Το Γράµµα Έτος IΑ, αριθ. 61

Transcript

1 Το Γράµµα Έτος IΑ, αριθ. 61 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟ ΙΚΟ ΕΚ Ι ΕΤΑΙ ΚΑΘΕ ΥΟ ΜΗΝΕΣ ΕΚ ΟΤΗΣ ΚΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΜΑΝΟΣ ΤΣΕΛΙΚΑΣ ΙΕΥΘΥΝΣΗ : Ο ΟΣ ΤΕΩ 1, ΠΑΤΗΣΙΑ, Τ.Κ , ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛΕΦ ΙΟΥΝΙΟΣ 2004 Το ύφος στην Τέχνη - 9, Ιντιµισµός Ύφος ζωγραφικής που εµφανίσθηκε κατά τα τέλη του 19 ου και τις αρχές του 20ού αιώνα και εξερευνά συστηµατικά το σπίτι και το εσωτερικό του ως θέµα. Εφαρµόστηκε από τους Πιερ Μπονάρ και Εντουάρ Βυγιάρ, τα πιο διακεκρι- µένα µέλη της οµάδας των Ναµπί, για να µεταδοθεί η ζεστασιά, η άνεση και η ήσυχη αποµόνωση των σκηνών µέσα στο σπίτι. Ο Μπονάρ και ο Βυγιάρ χρησιµοποίησαν, όπως οι ιµπρεσιονιστές, τη σπασµένη πινελιά και τη σύλληψη του φωτός και της ατµόσφαιρας µιας παροδικής στιγµής. Αλλά, σε αντίθεση µε τους ιµπρεσιονιστές, που συνελάµβαναν τα χρώµατα παρατηρώντας καλά την όψη του κόσµου, οι ζωγράφοι αυτοί υπερέβαλλαν ή αλλοίωναν το φυσικό χρώµα για να εκφράσουν το ύφος τους. Και οι δύο εκφράζουν ένα διακοσµητικό τρόπο µε το να απλώνουν εκτεταµένες περιοχές ενός χρώµατος. Ο Βυγιάρ µε πλούσια απαλά χρώµατα έφτιαξε πίνακες που χαρακτηρίζονται από αρµονική σύνθεση και κοµψή µορφή. Ο Μπονάρ δεν απασχολήθηκε τόσο µε τη φόρµα, αλλά διαχέει τρυφερότητα στις λαµπρές σκηνές, που δείχνουν λεπτότητα στο χρώµα (και συνήθως έχουν µέσα και τη µορφή της συζύγου του). Αν και ο Ιντιµισµός δεν προσήλκυσε πολλούς οπαδούς ως κίνηµα, τα επιτεύγµατά του θεωρήθηκαν αρκετά για να επιδράσουν σε άλλους καλλιτέχνες και του δώσουν µια θέση στην ιστορία της τέχνης. Ο Αντρέ Ζίντ περιέγραψε τον Ιντιµισµό το 1896 ως «την τέχνη που µιλεί σε χαµηλούς τόνους, κατάλληλους για εκµυστηρεύσεις». Οι Ναµπί (προφήτες) Πρόκειται για µια οµάδα καλλιτεχνών, οι οποίοι, µέσω της πολλαπλής τους δράσης, επηρέασαν πολύ την τέχνη της Γαλλίας στο τέλος του 19 ου αιώνα. ιδάσκοντας ότι το έργο τέχνης είναι το τελικό προϊόν και η εικαστική έκφραση της σύνθεσης της φύσης σε προσωπικές µεταφορές και σύµβολα, προετοίµασαν την ανάπτυξη της αφηρηµένης και ανεικονικής τέχνης του 20ού αιώνα. Οι Ναµπί επηρεάστηκαν πολύ από ιαπωνικά χαρακτικά, από τους συµβολιστές και από την αγγλική προ-ραφαηλιτική τέχνη. Ο ιδρυτής της οµάδας, ο Πωλ Σερυζιέ, ζωγράφισε τον πρώτο του πίνακα σε ύφος ναµπί κάτω από την καθοδήγηση του Πωλ Γκωγκέν. Ήταν το «Τοπίο στο δάσος της αγάπης στο Ποντ Αβέν» που το ονόµασαν και Ταλισµάν (1888). Στους Ναµπί ανήκουν και άλλοι ζωγράφοι, όπως ο Μωρίς Ντενί, ο Ρενέ Πιο και ο µεγάλος γλύπτης Μαγιόλ.. Ορισµός του Ντενί: «Μια εικόνα, πριν γίνει πολεµικό άλογο, γυµνό ή κάτι άλλο, είναι ουσιαστικά µια επίπεδη επιφάνεια γεµάτη χρώ- µατα τοποθετηµένα σύµφωνα µε µια ορισµένη σειρά». Το 1899 η οµάδα διαλύθηκε. Εντουάρ Βυγιάρ, Πρόγευµα

2 2 Γράµµα αριθ. 61 Πιέρ Μπονάρ (Pierre Bonnard) Γεννήθηκε το 1867 στο Fontenay-aux-Roses της Γαλλίας και πέθανε το Ζωγράφος και χαράκτης, θεωρείται ένας από τους µεγαλύτερους κολορίστες της νεότερης τέχνης. Χαρακτηριστικά του έργα µε οικεία θέµατα εσωτερικού χώρου φωτισµένα µε φως του ήλιου είναι Η Τραπεζαρία (1913) και η Λεκάνη µε φρούτα (1933). Ο Μπονάρ σπούδασε νοµικά, επειδή επέ- µεινε ο πατέρας του, και µάλιστα εργάστηκε το 1888 σε δηµοσία υπηρεσία. Συγχρόνως σπούδαζε στη Σχολή Καλών Τεχνών και κατόπιν στην Ακαδηµία Ζουλιάν, όπου γνώρισε µερικές από τις µεγαλύτερες µορφές της νέας καλλιτεχνικής γενιάς τον Μωρίς Ντενί, τον Ξαβιέ Ρουσέλ, τον Πωλ Σερυζιέ, τον Εντουάρ Βυγιάρ. Αφού υπηρέτησε στο στρατό, το 1890 µοιράστηκε ένα ατελιέ στη Μονµάρτρη µε τον Ντενί και τον Βυγιάρ. Αργότερα προστέθηκε στην παρέα και ο θεατρικός παραγωγός Ωρελιέν Λυνιέ-Ποέ, µε τον οποίο συνεργάστηκε ο Μπονάρ για το ανέβασµα έργων στο Théâtre de l' Oeuvre του Παρισιού. Επηρεάζεται από την ιαπωνική χαρακτική και γίνεται ηγετικό µέλος της οµάδας των ναµπί. Τα θέµατα εσωτερικού χώρου που ζωγραφίζει και τα γυµνά τον καθιστούν καταγραφέα της γαλλικής Belle Époque. Εικονογραφεί πολλά βιβλία, όπως τις «Μικρές οικείες σκηνές» και το «Μικρό εικονογρα- φηµένο σολφέζ», γραµµένα από τον γαµπρό του Κλωντ Τεράς. Επίσης κάνει τη σειρά λιθογραφιών «Μερικές όψεις της ζωής του Παρισιού», τις οποίες εξέδωσε ο Αµπρουάζ Βολλάρ και κάνει σχέδια στο γνωστό περιοδικό της πρωτοπορίας La Revue blanche. Στροφή στην σταδιοδροµία του Μπονάρ είναι η εικονογράφηση της συλλογής συµβολικών ποιηµάτων του Πωλ Βερλαίν «Παραλλήλως». Η ικανότητα του Μπονάρ να ζωγραφίζει µεγάλες επιφάνειες έχει παραθεωρηθεί. Το 1906 δηµιούργησε τέσσερις µεγάλες διακοσµήσεις, που θυµίζουν ταπισερί µε τίτλο Ευχαρίστηση, Μελέτη, Παιχνίδι και Ταξίδι για το σαλόνι της Μισιά Νατανσόν, συζύγου του ενός εκδότη της Revue blanche. Οι µεγάλες αυτές εικόνες είναι συνέχεια της γαλλικής παραδόσεως του Charles Le Brun. Εδουάρδος Βυγιάρ (Edouard Vuillard) Γάλλος ζωγράφος, χαράκτης και διακοσµητής. Ο Βυγιάρ συνάντησε τον Μπονάρ, τον Πωλ Σερυζιέ, και τον Φελίξ Βαλλοτόν στην Σχολή Καλών Τεχνών Παρισίων και µαζί µε τους παλιούς του φίλους Μωρίς Ντενί και Κερ-Ξαβιέ Ρουσέλ σχηµάτισαν µια οµάδα που ονοµάστηκε Ναµπί. Χαρακτηριστική του ύφους Ναµπί είναι µια σειρά εννέα µεγάλων πινάκων του Βυγιάρ, στους οποίους χρησιµοποίησε ελαφρούς τόνους και καθαρές επιφάνειες ουδέτερων χρωµάτων για να δηµιουργήσει διάθεση γαλήνης. εν είχε στη φάση αυτή µοντέλλα. Ενιαίο χρώµα γέµιζε τα ενδιάµεσα των εικονιζοµένων µορφών παράγοντας ένα δισδιάστατο αποτέλεσµα, όπως στις ταπετσαρίες. Το 1899 ο Βυγιάρ δέχθηκε την επιρροή του Ιµπρεσιονισµού και ειδικά των πινάκων εσωτερικού χώρου των Μανέ και Ντεγκά. Επίσης έκανε εξαίρετες λιθογραφίες, που δείχνουν το θαυµασµό του για τις ιαπωνικές ξυλογραφίες, οι οποίες ήταν τότε στη µόδα στην Ευρώπη. Ο Bυγιάρ δεν παντρεύτηκε. Έµενε µε τη µητέρα του και τα πιο πολλά έργα του είναι οικιακές σκηνές από το σπίτι της µητέρας του, όπως η «Γυναίκα που κλαίει» (1892), που οδήγησαν στο όνοµα Ιντιµισµός (intime). Από τις πολλές παραγγελίες του Βυγιάρ για διακοσµητικά έργα αξίζει να αναφερθούν οι διακοσµήσεις που έκανε µαζί µε τους Ντενί και Ρουσέλ στο φουαγιέ του Θεάτρου των Ηλυσίων, οι τοιχογραφίες στο Palais de Chaillot (1937) και στη Λεγεώνα των Εθνών της Γενεύης (1939). Επίσης έκανε διακοσµήσεις στο Théâtre de l' Oeuvre και στα Ρωσικά Μπαλέτα. Ζωγράφισε πολλούς πίνακες στο ύφος του Ιντιµισµού ακόµα και µέσα στον 20ό αιώνα. Πηγή: Encyclopædia Britannica

3 5 Γράµµα αριθ. 61 ΠΟΙΗΣΗ Φίλον Φως του ηµήτρη Σαββίδη Πότε ξανθύναν τα χωράφια! Εκεί που απλώνονταν και λικνίζονταν πράσινα τα στάχυα Τώρα στέκουν ενήλικα Κι ένα γλυκό φως ξεχύνεται από µέσα τους. Κι οι ελιές πότε φούντωσαν κι ανθίσαν! Εκεί που παρατάσσονταν κλαδεµένες, σαν ασύµµετρες έφηβες σχεδόν τις λυπόµουνα τώρα, γυναίκες πια, ανεµίζουν σε ασηµένιο χορό ο χρόνος µε κάνει και χαµηλώνω τα µάτια καθώς µε κοιτάζει νιώθω την αµφιβολία µου Του λέω: «δεν υπάρχεις, δεν έχεις δύναµη επάνω στους ανθρώπους» Κι όµως ακόµα ζω µε ώρες και δευτερόλεπτα, Ακόµα προσπαθώ να συλλάβω αυτό που µου λένε τα στάχυα και οι ελιές. * * * Θα µας χωρίσουν πολλές φορές οι συνθήκες οι περιστάσεις τα γεγονότα όµως δεν θα πονέσουµε Πονάµε όταν χωρίζουµε µεταξύ µας όταν µέσα µας κόβουµε κάθε νήµα µε τον άλλον. * * * Υπάρχει µια προφητεία για έναν δεύτερο ήλιο που θα εµφανιστεί στο ηλιακό µας σύστηµα Μου πέρασε η τρελλή ιδέα πως η προφητεία αφορούσε τη γη Πως κάποτε αν οι άνθρωποι βρουν το Θεό µέσα τους η γη θα γίνει ήλιος. * * * Θα πέσουν τα παραπετάσµατα του χρόνου θα ωριµάσουν οι καιροί και θ αποκαλυφθεί για τον καθένα η µοίρα του από τη µια και το πεπρωµένο του από την άλλη η αγάπη θα µας επιτρέψει ακόµη και τότε να διαλέξουµε. * * * Με ξάφνιασες πάλι Είσαι τόσο ερωτευµένη µε την οµορφιά που παντού ανακαλύπτεις έργα τέχνης, µού φερες σήµερα ένα παγωµένο κλαδί ελιάς που ενστικτωδώς η γλύπτρια µέρα σµίλεψε µε νερό και φως Το τοποθέτησες προσεκτικά σ ένα ασηµένιο δίσκο και το ακούµπησες στο τραπέζι, ο χώρος στεφανώθηκε ξαφνικά και δεν είµασταν πια µόνον οι δυο µας * * * Όταν σε αγκαλιάσει το φως από παντού να εύχεσαι να µην έχεις τίποτα να κρύψεις... ηµήτρη Σαββίδη Συλλογή ποιηµάτων «Φίλον Φως» (Ο ποιητής είναι και ζωγράφος. Τον Απρίλιο έκανε µια ωραία έκθεση στο χώρο «Γαλαξίας» του ήµου Νέας Σµύρνης µε τον ίδιο τίτλο: «Φίλον Φως».)

4 6 Γράµµα αριθ. 61 Αποσπάσµατα από το «Πρώτο και δεύτερο γράµµα» του Νικηφόρου Βρεττάκου ΠΡΩΤΟ ΓΡΑΜΜΑ.Σ αυτά τα χρόνια που ο πολιτισµός έχει αναλάβει τη διακωµώδηση της αλήθειας και τον έσχατο εξευτελισµό του ανθρώπου, σ αυτά τα χρόνια που το σίδερο και η φωτιά έχουν τον πρώτο λόγο στο γράψιµο της ιστορίας, η επάνοδος της συντροφιάς σου, η επανάληψη της φιλίας σου, που δεν νοµίζω πως είχε και ποτέ διακοπεί, παρ όλο που, όπως καταλαβαίνω, οι ιδέες σου είναι διαφορετικές από τις δικές µου, αποτελεί µια χαρά, αποτελεί ένα ανθρώπινο σήµα, γιατί εκείνο που θαρρώ πως πρέπει να επιδιώξουµε εµείς οι άνθρωποι που σκεφτόµαστε, είναι το να κατορθώσουµε να υπάρχουν, όσο γίνεται, λιγότεροι εχθροί ανάµεσα στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι µπορεί να ξεκινάνε από διαφορετικές θέσεις. Αρκεί να συγκλίνουν στο ίδιο αντικείµενο. Σ αυτό που κουραστήκαµε να το ονοµάζουµε άνθρωπο. Αρκεί, ουσιαστικά να σκεφτόµαστε τη σωτηρία του και να χουµε τούτο σαν κανόνα. Η Γης δεν είναι ένα σταυροδρόµι φτιαγµένο για να διασταυρώνουνε την καταστροφική παρουσία τους οι µηχανές του πολέµου. Αυτό που βαραίνει τη συνείδηση της ιστορίας πρέπει το συντοµότερο ν απαλλάξει τον κόσµο από το σκοτεινό βάρος του. Οι άνθρωποι που το πιστεύουν αυτό µπορούν να καθήσουν στο ίδιο τραπέζι, να ζεστάνουν τα χέρια τους στην ίδια φωτιά, να κοιτάζουν τον ήλιο απ το ίδιο παράθυρο. Γιατί στο βάθος είναι όλοι τους φίλοι του ίδιου πολιτισµού και ο πολιτισµός είναι ένας για όλους. Αρκεί να µας ενδιαφέρει όλους η υλική και η ηθική αποκατάσταση του ανθρώπου µέσα σ ένα κόσµο ειρήνης. Ποτέ δεν µπόρεσα να πω αυτή τη λέξη «Ειρήνη» χωρίς να νοιώσω τα µάτια µου να υγραίνονται. Ίσως το ίδιο συµβαίνει και σε σένα. Ή καλύτερα, είµαι βέβαιος ότι το ίδιο συµβαίνει και σε σένα. Το ίδιο συµβαίνει, γιατί εδώ, στην πατρίδα µας, που δεν είναι παρά ένα άθροισµα από µατωµένες πέτρες, η ουσία των λέξεων κάνει ένα παράξενο θόρυβο στις ψυχές µας. Ο θόρυβος αυτός ξυπνά ό,τι καλύτερο έχουµε. Μας έκανε άξιους να διδάξουµε την αγάπη σ όλο τον άλλο κόσµο. Ξέρουµε πια τι σηµαίνει αγάπη. Μου γράφεις ακόµα στο γράµµα σου πως «η πρόοδο της επιστήµ ης θα µπορούσε να πετύχει µ ια συσσώρευση αγαθών τέτοια, που αναγκαστικά να επέλθει, σιγά σιγά, η υλική αποκατάσταση του κόσµ ου, χωρίς να έχουµ ε ανάγκη από ιδέες που να συγκρούονται µεταξύ τους, από βίαιες ανατροπές, από αίµ α, από υποδουλώσεις κι από ταπεινώσεις κάθε λογής» Κι αυτό βέβαια δεν µπορεί να µου το γράφεις έτσι στην τύχη. Καταλαβαίνω! Αλλά θα πρέπει να σου γράψω αµέσως ότι είµαι και εγώ ένας από κείνους που µισούν τους δογµατισµούς. Η πίστη όπως και η αµφιβολία είναι έννοιες σχετικές όταν το αντικεί- µενο από το οποίον εξαρτιώνται µεταβάλλεται. εν ξεκινώ παρά µόνον από τη συνείδησή µου και στέκω πάντοτε µε πολλή προσοχή µπροστά στη σοβαρότητα κάθε άποψης. Προσπαθώ να βρω ένα σύµβολο ανεξαρτησίας και δεν µπορώ να βρω τίποτε τέτοιο που να µπορώ να το συγκρίνω µε τη συνείδησή µου. Εκείνο που πρέπει να ενδιαφέρει µια τελειοποιηµ ένη συνείδηση δεν είναι η άποψη που θα φέρει την ανθρώπινη σωτηρία, αλά η ίδια η σωτηρία. Αυτή ακριβώς η σωτηρία, είναι κείνο που συντηρεί την ανησυχία µου, το ενδιαφέρον µου και τη λύπη µου. Παρακολουθώ την έφεση των ανθρώπων για το καλύτερο, ό,που την ανακαλύπτω. Την παρακολουθώ µ ένα ενδιαφέρον που φτάνει σχεδόν ως το πάθος. Σου θυµίζω την έφεση αυτή που την είδαµε να κορυφώνεται στα χρόνια της κατοχής και που µας έκαµε να νοιώθουµε εκµηδενισµένοι µπροστά στην αυτόθυσία. Πολλές φορές µάλιστα πήγα να πιστέψω πως αυτό δεν είχε ξαναγίνει ποτέ στον κόσµο. Ένας λόγος ακόµα που αυτό γινόταν στην Ελλάδα, σε µια γη ιερή, που άλλοτε παίρνει στη φαντασία µου το σχήµα ενός αρχαίου ναού κι άλλοτε το σχήµα µιας εκκλησίας, θεµελιωµένης βαθιά πάνω στους βράχους των οροθετικών της γραµµών. Πώς φαντάστηκες λοιπόν πως θα µε ξένιζε η άποψή σου; Ποιος είναι που δεν θα δεχόταν την πιο απλή λύση, την πιο καλή, την πιο ανώδυνη για τους χορτασµένους από πόνο ανθρώπους; Αρκεί να είναι µια λύση. Ποιος δεν είναι βέβαιος ότι η επιστήµη αργά ή γρήγορα, θ αρχίσει να γράφει το δεύτερο µέρος της ιστορίας του ανθρωπίνου όντος; Κάποτε θα χει κοπεί το χέρι του πολέµου. Χαίροµαι κάθε γεγονός που µας φέρνει πιο κοντά σε τούτο το όνειρο. Το µάτι µου είναι ελεύθερο για να ξεχωρίζει το καλό και το κακό πάνω στον κόσµο. Το ίδιο θα µε συγκινούσαν η ουνκέρκη και η Τουλώνα * κι όταν ακόµα δεν θα βρίσκονταν στη Γαλλία αλλά στις Ινδίες. Το ίδιο θα µε συγκινούσε το Στάλινγκραντ κι όταν ακόµα δεν θα βρισκόταν στη Ρωσία αλλά στην Αµερική. Όλοι µας περιµένουµε αυτόν που θα σηκώσει το σκοτάδι του φόβου από τον κόσµο, όποιος κι αν είναι αυτός. Θα είχαµε κάµει ένα µεγάλο λάθος αν είχαµε σκεφτεί διαφορετικά. * Εννοείται η αυτοβύθιση του γαλλικού στόλου κατά τον Β Παγκόσµιο Πόλεµο για να µην περιπέσει στα χέρια των Γερµανών.

5 7 Γράµµα αριθ. 61 Γ ΕΥΤΕΡΟ ΓΡΑΜΜΑ ια την καλή σου πίστη έχω απόλυτα βεβαιωθεί. Πάντοτε άλλωστε πίστευα ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δε διαφωνούν µεταξύ τους από κακή πίστη. Είναι πολλοί όµως εκείνοι. που, ενώ αισθάνονται την αλήθεια, ενώ τη γνωρίζουν, ωστόσο φοβούνται να την κοιτάξουν σα µάτια. Φοβούνται τη δύναµη που στέκεται από πάνω τους και που, κατά κανόνα, πολεµά την αλήθεια. Βαδίζουν µε σκυµµένο πάντοτε τι κεφάλι τους. Νοµίζει κανείς πως έξω από τον εαυτό τους δε συµβαίνουν γεγονότα. Η ζωή τους κυριαρχείται και η ζωή τους είναι αιχµάλωτη αυτού του αντιανθρώπινου φόβου. Η ελευθερία και η ηθική είναι δυο πράγµατα που κατευθύνονται προς ένα ορισµένο µόνο σηµείο. Υπάρχει, θα µπορούσε να πει κανείς, ένα είδος ελευθερίας και ένα είδος ηθικής. Άλλωστε το γνωρίζεις καλά. εν ήτανε ποτέ εύκολο να λέει κανείς την αλήθεια. Όσο γι αυτό, µας έχουνε µιλήσει αρκετά οι σταυροί, οι φωτιές και τα δηλητήρια. Ύστερα, το να παραγγείλει την αλήθεια δεν είναι τίποτα. Το να την επιβάλει είναι το πάν. Κι από την άποψη αυτή, εγώ τουλάχιστο δεν πιστεύω πως έχω τίποτε σπουδαίο να προσθέσω στον κόσµο. ιάβασα µε πολλή προσοχή και το δεύτερο γράµµα σου. Νοµίζω ότι ξεκινάς από µια βασική παρεξήγηση. Ούτε χάθηκα ούτε πρόκειται να χαθώ ποτέ µέσα στον όχλο. εν κατάλαβα άλλωστε καλά τι είναι εκείνο που εννοείς λέγοντας όχλος. Υπάρχει όχλος που µπορεί να ισχυρίζεται ότι αντιπροσωπεύει το πνεύµα. Υπάρχει όχλος που µπορεί να ισχυρίζεται ότι αντιπροσωπεύει το Θεό. Υπάρχει όχλος που µπορεί να ισχυρίζεται ότι αντιπροσωπεύει την ηθική, τη νοµιµότητα και την τάξη κι υπάρχει όχλος που µπορεί να ισχυρίζεται ότι αντιπροσωπεύει την επανάσταση. Σ όλα τα κοινωνικά στρώµατα µπορεί να ανακαλύψεις τον άνθρωπο και σ όλα µπορείς να τον χάσεις. Όµως οι ωραιότεροι άνθρωποι που έχω βρει, είναι αυτοί που ζητάνε για τον εαυτό τους το θάνατο και για τους άλλους τα αγαθά που τους λείπουν. Αν εννοείς, λοιπόν, όχλο το ίδιο πράγµα που εννοώ και εγώ, δεν υπάρχει λόγος να συζητάµε γι αυτό το καταστραµµένο πια ποσοστό του κόσµου. Καθένας από µας που, για να κρίνει, έχει σχηµατίσει µέσα του ένα ανθρώπινο µέτρο, πρέπει να σταθεί µακριά από κάθε είδος όχλου. Αν όµως εννοείς όχλο τον άνθρωπο που τολµάει να λέει «πεινώ», τον άνθρωπο που τολµάει να λέει «καταδικάζω τον πόλεµο», τον άνθρωπο που τολµάει να λέει «είµαι πλασµένος για κάτι καλύτερο», τότε τα πράγµατα είναι διαφορετικά για τους δυο µας. Από δω αρχίζουν δύο διαφορετικοί δρόµοι. υο δρόµοι που δεν νοµίζω ότι θα µπορούσαν να συναντηθούν πουθενά. Εµείς οι άνθρωποι που σκεφτόµαστε ξεκινάµε συνήθως από το όνειρο. Φοβόµαστε πολύ την εξοικείωση µε το χώµα που µας έχει γεννήσει. Αλλά, αν το πνεύµα δεν κάνει το χρέος του πάνω στην τρέχουσα πραγµατικότητα, πού του µένει να κάνει το χρέος του; Είναι σαν να λέµε: Το πνεύµα δεν έχει κανένα χρέος σε τούτο τον κόσµο. Συνηθίσαµε να θεωρούµε σαν ένα πράγµα φυσικό την ηθική µας αυτοκαταδίκη. Το πνεύµα όµως είναι κι αυτό ένα µέρος του ανθρώπου. Όπου πέφτει ο άνθρωπος πέφτει κι αυτό. Όπου ανεβαίνει ο άνθρωπος ανεβαίνει κι αυτό. Όπου κινδυνεύει ο άνθρωπος κινδυνεύει κι αυτό. Νικηφόρου Βρεττάκου, υο άνθρωποι µιλούν για την ειρήνη του κόσµου, Έκδοση των «Πειραϊκών Χρονικών» ***************************************** Λόγια µε ουσία και χιούµορ Πλούτος αχρησιµοποίητος είναι σαν να µην υπάρχει. Αίσωπος Αγοράστε γη. εν τη φτιάχνουν πια.. Μ. Τουαίν Η δηµοκρατία είναι σπουδαία όχι µόνο επειδή επικρατεί η πλειοψηφία, αλλά γιατί δεν κινδυνεύεις όταν είσαι στη µειοψηφία. Αντλάι Στήβενσον Αγαπώ τα ζώα. Αντιπαθώ τους ζωόφιλους. Jean Genet Ο εγκέφαλος είναι θαυµάσιο όργανο. Αρχίζει να δουλεύει µόλις ξυπνήσεις και σταµατάει µόλις µπεις στο γραφείο. Ρόµπερτ Φρόστ Για να φας καλά στην Αγγλία πρέπει να τρως πρόγευµα τρεις φορές την ηµέρα. Σώµερσετ Μωµ Άκριτος σεβασµός στην αυθεντία είναι ο µεγαλύτερος εχθρός της αλήθειας. Άλµπερτ Αϊνστάϊν Μη φοβάσαι για το τέλος του κόσµου. Ήρθε κιόλας το αύριο στην Αυστραλία. Charles Schulz Συναισθηµατισµό ονοµάζουµε τα συναισθήµατα που δεν συµµερίζονται οι άλλοι. Γκράχαµ Γκρήν Ο ηγέτης που δεν διστάζει να στείλει το έθνος του στη µάχη δεν είναι κατάλληλος για ηγέτης. Γκόλντα Μέϊρ Μου αρέσουν τα γουρούνια. Οι σκύλοι µας κοιτάζουν προς τα επάνω, οι γάτες προς τα κάτω, οι χοίροι ως ίσους. Ο. Τσώρτσιλ

6 8 Γράµµα αριθ. 61 Η σελίδα του Τάσου Οικονόµου: «ΟΙ ΦΙΛΟΙ» Το παρακάτω συγκινητικό ηλεκτρονικό µήνυµα-ιστορία έρχεται από τη Γερµανία. Η Sibylle Bau το έστειλε πρώτη σ ένα φίλο της και µετά από αλλεπάλληλες «προωθήσεις» το έλαβα εγώ και το δηµοσιεύω στο «Γράµµα»: Μια µέρα ήµουν καινούργιος σ εκείνο το Γυµνάσιο είδα ένα παιδί από την τάξη µου, που το λέγανε Κάιλ, να πηγαίνει από το σχολείο στο σπίτι του. Μου φάνηκε ότι κουβαλούσε όλα τα βιβλία του (αντί ν αφήσει µερικά, όπως όλοι, στο ντουλαπάκι του στο σχολείο). Ήταν Παρασκευή και σκέφτηκα ότι θα ήταν σπασίκλας για να παίρνει όλα τα βιβλία του στο σπίτι. Είχα το νου µου στο ωραίο µου πρόγραµµα τού Σαββατοκύριακου, πάρτυ και ποδόσφαιρο µε τους φίλους µου, γι αυτό σήκωσα τους ώµους. Καθώς περπατούσα, είδα µια παρέα παιδιών να τρέχουν κατά πάνω του. Του πέταξαν όλα τα βιβλία κάτω και µε µια τρικλοποδιά τον έριξαν στο χώµα. Τα γυαλιά του πετάχτηκαν και κατέληξαν στα χόρτα πέντε µέτρα µακριά του. Γύρισε να δει και έδειξε εκείνη την όψη της µεγάλης θλίψης. Τον λυπήθηκε η καρδιά µου. Έτρεξα κοντά του και καθώς σερνόταν ψάχνοντας για τα γυαλιά του, είδα ένα δάκρυ στα µάτια του. Ενώ του έδινα τα γυαλιά του, τού είπα: «Είναι ηλίθιοι και απάνθρωποι». Με κοίταξε και µου είπε «Ευχαριστώ!». Ένα πλατύ χαµόγελο στο πρόσωπό του έδειχνε ευγνωµοσύνη. Τον βοήθησα να µαζέψει τα βιβλία του και τον ρώτησα πού µένει. Αποδείχτηκε ότι έµενε κοντά µου, γι αυτό τον ρώτησα πώς δεν τον είχα δει. Είπε ότι ως τώρα πήγαινε σε ιδιωτικό σχολείο. Αυτό µ εντυπωσίασε. Κράτησα µερικά βιβλία του και κουβεντιάζαµε όσο να φτάσουµε στο σπίτι. Φάνηκε πως ήταν πολύ καλό παιδί. Τον ρώτησα αν θέλει να παίξει ποδόσφαιρο µε µένα και τους φίλους µου. Έτσι κάναµε παρέα µε τον Κάιλ όλο το Σαββατοκύριακο και όσο τον γνώριζα τόσο µου άρεσε. Άρεσε επίσης στους φίλους µου. Ήρθε η ευτέρα και να ο Κάιλ πάλι µε το µεγάλο σωρό των βιβλίων. Τον σταµάτησα και του λέω «εσύ, παιδί µου, θα κάνεις γερούς µυς µ αυτά τα βιβλία κάθε µέρα!» Γέλασε απλώς και µου έδωσε τα µισά βιβλία. Τα επόµενα χρόνια ο Κάιλ και εγώ γίναµε οι καλύτεροι φίλοι. Ως τελειόφοιτοι σκεφτόµαστε τι θα σπουδάσουµε. Εγώ θα γινόµουν γιατρός κι ο Κάιλ θα σπούδαζε επιχειρήσεις σε άλλη πόλη µε υποτροφία λόγω επιδόσεως στο ποδόσφαιρο. Ήµουν σίγουρος ότι η φιλία µας δεν θα επηρεαζόταν από την απόσταση που θα µας χώριζε. Ο Κάιλ θα εκφωνούσε τον αποχαιρετιστήριο λόγο στην τάξη µας. Τον πείραζα συνεχώς και τον έλεγα σπασίκλα. Ήµουν ευτυχής που δεν έπρεπε να ετοιµάσω εγώ το λόγο και να σηκωθώ να τον πω. Την τελευταία µέρα του σχολείου κατά την τελετή τον κοίταξα και µου φάνηκε σπουδαίος. Ήταν από εκείνα τα αγόρια, που ωριµάζουν και φτιάχνουν προσωπικότητα στο σχολείο. Είχε µεγαλώσει και φαινόταν όµορφος µε τα γυαλιά του. Τα κορίτσια ζητούσαν την παρέα του κι εγώ κάποιες µέρες τον ζήλευα. Αλλά ο Κάιλ είχε ταραχή πριν µιλήσει, εγώ το κατάλαβα και του έδωσα µια στην πλάτη λέγοντας: «Έλα µεγάλε, όλα θα πάνε καλά!» Με κοίταξε µε ένα από εκείνα τα βλέµµατα της ευγνωµοσύνης και µου είπε «ευχαριστώ» χαµογελώντας. Ανέβηκε στο βήµα, ξερόβηξε και άρχισε: «Την ώρα που παίρνουµε το απολυτήριο είναι η κατάλληλη στιγµή να ευχαριστήσουµε όλους όσοι µας βοήθησαν στα δύσκολα αυτά χρόνια. Τους γονείς µας, τους δασκάλους µας, αλλά πιο πολύ τους φίλους µας. Θέλω να σας πω ότι το να είσαι αληθινός φίλος κάποιου είναι το καλύτερο δώρο που µπορεί να κάνεις. Ακούστε την ιστορία µου». Κοίταζα το φίλο µου και δεν πίστευα ότι θα έλεγε την ιστορία της πρώτης γνωριµίας µας. Είπε ότι είχε σχεδιάσει να αυτοκτονήσει το Σαββατοκύριακο εκείνο. Και διηγήθηκε πώς άδειασε το ντουλαπάκι του στο σχολείο, για να µην το κάνει αυτό η µαµά του αργότερα, και πήρε τα βιβλία του να τα πάει στο σπίτι. Κοίταζε εµένα και µου χαµογελούσε. «όξα τω Θεώ, σώθηκα. Με έσωσε ο φίλος µου από το ανεπανόρθωτο». Άκουγα τον ψίθυρο από τον κόσµο καθώς το ωραίο και αγαπητό παιδί µάς εξοµολογείτο τη στιγµή της µεγάλης του αδυναµίας. Είδα τη µαµά του και το µπαµπά του να µε κοιτάζουν και να µου χαµογελούν µε το ίδιο εκείνο χαµόγελο, που µόνο τώρα καταλάβαινα το βάθος που είχε. Ας µην υποτιµούµε την αξία των πράξεών µας. Με µια µικρή παρέµβασή σου µπορείς ν αλλάξεις τη ζωή ενός προσώπου. Για το καλό του ή για το κακό. Ο Θεός µάς έβαλε τον ένα στη ζωή του άλλου για να την επηρεάζουµε µε κάποιο τρόπο. Αν η ιστορία αυτή µας έχει συγκινήσει, ας τη στείλουµε στους φίλους µας και όταν τυχόν ξαναέρθει σε µας, θα καταλάβουµε ότι ανήκουµε σ ένα κύκλο φίλων. «Οι φίλοι είναι άγγελοι που µας σηκώνουν στα πόδια µας όταν τα φτερά µας έχουν ξεχάσει πώς πετούν». ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Πρόβληµα αριθ. 4 'Έχουµε ένα δωµάτιο που φωτίζεται από 3 λάµπες. Οι διακόπτες που τις ανάβουν βρίσκονται έξω από το δωµάτιο και είναι και αυτοί τρεις. Βρισκόµαστε έξω από το δωµάτιο. Πως µπορούµε να βρούµε ποιος διακόπτης ανάβει ποια λάµπα µπαίνοντας µόνο µια φορά µέσα; Το δωµάτιο είναι κλειστό, η πόρτα του είναι αδιαφανής και δεν έχουµε βοηθό.

7 9 Γράµµα αριθ. 61 Οι γιατροί ζωγραφίζουν και γράφουν θεραπευτική µουσική Η Ελληνική Εταιρεία Ιατρών Καλλιτεχνών οργάνωσε τον Απρίλιο στη «Μεγάλη Βρετανία» την πρώτη διεθνή έκθεση ζωγραφικής γιατρών. Η ίδια Εταιρεία έχει οργανώσει πολλές εκθέσεις ζωγραφικής, στις οποίες µετείχαν Έλληνες γιατροί-καλλιτέχνες. Αλλά από εφέτος προσκαλεί και ξένους γιατρούς να εκθέσουν στην Αθήνα τα καλλιτεχνικά έργα τους. Ευχόµαστε η συµµετοχή τών µη Ελλήνων καλλιτεχνών να αυξηθεί την επόµενη φορά. Η έκθεση περιέλαβε έργα γιατρών διαφόρων ειδικοτήτων που έγιναν µε διάφορες τεχνικές, όπως ελαιογραφία, µολύβι, κολλάζ, ακρυλικά, µικτές τεχνικές. Βραβεύτηκαν: Με α βραβείο το έργο «Τρίπτυχο- Βογατσικό» του Χρυσόστοµου Τζηµάκα, πνευµονολόγου, µε β ο οδοντίατρος Αναστάσιος Λιακόπουλος για το έργο «Χριστούγεννα 1966» (δεξιά), όπου χρησιµοποιήθηκε κολλάζ και µια προσωπική έκφραση και µε γ ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος για την ελαιογραφία του «Φιγούρες νύχτας». Άλλα πολύ ωραία έργα ήταν: «Το πέταγµα των αετών» της µικροβιολόγου Ιωάννας Λυµούρη-Φέτση, το «Πήλιο» του παιδίατρου Βασίλη Κάρλου και η «Αρµονία ιαστήµατος» του καρδιολόγου Ευστράτιου Φωτή. ^ Παλιά σπίτια στο Μπράλο, του Γ. Χατζηαντωνίου εξιά: Πήλιο, Του Βασίλη Κάρλου ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Προσφορά δίσκων µουσικής στους Ολυµπιακούς Αγώνες 2004 Όπως γράφει στο «Ιατρικό Βήµα» ο Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Καλλιτεχνών κ. Θεόδωρος Ντόλατζας, η Οργανωτική Επιτροπή των Ολυµπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004» αποδέχθηκε τη χρησιµοποίηση τεσσάρων ψηφιακών δίσκων «θεραπευτικής µουσικής», που πρόσφερε ο ιατρός - µουσικοσυνθέτης Σεργκέι Σαµπουτίν για να επενδύουν µουσικά τους διαφόρους χώρους των αγώνων. Ο Σεργκέι Σαµπουτίν σπούδασε ιατρική και µουσική στη Ρωσία, όπου εκπαιδεύτηκε και στο βελονισµό. Την τελευταία δεκαετία εργάζεται στην Αθήνα. Οι µουσικοί δίσκοι του πωλούνται στα φαρµακεία.

8 10 Γράµµα αριθ. 61 ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΗΡΑ ΑΤΟΜΑ ==================================================================== Ε δώ επιθυµώ να εκφράσω τη γνώµη µου ότι ο όρος προσβασιµότητα είναι πιο καθοριστικός από τον όρο προσπελασιµότητα, διότι η πρόσβαση είναι παράγωγο του ρήµατος βαίνω, που από µόνο του µας παραπέµπει στην κίνηση. Απλά θα ήθελα να τονίσω κι εγώ µε τη σειρά µου πόσο σύνθετη είναι η έννοια της πρόσβασης (ας µείνουµε σ' αυτή την έκφραση, µια και έχει καθιερωθεί) και µάλιστα αυτό για το οποίο ειδικά κοπιάζει η VERY SPECIAL ARTS - HELLAS, η πρόσβαση στους πολιτιστικούς χώρους: ηλ. µουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, εκθέσεις, θέατρα, κινηµατογράφους και σε τόσα άλλα πολιτιστικά δρώµενα. 'Ηδη τρέχουν τρία προγράµµατα της V.S.A - HELLAS, που αφορούν στην απόλαυση της τέχνης από συµπολίτες µας µε αναπηρίες. Το πρώτο είναι οι επισκέψεις-ξεναγήσεις σε µουσεία και αρχαιολογικούς χώρους για άτοµα µε αναπηρίες. Έχουν ήδη εξυπηρετηθεί άτοµα όλων των αναπηριών και όλων των ηλικιών. Το δεύτερο είναι οι θεατρικές ακουστικές περιγραφές και έχουν εξυπηρετηθεί 150 συµπολίτες µας µε προβλήµατα όρασης. Το τρίτο πρόγραµµα γίνεται σε συνεργασία µε το Υπουργείο Πολιτισµού και τη Γεν. Γραµµατεία Παραολυµπιακών Αγώνων. Το ονοµάσαµε «Τέχνη χωρίς φραγµούς» και στα πλαίσιά του κάναµε µια εκτεταµένη έρευνα προσβασιµότητας µε λεπτοµερέστατα ερωτηµατολόγια σε πενήντα Μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους σε όλη την Επικράτεια. ΠΡΟΣΒΑΣΗ λοιπόν δεν είναι µόνον οι ράµπες και οι άνετοι ανελκυστήρες, που αφορούν κυρίως στις κινητικές αναπηρίες. Πρόσβαση είναι τα σωστά χειριστήρια στους ανελκυστήρες, σε χαµηλό ύψος, µε ανάγλυφα µπουτόν, µε αναγγελία ορόφων, µε γραφή σε Braille, είναι το χαµόγελο του φύλακα, είναι το πάθος του ξεναγού εκπαιδευτή µε τα ειδικά προγράµµατα, µε τις ειδικά προσαρµοσµένες µουσειοβαλίτσες, για κάθε αναπηρία, είναι οι ειδικές τουαλέτες. Η φιλοσοφία, η οποία επικρατεί στην εποχή µας είναι «ο σχεδιασµός για άλλους». Και αρχιτεκτονικά και σε επίπεδο προγραµµάτων, εάν ο σχεδιασµός αφορά σε όλο τον πληθυσµό, τότε θα αφορά και στις τέσσερις βασικές αναπηρίες, που είναι: οι κινητικά ανάπηροι άνθρωποι, οι έχοντες προβλήµατα όρασης, οι έχοντες προβλήµατα ακοής και οι νοητικά υστερούντες. Μέσα σ' αυτή την φιλοσοφία εντάσσονται λοιπόν και οι σωστά τοποθετηµένες προθήκες όπου µπορούν όλοι (οι κινητικά ανάπηροι πολίτες, τα µικρά παιδιά, οι έγκυες γυναίκες, οι ηλικιωµένοι κ.ο.κ.) να αντιλαµβάνονται τι περιέχουν. Επίσης οι ευκρινείς πινακίδες, ένας τοµέας πολύ σηµαντικός, διότι πινακίδες µπορεί να υπάρχουν παντού. Αυτές θα πρέπει να είναι τοποθετηµένες και γραµµένες έτσι ώστε να τις διαβάζουν όλοι, δηλ. να είναι µε µεγάλα γράµµατα, µε έντονες χρωµατικές αντιθέσεις, κατάλληλα φωτισµένες για να µη γυαλίζουν και µε απλά νοήµατα, όχι περίπλοκες έννοιες. ίπλα τους δε, να υπάρχει πινακίδα σε Braille. Προσβασιµότητα είναι η βούληση των

9 11 Γράµµα αριθ. 61 αρµοδίων, ώστε να µπορούν οι έχοντες προβλήµατα όρασης να εγγίζουν τα εκθέµατα, τα οποία θα µπορούσε να είναι αντίγραφα από το πωλητήριο και πρωτότυπα από τις αποθήκες των µουσείων, όπου συνωστίζονται ατέλειωτα πρωτότυπα αξίας. Στις δε εικαστικές εκθέσεις η πρόσβαση θα µπορούσε να είναι ακουστική περιγραφή των πινάκων. Για τους έχοντες προβλήµατα ακοής, πρόσβαση είναι οι ξεναγήσεις που συνοδεύονται και µε διερµηνέα νοηµατικής, για δε τους συµπολίτες µας µε νοητική υστέρηση, πρόσβαση είναι οι ειδικά απλουστευµένες ξεναγήσεις αλλά όχι απλοϊκές, που συνοδεύονται και µε διάφορα ειδικά γι' αυτούς εκπαιδευτικά προγράµµατα. Πολύ σηµαντική προσπάθεια για πρόσβαση είναι οι θεατρικές ακουστικές περιγραφές-παραστάσεις. Είναι ένα πρόγραµµα εντελώς πρωτοποριακό, το οποίο η V. S. A. εισήγαγε από το εξωτερικό εδώ και τρία χρόνια. Πριν από την παράσταση, γίνεται ξενάγηση στα παρασκήνια από τους παράγοντες της παράστασης µε συζήτηση και ψηλάφηση των σκηνικών και των κοστουµιών και στη συνέχεια από το κάθισµά τους, δέκα λεπτά πριν από το τρίτο κουδούνι, τούς διαβάζεται από ειδικευµένο «περιγραφέα», ένα πρόγραµµα για τον συγγραφέα, µία περίληψη του έργου, η µετάδοση της ατµόσφαιράς του, τα ονόµατα των συντελεστών, η διανοµή και στη συνέχεια, µέχρι το τρίτο κουδούνι, περιγράφονται τα σκηνικά και τα κοστούµια, ενώ εκείνοι φορούν ειδικά ακουστικά, χωρίς να ενοχλούν τους υπόλοιπους θεατές, το κανονικό κοινό της παράστασης. Η ζωντανή ακουστικά περιγραφή αρχίζει αµέσως µετά, κατά τη διάρκεια των κενών και των σιωπών, ζωγραφίζοντας τη γλώσσα των σωµάτων, τις χειρονοµίες, τους µορφασµούς, διάφορες κινήσεις από και προς ένα σηµείο και γενικά ό,τι δε µπορούν ν' αντιληφθούν τα άτοµα µε προβλήµατα όρασης. 'Ολ' αυτά κάνει ο περιγραφέας επάνω από τον ηχολήπτη ή τον φωτιστή, µε δική του κονσόλα και δικό του µικρόφωνο. Εν κατακλείδι αυτό που πρέπει να συµπεράνουµε είναι ότι : η πρόσβαση δεν είναι µόνο µια αρχιτεκτονική διευθέτηση - διαφοροποίηση, αλλά µια ιδεολογική προσέγγιση µια ολόκληρη φιλοσοφία. ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΜΠΕΝΑΚΗ Κοινωνική λειτουργός, Θεατρολόγος, Γενική Γραµµατέας της V.S.A. HELLAS, πρώην ιευθύντρια του ΦΑΡΟΥ ΤΥΦΛΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ ====================================== ΑΝΕΚ ΟΤΑ Μόλις ο νέος της έκανε πρόταση γάµου, το κορίτσι έβαλε τα κλάµατα. «Τι συµβαίνει, ρώτησε εκείνος. Μήπως σε πρόσβαλα;» Όχι, αγάπη µου, απάντησε εκείνη. Κλαίω από χαρά. Η µητέρα µου πάντα έλεγε ότι είµαι τόσο κουτή που ούτε γάϊδαρος δεν θα µε ζητούσε σε γάµο. Και νά που µε ζήτησε!» * * * Πήγαµε µε τον άντρα µου και τη µικρή µας κόρη σ ένα κατάστηµα επίπλων. Η µικρή είναι δύο ετών και κουράστηκε να περπατάει. Γι αυτό ο άντρας µου την έβαλε στους ώµους του. Καθώς περπατούσαµε η Ιωάννα τραβούσε το µαλλιά του µπαµπά της. Της είπε πολλές φορές να µην το κάνει κι εκείνη επέµενε. «Σταµάτα πια!» τη µάλωσε στο τέλος. Μα δεν πήρα την τσίχλα µου ακόµα! απάντησε η µικρή. ===========

10 12 Γράµµα αριθ. 61 ΑΝΑ ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΓΥΡΙΣΕ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ «SUPER SIZE ME» H όλη ιστορία ξεκίνησε από µια σκηνή παρόµοια µε την παραδοσιακή ελλη- σιέστα µετά τα πασχαλινά κρεα- νική τ οφαγικά έκτροπα. Ο Morgan Spurlock έβλεπε τηλεόραση µετά το εορταστικό γεύµα των Ευχαριστιών, όπως οι περισσότεροι Αµερικανοί, απλωµένος στον καναπέ µε τη ζώνη λυµένη, όταν στις ειδήσεις εµφανίστηκαν τα δύο κορίτσια που έκαναν µήνυση στα Mc Donald s γιατί, όπως ισχυρίστηκαν, το φαγητό τους τις έκανε χοντρές, αλλά και άρρωστες. Μετά, στην οθόνη εµφανίστηκε ο εκπρόσωπός της αλυσίδας φαστ φουντ, ισχυριζόµενος ότι το φαγητό της εταιρείας όχι µόνο δεν είναι ανθυγιεινό, αλλά, αντιθέτως, είναι πραγµατικά θρεπτικό. «Εκεί ήταν που άρχισα να ακούω καµπανάκια στο κεφάλι µου και µου ήρθε η µεγάλη ιδέα», είπε ο Spurlock που εκτός από ιδιοκτήτης εταιρείας παραγωγής είναι και σκηνοθέτης. Η ιδέα ήταν απλή: Θα έτρωγε στα Mc Donald s κάθε µέρα όλα του τα γεύµατα τις επόµενες τριάντα µέρες και θα κατέγραφε τι θα γινόταν στην πορεία σ ένα ντοκυµαντέρ. Ένα χρόνο, χιλιάδες τηγανητές πατάτες και µύριες θερµίδες αργότερα, το ντοκυµαντέρ του µε τίτλο Super Size Me κέρδισε το βραβείο καλύτερου ντοκυµαντέρ στο κινηµατογραφικό φεστιβάλ Sundance κάνοντας πολλούς να µιλάνε για τον επόµενο Μάικλ Μουρ. Ξεκινώντας το ντοκυµαντέρ αποφάσισε πως οτιδήποτε θα κατανάλωνε εκείνο το µήνα θα προερχόταν από µέσα από τα Mc Donald s (ο ίδιος λέει ότι δεν έφαγε ούτε καραµέλα που δεν την πήρε από τον οίκο του happy meal), ώστε να µη µπορούν να του πουν πως πάχυνε ή αρρώστησε από κάτι που έγαγε ή ήπιε στο σπίτι. Συµπεριέλαβε στην ταινία τις επισκέψεις του σε τρεις διαφορετικούς γιατρούς που τον παρακολουθούσαν ανεξάρτητα µεταξύ τους ώστε να µην µπορεί κανείς να επικαλεσθεί ιατρικό λάθος. Τι ακριβώς όµως του συνέβη; Στο φιλµ ξεκινά ως ένας υγιής τριαντάχρονος. Σταδιακά αρχίζει να νοιώθει όλο και πιο κουρασµένος. Έχει όλο και περισσότερους πονοκεφάλους. Το συκώτι του αρχίζει να µαζεύει λίπος. Το ζάχαρό του ανεβαίνει ξαφνικά. Η χοληστερίνη του σπάει ρεκόρ. Παίρνει πολύ γρήγορα δώδεκα κιλά µε αποτέλεσµα να αρχίσει να νοιώθει πόνους στα γόνατα και στη µέση. Το χειρότερο είναι πως άρχισε να παρουσιάζει ένα είδος κατάθλιψης. Μόλις έτρωγε άρχισε να νοιώθει υπέροχα, καθώς η ζάχαρη, το λίπος και η καφεΐνη κυλούσαν µέσα του. Μια µόλις ώρα µετά, όµως, ένοιωθε µεγάλη κατάπτωση. Άρχισε να αισθάνεται ανησυχία, θυµό και θλίψη, παρουσιάζοντας ένα είδος συνδρόµου στέρησης στις τοξίνες, όπως είπε, µέχρι να ξαναφάει και ο κύκλος του να αρχίσει απ την αρχή. Χρειάστηκε να του πουν ο γιατρός και η γυναίκα του να σταµατήσει για να µην αποκτήσει µόνιµες βλάβες. Γιατί διάλεξε τα Mc Donald s; Όπως είπε και ο ίδιος, τα Mc Donald s είναι σύµβολο, µια πολιτισµική εικόνα, κάτι που αντιπροσωπεύει τον αµερικανικό τρόπο ζωής και διατροφής όσο τίποτε άλλο. Μια επιχείρηση µε πάνω από υποκαταστήµατα σε πάνω από 100 χώρες και πέντε ηπείρους, που ταΐζει περίπου 46 εκατοµµύρια ανθρώπους το εικοσιτετράωρο, που εστιάζει την πολιτική µάρκετιγκ και επικοινωνίας της στα παιδιά, ώστε να εκπαιδεύει γενιές καταναλωτών σ ένα συγκεκριµένο τρόπο φαγητού. Μια επιχείρηση που, όπως λέει ο ίδιος, θα µπορούσε µόνη της ν αλλάξει τον τρόπο που τρεφό- µαστε σ όλο τον κόσµο, αφού οι µέθοδοι που ακολουθεί υιοθετούνται σχεδόν αυτόµατα από όλες τις επιχειρήσεις γρήγορου φαγητού παγκοσµίως. Και η απάντηση της εταιρείας: εν δέχτηκε να σχολιάσει την ταινία αλλοιώς, αλλά τόνισε πως ο κατάλογός της περιλαµβάνει ποικίλες επιλογές, κάποιες πιο υγιεινές απ τις υπόλοιπες, και είναι στην ευχέρεια του καταναλωτή να διαλέξει. ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΒΑΓΓΕΛΑΤΟΣ Εφηµ. «Ελευθεροτυπία», 13 Απριλίου 2004 Συνδροµή του Θανάση Λιαραµάντζα

11 13 Γράµµα αριθ. 61 Τ ι είναι η συγκίνηση, αν όχι ένα διαρκές παιχνίδι µε το τότε και το τώρα, αν όχι το να επιτρέπεις σε κάποιες αναλαµπές από το παρελθόν να φωτίσουν το παρόν σου και να προσδιορίσουν το µέλλον σου; Και ποιοι ξέρουν να προκαλούν συγκινήσεις αν όχι εκείνοι ακριβώς που επιµένουν να επαναφέρουν το ζήτηµα του Ανθρώπου, µε Άλφα κεφαλαίο, εκείνοι που µε κάθε σοβαρότητα, µε σύστηµα και µε µέθοδο, µας θυµίζουν ότι κάποτε ξέραµε να παίζουµε, κάποτε ξέραµε να παραµένουµε παιδιά, ξέραµε να είµαστε άδολοι και τρυφεροί; Και σε εποχές σπαραγµών, σε εποχές κρίσης όλων των αξιών, δεν υπάρχει τίποτα πιο πολύτιµο από το να επανακάµπτουµε την τρυφερότητα, να είµαστε βαθιά ανθρώπινοι. Κάθε γενιά ανακαλύπτει ξανά αυτούς τους ανθρώπους. Και είναι ωραίο, µε κάθε αφορµή, να τους θυµόµαστε και να τους θυµίζουµε. Ο ΑΝΤΟΥΑΝ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ ΕΞΥΠΕΡΥ ήταν ένας τέτοιος άνθρωπος, ένας βαθιά ανθρώπινος άνθρωπος. Και δεν δίστασε ποτέ να καλλιεργήσει και να εκφράσει σε πολύ δύσκολους, σε πολύ ταραγµένους καιρούς την πεποίθησή του ότι αν λησµονήσουµε τα θέλγητρα της παιδικής ηλικίας καταντάµε λογιστές ενός πλούτου άνευ ουσίας, καταντάµε ανταλλακτικές αξίες χωρίς αξία χρήσης, χάνουµε τους χυµούς µας, ο άνδρας γίνεται ανδρείκελο και η γυναίκα κάτι σαν τη Τζοκόντα δίχως το χαµόγελο. Πριν από λίγες µέρες και 4 µήνες προτού συµπληρωθούν έξι δεκαετίες από τότε που χάθηκε ο Εξυπερύ, µια οµάδα Γάλλων δυτών ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε επιτέλους, ύστερα από έξι χρόνια ερευνών, τα συντρίµµια του αεροπλάνου που οδηγούσε ο Εξυπερύ. Κοντά στη γοητευτική πόλη του Μαρσέλ Πανιόλ και του Ζαν Κλώντ Ιζό, στη Μασσαλία, ανακαλύφθηκε ο υδάτινος τάφος του αεροπόρου συγγραφέα που µας πρόσφερε σαν αµάραντο δώρο ένα µικρό λατρεµένο τριαντάφυλλο κι ένα ξανθό γαλανό αγόρι, πολύ σοφό και πολύ τρυφερό, πολύ µελαγχολικό και πολύ γλυκό, πολύ σκεφτικό και πολύ όµορφο, τον Μικρό Πρίγκηπα! Ο Εξυπερύ γεννήθηκε στη Λυών, στις 29 Ιουνίου του 1900, στην αυγή του 20ού αιώνα, λίγο µετά το θάνατο του Τζουζέπε Βέρντι, και κάτι από τη µουσική του δηµιουργού της «Τραβιάτα», αυτού του ύµνου στον έρωτα, έµεινε ανεξίτηλο µέσα του. Κι αυτό το κάτι τον οδήγησε στην τέχνη των αιθέρων και στους αιθέρες της τέχνης. Το όµορφο βλέµµα του µικρού Αντουάν ήταν προσηλωµένο στις σελίδες των βιβλίων και στα άνθη του γαλάζιου ουρανού, στα σύννεφα. Και η ψυχή του ευφραινόταν καθηµερινά από τη Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΤΟΥ «ΜΙΚΡΟΥ ΠΡΙΓΚΗΠΑ» µουσική. δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το πρώτο µάθηµα βιολιού το πήρε σε ένα αεροδρόµιο! ΘΑ ΖΗΣΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ στην Ελβετία, εκεί που η γαλήνη είναι απαράβατος κανόνας, και µετά θα αρχίσει να περιπλανιέται κάτω από τις στέγες του Παρισιού, εκεί όπου η παράβαση των κανόνων είναι συνώνυµη του κάλλους και του έρωτα. Θα προετοιµασθεί για να σπουδάσει νοµικά, αλλά η αποτυχία (που ενίοτε είναι καλός σύµβουλος) να περάσει στα προφορικά θα τον οδηγήσει στη Σχολή Καλών Τεχνών για σπουδές αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής. Θα διαβάζει, θα γράφει, θα παίζει µουσική, θα ζωγραφίζει Ο Εξυπερύ σε χαρτονόµισµα των 50 γαλλ. φράγκων Η στρατιωτική του θητεία θα του δώσει την πολυπόθητη ευκαιρία να ανοιχτεί στον αγαπηµένο του ουρανό. Θα µάθει να πιλοτάρει. Υπηρετεί στο Στρασβούργο. Γίνεται αξιωµατικός. Το 1921 ο Αντουάν θα παίζει µε το χειριστήριο και το ποδοστήριο ενός καταδιωκτικού αεροσκάφους. Η θητεία του στη µοίρα 2/33 της Γαλλικής Αεροπορίας θα περάσει στην επικράτεια του θρύλου. Το 1925 θα αρχίσει συστηµατικά να γράφει το πρώτο του µυθιστόρηµα, ενώ την εποµένη χρονιά θα προσληφθεί στη Λακατέρ, µια εταιρεία αερο- µεταφορών. Ο Εξυπερύ θα πιλοτάρει το αεροσκάφος που παραλαµβάνει τις επιστολές των ερωτευµένων, των απεγνωσµένων, των φοιτητών, των γονέων, των επιχειρηµατιών, από την Τουλούζη για να τις παραδώσει στο Ντακάρ. Είναι ένας ταχυδρόµος των αιθέρων Την αυγή της δεκαετίας του 1930 θα παντρευτεί το µεγάλο έρωτά του, την Κονσουέλο, µια τρυφερή καλλονή από το Σαλβαδόρ, την οποία έµελλε να απαθανατίσει στο αριστούργηµά του, στο «Μικρό Πρίγκηπα». Είναι πάντα το µικρό γλυκό του τριαντάφυλλο «Είναι αυτό που πότισα. Αφού είναι αυτό που έβαλα κάτω από τη γυάλα Αφού είναι αυτό το δικό µου τριαντάφυλλο.» ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ, ΕΨΙΛΟΝ, 25/4/04

12 14 Γράµµα αριθ. 61 Ανταπόκριση από τη Θεσσαλονίκη ΤΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΤΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟ Ι ΡΥΜΑ "ΚΕΝΤΡΟ ΙΑ ΟΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ". Στις 21 Μαρτίου πραγµατοποιήθηκε η 26η Γενική Συνέλευση των µελών του Σωµατείου "Οι Φίλοι του Τεχνικού Μουσείου Θεσσαλονίκης". Ήταν η πρώτη Συνέλευση που στεγάστηκε στο κτιριακό συγκρότηµα του νέου «Κέντρου ιάδοσης Επιστηµών και Μουσείου Τεχνολογίας», η ίδρυση του οποίου είναι αποτέλεσµα των προσπαθειών µιας ολόκληρης εικοσιπενταετίας. Η Συνέλευση ήταν ιδιαίτερα πανηγυρική και ο Πρόεδρος κ. Ψύλλος ευχαρίστησε και τίµησε τα µέλη και το προσωπικό για το έργο τους. Μεταξύ άλλων, µε απόφαση του. Σ., ανακήρυξε τον Μάνο Ιατρίδη ισόβιο επίτιµο πρόεδρο, καθώς είχε πρώτος την ιδέα του Τεχνικού Μουσείου και µαζί µε φίλους εργάστηκαν σκληρά και πολλές φορές χειρωνακτικά- για να οργανωθεί, στεγασθεί και εξοπλισθεί το Μουσείο σε κτίριο της Ε.Τ.Β.Α. στη Σίνδο. Η φιλική παρέα έγινε Σωµατείο που έφτασε να έχει περισσότερα από 150 µέλη. Τώρα που το Τεχνικό Μουσείο προχώρησε στη σύσταση του Κέντρου και αυξήθηκε έντονα το ενδιαφέρον του Κράτους και της Ε. Ε., το αρχικό Σωµατείο "Τεχνικό Μουσείο Θεσσαλονίκης" µετονοµάσθηκε σε "Φίλοι του Τεχνικού Μουσείου" και προωθεί τους σκοπούς του Ιδρύµατος. Το νέο κτιριακό συγκρότηµα έχει ολοκληρωθεί. Ο περιβάλλων χώρος έχει επίσης διαµορφωθεί. Στην βόρεια είσοδο φυτεύτηκαν σφένδαµοι και τα µεγάλα παρτέρια είναι ήδη πράσινα από τις τελευταίες ανοιξιάτικες βροχές. Από τις 20 Απριλίου, στα πλαίσια της δοκιµαστικής λειτουργίας του, άρχισαν ήδη σχολεία να επισκέπτονται την πρώτη έκθεση στο εκθετήριο του Μουσείου. Πρόκειται για την περιφερόµενη ανά τον κόσµο πολύχρωµη και εντυπωσιακή έκθεση µε πολυάριθµα σύγχρονα πολυµέσα, που έχει τον τίτλο "Η Στοά της Επιστήµης" και σχεδιάστηκε από το γερµανικό Ίδρυµα Max Plank. Μερικές ενδεικτικές πληροφορίες για το µέγεθος και την πληρότητα του νέου κτιρίου: Κατασκευαστικά και λειτουργικά είναι έργο επιβλητικής δηµόσιας αρχιτεκτονικής, πρωτότυπο και πρωτοφανές για τα ελληνικά δεδοµένα. Η ασηµένια σφαίρα του πλανηταρίου µια καλή µέρα είναι ορατή από τα υψηλά σηµεία της περιοχής σε ακτίνα 20 χιλιοµέτρων. Καθαρότατη οπτική επαφή υπάρχει από τον δρόµο Θεσσαλονίκης-Αεροδροµίου. Έχει διάµετρο 26 µέτρα. Είναι το πρώτο σφαιρικό κτίριο από οπλισµένο σκυρόδεµα στην Ελλάδα και από τα ελάχιστα του είδους σε όλο τον κόσµο. Η ηµισφαιρική οθόνη που βρίσκεται µέσα στην µπετονένια εξωτερική σφαίρα, κατασκευάζεται από διάτρητα φύλλα αλουµινίου και έχει διάµετρο 18 µ. Η αίθουσα του κεντρικού εκθετηρίου έχει ωφέλιµο εµβαδόν 3200 τ. µ., ελεύθερο ύψος 12 µέτρα και το δάπεδό της καλύπτεται από αφαιρούµενες πλάκες. Η κεντρική ενιαία αίθουσα (φουαγιέ) έχει µήκος 100 µέτρων. Ολόκληρο το συγκρότηµα έχει συνολικό µήκος 200 µέτρων. Από αυτά τα 80 µ. χάνονται πρακτικά µέσα στο χώµα, κάτω από την επιφάνεια του κεκλιµένου µακρόστενου οικοπέδου. Για εκπαιδευτικούς σκοπούς, µέρος της ηλεκτρικής ενέργειας που θα χρησιµοποιεί το κτίριο θα παράγεται από συστοιχία φωτοβολταϊκών κυψελών συνολικής επιφάνειας 200 τ. µ., που συγχρόνως λειτουργούν σαν πέργκολα σκίασης στην νότια είσοδο του κτιρίου. Ο ενθουσιασµός και η έκπληξη υπουργών, δηµοσιογράφων και ιδιωτών που επισκέπτονται το έργο, τόσο για την ταχύτητα κατασκευής όσο και για το άρτιο αποτέλεσµα (από νέους Θεσσαλονικιούς µηχανικούς της κατασκευάστριας εταιρίας «Θεµελιοδοµή») είναι πάντα κατάφανή και δηλώνονται δηµόσια. Ο αριθµός των ταυτόχρονα εργαζοµένων στο έργο επανειληµµένα ξεπέρασε τους τριακόσιους. Περισσότερες πληροφορίες στο Γιώργος Τσελίκας

13 15 Γράµµα αριθ. 61 Κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού: Ο Μάνος Ιατρίδης και ο Γιώργος Τσελίκας. Η Γενική Συνέλευση των Φίλων του Μουσείου. Η κύρια αίθουσα του Τεχνικού Μουσείου από τη βορεία είσοδο. Η σφαίρα του πλανητάριου. Η αίθουσα προβολών του Μουσείου.

14 16 Γράµµα αριθ. 61 Οι εκδηλώσεις για τη νεώτερη ελληνική ποίηση Τ ο Ίδρυµα Τάκης Σινόπουλος - Σπουδαστήριο Νεοελληνικής Ποίησης διοργάνωσε το δεύτερο κύκλο εκδηλώσεων για την περίοδο , µε το γενικό τίτλο «Ματιές στη Νεώτερη Ελληνική ποίηση ( ), Πρόσωπα και θέµατα», θέτοντας τρεις φιλόδοξους στόχους: α) Να ξαναφέρει στο επίκεντρο των συζητήσεών µας την ποίηση που διέρχεται τα τελευταία χρόνια (όπως και οι άλλες τέχνες) µια µεγάλη κρίση και να αποκαταστήσει το χαµένο κύρος της. β) Να διερευνήσει µε όσο γίνεται πιο αντικει- µενικά κριτήρια την κρίσιµη περίοδο , στην οποία σηµειώθηκαν µ εγάλες και ουσιαστικές αλλαγές στην Ελληνική Λογοτεχνία. γ) Να δώσει τη δυνατότητα στο φιλότεχνο κοινό της Νέας Ιωνίας να παρακολουθήσει εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου (µε οµιλητές κορυφαίους ανθρώπους των Γραµµάτων µας), που δεν έχουν µόνο τοπικό ενδιαφέρον, αλλά πανελλήνια εµβέλεια. Το γεγονός ότι συνδιοργανωτές αυτού του εύτερου κύκλου ήταν ο Ιωνικός Σύνδεσµος, το Πνευµ ατικό Κέντρο του ήµου Νέας Ιωνίας και η Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας σηµατοδοτεί κάτι απλό και ουσιαστικό: Ότι µόνον όταν οι διάφοροι φορείς ενώνουν τις δυνάµεις τους µπορεί να προκύψει κάτι σηµαντικό για την πόλη µας και τους κατοίκους της (άλλωστε η ισχύς βρίσκεται πάντα εν τη ενώσει). Οι εκδηλώσεις, που εκάλυψαν ένα πλήρες ακαδηµαϊκό έτος, έχουν σηµειώσει µεγάλη επιτυχία.. Η φιλόξενη και ζεστή αίθουσα του Ιωνικού Συνδέσµου τ ις περισσότερες φορές ήταν γεµάτη, ενώ σε ορισµένες εκδηλώσεις (π.χ. στις οµιλίες για τον Καρυωτάκη, τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Παπατσώνη και πρόσφατα για τον Μανόλη Αναγνωστάκη) δηµιουργήθηκε πραγµατικά το αδιαχώρητο και χρειάσθηκε να προστεθούν καρέκλες. Αξίζει ακόµη να επισηµάνουµε τρία πράγµατα: Ότι σε κάθε εκδήλωση παρευρίσκονταν στην αίθουσα δέκα µε δεκαπέντε ποιητές, πεζογράφοι, δηµοσιογράφοι και γενικά άνθρωποι της Τέχνης, οι οποίοι έδιναν και τόνο στις γόνιµες συζητήσεις που πραγµατοποιούνται µετά το τέλος των διαλέξεων. Ότι έρχονται στις διαλέξεις φίλοι της Ποίησης, όχι µόνο από πολλές µακρινές περιοχές του λεκανοπεδίου της Αττικής, αλλά ακόµη και από το Λουτράκι! του Νίκου Λάζαρη ιευθυντή του Ιδρύµατος «Τάκης Σινόπουλος» Ότι στον πλούσιο µπουφέ που προσέφερε πάντα το Ίδρυµα µετά από κάθε εκδήλωση στο Εντευκτήριο του Ιωνικού Συνδέσµου στον πρώτο όροφο, δόθηκε η ευκαιρία στους θεατές-ακροατές να πιουν ένα ποτήρι κρασί, να γνωρίσουν τους οµιλητές, να χαλαρώσουν και να κουβεντιάσουν µεταξύ τους τα ζητήµατα που έθετε κάθε φορά η οµιλία που είχε προηγηθεί. «Ποδαρικό» στις εκδηλώσεις του 2004 έκανε ο πεζογράφος, δοκιµιογράφος και Γ.Γραµµατέας της Εταιρείας Συγγραφέων κ. Άρης Μαραγκόπουλος µε οµιλία του στις 5 Ιανουαρίου µε θέµα «µορφή και ιδεολογία στο έργο του Γιάννη Ρίτσου». Με τη βαριά φωνή του νοµπελίστα ποιητή Γιώργου Σεφέρη να διαβάζει αργά, υποβλητικά το «Μυθιστόρηµα» ξεκίνησε η εκδήλωση στις 12 /1 για το έργο του µε οµιλητή τον ποιητή, δοκιµιογράφο και βιβλιογράφο κ. ηµήτρη ασκαλόπουλο Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η οµιλία του κριτικού λογοτεχνίας και µεταφραστή κ. Άρη Μπερλή για το έργο του δεύτερου νοµπελίστα ποιητή µας Οδυσσέα Ε λύτη την 26/1 Στις 9/2 ο καθηγητής Πανεπιστηµίου, πεζογράφος, δοκιµιογράφος και ποιητής κ. Γιώργης Γιατροµανωλάκης µίλησε µε θέµα: «Η άλληλεγγύη των ποιητών: Εµπειρίκος και Εγγονόπουλος». Σ ένα αµιγώς µεταϋπερρεαλιστικό κλίµα µας µετέφερε ο κριτικός λογοτεχνίας κ. Βαγγέλης Χατζηβασιλείου στην οµιλία της 16 ης Φεβρουαρίου µε θέµα «Μίλτος Σαχτούρης-Ποιητής της εποχής του και ποιητής της εποχής µας λόγω του ιδιότυπου εξπρεσιονισµού του». Την 1η Μαρτίου ο καθηγητής κ. Χ. Λ. Καράογλου και η φιλόλογος Κα Κική ηµοπούλου µίλησαν µε θέµα «Η υποδοχή της ποίησης του Τάκη Σινόπουλου». Η εκδήλωση για το Μανόλη Αναγνωστάκη (22/3) συνέπεσε µε τον εορτασµό για την Παγκόσµια Ηµέρα Ποίησης και είχε ένα απροσδόκητο και ευχάριστο φινάλε: Η γνωστή τραγουδίστρια Κα Αλίκη Καγιαλόγλου τραγούδησε χωρίς µικρόφωνο ένα τραγούδι του Μ. Θεοδωράκη σε ποίηση Μαν. Αναγνωστάκη... Στην οµιλία του µε τίτλο «Ένα καΐκι άραξε στον Περισσό» ο αρχαιολόγος Χρήστος Μπουλώτης παρουσίασε βιογραφικά στιγµιότυπα του ποιητή Τ. Σινόπουλου από φάσεις της δικής του ζωής. Πηγή: «ΛΥΧΝΑΡΙ», τριµηνιαία έκδοση λόγου και τέχνης του Ιωνικού Συνδέσµου, Μάρτιος 2004.

15 17 Γράµµα αριθ. 61 Αριστουργήµατα και άλλα ΕΝΑΣ ΑΙΩΝΑΣ ΒΕΛΓΙΚΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ Στο Μουσείο Φρισύρα στην Πλάκα (Μονής Αστερίου 3) δίνεται µέχρι τέλους Ιουνίου η ε υκαιρία να γνωρίσουµε τους εκπροσώπους της σύγχρονης βελγικής ζωγραφικής και γλυπτικής. Μάλιστα κάθε Σάββατο και Κυριακή στις γίνεται ξενάγηση, η οποία παρέχει πολλά χρήσιµα στοιχεία για Βέλγους ζωγράφους, τα έργα και τη ζωγραφική γενικότερα. Έτσι ώστε το κέρδος από την ευκαιρία αυτή πολλαπλασιάζεται, όταν διαλέξει κανείς αυτές τις µέρες για επίσκεψη. Στα ογδόντα έργα των 41 καλλιτεχνών βλέπει κανείς να αντιπροσωπεύονται πολλά ρεύµατα του εικοστού αιώνα, όπως ο σουρεαλισµός (µ ε δύο όµορφους πίνακες του Μαγκρίτ ), ο συµβολισµός (Κνοπφ), ο εξπρεσιονισµός (Περµέκε), ο φουτουρισµός, η οµάδα Cobra (Copenhague-Bruxelles- Amsterdam), ο κωµικοτραγικός Ένσορ κ.α. Firmin Baes, Το κορίτσι µε τα λάχανα Στην επίσκεψή µας η ξεναγός προχώρησε χωρίς να αναλύσει τα σατανικά έργα του Φελισιέν Ρόπς. Έκαµ ε καλά, αλλά καλύτερα θα ήταν να µην τα έβαζαν καθόλου στη έκθεση, αφού η θέση τέτοιων βλάσφηµων και προσβλητικών έργων πρέπει να είναι «εξαποδώ», όπως και εκείνος που τα εµπνέει. Απώλεια Ο ΠΗΤΕΡ ΟΥΣΤΙΝΩΦ ΠΕΘΑΝΕ σε ηλικία 82 ετών στην Ελβετία Γεννήθηκε στο Λονδίνο και ήταν κατά το ήµισυ Ρώσος και κατά το ήµισυ Γερµανός από τη γενιά του πατέρα του. Έγραψε το πρώτο του έργο στα 19 του και έκανε την πρώτη ταινία του σε ηλικία 25 χρόνων. Ο πρώτος του σηµαντικός ρόλος ήταν αυτός του Νέρωνα στο «Quo vadis?» του Μέρβιν Λιρόι το 1951, αλλά έµελλε να ταυτισθεί µε την εµβληµατική φιγούρα του Ηρακλή Πουαρό στο «Έγκληµα στο Νείλο» του Τζον Γκίλερµιν. Υπήρξε παραγωγικότατος. Έγραψε περισσότερα από 23 θεατρικά έργα, 17 βιβλία, 9 κινηµατογραφικά σενάρια. Πρωταγωνίστησε και έπαιξε κύριους ρόλους σε 38 ταινίες, 20 θεατρικές παραγωγές, ενώ η σκηνοθετική του πορεία περιλαµβάνει 8 κινηµατογραφικά έργα, 9 θεατρικά και 12 όπερες. Κέρδισε πλήθος βραβείων και τιµητικών διακρίσεων. Ανάµεσά τους και ο τίτλος του ιππότη του Ηνωµένου Βασιλείου, που του απονεµήθηκε το 1990 από τη Βασίλισσα Ελισάβετ. Στην Ελλάδα τιµήθηκε µε τρεις σηµαντικές διακρίσεις: Το Χρυσό Μετάλλιο της Πόλεως των Αθηνών (1990), το Μετάλλιο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και το Ειδικό Μετάλλιο του Οικονοµικού Πανεπιστη- µίου Αθηνών στα πλαίσια της «5ης Συνάντησης των Αθηνών». Παντρεύτηκε τρεις φορές και είχε αποκτήσει τέσσερα παιδιά. Τα τελευταία τριάντα χρόνια ήταν πρεσβευτής καλής θέλησης της Γιούνισεφ, «ένας από τους πρώτους που έπαιξαν πολύ σηµαντικό ρόλο», όπως υπογράµµισε µε ανακοίνωσή του ο πρώην Γενικός Γραµµατέας του ΟΗΕ Μπούτρος Μπούτρος Γκάλι. Συνεργάσθηκε µε τον Ζυλ Ντασέν, τη Μελίνα Μερκούρη και το Μάνο Χατζηδάκη στο «Τοπ- Καπί», που του απέφερε µάλιστα το δεύτερο Όσκαρ της καριέρας του (το πρώτο το είχε πάρει για το ρόλο του εµπόρου δούλων στο «Σπάρτακο»). Εµµ. Ξανθός «Καθηµερινή» 30 Μαρτίου 2004

16 18 Γράµµα αριθ. 61 Πήγα, είδα, άκουσα, διάβασα και νοµίζω Μ ε συγκίνηση έλαβα από τον κ. Χρ. Κακούρη ένα τιµητικό τόµο 810 σελίδων µε νοµικά άρθρα που γράφτηκαν προς τιµήν του ευρωδικαστή Κωνσταντίνου Κακούρη µετά το θάνατό του µε γενικό τίτλο «Προβλήµατα ερµηνείας». Το βιβλίο έχει δύο προλόγους: τον πρώτο υπογράφει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου κ. Gil Carlos Rodriguez Iglesias και τον δεύτερο ο Πρόεδρος του ελληνικού Συµβουλίου της Επικρατείας κ. Χρίστος Γεραρής. Μέχρις ότου διαβάσω τον πολύτιµο αυτό τόµο, µεταφράζω για σένα ένα µεγάλο µέρος του πρώτου προλόγου του βιβλίου. «Η ιδέα για τα περιεχόµενα του τόµου δεν ήταν µόνο µια εκδήλωση τιµής προς τον νοµικό και το δικαστή Κωνσταντίνο Ν. Κακούρη, αλλά επίσης αναγνώριση της µεγάλης αρετής και της πίστης στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου, που ενέπνεε τον ουµανιστή αυτόν Πριν απ όλα, θα ήθελα να υπογραµµίσω ότι για τον Κωνσταντίνο Κακούρη η ιδιότητα του δικαστή ενός έργου που άσκησε επί 45 χρόνια αντιπροσώπευε κάτι πολύ περισσότερο από ένα επάγγελµα.. Ήταν ένα ουσιώδες συνθετικό της προσωπικότητας, λόγω της απαιτήσεως ηθικού σθένους και ανεξαρτησίας, ανεξαρτησίας κι από τον ίδιο του τον εαυτό. Όπως µας είπε την ώρα που αποχωρούσε από το ικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, είναι δύσκολο, αλλά ευγενικό να αποχωριστείς από τις πεποιθήσεις σου και τα αισθή- µατά σου για να υψωθείς σε ανώτατο δικαστή της Κοινότητας, ανεξάρτητος ακόµα κι από τον εαυτό σου. Οι δικαστές όλων των τόπων και όλων των εποχών έπρεπε να σχίσουν την προσωπικότητά τους στα δύο προκειµένου να ασκήσουν την αποστολή τους. Και θύµισε ότι ένας απ τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας ψήφισε την καταδίκη του φίλου του και κατόπιν έκλαψε την ώρα που τον έπαιρναν». Ο Μάΐος ήταν µήνας έντονων και σπάνιων συγκινήσεων. Και δεν εννοώ την θλιβερή εκκλησιαστική κρίση, γύρω από διοίκηση, αρχαιρεσίες και εξουσία, για την οποία έχω γράψει από καιρό ένα σχόλιο σε προηγούµενο Γράµµα (αριθ. 50). Εννοώ ένα συγκλονιστικό θεατρικό έργο και τη γνωριµία µε µια προσωπικότητα της χώρας µας, που δεν έχει µόνο σπάνιο ζωγραφικό ταλέντο αλλά και µια δυνατή ψυχή, αξιοπρέπεια και έµπρακτη συµπόνοια για τους πάσχοντες αδελφούς του αναπήρους. ρχίζω από το θέατρο. Στις 2/5 (µε σύζυγο, κόρη Α και εγγονή) είδαµε το έργο «Όσκαρ» του Έρικ Εµµάνουελ Σµιτ, σκηνοθετηµένο και παιγµένο από τον ηµήτρη Λιγνάδη στο θέατρο ΙΛΙΣΙΑ ΒΟΛΑΝΑΚΗΣ. Ο Λιγνάδης υποδύεται ένα άρρωστο παιδί µε µεγάλη επιτυχία. Την άριστη παράσταση στο µικρό θέατρο συµπλήρωνε η εθελόντρια γιαγιά Ροζ (Τζένη Ρουσέα), που πρέπει να κάνει παρέα και να στηρίζει το µικρό Όσκαρ, ενώ πρέπει να απαντά και στα φιλοσοφικά «γιατί» του µε αγάπη, χιούµορ και ευρηµατικότητα, αφού οι γονείς φοβούνται να του πουν πως δεν θα γίνει καλά. Το τρίτο πρόσωπο, ένα «µπλε» κορίτσι, αναπληρώνεται αρκετά καλά από το βίντεο. Να πας οπωσδήποτε να δεις αυτό το έργο, που θα ξαναπαιχθεί την εποµένη σαιζόν. Σ ε ηλικία 8 ετών ο Σοφοκλής Χρήστου έχασε τα δυο του χέρια (από τη µέση του πήχυ) και το ένα του µάτι. Τρία δηµοτικά σχολεία αρνήθηκαν να τον εγγράψουν λόγω της αναπηρίας του. Επέµεινε. Τέλος γράφτηκε σ ένα αµερικανικό σχολείο για ανάπηρα παιδιά, στο οποίο έπρεπε να πηγαίνει (από τα Πετράλωνα στο Κέντρο) µε δυο συγκοινωνίες. Όταν θέλησε να δώσει εξετάσεις στη Σχολή Καλών Τεχνών, τον αδίκησαν σβήνοντας το έργο, µε το οποίο διαγωνίσθηκε. Πικράθηκε, αλλά η ίδια η Σχολή τον πίεσε να ξαναδώσει εξετάσεις, οπότε πέρασε. Είχε καθηγητή τον Κωστή Παρθένη, που ζωγράφιζε κάθε µέρα µαζί µε τους σπουδαστές. Όταν ένας οφθαλµίατρος του σύστησε να µην ξαναζωγραφίσει, ο Σοφοκλής Χρήστου, αντί γι αυτό, παρακάλεσε την Παναγία να τον βοηθήσει ν αναπτύξει µια λεπτοµερή µαυρόασπρη τεχνική που είναι µοναδική: κάθε σχέδιο αποτελείται από λεπτότατες κάθετες γραµµές σε ρυζόχαρτο µε πενάκι, που το πιάνει µε τα κολοβώµατα των χεριών του. Οι φωτοσκιάσεις είναι τέλειες. Άγνωστο πώς έµαθε γι αυτόν ο Πρόεδρος Τζών Κέννεντυ και τον κάλεσε στο Λευκό Οίκο. Κατά τροµ ερή σύµπτωση, τη µέρα που ο Χρήστου πήγε στην Ουάσιγκτον δολοφονήθηκε ο Κέννεντυ στο Ντάλλας. Έτσι το έργο που είχε να του χαρίσει, τον Παρθενώνα, το παρέλαβε η Τζάκυ Κέννεντυ και εκείνος χάρισε ένα δεύτερο στον Πρόεδρ ο Τζόνσον. Και τα δύο έργα στολίζουν τώρα τον Λευκό Οίκο. Στην πρώτη έκθεσή του στην Ουάσιγκτον ο Σοφοκλής Χρήστου πούλησε όλα του τα έργα. Έκανε πολλές εκθέσεις στην Αµερική. Στην Ελλάδα άργησε ν αναγνωρισθεί. Χάρισε στην Ελληνική Ολυµπιακή Επιτροπή ένα ωραίο έργο του µε θέµα την Ολυµπία, το σηµείο που ανάβουν την Ολυµπιακή φλόγα. Σε µια έκθεσή του πήρε τα συγχαρητήρια του Προέδρου της ηµοκρατίας Κ. Στεφανόπουλου. Το πρόγραµµά του, τώρα που έχει επιτύχει σε όλα, είναι να χτίσει οικήµατα (όχι ιδρύµατα) για τετραπληγικούς - θύµατα τροχαίων ατυχηµάτων, που είναι µερικές χιλιάδες. Όλα αυτά τα είπε µόνος του δυο φορές το Μάϊο στην τηλεόραση, µε σταθερή φωνή, µε χαµόγελο και αισιοδοξία, δίνοντας κουράγιο σε όλους εµάς, που οι ειδικές ανάγκες µας δεν είναι τόσο φανερές Η δηµοσίευση αποσπασµάτων στη σελίδα 6 από το βιβλίο του Νικηφόρου Βρεττάκου «υο άνθρωποι µιλούν για την ειρήνη του κόσµου» είναι υπόδειξη της Ευγενίας άγλαρη, η οποία έκανε και δύο ωραίες εκθέσεις ζωγραφικής λουλουδιών, στη Ν. Σµύρνη και στον Ταύρο, σε συνεργασία µε τους ήµους και άλλους καλλιτέχνες Ευχαριστούµε.