγονός ότι την ίδια χρονιά ο µέσος όρος καθαρών αποδοχών ανά απασχολούµενο στην πγ Μ ανήλθε σε ηνάρια (περίπου 325), αυξηµένος κατά 24% έναντι του 2008 και ο µέσος όρος µικτών αποδοχών ανήλθε σε ηνάρια (περίπου 488), αυξηµένος κατά 14,1% σε σύγκριση µε το 2008, αντίστοιχα. Η ανεργία, αν και σηµείωσε υποτυπώδη µείωση έναντι του 2008, παρέµεινε ιδιαίτερα υψηλή (32,2% το 2009) και συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα πλέον σοβαρά δοµικά προβλήµατα για τη χώρα. Η ηλικιακή οµάδα µεταξύ 15 και 24 ετών φαίνεται ότι είναι η βαρύτερα πληττόµενη από την ανεργία (55,1%). Ένεκα της κρίσης, ελαττώθηκε σηµαντικά η εµπορική δραστηριότητα µε το εξωτερικό. Οι εξαγωγές της πγ Μ συρρικνώθηκαν σε ποσοστό -28,4% και οι εισαγωγές της κατά -21,7%. Έτσι, το 2009 δεν επανελήφθη η σηµαντική διεύρυνση στο έλλειµµα του εµπορικού ισοζυγίου που παρατηρήθηκε το 2008 και είχε απειλήσει τη νοµισµατική σταθερότητα της χώρας. Το εµπορικό ισοζύγιο παρέµεινε βεβαίως ελλειµµατικό, αλλά µειωµένο κατά 11,4% σε σύγκριση µε την περασµένη χρονιά. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (483,3 εκ. το 2009, ήτοι 7,4% του ΑΕΠ), ακολούθησε παρόµοια πορεία µε το εµπορικό ισοζύγιο, µειωθέν θεαµατικά (-43,4%) έναντι του προηγούµενου έτους. 9

10 Λόγω της κάµψης της ζήτησης, ο πληθωρισµός το 2009 ήταν κατά πολύ µειωµένος σε σχέση µε το µέσο όρο της τελευταίας πενταετίας, γιατί από τον Φεβρουάριο του 2009 ήδη, εµφανίστηκε κατάσταση αποπληθωρισµού που στο τέλος του έτους πλησίασε τη µονάδα (- 0,8%). Υποχώρηση 33% σηµειώθηκε, το 2009, στην εισροή επενδύσεων από το εξωτερικό. Το σχετικό ποσό αντιπροσωπεύει ποσοστό 8,2% του ΑΕΠ, µόνο. Ως εκ τούτου, δεν κατέστη εφικτή η ενίσχυση της οικονοµικής δραστηριότητας και η δηµιουργία ζήτησης και θέσεων εργασίας, παρά την ακριβή διαφηµιστική εκστρατεία της κυβέρνησης σε ξένα ΜΜΕ. Κατά την εκτέλεση του προϋπολογισµού του 2009, παρά τις υποδείξεις της Ε.Ε. και διεθνών οργανισµών όπως το ΝΤ, και µετά από δύο αναθεωρήσεις εντός του έτους, η κυβέρνηση δεν πέτυχε να συγκρατήσει το δηµοσιονοµικό έλλειµµα που το 2008 είχε εκτοξευθεί σε ύψος-ρεκόρ της τελευταίας πενταετίας (3,9 δισ. ηνάρια), µε συνέπεια το 2009 να ξεπεραστεί και πάλι φθάνοντας µε 10,9 δισ. ηνάρια περίπου, στο επίπεδο του -2,7% του ΑΕΠ. Την ίδια χρονιά, τα συναλλαγµατικά διαθέσιµα αυξήθηκαν (1.597,68 εκ. το 2009 έναντι 1494,94 εκ το 2008), ως αποτέλεσµα της προσπάθειας της Κεντρικής Τράπεζας να εξασφαλίσει τη στήριξη του ηναρίου, µέσω έκδοσης ευρωοµολόγων. Κατόπιν τούτου αλλά και λόγω έκδοσης οµολόγων και από το Υπουργείο Οικονοµικών, το σχετικά χαµηλό δηµόσιο χρέος της χώρας (1,56 δις. Ευρώ) βαίνει σταθερά αυξανόµενο ως ποσοστό του ΑΕΠ (24,7% το 2009 και 32,4% αρχές 2010). Αύξηση επίσης σηµειώθηκε το 2009 έναντι του παρελθόντος έτους, τόσο στο ιδιωτικό χρέος (14%) όσο και στο εξωτερικό χρέος της χώρας (16%). Ας σηµειωθεί, πάντως, ότι οι επίσηµες στατιστικές δεν καταγράφουν την πραγµατική εικόνα της οικονοµίας της πγ Μ, δεδοµένου ότι δεν συνυπολογίζονται οι δραστηριότητες στο πλαίσιο της έντονης παραοικονοµίας (άνω του 20% της συνολικής δραστηριότητας στη χώρα) που την χαρακτηρίζει. Σύµφωνα µε το είκτη Οικονοµικής Ελευθερίας για το 2009, ο οποίος συντάσσεται και δηµοσιεύεται από το Heritage Foundation των ΗΠΑ, η πγ Μ βρίσκεται στην 56 η θέση από 179 χώρες, όσον αφορά στην ελευθερία της οικονοµίας της, έχοντας επιτύχει βελτίωση κατά 22 θέσεις σε σύγκριση µε το παρελθόν έτος. Επίσης, σύµφωνα µε την ετήσια έκθεση Doing Business 2009 της Παγκόσµιας Τράπεζας, η πγ Μ βρίσκεται στην 32 η θέση από 183 χώρες όσον αφορά στην ευκολία µε την οποία εκτελούνται επιχειρηµατικές δραστηριότητες στη χώρα, βελτιώνοντας την ταξινόµησή της κατά 39 θέσεις. Τέλος, τον Μάϊο του 2009, ο ιεθνής Οίκος Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας Fitch Ratings υποβαθµίζοντάς την ελαφρώς, κατέταξε την πγ Μ ως χώρα µε πιστοληπτική ικανότητα «ΒΒ+», όσον αφορά στο ξένο συνάλλαγµα ως Β+. Αντίθετα, τον Οκτώβριο του ιδίου έτους ο οίκος Standard & Poor s αναβάθµισε την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας από ΒΒ αρνητική σε ΒΒ σταθερή, κυρίως λόγω περιστολής του ελλείµµατος τρεχουσών συναλλαγών. 10

11 Ι.3. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Η πλέον πρόσφατη απογραφή στην πγ Μ έλαβε χώρα τον Νοέµβριο του Σύµφωνα µε τα καταγραφέντα στοιχεία, ο πληθυσµός της χώρας το 2002 ήταν κάτοικοι εκ των οποίων το 64,18% Σλαβοµακεδόνες, το 25,17% Αλβανοί, το 3,85% Τούρκοι, το 2,66% Ροµά κλπ. Από την προηγούµενη απογραφή του 1994 µέχρι την πιο πρόσφατη, οι Σλαβοµακεδόνες φαίνεται ότι αυξήθηκαν κατά 0,16%, οι Αλβανοί κατά 15,41%, οι Τούρκοι παρέµειναν σχεδόν ίδιοι, ενώ οι Ροµά αυξήθηκαν κατά 23,27%. Άξιο αναφοράς είναι ότι αν και ο αριθµός των Σλαβοµακεδόνων παρέµεινε περίπου ο ίδιος από το 1994 έως το 2002, η συµµετοχή του στο σύνολο του πληθυσµού υπεχώρησε κατά περισσότερο από 2% µεταξύ των δύο απογραφών, λόγω της µεγέθυνσης της πληθυσµιακής οµάδας των Αλβανών. Εθνοτική σύνθεση πληθυσµού της πγ Μ κατά απογραφή - Ετήσια µεταβολή και συµµετοχή εθνοτήτων στην τελευταία απογραφή Συµµετοχή στο σύνολο (%) ΣΥΝΟΛΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ,00 Μεταβολή (%) -- 15,89 6,54-4,33 3,94 Σλαβοµακεδόνες ,18 Μεταβολή (%) -- 11,99 3,82-2,43 0,16 Αλβανοί ,17 Μεταβολή (%) -- 34,78 17,17-0,20 15,41 Τούρκοι ,85 Μεταβολή (%) ,23-10,98 1,22-0,08 Ροµά ,66 Μεταβολή (%) -- 75,98 20,82-16,11 23,27 Σέρβοι ,78 Μεταβολή (%) -- -4,30-3,81-5,95-10,66 Βόσνιοι ,84 Μεταβολή (%) ,20 Βλάχοι ,48 Μεταβολή (%) ,21 21,62 10,78 12,72 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ - Statistical Yearbook 2008 Εθνοτική σύνθεση πόλεων της πγ Μ (Απογραφή 2002) ΣΥΝΟΛΟ Σλαβοµακεδόνες Αλβανοί Τούρκοι Ροµά Βλάχοι Σέρβοι Βόσνιοι Λοιποί ΣΥΝΟΛΟ Σκόπια Κουµάνοβο Μοναστήρι Τέτοβο Γκόστιβαρ Πρίλεπ Στρούγκα Αχρίδα Βέλες Στρούµιτσα Στιπ Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ - Statistical Yearbook 2008 Όπως φαίνεται και από τον παραπάνω πίνακα, η µεγαλύτερη συγκέντρωση σλαβοµακεδονικού πληθυσµού απαντάται στις πόλεις Σκόπια, Μοναστήρι, Πρίλεπ και Κουµάνοβο και η µεγαλύτερη 11

12 συγκέντρωση αλβανικού πληθυσµού στις πόλεις Σκόπια, Τέτοβο, Γκόστιβαρ και Στρούγκα, αντίστοιχα. Ο τουρκικός πληθυσµός συγκεντρώνεται στα Σκόπια, Γκόστιβαρ, Στρούµιτσα, ενώ ο πληθυσµός των Ροµά είναι συγκεντρωµένος κυρίως στα Σκόπια και των Βλάχων στα Σκόπια και το Στιπ. Σε σχέση µε το 1994, οι πόλεις Στρούγκα, Γκόστιβαρ και Τέτοβο, οι οποίες βρίσκονται στο δυτικό κατοικούµενο ως επί το πλείστον από Αλβανούς τµήµα της πγ Μ σηµείωσαν, στην απογραφή του 2002, τη µεγαλύτερη πληθυσµιακή αύξηση (71,79%, 63,57% και 22,22%, αντίστοιχα). Πληθυσµιακή µεταβολή κατά πόλη / Απογραφές Πόλη Πληθυσµός κατά την απογραφή Μεταβολή (%) Σκόπια ,49 Κουµάνοβο ,21 Μοναστήρι ,39 Τέτοβο ,22 Γκόστιβαρ ,57 Πρίλεπ ,66 Στρούγκα ,79 Αχρίδα ,52 Βέλες ,33 Στρούµιτσα ,27 Στίπ ,00 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ - Statistical Yearbook 2008 & Statistical Yearbook 2004 Ι.4. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ Η ανεργία αποτελεί το µεγαλύτερο διαρθρωτικό πρόβληµα της οικονοµίας στην πγ Μ, καθώς, σύµφωνα µε τα επίσηµα στατιστικά στοιχεία, κυµαίνεται σε πολύ υψηλά επίπεδα (32,2% το 2009), παρά τη, µε αργούς ρυθµούς, µείωσή της κατά την τελευταία τριετία. Επιβαρυντικό του δοµικού χαρακτήρα του προβλήµατος ήταν το γεγονός ότι η µείωση του αριθµού των απασχολούµενων κατά 3% το 2009 (µετά από την αλληλουχία αυξήσεων τα προηγούµενα έτη (4,6% το 2006, 3,5% το 2007,3,2% το 2008 και 3,4% to 2009) σε συνδυασµό µε τη µείωση του ΑΕΠ κατά την ίδια περίοδο επέτειναν την αύξηση της ανεργίας. Αναλυτικά, από το 2006 στο 2007, η ανεργία µειώθηκε κατά 1,1% (από 36% σε 34,9%), και κατά το ίδιο ποσοστό από το 2007 στο 2008 (από 34,9% σε 33,8%). Η εν λόγω εξέλιξη, πάντως, κρίνεται αρνητική για την περαιτέρω ώθηση της οικονοµικής πορείας της χώρας, τη στιγµή µάλιστα που το 20% του πληθυσµού ζει σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας 1. Ιστορικά, η υψηλή ανεργία στην πγ Μ οφείλεται, κυρίως, στο προηγούµενο ιδιαίτερα αυστηρό νοµικό πλαίσιο, κατάλοιπο της πρώην ενωµένης Γιουγκοσλαβίας, και στις γενναιόδωρες κοινωνικές προβλέψεις για τους επίσηµα καταγεγραµµένους ανέργους, όπως η παροχή υγειονοµικής περίθαλψης. εδοµένης, βέβαια, και της εκτεταµένης παραοικονοµίας στη χώρα, η οποία έχει τις ρίζες της στην εποχή της σχεδιαζόµενης οικονοµίας αλλά και στην περίοδο της µετάβασης της χώρας σε οικονοµία αγοράς, το ποσοστό ανεργίας καταγράφεται υψηλότερο από την πραγµατική του διάσταση κατά περίπου 1/4, χωρίς βέβαια αυτό να σηµαίνει ότι η εικόνα δεν παραµένει δυσµενής. Ο εργατικός νόµος που τέθηκε σε ισχύ το 2005 και οι τροποποιήσεις που ακολούθησαν το 2008 και το 2009 καθώς και η Εθνική Στρατηγική για την Απασχόληση του 2006 (η οποία έχει καταληκτική 1 Staff Report for the 2008 Article IV Consultation ιεθνές Νοµισµατικό ταµείο, 11 Νοεµβρίου

13 ηµεροµηνία το τέλος του τρέχοντος έτους), είχαν ως σκοπό να αποµακρύνουν, σταδιακά και µερικώς, τις δυσκαµψίες της αγοράς εργασίας και να διευρύνουν επιλογές όπως π.χ. οι συµβάσεις µερικής απασχόλησης, οι οποίες θα οδηγήσουν στην περαιτέρω µείωση της ανεργίας. Παρά ταύτα, στην πραγµατική αγορά, οι εξελίξεις αυτές δεν φαίνεται να έχουν απελευθερώσει ουσιαστικά την απασχόληση, ούτε να µειώσουν, κατ αντιστοιχία, την ανεργία. Εργατικό δυναµικό και δείκτες απασχόλησης ΕΤΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΥΝΑΜΙΚΟ % % % ΙΚΑΝΟΣ ΠΡΟΣ ΕΝΕΡΓΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΑΝΕΡΓΟΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ,7 36,2 34, ,3 37,3 33, ,7 38,4 32,2 Πηγή: State Statistical Office, Bulletin No: /2010 Όσον αφορά στις επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης στο υπό εξέταση έτος, όπως έχουν καταγραφεί στις στατιστικές απασχόλησης, φαίνεται ότι οι πλέον πληγέντες κλάδοι είναι το λιανικό εµπόριο (καταφανές το φαινόµενο κλεισίµατος καταστηµάτων στην αγορά), οι κατασκευές, η κλωστοϋφαντουργία και ο αγροτικός τοµέας, λιγότερο δε η βιοµηχανία και ιδιαίτερα στους τοµείς των µεταλλείων / κατεργασίας µετάλλων. Τουναντίον, βελτίωση παρουσίασε ο δηµόσιος τοµέας, ενδεχοµένως λόγω άσκησης ανάλογης πολιτικής από την κυβέρνηση. Ανεργία στην πγ Μ κατά την περίοδο % 33.8% 34.9% 36.0% 37.3% 37.2% 36.7% 31.9% 30.5% 32.2% 32.4% Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ / Κεντρική Τράπεζα πγ Μ Quarterly Report IV / 2009 Σύµφωνα µε παλαιότερη µελέτη του UNDP (Νοέµβριος 2005) σχετικά µε τις εισοδηµατικές ανισότητες σε περιφερειακό επίπεδο στην πγ Μ, η ανεργία πλήττει περισσότερο τις οµάδες Ροµά (78,5%), Αλβανών (61,2%), Βοσνίων (60,3%) και Τούρκων (58,2%). Η ηλικιακή οµάδα µεταξύ 15 και 24 ετών φαίνεται ότι είναι η βαρύτερα πληττόµενη από την ανεργία. Συγκεκριµένα, όπως εµφαίνεται και στον ακόλουθο πίνακα, η απασχόληση στην ηλικιακή οµάδα ετών για το 2009 ήταν ιδιαίτερα χαµηλή παραµένοντας αµετάβλητη σε σύγκριση µε το 2008 και η αντίστοιχη ανεργία εξαιρετικά υψηλή (55,1%) µε µόλις 2,3% µείωση έναντι του προηγούµενου έτους. 13

14 Ποσοστά απασχόλησης και ανεργίας κατά ηλικιακή οµάδα Ποσοστό απασχόλησης (%) Ποσοστό ανεργίας (%) Ηλικία ,2 15,7 15,7 57,7 56,4 55, ,0 54,3 55,4 32,9 31,6 34, ,8 39,5 42,4 28,5 28,0 25,9 Άνω των 65 ετών 3,9 3,6 3,4 3,2 8,8 12,3 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της πγ Μ ( ελτίο: /2010) Αναφορικά µε την κατανοµή της απασχόλησης κατά κλάδο δραστηριότητας, οι τοµείς που προσέφεραν τις περισσότερες θέσεις εργασίας στην πγ Μ το ήταν οι εξής: Μεταποίηση Γεωργία, κυνήγι και δασοκοµία Χονδρεµπόριο, λιανεµπόριο, επισκευαστικές υπηρεσίες ηµόσια διοίκηση και άµυνα Κατασκευές Υπηρεσίες µεταφορών, αποθήκευσης και επικοινωνιών Εκπαίδευση Υγεία και κοινωνική εργασία Άλλες κοινωνικές, πολιτιστικές και γενικές υπηρεσίες Ξενοδοχεία και εστίαση Ακίνητα, ενοίκια και επιχειρηµατικές δραστηριότητες Ηλεκτρισµός, φυσικό αέριο, ύδρευση Χρηµατοπιστωτική διαµεσολάβηση Άλλοι τοµείς ΣΥΝΟΛΟ Ο µέσος όρος καθαρών αποδοχών ανά απασχολούµενο στην πγ Μ το ανήλθε σε δηνάρια ( 325 περίπου) έναντι το 2008 (περίπου 263), αυξηµένος κατά 24% και ο µέσος όρος µικτών αποδοχών ανά απασχολούµενο στην πγ Μ το ανήλθε σε δηνάρια (περίπου 488) έναντι δηναρίων (περίπου 428), αυξηµένος κατά 14,1% συγκριτικά µε το Σύµφωνα µε το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο 5, το µη-µισθολογικό κόστος των αποδοχών παραµένει πολύ υψηλό και η µείωσή του, στα πλαίσια της επιδιωκόµενης ανάπτυξης, είναι επιβεβληµένη καθώς συµβάλλει στην υψηλή ανεργία. 2 ελτίο της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ / / Μηνιαίο ελτίο της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ / Νο.5/ ελτίο της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ / / Staff Report for the 2009 Article IV Consultation IMF, Ιανουάριος

15 Από τις αρχές του 2009, µε ουσιαστική εφαρµογή από , ξεκίνησε στην πγ Μ ο υπολογισµός των καταβαλλόµενων µισθών στη µικτή τους µορφή. Οι κρατήσεις για τις συντάξεις και την ιατροφαρµακευτική περίθαλψη, οι εισφορές απασχόλησης και ο φόρος εισοδήµατος θα καταβάλλεται µε ενιαίο έντυπο στις αρµόδιες οικονοµικές υπηρεσίες, οι οποίες κατόπιν θα κατανέµουν το ποσό και θα διοχετεύουν τις πληρωµές, αντιστοίχως, στα διάφορα ταµεία τα οποία θα προσφέρουν εφεξής µόνον υπηρεσίες. Σύµφωνα µε τη νέα νοµοθεσία, το αφορολόγητο όριο των µικτών µισθών για τον υπολογισµό του φόρου εισοδήµατος αυξήθηκε από σε ηνάρια 6. Ι.5. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Μετά την περίοδο υπερπληθωρισµού στις αρχές του 1990, ο πληθωρισµός, κατά την δεκαετία κυµάνθηκε σε χαµηλά επίπεδα. Αυτό είναι αποτέλεσµα κυρίως του γεγονότος ότι βασικός και κύριος στόχος της νοµισµατικής πολιτικής της Κεντρικής Τράπεζας της πγ Μ ήταν η δηµοσιονοµική πειθαρχία και, κυρίως, η de facto πρόσδεση (peg) της συναλλαγµατικής ισοτιµίας του ηναρίου στο Ευρώ. Με την πρόσδεση του ηναρίου στο Ευρώ, η Κεντρική Τράπεζα είχε επιτύχει να περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις και έχει διατηρήσει έναν µέσο όρο 2,8% για την δεκαετία Πληθωρισµός στην πγ Μ ( ) % 5.8% 5.5% 1.8% 1.2% -0.4% 0.5% 3.2% 2.3% 8.3% -0.8% * Τα στοιχεία του 1999 είναι σύµφωνα µε το είκτη Τιµών Λιανικού Εµπορίου. Από το 2000 και έπειτα είναι σύµφωνα µε το είκτη Τιµών Καταναλωτή Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ / Κεντρική Τράπεζα πγ Μ Quarterly Report IV / 2009 Κατά τη διάρκεια του 2008, εντούτοις, ο πληθωρισµός της πγ Μ αυξήθηκε κατακόρυφα σε σχέση µε τα προηγούµενα έτη φτάνοντας το 8,3%, κατά τι υψηλότερος από το µέσο όρο των γειτονικών χωρών στα. Βαλκάνια. Από το τέλος του 2008 και σε όλο το 2009, ωστόσο, παρατηρήθηκαν αποπληθωριστικά φαινόµενα λόγω, κυρίως, αν όχι αποκλειστικά, κάµψης της ζήτησης, µε συνέπεια στο τέλος του παρελθόντος έτους ο δείκτης να πλησιάζει την αρνητική µονάδα (-0,8%). Η ραγδαία συρρίκνωση της οικονοµικής δραστηριότητας και η κατάρρευση της, χρηµατιστηριακά καθοριζόµενης, τιµής των εµπορευµάτων/πρώτων υλών (commodities) επέφεραν τη µείωση των δεικτών του πληθωρισµού, τόσο διεθνώς όσο και στο εσωτερικό της χώρας. Συνεπώς, λόγω του σηµαντικά µειωµένου εισαγόµενου πληθωρισµού αλλά και ένεκα της περιοριστικής νοµισµατικής πολιτικής, ο µέσος ετήσιος πληθωρισµός έλαβε αρνητικό πρόσηµο. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στον πληθωρισµό 6 Για τον υπολογισµό των κρατήσεων και των καθαρών αποδοχών: (µόνο στη σλαβοµακεδονική και την αλβανική) 15

16 βασικών αγαθών και υπηρεσιών σηµειώθηκε υποχώρηση από 2,6% το προηγούµενο έτος σε µόλις 0,3% το Ιδιαίτερα όσον αφορά το δείκτη τιµών καταναλωτή, οι ακόλουθες κατηγορίες κατανάλωσης παρουσίασαν το 2009 άνοδο στους αντίστοιχους δείκτες: Καπνός και ποτά, ενοίκιο και δαπάνες κοινής ωφέλειας, υγεία, εστίαση και ξενοδοχεία. Μείωση σηµειώθηκε στις κατηγορίες τροφίµων, ένδυσης, ψυχαγωγίας-πολιτισµού, µεταφοράς και λοιπών υπηρεσιών, αντίστοιχα. Ι.6. ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ΑΕΠ) Η οικονοµική ύφεση κατά την περίοδο , µετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας, αποτέλεσε µία από τις συνέπειες της πολιτικής αστάθειας που επικρατούσε στη χώρα και, εν γένει, στα Βαλκάνια. Από το 1996 έως το 2000, η οικονοµία της πγ Μ έδειξε τάσεις ανάκαµψης και δυνατοτήτων σταθερής ανάπτυξης, όµως η εθνοτική κρίση του 2001, η οποία είχε σοβαρές συνέπειες και στην οικονοµία, οδήγησε το ΑΕΠ της χώρας σε συρρίκνωση κατά 4,5%. Κατά την τριετία , η οικονοµία της πγ Μ έδειξε πάλι τάσεις ανάκαµψης, µε το 2004 να καταφέρνει να φτάσει σχεδόν στα προ του 2001 επίπεδα. Από το 2004 έως το 2006 η οικονοµία διατηρήθηκε, κατά µέσο όρο, σε ρυθµό ανάπτυξής της τάξης του 4%. Το 2007 και το 2008, η αύξηση του ΑΕΠ κινήθηκε ταχύτερα σηµειώνοντας ρυθµούς άνω του 5%. Από το τέταρτο τρίµηνο του 2008, ωστόσο, οι αρνητικές συνέπειες της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης άρχισαν να προκαλούν επιβράδυνση, µε συνέπεια την εµφάνιση ύφεσης -0,7% το 2009 σύµφωνα µε τα προσωρινά στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ. Σηµειωτέον, βεβαίως, ότι το ΑΕΠ, όπως απεικονίζεται στις επίσηµες στατιστικές, δεν καταγράφει την πραγµατική εικόνα της οικονοµίας της χώρας, δεδοµένου ότι δεν λαµβάνονται υπ' όψιν οι δραστηριότητες της έντονης παραοικονοµίας που υπολογίζονται σε 20-35% των συνολικών οικονοµικών δραστηριοτήτων στη χώρα. Ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ στην πγ Μ ( ) (%) *: Προσωρινά δεδοµένα ** : Εκτίµηση Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ / Κεντρική Τράπεζα πγ Μ - Quarterly Report IV (2009) Συνεχίζοντας την πτωτική πορεία του τελευταίου, ιδίως, τριµήνου του 2008, το ΑΕΠ εξακολούθησε και κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων τριµήνων του 2009 να συρρικνώνεται. Η µικρή 16

17 αύξηση που σηµειώθηκε στην οικονοµική δραστηριότητα κατά το τελευταίο τρίµηνο του έτους δεν ήταν επαρκής για να ωθήσει την οικονοµία εκτός ύφεσης. Η επιδείνωση της παγκόσµιας οικονοµίας ένεκα της χρηµατοοικονοµικής κρίσης, οδήγησε στη µείωση της εξωτερικής ζήτησης και στη µείωση των εισροών κεφαλαίου από το εξωτερικό και συνεπώς επηρέασε σηµαντικά την οικονοµία της πγ Μ µε αποτέλεσµα την εµφάνιση αρνητικού προσήµου στο ρυθµό αύξησης του ΑΕΠ (-0,7% επισήµως, άνω του 1% σύµφωνα µε διεθνείς οικονοµικούς φορείς) το Η ύφεση συνεχίστηκε και κατά το 1 ο τρίµηνο του 2010 (-0,9%) σε ετήσια βάση. Κύριος αρνητικός συντελεστής για την εν λόγω εξέλιξη είναι και πάλι η βιοµηχανική παραγωγή όπου σηµειώθηκε πτώση 4,6%. Η επίδραση της κρίσης στη χώρα έγινε, όπως ήταν αναµενόµενο, ιδιαίτερα αισθητή στη βιοµηχανική παραγωγή (ήτοι στον συνδυασµό των τοµέων µεταλλείων, µεταποίησης και εταιρειών κοινής ωφέλειας - C+D+E) όπου, χαρακτηριστικά η ανάπτυξη από ρυθµό αύξησης 3,5% το 2008 µεταβλήθηκε σε ύφεση -9,4% κατά το Παρόµοια αρνητική επίδραση είχε η κρίση και σε άλλους τοµείς της οικονοµίας της πγ Μ (Υπηρεσίες µεταφορών, αποθήκευσης και επικοινωνιών -4,6%, εστιατόρια-ξενοδοχεία -4,8%). Αντίθετα, όχι µόνο δεν φάνηκαν να επηρεάζονται αλλά, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις της Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ, γνώρισαν σηµαντική ανάπτυξη οι τοµείς τραπεζικών υπηρεσιών, κατασκευών και χρηµατοπιστωτικής διαµεσολάβησης (11,2%, 9,6% και 7,2% αντίστοιχα). Θα χρειαστεί να επισηµανθεί, εν προκειµένω, ότι τα προαναφερόµενα στοιχεία της κρατικής Στατιστικής Υπηρεσίας της πγ Μ, όχι µόνο αποτελούν εκτιµήσεις, αλλά βρίσκονται σε αντίφαση µε συναφή στοιχεία όπως π.χ. η ανεργία στους αντίστοιχους κλάδους ή δεν επαληθεύονται από την αίσθηση που παρέχει η αγορά και από τα σχόλια των θεσµικών (π.χ. Επιµελητήρια) και µη εκπροσώπων της. Κατά την δεκαετία , το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της πγ Μ κυµάνθηκε ως εξής: Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της πγ Μ (σε εκατ. ηνάρια τιµές 1997) Έτος * 2009** ΑΕΠ * 2008: Προσωρινά δεδοµένα ** 2009: Εκτίµηση Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ / Κεντρική Τράπεζα πγ Μ - Quarterly Report IV (2009) Σύµφωνα µε τα στοιχεία του ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου, τα οποία αφορούν στη διαχρονική εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της πγ Μ, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας σηµείωσε ελαφρά υποχώρηση (US$4.482 το 2009 έναντι US$4.657 το 2008) για πρώτη φορά µέσα στην τελευταία δεκαετία. Ήτοι: Εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην πγ Μ (σε US$) Πηγή: International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, Απρίλιος 2010 Εξάλλου, µε βάση τον υπολογισµό του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της πγ Μ, της Ελλάδος και άλλων γειτονικών χωρών, ως ποσοστό του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της E.E.-27, είναι προφανές από τον ακόλουθο πίνακα ότι η χώρα υπολείπεται σαφώς των άλλων χωρών της περιοχής. Συγκεκριµένα, για το έφτασε µόλις το 33% του µέσου όρου της Ε.Ε.-27 και προηγείται µόνον της Αλβανίας και της Βοσνίας & Ερζεγοβίνης (26% και 31% αντίστοιχα), ενώ έπεται της Ελλάδος (94%) αλλά και της Τουρκίας, της Ρουµανίας, του Μαυροβουνίου, της Βουλγαρίας και της Σερβίας. 7 Πλέον πρόσφατα διαθέσιµα στοιχεία από την Euro stat 17

18 Ποσοστιαία εξέλιξη (%) κατά κεφαλήν ΑΕΠ Ελλάδος, πγδμ και γειτονικών χωρών σε σχέση με το κατα κεφαλήν ΑΕΠ της ΕΕ (ΕΕ27=100) Πηγή: Eurostat Statistics in Focus / Economy and Finance 95/2009 Ι.7. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Κατά την τελευταία πενταετία, η ιδιωτική κατανάλωση συνιστά έναν από τους σηµαντικότερους κινητήριους άξονες της οικονοµικής δραστηριότητας στην πγ Μ. Έως το 2008 (το πλέον πρόσφατο έτος για το οποίο υπάρχουν στατιστικά στοιχεία από τη Στατιστική Υπηρεσία της πγ Μ), η ιδιωτική κατανάλωση συνέχιζε να έχει σταθερή, σηµαντική αύξηση, µεγαλύτερη της αντίστοιχης ετήσιας ανάπτυξης. Για το 2009, εκτιµάται ότι τα υπό επεξεργασία επίσηµα στατιστικά στοιχεία θα δείξουν κάποιο µετριασµό της αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης. Οι µικρότερες αυξήσεις στους µισθούς, οι αρνητικές προβλέψεις για τον αριθµό των απασχολούµενων στις οικονοµικές δραστηριότητες που επηρεάζονται από την παγκόσµια κρίση όπως και ο περιορισµός των δυνατοτήτων δανεισµού, αναµένεται ότι θα καταγράψουν επιβράδυνση της πορείας της ιδιωτικής καταναλωτικής δαπάνης. Σε διαχρονικό επίπεδο, η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε µεταξύ κατά 6,8%, από το 2005 έως το 2006 κατά 9,3%, από το 2006 έως το 2007 κατά 11% και από το 2007 έως το ,9%. Για το 2009 αναµένεται υποχώρηση αν όχι συρρίκνωση της κατανάλωσης, δεδοµένης και της περιοριστικής νοµισµατικής πολιτικής που οδήγησε σε περιστολή της ρευστότητας εκ µέρους των τραπεζών. Σηµαντικό ρόλο στη µεγέθυνση της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης έπαιξαν οι αυξήσεις που σηµειώθηκαν στα "Τρόφιµα και µη-αλκοολούχα ποτά" (5,7% το 2006, 11,5% το 2007 και 23,5% το 2008) δεδοµένης και της µείζονος συµµετοχής του τοµέα στην ιδιωτική κατανάλωση (31% µέσος όρος τριετίας ) στις "Επικοινωνίες" (4,2% το 2007 αλλά 16,4% το 2008, συµµετοχή 7%) και στις "Μεταφορές" (19,5% το 2006, 16,9% το 2007 και 6,1% το 2008, συµµετοχή 10%). 8 Τα στοιχεία τα οποία διαθέτει η Στατιστική Υπηρεσία της πγ Μ καλύπτουν µέχρι και το Τα στοιχεία για το 2009 θα είναι διαθέσιµα τον Οκτώβριο του

19 Άλλες κατηγορίες που σηµείωσαν σηµαντική αύξηση το 2008 ήταν οι: "Εστίαση και ξενοδοχεία": 24,6% (συµµετοχή: 4%), " ιάφορα αγαθά και υπηρεσίες": 18,45 (συµµετοχή: 18%), "Κατοικία και απάνες Κοινής Ωφέλειας": 16,6% (συµµετοχή: 6%), "Ένδυση και Υπόδηση": 16,1% (συµµετοχή: 6%), "Επίπλωση και είδη οικιακού εξοπλισµού": 21,1% (συµµετοχή: 5%) κλπ. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι κατηγορίες "Τρόφιµα - Μη-αλκοολούχα ποτά", "Στέγαση - Υπηρεσίες κοινής ωφέλειας", και "Μεταφορές", καλύπτουν, συνολικά, για το 2008 το 60% της τελικής κατανάλωσης στην εγχώρια αγορά από κατοίκους της χώρας. Ετήσια κατά κεφαλήν ιδιωτική κατανάλωση και µεταβολές (σε εκατ. ηνάρια / Τρέχουσες τιµές) ΚΛΑ ΟΣ (%) (%) (%) Μεταβολή 2008/2007 (%) Τρόφιµα - Μη-αλκοολούχα ποτά , , ,4 23,5 Αλκοολούχα ποτά Καπνός , , ,4 15,0 Είδη ένδυσης και υπόδησης , , ,9 16,1 Στέγαση - Υπηρεσίες κοινής ωφέλειας , , ,6 10,1 Επίπλωση & είδη οικιακού εξοπλισµού , , ,5 21,1 Υπηρεσίες υγείας , , ,2 21,3 Μεταφορές , , ,0 6,1 Επικοινωνίες , , ,4 16,4 Αναψυχή , , ,9 12,6,7 Εκπαίδευση , , ,6 10,3 Ξενοδοχεία και εστίαση , , ,1 24,6 ιάφορα αγαθά και υπηρεσίες , , ,2 18,4 Τελική κατανάλωση στην εγχώρια αγορά από κατοίκους της χώρας ,9 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία πγ Μ Statistical Review: National Economy and Finances /649 May 2010 Κατά την εξεταζόµενη περίοδο, η τελική κατανάλωση των νοικοκυριών κάλυπτε 77,7% του ΑΕΠ το 2005, 78,2% του ΑΕΠ του 2006, 77,1% του ΑΕΠ το 2007 και κατά 80,7% του ΑΕΠ το 2008, αντίστοιχα. Εξάλλου, θα πρέπει να επισηµανθεί ότι η πγ Μ είναι ως επί το πλείστον οικονοµία µετρητών ("cash economy") καθώς άνω του 90% των συναλλαγών των πολιτών, όσον αφορά στο λιανικό εµπόριο, διεξάγεται κατ αυτόν τον τρόπο, ενώ τα καταναλωτικά δάνεια χρησιµοποιούνται κυρίως για την αγορά αυτοκινήτων. Σηµειώνεται ιδιαιτέρως ότι σύµφωνα µε έρευνα της Οργάνωσης Καταναλωτών της πγ Μ, οι πολίτες της χώρας προτιµούν τα εισαγόµενα από τα εγχώρια προϊόντα, ιδιαίτερα όσον αφορά στα τρόφιµα (50% των καταναλισκοµένων τροφίµων είναι εισαγόµενα). Ι.8. ΗΜΟΣΙΟ / ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΡΕΟΣ Το δηµόσιο χρέος της χώρας βρίσκεται σε σχετικά χαµηλό επίπεδο. Η τάση του τα τελευταία χρόνια ήταν περιοριστική καθώς είχε µειωθεί σηµαντικά από το 57% επί του ΑΕΠ το 2000 σε 28,2% το Αυτό οφείλεται κυρίως στην πρόωρη εξόφληση χρεών της χώρας, κατά την εν λόγω περίοδο, µε κονδύλια που προήρθαν σε µεγάλο µέρος από ιδιωτικοποιήσεις. 9 Βλ. υποσηµείωση αρ.10 19

20 Παρά ταύτα, όπως αναµένετο από διεθνείς οίκους αξιολόγησης, το 2009 σηµειώθηκε αύξηση του δανεισµού κατά 13,8% και ενδέχεται η τάση αυτή να συνεχιστεί και τα επόµενα χρόνια 10. Το εύρος της α ξησης θα εξαρτηθεί, κυρίως, από τις συνέπειες που θα αντιµετωπίσει η οικονοµία της πγ Μ λόγω της παγκόσµιας κρίσης αλλά και από την πολιτική που πρόκειται να ακολουθήσει η κυβέρνηση. Εξ άλλου, το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο θεωρεί ότι το εξωτερικό χρέος της χώρας πρόκειται να αποτελέσει απειλή για την πγ Μ στο µέλλον καθώς το έλλειµµα του κρατικού προϋπολογισµού απαιτεί, είτε χρηµατοδότηση από εξωτερικό δανεισµό, είτε κάλυψη από τα συναλλαγµατικά διαθέσιµα, τα οποία έβαιναν µειούµενα µέχρι το 2008 και βελτιώθηκαν το Το 2009 ο συνολικός καθαρός εξωτερικός δανεισµός της οικονοµίας της χώρας ανήλθε σε 1.365,6 εκατ. Ευρώ ή 20,6% του ΑΕΠ και συγκρινόµενος µε την αντίστοιχη προηγούµενη περίοδο εκτοξεύτηκε κατά 49,7% ή 6,6 εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠ. Παρά τις περιορισµένες χρηµατοπιστωτικές ροές στη διεθνή κεφαλαιακή αγορά, λόγω της χαµηλότερης εµπιστοσύνης και µεγάλων περιορισµών, το ακαθάριστο εξωτερικό χρέος της χώρας το 2009 κατέγραψε αύξηση η οποία ήταν σηµαντικά πιο απότοµη σε σύγκριση µε την προηγηθείσα χρονιά. Έτσι, την 31 εκεµβρίου 2009 το ακαθάριστο εξωτερικό χρέος πλησίασε τα εκατ. Ευρώ (57,9% του ΑΕΠ) που αντιπροσωπεύει αύξηση 16,2% ή 7,1 εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠ. Σε γενικές γραµµές το εξωτερικό δηµόσιο χρέος της πγ Μ, παρά την τάση περιορισµού του κατά τη διετία παρουσιάζει ανοδική τάση. ηµόσιο Χρέος της πγ Μ* (σε εκατ. ) Εξωτερικό ηµόσιο Χρέος (καθαρό) 1.441, , , , ,8 Μεταβολή (%) 22,3-15,1-16,0 +8,6 23,1 Εσωτερικό ηµόσιο Χρέος 750,4 806,5 899,9 754,5 755,0 Μεταβολή (%) 13,0 7,5 11,6-17,2 0,07 Συνολικό ηµόσιο Χρέος 2.191, , , , ,8 Μεταβολή (%) 18,9-7,4-5,0-3,0 13,8 Εξωτερικό ηµόσιο Χρέος ως % του ηµοσίου Χρέους 65,8 60,3 53,3 59,7 64,5 Εσωτερικό ηµόσιο Χρέος ως % του ηµόσιου Χρέους 34,2 39,7 46,7 40,3 35,5 ηµόσιο Χρέος ως % του ΑΕΠ 46,9 39,9 33,3 28,2 32,1 *= Έως τον Ιούλιο του 2008 το ηµόσιο Χρέος της χώρας υπολογιζόταν σύµφωνα µε τη µεθοδολογία GFS (Government Finance Statistics) του IMF και, ξεχωριστά, σύµφωνα µε το Νόµο περί ηµοσίου Χρέους (Συνολικό χρέος εξαιρουµένων των ανείων του ΝΤ και των εντόκων γραµµατίων και οµολόγων της Κεντρικής Τράπεζας που εκδόθηκαν για σκοπούς νοµισµατικής πολιτικής). Κατόπιν των αλλαγών στο Νόµο περί ηµοσίου Χρέους τον Ιούλιο του 2008, ο τρόπος υπολογισµού σύµφωνα µε το Νόµο περί ηµοσίου Χρέους προσαρµόστηκε στη µεθοδολογία GFS. Πηγή: Κεντρική Τράπεζα πγ Μ (Public Debt Management Department) Stock of Public Debt Ι.9. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2009 Για το 2009, το σύνολο των δηµοσιονοµικών εσόδων µειώθηκε κατά περίπου -5,8% από εκατ. ηνάρια σε εκατ. ηνάρια και το σύνολο των δηµοσιονοµικών δαπανών κατά περίπου -0,6% από εκατ. ηνάρια σε εκατ. ηνάρια µε αποτέλεσµα το ισοζύγιο του προϋπολογισµού για το 2009 να είναι ελλειµµατικό κατά 10,9 δισ. ηνάρια, δηλαδή κατακόρυφα αυξηµένο (186% περίπου) έναντι του προηγούµενου οικονοµικού έτους. Για διαχρονική σύγκριση των µεγεθών κατά την τελευταία τριετία παρατίθενται σχετικό διάγραµµα και πίνακας: 10 Fitch Ratings 11 εκεµβρίου

21 Έσοδα και δαπάνες Προϋπολογισµών πγ Μ (σε εκατ. ηνάρια πγ Μ) Έσοδα και δαπάνες Προυπολογισµών πγ Μ ( ) (σε εκατ. ηνάρια πγ Μ) Σύνολο εσόδων Σύνολο εξόδων Πηγή: Υπουργείο Οικονοµικών πγ Μ Προϋπολογισµοί πγ Μ 2005, 2006, 2007,2008 και 2009 (σε εκατ. ηνάρια πγ Μ) ΣΥΝΟΛΟ ΕΣΟ ΩΝ Φόροι και εισφορές Φορολογικά έσοδα Φόροι Φόρος εισοδήµατος Φόρος κερδών ΦΠΑ Ειδικοί φόροι κατανάλωσης ασµοί Λοιποί φόροι Εισφορές Ταµείο Συντάξεων και Αναπηριών Ταµείο Ανεργίας Ταµείο Κοινωνικής Ασφάλισης Μη φορολογικά έσοδα Μη φορολογικά έσοδα (SRA) Κέρδη δηµοσίων χρηµατοπιστωτικών οργανισµών Κεντρική Τράπεζα Υπηρεσία ιαχείρισης Πόρων Τραπεζικού Τοµέα Λοιπά έσοδα Τόκοι καταθέσεων Μερίσµατα ιοικητικοί φόροι και χρεώσεις Συνεισφορές Υγείας Λοιποί διοικητικοί φόροι Λοιπά µη φορολογικά έσοδα Τέλη Ταµείου Οδοποιίας Κεφαλαιουχικά έσοδα

22 ωρεές από το εξωτερικό Έσοδα από αποπληρωµή δανείων ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΑΝΩΝ Τρέχουσες δαπάνες Μισθοί και επιδόµατα Αγαθά και υπηρεσίες Μεταβιβαστικές πληρωµές Μεταβιβαστικές πληρωµές (SRA) Κοινωνικές παροχές Συντάξεις Επιδόµατα ανεργίας Κοινωνικές παροχές ηµόσια Υγεία Λοιπές µεταβιβαστικές πληρωµές Πρόσφυγες Τόκοι Επί εσωτερικού δανεισµού Επί εξωτερικού δανεισµού Εγγυήσεις Κεφαλαιουχικές δαπάνες Επενδύσεις σε πάγια Κεφαλαιουχικές µεταβιβάσεις ιεθνή Χρηµατοοικονοµικά Ιδρύµατα Αποθέµατα βασικών προϊόντων ΕΛΛΕΙΜΜΑ / ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ Χρηµατοδότηση Εισροές Ιδιωτικοποιήσεις άνεια εξωτερικού Καταθέσεις Εσωτερικός δανεισµός Πώληση µετοχών Εκροές Αποπληρωµή αρχικού κεφαλαίου Εσωτερικού δανεισµού Εξωτερικού δανεισµού Πηγή: Υπουργείο Οικονοµικών πγ Μ (από Ετήσια Έκθεση Κεντρικής Τράπεζας 2009) Σηµειωτέον ότι όσον αφορά στον προϋπολογισµό του 2009, ενώ οι αρχικοί υπολογισµοί προέβλεπαν αύξηση των δηµοσιονοµικών εσόδων κατά 13%, από τους πρώτους µήνες του έτους κατεγράφη µείωση των δηµοσιονοµικών εσόδων, η οποία αποδόθηκε από κυβερνητικούς παράγοντες κυρίως στις µεταρρυθµίσεις στη χώρα, την εισαγωγή του µέτρου πληρωµής του µικτού µισθού από τους εργοδότες, τη χαµηλή βιοµηχανική παραγωγή και τον κλονισµό που δέχθηκε η οικονοµία από την κρίση. Λόγω των παραπάνω καθώς και κατόπιν παροτρύνσεων από το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, ο Προϋπολογισµός για το 2009 αναθεωρήθηκε µε βάση αύξηση του ΑΕΠ µε ρυθµό 1% αντί του αρχικά υπολογισθέντος 5,5%, µε δηµοσιονοµικές δαπάνες µειωµένες κατά 9% και έλλειµµα κρατικού προϋπολογισµού περί το 2,8%. Και πάλι, ωστόσο, δεν εφαρµόστηκε η ενδεικνυόµενη δηµοσιονοµική πειθαρχία, µε συνέπεια τις αποκλίσεις που καταγράφονται στον ανωτέρω πίνακα. Για το 2010, ο προϋπολογισµός που παρουσιάστηκε πέρυσι από την κυβέρνηση της πγ Μ προβλέπει έλλειµµα της τάξης των 10,46 δισ. ηνάρια (171 εκατ.ευρώ περίπου) λίγο λιγότερο από το 2009 δηλαδή. Η χρηµατοδότηση του ελλείµµατος προβλέπεται ότι θα εκτελεστεί µέσω εξωτερικού δανεισµού, κατά κύριο λόγο. Στον παρακάτω πίνακα παρατίθεται η συνοπτική εικόνα των βασικών µεγεθών του προϋπολογισµού της χώρας για το 2010: 22