ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ Αρχιεπισκόπου Κυπριανού 29, Διαμ. 32, Στρόβολος, 2059 Λευκωσία

Transcript

1 ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ Αρχιεπισκόπου Κυπριανού 29, Διαμ. 32, Στρόβολος, 2059 Λευκωσία ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΘΗΤΕΙΑΣ: ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ Του Δρ. Άριστου Αριστοτέλους Ειδικού σε θέματα Άμυνας και Στρατηγικής Υπήρξε διάχυτη κατά την τελευταία δεκαετία ανάμεσα στην κυπριακή κοινωνία και τις πολιτικές παρατάξεις η πεποίθηση για μείωση της θητείας των κληρωτών στην Εθνική Φρουρά (Ε.Φ.). Ταυτόχρονα εκφράζονταν προβληματισμοί κατά πόσο η ενέργεια αυτή θα επηρέαζε αρνητικά την Ε.Φ. και την αποτρεπτική της ισχύ. Στη μελέτη μας «Θητεία και Εθνική Φρουρά» 1 το 2007, πάνω στην οποία βασικά στηρίχθηκαν από το 2008 μέχρι πρόσφατα οι σχεδιασμοί του Υπουργείου Άμυνας και του ΓΕΕΦ, όσον αφορά τη μείωση της θητείας, καταδεικνύεται πώς μπορεί να επιτευχθεί κατά φάσεις ο στόχος αυτός, καθώς και ποια μέτρα θα πρέπει να έχουν προηγηθεί, που θα διασφαλίζουν την ικανότητα της Ε.Φ. να αντιμετωπίσει τις διάφορες μορφές απειλής. Ωστόσο η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου στις 25 Φεβρουαρίου 2016 για δραστική και άμεση μείωση της θητείας από τους 24 στους 18 μήνες για ήδη υπηρετούντες κληρωτούς και σε 14 μήνες για αυτούς που θα κατατάσσονταν τον Ιούλιο του έτους αυτού 2 προκαλεί σωρεία ερωτηματικών. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να υπογραμμίσει πως χωρίς την εκ των προτέρων διασφάλιση των αναγκαίων προϋποθέσεων και εξισορροπητικών ρυθμίσεων όπως καταγράφονται στην ανωτέρω μελέτη μας - η απόφαση αυτή θα δημιουργήσει σοβαρά κενά και προβλήματα στην Ε.Φ. Θα έχει επιπτώσεις γενικά στην αποτελεσματικότητα της Δύναμης και θα αφήσει πολύ εκτεθειμένη την άμυνα της Κύπρου στις κατοχικές δυνάμεις. Τελικά λόγω έλλειψης εύκολων επιλογών, το βάρος της αντιμετώπισης της 1 Άριστος Αριστοτέλους, Θητεία και Εθνική Φρουρά, Κυπριακό Κέντρο Στρατηγικών Μελετών, Λευκωσία, Euronews, 25.02/205, 14:00 CET,

2 κατάστασης που θα δημιουργηθεί ενδεχομένως να το επωμιστεί η εφεδρεία. Προς το σκοπό αυτό, στο κείμενο που ακολουθεί, παρατίθενται αρχικά ορισμένες βασικές υποθέσεις και παραδοχές οι οποίες λαμβάνονται υπόψη στην όλη μελέτη. Γίνονται κατόπιν επισημάνσεις για το πώς με βάση την ανωτέρω απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου επηρεάζεται το ανθρώπινο δυναμικό της Ε.Φ., ήτοι το σύνολο των κληρωτών και των μαχίμων στρατιωτών κατά το 2017 και Εξετάζεται επίσης κατά πόσο με την πρόσληψη Συμβασιούχων Οπλιτών (ΣΥΟΠ) διαφοροποιούνται τα αριθμητικά και ποιοτικά δεδομένα και η ικανότητα της Ε.Φ. Αναλύονται οι συνέπειες των εξελίξεων αυτών και επισημαίνονται οι αδυναμίες και τα κενά που θα προκύψουν, καθώς και τα προβλήματα και οι επιπτώσεις όσον αφορά τη μαχητική ικανότητα, στελέχωση, οργάνωση, διοίκηση και λειτουργικότητα της Ε.Φ. Τα συμπεράσματα δεν είναι καθησυχαστικά και οι επιλογές, για αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής, πολύ περιορισμένες. Ο πιο άμεσος τρόπος πλήρωσης ορισμένων κενών ενδεχόμενα να αποδειχτεί η εφεδρεία. Σημειώνεται ότι κάποιες από τις υποθέσεις και παραδοχές του κειμένου μπορεί να είναι κάπως γενικές και τα στοιχεία που παρατίθενται στο σχετικό Πίνακα να μην είναι μέχρι και τον τελευταίο αριθμό επακριβή. Είναι όμως πιστεύουμε αρκετά ενδεικτικά των μεγεθών και της πραγματικότητας που επικρατεί. ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ - ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ Οι βασικές υποθέσεις και παραδοχές που λαμβάνονται υπόψη στην όλη εξέταση του θέματος είναι οι ακόλουθες: 1. Η εκκρεμότητα στο Κυπριακό και ιδιαίτερα η παρουσία των Τούρκων στρατιωτών στην Κύπρο 3 ενός εξολοκλήρου αξιόμαχου δυναμικού συνδυαζόμενο με την τουρκική υπεροχή στον αέρα και τη θάλασσα, παραμένει ως μόνιμη εστία απειλής. Αποτελεί πηγή ανασφάλειας για την ελληνοκυπριακή πλευρά, καθώς και σημαντικό τουρκικό μοχλό στις διαπραγματεύσεις. 2. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει καθήκον και υποχρέωση να διατηρεί ικανοποιητικό αριθμό αξιόμαχων στρατιωτικών δυνάμεων που να μπορούν να αντιμετωπίσουν ή αποτρέψουν τις διαφόρου τύπου απειλές και προκλήσεις κυρίως από τις κατοχικές δυνάμεις και ενδεχόμενα από άλλες κατευθύνσεις. 3. Οι περίπου που πιστεύεται ότι αριθμεί συνολικά η Ε.Φ. σήμερα, περιλαμβανομένων και των στελεχών και υπαξιωματικών, είναι κατά τρεισήμισι έως τέσσερεις φορές μικρότερη από τις αντίστοιχες τουρκικές δυνάμεις και τις 3 Οι Στρατιωτικές Δυνάμεις στην Κύπρο 2016, Κυπριακό Κέντρο Στρατηγικών Μελετών, Λευκωσία,

3 τουρκοκυπριακές ( = ) Η δύναμη της Ε.Φ. είναι ήδη αρκετά μειωμένη το 2016 σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια ένεκα του μειωμένου ποσοστού γονιμότητας που σημειώνεται από τα μέσα της δεκαετίας του Το φαινόμενο αυτό επηρεάζει αρνητικά την αριθμητική δύναμη των κλάσεων που κατατάσσονται στην Ε.Φ. και θα συνεχίσει και τα επόμενα χρόνια να της στερεί μερικές εκατοντάδες άτομα από τη δύναμη της. 5. Αφαιρουμένων των απαλλαγών για λόγους υγείας και για ψυχολογικά και άλλα προβλήματα, η πραγματικά ωφέλιμη δύναμη των κληρωτών της Ε.Φ. περιορίζεται από τις και το 2015 στις τον Ιούλιο του 2016, στις το 2017 και στις ή και λιγότερο τον ίδιο μήνα το (Πίνακας) 6. Όταν στο κείμενο ή στο σχετικό Πίνακα που το συνοδεύει γίνεται λόγος για Σειρά Κληρωτών, αυτό σημαίνει την πραγματικά ωφέλιμη δύναμη των κληρωτών. Στη μελέτη δεν γίνεται ξεχωριστή αναφορά στην κλάση του Ιανουαρίου γιατί οι 4 Ό.π. 5 Δημογραφική Έκθεση 2014, Στατιστική Υπηρεσία, Κυπριακή Δημοκρατία, Σειρά II, Σειρά 51, σ Τα στοιχεία είναι υπολογισμοί του ΚΚΣΜ και στηρίζονται στη Δημογραφική Έκθεση 2014, ο.π. και στην Ετήσια Έκθεση 2015 του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα στοιχεία αυτά είναι διασταυρωμένα με δημόσιες δηλώσεις και αναφορές επισήμων και άλλων αρμοδίων και εκτιμάται ότι αντικατοπτρίζουν σε μεγάλο βαθμό την πραγματικότητα. αριθμοί είναι πολύ μικροί, αλλά και για σκοπούς παρουσίασης υπολογίζονται στους αριθμούς της κλάσης του Ιουλίου. 7. Όταν γίνεται αναφορά σε κλάση που απολύεται, είτε τον Ιούλιο, είτε τον Αύγουστο, είτε το Δεκέμβριο, αυτό συμβαίνει περισσότερο για σκοπούς διευκόλυνσης της ανάλυσης. Στην πραγματικότητα απολύονται εντός του μήνα που ακολουθεί. 8. Κάθε σειρά κληρωτών χρειάζεται θεωρητικά τουλάχιστο περί τους έξι μήνες από την κατάταξη τους για να καταστεί μάχιμη, οπότε πρέπει στο διάστημα αυτό να υπάρχει αντίστοιχη δύναμη μάχιμου προσωπικού για να πληροί το κενό. 9. Δεδομένη θεωρείται και η δυνατότητα πρόσληψης Συμβασιούχων Οπλιτών (ΣΥΟΠ) της οποίας η διαδικασία τέθηκε σε εφαρμογή με το δικαίωμα υποβολής αιτήσεων από τις 3 έως τις 24 Ιουνίου Κάθε ΣΥΟΠ που προσλαμβάνεται πιστεύεται ότι χρειάζεται το ελάχιστο τέσσερις μήνες εκπαίδευσης και 7 Δηλώσεις Υπουργού Άμυνας μετά την έγκριση της πρότασης που κατάθεσε για πρόσληψη ΣΥΟΠ, Φιλελεύθερος, 13 Μαΐου

4 προσαρμογής στις λειτουργικές, διοικητικές και άλλες διαδικαστικές απαιτήσεις του στρατεύματος μέχρι να καταστεί μάχιμος Η ΑΝΑΛΥΣΗ Με βάση τις ανωτέρω υποθέσεις και παραδοχές τίθενται προς εξέταση πιο κάτω διάφορα ζητήματα τα οποία προκύπτουν από την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για άμεση και δραστική μείωση της θητείας των κληρωτών από 24 σε 18 και 14 μήνες. Ένα από τα θέματα αυτά αφορούν το ανθρώπινο δυναμικό και τη μαχητική του ικανότητα σε σύγκριση με τις κατοχικές δυνάμεις, λαμβανομένης υπόψη βέβαια και της προσπάθειας πρόσληψης Συμβασιούχων Οπλιτών. Όσον αφορά τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στον επισυναπτόμενο Πίνακα είναι ενδεικτικά για το πώς διαμορφώνεται αριθμητικά το ανθρώπινο δυναμικό των διαφόρων κλάσεων στην Εθνική Φρουρά κατά το 2016, 2017 και 2018.Ο δε Πίνακας καθεαυτό αποτελεί σημείο αναφοράς στην εξέταση του θέματος που ακολουθεί. ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Η σημερινή κατάσταση και οι μειώσεις Η κατάσταση στην Ε.Φ. κατά το τρέχον έτος όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό, ήτοι το σύνολο των υπηρετούντων τη θητεία τους κληρωτών, μάχιμων και μη, έχει ως εξής: Ο συνολικός αριθμός των υπηρετούντων κατά το 2016 κληρωτών (ωφέλιμο δυναμικό) είναι γύρω στις Κατά το χρόνο αυτό και πιο συγκεκριμένα από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Ιούνιο οι μάχιμοι κληρωτοί ανέρχονται επίσης στις δεδομένου ότι αυτοί είναι ήδη εκπαιδευμένοι. (Βλέπε Πίνακα) Όμως από τον μήνα Ιούλιο, κατά τον οποίο απολύεται μία σειρά κληρωτών από περίπου άτομα (24μηνης θητείας), μέχρι το Δεκέμβριο, οι μάχιμοι κληρωτοί θα είναι κατά 52% λιγότεροι. Ο λόγος είναι επειδή το μόνο μάχιμο δυναμικό της Ε.Φ. τότε θα το αποτελούν οι που παραμένουν και συνεχίζουν να υπηρετούν τη θητεία τους μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου του 2016 που θα συμπληρώσουν τους 18 μήνες και θα απολυθούν. Και αυτό γιατί οι νέοι κληρωτοί που θα έχουν στο μεταξύ καταταγεί τον Ιούλιο του 2016 δεν θεωρούνται όπως έχει λεχθεί - για τουλάχιστο μία εξαμηνία - μάχιμο δυναμικό για να καλύψουν το κενό που αφήνουν οι απολυθέντες. 4

5 Τα πραγματικά αποτελέσματα της μειωμένη θητείας. Όμως τα πραγματικά αποτελέσματα από την εφαρμογή της απόφασης για μείωση της θητείας στους 14 μήνες θα αρχίσουν να φαίνονται από την αρχή του 2017, όταν δηλαδή πια θα υπηρετεί μόνο μία κλάση τη θητεία της (αφού η προηγούμενη κλάση, ένεκα 18μηνης θητείας, θα έχει απολυθεί το Δεκέμβρη του 2016). Αυτό σημαίνει ότι η συνολική δύναμη των κληρωτών μειώνεται περαιτέρω, ήτοι από σε (53% μείωση), ενώ η μάχιμη δύναμη των κληρωτών για τέσσερεις μήνες (από το Σεπτέμβριο μέχρι το Δεκέμβριο του 2017) θα είναι μειωμένη κατά 100%, δηλαδή θα είναι μηδέν, αφού οι μόνοι υπηρετούντες κληρωτοί την περίοδο αυτή θα είναι νεοσύλλεκτοι που δεν θεωρούνται μάχιμο δυναμικό = η κλάση του η κλάση του 2016 Λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι η δύναμη των κληρωτών είναι ήδη αρκετά μειωμένη ίσως περισσότερο και από 1500 άτομα - σε σύγκριση με προηγούμενα χρόνια, η περαιτέρω μείωση που θα προκύψει από την υλοποίηση της απόφασης για μείωση της θητείας στους 14 μήνες, θα θέσει την Ε.Φ το 2017 και το 2018 όπως και τα επόμενα χρόνια σε ακόμη πιο μειονεκτική θέση. Οι Συμβασιούχοι Οπλίτες Η πρόσληψη των Συμβασιούχων Οπλιτών δεν είναι αρκετή για να λύσει αυτό το αριθμητικό μειονέκτημα που δημιουργείται στο ανθρώπινο δυναμικό της Ε.Φ. Όπως έχει λεχθεί με τη μείωση της θητείας στους 14 μήνες ο αριθμός των κληρωτών μειώνεται από (και από περίπου που υπολογίζεται ότι ήταν προηγουμένως) σε τον Ιούλιο του 2016 και σε τον ίδιο μήνα του 2017 για κάθε σειρά που κατατάσσεται. Μειώνεται επίσης περαιτέρω σε ή και λιγότερο άτομα η σειρά που κατατάσσεται τον Ιούλιο του (Πίνακας). Με την πρόσληψη ΣΥΟΠ ναι μεν η συνολική δύναμη των οπλιτών θα ανέλθει σε το πρώτο ήμισυ του 2017 (3.400 κληρωτοί ΣΥΟΠ) αλλά θα είναι κατά άτομα ή και περισσότερα μικρότερη από τις των κληρωτών που υπηρετούσαν πριν τη μείωση της στρατιωτικής θητείας το Το 2018 θα υπάρξει περαιτέρω μείωση στη συνολική 5

6 δύναμη της Ε.Φ. για λόγους που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Το μάχιμο προσωπικό 2017 και 2018: Κληρωτοί και ΣΥΟΠ Όσον αφορά το μάχιμο δυναμικό της Ε.Φ. (κληρωτών και ΣΥΟΠ), παρά την πρόσληψη ΣΥΟΠ, το 2017 και 2018 αυτό θα είναι αρκετά μειωμένο σε σύγκριση με το Υπενθυμίζεται και πάλι ότι σε όλες τις περιπτώσεις οι νεοσύλλεκτοι που κατατάσσονται τον Ιούλιο στην Ε.Φ. δεν περιλαμβάνονται στο μάχιμο δυναμικό της Δύναμης αφού δεν συμπλήρωσαν ακόμη τους έξι μήνες παρουσίας και εκπαίδευσης τους στο σώμα. Πιο συγκεκριμένα σημειώνεται ότι τους πρώτους έξι μήνες του 2016, Ιανουάριο μέχρι Ιούνιο, ο αριθμός του μάχιμου προσωπικού της Ε.Φ. ανέρχεται στις και σε το δεύτερο εξάμηνο του χρόνου αυτού. Το 2017, τους δύο πρώτους μήνες, παρά την πρόσληψη ΣΥΟΠ το Νοέμβριο του όπως προσδοκάται - το μάχιμο δυναμικό θα είναι μόνο οι των κληρωτών μέχρι το Μάρτιο του 2017 που οι ΣΥΝΟΠ θα συμπληρώσουν την εκπαίδευση τους και θα διεκπεραιωθούν οι σχετικές γραφειοκρατικές και οργανωτικές ρυθμίσεις. Από τον Μάρτιο του 2017 και μετά θα μπορούν ίσως οι προσληφθέντες ΣΥΟΠ να θεωρηθούν μάχιμοι, οπότε και θα ανεβάσουν και τον αριθμό του μάχιμου δυναμικού σε Αυτή η αριθμητική δύναμη των μάχιμου δυναμικού θα συνεχίζει να υπάρχει μέχρι τον Αύγουστο. Μετά τον Αύγουστο και μέχρι το Δεκέμβριο του 2017 το μάχιμο προσωπικό μειώνεται στις και αυτό το δυναμικό θα το αποτελούν μόνο οι ΣΥΟΠ αφού οι κληρωτοί απολύονται ένεκα 14μηνης θητείας, ενώ οι νεοεισελθόντες κληρωτοί τον Ιούλιο του χρόνου αυτού δεν είναι αξιόμαχοι ακόμη. Το 2018 το μάχιμο δυναμικό θα είναι κάπως πιο μειωμένο, αφού από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο αυτό θα ανέρχεται στις 6.200, ήτοι κατά άτομα λιγότερα από ό,τι το πρώτο εξάμηνο του 2016, ενώ τους τέσσερις τελευταίου μήνες του χρόνου θα είναι επίσης οι μάχιμοι δηλαδή θα είναι μόνο οι ΣΥΟΠ - όπως και την ίδια περίοδο του προηγούμενου χρόνου (2017). ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Από τα αριθμητικά δεδομένα όπως έχουν εκτεθεί πιο πάνω είναι εμφανές ότι με την άμεση και δραστική μείωση της θητείας από τους 24 στους 18 και 14 μήνες θα υπάρξουν προβλήματα και επιπτώσεις στην Ε.Φ. και κατ επέκταση σε διάφορους άλλους τομείς της άμυνας, της εθνικής ασφάλειας και στρατηγικής. Δυσμενέστεροι συσχετισμοί και μειωμένη αποτρεπτική ισχύς Δεδομένου ότι το δυναμικό των Τούρκων στρατιωτών θεωρείται σταθερό και εξολοκλήρου μάχιμο, τότε οι συσχετισμοί δυνάμεων ένεκα των 6

7 μειώσεων στην Ε.Φ. γίνονται ακόμη πιο δυσμενείς για την Κυπριακή Δημοκρατία 9 : Τους πρώτους οκτώ μήνες του 2017 (με εξαίρεση τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο) με τους μειωμένους σε σχέση με το 2016 αριθμούς μάχιμου δυναμικού οι αναλογίες θα είναι 6.6 μάχιμοι Τούρκοι στρατιώτες προς ένα Εθνοφρουρό. Τους υπόλοιπους τέσσερεις μήνες του 2017, που το μάχιμο δυναμικό στην Ε.Φ θα είναι μόνο οι ΣΥΟΠ, οι συσχετισμοί θα είναι ακόμη πιο δυσμενείς, ήτοι 14 μάχιμοι Τούρκοι στρατιώτες για κάθε ένα μάχιμο Εθνοφρουρό. Τα ίδια και ακόμη πιο δυσμενή συγκριτικά δεδομένα θα ισχύουν και για το Υπό τέτοιες συνθήκες δεν είναι δυνατό να γίνεται λόγος για ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύς της Ε.Φ. Οι μειωμένες στρατιωτικές ικανότητες που προκύπτουν από τη μείωση της θητείας - χωρίς επαρκεί εξισορροπητικά μέτρα - οδηγούν προς την αντίθετη κατεύθυνση όπως θα καταστεί ακόμη πιο εμφανές παρακάτω. 9 Η σύγκριση με το σύνολο των κατοχικών δυνάμεων και όχι μεταξύ κληρωτών από τις δύο πλευρές γίνεται υπό μορφή παραδείγματος. Όμως αν στους Τούρκους κληρωτούς προστεθούν και οι των Τουρκοκυπρίων ενόπλων οι αναλογίες είναι περίπου το ίδιο δυσμενείς. Υπογραμμίζεται επίσης ότι εάν οι προσδοκώμενοι αριθμοί των δεν εξασφαλίζουν το αναγκαίο ποιοτικό επίπεδο για να προσθέτει στη Δύναμη, οι συσχετισμοί θα είναι ακόμα πιο καταθλιπτικοί και η κατάσταση στην Ε.Φ. ακόμη πιο δύσκολη και προβληματική. ΣΥΟΠ, ποιοτικό επίπεδο της Ε.Φ. και κενά Με αυτά τα δεδομένα ο ισχυρισμός για ποιοτική αναβάθμισης και αύξηση των ικανοτήτων και της ισχύος της Ε.Φ. από την πρόσληψη των ΣΥΟΠ, που όπως λέγεται θα υπερκαλύψει το αριθμητικό μειονέκτημα από τη μείωση της θητείας, δεν είναι πειστικός. Με τη μείωση της θητείας η αριθμητική διαφορά με την άλλη πλευρά σε μάχιμο δυναμικό καθίσταται τόσο μεγάλη που θεωρητικά μόνο με την εξασφάλιση της πιο προηγμένης τεχνολογίας αν υπάρχει ή αν μπορεί να εξασφαλισθεί σε συνδυασμό με ένα άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό θα μπορούσε να καλύψει κάπως πιο υποφερτά το κενό επί του εδάφους. Δεν υποτιμάται βέβαια η σημασία και η προστιθέμενη αξία που θα μπορούσε να 7

8 έχει για το στράτευμα ο επαγγελματίας στρατιώτης, δεδομένου όμως ότι: Διαθέτει τα αναγκαία προσόντα και έχει τοποθετηθεί στο σωστό πόστο όπου μπορεί πραγματικά να προσφέρει. Υπάρχει η αναγκαία υποστήριξη, οργάνωση και υποδομή να τον στηρίξει. Έχει την κατάλληλη εκπαίδευση και συστηματική εκγύμναση για απόκτηση δεξιοτεχνιών. Έχει σαφή καθήκοντα και όρους εντολής και γνωρίζει καλά αυτά τα καθήκοντα, τις εξουσίες και τις υποχρεώσεις του. Έχει την απαιτούμενη καθοδήγηση, κίνητρα και επαγγελματισμό και ασφαλώς την αφοσίωση στην αποστολή του. Όλα αυτά βέβαια ισχύουν με την προϋπόθεση ότι ο ΣΥΟΠ θα μπορέσει να απασχοληθεί απερίσπαστα στην ειδικότητα στην οποία θα έχει τοποθετηθεί. Όμως εάν η Εθνική Φρουρά είναι υποστελεχομένη ένεκα προηγούμενων μειώσεων σε προσωπικό και τώρα ένεκα της απόφασης για άμεση μείωση της θητείας κατά δέκα μήνες, με αποτέλεσμα ακόμη πολύ περισσότερα οπλικά συστήματα, μέσα και υπηρεσίες να παραμένουν αδρανή, χωρίς χειριστές και προσωπικό, δεν είναι δυνατό οι επαγγελματίες οπλίτες όσες ικανότητες και να έχουν, να πληρώσουν το κενό. Ούτε μπορεί για παράδειγμα ένας ΣΥΟΠ όσο άρτια εκπαιδευμένος και ικανός να είναι, να χειρίζεται την ίδια ώρα δύο άρματα μάχης ή τρία τεθωρακισμένα και τέσσερα αντιαρματικά ή πυραύλους που ενδεχόμενα θα είναι αδρανή. Ούτε και είναι δυνατό να εκπαιδεύεται και ταυτόχρονα να εκτελεί αυξημένες σκοπιές και αγγαρείες στα αποχωρητήρια κα τα μαγειρεία, καθώς και άλλα επιπλέον καθήκοντα που τυχόν θα του υποδειχθούν από τον Αρχηγό της Ε.Φ., για να καλυφθούν κενά. Υποστελέχωση μονάδων και λειτουργικά προβλήματα Ήδη το ποσοστό στελέχωσης των μονάδων φαίνεται να είναι πολύ χαμηλό ένεκα των προηγούμενων μειώσεων σε ανθρώπινο δυναμικό, παρά την κάποια αναδιάταξη δυνάμεων, τις συγχωνεύσεις μονάδων και τη μη επάνδρωση φυλακίων και σκοπιών στα πλαίσια των κατά καιρούς αναδιοργανώσεων. Εδώ προφανώς υπάρχει ήδη μεγάλο πρόβλημα, και η Δύναμη δυσκολεύεται να λειτουργήσει σε υψηλά επίπεδα αποτελεσματικότητας για να φέρει εις πέρας την αποστολή της. Με τη μείωση της θητείας και το ακόμη πιο μειωμένο προσωπικό που θα προκύψει, το πρόβλημα θα καταστεί πολύ πιο οξύ. Θα μπορούσε κανείς να εκτιμήσει ότι σε κάποιες περιπτώσεις το ποσοστό στελέχωσης πιθανό να μειωθεί πολύ πιο κάτω ακόμη από το ήμισυ του γενικά «αποδεκτού» ορίου του 45%. 8

9 Ωράριο ΣΥΟΠ και εργασίες κληρωτών Δεδομένου ότι, όπως προνοείται από τα σχέδια που ετοιμάστηκαν γι αυτό το σκοπό, οι ΣΥΟΠ θα εργάζονται από τις , αυτό σημαίνει ότι μετά τις 2 το απόγευμα οι οπλίτες της κατηγορίας αυτής δεν θα βρίσκονται εντός στρατοπέδου. Θα υπηρετούν μόνο 137 άτομα που θα διανυκτερεύουν βάση της πρόνοιας του σχεδίου υπηρεσίας τους για 8 διανυκτερεύσεις το μήνα σε σύγκριση με 22 των κληρωτών. Επίσης δεδομένου ότι πρέπει το 65% περίπου του δυναμικού της Ε.Φ. να παραμένει στο στρατόπεδο για λόγους ασφάλειας και ετοιμότητας, πώς η λειτουργία των ΣΥΟΠ και το ωράριο υπηρεσίας τους ανταποκρίνεται στο δεδομένο αυτό όταν από τις οι θα είναι εκτός; Εξάλλου, ενώ οι λειτουργικές απαιτήσεις της Ε.Φ. συνεχίζουν όλο το 24ωρο, δηλαδή πέραν των εφτά ωρών υπηρεσίας των ΣΥΟΠ, είναι επόμενο ότι τις ανάγκες αυτές θα τις επωμιστούν περισσότερο οι κληρωτοί που θα παραμένουν εντός στρατόπεδο. Και επειδή ένεκα της μείωσης της θητείας η αριθμητική δύναμη των κληρωτών θα είναι πλέον η μισή, αυτό σημαίνει προφανώς ότι οι αγγαρείες, οι ανάγκες να εκτελούν σκοπιές και άλλες εργασίες θα είναι πολύ περισσότερες από προηγουμένως, ιδίως αν μέσα στα καθήκοντα των ΣΥΟΠ δεν περιλαμβάνεται να βγάζουν σκοπιές ή να κάνουν άλλες εργασίες και αγγαρείες. Τέτοια φαινόμενα ενδεχόμενα να ενθαρρύνουν παρά να καταπολεμούν τη φυγοστρατία, ανεξάρτητα της μείωσης της θητείας. Από την άλλη, αν αυτά περιλαμβάνονται στα καθήκοντα που θα εκτελούν και οι επαγγελματίες οπλίτες, πιθανόν να θεωρηθούν αντικίνητρα για το θεσμό των ΣΥΟΠ. Αιτήσεις, ποιοτικά κενά στις προσλήψεις και άλλες επιπτώσεις Κρίνοντας από τα προβλήματα που αναφέρθηκαν πιο πάνω είναι φύση αδύνατο τα κενά που θα δημιουργηθούν να καλυφθούν. Αντίθετα θα καταστούν ακόμη πιο πιεστικά αφού για χάρη της επίτευξης του στόχου της πρόσληψης φαίνεται να έγιναν σημαντικές εκπτώσεις στην ποιοτική στάθμη και στα προσόντα, τις γνώσεις και τις εμπειρίες των επαγγελματιών οπλιτών. Ήδη από το περιεχόμενο των αιτήσεων και των στοιχείων που ζητούνται από τους ενδιαφερόμενους να συμπληρώσουν ή που δεν περιλαμβάνονται σ αυτές είναι φανερό ότι τα στοιχεία αυτά έχουν παραγνωρισθεί εντελώς από τις αρμόδιες αρχές. Δεν υπάρχουν καθόλου στην αίτηση τα κριτήρια βάση των οποίων θα επιλέγεται και τοποθετείται ο σωστός ( προσοντούχου) άνθρωπος στη κατάλληλη θέση ή ειδικότητα όπου θα μπορούσε καλύτερα να αξιοποιηθεί και να προσφέρει. Πρόκειται για πολύ πρόχειρο χειρισμό αυτού του σοβαρού και στοιχειώδους θέματος οργάνωσης, διοίκησης και ανάπτυξης του ανθρώπινου 9

10 δυναμικού, επιβεβαιώνοντας την επιφύλαξη που μόλις έχει διατυπωθεί αλλά και δημιουργώντας εσφαλμένες ίσως εντυπώσεις για ελλείμματα στη διοικητική πυραμίδα του τομέα. Ούτως ή άλλως οι μικρότεροι αριθμοί των υπηρετούντων στην Εθνική Φρουρά στρατιωτών, που θα προκύψουν από τη μείωση της θητείας, θα πιέζουν για περαιτέρω συρρίκνωση της Δύναμης με κατάργηση ή συγχώνευση μονάδων και αποψίλωση υπηρεσιών - καθώς και για αδρανοποίηση οπλικών συστημάτων και άλλων μέσων και εξοπλισμού, δημιουργώντας νέα προβλήματα διοίκησης και οργάνωσης ιδιαίτερα σε περιόδους αιχμής (απόλυσης και πρόσληψης προσωπικού). Με τα δεδομένα αυτά, όπως εκτίθενται πιο πάνω, η Ε.Φ. δεν μετατρέπεται σε μικρό, αποτελεσματικό και ευέλικτο στρατό, που είναι το σύνθημα των τελευταίων δεκαπέντε και πλέον χρόνων στο τομέα αυτό. Μάλλον καθίσταται ολοένα και πιο συρρικνωμένο και ταυτόχρονα αδύναμο δυναμικό να προβάλει με πειστικότητα και αξιοπιστία σοβαρό κόστος στον αντίπαλο ή να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το φάσμα των διαφόρου τύπου απειλών. Η Τουρκία με την εξέλιξη αυτή θα τεθεί σε ακόμη πλεονεκτικότερη θέση όσον αφορά το συσχετισμό δυνάμεων στην Κύπρο, γιατί εκτός της αδιαμφισβήτητης υπεροχής που απολαμβάνει στον αέρα και τη θάλασσα, με τη συρρίκνωση της Ε.Φ. που θα προκύψει από τη μείωση της θητείας και την απουσία εξισορροπητικών μέτρων, θα διευρύνει περαιτέρω την υπεροχή της και στις δυνάμεις ξηράς. Η ήδη ισχυρή διαπραγματευτική της θέση στο Κυπριακό καθίσταται έτσι ακόμη ισχυρή. Επιδράσεις στη στρατιωτική και στρατηγική σχέση Ελλάδας - Κύπρου Η στρατιωτική και στρατηγική σχέση Ελλάδας Κύπρου ασφαλώς δεν θα παραμείνει ανεπηρέαστη από τις αρνητικές εξελίξεις στην κυπριακή άμυνα. Αποδυνάμωση της Ε.Φ. και κατ επέκταση της κυπριακής άμυνας, καθιστά ακόμη πιο δύσκολο το εγχείρημα ενίσχυσης και υπεράσπισης του νησιού από την Ελλάδα. Αυξάνει την πίεση για διάθεση περισσότερων ελληνικών πόρων προς την κατεύθυνση της Κύπρου για κάλυψη αδυναμιών, σε βάρος άλλων προτεραιοτήτων, χωρίς ωστόσο η Αθήνα να μπορεί ένεκα και της βαθειάς οικονομικής κρίσης να ανταποκριθεί. Καθίσταται έτσι λιγότερο αποτελεσματική και πειστική η ελληνική αποτρεπτική στάση έναντι της τουρκικής απειλής στο νησί. 10

11 Άλλες επιδράσεις Πέραν τούτων η μείωση της θητείας ενδεχόμενα να έχει επιδράσεις και προς άλλες ομάδες ενδιαφερομένων. Πιθανό να δώσει ώθηση σε νέες διεκδικήσεις από ενδιαφερόμενους όπως και από πολιτικά κόμματα για ακόμη λιγότερη υποχρεωτική θητεία για κάποιες ομάδες πληθυσμού που ήδη την απολαμβάνουν. Οι ομάδες αυτές βάση της σχετικής Νομοθεσίας, επωφελούνται μειωμένης θητείας 18, 14, 6 και 3 μηνών και περιλαμβάνουν για παράδειγμα επαναπατρισθέντες κατοίκους του εξωτερικού, πατέρες ζωντανών τέκνων, παιδιά πολυμελούς οικογένειας, ορφανά και άλλους. 10 Τυχόν αναπροσαρμογές και νέες μειώσεις στη θητεία των ομάδων αυτών θα μειώσουν περαιτέρω τον αριθμό των κληρωτών. ΣΥΟΠ, βαθμοφόροι και ΕΠΥ Όσον αφορά τους ΣΥΟΠ και τα εργασιακά τους προβλήματα που θα προκύψουν στην πορεία, όπως και για άλλα θέματα και αιτήματα που θα δημιουργηθούν, ενδεχόμενα να το θεωρήσουν αναγκαίο να καταφύγουν στο συνδικαλισμό με την πεποίθηση να τα αντιμετωπίσουν. Επίσης σχετικά με τους βαθμοφόρους που θα επιλεγούν από την κατηγορία των ΣΥΟΠ, ενδεχόμενα να υπάρξουν ερωτηματικά για το ποιο καθεστώς θα διέπει την υπηρεσία και την υπόσταση τους σε σχέση τόσο με τους υπόλοιπους συναδέλφους τους όσο 10 Περί Εθνικής Φρουράς Νόμος του 2011 (19(I)/2011). και με του Εθελοντές Πενταετούς Υπηρεσίας και τα καθήκοντά τους; Προκήρυξη θέσεων για ΣΥΟΠ και έλλειψη σιγουριάς Όλα αυτά είναι προβλήματα και επιπτώσεις που εκτιμάται ότι θα υπάρξουν ένεκα της υπουργικής απόφασης της 25 Φεβρουαρίου 2016 για άμεση εφαρμογή της μειωμένης κατά δέκα μήνες θητείας - χωρίς τη σταδιακή υλοποίηση της και την εκ των προτέρων διασφάλιση του αναγκαίου προσωπικού, οργάνωσης, τεχνολογίας και εξοπλισμού, όπως προέβλεπε η μελέτη μας του Ούτε και ενδείκνυται στον κρίσιμο τομέα της εθνικής ασφάλειας να αποφασίζεται εν μία νυκτί η μείωση της δύναμης της Ε.Φ. κατά το ήμισυ - σε επικίνδυνα δηλαδή επίπεδα μέσω της μείωσης της θητείας και να προχωρεί εκ των υστέρων και όχι εκ των προτέρων στην προκήρυξη θέσεων ΣΥΟΠ έχοντας ταυτόχρονα αμφιβολίες αν το μέτρο αυτό θα επιτύχει. Γιατί τι άλλο σήμαινε εκτός από έλλειψη σιγουριάς όταν δηλωνόταν αρμοδίως πως αν δεν υπήρχε ικανοποιητική ανταπόκριση η κυβέρνηση θα στρεφόταν και προς την ελληνική αγορά; 11 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η μείωση της θητεία στην Ε.Φ. είναι σίγουρα ευρύτατα επιθυμητή και ασφαλώς η απόφαση για άμεση μείωση 11 Δήλωση του Υπουργού Άμυνας Χριστόφορου Φωκαϊδη στο τηλεοπτικό πρόγραμμα Έχεις Μέσον, MEGA ΤV, στις 2 Ιουνίου

12 της έχει γίνει δεχτεί με θετικά αισθήματα ιδιαίτερα από τους επηρεαζόμενους από αυτή. Η δε πρόσληψη ΣΥΟΠ θα προσφέρει εργασία σε αριθμό νέων από το μακρύ κατάλογο των ανέργων. Δεν μπορεί ωστόσο να παραγνωριστεί ότι η υλοποίηση της απόφασης για δραστική μείωση της θητείας, χωρίς την εκ των προτέρων λήψη των αναγκαίων εξισορροπητικών μέτρων και τη σταδιακή εφαρμογή της, δεν θα έχει για την άμυνα τα ευεργετικά αποτελέσματα τα οποία η κυβέρνηση προσδοκεί. Από την ανάλυση πιο πάνω συμπεραίνεται ότι έστω και αν ο στόχος της πρόσληψης ΣΥΟΠ επιτευχθεί και αν τα κονδύλια για τους μισθούς τους εξευρεθούν, τα προβλήματα που προκύπτουν από την απότομη μείωση της θητείας των κληρωτών κατά δέκα μήνες θα διευρύνουν περαιτέρω τα ήδη υφιστάμενα κενά στην Ε.Φ. Τα λειτουργικά και διοικητικά προβλήματα και οι επιδράσεις τους στην αποτελεσματικότητα της Ε.Φ. θα οξυνθούν και οι πολιτικές και στρατηγικές προεκτάσεις τους θα είναι αρνητικές Επιλογές: Υπό το πρίσμα των διαπιστώσεων αυτών οι πιθανές επιλογές της κυβέρνησης της Δημοκρατίας και της στρατιωτικής ηγεσίας για να αντιμετωπίσουν τα επιπλέον κενά που θα δημιουργηθούν ή και για να μετριάσουν τα προβλήματα και τις επιπτώσεις που θα υπάρξουν είναι περιορισμένες και δυσχερείς. Οι επιλογές αυτές συνοψίζονται στα εξής: 1. Να ακυρώσει την απόφασή της για δραστική μείωση της θητείας για να αποφευχθούν οι συνέπειες που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Έτσι θα της δοθεί χρόνος να δει με πιο ψύχραιμο και ορθολογικό τρόπο το όλο ζήτημα και πώς καλύτερα μπορεί σταδιακά και προγραμματισμένα να επιτύχει το στόχο αυτό. Ταυτόχρονα να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και να εξασφαλίσει τους απαιτούμενους πόρους και προσωπικό, καθώς και τον αναγκαίο εξοπλισμό και οργάνωση που θα καταστήσουν το στόχο της μείωσης τα θητείας υλοποιήσιμο χωρίς αρνητικές επιδράσεις στο αμυντικό οικοδόμημα της Δημοκρατίας. Ωστόσο είναι πολύ αμφίβολο κατά πόσο η κυβέρνηση θα ήταν διατεθειμένη να αναλάβει το πολιτικό κόστος μιας τέτοιας απόφασης, προσμετρώντας έστω το τι θα στοιχίσει στην άμυνα και την εθνική ασφάλεια αν αυτή δεν ακυρωθεί. Ακόμη ενδεχόμενα να εμμένει στην άποψη ότι η απόφαση της ήταν σωστή. 2. Να εμμένει στην άποψη της και όταν τα προβλήματα αρχίσουν να συσσωρεύονται και να επηρεάζουν αρνητικά την άμυνα, να προσπαθήσει να διαθέσει, εν μέσω οικονομικής κρίσης, πολύ περισσότερους πόρους για την άμυνα και να προσφέρει μεγαλύτερα κίνητρα με σκοπό (α) την εκ των υστέρων έστω πρόσληψη ακόμη μεγαλύτερου αριθμού ΣΥΟΠ για να καλύψει το μεγάλο κενό που θα δημιουργηθεί στο προσωπικό από τη μείωση της θητείας χωρίς βέβαια να είναι σίγουρο ότι το μέτρο αυτό θα επιτύχει 12

13 πλήρως αριθμητικά και ποιοτικά. (β) Ταυτόχρονα με το (α) να προχωρήσει χωρίς χρονοτριβή στην απόκτηση των απαραίτητων εξοπλιστικών συστημάτων και τεχνολογικών μέσων για αύξηση των ικανοτήτων της αλλά και για εξοικονόμηση ανθρώπινου δυναμικού, γεγονός που θα πάρει βέβαια κάποιο χρόνο για να επιτευχθεί. Ωστόσο τα οικονομικά δεδομένα και οι προτεραιότητες της κυβέρνησης σε άλλους τομείς, αποτελούν σοβαρή τροχοπέδη σε μια τέτοια επιλογή. 3. Να υποχρεωθεί να αναγνωρίσει την αδυναμία της Ε.Φ. και να προσαρμόσει τους στόχους, το δόγμα, την οργάνωση, την αποστολή και την στρατηγική της στις σμικρυνθείσες δυνατότητές της. Δηλαδή να περιοριστεί στην αντιμετώπιση λιγότερο απαιτητικών προκλήσεων και απειλών που να ανταποκρίνονται στα μικρά της μεγέθη και τις περιορισμένες ικανότητές της, εγκαταλείποντας στην ουσία άλλες σοβαρότερες προκλήσεις και απειλές κατά της ασφάλειας της. Αυτό ωστόσο θα γίνει ούτως η άλλως εκ των πραγμάτων γιατί θα επιβληθεί από τις πραγματικότητες που έχουν δημιουργηθεί, καθώς και από τα επιπλέον προβλήματα και κενά που θα προκύψουν στο στρατιωτικό τομέα από τη μείωση στη θητείας. Ειδάλλως θα υπάρχει χάσμα μεταξύ ικανοτήτων και στόχων, αφού τα μέσα δεν είναι επαρκεί για την επίτευξη τους. 4. Να αναγκαστεί η κυβέρνηση, αντίθετα με τις διακηρύξεις της, να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τους εφέδρους, αυξάνοντας το βαθμό ετοιμότητας και μαχητικής ικανότητας της εφεδρείας, καθώς και τη συχνότητα της χρησιμοποίησης της για τις τρέχουσες λειτουργικές ανάγκες της Ε.Φ. Να επιχειρήσει δηλαδή να πληρώσει κενά που θα δημιουργηθούν από τη μείωση της θητείας σε ανθρώπινο δυναμικό απορροφώντας ολοένα και περισσότερο προσωπικό από την εφεδρεία πράγμα που ενδεχομένως όπως και το (3) πιο πάνω να αποδειχθεί αναπόφευκτη επιλογή και ως το πιο άμεσο μέτρο που θα μπορούσε να ληφθεί. Αυτό ωστόσο θα αποτελέσει αντικείμενο δυσαρέσκειας και σημείο τριβής. Είναι πρόδηλο ότι η τρίτη και τέταρτη επιλογή και ίσως κάποια στοιχεία της δεύτερης περίπτωσης, ενδεχόμενα να αποτελέσουν το μίγμα των αποφάσεων για την αντιμετώπιση της προβληματικής κατάστασης που θα δημιουργηθεί. Ευθύνες: Καταλήγοντας είναι απορίας άξιο αν η ηγεσία της Εθνικής Φρουράς και πιο συγκεκριμένα ο Αρχηγός του ΓΕΕΦ και οι στενοί του συνεργάτες δεν μπορούν να δουν τις συνέπειες της πολιτικής αυτής, καθώς και σε ποια μονοπάτια οδηγείται η εθνική ασφάλεια και η άμυνα του τόπου, ενώ αμετάβλητη και σταθερή παραμένει η τουρκική στρατιωτική παρουσία και απειλή στο νησί. Εκτός βέβαια αν έχουν εντελώς διαφορετική γνώμη. 13

14 Τέλος σαν γενική τοποθέτηση θα μπορούσε βέβαια να λεχθεί ότι η ευθύνη για τις εξελίξεις στον τομέα αυτό βαραίνει πρωτίστως τους πολιτικούς και την κυβέρνηση που λαμβάνουν τις αποφάσεις. Όμως το ίδιο ισχύει σε αρκετό βαθμό και για τους στρατιωτικούς στους οποίους η πολιτεία έχει εμπιστευθεί τη λειτουργία, το αξιόμαχο της Εθνικής Φρουράς και την αποτελεσματικότητα της άμυνας της Κύπρου ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ 14

15 15