Ειραγχγή ρςη Δξμή Επιλξγήπ με ςξ SCRATCH: μια Μελέςη Πεοίπςχρηπ για Μαθηςέπ Γσμμαρίξσ

Transcript

1 Ειραγχγή ρςη Δξμή Επιλξγήπ με ςξ SCRATCH: μια Μελέςη Πεοίπςχρηπ για Μαθηςέπ Γσμμαρίξσ Παμαγιώςα Καζάκη 1, Νικόλαξπ Μπέκξπ 2, Ζχή Μπέλλη 3 gkazaki@gmail.com, bekos@sch.gr, zoibelli@sch.gr 1 Εκπαιδευτικός ΠΕ19, 2 Εκπαιδευτικός ΠΕ19 και 3 Εκπαιδευτικός ΠΕ19 Πεοίληφη Η παιδαγωγική αξιοποίηση προγραμματιστικών περιβαλλόντων, όπως αυτό του SCRATCH, για την εισαγωγή των μαθητών σε βασικές αλγοριθμικές δομές, θεωρείται ένα ενδιαφέρον θέμα προς διερεύνηση. Σκοπός του παρόντος διδακτικού σεναρίου, είναι η διδασκαλία της δομής επιλογής σε αρχάριους, με χρήση του προγραμματιστικού περιβάλλοντος SCRATCH και σύμφωνα με τις αρχές του εποικοδομισμού και της ομαδοσυνεργατικής μεθόδου μάθησης. Το σενάριο σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε στα πλαίσια της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών ΠΕ19-20 για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη. Η προβλεπόμενη διάρκεια του είναι δύο διδακτικές ώρες και σχεδιάστηκε για να χρησιμοποιηθεί στη Γ τάξη του Ημερήσιου Γυμνασίου στο μάθημα της Πληροφορικής. Το σενάριο αρχικά επιχειρεί να εκμαιεύσει από τους μαθητές τη δομή επιλογής μέσα από προτάσεις της καθημερινότητας. Στη συνέχεια τους προτρέπει να χρησιμοποιήσουν έτοιμα έργα σε SCRATCH, να πειραματιστούν, να εξοικειωθούν με τη δομή επιλογής και σταδιακά να κατανοήσουν την απλή και σύνθετη δομή επιλογής, τους λογικούς τελεστές και την εμφώλευση. Λένειπ κλειδιά: SCRATCH, δομή επιλογής, διδακτικό σενάριο, ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Ειραγχγή Η εκμάθηση του προγραμματισμού προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα στους μαθητές, αφού επεκτείνει το εύρος των πραγμάτων που μπορούν να δημιουργήσουν με τον υπολογιστή, αλλά και των πραγμάτων που μπορούν να μάθουν. Βοηθάει επίσης στην ανάπτυξη στρατηγικών σχεδιασμού και επίλυσης προβλημάτων (Resnick, et al., 2009). Το SCRATCH αποτελεί ένα νέο διδακτικό περιβάλλον μέσω του οποίου δίνεται η δυνατότητα να προσεγγίσουμε βασικές έννοιες του προγραμματισμού κατασκευάζοντας σύνθετα προγράμματα, απλώς επιλέγοντας μερικές εντολές (Μαυροχαλυβίδης, 2012). Δημιουργήθηκε προκειμένου να βοηθήσει τους αρχάριους στον προγραμματισμό να ξεπεράσουν δυσκολίες που οφείλονται στην απομνημόνευση εντολών και κανόνων σύνταξης. Συγκεντρώνει ενδιαφέροντα στοιχεία για την εισαγωγή και εμβάθυνση στον προγραμματισμό συγκριτικά με άλλα περιβάλλοντα (Guzdial, et al., 2004). Το περιβάλλον του, έχει παιγνιώδη μορφή, γεγονός που κινεί το ενδιαφέρον των μαθητών. Το SCRATCH φαίνεται να διευκολύνει και την οικοδόμηση της έννοιας της δομής επιλογής, αφού ξεπερνιούνται κάποια από τα σημεία που δυσκολεύουν την κατανόηση της δομής (Κόμης, 2005). Το παρόν σενάριο δημιουργήθηκε για τη διδασκαλία της δομής επιλογής σε αρχάριους. Οι μαθητές εντοπίζουν τη δομή επιλογής μέσα σε προτάσεις της καθημερινότητας και σταδιακά μελετούν, εκτελούν και τροποποιούν έτοιμα έργα σε SCRATCH, με σκοπό την κατανόηση και δυνατότητα χρήσης της απλής και σύνθετης δομής επιλογής, των λογικών τελεστών και της εμφώλευσης. Η διαδικασία της μάθησης που ακολουθείται στηρίζεται στην κατασκευαστική θεωρία της μάθησης του Papert, αλλά και στον κοινωνικό εποικοδομισμό του Vygotsky (ΙΤΥ, 2011a). ύμςξμη πεοιγοατή ςξσ διδακςικξύ ρεμαοίξσ. Το σενάριο με τίτλο «Εισαγωγή στη δομή επιλογής με το SCRATCH: μια Μελέτη Περίπτωσης για Μαθητές Γυμνασίου» εφαρμόστηκε σε 8 τμήματα της Γ τάξης του Γυμνασίου Ν. Καλλικράτειας. Αποτελείται από 2 φύλλα εργασίας, διάρκειας 1 διδακτικής ώρας το καθένα. Πιο συγκεκριμένα: Στο Φύλλο Εργασίας 1: στην Άσκηση 1 δίνονται στους μαθητές προτάσεις από την καθημερινή ζωή με στόχο να εντοπίσουν τις συνθήκες και τις ενέργειες που εκτελούνται. στην Άσκηση 2 δίνονται δύο ολοκληρωμένα έργα σε SCRATCH με στόχο να διακρίνουν την απλή και σύνθετη δομή επιλογής. στην Άσκηση 3 οι μαθητές πειραματίζονται συμπληρώνοντας συνθήκες ή τροποποιώντας την απλή δομή επιλογής σε σύνθετη, σε έτοιμα έργα που τους δίνονται. Στο Φύλλο Εργασίας 2: Πρακτικά Εργασιώμ 8 ου Παμελλήμιου Συμεδρίου Καθηγητώμ Πληροφορικής, Βόλος, Μαρτίου 2014

2 2 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική στην Άσκηση 1 δίνεται στους μαθητές ένα έτοιμο έργο στο οποίο πρέπει να μετατρέψουν την απλή σε σύνθετη συνθήκη, με χρήση λογικών τελεστών. Στόχος είναι να μπορούν να περιγράφουν και χρησιμοποιούν τους λογικούς τελεστές ή, και και όχι η Άσκηση 2, με έτοιμο έργο που δίνει στους μαθητές, τους βοηθά να ανακαλύψουν την εμφωλευμένη δομή επιλογής και στη συνέχεια να κατανοήσουν πώς σχηματίζονται οι πολλαπλές επιλογές. Τέλος, ως επιπλέον άσκηση για το σπίτι, τους δίνονται οδηγίες για να δημιουργήσουν ένα δικό τους παιχνίδι στο SCRATCH, κάνοντας χρήση όσων έμαθαν από το σενάριο. Το σενάριο πραγματοποιήθηκε στο σχολικό εργαστήριο πληροφορικής. Οι μαθητές εργάστηκαν σε ομάδες των 2 ή 3 ατόμων ανά ηλεκτρονικό υπολογιστή. Πριν την έναρξη του μαθήματος, ο διδάσκων είχε εγκαταστήσει στους υπολογιστές των μαθητών το SCRATCH και είχε τοποθετήσει στο φάκελό τους τα έργα που θα χρησιμοποιούσαν. Με την έναρξη του μαθήματος μοιράστηκαν τα φύλλα εργασίας στους μαθητές. Για τη διευκόλυνση της επίλυσης των αποριών των μαθητών, ο διδάσκων είχε δικό του υπολογιστή με συνδεδεμένο βιντεοπροβολέα και εγκατεστημένο το SCRATCH και τα απαραίτητα έργα στα οποία θα εργάζονταν οι μαθητές. Καθ όλη τη διάρκεια της υλοποίησης του σεναρίου, ο εκπαιδευτικός έλεγχε τα συμπεράσματα και τις απαντήσεις των μαθητών, συνεργαζόταν μαζί τους και τους καθοδηγούσε, ώστε να αντιλαμβάνονται καλύτερα τα αποτελέσματα των δράσεών τους. Παράλληλα, τους ενθάρρυνε να συνεχίσουν την διερεύνηση. Επίσης, στο τέλος κάθε άσκησης ο διδάσκων, αφού είχε ελέγξει και συζητήσει με τους μαθητές τα αποτελέσματα των ασκήσεων, τους προέτρεπε να δουν τις ενδεικτικές απαντήσεις των ασκήσεων που είχε τοποθετήσει στο φάκελό τους. Στην περίπτωση που δεν επαρκούσε ο χρόνος, οι απαντήσεις των ασκήσεων αποστέλλονταν στο των μαθητών. Σε ό,τι αφορά την υλοποίηση του σεναρίου στα οκτώ τμήματα της Γ τάξης, κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας το ενδιαφέρον των μαθητών διατηρήθηκε σε υψηλό επίπεδο, γεγονός που οφειλόταν κυρίως στο παιγνιώδες περιβάλλον του SCRATCH. Οι μαθητές αγόγγυστα πειραματίζονταν με τις ασκήσεις και περνούσαν στο επόμενο βαθμό δυσκολίας. Κανείς μαθητής δεν εγκατέλειψε την προσπάθεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και μαθητές που δεν έδειχναν ενδιαφέρον ή δυσκολεύονταν σε προηγούμενα μαθήματα προγραμματισμού που έγιναν σε LOGO, στο SCRATCH ανταποκρίθηκαν με περιέργεια στην αρχή, ενδιαφέρον στη συνέχεια και στο τέλος έδειξαν να κατανοούν τη χρήση της δομής επιλογής. Επίσης, στους 84 μαθητές που εφαρμόστηκε το σενάριο, 2 μαθητές με δική τους πρωτοβουλία έφεραν στην τάξη ένα παιχνίδι που ετοίμασαν σε SCRATCH, ενώ υπήρξαν αρκετοί μαθητές που ενδιαφέρθηκαν να κατεβάσουν το προγραμματιστικό περιβάλλον SCRATCH μόνοι τους ή να το πάρουν από το εργαστήριο σε μνήμη USB και να πειραματιστούν στο σπίτι τους. Επειδή η μετάβαση από τον ένα βαθμό δυσκολίας στον άλλο ήταν ομαλή από άσκηση σε άσκηση, οι μαθητές δε συνάντησαν ιδιαίτερες δυσκολίες. Κάποιοι μαθητές χρειάστηκαν βοήθεια στην επιλογή των κατάλληλων λογικών τελεστών και κυρίως στο εντοπισμό της εμφώλευσης. Ειδικά στο πρώτο μάθημα υπήρχε κάποια καθυστέρηση, η οποία είχε προβλεφθεί στο χρόνο εφαρμογής του φύλλου εργασίας, λόγω της ανυπομονησίας των μαθητών να εξερευνήσουν τις δυνατότητες του SCRATCH. Γενικά, ο διδακτικός θόρυβος δεν ήταν ιδιαίτερος και οφειλόταν κυρίως στην έλλειψη εξοικείωσης των μαθητών με τον ομαδοσυνεργατικό τρόπο διδασκαλίας. Αυτό φάνηκε από το γεγονός ότι σε όλα τα τμήματα ο διδακτικός θόρυβος περιορίστηκε κατά τη διάρκεια της δεύτερης διδακτικής ώρας, όπου οι μαθητές συνεργάστηκαν αποτελεσματικότερα και διαχειρίστηκαν καλύτερα το χρόνο τους. σμπεοάρμαςα Το παρόν διδακτικό σενάριο εφαρμόστηκε σε μαθητές της Γ Γυμνασίου. Ανακαλώντας τις πρότερες γνώσεις των μαθητών, μέσα από ένα ευχάριστο προγραμματιστικό περιβάλλον, όπως το SCRATCH, οι μαθητές μελέτησαν ή τροποποίησαν σύντομα έργα. Έτσι οδηγήθηκαν στην κατανόηση της απλής και σύνθετης δομής επιλογής, των λογικών τελεστών και της εμφώλευσης, μέσα από τη συνεργασία και τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Κατά την εφαρμογή του στα οκτώ τμήματα της Γ Γυμνασίου, διαφάνηκε πως το προγραμματιστικό περιβάλλον του SCRATCH ενθαρρύνει τους μαθητές να ξεπεράσουν τους ενδοιασμούς τους σχετικά με το αν θα τα καταφέρουν να μπουν στην λογική της δομής επιλογής και γενικότερα του προγραμματισμού. Επίσης, η ομαδοσυνεργατική μέθοδος μάθησης, στην αρχή παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες τόσο για το διδάσκοντα που προσπαθεί να συντονίσει το τμήμα χωρίς ταυτόχρονα να είναι δασκαλοκεντρικός, όσο και για τους μαθητές που αρχικά δεν έχουν την εμπειρία να διαχειριστούν την ελευθερία κινήσεων που τους παρέχει αυτός ο τρόπος διδασκαλίας. Από τη στιγμή όμως που οι μαθητές θα διαπιστώσουν στην πράξη την αξία της συνεργασίας, η μάθηση τόσο για το διδάσκοντα όσο και για τους μαθητές μπορεί να γίνει ένα ενδιαφέρον ταξίδι εξερεύνησης.

3 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 3 Για να τεκμηριωθούν μέσω έρευνας οι παραπάνω εμπειρικές παρατηρήσεις, προτείνεται ως επέκταση του διδακτικού σεναρίου να διεξαχθεί έρευνα σε τάξεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπου μετά την εφαρμογή του σεναρίου, να δοθούν σε καθηγητές και μαθητές ερωτηματολόγια. Με τον τρόπο αυτό θα αναδειχθούν στατιστικά τα πλεονεκτήματα αλλά και οι δυσκολίες της διδασκαλίας της δομής επιλογής σε SCRATCH, όπως και η αποτελεσματικότητα του ομαδοσυνεργατικού μοντέλου μάθησης. Επίσης, το ίδιο σενάριο με κάποιες τροποποιήσεις, κυρίως ως προς τη διάρκεια των ασκήσεων, θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

4 4 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ εμάοιξ: Εισαγωγή στη δομή επιλογής με το SCRATCH: μια Μελέτη Περίπτωσης για Μαθητές Γυμνασίου. 1. Τίςλξπ διδακςικξύ ρεμαοίξσ: Εισαγωγή στη δομή επιλογής με το SCRATCH: μια Μελέτη Περίπτωσης για Μαθητές Γυμνασίου. 2. Εκςιμώμεμη διάοκεια διδακςικξύ ρεμαοίξσ Προβλέπεται να διαρκέσει 2 διδακτικές ώρες. 3. Έμςανη ςξσ διδακςικξύ ρεμαοίξσ ρςξ ποόγοαμμα ρπξσδώμ/ποξαπαιςξύμεμεπ γμώρειπ Το σενάριο αυτό σχεδιάστηκε για να χρησιμοποιηθεί στη Γ τάξη του Ημερήσιου Γυμνασίου στο μάθημα της Πληροφορικής, στα πλαίσια της ενότητας «Γνωρίζω τον υπολογιστή ως ενιαίο σύστημα, Προγραμματισμός. Βασικά στάδια επίλυσης προβλήματος με τη χρήση υπολογιστή. Δημιουργία και εκτέλεση Προγράμματος». Σε ό,τι αφορά τις προαπαιτούμενες γνώσεις, είναι καλό οι μαθητές να έχουν κάποιες εισαγωγικές γνώσεις στο SCRATCH, όπως: να είναι εξοικειωμένοι με τις έννοιες των μορφών, ενδυμασιών και σκηνικών, να κατέχουν την έννοια της δομής της ακολουθίας και να είναι ικανοί να δημιουργήσουν απλά προγράμματα με χρήση των μενού κίνηση, όψεις και ήχος. Επίσης, καλό είναι να έχουν χρησιμοποιήσει βασικούς αισθητήρες και να έχουν χρησιμοποιήσει τα μπλοκ ελέγχου εκκίνησης και ατέρμονης επανάληψης που αναφέρονται στο Σχήμα 1 και το Σχήμα 2, αντίστοιχα. Σχήμα 1. Μπλοκ εκκίνησης έργου σε SCRATCH. Σχήμα 2. Μπλοκ ατέρμονης επανάληψης εντολών σε SCRATCH. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ακόμα και αν δεν υπάρχουν οι προηγούμενες γνώσεις, το σενάριο μπορεί να εφαρμοστεί, αφού η εξέλιξή του βασίζεται σε έτοιμα έργα που δίνονται στους μαθητές. Συνεπώς, βλέποντας τον έτοιμο κώδικα και εκτελώντας τον, οι μαθητές μπορούν να ανακαλύψουν μόνοι τους την λειτουργία των παραπάνω, αρκεί να τους δοθεί περισσότερος χρόνος από τον προβλεπόμενο χρόνο του σεναρίου. 4. Σκξπξί και ρςόυξι ςξσ διδακςικξύ ρεμαοίξσ Σκοπός του σεναρίου είναι οι μαθητές να κατανοήσουν και να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τη δομή επιλογής στο προγραμματιστικό περιβάλλον SCRATCH, αναπτύσσοντας παράλληλα δεξιότητες και ικανότητες συνεργασίας. Ποιο συγκεκριμένα, οι επιμέρους στόχοι για τους μαθητές είναι: Σξμέαπ γμώρεχμ: να αναγνωρίζουν την ύπαρξη της επιλογής μέσα σε προτάσεις της καθημερινής ζωής και να εντοπίζουν τη συνθήκη και τις ενέργειες που εκτελούνται. να διακρίνουν τις απλές και σύνθετες συνθήκες. να διακρίνουν την απλή και σύνθετη δομή επιλογής. να αναγνωρίζουν στο SCRATCH τα 2 μπλοκ της δομής επιλογής. να περιγράφουν και εξηγούν τη λειτουργία των λογικών τελεστών ή, και και όχι. να ανακαλύψουν την εμφώλευση στη δομή επιλογής. Σξμέαπ δενιξςήςχμ: να πειραματίζονται στο SCRATCH, δημιουργώντας ή τροποποιώντας απλές ή σύνθετες συνθήκες σε έτοιμα παραδείγματα. να σχηματίσουν πολλαπλές επιλογές. Σξμέαπ ρςάρεχμ:

5 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 5 να συμμετέχουν και να συνεργάζονται για τη δημιουργία των έργων στο SCRATCH. να αναγνωρίσουν και αποδεχτούν την αξία της συνεργασίας κατά την εκπόνηση εργασιών. Με αυτό τον τρόπο οι αποκτούμενες γνώσεις και δεξιότητες είναι αποτέλεσμα συνεργασίας και συζήτησης, μέσα από μια διαδικασία σύνθεσης, αμφισβήτησης, απόρριψης, δικαιολόγησης και υιοθέτησης απόψεων που ανταλλάσουν οι μαθητές της ομάδας και της τάξης γενικότερα, ώστε η γνώση να αποκτήσει έναν διυποκειμενικό χαρακτήρα. 5. Πεοιγοατή ςξσ διδακςικξύ ρεμαοίξσ Το σενάριο αποτελείται από 2 φύλλα εργασίας, διάρκειας 2 διδακτικών ωρών συνολικά. Η διαδικασία εφαρμογής του στην τάξη και ο χρόνος κάθε δραστηριότητας αναφέρονται στη συνέχεια. Καθ όλη τη διάρκεια της υλοποίησης του σεναρίου ο εκπαιδευτικός ελέγχει τα συμπεράσματα και τις απαντήσεις των μαθητών, συνεργάζεται μαζί τους και τους καθοδηγεί, ώστε να αντιλαμβάνονται καλύτερα τα αποτελέσματα των δράσεών τους. Παράλληλα, τους ενθαρρύνει να συνεχίσουν την διερεύνηση. Ο διδάσκων έχει ετοιμάσει και τοποθετήσει στο φάκελο της κάθε ομάδας όλα τα προγράμματα τα οποία θα εκτελέσουν και θα τροποποιήσουν οι μαθητές. Επίσης, στο τέλος κάθε άσκησης ο διδάσκων, αφού έχει ελέγξει και συζητήσει με τους μαθητές τα αποτελέσματα των ασκήσεων, τους προτρέπει να δουν τις ενδεικτικές απαντήσεις των ασκήσεων που έχει τοποθετήσει στο φάκελό τους. Σε περίπτωση που δεν επαρκεί ο χρόνος, οι απαντήσεις των ασκήσεων αποστέλλονται στο των μαθητών. 6. Επιρςημξλξγική ποξρέγγιρη και εμμξιξλξγική αμάλσρη θέμαςα θεχοίαπ ςξσ διδακςικξύ ρεμαοίξσ Η δομή επιλογής αποτελεί βασικό δομικό στοιχείο του προγραμματισμού. Επομένως η κατανόηση και δυνατότητα εφαρμογής της αποτελούν προϋπόθεση για όποιον θέλει να ασχοληθεί με τον προγραμματισμό. Ακόμη, η κατανόησή της βοηθά τους μαθητές να αναπτύξουν μαθησιακές δεξιότητες ανάλυσης και σύνθεσης. Το SCRATCH συγκεντρώνει ενδιαφέροντα στοιχεία για την εισαγωγή στον προγραμματισμό συγκριτικά με άλλα περιβάλλοντα. Ειδικότερα, διαθέτει γραφική γλώσσα προγραμματισμού, αποτρέπει τα συντακτικά λάθη, επιτρέπει μερική και άμεση εκτέλεση, υιοθετεί το σκηνοθετικό υπόδειγμα για τη διαδικασία του προγραμματισμού, υποστηρίζει ταυτόχρονο προγραμματισμό, κ.α. (Νικολός & Κόμης, 2011). Με αυτή την πλατφόρμα προγραμματισμού και αυτόν τον τρόπο διδακτικής προσέγγισης, οι μαθητές έρχονται σε επαφή με σημαντικές μαθηματικές και υπολογιστικές ιδέες, ενώ παράλληλα κατανοούν καλύτερα τη γενική διαδικασία του σχεδιασμού αλγορίθμων. Παράλληλα αναπτύσσεται η αναλυτική σκέψη των μαθητών και καλλιεργείται η δημιουργικότητα τους (ΙΤΥ, 2011b). Όσον αφορά στη διδακτική προσέγγιση, υιοθετούνται οι βασικές ιδέες του Piaget και του Papert, σύμφωνα με τις οποίες ο διδάσκων οφείλει να δημιουργεί κατάλληλες συνθήκες για να μπορέσουν οι μαθητές να οικοδομήσουν τις γνώσεις τους. Το σενάριο επιπλέον, είναι θεμελιωμένο και στην θεωρία μάθησης του κοινωνικού εποικοδομισμού, καθώς ο μαθητής σε συνεργασία με τους συμμαθητές του χτίζει την γνώση του ανιχνεύοντας, διερευνώντας και αλληλεπιδρώντας οπτικά με τις εντολές που αφορούν τη δομή επιλογής της γλώσσας προγραμματισμού του SCRATCH, δημιουργώντας απλά προγράμματα (ΙΤΥ, 2011a). 7. Χοήρη Η.Υ. και γεμικά φητιακώμ μέρχμ για ςξ διδακςικό ρεμάοιξ Το διδακτικό σενάριο προβλέπεται να υλοποιηθεί στο εργαστήριο Πληροφορικής. Απαιτείται να υπάρχει ένας υπολογιστής ανά δύο ή τρεις μαθητές. Πριν την έναρξη του μαθήματος, ο διδάσκων έχει τοποθετήσει στο φάκελο των μαθητών τα έργα σε SCRATCH που θα χρησιμοποιηθούν και έχει εγκαταστήσει το SCRATCH, το οποίο διατίθεται δωρεάν. Για να διευκολυνθεί η επίλυση αποριών των μαθητών, είναι καλό ο διδάσκων να έχει δικό του υπολογιστή, με εγκατεστημένο το SCRATCH και τα προγράμματα στα οποία θα εργαστούν οι μαθητές και συνδεδεμένο βιντεοπροβολέα. 8. Αμαπαοαρςάρειπ ςχμ μαθηςώμ/ποόβλεφη δσρκξλιώμ ρςξ διδακςικό ρεμάοιξ Η δομή επιλογής αποτελεί ένα αρκετά δύσκολο κεφάλαιο του προγραμματισμού. Η πιο συνηθισμένη κατηγορία λανθασμένων αντιλήψεων στους αρχάριους προγραμματιστές έχει την πηγή της στην καθημερινή ζωή (Δαγδιλέλης, 1996) και στο γεγονός ότι οι σπουδαστές αποδίδουν ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά στο σύστημα. Πολλές φορές μάλιστα οι σπουδαστές «μεταφέρουν» τη διατύπωση της λύσης ενός προβλήματος, η οποία είναι εκφρασμένη σε φυσική γλώσσα, ή ακόμα και καθημερινές συνομιλίες μεταξύ ανθρώπων σε μια γλώσσα προγραμματισμού (Spohrer & Soloway, 1986).

6 6 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική Στα μαθήματα του προγραμματισμού ορισμένες έννοιες όπως οι δομές επιλογής και ειδικότερα οι εμφωλευμένες δομές επιλογής δεν είναι κατανοητές από τους μαθητές. Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές στην αρχή δυσκολεύονται να εντοπίσουν ποιες εντολές πρέπει να μπουν μέσα στην επιλογή και ποιες πριν ή μετά από αυτή. Επίσης, δυσκολεύονται να συνθέσουν εντολές επιλογής με εμφώλευση και έχουν αρχικά την τάση να δημιουργούν λίστα με συνεχόμενες εντολές εάν, αποφεύγοντας την εμφώλευση. Τέλος, ένα άλλο σημείο δυσκολίας για τους μαθητές είναι να συνδυάσουν λογικούς τελεστές με αισθητήρες στο SCRATCH. Για να αντιμετωπιστούν οι παραπάνω δυσκολίες, δόθηκαν έτοιμα σενάρια στους μαθητές, ώστε να εστιάσουν στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο που διαπραγματευόταν η κάθε άσκηση. Η δυσκολία των ασκήσεων ήταν κλιμακωτή, ξεκινώντας από βασικές έννοιες τις οποίες μέσα από πειραματισμούς και προσομοιώσεις οι μαθητές βήμα-βήμα επέκτειναν και οικοδόμησαν νέες γνώσεις πάνω στις υπάρχουσες. Επίσης, όπου κρινόταν απαραίτητο, ο διδάσκων έκανε στοχευόμενες ερωτήσεις, ώστε να αποσαφηνιστούν τυχόν μπερδεμένες έννοιες και παρανοήσεις. Γενικά, το περιβάλλον προγραμματισμού SCRATCH βοηθά τους μαθητές να δομήσουν έννοιες σχετικές με την επιλογή, δημιουργώντας με οπτικό τρόπο προγράμματα που εμπλέκονται στα ενδιαφέροντά τους και απαλλάσσοντάς από πληκτρολογήσεις και συντακτικά λάθη. 9. Διδακςικό ρσμβόλαιξ Το σενάριο ξεκινά με παραδείγματα από τον πραγματικό κόσμο και χρησιμοποιεί έργα γύρω από τα ενδιαφέροντα των μαθητών για να κεντρίσει το ενδιαφέρον τους και να περιορίσει το διδακτικό θόρυβο. Στις ασκήσεις ο βαθμός δυσκολίας ανεβαίνει σταδιακά, ώστε οι μαθητές να μην αποθαρρύνονται. Επίσης, τα ζητούμενα της κάθε άσκησης είναι λίγα και συγκεκριμένα, ώστε οι μαθητές να μην αναλώνονται σε θέματα που δε τους ζητούνται, όπως η σχεδίαση ενός σκηνικού ή η επιλογή μορφών, που θα μπορούσαν να βγάλουν το σενάριο εκτός χρόνου. Λόγω του ομαδοσυνεργατικού χαρακτήρα του σεναρίου, αναμένεται διδακτικός θόρυβος μέσα σε ανεκτά όρια. Για το λόγο αυτό έχει προβλεφθεί στο σενάριο ο χρόνος που αναμένεται να χαθεί από τη διδακτική ώρα. Γενικά, όσο πιο εξοικειωμένοι είναι οι μαθητές με την ομαδοσυνεργατική μάθηση, τόσο λιγότερος είναι ο διδακτικός θόρυβος. Η δημιουργία ενός διδακτικού συμβολαίου με τη σύμφωνη γνώμη των μαθητών βοηθά επίσης στην επαναφορά των μαθητών στις απαιτήσεις του σεναρίου. 10. Υπξκείμεμη θεχοία μάθηρηπ Η υποκείμενη θεωρία μάθησης είναι η γνωστική θεωρία του Piaget και γενικότερα ο εποικοδομισμός. Σύμφωνα με την κατασκευαστική θεωρία της μάθησης του Papert, μαθητή και συνεργάτη του Piaget, τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα όταν βρίσκονται σε ενεργό ρόλο σχεδιαστή και κατασκευαστή. Σαν εργαλείο εφαρμογής της κατασκευαστικής θεωρίας της μάθησης, στη θέση της Logo χρησιμοποιούμε το SCRATCH. Τόσο ο Papert όσο και ο Piaget συμφωνούν στην άποψη ότι τα παιδιά είναι κατασκευαστές των δικών τους γνωστικών εργαλείων, καθώς και των εξωτερικών τους πραγματικοτήτων. Ενώ οι γνωστικές θεωρίες στρέφονται γύρω από τον πόλο άτομο, οι κοινωνικοπολιτισμικές στρέφονται γύρω από τον πόλο κοινωνία. Σύμφωνα με τον κοινωνικό εποικοδομισμό, οι γνώσεις δομούνται μέσω των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ατόμων, Η διαφορά είναι ότι στη μεν θεωρία του Piaget η αλληλεπίδραση ατόμου - κοινωνικού περιβάλλοντος παίζει επικουρικό ρόλο, στο δε κοινωνικό εποικοδομισμό παίζει τον κυρίαρχο ρόλο, όπου δε διευκολύνει απλώς τη μάθηση, αλλά τη δημιουργεί. Οι μαθητές, εργαζόμενοι σε ομάδες, όπως υποστηρίζουν οι θεωρίες του Vygotsky, θα έχουν τη δυνατότητα να αλληλεπιδράσουν σε μεγάλο βαθμό με τους συμμαθητές τους, να αντιμετωπίσουν κοινωνιογνωστικές συγκρούσεις και έτσι να αναγκαστούν να διατυπώσουν τη γνώμη τους, να εκφράσουν απόψεις, να επιχειρηματολογήσουν, να διαφωνήσουν και να εμπλουτίσουν - εκλεπτύνουν τις αρχικές τους αντιλήψεις (ΙΤΥ, 2011a). 11. Οογάμχρη ςηπ ςάνηπ ετικςόςηςα ρυεδίαρηπ Το μάθημα θα πραγματοποιηθεί στο σχολικό εργαστήριο πληροφορικής. Οι μαθητές θα εργαστούν σε ομάδες των 2 ή 3 ατόμων ανά ηλεκτρονικό υπολογιστή. Το σενάριο φαίνεται να είναι ρεαλιστικά πραγματοποιήσιμο στον προβλεπόμενο χρόνο. Ίσως σε κάποιες τάξεις μαθητών, με δυσκολίες προσαρμογής στο ομαδοσυνεργατικό μοντέλο διδασκαλίας, να χρειαστεί και 3η διδακτική ώρα ή η Άσκηση 2b του Φύλλου Εργασίας 2 να δοθεί ως εξάσκηση για το σπίτι. 12. Ανιξλόγηρη

7 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 7 Η αξιολόγηση των μαθητών γίνεται από το διδάσκοντα μέσω της συλλογής των προγραμμάτων που τροποποίησαν ή δημιούργησαν οι μαθητές και αποθήκευσαν στο φάκελο της ομάδας τους κατά τη διάρκεια υλοποίησης των φύλλων εργασίας. Επίσης, κάποιοι από τους προαναφερόμενους στόχους αξιολογούνται και με τη συμπλήρωση από το διδάσκοντα ενός φύλλου παρατήρησης της διδασκαλίας, το οποίο περιέχει τη σχάρα αξιολόγησης με διαβαθμισμένα κριτήρια του Πίνακα 1. Πίνακας 1. Σχάρα αξιολόγησης από τον εκπαιδευτικό Κριτήριο Μη ικανοποιητικά Μέτρια Ικανοποιητικά Σε προτάσεις της καθημερινότητας, ο μαθητής αναγνωρίζει τη συνθήκη και τις ενέργειες που εκτελούνται. δεν απάντησε σωστά στις αντίστοιχες ερωτήσεις του φύλλου εργασίας για τον εντοπισμό των συνθηκών και των εντολών που εκτελούνται. αναγνωρίζει τη συνθήκη και τις ενέργειες που εκτελούνται έπειτα από επεξηγήσεις. αναγνωρίζει με ευκολία τη συνθήκη και τις ενέργειες που εκτελούνται. Δυνατότητα εφαρμογής της Απλής Δομής Επιλογής για την επίτευξη πρακτικών στόχων και την επίλυση προβλημάτων. αδυνατεί να επιλύσει προβλήματα χρησιμοποιώντας την απλή δομή επιλογής. δυσκολεύεται στην εφαρμογή της απλής δομής επιλογής στην επίλυση προβλημάτων και χρειάζεται βοήθεια. καταφέρνει με επιτυχία να επιλύσει προβλήματα χρησιμοποιώντας την απλή δομή επιλογής. Δυνατότητα εφαρμογής λογικών τελεστών. αδυνατεί να συντάξει συνθήκες κάνοντας χρήση των λογικών τελεστών. δυσκολεύεται να συντάξει συνθήκες κάνοντας χρήση των λογικών τελεστών και χρειάζεται βοήθεια. καταφέρνει με επιτυχία να συντάξει συνθήκες κάνοντας χρήση των λογικών τελεστών. Δυνατότητα εφαρμογής της Σύνθετης Δομής Επιλογής για την επίτευξη πρακτικών στόχων και την επίλυση προβλημάτων. αδυνατεί να επιλύσει προβλήματα χρησιμοποιώντας τη σύνθετη δομή επιλογής. δυσκολεύεται στην εφαρμογή της σύνθετης δομής επιλογής και χρειάζεται βοήθεια. καταφέρνει με επιτυχία να επιλύσει προβλήματα χρησιμοποιώντας τη σύνθετη δομή επιλογής. Δυνατότητα αναγνώρισης και κατανόησης της εμφώλευσης σε έτοιμα έργα που του δίνονται. αδυνατεί να αναγνωρίσει την εμφώλευση σε έτοιμα έργα που του δίνονται. αναγνωρίζει την εμφώλευση σε έτοιμα έργα που του δίνονται μόνο όταν του δίνεται βοήθεια. καταφέρνει με επιτυχία να αναγνωρίσει και κατανοήσει την εμφώλευση. Δυνατότητα εφαρμογής πολλαπλών δομών επιλογής. αδυνατεί να δημιουργήσει έργα με πολλαπλές δομές επιλογής. δυσκολεύεται να καταφέρνει με επιτυχία να δημιουργήσει έργα με δημιουργήσει έργα με πολλαπλές δομές πολλαπλές δομές. επιλογής και χρειάζεται βοήθεια. Ομαδικότητα- Συνεργατικότητα δεν μπόρεσε να συνεργαστεί αρμονικά με την συνεργάστηκε με την ομάδα του, αλλά υπήρξαν συμμετείχε ενεργά στην ομαδική εργασία και συνεργάστηκε

8 8 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική ομάδα του. προβλήματα αρμονικά με την συνεννόησης κατά ομάδα του. την ομαδική εργασία. 13. Τξ επιμξοτχςικό ρεμάοιξ Το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης του σεναρίου και οι οδηγίες προς τον καθηγητή έχουν δοθεί αναλυτικά στην ενότητα «Περιγραφή του Διδακτικού Σεναρίου». 14. Ποξςάρειπ για πεοαιςέοχ δοαρςηοιόςηςεπ ποξςειμόμεμεπ εογαρίεπ Μετά την ολοκλήρωση του παρόντος σεναρίου οι μαθητές θα είναι προετοιμασμένοι για να εργαστούν με επόμενα σενάρια στα οποία οι εντολές επιλογής είναι βασικές. Οι δομές επιλογής, απλές ή εμφωλευμένες, συνδέονται επίσης και με τη χρήση συνθηκών και λογικών τελεστών, των οποίων η χρήση επεκτείνεται στις δομές επανάληψης, αλλά και σε άλλα περιβάλλοντα (όπως είναι οι μηχανές αναζήτησης). 15. Χοήρη ενχςεοικώμ πηγώμ Στο διαδίκτυο υπάρχουν πολλά εγχειρίδια για το SCRATCH, από σύντομα έως πλήρη. Μερικά από αυτά μπορεί ο εκπαιδευτικός να βρει στις παρακάτω διευθύνσεις: La Sale Schools and Universities, (2013). Learn Scratch. (Εισαγωγή Βήμα προς Βήμα στο SCRATCH) Ακόμη υπάρχουν πολλοί ιστότοποι όπου μπορεί ο εκπαιδευτικός ή και ο μαθητής να βρει έτοιμες εφαρμογές για μελέτη και πειραματισμό. Ενδεικτικά αναφέρονται: Μπέκος, Ν. (2013) Ένα wiki ως οδηγός για το scratch Φύλλα Εογαρίαπ Φύλλξ εογαρίαπ 1 Άρκηρη 1 (10 λεπςά) Ο κόσμος γύρω μας είναι γεμάτος επιλογές οι οποίες εξαρτώνται από διάφορες συνθήκες. Η συνθήκη μπορεί να αποτιμηθεί είτε σε ΑΛΗΘΗΣ (δηλαδή να ισχύει) είτε σε ΨΕΥΔΗΣ (δηλαδή να μην ισχύει). Μελετήστε τα παρακάτω παραδείγματα και εντοπίστε ποιες είναι οι συνθήκες και ποιες ενέργειες γίνονται ανάλογα με το αν ισχύουν ή όχι οι συνθήκες. Αν έρθουν οι φίλοι μου τότε θα πάω βόλτα. Αν έχει καλό καιρό και έρθουν οι φίλοι μου τότε θα πάω στη θάλασσα. Αν έρθουν οι φίλοι μου τότε θα πάω βόλτα αλλιώς θα παίξω στον Η/Υ. Τι ιδιαίτερο παρατηρείτε στη δεύτερη πρόταση; Τι ιδιαίτερο παρατηρείτε στην τρίτη πρόταση; Άρκηρη 2 (10 λεπςά) Συνθήκες και ενέργειες που γίνονται κατ επιλογή υπάρχουν και στον προγραμματιστικό κόσμο του SCRATCH, όπως θα διαπιστώσετε αμέσως παρακάτω. Μελετήστε την παρακάτω πρόταση: a. Αν το λιοντάρι ακουμπήσει τον κάκτο τότε φωνάζει Άουτς, στρίβει και φεύγει. Ποια είναι η συνθήκη και ποια η ενέργεια που εκτελείται; Τώρα ανοίξτε το αρχείο Lion στο Scratch και εκτελέστε το. Αναγνωρίζετε το μπλοκ που χρησιμοποιείται για να ελέγξουμε κάτι; Ποια είναι η συνθήκη και ποιες οι εντολές που εκτελούνται; b. Τώρα ανοίξτε το αρχείο Boy του Scratch. Πώς υλοποιείται η πρόταση Αν έρθουν οι φίλοι μου τότε θα πάμε βόλτα αλλιώς θα ακούσω μουσική. Αναγνωρίζετε το μπλοκ που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο; Ποια είναι η συνθήκη και ποιες οι εντολές που εκτελούνται;

9 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 9 Εκτελέστε το αρχείο. Ποια εντολή εκτελείται αν δώσετε ναι για απάντηση; Ποια εντολή εκτελείται αν δώσετε όχι για απάντηση; Ποια εντολή εκτελείται αν δώσετε οτιδήποτε άλλο για απάντηση εκτός από ναι ; Γιατί; σμπεοάρμαςα: Για την υπό συνθήκη εκτέλεση ορισμένων εντολών μπορούμε να πάμε στην παλέτα Έλεγχος και να χρησιμοποιήσουμε τα μπλοκ του Πίνακα 2. Πίνακας 2. Απλή και σύνθετη δομή επιλογής Απλή δομή επιλογής Σύνθετη δομή επιλογής Οι εντολές στο σώμα του εάν Αν ισχύει η συνθήκη, εκτελούνται όταν η συνθήκη εκτελούνται οι εντολές στο ισχύει. Αν δεν ισχύει η συνθήκη πρώτο μέρος του εάν. Αν δεν εκτελείται καμία εντολή από δεν ισχύει η συνθήκη, το σώμα του εάν. εκτελούνται οι εντολές στο δεύτερο μέρος του εάν. Άρκηρη 3 (15 λεπςά) a. Ανοίξτε το αρχείο Walker1 και τροποποιήστε το, ώστε όταν το αγόρι φτάσει στο δέντρο να πει Ουπς!! Δέντρο και να σταματήσει. b. Ανοίξτε το αρχείο Walker2 και τροποποιήστε το, ώστε το αγόρι να σταματήσει όταν το x ξεπεράσει το 120. c. Ανοίξτε το αρχείο Walker3 και τροποποιήστε το, ώστε αν το αγόρι φτάσει στο δέντρο να πει Ουπς!! Δέντρο, αλλιώς να σκέφτεται Ωραία μέρα!. Φύλλξ εογαρίαπ 2 Άρκηρη 1 (5 λεπςά) Ανοίξτε το αρχείο Ninja και τροποποιήστε το, ώστε ο Νίντζα να εξαφανίζεται όταν περνάτε το ποντίκι από πάνω του ή όταν πατάτε το πλήκτρο h. Ποια πιστεύετε πως είναι η λειτουργία των λογικών τελεστών ή, και και όχι. σμπεοάρμαςα: Στον Πίνακα 3 αναφέρονται οι λειτουργίες των λογικών τελεστών. Πίνακας 3. Απλή και σύνθετη δομή επιλογής Λογικός τελεστής Λειτουργία Η σύνθετη συνθήκη που δημιουργείται είναι ΑΛΗΘΗΣ όταν τουλάχιστον μία από τις δύο απλές συνθήκες είναι αληθείς. Η σύνθετη συνθήκη που δημιουργείται είναι ΑΛΗΘΗΣ μόνο όταν και δύο απλές συνθήκες είναι αληθείς. Αντιστρέφει τη συνθήκη. Δηλαδή, αν είναι ΑΛΗΘΗΣ

10 10 Η Πληροφορική στημ Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική την κάνει ΨΕΥΔΗΣ και το αντίστροφο. Άρκηρη 2 (25 λεπςά) a. Ανοίξτε το αρχείο PC_Time και τροποποιήστε το, ώστε το κορίτσι να σας ρωτά πόσες ώρες περνάτε μπροστά στον Η/Υ καθημερινά. Αν κάθεστε λιγότερο από 1.5 ώρα, να σκέφτεται Λογικό μου φαίνεται. Στην αντίθετη περίπτωση, αν κάθεστε λιγότερο από 2.5 ώρες να σκέφτεται Πολλή ώρα!, διαφορετικά θα ακούγεται κάποιος ήχος και θα εμφανίζεται το μήνυμα Ξέφυγες! Κάτι πρέπει να κάνεις. Τι ιδιαίτερο παρατηρείτε με τα μπλοκ επιλογής στο πρόγραμμα αυτό; ημείχρη: Εμφωλευμένη ονομάζεται μια εντολή εάν όταν βρίσκεται μέσα σε μια άλλη εντολή εάν. b. Ανοίξτε το αρχείο Steps και τροποποιήστε το, ώστε το πρόγραμμά σας να κινεί τη φιγούρα ως εξής: όταν πατάμε το δεξί βέλος η φιγούρα να κινείται 5 βήματα μπροστά. όταν πατάμε το αριστερό βέλος η φιγούρα να κινείται 5 βήματα πίσω. όταν πατάμε το πάνω βέλος η φιγούρα να στρίβει 15 μοίρες αριστερά. όταν πατάμε το κάτω βέλος η φιγούρα να στρίβει 15 μοίρες δεξιά. Πόσες απλές δομές επιλογής χρησιμοποιήσατε για να γίνουν οι παραπάνω κινήσεις; Οι δομές επιλογής ήταν εμφωλευμένες; Επιπλέξμ ενάρκηρη: Δημιξσογήρςε ςξ δικό ραπ παιυμίδι! Διαλέξτε τις φιγούρες που θέλετε, δώστε τους κίνηση, βάλτε τους δικούς σας κανόνες στο παιχνίδι. Για παράδειγμα: Διαλέξτε έναν Νίντζα και μια μάγισσα. Δώστε τους κίνηση με όποια πλήκτρα θέλετε (χρησιμοποιήστε διαφορετικά πλήκτρα για την κάθε μορφή). Ο πρώτος παίκτης κινεί τον Νίντζα και προσπαθεί να χτυπήσει τη μάγισσα. Κάθε φορά που την πετυχαίνει θα ακούγεται μια κραυγή και θα παίρνει 1 πόντο. Ο δεύτερος παίκτης κινεί τη μάγισσα και προσπαθεί να αποφύγει τα χτυπήματα. (Εμδεικςικέπ απαμςήρειπ όλχμ ςχμ αρκήρεχμ βοίρκξμςαι ρςξ τάκελό ραπ.) 17. Βιβλιξγοατικέπ Αματξοέπ Guzdial, M. (2004). Programming environments for novices. In S. Fincher & M. Petre, Computer science education research (pp ). Lisse, The Netherlands: Taylor & Francis. Resnick, M., Maloney, J., Monroy-Hernandez, A., et al. (2009). Scratch: programming for all. Communications of the ACM, 52 (11), Spohrer, J. C. & Soloway, E. (1986) Novice mistakes: are the folk wisdoms correct? Communications of the ACM, 29 (7), Δαγδιλέλης, Β. (1996). Διδακτική της πληροφορικής. Η διδασκαλία του προγραμματισμού: αντιλήψεις των σπουδαστών για την κατασκευή κι επικύρωση προγραμμάτων και διδακτικές καταστάσεις για τη διαμόρφωσή τους. Διδακτορική διατριβή. Θεσσαλονίκη: Τμήμα Εφαρμ. Πληροφορικής, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. ΙΤΥ (2011a) Επιμορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιμορφωτών στα ΠΑΚΕ. Τεύχος 1: Γενικό Μέρος, Β Έκδοση Αναθεωρημένη και Βελτιωμένη. Πάτρα: Σύμπραξη φορέων υλοποίησης, Εκπαίδευση & Δια Βίου Μάθηση, ΕΣΠΑ ΙΤΥ (2011b) Επιμορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιμορφωτών στα ΠΑΚΕ. Προτεινόμενα εκπαιδευτικά σενάρια : κλάδος ΠΕ19/20. Πάτρα: Σύμπραξη φορέων υλοποίησης, Εκπαίδευση & Δια Βίου Μάθηση, ΕΣΠΑ Κόμης, Β. (2005). Εισαγωγή στη Διδακτική της Πληροφορικής. Αθήνα: Κλειδάριθμος. Μαυροχαλυβίδης, Γ., Μακρής, Γ. & Μπέκος, Ν. (2012) Διδακτική προσέγγιση του αντικειμενοστραφούς προγραμματισμού με το scratch. Στο Θ. Μπράτιτσης (επιμ.), Πρακτικά 6 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Διδακτική της Πληροφορικής (σ ), Φλώρινα: Παιδαγωγική Σχολή, Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας. Νικολός, Δ. & Κόμης, Β. (2011). Η δομή επιλογής στη γλώσσα προγραμματισμού scratch: μια μελέτη περίπτωσης με μαθητές Γυμνασίου. Στο 5ο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής ΠΕΚΑΠ, 1-3/4/2011 (σ ). Ιωάννινα: ΠΕΚΑΠ- ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.