Αξιολόγηση της Σχετιζόμενης με την Υγεία Ποιότητας Ζωής σε ενοίκους Μονάδας Φροντίδας Ηλικιωμένων στο Ηράκλειο.

Transcript

1 9 ο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό Συνέδριο νόσου Altzheimer & συγγενών Διαταραχών και 1 ο Μεσογειακό Συνέδριο Νευροεκφυλιστικών Νοσημάτων Αξιολόγηση της Σχετιζόμενης με την Υγεία Ποιότητας Ζωής σε ενοίκους Μονάδας Φροντίδας Ηλικιωμένων στο Ηράκλειο. Σμυρνιωτάκη Αρετή 1 BSW, MPH Βλασιάδης Κων/νος 2 DDS. Phd. Αναστάσιος Φιλαλήθης 3 AKS, MBBS, PhD 1. Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων ΗΡΑ Ηράκλειο Κρήτης, Ελλάδα. 2. Τμήμα Οδοντιατρικής Γενικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Κρήτης 3. Τμήμα Κοινωνικής Ιατρικής Καθηγητών Πανεπιστημίου Κρήτης Mail address: Αρετή Σμυρνιωτάκη arieta1@live.com Λέξεις Κλειδιά: Ηλικιωμένοι - Άνοια - Γηροκομεία-Ποιότητα Ζωής Θεσσαλονίκη 14/5/2015 1

2 Εισαγωγή Το φαινόμενο της δημογραφικής γήρανσης ως ζήτημα Δημόσιας Υγείας Σημαντική αύξηση της αναλογίας των ηλικιωμένων στον πληθυσμό τις τελευταίες δεκαετίες (European Commission, 2004). Καινούργια στάδια ζωής, τρίτης, τέταρτης και πέμπτης ηλικίας, με ξεχωριστές ανάγκες φροντίδας υγείας Swensen (1983). «Πρόσθεσε ζωή στα χρόνια σου και όχι απλώς περισσότερα χρόνια στη ζωή σου» Απόφθεγμα του Αμερικανικού Γεροντολογικού Συλλόγου των ΗΠΑ το 1995 Σχετιζόμενη με την Υγεία Ποιότητα Ζωής (Σ.Υ.Π.Ζ): «Υποκειμενική αντίληψη της υγείας και ευεξίας, κατόπιν των συνεπειών μιας ασθένειας ή θεραπείας» (Cella, 1996) 2

3 Ειδικοί Παράγοντες Επίδρασης στη Σ.Υ.Π.Ζ. Άνοια τύπου Alzheimer: Επιπολασμός της νόσου (Alzheimer Report, ADI, 2009): 1/5 των ηλικιωμένων άνω των 80 ετών Iδρυματισμός Ηλικιωμένων:10% των Ευρωπαίων ηλικιωμένων, ζει σε ιδρύματα κλειστής περίθαλψης (Lobo et al 2008; Drageset, 2008). 60 % 70% των ηλικιωμένων που ζουν σε ιδρύματα πάσχει από άνοια (Kay DWK 1991). Αναγκαιότητα της μελέτης: Ανάγκη σύγκρισης δεδομένων για τον καθορισμό των κοινών παραγόντων που επιδρούν στην ποιότητα ζωής ιδρυματιζόμενων ηλικιωμένων (Hendry & Mc. Vittie, 2004). 3

4 Σκοπός της μελέτης - Ερευνητική Υπόθεση Σκοπός: Η Αξιολόγηση της Σχετιζόμενης με την Υγεία Ποιότητα Ζωής (Σ.Υ.Π.Ζ.) των ηλικιωμένων ενοίκων Μονάδας Φροντίδας Ηλικιωμένων στο Ηράκλειο Κρήτης ως προς τους τομείς: κινητικότητας, πόνου, ύπνου, ενεργητικότητας, συναισθηματικών αντιδράσεων κοινωνικής απομόνωσης. Διερευνόμενες Μεταβλητές Συσχέτισης με τομείς της (Σ.Υ.Π.Ζ.): η ηλικία, ή διάρκεια παραμονής στο ίδρυμα, η έκπτωση γνωστικής λειτουργικότητας και κοινωνικοδημογραφικοί παράγοντες Ερευνητική Υπόθεση: Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης της ΣΥΠΖ σε ορισμένους τομείς. 4

5 Ερευνητικά ερωτήματα Βασικό ερευνητικό ερώτημα: Πως αξιολογείτε σήμερα η Σ.Υ.Π.Ζ. των τροφίμων του ιδρύματος και σε ποιους τομείς της, υπάρχει μεγαλύτερο περιθώριο βελτίωσης; Επιμέρους ερευνητικά ερωτήματα : Σχετίζεται η Σ.Υ.Π.Ζ των ηλικιωμένων ενοίκων με τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά των ηλικιωμένων ενοίκων του ιδρύματος; με την υποκειμενική αντίληψη της κατάστασης υγείας; με την έκπτωση της γνωστικής λειτουργικότητας των ηλικιωμένων ενοίκων του γηροκομείου; 5

6 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Χρόνος διεξαγωγής της μελέτης: 03/ /2014. Τόπος: Γηροκομείο στο Ηράκλειο Κρήτης. Πληθυσμός αναφοράς: Ν=116 Δείγμα της μελέτης: Προσεγγίστηκαν όλοι οι ένοικοι του ιδρύματος συναίνεσαν n= 92 άτομα Κριτήριο επιλογής του δείγματος,: η ιδιότητα των συμμετεχόντων να είναι ένοικοι του ιδρύματος την συγκεκριμένη χρονική περίοδο διεξαγωγής της έρευνας. 6

7 Μέθοδοι σχεδιασμού - Τύπος έρευνας - Σχεδιάστηκε μια επιδημιολογική συγχρονική μελέτη συσχέτισης παραγόντων (cross sectional correlation study). Η έρευνα αυτή έχει επίσης χαρακτήρα μελέτης περίπτωσης (case study). 7

8 Εργαλεία συλλογής δεδομένων Mini Mental State Examination (M.M.S.E.) είναι η πιο διαδεδομένη κλίμακα αξιολόγησης της έκπτωσης των γνωστικών λειτουργιών (Folstein et al.1975). Σταθμισμένο στα Ελληνικά (Φουντουλάκης & Τσολάκη 1994) Moca και Hindi Mental Εxamination Τest για αναλφάβητους ή υψηλής εκπαίδευσης ηλικιωμένους αντίστοιχα. Το ερωτηματολόγιο N.H.P. Δημιουργήθηκε από τους Hunt, Mc Even και Mc Kenna (1985) με score των απαντήσεων Κατάλληλο για χρήση σε ιδρυματιζόμενους ηλικιωμένους (Tabali et al. 2011). 2. Αποτελεσματικό για χρήση του σε ηλικιωμένους με έκπτωση της γνωστικής λειτουργικότητας έως μέτριου βαθμού (Baró et al. 2006). 3. έχει χρησιμοποιηθεί και ως συμπληρωμένου από εξειδικευμένο ερευνητικό προσωπικό (Tabali et al. 2011) 4. Σταθμισμένη Ελληνική έκδοση (Βιδάλης & Συγγελάκης 2000). 8

9 Τήρηση κανόνων βιοηθικής και δεοντολογίας έρευνας Πλήρης και σαφής ενημέρωση της διοίκησης και των συμμετεχόντων, σύμφωνα με τους κανόνες βιοηθικής και δεοντολογίας του W.H.O. (2000) Άδεια συλλογής πληροφοριών για εκπόνηση μελέτης στα πλαίσια του ιδρύματος από το διευθυντή του ιδρύματος Έντυπο συγκατάθεσης συμμετοχής στην έρευνα Non-commercial license for the use of the Greek version of the NHP questionnaire. 9

10 Μέθοδοι Στατιστικής Ανάλυσης δεδομένων ερευνητικής διαδικασίας. Οι διαφορές στα σκορ σε κάθε τομέα της Σ.Υ.Π.Ζ. ελέγχθηκαν με το Mann-Whitney test για δύο ανεξάρτητα δείγματα ή το Kruskal- Wallis test για περισσότερα των δύο. Μη παραμετρικός συντελεστής γραμμικής συσχέτισης Spearman χρησιμοποιήθηκε για συσχέτιση συνεχών μεταβλητών με διαβαθμιζόμενες μεταβλητές. Όλοι οι έλεγχοι είναι αμφίπλευροι, ελέγχοντας αν διαφέρουν οι συσχετίσεις των μεταβλητών σε επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας α=5%. Για τις συνεχείς μεταβλητές δίνεται η διάμεση τιμή και το IQR (interquartile range). Η εσωτερική συνέπεια του ερωτηματολογίου, ελέγχθηκε ανά τομέα της Σ.Υ.Π.Ζ. με τον δείκτη Kuder-Richarson (KR20). 10

11 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Ο δείκτης Kuder-Richarson (KR20) κυμάνθηκε από 0.63 έως 0,88 (υψηλά επίπεδα εσωτερικής συνέπειας του ερωτηματολογίου). Τομείς της Σ.Υ.Π.Ζ / ηλικία / έτη διαμονής στο ίδρυμα και διάμεσος - IQR Median (IQR) TEN Ενέργεια 63.2 (24.0, 100.0) TP Πόνος 12.9 (0.0, 53.6) TEM Συναισθηματικές αντιδράσεις 44.2 (19.1, 63.6) TSL Ύπνος 38.5 (0.0, 72.7) TSO Κοινωνική 22.5 (0.0, 42.7) απομόνωση TPM 44.7 (21.4, 67.2) Κινητικότητα Median (IQR) Ηλικία 82.0 (73.0, 88.0) Διαμονή στο ίδρυμα (έτη) 3.0 (2.0, 6.0) 11

12 Κατανομές ηλικιωμένων ανά οικογενειακή κατάσταση / εκπαίδευσης/ εισοδήματος/ασφάλησης 12.0% 18.5% 2.2% 4.3% 7.6% 15.2% 13.0% 28.3% 42.4% 56.5% Άγαμος/η Χήρος/α Έγγαμος/η Διαζευγμένος/η Ποτέ σχολείο Δημοτικό Λύκειο/ΤΕΕ/Ανώτ.Τεχν.Σχολές Δεν έχω ολοκλ. δημοτικό Γυμνάσιο/Κατ.Τεχν.Σχολές ΤΕΙ/ΑΕΙ 4.7%1.2% 12.9% 9.9% 1.1% 4.4% 18.8% 62.4% 84.6% 0 <300 <=600 <=900 >900 ΕΟΠΥΥ Ανασφάλιστος Λοιπά ΔΓ 12

13 Απόλυτες και σχετικές συχνότητες για τα βασικά κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία και τομείς Υγείας 13

14 Στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ προβλημάτων υγείας και των έξι τομέων του ερωτηματολογίου. 14

15 Συσχετίσεις τομέων Σ.Υ.Π.Ζ. με /την ηλικία /έτη διαμονής στο ίδρυμα /την υποκειμενική αντίληψη της Υγείας 15

16 Συσχετίσεις τομέων Σ.Υ.Π.Ζ. με την έκπτωση Γνωστικής Λειτουργικότητας Περιορισμοί της μελέτης Δεν αξιολογεί την Σ.Υ.Π.Ζ. σε κάθε τομέα της έκφρασης της Τα συμπεράσματα αφορούν μόνο τον πληθυσμό του συγκεκριμένου ιδρύματος μόνο για τη δεδομένη χρονική στιγμή Συγχυτικοί παράγοντες. 16

17 Συμπεράσματα βάση της περιγραφικής στατιστικής ανάλυσης Αναζητώντας καλύτερη Ποιότητα Ζωής, επιλέγουν τη φιλοξενία του ιδρύματος κυρίως ηλικιωμένοι που δεν έχουν σύντροφο. έχουν χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης έχουν χαμηλό εισόδημα έχουν χρόνια προβλήματα υγείας και συνοσηρότητας είναι κυρίως υπερήλικες (συμφωνία με Scammbler & Blane, 2003; Murrell & Meeks, 2002) Άρα σε συμφωνία με άλλες μελέτες (Visaria, 2002) το συγκεκριμένο ίδρυμα ανταποκρίνεται σε ανάγκες.. Κοινωνικής προστασίας Φροντίδας υγείας σε ασθενείς τελικού σταδίου, και αποκατάστασης χρονίως πασχόντων Διαφορά Υποκειμενική αντίληψη υγείας με την υγεία βάση ιατρικής γνωμάτευσης. Ένδειξη προσαρμοστικής συμπεριφοράς των ηλικιωμένων σε προβλήματα υγείας. Συμφωνία με αποτελέσματα Γερμανικών μελετών (Schieman et al, 2002; Zimmer et al, 2000) 17

18 Α) Συμπεράσματα βάση των αποτελεσμάτων συσχετίσεων της επαγωγικής στατιστικής ανάλυσης Η έκπτωση γνωστικής λειτουργικότητας,δεν έδειξε καμία στατιστικά σημαντική συσχέτιση με την Σ.Υ.Π.Ζ. [Διαφωνία με μελέτη των Lutgendorf & Costanz, 2003; Booker, 2004)]. Ιεράρχηση αναγκών παρέμβασης: Συμφωνία με μελέτη των Noro A. & Aro S. (1996) και (Tabali, et al. 2013) Μέτριο φορτίο επιβαρυνσης της Σ.Υ.Π.Ζ καρδιαγγειακά προβλήματα υγείας, σε τομείς ενέργειας / πόνου. Ακολουθούν άτομα με έκπτωση ακοής και όρασης στους τομείς της κινητικότητας / ενέργειας αντίστοιχα Εντονότερη δυσφορία και σε περισσότερους τομείς έχουν ηλικιωμένοι με έκπτωση κινητικότητας, σε τομείς ενέργειας / πόνου / συναισθηματικές αντιδράσεις / κινητικότητας. 18

19 Β) Συμπεράσματα βάση των αποτελεσμάτων συσχετίσεων της επαγωγικής στατιστικής ανάλυσης συνέχεια Ιεράρχησης αναγκών παρέμβασης Την χειρότερη αξιολόγηση της Σ.Υ.Π.Ζ κυρίως στους τομείς ενέργειας /πόνου / κινητικότητας έχουν ηλικιωμένοι με προβλήματα συνοσηρότητας [συμφωνία με μελέτη των (Kane & Kane 1981)]. Τα υψηλότερα επίπεδα δυσφορίας ιεραρχικά!!!ενέργεια!! κινητικότητα,! συναισθηματικές αντιδράσεις [συμφωνία με αντίστοιχη μελέτη (Tabali, et al. 2013) και (Smalbrugge et al. 2007)]. Προτεραιότητα Παρεμβάσεων εργοθεραπείας - φυσικοθεραπείας ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων Η διαφορά της υποκειμενικής με την αντιλαμβανόμενη κατάσταση υγείας αποτελεί ένδειξη προσαρμοστικής συμπεριφοράς των ηλικιωμένων σε προβλήματα υγείας και στην έκπτωση γνωστικής λειτουργικότητας τα οποία αποδέχονται ως φυσική εξέλιξη του γήρατος. 19

20 Γ) Συμπεράσματα βάση των αποτελεσμάτων συσχετίσεων της επαγωγικής στατιστικής ανάλυσης ο ύπνος / κοινωνική απομόνωση / πόνος, χαμηλότερα επίπεδα δυσφορίας. Ενδείξεις Καλής Λειτουργίας Νοσηλευτικής και Κοινωνικής υπηρεσίας [διαφωνία στο πεδίο του πόνου με μελέτες (Smalbrugge et al. 2007; Grzerorczyk JM., Kwolek A. 2002)] Η αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών εξασθενεί με την πάροδο κυρίως στο πεδίου ύπνου Tέλος ε αντίθεση με αρκετές μελέτες, δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις των κοινωνικοδημογραφικών μεταβλητών με την Σ.Υ.Π.Ζ. με εξαίρεση την ηλικία και τη διάρκεια ιδρυματισμού Διαφωνία με τους : (Κυριόπολου, Γκερέκου και Οικονόμου 2003) (Milne & Williams, 2000; Litwin, 2003; Scammbler & Blane, 2003; Murrell & Meeks, 2002; Visaria, 2002) 20

21 Αντί επιλόγου Add life to years, not just more years to life Γεροντολογικός Σύλλογος των Η.Π.Α