ΘΕΜΑ: Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ

Transcript

1 ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΘΕΜΑ: Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΑΘΑΚΗ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ :Δρ. Δεηλιάς Παύλος ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

2 Ευχαριστίες, Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον καθηγητή μου κ. ΔΕΗΛΙΑ ΠΑΥΛΟ, τον κ. ΓΑΓΑΝΗ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗ καθώς και τον ΔΡΑΜΙΤΙΝΟ ΙΩΑΝΝΗ για την συμβολή τους στην εκπόνηση της Πτυχιακής Εργασίας μου, καθώς επίσης και όλη την οικογένεια μου για την έμπρακτη συμπαράσταση και βοήθεια τους έτσι ώστε να επιτύχω τους στόχους που έχω θέσει στην ζωή μου.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΕΛ.1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΣΕΛ.3 ΕΝΟΤΗΤΑ 2.1 ΗΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΣΕΛ.3 ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΣΕ ΑΥΤΟ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΟ ΣΕΛ.6 ΜΕΡΙΔΙΟ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ Ο ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 2.3 ΤΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΕΛ.7 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 2.4 ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΣΕΛ.8 ΑΕΠ,ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΜΕΤΟΧΟΛΟΓΙΟ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΑΙ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΙΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 2.5 ΜΕΤΟΧΟΛΟΓΙΟ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΣΕΛ.9 ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 2.6 ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΣΕΛ.11 ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 2.7 ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΕΛ.16 ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 2.8 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΗΣ ΣΕΛ.18 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 2.9 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΟΥ ΑΝΑΛΥΟΥΝ ΤΗΝ ΣΕΛ.22 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 2.10 ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΣΕΛ.30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΕΛ.31 ΕΝΟΤΗΤΑ 3.1 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΣΕΛ.31 ΕΝΟΤΗΤΑ 3.2 ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΣΕΛ.36 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 3.3 ΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΕΛ.37 ΜΕΘΟΔΟΥ D.E.A.

4 ΕΝΟΤΗΤΑ 3.4 ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΤΗΣ ΣΕΛ.39 D.E.A. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕΛ.43 ΕΝΟΤΗΤΑ 4.1 ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ, Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΣΕΛ.43 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 4.2 Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΣΕΛ.43 ΕΝΟΤΗΤΑ 4.3 ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΕΛ.45 ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 4.4 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΣΕΛ.49 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 4.5 Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΣΕΛ.62 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ DEA ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΕΛ.66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΕΛ.69

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι αλλαγές που πραγματοποιούνται στο διεθνή τραπεζικό χώρο τα τελευταία έτη είναι ιδιαίτερα σημαντικές εξαιτίας και των αυξημένων χρηματοοικονομικών προβλημάτων. Ο παραδοσιακός διαμεσολαβητικός ρόλος των τραπεζών- αποδοχή καταθέσεων και χορήγηση δανείων- σταδιακά περιορίζεται. Σε περιόδους με υψηλούς χρηματοοικονομικούς κινδύνους, η αντίδραση των τραπεζών σε αυτές τις αλλαγές εκδηλώνεται κυρίως με την προσπάθεια μείωσης του λειτουργικού κόστους και αναζήτηση εναλλακτικών πηγών εσόδων μέσα από τη διαφοροποίηση των εργασιών τους. Οι παραπάνω λόγοι οδηγούν στην αναζήτηση της αποδοτικότητας, η οποία πλέον έχει γίνει πιο περίπλοκη και επιτακτική. Σε μακροοικονομικό επίπεδο, η αποδοτικότητα των τραπεζών, αντιπροσωπεύει έναν κοινωνικά ευνοϊκό στόχο. Με την ύπαρξη αποδοτικών τραπεζικών ιδρυμάτων, μειώνεται το κόστος της χρηματοοικονομικής διαμεσολάβησης, αυξάνεται η κερδοφορία, βελτιώνεται η ποιότητα υπηρεσιών που προσφέρονται στον πελάτη και υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια των καταθέσεων όπως και σωστή διοχέτευση των πόρων από τους καταθέτες σε «παραγωγούς». Συνεπώς, οι τράπεζες ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την επίτευξη πρακτικών λειτουργίας και εξισορρόπησης της αγοράς που θα αποφέρουν τη μέγιστη παραγωγική αποδοτικότητα, δεδομένου ότι αυτό δεν θα επιφέρει ένα φυσικό μονοπώλιο το οποίο θα στερήσει από τους καταναλωτές το πλεονέκτημα της μείωσης του μέσου κόστους. Σκοπός της συγκεκριμένης ερευνητικής εργασίας είναι η αξιολόγηση των χρηματοοικονομικών επιδόσεων του Τραπεζικού Ελληνικού συστήματος την περίοδο Θα πραγματοποιηθεί η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας ενός αριθμού Ελληνικών εισηγμένων Τραπεζών με τη χρήση της μη παραμετρικής μεθόδου Περιβάλλουσα Ανάλυση Δεδομένων (Data Envelopment Analysis). Ενώ, τέλος θα εξεταστεί η χρηματοοικονομική συμπεριφορά των Τραπεζικών ιδρυμάτων για την περίοδο πριν και μετά την χρηματοοικονομική κρίση με στόχο να καταγραφεί η επίδραση της κρίσης στην αποτελεσματικότητα των Ελληνικών Τραπεζών.

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα πτυχιακή εργασία εξετάζει την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των Ελληνικών τραπεζικών ιδρυμάτων που είναι εισηγμένα στο Ελληνικό Χρηματιστήριο μέσω της χρήσης της παραμετρικής μεθόδου «Περιβάλλουσας Ανάλυσης Δεδομένων» (Data Envelopment Analysis-DEA) για την χρονική περίοδο Το χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελεί έναν από τους ισχυρότερους κλάδους της οικονομίας κάθε χώρας. Το Τραπεζικό Ελληνικό σύστημα αποτελείται από την Κεντρική Τράπεζα, τις Εμπορικές Τράπεζες και τους Ειδικούς Πιστωτικούς Οργανισμούς στους οποίους ο καθένας έχει τις δικές του επιμέρους ευθύνες και δραστηριότητες. Ο κύριος σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η αξιολόγηση των χρηματοοικονομικών επιδόσεων του Τραπεζικού Ελληνικού συστήματος. Η έναρξη του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα ξεκίνησε στα μέσα του 19ου αιώνα. Η ιστορία της Ελληνικής λειτουργίας άρχισε από το 1828 όταν η Χρηματιστική Ελληνική Τράπεζα δημιουργήθηκε για να επεξεργαστεί λύσεις στα οικονομικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν από τα επτά χρόνια του πολέμου της Ανεξαρτησίας. Το 1841 δημιουργήθηκε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος ( ΕΤΕ) με ιδιωτικά και κρατικά κεφάλαια έχοντας ως βασικές εργασίες την αποδοχή καταθέσεων, τη χορήγηση εμπορικών και στεγαστικών δανείων καθώς επίσης είχε τη μονοπωλιακή χορήγηση του δικαιώματος της έκδοσης τραπεζογραμματίων. Τα τραπεζικά ιδρύματα πραγματοποιούν την αποδοχή καταθέσεων μέσω διάφορων μονάδων διαθέτοντας κεφάλαια από διάφορες επενδυτικές δραστηριότητες του ιδιωτικού τομέα, των επιχειρήσεων, των κυβερνήσεων και του δανεισμού. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται η διευκόλυνση της ροής των αγαθών και υπηρεσιών από τους παραγωγούς προς τους καταναλωτές καθώς και τις χρηματοδοτικές δραστηριότητες της κυβέρνησης συμβάλλοντας στην αναπτυξιακή διαδικασία μιας χώρας. Η Κεντρική Τράπεζα η επονομαζόμενη σήμερα Τράπεζα της Ελλάδος είναι εκείνη που επιβλέπει τις άλλες τράπεζες έχουν την ικανότητα να εκτελούν όλες τις τραπεζικές εργασίες όσο δύσκολο κι αν παρουσιάζεται. Το τραπεζικό σύστημα είναι κρίσιμο για τη λειτουργία της οικονομίας μιας χώρας ενώ εφαρμόζεται κυρίως η νομισματική πολιτική. Η 1

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦ 1 αποτελεσματική λειτουργία των τραπεζικών ιδρυμάτων επιτυγχάνεται με τη σωστή και ικανοποιητική διαχείριση των γενικών οικονομικών στόχων ώστε να αποφευχθούν σοβαροί κίνδυνοι για την οικονομία αναπτύσσοντας έτσι ένα ισχυρό τραπεζικό σύστημα κατάλληλο να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις και τις ανάγκες της κοινωνίας. Ο ρόλος των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων αναφέρεται στη συσσώρευση κεφαλαίου, στην κάλυψη αναγκών των δανειστών και των δανειζόμενων στην οικονομία. Σε περίπτωση ανάπτυξης της οικονομίας χρησιμοποιείται το χρήμα για τις συναλλαγές ενώ ταυτόχρονα απουσιάζουν τα χρηματοδοτικά ιδρύματα καθώς επιδιώκεται η διαμεσολάβηση της διαδικασίας αποταμίευσης-επένδυσης για τον διαχωρισμό των αποταμιευτικών από τις επενδυτικές αποφάσεις και της ιδιοκτησίας από τη διαχείριση. Αυτό οδηγεί στην ενθάρρυνση της αποταμίευσης και της επένδυσης με αποτέλεσμα οι ρυθμοί να είναι μεγαλύτεροι από αυτούς στην περίπτωση απουσίας των χρηματοδοτικών ιδρυμάτων. Επιπλέον, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι επιχειρήσεις που παρέχουν χρηματοδοτικές υπηρεσίες στην οικονομία με γνώμονα τη χρηματοδοτική μορφή του ενεργητικού τους που ξεχωρίζουν από τις άλλες παραγωγικές μονάδες. Στη συνέχεια, το κεφάλαιο 2 αναφέρεται σε μια βιβλιογραφική ανασκόπηση του Τραπεζικού Ελληνικού συστήματος καθώς και τις συνθήκες ανταγωνισμού σε αυτό. Το κεφάλαιο 3 παρουσιάζει την μεθοδολογία Περιβάλλουσα Ανάλυση Δεδομένων. Το κεφάλαιο 4 εξετάζει τα δεδομένα, την εφαρμογή της μεθοδολογίας και τα αποτελέσματα που θα διεξαχθούν από την έρευνα. 2

8 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 2.1 ΗΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΣΕ ΑΥΤΟ Εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα παροχής τραπεζικών υπηρεσιών στην Ελλάδα: Εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης της τραπεζικής αγοράς και των δυνατοτήτων που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία επικοινωνιών, οι Έλληνες συναλλασσόμενοι έχουν την δυνατότητα να αναζητούν σήμερα χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες από έναν μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων ανά τον κόσμο συνεργάτες οι ανταποκριτές τους. Στοιχεία που δείχνουν τις κατηγορίες φορέων τραπεζικών υπηρεσιών στην Ελλάδα δημοσιεύει τακτικά η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ). Μια πρόσφατη δημοσίευση περιλαμβάνει πίνακες και καταλόγους οι οποίοι σχετίζονται με τραπεζικά προϊόντα και υπηρεσίες που προσφέρονται σήμερα στην Ελλάδα από 397 πιστωτικούς οργανισμούς τους οποίους ταξινομεί η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) ως εξής: 64 πιστωτικά ιδρύματα με έδρα ή υποκαταστήματα στην Ελλάδα 283 πιστωτικά ιδρύματα με έδρα σε άλλο κράτος μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) που παρέχουν στην Ελλάδα υπηρεσίες χωρίς εγκατάσταση και 50 λοιπές εταιρίες του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος ( 3

9 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 Α) Τα πιστωτικά ιδρύματα ή υποκαταστήματα με έδρα την Ελλάδα: Στοιχεία με τα οποία δημοσιεύει η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), το Μάρτιο του 2008, στην Ελλάδα ήταν εγκατεστημένα και λειτουργούσαν 64 πιστωτικά ιδρύματα εκ των οποίων: 35 πιστωτικά ιδρύματα (19 εμπορικές και 16 συνεταιριστικές τράπεζες) που έχουν καταστατική έδρα στην Ελλάδα έχουν αδειοδοτηθεί και εποπτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος και υπάγονται στο καθεστώς της νέας αναγνώρισης (κοινοτικό διαβατήριο) σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3601/2007, 23 υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων που έχουν έδρα σε άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και υπάγονται στο καθεστώς της αμοιβαίας αναγνώρισης (κοινοτικό διαβατήριο) του ν. 3601/2007, εποπτευόμενα από τις αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους καταγωγής των πιστωτικών ιδρυμάτων, 5 υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων που έχουν έδρα εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης και εποπτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), καθώς δεν υπάγονται στο καθεστώς της αμοιβαίας αναγνώρισης, και 1 πιστωτικό ίδρυμα που έχει εξαιρεθεί από την εφαρμογή του ν. 3601/2007, δηλαδή το ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων. Β) Τα πιστωτικά ιδρύματα που παρέχουν σήμερα στην Ελλάδα υπηρεσίες εξ αποστάσεως: Επιπλέον των 64 πιστωτικών ιδρυμάτων (Ελληνικών και υποκαταστημάτων αλλοδαπών) που έχουν μόνιμη εμπορική παρουσία στην Ελλάδα, τραπεζικές υπηρεσίες(πληρωμών ή χρηματοδότησης) προς Ελληνικά φυσικά ή νομικά πρόσωπα δύνανται να παρέχουν και παρέχουν επίσης (έστω ακόμα και σε περιορισμένη έκταση), 283 πιστωτικά ιδρύματα, τα οποία εδρεύουν σε άλλο κράτος μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) ο οποίος περιλαμβάνει 27 κράτη μέλη τηςευρωπαϊκής Ένωσης στην Ισλανδία και τη Νορβηγία καθώς εποπτεύονται από τις αρμόδιες αρχές της χώρας καταγωγής τους και κατά τα προβλεπόμενα από το ν. 3601/2007 έχουν απλώς γνωστοποιήσει στην Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) «ενδιαφέρον παροχής υπηρεσιών χωρίς εγκατάσταση». Η κατανομή τους ανά χώρα προέλευσης έχει ως εξής (Δεκέμβριος 2007): 4

10 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 Πίνακας1: Κατανομή πιστωτικών ιδρυμάτων ανά χώρα προέλευσης Χώρα Αριθμός Χώρα Αριθμός προέλευσης Ιδρυμάτων προέλευσης Ιδρυμάτων Αυστρία 22 Λιχνενστάιν 2 Βέλγιο 4 Λουξεμβούργο 30 Γαλλία 33 Μάλτα 3 Γερμανία 43 Νορβηγία 3 Δανία 6 Ολλανδία 19 Ηνωμένο 67 Ουγγαρία 2 Βασίλειο Ιρλανδία 25 Πολωνία 1 Ισλανδία 1 Πορτογαλία 3 Ισπανία 4 Σουηδία 2 Ιταλία 6 Φιλανδία 4 Κύπρος 3 Σύνολο 283 (Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, Πίνακες Εποπτευόμενων Ιδρυμάτων Δεκέμβριος 2007) Γ) Λοιπές εταιρίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος:επιπλέον των προαναφερθέντων πιστωτικών ιδρυμάτων, στην Ελλάδα λειτουργούν άλλες 50 εταιρίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος οι οποίες εξειδικεύονται στην παροχή συγκεκριμένων χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (εκτός της αποδοχής καταθέσεως από το κοινό, υπηρεσία σύμφωνα με τη νομοθεσία επιτρέπεται να παρέχεται μόνον από τα πιστωτικά ιδρύματα),και εποπτεύονται επίσης, από την Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ). Η κατανομή τους, ανά κατηγορία επιχειρήσεων έχει ως εξής : 5

11 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 Πίνακας 2:Κατανομή χρηματοπιστωτικού ιδρύματος ανά κατηγορία επιχειρήσεων Αριθμός Εταιριών Ανταλλακτήρια Συναλλάγματος 12 Εταιρίες Χρηματοδοτικής Μίσθωσης 14 Εταιρίες Πρακτορείας Επιχειρηματικών Απαιτήσεων 4 Εταιρίες Παροχής Πιστώσεων 2 Ιδρύματα Ηλεκτρονικού Χρήματος (χωρίς εγκατάσταση) 7 Χρηματοδοτικά Ιδρύματα (χωρίς εγκατάσταση) 1 Εταιρίες Διαμεσολάβησης στη Μεταφορά Κεφαλαίων 10 Σύνολο 150 (Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, Πίνακες Εποπτευόμενων Ιδρυμάτων Δεκέμβριος 2007) ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΤΟ ΜΕΡΙΔΙΟ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ Ο ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ Ο αριθμός των τραπεζών:το 2001 άρχισαν να δημοσιεύονται συγκρίσιμα στατιστικά στοιχεία από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα όπως ο συνολικός αριθμός των τραπεζών στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 25 κρατών μελών μειώθηκε σημαντικά. Αναλυτικότερα,το 2004 ανερχόταν 8.374, ενώ το 2001 ήταν δηλαδή σημειώθηκε μείωση της τάξεως του 10,5 %. Η μείωση αυτή οφείλεται στη συνεχή τάση για εξαγορές και συγχωνεύσεις στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι ο αριθμός των τραπεζών σε ορισμένα κράτη μέλη (όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ισπανία και η Ιταλία) είναι πολύ μεγάλος για ιστορικούς λόγους. Το ίδιο χρονικό διάστημα στην Ελλάδα η κατάσταση παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη (61 τράπεζες το 2001, 62 το 2004, 61 το 2005, και 64 το Μάιο του 2008 σύμφωνα με τα προαναφερθέντα). Το μερίδιο αγοράς: Το 2006 στην Ελλάδα, το μερίδιο αγοράς των 5 μεγαλύτερων τραπεζών διαμορφώθηκε: 6

12 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 66,3% (έναντι 65,5% το 2005) σε όρους του ενεργητικού 63,9% στις χορηγήσεις και 65,8% στις καταθέσεις (έναντι 66,1% και 65,6% αντίστοιχα το 2005) Εμφανίζοντας έτσι ελαφρά ενίσχυση του βαθμού συγκέντρωσης κατά το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Πιο συγκεκριμένα, ο βαθμός συγκέντρωσης του Ελληνικού τραπεζικού συστήματος, με βάση το ενεργητικό των 5 μεγαλύτερων Ελληνικών τραπεζών εμφανίζεται υψηλότερος από το γενικό μέσο όρο του συνόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ παραμένει αισθητά χαμηλότερος από τον αντίστοιχο βαθμό συγκέντρωσης σε διάφορα κράτη μέλη της ευρωζώνης, όπως η Ολλανδία (85,1%), το Βέλγιο (84,4%), η Φιλανδία (82,3%), η Μάλτα (71,4%) η Κύπρος (69,2%), και η Πορτογαλία (67,9%). Ο βαθμός συγκέντρωσης είναι πολύ χαμηλότερος (μεταξύ 22% και 40,4% βάσει του ενεργητικού των 5 μεγαλύτερων τραπεζών) μόνο σε κράτη μέλη τα οποία είτε λειτουργούν ως διεθνή χρηματοπιστωτικά κέντρα (όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και το Λουξεμβούργου) είτε διαθέτουν ένα πολύ μεγάλο δίκτυο συνεταιριστικών και αποταμιευτικών τραπεζών (όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ισπανία και η Ιταλία), συνθήκες που δεν συντρέχουν για τη χώρα μας. Ενδεικτικά αναφέρεται ο δείκτης συγκέντρωσης «Herfindahl» για την Ελλάδα ο οποίος ανήλθε το 2006 σε οριακά αυξημένος έναντι το 2005 λόγω των συγχωνεύσεων που έλαβαν χώρα μεταξύ μικρού και μεσαίου μεγέθους τραπεζών. (Έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, 2007) 2.3 ΤΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα ο αριθμός καταστημάτων των τραπεζών αυξήθηκε (2006: 3.637, 2005: 3.543, 2001: 3.134), σε αντίθεση με την πτωτική τάση που παρατηρήθηκε τόσο στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2005: , 2001: ) όσο και της ευρωζώνης (2005: , 2001: ). Η εξέλιξη αυτή επηρεάζει την προτίμηση της πελατείας των τραπεζών στην Ελλάδα όσον αφορά την πραγματοποίηση τραπεζικών συναλλαγών κυρίως μέσω των 7

13 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 καταστημάτων. Τα επόμενα χρόνια αναμένεται περισσότερη αύξηση του αριθμού των τραπεζικών καταστημάτων λαμβάνοντας υπόψη ότι το 2006 αντιστοιχούσε ένα τραπεζικό κατάστημα για κάθε Έλληνες. Ταυτόχρονα, με την αύξηση του αριθμού καταστημάτων υπήρξε συστηματική προσπάθεια των εγκατεστημένων στη χώρα μας τραπεζών να αναπτύξουν εναλλακτικά δίκτυα διανομής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών όπως οι αυτόματες ταμειολογιστικές μηχανές (ΑΤΜ), η τηλεφωνική τραπεζική (phonebanking) και η ηλεκτρονική τραπεζική (e-banking). Η προσπάθεια αυτή είχε ως αποτέλεσμα τόσο την αύξηση του αριθμού των ΑΤΜ κατά 7% όσο και ως προς τη διεύρυνση των υπηρεσιών που παρέχονται μέσω αυτών πέρα των παραδοσιακών υπηρεσιών και κατάθεσηςκαι ανάληψης μετρητών και ερώτησης υπολοίπου είναι πλέον δυνατή η πραγματοποίηση ποικίλων τραπεζικών συναλλαγών, όπως η μεταφορά κεφαλαίων σε τρίτους και η πληρωμή οφειλών από πιστωτικές κάρτες. Παράλληλα, υπήρξε εντυπωσιακή αύξηση των εγγεγραμμένων χρηστών (πελάτες τραπεζών που κάνουν συναλλαγές μέσω internetbanking) στις υπηρεσίες ηλεκτρονικής τραπεζικής που έχουν αναπτύξει οι Ελληνικές τράπεζες. (Ελληνική Ένωση Τραπεζών, 2007) 2.4 ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΑΕΠ,ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΜΕΤΟΧΟΛΟΓΙΟ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΑΙ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ Η άμεση συμβολή του τραπεζικού συστήματος στο ΑΕΠ της χώρας υπερβαίνει το 4% καθώς σε αυτό το ποσοστό δεν συνυπολογίζονται τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα που έχει για όλους τους λοιπούς τομείς της οικονομίας η λειτουργία των τραπεζών ως φορέων διαμεσολάβησης μεταξύ αποταμιευτών και επενδυτών ως φορέων παροχής επενδυτικών υπηρεσιών στις κεφαλαιαγορές και ως διαύλου διενέργειας πληρωμών χωρίς τη χρήση μετρητών. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η συμβολή του τραπεζικού τομέα στην αναπτυξιακή δυναμική που επιδεικνύει η Ελληνική οικονομία αυξάνεται σταθερά. Αυτό οφείλεται σε τρείς κυρίως λόγους: 8

14 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 1. Η επιτυχή προσαρμογή των Ελληνικών τραπεζών στο παγκοσμιοποιημένο ανταγωνιστικό χρηματοπιστωτικό περιβάλλον 2. Το γεγονός ότι διασφαλίζουν για την οικονομία συνθήκες χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και 3. Η παροχή των εκ μέρους σύγχρονων υπηρεσιών υψηλής ποιότητας και διαρκώς χαμηλότερου συνολικού κόστους Πίνακας 3 : Ποσοστό συμβολής Ενδιάμεσων Χρηματοπιστωτικών Οργανισμών στο ΑΕΠ , , , , ,22 *Περιλαμβάνονται οι τράπεζες και οι λοιποί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί (Πηγή:ΕΣΥΕ, Ακαθάριστη Προστιθέμενη αξία κατά κλάδο, ) 2.5 ΜΕΤΟΧΟΛΟΓΙΟ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ Η κεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών στις 30 Ιουνίου του 2008 ανερχόταν στα 45 δις ευρώ ποσό που αντιστοιχεί στο 35,2% της συνολικής κεφαλαιοποίησης του Χρηματιστηρίου Αθηνών. Το μετοχολόγιο των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών τραπεζών συντίθεται από ιδιώτες, έλληνες ξένους θεσμικούς επενδυτές, ασφαλιστικά ταμεία, καθώς και φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, χαρακτηρίζεται από έντονη διασπορά, καθώς και από ενισχυμένη καθημερινή διαπραγματευσιμότητα. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει έμπρακτα τη ν εμπιστοσύνη των επενδυτών, κάθε κατηγορίας στις επιχειρηματικές επιλογές των ελληνικών τραπεζών στην αποτελεσματικότητα τους, την εξωστρέφεια την οποία έχουν επιδείξει και συνεχίζουν να επιδεικνύουν με συνέπεια, καθώς και στις 9

15 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 προοπτικές περαιτέρω οργανικής ανάπτυξης και κερδοφορίας τους. Η παρατήρηση αυτή στηρίζεται σε στοιχεία που καταγράφηκαν σε όλη τη διάρκεια της τελευταίας εξαετίας, ισχύει ακόμα και στην τρέχουσα χρηματιστηριακή συγκυρία, η οποία είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένη λόγω της διεθνούς χρηματοπιστωτικής αναταραχής που εκδηλώθηκε το καλοκαίρι του 2007 και έχει πλήξει το σύνολο των οργανωμένων αγορών ανά την υφήλιο. Ταυτόχρονα, η αναδιάρθρωση του Ελληνικού τραπεζικού συστήματος εξακολουθεί να συντελείται παράλληλα με την αυξανόμενη διεθνοποίηση του. Μεγάλες ξένες εταιρείες, όπως, π.χ. ηcreditagricole,ο γαλλικός όμιλος ΑΧΑ, και η DubaiFinancial,έχουν ήδη εισέλθει στον ελληνικό χρηματοπιστωτικό κλάδο με εξαγορές που ξεπερνούν τα 4,5 δις ευρώ και συγκεκριμένα, η διεθνής αγορά υποδηλώνει ότι η ελληνική οικονομία αποτελεί το εν δυνάμει χρηματοπιστωτικό κέντρο της ΝΑ Ευρώπης. Διάγραμμα 1: Ξένες Άμεσες Επενδύσεις στην Ελλάδα

16 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 2.6 ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ Οι ελληνικές τράπεζες συνεχίζουν να επεκτείνουν την διεθνή παρουσία τους ιδίως σε χώρες της Νοτιο-ανατολικής Ευρώπης, ενόψει της Ευρωπαϊκής προοπτικής των περισσοτέρων από τις χώρες αυτές. Σήμερα, οι ελληνικές τράπεζες δραστηριοποιούνται σε 15 χώρες μέσω 15 θυγατρικών τραπεζών και υποκαταστημάτων. Η δραστηριότητα αυτή είχε ξεκινήσει εξαιτίας της ανάγκης της τραπεζικής στήριξης της αυξημένης ελληνικής επιχειρηματικής δραστηριότητας σε αυτή την ευρύτερη γεωγραφική περιοχή. Όμως, σταδιακά υα περιθώρια διασυνοριακής ανάπτυξης των ελληνικών τραπεζών διευρύνθηκαν αυτοτελώς σχετικά με την παροχή υπηρεσιών λιανικής τραπεζικής και χρηματοδότησης επιχειρήσεων στην εν λόγω περιοχή αλλά και ευρύτερα. Ενδεικτικό στοιχείο της επιτυχούς προσπάθειας επέκτασης των ελληνικών τραπεζικών ομίλων στο εξωτερικό αποτελεί το γεγονός των εσόδων από τις δραστηριότητες στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και Τουρκία υπήρξε το πρώτο εννεάμηνο του 2007, ιδιαίτερα σημαντική και διευρυμένη 18% σε σχέση με το %, και το ,5 %. Αξίζει να σημειωθεί ότι η γεωγραφική διάχυση προσφέρει τη δυνατότητα περαιτέρω διασποράς των αναλαμβανόμενων συνολικών κινδύνων. (Τράπεζα της Ελλάδος, 2008). Πίνακας 4: Παρουσία Ελληνικών Τραπεζών στην αλλοδαπή μέσω θυγατρικών και υποκαταστημάτων (Στοιχεία ) Τράπεζα Χώρα Επωνυμία ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1. Αίγυπτος National Bank of Greece SA ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (Υποκαταστήματα) 2. Αλβανία National Bank of Greece Sa (Θυγατρική) 3. Βουλγαρία United Bulgarian Bank AD (Θυγατρική) 4. Ην. Βασίλειο National Bank of Greece SA (Υποκαταστήματα) 5. Κύπρος National Bank of Greece Cyprus LTD (Θυγατρική) 11

17 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 EFG EUROBANK ERGASIAS 6. Ν. Αφρική The South African Bank of Athens (Θυγατρική) 7. ΠΓΜΔ StopanskaBankaAD-Skopje (Θυγατρική) 8. Ρουμανία Banka Romaneasca SA (Θυγατρική) 9. Σερβία VojvodjanskaBankaAdBeograd (Θυγατρική) 10. Τουρκία FinansbankSa (Θυγατρική) 1. Βουλγαρία Bulgarian Post Bank AD (Θυγατρική) 2. Ην. Βασίλειο Eurobank EFG (Υποκατάστημα) 3. Κύπρος Eurobank EFG (Θυγατρική) 4. Λουξεμβούργο EFG Private Bank (Luxembourg) SA (Θυγατρική) 5. Ουκρανία Universal Bank (Θυγατρική) 6. Πολωνία Polbank EFG (Υποκαταστήματα) 7. Ρουμανία Bank Post SA (Θυγατρική) 8. Σερβία EurobankEFGStedionicaADBeograd (Θυγατρική) 9. Τουρκία Tenkfen Bank (Θυγατρική) ALPHA BANK 1. Αλβανία ALPHA BANK (Υποκαταστήματα) 2. Βουλγαρία ALPHA BANK (Υποκαταστήματα) 3. Ην. Βασίλειο ALPHA BANK London(Θυγατρική) 4. Κύπρος ALPHABANKCYPRUSLTD ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ (Θυγατρική) ALPHABANKJersey (Θυγατρική της ALPHABANKLondon) ) 5. Ουκρανία OJSC Astra Bank (Θυγατρική) 6. ΠΓΜΔ ALPHABANKADSkopje(Θυγατρική) 7. Ρουμανία ALPHA BANK Romania (Θυγατρική) 8. Σερβία ALPHA BANK Srbija (Θυγατρική) 1. Αίγυπτος PiraeusBankEgyptSAE (Θυγατρική) 2. Αλβανία TiranaBankI.B.C. (Θυγατρική) 3. Βουλγαρία Piraeus Bank Bulgaria AD (Θυγατρική) 4. Ην. Βασίλειο Piraeus Bank (Υποκαταστήματα) 5. ΗΠΑ Marathon National Bank (Υποκαταστήματα) 6. Κύπρος Τράπεζα ΠΕΙΡΑΙΩΣ Κύπρου LTD (Θυγατρική) 7. Ουκρανία International Commerce Bank (Θυγατρική) 8. Ρουμανία Piraeus Bank Romania(Θυγατρική) 9. Σερβία Piraeus Bank AD Beograd 12

18 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (Θυγατρική) 1. Αλβανία Emporiki Bank Albania SA (Θυγατρική) 2. Βουλγαρία Emporiki Bank Bulgaria AD (Θυγατρική) 3. Ην. Βασίλειο Emporiki Bank (Υποκαταστήματα) 4. Κύπρος EmporikiBank Κύπρος (Θυγατρική) EmporikiBankRomaniaSA 5. Ρουμανία (Θυγατρική) 1. Γερμανία ATEbank (Υποκαταστήματα) 2. Ρουμανία ATEbank Romania (Θυγατρική) (Πηγή:Δημοσιευμένα στοιχεία τραπεζών) Το 2006 σε επίπεδο επιχειρηματικών εξελίξεων, τέσσερις μεγάλοι τραπεζικοί όμιλοι προχώρησαν σε εξαγορά τραπεζών στο εξωτερικό συνολικής επένδυσης 3,07 δις ευρώ. Πίνακας 5: Εξαγορές αλλοδαπών τραπεζών που πραγματοποιηθήκαν από τις Ελληνικές τράπεζες το 2006 Βουλγαρία DZI Bank Ουκρανία Universal Bank Ρουμανία Mind Bank Σερβία Vojvodjansk a AIK BANK Τουρκία Finansbank Εξαγοράζων EFG EUROBANK ERGASIAS EFG EUROBANK ERGASIAS Αριθμός καταστημάτ ων Αριθμός προσωπικο ύ Επένδυσ η (δις. Ευρώ) , ,05 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ,05 ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ,36 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ,10 ΕΘΝΙΚΗΤΡΑΠΕΖΑΤΗΣΕΛΛΑΔ ΟΣ ,21 13

19 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 EFG EUROBANK ERGASIAS Tekfenbank ,14 ΣΥΝΟΛΟ ,07 (Πηγή:Στοιχεία τραπεζών σε ΕΕΤ) Οι Ελληνικές τράπεζες κατέχουν ήδη σημαντική θέση στα τραπεζικά συστήματα των χωρών της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης και της Τουρκίας (Πίνακας 6). Σήμερα οι χώρες που δραστηριοποιούνται οι ελληνικές τράπεζες, μέσω θυγατρικών και υποκαταστημάτων, διαθέτουν ήδη ένα δίκτυο καταστημάτων που προσεγγίζει τις μονάδες (Πίνακας 7), με προσωπικό άνω των άμεσα απασχολούμενων (Πίνακας 8) συνεχίζοντας να στηρίζουν: Να στηρίζουν την εξωστρέφεια και τις διασυνοριακές πρωτοβουλίες των ελληνικών επιχειρήσεων, και Να παρέχουν υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στο Δημόσιο, τους ιδιώτες, στις επιχειρήσεις και στις χώρες εγκατάστασης Πίνακας 6: Διεθνής παρουσία των Ελληνικών τραπεζών στις χώρες της Νοτιο-ανατολικής Ευρώπης και την Τουρκία Εκατομμύρια Σύνολο Χορηγήσεις Κέρδη Μερίδιο Ενεργητικού Προ Αγοράς φόρω (%) ν Αλβανία ,3 18,9 17,5 19 Βουλγαρία ,3 120,1 19,9 23,6 ΠΓΜΔ ,1 16,2 26,8 32,3 Ρουμανία , ,6 14,5 Σερβία ,2 8,1 10,5 18,7 14

20 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 Τουρκία ,2-3,7 ΣΥΝΟΛΟ ,3 688,4 3,1 7,8 (Πηγή:Τράπεζα της Ελλάδος, 2006 GreekBankingSectorReviewΟκτώβριος 2007) Πίνακας 7: Δίκτυο Καταστημάτων ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ EFG EUROBANK ERGASIAS ALPHA BANK ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Αίγυπτος 1 53 Αλβανία Βουλγαρία Γερμανία 1 Ην. Βασίλειο ΗΠΑ 14 Κύπρος Λουξεμβούργο 1 Ν. Αφρική 10 Ουκρανία ΠΓΜΔ Πολωνία 254 Ρουμανία Σερβία Τουρκία ΣΥΝΟΛΟ 1.Ο ΓΕΝΙΚΟ Καταστήματα σε 15 χώρες ΣΥΝΟΛΟ (Πηγή:Δημοσιευμένα Αποτελέσματα Χρήσης Τραπεζών για το έτος 2007) 15

21 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 Πίνακας 8: Απασχολούμενο προσωπικό ( ) ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ EFG EUROBANK ERGASIAS ALPHA BANK ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Αίγυπτος μ. δ. Αλβανία μ. δ. 145 Βουλγαρία 2841 μ. δ. 543 μ. δ. 135 μ. δ. * Γερμανία Ην. Βασίλειο μ. δ. μ. δ. 6 ΗΠΑ μ. δ. Κύπρος 282 μ. δ. 775 μ. δ. 144 Λουξεμβούργο μ. δ. μ. δ. Ν. Αφρική μ. δ. Ουκρανία μ. δ. 855 ΠΓΜΔ Πολωνία μ. δ. Ρουμανία μ. δ μ. δ Σερβία μ. δ μ. δ. Τουρκία μ. δ. ΣΥΝΟΛΟ ΓΕΝΙΚΟ Απασχολούμενοι ΣΥΝΟΛΟ * μ. δ. : Μη διαθέσιμα στοιχεία (Πηγή:Δημοσιευμένα Αποτελέσματα Χρήσης Τραπεζών για το έτος 2007) 2.7 ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ Οι πρώτες έρευνες οι οποίες πραγματοποιήθηκαν γύρω από το θέμα της αξιολόγησης της παραγωγικότητας των ήταν αυτή των (Ranganetal. 1985), στην οποία συγκεντρώθηκαν δεδομένα από 215 ανεξάρτητες τράπεζες των ΗΠΑ καθώς εκτιμήθηκε η αποτελεσματικότητα τους με τη χρήση της μεθόδου Περιβάλλουσας Ανάλυσης Δεδομένων D.E.A. 16

22 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 Αυτή τη πρώτη σειρά μελετών ακολούθησαν και άλλες έρευνες περίπου το 1990, όπως αυτή των (Elysiani και Mehdian, 1990) οι οποίοι ξεχώρισαν δύο εφαρμογές της μη παραμετρικής μεθόδου D.E.A. Αρχικά, από ένα δείγμα δεδομένων 144 τραπεζικών ιδρυμάτων των ΗΠΑ που αφορούσαν την χρονική περίοδο , ενώ το δεύτερο δείγμα προέρχονταν από τα δεδομένα 191 τραπεζών για την ίδια χρονική περίοδο. Επίσης την ίδια χρονιά και οι (Alyetal. 1990) χρησιμοποίησαν τα δεδομένα από ένα δείγμα 322 ανεξάρτητων τραπεζών για το 1986 και με τη μέθοδο D.E.A. κατέληξαν σε ένα μικρό ποσοστό ελλείψεων της αποδοτικότητας. Οι (FerrierκαιLowel 1990) ανήκουν και αυτοί στους σχετικά πρώτους ερευνητές αυτών των θεμάτων οι οποίοι έκαναν παράλληλα χρήση παραμετρικών αλλά και παραμετρικών τεχνικών ώστε να εκτιμήσουν την αποδοτικότητα 575 τραπεζών των ΗΠΑ για το έτος Κατά συνέπεια, οι περισσότερες μελέτες που εξετάζουν το θέμα της αποτελεσματικότητας με παραμετρικές ή μη παραμετρικές μεθόδους εστιάζουν την προσοχή τους γύρω από τη χώρα των ΗΠΑ. Οι πρώτες μελέτες που χρησιμοποίησαν στοιχεία Ευρωπαϊκών χωρών ανήκει αυτή των (Berg, Forsundetal. 1993). Και η μελέτη αυτή έκανε τη χρήση της μεθόδου D.E.A. καθώς τα δεδομένα της αναφέρονταν στην Φιλανδία, τη Νορβηγία και τη Σουηδία για το έτος Πιο πρόσφατες μελέτες, κυρίως της τελευταίας δεκαετίας παρουσιάστηκε μία απότομη στροφή του ενδιαφέροντος των ερευνητών για την εξέταση της αποδοτικότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και άλλων χωρών, όπως για παράδειγμα της Αυστραλίας από τον (Sathye, 2001), αλλά και από τους (Sturnκαι Williams, 2004), της Ινδίας (Attaulahκαι Le, 2006), της Ιταλίας από τον (Resti, 1997), και από τους (Altaubansetal. 2000) και (Drakeκαι Hall, 2003) της Κορέας (Park καιweber, 2006),της Πορτογαλίας (Mendesκαι Rebelo, 1999),της Ισπανίας από (Lazano-Vivas, 1998), τη Τουρκίας από τους (Isikκαι Hassan, 2002), της Αγγλίας(Drake, 2001),και της Ουκρανίας (Mertens καιurga, 2001). Οι έρευνες αυτές παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι προσφέρουν όχι μόνο πληροφορίες για το σύστημα άλλων χωρών αλλά ταυτόχρονα εστιάζουν την 17

23 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 προσοχή τους σε διάφορα θέματα τα οποία συνδέονται άμεσα με την αποδοτικότητα των τραπεζών, εκ των πραγμάτων προσφέρουν κατανόηση των αποτελεσμάτων που απορρέουν. την καλύτερη προσέγγιση και Επιπλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα παρόμοιων ερευνών είναι οι μελέτες των (Mahajan, etal. 1996), (Sabi, 1996), (Havrylchyk, 1996)και (Kraft, etal. 1996),καθώς και αρκετές άλλες στις οποίες πραγματοποιείται σύγκριση της αποτελεσματικότητας των εγχώριων τραπεζών με αυτή των ξένων. Σε άλλες μελέτες, οι ερευνητές επιλέγουν τη σύγκριση διαφορετικών τεχνικών για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων, όπως είναι αυτές των (Bauer, etal. 1998) και (Weil, 2004), ή εστιάζουν σε διάφορους παράγοντες οι οποίοι σε γενικές γραμμές επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα όπως είναι οι περιβαλλοντολογικές συνθήκες, το κλίμα και ο τρόπος ζωής κάθε περιοχής, αρκεί να αξιολογούνται με το σωστό τρόπο από τον ίδιο ερευνητή. Είναι αναγκαίο να τονιστεί ότι σε αυτό το σημείο η αξιολόγηση ενός συνόλου τραπεζικών ιδρυμάτων, δεν διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από τη αξιολόγηση του δικτύου υποκαταστημάτων μιας τράπεζας. Η διαδικασία που ακολουθείται είναι σχεδόν ίδια με μόνο βασικές λεπτομέρειες να διαφέρουν. Για παράδειγμα τα δεδομένα που λαμβάνονται υπόψη, ή τα κριτήρια ως προς τα οποία θα γίνει ανάλυση τα οποία δεν είναι δυνατό να ταυτίζονται ουσιαστικά επειδή η κάθε περίπτωση εξετάζει και επικεντρώνεται σε διαφορετικά θέματα. Συνεπώς, θα ήταν απαραίτητος ο διαχωρισμός του συνόλου αυτών των μελετών σε δύο κατηγορίες για την όσο πιο δυνατό καλύτερη κατανόηση. Οι μελέτες που αξιολογούν τα υποκαταστήματα, και αυτές που αφορούν την αξιολόγηση των τραπεζικών ιδρυμάτων εστιάζουν την προσοχή τους στα δεδομένα και τις διαδικασίες στην παρούσα έρευνα. 2.8 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ Μία από τις πρώτες έρευνες οι οποίες έκαναν εφαρμογή της μεθόδου D.E.Aήταν αυτή των (Sherman καιgold, 1985), στην οποία προχώρησαν σε ανάλυση 18

24 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 14 υποκαταστημάτων μιας Αμερικάνικης τράπεζας. Το μοντέλο που ακολούθησαν περιελάμβανε τρεις εισόδους δεδομένων (inputs): 1) Το εργατικό δυναμικό 2) Εργασιακός χώρος 3) Κόστος προμηθειών Οι έξοδοι του μοντέλου(outputs) αντιστοιχούν στον αριθμό συναλλαγών τεσσάρων τύπων σύμφωνα με τη χρήση πόρων.συγκεκριμένα, το 1990, οι OralκαιJolalan ακολούθησαν εξίσου την εφαρμογή της D.E.A. ενώ εξέτασαν το δίκτυο 20 υποκαταστημάτων μιας τούρκικης εμπορικής τράπεζας. Όμως στην Ελλάδα ο (Giokas, 1991) πραγματοποίησε μια συγκρίσιμη λειτουργική αποδοτικότητα των υποκαταστημάτων μιας ελληνικής εμπορικής τράπεζας χρησιμοποιώντας τν εφαρμογή δύο μεθόδων εκτίμησης (D.E.A. και Λογαριθμικού μοντέλου) πάνω στο ίδιο δείγμα 17 υποκαταστημάτων της Εμπορικής Τράπεζας Ελλάδος η οποία αναφερόταν χρονολογικά το έτος Σε αυτή τη περίπτωση οι είσοδοι (inputs)του μοντέλου ήταν: 1) Το εργατικό δυναμικό 2) Τα λειτουργικά έξοδα και 3 ) Ο χρησιμοποιούμενος χώρος κάθε υποκαταστήματος Η μελέτη των (Drakeκαι Howcroft, 1993)οι οποίοι εξέτασαν την αποδοτικότητα 190υποκαταστημάτων μιας τράπεζας της Αγγλίας χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της D.E.A. εφαρμόζοντας για το μοντέλο 7 εξόδους (outputs) και 6 εισόδους (inputs). Φυσικά, μεγάλος αριθμός υπήρξε για τις εισροές και τις εκροές ο οποίος δικαιολογείται εξαιτίας του μεγάλου αριθμού του δείγματος των 190 αυτών υποκαταστημάτων. Το γεγονός αυτό βασίζεται στο κανόνα επιλογής του αριθμού των εισροών και των εκροών ίσο με το 1/3 του συνόλου του διαθέσιμου δείγματος. Επίσης, σημαντική μελέτη αποτελεί και αυτή των (Sherman καιladino, 1995), στην οποία χρησιμοποίησαν την μέθοδο της D.E.A. στα υποκαταστήματα μιας 19

25 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 Αμερικάνικης τράπεζας με βασικό στόχο τη βελτίωση της αποδοτικότητας των πιο αδύναμων υποκαταστημάτων. Χαρακτηριστική είναι και η μελέτη των (ZeniosκαιSoteriou, 1997) για την τράπεζα Κύπρου τα αποτελέσματα της οποίας υιοθετήθηκαν άμεσα από την ίδια τράπεζα με στόχο τη βελτίωση της παραγωγικότητας του δικτύου των 144 υποκαταστημάτων της, πάνω στην οποία εφαρμόστηκε η έρευνα. Παραμένοντας χρονολογικά στο έτος 1997, οι Schaffnit, RosenκαιParadi επεκτάθηκαν σε μία αξιολόγηση 291 τραπεζικών υποκαταστημάτων μίας εκ των μεγαλυτέρων καναδικών τραπεζών εστιάζοντας την προσοχή τους αποκλειστικά και μόνο στην αποδοτικότητα προσωπικού. Αυτό συνέβη επειδή αντιμετωπίζουν και θεωρούν το προσωπικό ως βασικό παράγοντα για την λειτουργία κάθε τράπεζας και ως επί το πλείστον για την λειτουργία των υποκαταστημάτων της. Γενικότερα οι εισροές και οι εκροές που ορίστηκαν ήταν αντίστοιχα οι συναλλαγές και οι τύποι του προσωπικού. Παράλληλα, μια ιδιαίτερα σημαντική έρευνα αποτελεί αυτή των (Athanasopoulos, Soteriouκαι Zenios, 1997), οι οποίοι πρότειναν ένα μεθοδολογικό πλαίσιο που σχετιζόταν με τον έλεγχο των επιδόσεων λειτουργίας του δικτύου των τραπεζικών υποκαταστημάτων σε τρείς διαφορετικές χώρες που είναι η Ελλάδα, η Κύπρος και Ηνωμένο Βασίλειο. Τρείς χώρες με διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες, με διαφορετικά επίπεδα ανταγωνισμού, αλλά και με μοναδικό κοινό τους το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης. Τα δεδομένα αφορούσαν 126 υποκαταστήματα μίας Κυπριακής τράπεζας, 185 μίας Ελληνικής, και 196 μίας τράπεζας του Ηνωμένου Βασίλειου. Αρχικά εφαρμόστηκε η μέθοδος D.E.A. για το δίκτυο υποκαταστημάτων κάθε χώρας ξεχωριστά και ακολούθησε η εφαρμογή της για το σύνολο των υποκαταστημάτων και για τις τρείς χώρες. Το 2001 οι (CookκαιHababu),προχώρησαν το μοντέλο της D.E.A. και εκτίμησαν την αποδοτικότητα των πωλήσεων των υποκαταστημάτων αλλά και των παρεχόμενων υπηρεσιών τους. Το διευρυμένο αυτό μοντέλο εφαρμόστηκε σε 20 υποκαταστήματα, μίας μεγάλης καναδικής τράπεζας. Οι είσοδοι (inputs)που αφορούσαν το μοντέλο των πωλήσεων ήταν οι εξής: 20

26 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 Ο αριθμός νέων λογαριασμών Ο αριθμός των υποθηκών και Ο αριθμός των δανείων Αντίστοιχα, οι έξοδοι (outputs) ήταν ο συνολικός αριθμός προσωπικού που απασχολούνταν στις υπηρεσίες, στις πωλήσεις, και την υποστήριξη. Ομοιοτρόπως, το ίδιο έτος οι Hartman, StorbeckκαιByrnesχρησιμοποίησαν δεδομένα από 50 υποκαταστήματα μίας Σουηδικής τράπεζας και εφάρμοσαν την μέθοδο D.E.A. για την ανάλυση της αποδοτικότητας τους. Οι εισροές ήταν: Ο αριθμός προσωπικού Ο αριθμός Η/Υ και Το εμβαδόν του κάθε υποκαταστήματος σε τετραγωνικά μέτρα Από την άλλη πλευρά οι εκροές ήταν: Ο όγκος των καταθέσεων Ο όγκος των χορηγήσεων και Ο όγκος των υποθηκών Όσον αφορά το θέμα της αποδοτικότητας των τραπεζικών υποκαταστημάτων ασχολήθηκαν οι (BalaκαιCook, 2003). Εφαρμόζοντας και αυτοί με τη σειρά τους την πλέον διαδεδομένη και πλέον χρησιμοποιούμενη μεθοδολογία της αποδοτικότηταςdataenvelopmentanalysis. Η ολοκλήρωση αυτού του θέματος υλοποιείται με μία πραγματικά αξιόλογη μελέτη της οποίας τα δεδομένα και τα στοιχεία που προσεγγίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό την παρούσα έρευνα ήταν αυτή των (Noulas, ClaveliκαιKiriakopoulos, 2008). Oκύριος σκοπός της έρευνας ήταν να εξετάσει την αποτελεσματικότητα 58 υποκαταστημάτων μίας εκ των σημαντικότερων ελληνικών εμπορικών τραπεζών στις 6 μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας για τα έτη 2000 και 2001.Η μέτρηση της αποτελεσματικότητας πραγματοποιείται και σε αυτή τη περίπτωση μέσω της D.E.A. Σύμφωνα με τη προσέγγιση αυτή και από το θεωρητικό υπόβαθρο της D.E.A.( το οποίο θα αναλυθεί περαιτέρω στη πορεία της έρευνας) ένα υποκατάστημα είναι πιο 21

27 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 αποτελεσματικό σε σχέση με ένα άλλο όταν παράγει το ίδιο επίπεδο εκροών χρησιμοποιώντας λιγότερες εισροές και να παράγει περισσότερες εκροές με τη χρήση των ίδιων εισροών. Τα παραπάνω αποτελούν βασική αρχή η οποία γενικότερα ισχύει στην εφαρμογή της D.E.A., και όχι μόνο στη συγκεκριμένη περίπτωση αξιολόγησης υποκαταστημάτων. Όλες αυτές είναι οι μελέτες που αναλύουν την αξιολόγηση των τραπεζικών υποκαταστημάτων. Παρόλα αυτά είναι ένα θέμα το οποίο εξελίσσεται συνεχώς και απασχολεί περισσότερο τους ερευνητές. 2.9 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΟΥ ΑΝΑΛΥΟΥΝ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ Ο αριθμός των ερευνών που εξετάζουν την αξιολόγηση των τραπεζικών ιδρυμάτων είναι εξίσου μεγάλος με τα προηγούμενα ιδιαίτερα την σημερινή εποχή που τα επίπεδα ανταγωνισμού βελτιώνονται διαρκώς. Τέτοιου είδους μελέτες ανεξαρτήτου χώρας και συνθηκών είναι αρκετά δελεαστικές. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας των πληροφοριών που προσφέρουν προς όλους τους οικονομικούς φορείς και ιδιαιτέρως προς τις ίδιες τις τράπεζες οι οποίες αποτελούν και τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών, δείχνοντας ενδιαφέρον για την οικονομική τους κατάσταση αλλά και τη θέση που βρίσκονται σε σύγκριση με τις αντίστοιχες ανταγωνιστικές τους. Στη συνέχεια, πρόκειται να επακολουθήσει μια προσεκτικότερη ανάλυση στα βασικότερα σημεία άλλων μελετών οι οποίες παρουσιάζουν ορισμένα κοινά στοιχεία με την παρούσα εργασία. Ταυτόχρονα, έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν με το δικό τους τρόπο στην εξέλιξη αλλά και την περαιτέρω διεξαγωγή τους. Το άρθρο των (B. Casu και P. Moulineux, 2003), επικεντρώθηκε στην εξέταση της μεταβολής της αποτελεσματικότητας του τραπεζικού συστήματος 5 μεγάλων Ευρωπαϊκών χωρών μετά τη δημιουργία Ενιαίας Ευρωπαϊκής αγοράς και σε πιο βαθμό επηρεάστηκε η απελευθέρωση της αγοράς είτε θετικά είτε αρνητικά την αποδοτικότητα της καθεμίας αντίστοιχα. Η επιλογή των χωρών από τις οποίες άντλησαν τα δεδομένα έγινε με βάση το κριτήριο που σχετιζόταν με την οικονομική τους κατάσταση μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι, επιλέχθηκαν 5 χώρες εκ των οποίων λήφθηκε ένα συνολικό δείγμα 530 τραπεζών και αυτές είναι η Γαλλία, η 22

28 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Αγγλία. Η συλλογή αυτών των δεδομένων για την κάθε χώρα και άλλων στοιχείων της κάθε τράπεζας που χρησιμοποιήθηκαν, έγινε με τη βοήθεια της διεθνούς βάσης δεδομένων του Bankscope, τα οποία κάλυψαν τη χρονική περίοδο από το 1993 έως και το Σχετικά με την μέτρηση της αποτελεσματικότητας επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν την D.E.A. καθώς η επιλογή των κατάλληλων εκροών και εισροών του μοντέλου φαίνεται από αναλυτικά στον παρακάτω πίνακα: Εκροές: Συνολικά Δάνεια Λοιπά έσοδα Και Εισροές: Συνολικό κόστος Προκαταβολές Τα αποτελέσματα της έρυνας στο σύνολο τους αποδεικνύουν ότι υπάρχει μια μικρή αύξηση της αποδοτικότητας. Κυρίως, οι εκτιμήσεις αυτής της μεθόδου κατέληξαν σε χαμηλά επίπεδα αποτελεσματικότητας στα οποία υπάρχει δυνατότητα να βελτιωθούν σε κάποιο σημαντικό βαθμό χωρίς όμωας να σταματήσει να τα επηρεάζει ο παράγοντας«χώρα» και οι διαφορές που εμφανίζονται μεταξύ τους, και όπως διαπιστώνεται σταδιακά με το πέρασμα των χρόνων γίνονται ολοένα και μεγαλύτερες. Σύμφωνα με τους (Α. Lozano-Vivas, J.T. Pastor και J.M. Pastor 2002), ακολούθησε μια ενδιαφέρουσα έρευνα η οποία διεξάχθηκε από τους παραπάνω ερευνητές και ασχολείται με τις διαφορές της αποτελεσματικότητας σε ένα δείγμα εμπορικών τραπεζών 10 Ευρωπαικών χωρών. Σε πρώτο στάδιο πραγματοποιείται η ανάλυση της αποτελεσματικότητας κάθε μίας εκ των χωρών που εμπεριέχονται στο αρχικό δείγμα χρησιμοποιώντας την D.E.A. Όμως ο κύριος σκοπός των ερευνητών 23

29 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 δεν ήταν μια απλή σύγκριση της αποτελεσματικότητας των τραπεζικών συστημάτων αυτών των 10 Ευρωπαϊκών χωρών αλλά μία ταυτόχρονη εστίαση στις περιβαλλοντικές τους συνθήκες και μία εξέταση του κατά πόσο αυτός ο παράγοντας είναι ικανός να επηρεάσει τα επίπεδα αποτελεσματικότητας τους. Για το λόγο αυτό, εφαρμόζεται μία λίγο διαφοροποιημένη προσέγγιση μέσω της D.E.A. στην οποία λαμβάνονται υπόψη εκτός των τραπεζικών μεταβλητών του βασικού μοντέλου και οι προαναφερθέντες περιβαλλοντικοί παράγοντες. Το σημαντικότερο είναι ότι από τη σύγκριση αυτών των δύο προσεγγίσεων αποδεικνύεται τελικά η έντονη επιρροή των περιβαλλοντικών συνθηκών, των περιβαλλοντικών παραγόντων πάνω στην αποτελεσματικότητα ενός τραπεζικού συστήματος. Συνεπώς, δύο αντικείμενα τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους είναι αξιοσημείωτο το πώς αλληλεπιδρούν το ένα στη ροή του άλλου. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή τη μελέτη αφορούσαν χρονολογικά το έτος 1993, και συγκεκριμένα προερχόταν από 10 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αξίζει και να αναφερθεί και η πηγή συλλογής τους η οποία ήταν η παγκοσμίως χρησιμοποιούμενη βάση δεδομένων του Bankscope. Συνολικά το δείγμα απαρτιζόταν από 612 εμπορικές τράπεζες οι οποίες άνηκαν σε 10 Ευρωπαϊκές χώρες. Οι 24 ήταν από το Βέλγιο, οι 29 από τη Δανία, οι 150 από τη Γαλλία, 203 από την Γερμανία, 26 από την Ιταλία, 68 από το Λουξεμβούργο, οι 22 από τη ν Ολλανδία, 17 από την Πορτογαλία, 28 Ισπανικές και 45 Βρετανικές. Το σπουδαιότερο τμήμα αυτής της έρευνας είναι ο καθορισμός των εισόδων και των εξόδων του μοντέλου (inputs και outputs). Οι ίδιοι οι ερευνητές στη συγκεκριμένη μελέτη επιλέγουν να εφαρμόσουν την προσέγγιση των (Berger καιhumphrey, 1997), για τον καθορισμό των outputs καθώς θεωρείται από τους ίδιους ως η καταλληλότερη για την προσαρμογή των δεδομένων που έχουν στη διάθεση τους. Με αυτή τη μελέτη οι ερευνητές επιδίωξαν να καταγράψουν τις ομοιότητες αλλά και τις διαφορές στην απόδοση των τραπεζών 10 εξεταζόμενων Ευρωπαϊκών χωρών. Συμπληρωματικά, η εφαρμογή της μη παραμετρικής μεθόδου D.E.A., η οποία τονίζει τη σπουδαιότητα και το πόσο σημαντικές είναι οι περιβαλλοντικές 24

30 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 μεταβλητές στην εξήγηση και κατανόηση των διαφορών που παρουσιάζονται στην αποτελεσματικότητα ανάμεσα στις χώρες. Η έρευνα των Pasiouras, Sifodaskalakisκαι Zoupounidis, αποτελεί μία σημαντική μελέτη στην βάση των ερευνητών σχετικά με την αποτελεσματικότητα των συνεταιριστικών τραπεζών. Ουσιαστικά, η έρευνά τους συντελεί στη πρώτη μελέτη η οποία εξετάζει κατά αποκλειστικότητα την αποτελεσματικότητα των συνεταιριστικών τραπεζών της Ελλάδας. Αυτό οφείλεται κυρίως στις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι προγενέστεροι σχετικά με την συλλογή των στοιχείων για τις συνεταιριστικές τράπεζες τα οποία δεν ήταν διαθέσιμα στις ευρέως χρησιμοποιούμενες βάσεις δεδομένων. Το δείγμα που αξιοποιήθηκε περιελάμβανε δεδομένα από 16 συνεταιριστικές τράπεζες, για την χρονική περίοδο 2000 με 2004 καθώς εξετάστηκε η αποτελεσματικότητα του με την μέθοδο D.E.A. Οι εισροές και οι εκροές που χρησιμοποιήθηκαν σαν είσοδοι και έξοδοι του μοντέλου αντίστοιχα παρουσιάζονται στο παρακάτω σχεδιάγραμμα: Εκροές: Δάνεια Ρευστότητα Και Εισροές: Έσοδα Προκαταβολές Αριθμός των Εργαζομένων Σύμφωνα με τις παραπάνω εισροές και εκροές και με τη χρήση της D.E.A., οι συνολικές επιδόσεις της αποτελεσματικότητας που προέκυψαν κυμαίνονταν ανάμεσα στην τιμή του για το έτος 2004 και για το έτος Πέρα από αυτά τα νούμερα και τις αριθμητικές μετρήσεις διαπιστώθηκε ότι μπορεί να 25

31 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 υπάρξει βελτίωση της αποτελεσματικότητας κατά ένα ποσοστό γύρω στο 17,7%. Σε αυτή την έρευνα καθώς και όλα τα προηγούμενα, η εξαγωγή των αποτελεσμάτων και το θέμα μέτρησης της αποτελεσματικότητας έλαβαν υπόψη και την επιρροή που προκύπτει από τα ίδια υποκαταστήματα και από τον αριθμό των ΑΤΜ. Το γενικότερο συμπέρασμα που διεξάγεται από αυτή την έρευνα είναι ότι οι Ελληνικές Συνεταιριστικές Τράπεζες παρά το μικρό τους μέγεθος έναντι των ήδη ανεπτυγμένων Εμπορικών τραπεζών, κατέχουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και στη διαμόρφωση της τοπικής οικονομίας. (Pasiouras, Sifodaskalakis και Zoupounidis, 1997). Ο Ρasiouras εφαρμόζει στη μελέτη του την μεθοδολογία της D.E.A. για να μετρήσει την αποτελεσματικότητα των Ελληνικών Εμπορικών τραπεζών για την χρονική περίοδο 2000 έως και 2004.Παράλληλα, πραγματοποιείται η σύγκριση της παραδοσιακής και συχνά χρησιμοποιούμενης προσέγγισης της διαμεσολάβησης (IntermediationApproach) με την πιο πρόσφατα προτεινόμενη προσέγγιση του κέρδους (ProfitApproach). Επιπλέον συγκρίνει εκείνες τις τράπεζες που λειτουργούν περιορίζοντας τη δράση τους μόνο σε εγχώριες ασχολίες με εκείνες που έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητες τους και πιο έξω. Εκ των αποτελεσμάτων, για την εκτίμηση της αποδοτικότητας των τραπεζών διαπιστώνεται ότι αυτές που έχουν επεκτείνει τη δραστηριότητα τους είναι πιο αποτελεσματικές έναντι των υπολοίπων οι οποίες παρέμειναν να δραστηριοποιούνται σε εθνικό επίπεδο. Εκτός από όμως είναι και άλλοι παράγοντες οι οποίοι συνέβαλλαν επηρεάζοντας θετικά την αποτελεσματικότητα όπως για παράδειγμα η υψηλή κεφαλαιοποίηση, η δανειακή δραστηριότητα και ο αριθμός των υποκαταστημάτων. Σε αυτό το σημείο η έρευνα τουpasioura αναφέρεται σε ένα δείγμα εμπορικών τραπεζών της Ελλάδας τη χρονική περίοδο 2000 και 2004, των οποίων τα οικονομικά δεδομένα είναι διαθέσιμα στο Bankscope, ενώ τα τραπεζικά δεδομένα όπως για παράδειγμα ο αριθμός των εργαζομένων συγκεντρώθηκαν από την Ελληνική Ένωση Τραπεζών (HellenicBankAssociation). Τα μοντέλα που προτάθηκαν για χρήση είναι πέντε. Τα πέντε από αυτά τα τέσσερα πρώτα εφαρμόζουν την κλασική προσέγγιση της διαμεσολάβησης (IntermediationApproach) καθένα από τα οποία έχει διαφορετικές 26

32 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 εισροές και εκροές. Σε αντίθεση με τα προηγούμενα το πέμπτο και τελευταίο μοντέλο χρησιμοποιεί την προσέγγιση κέρδους (ProfitApproach)σύμφωνα με την θεώρηση περί καθορισμού των εισροών και εκροών του μοντέλου που αναφέρεται στην έρευνα των (Drakeet.al, 2006) η οποία αναφέρει: Revenue components (= έσοδα) ενώ Cost components(=έξοδα) Αναλυτικότερα, τα πέντε μοντέλα παρουσιάζονται στο παρακάτω πίνακα όπως τα συγκέντρωσε ο ίδιος ο Pasiouras στη μελέτη του. Intermediation Approach Profit oriented approach Model 1 Model 2 Model 3 Model 4 Model 5 Inputs Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Assets Assets Assets Assets Assets Customer Customer Customer Customer Other Non Deposits & Short term Deposits & Short term Deposits & Short term Deposits & Short term interest expenses funding funding funding funding Number of Employees Number of Employees Number of Employees Number of Employees Loan loss provisions Loan loss provisions Loan loss provisions Outputs Loans Loans Loans Loans Loans Other earnings assets Other earnings assets Other earnings assets Other earnings assets Net interest income Off- balance items Off- balance items Other operating income 27

33 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 Στο τελευταίο στάδιο της μελέτης του γίνεται η σύγκριση των αποτελεσμάτων με ένα και μοναδικό μοντέλο (το 5 ο ) που χρησιμοποιεί με (ProfitApproach), παρέχει τα χαμηλότερα ποσοστά αποτελεσματικότητας έναντι όλων των υπολοίπων τα οποία εκτιμήθηκαν με την προσέγγιση Διαμεσολάβησης (IntermediationApproach) στις οποίες εμφανίζονται ελάχιστες διαφορές. (F. Pasiouras, 2006) Η μελέτη των Becalli, Casu και Girandone, αποτελεί ιδιαίτερα αξιόλογη έρευνα στο χώρο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων η οποία σχετίζεται με την αξιολόγηση του τραπεζικού ιδρύματος στης Ευρώπης όσον αφορά την αποτελεσματικότητας του. Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως οι ερευνητές αποδίδουν την πλειονότητα αλλαγών της λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος καθώς και τη στροφή του ενδιαφέροντος προς την αύξηση της αποτελεσματικότητας του, στις πρόσφατες ανταγωνιστικές πιέσεις οι οποίες σταδιακά μέσα στο χρόνο γίνονταν ολοένα και πιο έντονες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον αγώνα για την επιβίωση σε αυτό το πλήρως ανταγωνιστικό περιβάλλον να είναι ιδιαίτερα δύσκολος. Ειδικότερα, εξετάζεται η σχέση μεταξύ στις τιμές των μετοχών και σε πιο βαθμό μπορεί αυτό να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα χρησιμοποιώντας παραμετρικές αλλά και μη παραμετρικές μεθόδους. Τα συνολικά αποτελέσματα που εξάγονται αναφέρουν ότι η μεταβολή της αποτελεσματικότητας συνεπάγεται από τις μεταβολές στις τιμές των μετοχών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει τις μετοχές των τραπεζών που διαθέτουν χρήματα για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του, να ξεπεράσουν τις αντίστοιχες τιμές των μετοχών των αναποτελεσματικών τραπεζών. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν αφορούσαν τις τράπεζες πέντε χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συγκεκριμένα την Γαλλία, την Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία και την Αγγλία. Οι τιμές των μετοχών που λήφθηκαν αφορούσαν την χρονική περίοδο 01/01/2000 έως 01/06/2001, και η συλλογή του πραγματοποιήθηκε από τη DataStreamενώ για την εύρεση ορισμένων στοιχείων χρησιμοποιήθηκε το Bankscope. Κατά την εφαρμογή 28

34 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 της μη παραμετρικής μεθόδου D.E.A. για την εκτίμηση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της Διαμεσολάβησης (IntermediationApproach) με τη χρήση των παρακάτω εισροών και εκροών αντίστοιχα ως εισόδους και εξόδους του μοντέλου: Εκροές: Συνολικά Δάνεια Λοιπά έσοδα Και Εισροές: Προσωπικά Έξοδα (Becalli, CasuκαιGirandone, 2006) Τέλος,ημελέτητωνPasiouras, LiadakiκαιZopounidis, αποτελεί την πρώτη εξέταση που πραγματοποιείται, με πιο τρόπο συνδέεται η αποτελεσματικότητα των Ελληνικών Τραπεζών με την επίδοση των τιμών των μετοχών τους. Αρχικά το πρώτο στάδιο ξεκινάει με τον υπολογισμό της ετήσιας απόδοσης μετοχών για τα έτη 2000έως και 2005, και στη συνέχεια για τα ίδια αυτά έτη υπολογίζεται η αποτελεσματικότητα των τραπεζών με τη χρήση της μεθοδολογίας D.E.A. Ως βάση για την εξέλιξη της έρευνας, οι συγγραφείς λαμβάνουν την έρευνα των Becalli, CasuκαιGirandone, για την οποία έγινε λόγος προηγουμένως. Το δείγμα που χρησιμοποίησαν αποτελείται από δέκα τράπεζες των οποίων ο θεμελιώδης στόχος ήταν να ανήκουν στο Χρηματιστήριο. Τα στοιχεία που λήφθηκαν αφορούσαν δεδομένα από το 2000 έως το 2005 τα οποία συλλέχθηκαν από τη διεθνή βάση δεδομένων του Bankscope της εταιρίας BureauVanDijk. Mε βάση την θεωρία της D.E.A., εξαιτίας του αριθμού των παρατηρήσεων των DMUs (DecisionMakingUnits) στο δείγμα αντιστοιχεί ο αριθμός των τραπεζών οι οποίες είναι μονάχα δέκα, χρησιμοποιείται μικρός αριθμός εισόδων και εξόδων δηλαδή μόνο δύο inputsκαι 29

35 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦ2 ένα output. Συνεπώς, ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει την ProfitApproach που χρησιμοποιήθηκε καθώς και τα inputs και τα outputsπου ορίστηκαν. Αξίζει να τονιστούν επίσης, και οι έρευνες πολλών άλλων ερευνητών. Όπως αυτές των (G.E. Halkos καιd. Salamouris, 2004), η οποία εξετάζει την αποτελεσματικότητα Ελληνικών Τραπεζών με τη χρήση της D.E.A. αλλά και ορισμένων επιπλέον προτεινόμενων οικονομικών δεικτών αποτελεσματικότητας για την χρονική περίοδο 1997 με 1999, καθώς και η έρευνα του (A. Resti, 1997)ο οποίος εξετάζει την αποτελεσματικότητα 270 τραπεζών του Ιταλικού χρηματοοικονομικού συστήματος για τη χρονική περίοδο 1988 έως 1992 διαμέσου παραμετρικών και μη παραμετρικών μεθόδων. 2.10ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ Όπως προέκυψε από την ανασκόπηση όλων των προαναφερθέντων ερευνών, το ζητούμενο της αποδοτικότητας των χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων αλλά και των υποκαταστημάτων, είναι ο εντοπισμός του βαθμού αποδοτικότητας των τραπεζικών ιδρυμάτων και ο προσδιορισμός των περιθωρίων βελτίωσης τους. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό απαιτείται η σωστή εφαρμογή παραμετρικών και μη παραμετρικών μεθόδων καθώς και η σωστή επιλογή των κατάλληλων εισροών και εκροών. Συγκεκριμένα, το κομμάτι της ερευνητικής μεθοδολογίας ασχολείται με το δείγμα των 11 τραπεζικών ιδρυμάτων χρησιμοποιώντας την μέθοδο της Περιβάλλουσας Ανάλυσης Δεδομένων D.E.A. 30

36 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ 3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΥΣΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 3.1 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Η Περιβάλλουσα Ανάλυση Δεδομένων (Data Envelopment Analysis ή D.E.A.) είναι μία μέθοδος η οποία χρησιμοποιεί τεχνικές γραμμικού προγραμματισμού για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας διαφόρων μονάδων και οργανισμών. Η ανάπτυξη της μεθόδου στηρίζεται πάνω στην ιδέα της σχετικής απόδοσης η οποία αρχικά παρουσιάστηκε από τον (Farrell,1957), του οποίου πέρασε για πολύ καιρό απαρατήρητη μέχρι την επαναθεώρηση της από τον (Charnes etal., 1978). Ο τελευταίος μοντελοποίησε τις αρχικές παρατηρήσεις του Farrell γύρω από την τεχνική αποδοτικότητα σε ένα μοντέλο γραμμικού προγραμματισμού. Αργότερα το μοντέλο εξελίχθηκε και βελτιώθηκε από τον ίδιο αλλά και από τους άλλους επιστήμονες ενώ έχουν παρουσιαστεί αρκετά μαθηματικά μοντέλα τα οποία χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή της D.E.A.. Επομένως, η D.E.A. είναι μία μέθοδος που σχεδιάστηκε για την εκτίμηση της σχετικής αποδοτικότητας μονάδων και οργανισμών σε σχέση με ένα σύνολο ομοειδών οργανισμών. Οι οργανισμοί αυτοί έχουν πολλαπλές εισόδους και εξόδους και γι αυτό το λόγο δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλαπλά μοντέλα αποδοτικότητας. Στην D.E.A. οι οργανισμοί που ευθύνονται για την μετατροπή των εισόδων (inputs) σε εξόδους (outputs) αναφέρονται ως μονάδες λήψης απόφασης (Decision Making Units, DMU). Ολοκληρώνοντας τη θεμελιώδη ορολογία για την D.E.A., ως εξόδους ορίζουμε τα προϊόντα και γενικότερα κάθε είδους υπηρεσίες που παράγουν οι μονάδες, ενώ ως εισόδους τους πόρους οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών. Επίσης, είναι δυνατό να χρησιμοποιούνται πολλαπλές είσοδοι και έξοδοι κάθε μία από τις οποίες έχει τη δυνατότητα να καθορίζεται από διαφορετικές μονάδες μέτρησης. 31

37 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ 3 Όμως, το σημαντικότερο πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι ότι δεν είναι ανάγκη να γνωρίζει τις συναρτησιακές σχέσεις και τη σχετική σημαντικότητα των διαφορετικών εισόδων-εξόδων κατάλληλων περιορισμών. το οποίο επιτυγχάνεται με την χρήση Τέτοιου είδους προβλήματα εμφανίζονται σε περιπτώσεις που αφορούν την αξιολόγηση πόλεων περιοχών ή και κρατών που είναι απαραίτητη η συνεκτίμηση πολλαπλών δεδομένων εισόδου-εξόδου, πολλά από τα οποία εμπλέκουν ποιοτικές παραμέτρους που είναι δύσκολο να εκτιμηθούν με τις παραδοσιακές μεθόδους μέτρησης της αποτελεσματικότητας. Η D.E.A. παρέχει νέου είδους αντιμετώπιση σε δραστηριότητες και οντότητες που μέχρι τώρα αξιολογούνταν με άλλες μεθόδους. Συγκεκριμένα, κατά την αξιολόγηση τους με την εφαρμογή της D.E.A., σε πολλές περιπτώσεις που μέχρι πρότινος θεωρούνταν πρότυπα αποτελεσματικότητας με βάση την παραδοσιακή αξιολόγηση τους εντοπίστηκαν αρκετά σημεία αναποτελεσματικής λειτουργίας. Η μέθοδος αυτή επιτρέπει την αξιολόγηση της αποτελεσματικής λειτουργίας των μονάδων μέσω της διαχείρισης και ταυτόχρονης επεξεργασίας πολλαπλών δεδομένων εισόδου-εξόδου. Μπορεί ακόμα να εφαρμοστεί σε ένα μεγάλος εύρος μονάδων όπως τις μονάδες τοπικής αυτοδιοίκησης, τα σχολεία, τα νοσοκομεία τα εμπορικά καταστήματα, τις τράπεζες και γενικά υπάγονται σε ένα σύνολο ομοειδών αντικειμένων. Συσχετίζοντας με αυτή την τεχνική ομοειδείς οργανωτικές μονάδες μπορεί να διενεργηθεί μία σύγκριση μεταξύ τους όσον αφορά το πόσο αποτελεσματικά ή μη αποτελεσματικά λειτουργούν. Έτσι, μεταξύ των μονάδων που συγκρίνονται μπορούν να εντοπιστούν αυτές που λειτουργούν αποτελεσματικά, καθώς τις μονάδες που είναι μη αποτελεσματικές σε σχέση με τις πρώτες. Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης με βάση το οποίο είναι δυνατός εντοπισμός των αδυναμιών στον τρόπο λειτουργίας συγκεκριμένων μονάδων σε σχέση με τον τρόπο που λειτουργούν οι ομοειδής ανταγωνιστικές μονάδες. Η μέθοδος έχει ένα δυναμικό χαρακτήρα καθώς λαμβάνει υπόψη στοιχεία που αφορούν τη λειτουργία των μονάδων με ανταγωνιστικό τρόπο χωρίς τη χρήση ποσοτικών στόχων αποδοτικής λειτουργίας που πολλές φορές δεν 32

38 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ 3 βοηθούν την διοίκηση να αντιληφθεί το επίπεδο λειτουργίας των διαφόρων διαδικασιών σε μία μονάδα. Από την άλλη πλευρά στις συμβατικές μεθόδους μέτρησης της απόδοσης η αξιολόγηση των μονάδων γίνεται με τη σύγκριση τους με την απόδοση μίας μέσης μονάδας. Αντιθέτως, η μέθοδος D.E.A. αντιπαραβάλει μία μονάδα με τις ανταγωνιστικές μονάδες που δραστηριοποιούνται στον ίδιο χώρο. Αρχικά, η D.E.A. δημιουργεί ένα σύνολο ομοειδών μονάδων από όπου μέσω των κατάλληλων συσχετισμών τις κατατάσσει ανάλογα με το πόσο αποτελεσματικά λειτουργούν σε υποσύνολα αποτελεσματικών και μη αποτελεσματικών. Έτσι, από το σύνολο μονάδων μέσω σύγκρισης εντοπίζονται αυτές, που με βάση την απόδοση λειτουργίας κάποιων διαδικασιών τους, υπολείπονται συγκριτικά με κάποιες άλλες που τα καταφέρνουν καλύτερα. Με τον τρόπο αυτό κατατάσσονται οι μονάδες βαθμολογώντας κατά πόσο αποτελεσματικά αξιοποιούν τους παραγωγικούς τους πόρους προκειμένου να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ο συσχετισμός αυτός δε γίνεται σε σχέση με κάποια πρότυπα που έχουμε θέσει αλλά σε σχέση με το πόσο καλύτερα ή χειρότερα λειτουργούν οι άλλες μονάδες. Ουσιαστικά αυτή η τεχνική αυτή εντοπίζει από όλες τις μονάδες την καλύτερη ή ένα σύνολο με τις καλύτερες και από εκεί και πέρα συγκρίνει όλες τις υπόλοιπες μονάδες με αυτό το σύνολο μετρώντας την αποδοτικότητα τους σε σχέση με αυτό. Τέτοιου είδους μέθοδοι ονομάζονται μέθοδοι ακραίου σημείου (extremepointsmethods). Η βασική παραδοχή πάνω στην οποία στηρίζονται αυτές οι μέθοδοι είναι το γεγονός ότι αν κάποια μονάδα έστω Α είναι σε θέση να παράγει Υ(Α) μονάδες προϊόντος (output) χρησιμοποιώντας Χ(Α) μονάδες πόρου (input) τότε και άλλες μονάδες θα είναι επίσης ικανές να κάνουν το ίδιο με την προϋπόθεση ότι θα λειτουργούν αποτελεσματικά. Ομοίως ανά μία μονάδα είναι ικανή να παράγει Υ(Β) μονάδες προϊόντος με χρήση Χ(Β) μονάδων πόρου τότε και άλλες μονάδες τότε και άλλες μονάδες θα μπορούν να έχουν ανάλογη απόδοση αν λειτουργούν το ίδιο αποτελεσματικά με αυτή. Οι μονάδες Α και Β μπορούν να συνδυαστούν στην δημιουργία μιας σύνθετης μονάδας που θα χρησιμοποιεί σύνθετους πόρους και θα παράγει 33

39 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ 3 σύνθετα προϊόντα. Αυτή η μονάδα αποτελεί τη λεγόμενη εικονική (virtual) μονάδα. Το κεντρικό σημείο της ανάλυσης έγκειται στην εύρεση καλύτερης εικονικής μονάδας για κάθε πραγματική μονάδα. Αν η εικονική μονάδα αποδειχτεί καλύτερη από την πραγματική μονάδα, είτε διότι παράγει περισσότερες μονάδες προϊόντος χρησιμοποιώντας τους ίδιους πόρους, είτε διότι παράγει το ίδιο προϊόν καταναλώνοντας λιγότερους πόρους, τότε η πραγματική μονάδα κρίνεται μη αποτελεσματική. Η παραπάνω διαδικασία εύρεσης της καλύτερης μονάδας μπορεί να μορφοποιηθεί σε ένα πρόγραμμα γραμμικού προγραμματισμού. Δηλαδή η ανάλυση n μονάδων ανάγεται στην επίλυση n προβλημάτων γραμμικού προγραμματισμού. Η ακόλουθη διατύπωση είναι μία από τις συνήθεις μορφές με τις οποίες εμφανίζεται ένα μοντέλο της μεθόδου D.E.A.: Θεωρητική διατύπωση της D.E.A.: min y 0 0 Y εικονικό προϊόν της μονάδας (output) X, y 0 0 προϊόν και πόρος της υπό ανάλυσης μονάδας θ= αποτελεσματικότητας της μονάδας λ= ποσοστό των άλλων μονάδων στην εικονική μονάδα Οι συνήθεις δείκτες μέτρησης της αποδοτικότητας έχουν την μορφή: Αποτελεσματικότητα = Αποτέλεσμα/ Πόρος 34

40 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ 3 Ο πρώτος περιορισμός απαιτεί από την εικονική μονάδα να παράγει τουλάχιστον τόσες μονάδες προϊόντος, όσες και η πραγματική υπό ανάλυση μονάδα. Ο δεύτερος περιορισμός βρίσκει πόσο λιγότερες μονάδες πόρου θα χρειαζόταν ο εικονικός παραγωγός, ώστε να είναι το ίδιο αποτελεσματικός με την υπό ανάλυση μονάδα. Μέθοδοι όπως αυτή που περιγράφηκε παραπάνω δεν αποτελεί το σωστό εργαλείο για τη μέτρηση της αποτελεσματικότητας, αλλά σε συγκεκριμένες περιπτώσεις εμφανίζονται να πλεονεκτούν σε σχέση με τις παραδοσιακές μεθόδους. Τα μαθηματικά μοντέλα και οι μέθοδοι γραμμικού προγραμματισμού που χρησιμοποιούνται στην D.E.A. επιτυγχάνουν εκτιμήσεις της αποτελεσματικότητας μονάδων ή διαδικασιών με βάση ήδη υπάρχουσες εκτιμήσεις για την αποτελεσματικότητα αυτών των οντοτήτων, από τα αποτελέσματα μετρήσεων που έχουν εκτελεστεί στο παρελθόν. Το γεγονός αυτό ακυρώνει τον συνήθη τρόπο με τον οποίο μέχρι τώρα χρησιμοποιούνταν τα μοντέλα γραμμικού προγραμματισμού. Αυτή η χρήση του γραμμικού προγραμματισμού έχει οδηγήσει επίσης σε νέους κανόνες εξαγωγής συμπερασμάτων από εμπειρικά δεδομένα, οι οποίοι στοχεύουν στο να πετύχουν την καλύτερη εκτίμηση για κάθε μία από τις παρατηρούμενες μονάδες. Οι εκτιμήσεις επιτρέπουν τον προσδιορισμό των πηγών και των ποσοστών αναποτελεσματικότητας σε κάθε μονάδα. Ταυτόχρονα δίνεται και ένα γενικό μέτρο αποτελεσματικότητας για κάθε μονάδα. Ένα τέτοιο γεγονός έρχεται σε αντίθεση με τις μεθόδους στατιστικής οι οποίες στηρίζονται σε ένα μέσο όρο όλων των παρατηρήσεων για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Η χρησιμότητα της μεθόδου D.E.A. είναι σημαντική γιατί προσφέρει των τρόπο βελτίωσης μίας μονάδας που κρίνεται μη αποτελεσματική προκειμένου αυτή να προσεγγίσει τις αποτελεσματικές μονάδες. Με την χρήση της D.E.A. δεν εντοπίζονται απλά η αναποτελεσματική λειτουργία κάποιων μονάδων, αλλά προσδιορίζεται ο τρόπος με τον οποίο η μονάδα μπορεί να προσεγγίσει το επίπεδο λειτουργίας των αποτελεσματικών μονάδων. 35

41 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ 3 Η σύγκριση των μονάδων επιτυγχάνεται με την προσεκτική επιλογή κατάλληλων κριτηρίων αξιολόγησης τα οποία μπορεί να είναι ποσοτικά η ποιοτικά και να χρησιμοποιηθούν ως μεταβλητές εισόδου-εξόδου των μαθηματικών μοντέλων της μεθόδου. Το πλεονέκτημα της μεθόδουd.e.a. σε σχέση με τις συμβατικές μεθόδους μέτρησης της αποδοτικότητας είναι η δυνατότητα εισαγωγής και ταυτόχρονης διαχείρισης πολλαπλών μεταβλητών ως δεδομένα εισόδου- εξόδου. Παρόλα αυτά οι τύποι αποδεικνύονται ανεπαρκείς στην περίπτωση ύπαρξης πολλών δεδομένων εισόδου-εξόδου τα οποία σχετίζονται με διαφορετικούς πόρους, δραστηριότητες και εξωγενείς παράγοντες. Μια ειδική διατύπωση για τη μέτρηση της σχετικής αποδοτικότητας η οποία επιτρέπει την ενσωμάτωση πολλαπλών μεταβλητών εισόδου-εξόδου είναι εφικτή με τη χρήση του μοντέλου της D.E.A. Η διατύπωση αυτή στηρίζεται στη δημιουργία υποθετικής (εικονικής) αποτελεσματικής μονάδας η οποία προκύπτει ως ο σταθμισμένος μέσος των αποτελεσματικών μονάδων και λειτουργεί ως μέτρο σύγκρισης για κάθε αναποτελεσματική μονάδα. 3.2 ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Η γενική διατύπωση που βρίσκει ευρεία αποδοχή είναι η ακόλουθη: u y j v x ό u y 1 1 j 2 2 j v x 1 1 j 2 2 j Αποτελεσματικότητα= σταθμισμένο άθροισμα δεδομένων εισόδου/ σταθμισμένο άθροισμα εξόδου Η οποία με συμβολικό τρόπο μπορεί να δοθεί ως εξής: u i = τα βάρη για τη μεταβλητή εξόδουi 36

42 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ 3 yij= οι μονάδες της μεταβλητής εξόδουi από τη μονάδα j v i= τα βάρη για τη μεταβολή της εισόδουi xij= οι μονάδες της μεταβλητής εισόδουi από τη μονάδα j Μία αρχική παραδοχή είναι ότι η μέτρηση της αποτελεσματικότητας απαιτεί ένα κοινό σύνολο βαρών τα οποία χρησιμοποιούνται από όλες τις μονάδες. Η παραδοχή αυτή δημιουργεί πρόβλημα εύρεσης ενός συνόλου βαρών που να εφαρμόζεται από κοινού σε όλες τις μονάδες. Σε αυτό το σημείο εντοπίζονται δύο ειδών δυσκολίες. Πρώτον, υπάρχει η δυσκολία εκτίμησης της αξίας των μεταβλητών εισόδου-εξόδου. Δεύτερον, προκύπτει η επιλογή των βαρών για τις μεταβλητές να είναι σε συνάρτηση με την αξία που αυτές εκφράζουν. Επομένως, είναι αρκετά δύσκολο να προσδιοριστούν τα βάρη με επιτυχία από τη στιγμή που η αξία των μεταβλητών δεν μπορεί να υπολογιστεί. Ιδιαίτερα σπουδαίος θεωρείτε ο τρόπος με τον οποίο οι μονάδες εκτιμούν την αξία/σημαντικότητα των διαφόρων κριτηρίων που θα χρησιμοποιηθούν ως μεταβλητές στο μοντέλο μέτρησης της αποδοτικότητας. Αυτό συμβαίνει ανάλογα με την αξία που αποδίδεται σε αυτά τα κριτήρια θα γίνει και η σωστή επιλογή των βαρών. Συμπερασματικά, αναφέρεται ότι το μέτρο της αποδοτικότητας που στηρίζεται στην παραδοχή του κοινού συνόλου βαρών κρίνεται ανεπαρκές στο να εκτιμήσει σωστά την αποτελεσματικότητα των διαφορετικών μονάδων. 3.3 ΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ D.E.A. Το σχήμα 3.1 αναπαριστά ένα σύνολο μονάδων j 0,j 1,j 2,j 3,j 4,j 5 οι οποίες χρησιμοποιούν τα ίδια μέσα και αποδίδουν διαφορετικά αποτελέσματα y 1 καιy 2 όπως φαίνεται στην γραφική παράσταση. Για μία δεδομένη ποσότητα πόρου οι μονάδες που αποδίδουν μεγαλύτερη ποσότητα προϊόντων θα είναι αποτελεσματικές. Εφαρμόζοντας την προσέγγιση της D.E.A. σε αυτό το σύνολο μονάδων είναι δυνατό να εντοπιστούν οι μονάδεςj 1,j 2,j 3 ως αποτελεσματικές, οι 37

43 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ 3 οποίες γραφικά σχηματίζουν ένα κλειστό όριο που περικλείει τα δεδομένα (dataenvelope). Οι μονάδες j 4,j 5 που είναι μη αποτελεσματικές με βάση τα αποτελέσματα της ανάλυσης με τη χρήση της μεθόδου D.E.A. περιλαμβάνονται σε αυτή την κλειστή περιοχή. Η περιοχή αυτή όπως φαίνεται και στο ακόλουθο σχήμα επεκτείνεται κατά τις γραμμές j 0 y 2,j 3 y 1, ώστε να εσωκλείει όλα τα δεδομένα. Όσον αφορά την μη αποτελεσματική μονάδα j 4 το σύνολο του «ταιριάσματος» απαρτίζεται από τις μονάδεςj 0 και j 1 ενώ ο στόχος είναι να βρεθεί η μονάδα στο σημείο j 4 που βρίσκεται πάνω στο σύνορο που οριοθετεί τη ζώνη αποτελεσματικότητας. Ο στόχος αυτός για τη μονάδα j 4 (δηλαδή για το σημείο j 4 ) μπορεί να επιτευχθεί με μία αναλογική αύξηση των αποτελεσμάτων y 1, y 2 της μονάδας. Αυτό σημαίνει ότι ο στόχος για τη μονάδα j 4 μπορεί να επιτευχθεί ως ένας σταθμισμένος μέσος όρος των μονάδων j 0 και j 1. Με τον τρόπο αυτό η μονάδα j 4 θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια σύνθετη μονάδα που προκύπτει από το σταθμισμένο μέσο όρο των μονάδων j 0 και j 1. Ωστόσο υπάρχουν και άλλοι δυνατοί στόχοι για τη μονάδα j 4 όπως το σημείο j 4 μπορεί να επιτευχθεί με την αύξηση της ποσότητας του αποτελέσματος y 1, διατηρώντας το επίπεδο του αποτελέσματος y 2 σταθερό. Αντίστοιχα, για τη μονάδα j 5 μία αναλογική αύξηση των ποσοτήτων y 1 καιy 2, οδηγεί στην επίτευξη του στόχου για τη μονάδα αυτή που είναι στο σημείο j 5. Το σημείο j 5 μπορεί να βρίσκεται στο σύνορο αποτελεσματικότητας καθώς υπολείπεται το σημείοj 3 που έχει υψηλότερο επίπεδο αποτελέσματος y 2 με το ίδιο ποσό προϊόντος y 1. Σε αυτή την περίπτωση η αύξηση των αποτελεσμάτων για τη μονάδα j 5 πρέπει να συμπληρωθεί και με αύξηση του αποτελέσματος y 2 για να προσεγγίσει το αποτελεσματικό όριο j 3. 38

44 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΤΗΣ D.E.A. Η επιλογή ενός κοινού συνόλου βαρών εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο κάθε μονάδα αξιολογεί τα κριτήρια της, καθώς η μέθοδος προσπαθεί να αναπτύξει ένα νέο μέτρο απόδοσης στο οποίο παρέχεται η ευχέρεια ενσωμάτωσης διαφορετικών βαρών για κάθε μία από της υπό ανάλυση μονάδες. Με τον τρόπο αυτό σε κάθε μονάδα αποδίδεται ένα ξεχωριστό σύνολο βαρών τα οποία εκφράζουν την σημαντικότητα των κριτηρίων σε σχέση με την αντίστοιχη εκτίμηση που δίνουν σε αυτά οι άλλες υπό μελέτη μονάδες. Σχήμα 3.1 : Γραφική αναπαράσταση του αποτελεσματικού ορίου για ένα σύνολο μονάδων Κάτω από αυτές τις συνθήκες η σχετική αποτελεσματικότητα μίας μονάδας j 0 (σχετική γιατί υπολογίζεται σε σύγκριση με τις αντίστοιχες αποδόσεις των 39

45 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ 3 υπολοίπων υπό μελέτη μονάδων) υπολογίζεται από την επίλυση του ακόλουθου προβλήματος το οποίο η αλγεβρική του μορφή είναι: Maxh.. r i r i 0 uy vy rj ij r i 1 uy r vy i rj0 ij0 Για κάθε μονάδα j v, u i r Το πρόβλημα αυτό αφορά τη μεγιστοποίηση μονάδαςj 0 υπό τον περιορισμό ότι αποτελεσματικότητας μίας η αποτελεσματικότητα των υπόλοιπων μονάδων θα είναι μικρότερη της μονάδας. Οι μεταβλητές του προβλήματος είναι τα βάρη για κάθε μονάδα και η λύση του παράγει το βέλτιστο σύνολο βαρών για την μονάδα j 0, καθώς και τη σχετική αποτελεσματικότητα. Οι uκαι v είναι μεταβλητές του προβλήματος και υφίσταται τον περιορισμό να είναι μεγαλύτερες ή ίσες μίας ελάχιστης ποσότητας ε με στόχο να αποκλείσουμε την περίπτωση κάποιες από τις μεταβλητές εξόδου ή εισόδου να παραβλεφθεί κατά τη διάρκεια της επίλυσης. Η επίλυση του παραπάνω προβλήματος δίνει τη λύση h 0 που είναι η τιμή αποτελεσματικότητας της μονάδας j 0 απόδοση. και τις τιμές των βαρών με βάση τα οποία επιτυγχάνεται αυτή η Αν h 0 =1 τότε η μονάδα j 0 είναι αποτελεσματική σε σχέση με τις υπόλοιπες μονάδες. Αν h 0 <1 τότε κάποια άλλη μονάδα θα έχει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, παρά το γεγονός ότι τα βάρη επιλέχθηκαν με στόχο τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της μονάδας j 0. 40

46 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ 3 Η ευελιξία στην επιλογή των βαρών αποτελεί ταυτόχρονα ισχυρό αλλά και αδύνατο σημείο της μεθόδου D.E.A. Αποτελεί αδυναμία διότι η επιλογή των βαρών για τις μεταβλητές μίας μονάδας, αφού δεν σχετίζεται με την αξία των μεταβλητών εισόδου-εξόδου, μπορεί να εκλάβει αυτήν την ευελιξία στην επιλογή βαρών ως πλεονέκτημα της προσέγγισης. Αυτό γιατί αν η μονάδα που εξετάζεται αποδειχθεί μη αποτελεσματική ακόμα και μετά την εφαρμογή των πιο ευνοϊκών τιμών για τα βάρη σημαίνει πώς η μονάδα είναι μη αποτελεσματική. Έτσι, η D.E.A. μπορεί να θεωρηθεί κατάλληλη εφαρμογή όταν: Σε κάθε μονάδα είναι δυνατό να γίνει μια σαφής εκτίμηση της αξίας των μεταβλητών εισόδου-εξόδου υπάρχει ασάφεια ή διαφωνία όσον αφορά την αξιολόγηση αυτών των μεταβλητών. Το μοντέλο της D.E.A. που διατυπώθηκε παραπάνω είναι ένα πρόβλημα που περιέχει όρους σε κλασματική μορφή. Προκειμένου να επιλυθεί ένα τέτοιο πρόβλημα θα πρέπει να μετασχηματισθεί σε γραμμική μορφή. Για την μεγιστοποίηση της αντικειμενικής συνάρτησης Π 1 που είναι σε μορφή κλάσματος θα πρέπει να μεγιστοποιηθεί ο αριθμητής για να μεγιστοποιηθεί η αξία του κλάσματος. Άρα ο παρανομαστής παίρνει μια σταθερή τιμή cκαι το αρχικό πρόβλημα ανάγεται στην εύρεση της λύσης (του ιδανικού συνδυασμού βαρών) που μεγιστοποιεί τον αριθμητή της αντικειμενικής συνάρτησης του μοντέλου Π 1. Η εύρεση της αποτελεσματικότητας της μονάδας από ένα σύνολο μελετώμενων μονάδων επιτυγχάνεται με την επίλυση του προβλήματος Π 2. Η επίλυση αυτού του γραμμικού προβλήματος δίνει ένα μέτρο της σχετικής αποτελεσματικότητας της μονάδας καθώς και τα βάρη που οδηγούν στον υπολογισμό αυτής της απόδοσης. Προκειμένου όμως να βρεθεί η αποτελεσματικότητα του συνόλου των απαιτούμενων μονάδων πρέπει να επιλυθεί το ίδιο πρόβλημα για κάθε μία από τις μονάδες αυτές ξεχωριστά. Το πρόβλημα εμφανίζεται στην αντικειμενική συνάρτηση η οποία μεταβάλλεται σε καθένα από αυτά τα προβλήματα, τα βάρη που βρίσκονται για κάθε μονάδα μπορεί να είναι διαφορετικά. Συνεπώς αυτό 41

47 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ 3 που προκύπτει από τη προσέγγιση με τη χρήση της μεθόδου D.E.A. είναι ότι αν όλες οι μονάδες μπορούσαν να επιτύχουν το ιδανικό σύνολο βαρών, τότε όλες θα μπορούσαν να θεωρηθούν αποτελεσματικές. Η αλήθεια είναι ότι λύνοντας κάθε γραμμικό πρόβλημα του τύπου Π 2, η τεχνική επίλυσης έχει ως στόχο να κάνει την αποτελεσματικότητα κάθε μονάδας όσον το δυνατόν μεγαλύτερη. Έτσι για την περίπτωση της μη αποτελεσματικής μονάδας υπάρχει μία άλλη μονάδα η οποία είναι αποτελεσματική με το ίδιο σύνολο βαρών με αυτό της μονάδας στόχου. Το σύνολο αυτό των αποτελεσματικών μονάδων ονομάζεται «ταίριασμα» (peergroup). Εν κατακλείδι, για κάθε μη αποτελεσματική μονάδα η λύση του γραμμικού προγράμματος παρέχει ένα σύνολο από στόχους τόσο για τις μεταβλητές εισόδου όσο και για της μεταβλητές εξόδου. Οι στόχοι αντιστοιχούν είτε σε μία αναλογική μείωση στον αριθμό των μονάδων των πόρων (μεταβλητές εισόδου) είτε σε αύξηση των μονάδων των προϊόντων (μεταβλητές εξόδου). Βέβαια, ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί από μία ταυτόχρονη μεταβολή των μεταβλητών εισόδου και εξόδου κατά τέτοιο τρόπο ώστε αναλογικά η μη αποτελεσματική μονάδα να γίνει αποτελεσματική. 42

48 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 4.1 ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ, Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Σε αυτό το σημείο της πτυχιακής εργασίας θα πραγματοποιηθεί μία πιο εκτενής αναφορά στα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν καθώς και στην πηγή συλλογής τους. Στην συνέχεια εφόσον έχει προηγηθεί στο Κεφάλαιο 3 η περιγραφή των κυριότερων σημείων της μεθοδολογίας που θα χρησιμοποιηθεί θα αναφερθούν εδώ μονάχα τυχόν προσεγγίσεις, παρατηρήσεις και υποθέσεις που θα ληφθούν και πιθανόν να απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή στην εξαγωγή των αποτελεσμάτων καθώς και στην μετέπειτα ανάλυση τους. Εκείνο το κομμάτι στο οποίο θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση είναι αυτό της ανάλυσης των αποτελεσμάτων. Βέβαια, είναι και το σημείο που παρουσιάζει το περισσότερο ενδιαφέρον στο σύνολο της έρευνας όχι μόνο για τα στοιχεία τα οποία θα περιέχει αλλά και εξαιτίας του ότι θα επιχειρήσει να πραγματοποιήσει όσο το δυνατόν καλύτερη αξιοποίηση των αποτελεσμάτων από διάφορες οπτικές γωνίες για την εξαγωγή χρήσιμων αλλά και σωστών πληροφοριών. 4.2Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Όπως διατυπώθηκε παραπάνω το δείγμα αυτής της έρευνας συνίσταται στο πλήθος 11 εμπορικών τραπεζών οι οποίες είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών. Έπειτα, στο σύνολο αυτών των 11 τραπεζικών ιδρυμάτων. Αναφέροντας τις και ονομαστικά είναι οι εξής: Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, Εμπορική Τράπεζα, Γενική Τράπεζα, Alpha Τράπεζα, Τράπεζα Αττικής (Attica), Τράπεζα Πειραιώς, Eurobank, Εγνατία, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Protonbank, Αγροτική Τράπεζα (Α.Τ.Ε), Marfin Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση του παραπάνω δείγματος των 11 τραπεζών συγκεντρώθηκαν από τη διεθνή βάση δεδομένων της Bankscope της εταιρίας BuraeuVanDijk. Η επιλογή των επιθυμητών τραπεζών καθώς και των κατάλληλων εκείνων δεδομένων τα οποία αξιοποιήθηκαν στην εργασία για την μέτρηση της αποτελεσματικότητας πραγματοποιήθηκε λαμβάνοντας υπόψη και ένα άλλο βασικό της κριτήριο επιλογή αποκλειστικά και μόνο εκείνων των 43

49 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 τραπεζικών ιδρυμάτων, οι οποίες δραστηριοποιούνταν στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών. Είναι απαραίτητο να τονιστεί ότι η σωστή αξιολόγηση των προς μελέτη οργανισμών δηλαδή των τραπεζικών ιδρυμάτων, συνίσταται κατά κύριο λόγο από την επιλογή των κατάλληλων εισροών και εκροών. Με άλλα λόγια ο καθορισμός τους θεωρείται ένα από τα δυσκολότερα κομμάτια των ερευνών αυτών συνεπάγεται και από τον καθορισμό των απαιτούμενων δεδομένων για μία σωστή αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Έτσι, παρατηρείται η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο σύνολο των εισροών και των εκροών και στα δεδομένα της έρευνας είναι διαμορφωμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να αλληλοεπηρεάζονται μεταξύ τους, το ένα να καθορίζει κατά μία έννοια το άλλο ως κύριο στόχο την εξαγωγή σωστών αποτελεσμάτων. Σε μία μελέτη ο προσδιορισμός των εισροών και των εκροών αποτελεί κατά ορισμένο τρόπο αντικειμενικό θέμα. Καθότι δεν υπάρχει ένας γενικός ορισμός ή ένα θεωρητικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο να στηρίζονται οι μελετητές ώστε να αποφασίσουν ποιες θα είναι οι εισροές και οι εκροές που θα καθορίσουν και πια δεδομένα χρειάζονται. Γενικότερα η επιλογή τους καθορίζεται από προγενέστερες μελέτες. Συγκεκριμένα οι ερευνητές στηριζόμενοι κάθε φορά στο θέμα της μελέτης τους, επιλέγουν και δανείζονται στοιχεία από προηγούμενους τους που ασχολήθηκαν με το ίδιο ή παρόμοιο θέμα κάποιες φορές ανάλογα και με το αποτέλεσμα τους, επεκτείνουν την ήδη υπάρχουσα γνώση και εν συνεχεία αποτελούν και οι ίδιοι πηγή ιδεών. Τέλος, με όλα όσα διατυπώθηκαν παραπάνω για τον καθορισμό των εισροών και των εκροών κατά τον ίδιο τρόπο λειτουργεί και η παρούσα μελέτη στηριζόμενη φυσικά στις μελέτες των προγενέστερων. Συγκεκριμένα γίνεται η επιλογή για την εφαρμογή της πιο κατάλληλης, βάσει του θέματος που πραγματεύεται, των δεδομένων που χρησιμοποιεί, τους στόχους καθώς και τα αποτελέσματα της με βάσει τις υπάρχουσες απαιτήσεις. 44

50 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 4.3 ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ Περιγραφικήστατιστική 2001 Ελάχιστη τιμή Μέγιστη τιμή Μέση τιμή Τυπική απόκλιση Δάνεια Λοιπά έσοδα Καθαρό κέρδος Έξοδα χρεωστικών τόκων Συνολικά λειτουργικά έσοδα Συνολικά λειτουργικά έξοδα Λοιπά λειτουργικά έξοδα Ενεργητικό Περιγραφική στατιστική 2002 Ελάχιστη τιμή Μέγιστη τιμή Μέση τιμή Τυπική απόκλιση Δάνεια Λοιπά έσοδα Καθαρό κέρδος Έξοδα χρεωστικών τόκων Συνολικά λειτουργικά έσοδα Συνολικά λειτουργικά έσοδα Λοιπά λειτουργικά έξοδα Ενεργητικό Περιγραφική στατιστική 2003 Ελάχιστη τιμή Μέγιστη τιμή Μέση τιμή Τυπική απόκλιση Δάνεια Λοιπά έσοδα Καθαρό κέρδος Έξοδα χρεωστικών τόκων Συνολικά λειτουργικά έσοδα Συνολικά λειτουργικά έσοδα Λοιπά λειτουργικά έξοδα

51 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Ενεργητικό Περιγραφική στατιστική 2004 Ελάχιστη τιμή Μέγιστη τιμή Μέση τιμή Τυπική απόκλιση Δάνεια Λοιπά έσοδα Καθαρό κέρδος Έξοδα χρεωστικών τόκων Συνολικά λειτουργικά έσοδα Συνολικά λειτουργικά έσοδα Λοιπά λειτουργικά έξοδα Ενεργητικό Περιγραφική στατιστική 2005 Ελάχιστη τιμή Μέγιστη τιμή Μέση τιμή Τυπική απόκλιση Δάνεια Λοιπά έσοδα Καθαρό κέρδος Έξοδα χρεωστικών τόκων Συνολικά λειτουργικά έσοδα Συνολικά λειτουργικά έσοδα Λοιπά λειτουργικά έξοδα Ενεργητικό Περιγραφική στατιστική 2006 Ελάχιστη τιμή Μέγιστη τιμή Μέση τιμή Τυπική απόκλιση Δάνεια Λοιπά έσοδα Καθαρό κέρδος Έξοδα χρεωστικών τόκων Συνολικά λειτουργικά έσοδα Συνολικά λειτουργικά έσοδα Λοιπά λειτουργικά έξοδα

52 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Ενεργητικό Περιγραφική στατιστική 2007 Ελάχιστη τιμή Μέγιστη τιμή Μέση τιμή Τυπική απόκλιση Δάνεια Λοιπά έσοδα Καθαρό κέρδος Έξοδα χρεωστικών τόκων Συνολικά λειτουργικά έσοδα Συνολικά λειτουργικά έσοδα Λοιπά λειτουργικά έξοδα Ενεργητικό Περιγραφική στατιστική 2008 Ελάχιστη τιμή Μέγιστη τιμή Μέση τιμή Τυπική απόκλιση Δάνεια Λοιπά έσοδα Καθαρό κέρδος Έξοδα χρεωστικών τόκων Συνολικά λειτουργικά έσοδα Συνολικά λειτουργικά έσοδα Λοιπά λειτουργικά έξοδα Ενεργητικό Περιγραφική στατιστική 2009 Ελάχιστη τιμή Μέγιστη τιμή Μέση τιμή Τυπική απόκλιση Δάνεια Λοιπά έσοδα Καθαρό κέρδος Έξοδα χρεωστικών τόκων Συνολικά λειτουργικά έσοδα Συνολικά λειτουργικά

53 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 έσοδα Λοιπά λειτουργικά έξοδα Ενεργητικό Περιγραφική στατιστική 2010 Ελάχιστη τιμή Μέγιστη τιμή Μέση τιμή Τυπική απόκλιση Δάνεια Λοιπά έσοδα Καθαρό κέρδος Έξοδα χρεωστικών τόκων Συνολικά λειτουργικά έσοδα Συνολικά λειτουργικά έσοδα Λοιπά λειτουργικά έξοδα Ενεργητικό Το έτος 2001 έως το2009 σημειώνεται σημαντική αύξηση των χορηγούμενων δανείων ενώ το έτος 2010 εμφανίζεται μείωση των δανείων λόγω της οικονομικής κρίσης. Παρατηρώντας, τα λειτουργικά έσοδα του εμπορικού τραπεζικού τομέα στην διάρκεια της δεκαετίας παρατηρείται η συνεχής ανοδική πορεία του δείκτη από το 2001 μέχρι το 2009 και η πτώση του κατά τη διάρκεια του διαστήματος 2009 έως Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η ανεπαίσθητη μείωση μεταξύ του έτους 2007 και 2008 εξαιρουμένης της διετίας 2004 έως 2005 όπου εμφανίζεται η πτώση του δείκτη των λειτουργικών εξόδων. Ανάλογη πορεία με τα λειτουργικά έσοδα παρουσιάζουν και τα λειτουργικά έξοδα, καθώς είναι απόρροια της επεκτατικής πολιτικής των τραπεζών με το άνοιγμα νέων καταστημάτων και νέων προσλήψεων σε Ελλάδα και εξωτερικό. Το σύνολο των εξόδων του κλάδου αθροίζοντας τα λειτουργικά και λοιπά έξοδα επίσης, ακολουθεί ανοδική πορεία από το 2001 έως το 2010 με εξαίρεση τις διετίες 2004 με 2005 και 2009 με

54 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Αναφορικά με τα έξοδα χρεωστικών τόκων τα οποία εμφανίζουν αυξομειώσεις κατά την διάρκεια της δεκαετίας με μεγαλύτερη τιμή στο έτος 2008 της τάξεως των Επιπλέον, παρατηρείται ανάλογη διακύμανση το 2001 έως το 2010 μεταξύ των λοιπών εσόδων και του ενεργητικού των ελληνικών εμπορικών τραπεζών. Και οι δύο δείκτες εμφανίζουν αυξητική πορεία από το 2001 μέχρι το 2009 και ακολούθως σημειώνεται μείωση το Ανάμεσα στα έτη 2003 και 2004 το συνολικό ενεργητικό των εμπορικών τραπεζών συνεχίζει να αυξάνεται από σε και από σε αντίστοιχα ενώ για τα ίδια διαστήματα τα λοιπά έσοδα παρουσιάζουν ελάχιστες μειώσεις από σε και από σε Τέλος, το καθαρό κέρδος αυξομειώνεται μέχρι το έτος 2004 όπου και εμφανίζει τη μεγαλύτερη αύξηση σε ποσοστό μεγαλύτερο του 100% φτάνοντας στη μέγιστη τιμή το 2007 ενώ αρχίζει καθοδική πορεία μέχρι και το 2009 κλείνοντας το έτος Πρώτη φορά μέσα στη δεκαετία μεταξύ 2001 έως 2005 με ζημιές των ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ Η εφαρμογή της μεθόδου Περιβάλλουσας Ανάλυσης Δεδομένων εφαρμόζεται για τις τράπεζες που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο για τα έτη 2001 έως Στη συνέχεια ακολουθεί η εκτέλεση του προγράμματος FrontierAnalystτο οποίο υλοποιεί την Περιβάλλουσα Ανάλυση Δεδομένων και παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του για κάθε μοντέλο εισροών και εκροών. Η ακριβής λογική που ακολουθεί είναι η ελαχιστοποίηση των εισροών διατηρώντας τις εκροές στο ίδιο επίπεδο. Αναλυτικότερα, οι παρακάτω πίνακες περιγράφουν τον βαθμό αποτελεσματικότητας των επιλεχθέντων τραπεζών καθώς ο κύριος σκοπός των 49

55 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 διαγραμμάτων είναι ότι με βάση τα έσοδα τους ελαχιστοποιούν τα έξοδα τους. Το ποσοστό 100% του βαθμού αποτελεσματικότητας των εισηγμένων τραπεζών αποδεικνύει τις καλύτερες δαπάνες που πετυχαίνουν τα ίδια έσοδα. Συγκεκριμένα, τα έσοδα είναι τα δάνεια, τα λοιπά έσοδα, και το καθαρό κέρδος ενώ τα έξοδα είναι τα έξοδα χρεωστικών τόκων και τα συνολικά λειτουργικά έξοδα. Πίνακας 1: Κατάταξη των τραπεζών βάσει του βαθμού αποτελεσματικότητας τους για το 2001 Βαθμός Τράπεζα Αποτελεσματικότητας AGRICULTURAL BANK OF GREECE 100 ATTICA BANK SA - BANK OF ATTICA 100 EFG EUROBANK ERGASIAS SA 100 EMPORIKI BANK OF GREECE SA 100 MARFIN EGNATIA BANK SA 100 NATIONAL BANK OF GREECE SA 100 T BANK S.A 100 GENERAL BANK OF GREECE SA 96,98 ALPHA BANK AE 96,41 PIRAEUS BANK SA 86,99 Σχήμα 1: Κατανομή βαθμών αποτελεσματικότητας για το

56 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Πίνακας 2: Κατάταξη των τραπεζών βάσει του βαθμού αποτελεσματικότητας τους για το 2002 Βαθμός Τράπεζα Αποτελεσματικότητας AGRICULTURAL BANK OF GREECE 100 ALPHA BANK AE 100 ATTICA BANK SA - BANK OF ATTICA 71,25 EFG EUROBANK ERGASIAS SA 99,76 EMPORIKI BANK OF GREECE SA 93,55 GENERAL BANK OF GREECE SA 96,34 MARFIN EGNATIA BANK SA 87,34 NATIONAL BANK OF GREECE SA 100 PIRAEUS BANK SA 96,33 PROTON BANK S.A. 100 T BANK S.A 100 Σχήμα 2: Κατανομή βαθμών αποτελεσματικότητας για το

57 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Πίνακας 3: Κατάταξη των τραπεζών βάσει του βαθμού αποτελεσματικότητας τους για το 2003 Βαθμός Τράπεζα Αποτελεσματικότητας ALPHA BANK AE 100 EFG EUROBANK ERGASIAS SA 100 EMPORIKI BANK OF GREECE SA 100 NATIONAL BANK OF GREECE SA 100 PIRAEUS BANK SA 100 PROTON BANK S.A. 100 AGRICULTURAL BANK OF GREECE 86,88 GENERAL BANK OF GREECE SA 81,14 MARFIN EGNATIA BANK SA 76,79 ATTICA BANK SA - BANK OF ATTICA 74,39 Σχήμα 3: Κατανομή βαθμών αποτελεσματικότητας για το

58 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Πίνακας 4: Κατάταξη των τραπεζών βάσει του βαθμού αποτελεσματικότητας τους για το 2004 Βαθμός Τράπεζα Αποτελεσματικότητας AGRICULTURAL BANK OF GREECE 100 ALPHA BANK AE 100 EFG EUROBANK ERGASIAS SA 100 NATIONAL BANK OF GREECE SA 100 PIRAEUS BANK SA 100 PROTON BANK S.A. 100 MARFIN EGNATIA BANK SA 93,03 T BANK S.A 91,1 ATTICA BANK SA - BANK OF ATTICA 81,53 EMPORIKI BANK OF GREECE SA 79,03 GENERAL BANK OF GREECE SA 69,16 Σχήμα 4: Κατανομή βαθμών αποτελεσματικότητας για το

59 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Πίνακας 5: Κατάταξη των τραπεζών βάσει του βαθμού αποτελεσματικότητας τους για το 2005 Βαθμός Τράπεζα Αποτελεσματικότητας AGRICULTURAL BANK OF GREECE 100 ALPHA BANK AE 100 NATIONAL BANK OF GREECE SA 100 PIRAEUS BANK SA 100 PROTON BANK S.A. 100 EFG EUROBANK ERGASIAS SA 93,85 EMPORIKI BANK OF GREECE SA 93,28 GENERAL BANK OF GREECE SA 89,96 T BANK S.A 85,66 MARFIN EGNATIA BANK SA 81,46 ATTICA BANK SA - BANK OF ATTICA 61,43 Σχήμα 5: Κατανομή βαθμών αποτελεσματικότητας για το

60 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Πίνακας 6: Κατάταξη των τραπεζών βάσει του βαθμού αποτελεσματικότητας τους για το 2006 Βαθμός Τράπεζα Αποτελεσματικότητας PROTON BANK S.A. 100 PIRAEUS BANK SA 84,74 ALPHA BANK AE 81,31 NATIONAL BANK OF GREECE SA 77,55 T BANK S.A 73,37 EFG EUROBANK ERGASIAS SA 69,81 EMPORIKI BANK OF GREECE SA 67,17 AGRICULTURAL BANK OF GREECE 67,13 MARFIN EGNATIA BANK SA 66,27 ATTICA BANK SA - BANK OF ATTICA 53,72 GENERAL BANK OF GREECE SA 52,91 Σχήμα 6: Κατανομή βαθμών αποτελεσματικότητας για το

61 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Πίνακας 7: Κατάταξη των τραπεζών βάσει του βαθμού αποτελεσματικότητας τους για το 2007 Βαθμός Τράπεζα Αποτελεσματικότητας AGRICULTURAL BANK OF GREECE 100 ALPHA BANK AE 100 ATTICA BANK SA - BANK OF ATTICA 85,99 EFG EUROBANK ERGASIAS SA 87,58 EMPORIKI BANK OF GREECE SA 84,14 GENERAL BANK OF GREECE SA 69,86 MARFIN EGNATIA BANK SA 95,85 NATIONAL BANK OF GREECE SA 83,92 PIRAEUS BANK SA 100 PROTON BANK S.A. 100 T BANK S.A 92,66 Σχήμα7: Κατανομή βαθμών αποτελεσματικότητας για το

62 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Πίνακας 8: Κατάταξη των τραπεζών βάσει του βαθμού αποτελεσματικότητας τους για το 2008 Βαθμός Τράπεζα Αποτελεσματικότητας AGRICULTURAL BANK OF GREECE 100 ATTICA BANK SA - BANK OF ATTICA 100 GENERAL BANK OF GREECE SA 100 MARFIN EGNATIA BANK SA 100 PROTON BANK S.A. 100 NATIONAL BANK OF GREECE SA 92,42 ALPHA BANK AE 90,1 T BANK S.A 86,69 PIRAEUS BANK SA 86,18 EMPORIKI BANK OF GREECE SA 76,36 EFG EUROBANK ERGASIAS SA 69,55 Σχήμα8: Κατανομή βαθμών αποτελεσματικότητας για το

63 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Πίνακας 9: Κατάταξη των τραπεζών βάσει του βαθμού αποτελεσματικότητας τους για το 2009 Βαθμός Τράπεζα Αποτελεσματικότητας AGRICULTURAL BANK OF GREECE 100 ATTICA BANK SA - BANK OF ATTICA 100 GENERAL BANK OF GREECE SA 100 MARFIN EGNATIA BANK SA 100 PROTON BANK S.A. 100 PIRAEUS BANK SA 88,55 EMPORIKI BANK OF GREECE SA 87,73 ALPHA BANK AE 87,65 NATIONAL BANK OF GREECE SA 76,67 T BANK S.A 71,48 EFG EUROBANK ERGASIAS SA 67,45 Σχήμα 9: Κατανομή βαθμών αποτελεσματικότητας για το

64 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Πίνακας 10: Κατάταξη των τραπεζών βάσει του βαθμού αποτελεσματικότητας τους για το 2010 Βαθμός Τράπεζα Αποτελεσματικότητας AGRICULTURAL BANK OF GREECE 100 ATTICA BANK SA - BANK OF ATTICA 100 EMPORIKI BANK OF GREECE SA 100 GENERAL BANK OF GREECE SA 100 MARFIN EGNATIA BANK SA 100 PROTON BANK S.A. 100 T BANK S.A 100 PIRAEUS BANK SA 85,21 ALPHA BANK AE 81,42 NATIONAL BANK OF GREECE SA 81,29 EFG EUROBANK ERGASIAS SA 66,3 Σχήμα 10: Κατανομή βαθμών αποτελεσματικότητας για το

65 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦ4 Πίνακας 11: Κατάταξη των τραπεζών βάσει του βαθμού αποτελεσματικότητας για την περίοδο Βαθμός Τράπεζα Αποτελεσματικότητας AGRICULTURAL BANK OF GREECE 100 ALPHA BANK AE 100 NATIONAL BANK OF GREECE SA 100 PIRAEUS BANK SA 100 PROTON BANK S.A. 100 EFG EUROBANK ERGASIAS SA 97,13 T BANK S.A 92,77 EMPORIKI BANK OF GREECE SA 91,74 MARFIN EGNATIA BANK SA 90,43 GENERAL BANK OF GREECE SA 89,12 ATTICA BANK SA - BANK OF ATTICA 77,97 Σχήμα 11: Κατανομή βαθμών αποτελεσματικότητας για την περίοδο