Διερεύνηση των Παραγόντων Κινδύνου για την Εκδήλωση Επαγγελματικής Εξουθένωσης στους Νοσηλευτές Ψυχικής Υγείας

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Διερεύνηση των Παραγόντων Κινδύνου για την Εκδήλωση Επαγγελματικής Εξουθένωσης στους Νοσηλευτές Ψυχικής Υγείας"

Transcript

1 ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ 2011, 50(2): NOSILEFTIKI 2011, 50(2): ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ CRITICAL REVIEW Διερεύνηση των Παραγόντων Κινδύνου για την Εκδήλωση Επαγγελματικής Εξουθένωσης στους Νοσηλευτές Ψυχικής Υγείας Μαρία Ν.Κ. Καρανικόλα, 1 Ευφροσύνη Κλεάνθους 2 Mental Health Nurses Burnout Abstract at the end of the article 1 PhD, Νοσηλεύτρια, MSc, BSN, Λέκτορας Νοσηλευτικής Ψυχικής Υγείας, Τμήμα Νοσηλευτικής, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Λευκωσία, 2 Νοσηλεύτρια, MSc, BSN, Κλινική Νοσηλεύτρια Ψυχικής Υγείας, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθαλάσσας, Λευκωσία Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Νοσηλευτικής Υποβλήθηκε: Επανυποβλήθηκε: Εγκρίθηκε: Υπεύθυνη αλληλογραφίας: Μαρία Καρανικόλα Λέκτορας Νοσηλευτικής Ψυχικής Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου Σιακόλειο Εκπαιδευτικό Κέντρο Υγείας Τ.Κ , 2252 Λατσιά, Λευκωσία Tηλ.: , maria.karanikola@cut.ac.cy Εισαγωγή: Πλήθος μελετών καταδεικνύουν αύξηση των επιπέδων επαγγελματικής εξουθένωσης στους νοσηλευτές ψυχικής υγείας. Σκοπός: Διερεύνηση του επιπέδου επαγγελματικής εξουθένωσης στους νοσηλευτές ψυχικής υγείας και των παραγόντων που σχετίζονται με την εμφάνισή της. Υλικό-Μέθοδος: Πραγματοποιήθηκε κριτική ανασκόπηση της ερευνητικής βιβλιογραφίας. Η αναζήτηση της βιβλιογραφίας έγινε από τις βάσεις δεδομένων ΙΑΤΡΟΤΕΚ, PubΜed, Cochrane και Cinahl. Ως λέξεις-κλειδιά χρησιμοποιήθηκαν professional burnout, emotional well-being, work strain, stressors, mental health nurse, psychiatric nurse, από το Οι λέξεις-κλειδιά χρησιμοποιήθηκαν με διάφορους συνδυασμούς και συνδέσμους. Τελικά, συμπεριλήφθηκαν μόνο ερευνητικές μελέτες, ποσοτικές και ποιοτικές, των οποίων η γλώσσα δημοσίευσης ήταν η αγγλική. Μελέτες, στο δείγμα των οποίων συμπεριλαμβάνονταν και άλλοι επαγγελματίες υγείας αποκλείστηκαν. Αποτελέσματα: Ανευρέθηκαν 14 ερευνητικές μελέτες, τα αποτελέσματα των οποίων ποικίλλουν. Κατά κύριο λόγο φαίνεται ότι ένα σημαντικό ποσοστό νοσηλευτών ψυχικής υγείας εμφανίζουν έντονα συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης. Επιπλέον, οι παράγοντες που επιδρούν στην εκδήλωση των συμπτωμάτων αφορούν σε ατομικά χαρακτηριστικά των νοσηλευτών, σε εργασιακές παραμέτρους, καθώς και σε χαρακτηριστικά των θεραπευομένων. Συμπεράσματα: Φαίνεται ότι η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Ωστόσο, οι παράγοντες που σχετίζονται με το περιβάλλον εργασίας φαίνεται να ασκούν ισχυρότερη στρεσογόνο επίδραση συγκριτικά με τα ατομικά χαρακτηριστικά. Λέξεις ευρετηρίου: Επαγγελματική εξουθένωση, εργασιακή ένταση, νοσηλευτές ψυχικής υγείας, παράγοντες κινδύνου, στρεσογόνοι παράγοντες, ψυχική καταπόνηση Εισαγωγή Ο τομέας της ψυχικής υγείας συνιστά ένα στρεσογόνο πεδίο κλινικής Νοσηλευτικής. 1 Μάλιστα, υπάρχει μια συνεχώς αυξανόμενη επίπτωση της επαγγελματικής εξουθένωσης μεταξύ των νοσηλευτών ψυχικής υγείας. 1,2 Ως επαγγελματική

2 164 Μ.Ν.Κ. Καρανικόλα, Ε. Κλεάνθους εξουθένωση περιγράφεται από τη Maslach ένα σύνδρομο σωματικής, ψυχικής και ηθικής εξάντλησης, στο πλαίσιο του οποίου ο εργαζόμενος χάνει το επαγγελματικό ενδιαφέρον του και τα θετικά συναισθήματα που είχε προς τα άτομα που φροντίζει, παύει να είναι ικανοποιημένος από την εργασία του και την απόδοσή του και σχηματίζει αρνητική εικόνα για τον εαυτό του. 3 Ειδικότερα, η Maslach 3 περιγράφει ότι η επαγγελματική εξουθένωση εκδηλώνεται σε τρεις διαστάσεις. Αυτές είναι η αποπροσωποποίηση, η οποία αφορά στην εκδήλωση στάσης κυνισμού, η συναισθηματική εξάντληση, η οποία αφορά σε βίωμα εξάντλησης των ψυχικών αποθεμάτων του εργαζόμενου, και η αντίληψη περιορισμένων προσωπικών επιτευγμάτων που αντανακλά αντίληψη ανεπαρκών επαγγελματικών επιτευγμάτων. Συχνά, η σχέση των νοσηλευτών ψυχικής υγείας με τους πάσχοντες χαρακτηρίζεται από ένταση, λόγω των συχνών επεισοδίων χειριστικής ή επιθετικής συμπεριφοράς τους. 4,5 Επίσης, ο χώρος της ψυχικής υγείας υφίσταται συνεχείς μεταβολές, όπως η μετάβαση της παροχής φροντίδας από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία στην κοινότητα ή η αναπροσαρμογή και η εξέλιξη των προγραμμάτων σπουδών και του ρόλου των νοσηλευτών, γενικότερα. 1,2,6 Στο πλαίσιο αυτό, έχει μελετηθεί πλήθος παραγόντων αναφορικά με την επαγγελματική εξουθένωση των νοσηλευτών ψυχικής υγείας, αλλά η σπουδαιότητα των περισσοτέρων παραμένει αδιευκρίνιστη. 1,2,7 Ωστόσο, η επαγγελματική εξουθένωση συνιστά μια παράμετρο που συνδέεται άμεσα, όχι μόνο με την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας, 8,9 αλλά και με την ψυχοσωματική υγεία των νοσηλευτών. 10,11 Σκοπός Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση του φαινομένου της επαγγελματικής εξουθένωσης στους νοσηλευτές ψυχικής υγείας και ειδικότερα των επιπέδων του, καθώς και των παραγόντων που σχετίζονται με την εμφάνισή του. Υλικό και Μέθοδος Πραγματοποιήθηκε κριτική ανασκόπηση της ερευνητικής βιβλιογραφίας. Η αναζήτηση του υλικού έγινε από τις βάσεις δεδομένων ΙΑΤΡΟΤΕΚ, PubΜed, Cochrane και Cinahl. Οι λέξεις-κλειδιά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν professional burnout, anxiety, depression, emotional well-being, work strain stressors, mental health nurse, psychiatric nurse, mental health services. Οι λέξειςκλειδιά χρησιμοποιήθηκαν με διάφορους συνδυασμούς και συνδέσμους. Σχετικά άρθρα αναζητήθηκαν, επίσης, και στη βιβλιογραφία (παραπομπές) των άρθρων που επιλέγησαν κατά την πρώτη αναζήτηση. Στην ανασκόπηση χρησιμοποιήθηκαν μόνο ερευνητικές μελέτες που αφορούσαν στο νοσηλευτικό προσωπικό ψυχιατρικών δομών και τμημάτων. Μελέτες στο δείγμα των οποίων συμπεριλαμβάνονταν και άλλοι επαγγελματίες υγείας αποκλείστηκαν. Επίσης, αποκλείστηκαν έρευνες που αφορούσαν σε δικαστικούς νοσηλευτές. Έρευνες που διερευνούσαν τα επίπεδα stress των νοσηλευτών ψυχικής υγείας, επίσης, αποκλείστηκαν. Στην παρούσα ανασκόπηση συμπεριλήφθηκαν ερευνητικές μελέτες, ποσοτικές αλλά και ποιοτικές. Τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν στις έρευνες αναγράφονται αναλυτικά στον πίνακα 1. Τα άρθρα που συμπεριλήφθηκαν είχαν δημοσιευτεί από το Συμπεριλήφθηκαν άρθρα, των οποίων η γλώσσα δημοσίευσης ήταν η αγγλική. Δεν βρέθηκε κάποιο άρθρο στην ελληνική γλώσσα, το οποίο να πληροί τα κριτήρια εισόδου της μελέτης. Τελικά, στο δείγμα συμπεριλήφθηκαν 14 ερευνητικές μελέτες που διερευνούσαν το θέμα σύμφωνα με τα κριτήρια που τέθηκαν στη μεθοδολογία της παρούσας κριτικής ανασκόπησης. Αποτελέσματα Συνολικά, τα αποτελέσματα των μελετών αναφορικά με τα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης και την ποσοστιαία κατανομή της έντασης των συμπτωμάτων παρουσιάζονται στους πίνακες 2 και 3, ενώ οι παράγοντες που σχετίζονται με το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης παρουσιάζονται στον πίνακα 4. Ειδικότερα, στη μελέτη των Hannigan et al βρέθηκε ότι η εργασία σε αστικές περιοχές και η έλλειψη υποστήριξης από τους προϊσταμένους σχετιζόταν με αυξημένα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης. 12 Παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση αποπροσωποποίησης ήταν το ανδρικό φύλο, η εργασία με ηλικιωμένους, η εργασιακή ανασφάλεια και η μη υποστηρικτική διοίκηση. Γενικά, οι νοσηλευτές που είχαν εργαστεί κυρίως στην κοινότητα παρά σε νοσοκομειακές δομές φάνηκε ότι ήταν πιθανότερο να διαμορφώσουν θετική στάση απέναντι στους ψυχικά πάσχοντες. Χαμηλότερη ικανοποίηση από τα προσωπικά επιτεύγματα στην εργασία παρουσίασαν οι νοσηλευτές που δεν είχαν παρακολουθήσει μαθήματα ειδικότητας και αυτοί που δεν κατείχαν ανώτερη διοικητική θέση. Επίσης, η κατανάλωση οινοπνεύματος συσχετίστηκε με υψηλότερα επίπεδα προσωπικών επιτευγμάτων. Αυτή η συσχέτιση φαίνεται να είναι αντίθετη με τα αναμενόμενα αποτελέσματα και απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση.

3 Επαγγελματική Εξουθένωση Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας 165 Πίνακας 1. Ερευνητικές μελέτες επαγγελματικής εξουθένωσης. Ερευνητές και χρονολογία Hannigan et al, 2000 Fothergill et al, 2000 Taylor και Barling, 2004 Pinikahana και Happel, 2004 Jenkins και Elliot, 2004 Δείγμα Ποσοστό ανταπόκρισης Χώρα διεξαγωγής 283 κοινοτικοί νοσηλευτές ΠΑ*: 49% Μ. Βρετανία, Ουαλία 283 κοινοτικοί νοσηλευτές ΠΑ: 49% Μ. Βρετανία, Ουαλία 20 κοινοτικοί και νοσοκομειακοί νοσηλευτές Αυστραλία 136 κοινοτικοί νοσηλευτές ΠΑ: 61% Αυστραλία, Βικτώρια 57 νοσοκομειακοί νοσηλευτές 36 βοηθοί νοσηλευτή ΠΑ: 39% Μεθοδολογία και κύριες μεταβλητές Περιγραφική μελέτη - Αυτοεκτίμηση - Ψυχοσωματική υγεία - Stress - Στρατηγικές αντιμετώπισης - Αυτοεκτίμηση - Ψυχοσωματική υγεία - Stress - Στρατηγικές αντιμετώπισης Εργαλεία - Rosenberg Self-Attitude Questionnaire - General Health Questionnaire - Community Psychiatric Nursing Stress Questionnaire - Psychnurse Methods of Coping Questionnaire - Rosenberg Self-Esteem Scale - General Health Questionnaire - Community Psychiatric Nursing Stress Questionnaire - Psychnurse Methods of Coping Questionnaire Ποιοτική μεθοδολογία - Επαγγελματική κόπωση - Ημιδομημένες συνεντεύξεις Περιγραφική μελέτη - Stress - Επαγγελματική ικανοποίηση - Επαγγελατική εξουθένωση - Stress - Κοινωνικό υποστηρικτικό δίκτυο - Nursing Stress Scale (NSS) - Job Satisfaction Scale - Mental Health Professionals Stress Scale - House and Wells Social Support Scale Μ. Βρετανία Pompili et al, νοσοκομειακοί νοσηλευτές ΠΑ: 81,6% Ιταλία, Ρώμη με συγχρονικές συγκρίσεις - Μηχανισμοί άμυνας - Απελπισία - Gleser & Ihlevich Defence Mechanism Inventory - Beck s Hopelessness Scale Adali et al, νοσοκομειακοί νοσηλευτές ΠΑ: Δεν αναφέρεται - Εργασιακές παράμετροι - Moos Work Environment Scale Ελλάδα, Αθήνα Edward et al, κοινοτικοί νοσηλευτές ΠΑ: 32% - Κλινική εποπτεία - Manchester Clinical Supervision Scale Μ. Βρετανία, Ουαλία Hyrkäs, νοσοκομειακοί και κοινοτικοί νοσηλευτές ΠΑ: Δεν αναφέρεται - Κλινική εποπτεία - Επαγγελματική ικανοποίηση - Manchester Clinical Supervision Scale - Minessota Job Satisfaction Scale Sherring και Knight, 2009 Imai et al, 2004 Φινλανδία 172 νοσοκομειακοί και κοινοτικοί νοσηλευτές ΠΑ: 35% Μ. Βρετανία 423 κοινοτικοί νοσηλευτές ΠΑ: 81,7% Ιαπωνία Περιγραφική μελέτη - Pines Burnout Scale

4 166 Μ.Ν.Κ. Καρανικόλα, Ε. Κλεάνθους Πίνακας 1. Ερευνητικές μελέτες επαγγελματικής εξουθένωσης (συνέχεια). Ερευνητές και χρονολογία Kilfedder et al, 2001 Sahraian et al, 2008 Δείγμα Ποσοστό ανταπόκρισης Χώρα διεξαγωγής 510 νοσοκομειακοί νοσηλευτές ΠΑ: 48,8% Σκωτία 180 νοσοκομειακοί νοσηλευτές ΠΑ: 100% Μεθοδολογία και κύριες μεταβλητές Περιγραφική μελέτη συσχέτισης - Σύγκρουση ρόλων - Ασάφεια ρόλων - Εργασιακός έλεγχος - Εργασιακό stress - Εργασιακή ανασφάλεια - Αισιοδοξία/απαισιοδοξία - Κοινωνικό υποστηρικτικό δίκτυο - Ψυχοσωματικά συμπτώματα - Ψυχοσωματική υγεία Εργαλεία - Role Conflict Measure - Understanding, Predictability and Control Scale - Role Ambiguity Measure - Nursing Stress Scale - Future Ambiguity Questionnaire - Occupational Stress Indicator - Positive/negative Affect - House and Wells Social Support Measure - Non Occupational Stressors Measure - General Health Questionnaire - General Health Questionnaire Whittington, 2002 Ιράν 100 κοινοτικοί νοσηλευτές Μ. Βρετανία ΠΑ: 37% *ΠΑ: Ποσοστό ανταπόκρισης στη μελέτη - Αντιλήψεις για την επιθετική συμπεριφορά. - Tolerance Scale Πίνακας 2. Μέσες τιμές της έντασης της επαγγελματικής εξουθένωσης σε νοσηλευτές ψυχικής υγείας. Μέσες τιμές στις υποκλίμακες του εργαλείου Maslach Burnout Inventory Ερευνητές και χρονολογία Υποκλίμακα συναισθηματικής εξάντλησης Υποκλίμακα αποπροσωποποίησης Υποκλίμακα επαγγελματικών επιτευγμάτων Hannigan et al, ,2±10,3 5,2±4,5 34,8±6,5 Pinikahana και Happel, ,9±13,9 5,7±7,01 37,2±11,8 Adali et al, ,36±10,3 6,43±4,9 34,62±8,9 Pompili et al, ,16±10,0 8.35±6,8 37,41±8,4 Edward et al, ,32±11,4 6,42±5,2 31,45±5,4 Hyrkäs, ,5±9,7 4,6±4,5 35,6±6,8 Sherring και Knight, ,7±12,1 4,41±4,5 33,78±7,5 Kilfedder et al, ,8±10,6 4,9±4,6 34,2±7,9 Whittington, ,77±11 5,63±5,7 30,26±12,3 Στη συγκεκριμένη έρευνα περιγράφονται αναλυτικά η μέθοδος συλλογής των δεδομένων, τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν, οι στατιστικές μέθοδοι που εφαρμόστηκαν, καθώς και τα χαρακτηριστικά του δείγματος. Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των εργαλείων μέτρησης που χρησιμοποιήθηκαν δεν αναφέρονται. Ένας σημαντικός περιορισμός της έρευνας αποτέλεσε το χαμηλό ποσοστό ανταπόκρισης. Επομένως, η γενίκευση των ευρημάτων πρέπει να γίνει με προσοχή. Στο πλαίσιο του ίδιου ερευνητικού προγράμματος μελετήθηκε από τους Fothergill et al η σχέση μεταξύ της αυτοεκτίμησης των νοσηλευτών και της επαγγελματικής εξουθένωσης. 13 Τα ευρήματα έδειξαν μια αρνητική συσχέτιση μεταξύ των δύο μεταβλητών. Τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση φάνηκε ότι είχαν ένα ευρύ φάσμα στρατηγικών αντιμετώπισης του stress στην εργασία τους και ήταν αποτελεσματικότεροι με τους θεραπευόμενούς τους, και εμφάνιζαν χαμηλότερα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης.

5 Επαγγελματική Εξουθένωση Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας 167 Πίνακας 3. Κατανομή της έντασης της επαγγελματικής εξουθένωσης σε νοσηλευτές ψυχικής υγείας. Ποσοστιαία κατανομή της έντασης της επαγγελματικής εξουθένωσης βάσει του εργαλείου Maslach Burnout Inventory Ερευνητές και χρονολογία Υποκλίμακα συναισθηματικής εξάντλησης Hannigan et al, 2000 Χαμηλές τιμές: 24% Οριακές τιμές: 25% Υψηλές τιμές: 51% Pinikahana και Happel, 2004 Χαμηλές τιμές: 70,8% Οριακές τιμές: 18.8 Υψηλές τιμές: 10,4% Jenkins και Elliot, 2004 Χαμηλές τιμές: 26,9% Οριακές τιμές: 21,5% Υψηλές τιμές: 51,6 % Edward et al, 2006 Υψηλές τιμές: 36% Οριακές έως χαμηλές τιμές: 64% Hyrkäs, 2005 Χαμηλές τιμές: 43,5% Οριακές τιμές: 27,5% Υψηλές τιμές: 29,1% Sherring και Knight, 2009 Χαμηλές τιμές: 38,5% Οριακές τιμές: 20,5% Υψηλές τιμές: 41% Kilfedder et al, 2001 Υψηλές τιμές: 21,6% Οριακές έως χαμηλές τιμές: 78,4 Sahraian et al, 2008 Υψηλές τιμές: 40% Οριακές έως χαμηλές τιμές: 60% Υποκλίμακα αποπροσωποποίησης Χαμηλές τιμές: 57% Οριακές τιμές: 18% Υψηλές τιμές: 25% Χαμηλές τιμές: 83,6% Οριακές τιμές: 4,8% Υψηλές τιμές: 11,6% Χαμηλές τιμές: 44,1% Οριακές τιμές: 18,3 Υψηλές τιμές: 37,6% Υψηλές τιμές: 12% Οριακές έως χαμηλές τιμές: 88% Χαμηλές τιμές: 61,4% Οριακές τιμές: 18,1% Υψηλές τιμές: 20,5% Χαμηλές τιμές: 62% Οριακές τιμές: 17,5% Υψηλές τιμές: 20,5% Υψηλές τιμές: 7,1% Οριακές έως χαμηλές τιμές: 92,9% Υψηλές τιμές: 13,3% Οριακές έως χαμηλές τιμές: 86,7% Υποκλίμακα επαγγελματικών επιτευγμάτων Χαμηλές τιμές: 59% Οριακές τιμές: 27% Υψηλές τιμές: 14% Χαμηλές τιμές: 67,4% Οριακές τιμές: 21% Υψηλές τιμές: 11,6% Χαμηλές τιμές: 60,2% Οριακές τιμές: 22,6% Υψηλές τιμές: 17,2 % Χαμηλές τιμές: 10% Οριακές έως υψηλές τιμές: 90% Χαμηλές τιμές: 66,2% Οριακές τιμές: 17,9% Υψηλές τιμές: 15,9% Χαμηλές τιμές: 49,9% Οριακές τιμές: 28,9% Υψηλές τιμές: 21,7% Χαμηλές τιμές: 33,1% Οριακές έως υψηλές τιμές: 66,9% Υψηλές τιμές: 28,9% Οριακές έως χαμηλές τιμές: 71,1% Πίνακας 4. Παράγοντες επαγγελματικής εξουθένωσης σε νοσηλευτές ψυχικής υγείας. Παράγοντες που αφορούν στην εργασία Βαρύς φόρτος εργασίας 14,20 Εργασιακή ανασφάλεια 14 Περιορισμένη επικοινωνία και υποστήριξη από τη διοίκηση 12,14,15,20,23 Περιορισμένη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων 12,14,15,20 Φύση της εργασίας 14 Ανεπαρκείς πόροι και υπηρεσίες 14 Έλλειψη προσωπικού 16 Ωράριο εργασίας 12,18 Θέση εργασίας 12,18 Συγκρουσιακές διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ νοσηλευτών 16 Συγκρουσιακές διαπροσωπικές σχέσεις με τους ιατρούς 14 Ανεπαρκής εκπαίδευση σε θέματα φροντίδας και προαγωγής της ψυχικής υγείας και αντιμετώπισης της απρόβλεπτης ή επιθετικής συμπεριφοράς 12,16,18 Παράγοντες που αφορούν στους θεραπευόμενους Φροντίδα ατόμων με απρόβλεπτη και επιθετική συμπεριφορά 14,16 Έλλειψη κατανόησης από τους πάσχοντες 14,16 Βαθμός εμπλοκής στη φροντίδα και στην επικοινωνία με τους πάσχοντες 20 Παράγοντες που αφορούν στα ατομικά χαρακτηριστικά των νοσηλευτών ψυχικής υγείας Ηλικία 20,23 Φύλο 12 Οικογενειακή κατάσταση 20 Αυτοεκτίμηση 13 Μηχανισμοί άμυνας 19 Αισιοδοξία/απαισιοδοξία 23 Αρνητικά στερεότυπα για τους ψυχικά πάσχοντες 12 Άσκηση κλινικής εποπτείας 18 Μη ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με την έκβαση της υγείας των θεραπευομένων 12,20 Εργασία σε αστικές περιοχές 12,15 Ανεπαρκής κλινική εποπτεία 20 Σύγκρουση και ασάφεια ρόλων 23

6 168 Μ.Ν.Κ. Καρανικόλα, Ε. Κλεάνθους Η ποιοτική μελέτη των Taylor και Barling είχε σκοπό να διερευνήσει τις πηγές και τις επιπτώσεις της επαγγελματικής κόπωσης και εξουθένωσης στους νοσηλευτές ψυχικής υγείας. 14 Στη μελέτη συμμετείχαν 15 γυναίκες και 5 άνδρες, ηλικίας ετών, με μέσο όρο 5 χρόνια εμπειρίας σε δομές ψυχικής υγείας. Εφαρμόστηκε δειγματοληψία ευκολίας σε συνδυασμό με τη μέθοδο δικτύου (χιονοστοιβάδας). Το μέγεθος του δείγματος προσδιορίστηκε βάσει του φαινομένου του κορεσμού και η ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου (θεματικής ανάλυσης). Οι παράγοντες που βρέθηκε να σχετίζονται με την εκδήλωση επαγγελματικής εξουθένωσης ήταν η εργασιακή ανασφάλεια, η πίεση λόγω φόρτου εργασίας, οι ανεπαρκείς πόροι και υπηρεσίες, η ύπαρξη προβλημάτων στη συνεργασία με τους ιατρούς, η αναποτελεσματική διοίκηση, η ίδια η φύση της εργασίας με τους ψυχικά πάσχοντες, και ιδιαίτερα η φροντίδα ατόμων με επιθετική ή εγκληματική συμπεριφορά, η απουσία κατανόησης από τους πάσχοντες, και τους συναδέλφους, παράμετροι δομής του περιβάλλοντος της εργασίας, όπως ο ξενοδοχειακός εξοπλισμός και οι κτηριακές εγκαταστάσεις, καθώς και οι δυσμενείς σχέσεις μεταξύ του νοσηλευτικού προσωπικού. Σκοπός της έρευνας των Pinikahana και Happel ήταν η ποσοτικοποίηση των επιπέδων επαγγελματικής εξουθένωσης σε 136 νοσηλευτές. 15 Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα του εργαλείου μέτρησης της επαγγελματικής εξουθένωσης δεν αναφέρονται. Τα ευρήματα έδειξαν χαμηλά ποσοστά συναισθηματικής εξάντλησης και αποπροσωποποίησης, καθώς και χαμηλά ποσοστά νοσηλευτών με υψηλές καταγραφές στην υποκλίμακα της αντίληψης επαγγελματικών επιτευγμάτων. Το γεγονός ότι το δείγμα αποτελείτο από νοσηλευτές που εργάζονταν σε επαρχιακές υπηρεσίες ψυχικής υγείας περιορίζει τη γενίκευση των αποτελεσμάτων. Ωστόσο, στην έρευνα δεν περιγράφονται με σαφήνεια τα αποτελέσματα της συσχέτισης μεταξύ των μεταβλητών. Οι Jenkins και Elliot θέλησαν να διερευνήσουν τη σχέση μεταξύ εργασιακών παραγόντων κινδύνου και επαγγελματικής εξουθένωσης. 16 Ο συντελεστής Cronbach s α του εργαλείου μέτρησης της επαγγελματικής εξουθένωσης ήταν 0,9 για την υποκλίμακα της συναισθηματικής εξάντλησης, 0,75 για την υποκλίμακα της αποπροσωποποίησης και 0,76 για την υποκλίμακα της αντίληψης επαγγελματικών επιτευγμάτων. Μεγαλύτερος βαθμός υποστήριξης από τους συναδέλφους σχετιζόταν με χαμηλότερα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης. Ωστόσο, από τα αποτελέσματα δεν φάνηκε ότι η ύπαρξη υποστηρικτικού δικτύου στο χώρο εργασίας ασκεί σημαντική προστατευτική δράση έναντι της συναισθηματικής εξάντλησης. Αντίθετα, η ύπαρξη υποστηρικτικού δικτύου φαίνεται να προστατεύει σε περιορισμένο όμως βαθμό από την εκδήλωση στάσης αποπροσωποποίησης. Περαιτέρω, φάνηκε ότι οι εργασιακοί στρεσογόνοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση επαγγελματικής εξουθένωσης διαφοροποιούνται μεταξύ νοσηλευτών και βοηθών νοσηλευτή. Οι σημαντικότεροι εργασιακοί παράγοντες που προκαλούσαν stress στους νοσηλευτές ήταν η έλλειψη πόρων, η έλλειψη επαρκούς προσωπικού, η έλλειψη διοικητικής υποστήριξης και ο φόρτος εργασίας. Αντίθετα, από τους βοηθούς νοσηλευτή ως κυριότερος στρεσογόνος παράγοντας περιγράφηκε η δυσκολία επικοινωνίας με τους θεραπευομένους. Σημαντικό εύρημα της μελέτης θεωρείται το γεγονός ότι οι νοσηλευτές και οι βοηθοί νοσηλευτή διαφέρουν ως προς τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τους εργασιακούς στρεσογόνους παράγοντες, καθώς και το ότι η ύπαρξη επαγγελματικού υποστηρικτικού δικτύου επιδρά με διάφορους τρόπους στην εκδήλωση επαγγελματικής εξουθένωσης. Βέβαια, ο χαμηλός βαθμός ανταπόκρισης ενδεχομένως να περιορίζει τη γενίκευση των αποτελεσμάτων αυτών. Το γεγονός ότι η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τμήματα οξέων περιστατικών, τα οποία θεωρούνται περισσότερο επιβαρυντικά, ίσως να δικαιολογεί και το χαμηλό ποσοστό ανταπόκρισης. Στην έρευνα των Edward et al, μελετήθηκε η σχέση κλινικής εποπτείας και επαγγελματικής εξουθένωσης. 17 Από τους συμμετέχοντες, 73% είχαν δεχθεί κλινική εποπτεία στην παρούσα εργασία τους και 40% στην προηγούμενη θέση εργασίας τους. Από την εν λόγω μελέτη βρέθηκε αρνητική συσχέτιση μεταξύ της αποτελεσματικής κλινικής εποπτείας και της συναισθηματικής εξάντλησης, καθώς και της αποπροσωποποίησης. Επίσης, φάνηκε ότι η νεαρή ηλικία, το ανδρικό φύλο και η εμπειρία λιγότερων των 6 συνεδριών κλινικής εποπτείας ήταν παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη στάσης αποπροσωποποίησης προς τους θεραπευομένους. Βασικός περιορισμός της μελέτης ήταν το χαμηλό ποσοστό ανταπόκρισης σε αυτή, παρόλο που το μέγεθος του δείγματος ήταν επαρκές. Σκοπός της μελέτης της Hyrkäs ήταν, επίσης, η αξιολόγηση της επίδρασης της κλινικής εποπτείας στην εκδήλωση επαγγελματικής εξουθένωσης. 18 Η επαγγελματική εκπαίδευση, οι ώρες και τα ωράρια εργασίας, καθώς και η άσκηση κλινικής εποπτείας σε άλλους ήταν οι πλέον σημαντικοί παράγοντες που φάνηκε να σχετίζονται με την ανάπτυξη επαγγελματικής εξουθένωσης. Τα χαμηλότερα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης παρουσιάστηκαν στους νοσηλευτές που ήταν κάτοχοι ειδικότητας Ψυχιατρικής Νοσηλευτικής-Νοσηλευτικής

7 Επαγγελματική Εξουθένωση Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας 169 Ψυχικής Υγείας. Οι νοσηλευτές που εργάζονταν σε κυκλικό ωράριο είχαν υψηλότερα επίπεδα αποπροσωποποίησης και χαμηλότερα επίπεδα στην κλίμακα των επαγγελματικών επιτευγμάτων. Οι νοσηλευτές που ασκούσαν κλινική εποπτεία είχαν χαμηλότερες τιμές αποπροσωποποίησης και υψηλότερες τιμές αντίληψης επαγγελματικών επιτευγμάτων σε σύγκριση με αυτούς που δεν ασκούσαν κλινική εποπτεία. Η επιλογή του δείγματος έγινε από μια μεγάλη γεωγραφική περιοχή και αυτό ίσως να βοηθά στη γενίκευση των αποτελεσμάτων. Επίσης, αν και το μέγεθος του δείγματος ήταν ικανοποιητικό, δεν αναφέρεται το ποσοστό ανταπόκρισης στη μελέτη. Τα μετρικά χαρακτηριστικά των τριών υποκλιμάκων του εργαλείου ΜΒΙ ήταν επαρκή (Cronbach α <0,736). Η έρευνα των Pompili et al διερεύνησε τη σχέση μεταξύ των μηχανισμών άμυνας που ενεργοποιούν οι νοσηλευτές ψυχικής υγείας για να επεξεργαστούν το εργασιακό stress και της επαγγελματικής εξουθένωσης. 19 Οι νοσηλευτές των ψυχιατρικών τμημάτων με χαμηλά επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης φάνηκε να ενεργοποιούν κυρίως τους μηχανισμούς άμυνας της εκλογίκευσης, της άρνησης και της διανοητικοποίησης. Αντίθετα, οι νοσηλευτές που παρουσίαζαν υψηλή επαγγελματική εξουθένωση φάνηκε ότι χρησιμοποιούσαν κυρίως αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, όπως είναι η χρήση οινοπνεύματος και νικοτίνης, και δευτερευόντως μηχανισμούς άμυνας όπως η άρνηση ή η μετουσίωση. Ωστόσο, το δείγμα της μελέτης ήταν περιορισμένο, ενώ δεν ελήφθη υπόψη η δράση συγχυτικών παραγόντων, όπως προϋπάρχοντα ψυχικά νοσήματα. Σκοπός της έρευνας των Adali et al ήταν η διερεύνηση των επιπέδων επαγγελματικής εξουθένωσης και των εργασιακών παραγόντων που σχετίζονται με αυτή στο νοσηλευτικό προσωπικό δύο γενικών ψυχιατρικών νοσοκομείων και τριών ψυχιατρικών τμημάτων γενικών νοσοκομείων. 20 Ο συντελεστής Cronbach s α κυμάνθηκε από 0,51 0,83 για όλα τα εργαλεία. Συνολικά, βρέθηκε ότι η επαγγελματική εξουθένωση κυμαινόταν σε μέτρια επίπεδα. Το νοσηλευτικό προσωπικό που εργαζόταν σε ψυχιατρικά τμήματα γενικών νοσοκομείων παρουσίαζε υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης συγκριτικά με το προσωπικό των ψυχιατρικών νοσοκομείων, καθώς και το προσωπικό που είχε εκπαίδευση επιπέδου Bachelor ή μεταπτυχιακού διπλώματος στη Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας σε σύγκριση με τους απόφοιτους δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Επίσης, όσο το προσωπικό επένδυε περισσότερο χρόνο στη φροντίδα και στην επικοινωνία με τους θεραπευομένους τόσο χαμηλότερα ήταν τα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης και αποπροσωποποίησης, ενώ η αντίληψη για τα επαγγελματικά επιτεύγματα ήταν θετικότερη. Περαιτέρω, ως παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση συναισθηματικής εξάντλησης βρέθηκαν ο φόρτος εργασίας, η μακροχρόνια προϋπηρεσία, καθώς και η απουσία εποπτείας και υποστήριξης από τη διοίκηση. Παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση στάσης αποπροσωποποίησης βρέθηκαν να είναι η μειωμένη συμμετοχή των εργαζομένων στη φροντίδα των θεραπευομένων, η απουσία σύμπνοιας μεταξύ των συναδέλφων και ο ανεπαρκής διοικητικός έλεγχος. Παράγοντες κινδύνου για τη διαμόρφωση αρνητικής αντίληψης προσωπικών επαγγελματικών επιτευγμάτων ήταν η περιορισμένη εμπλοκή και δέσμευση στην εργασία, το ασαφές εργασιακό πλαίσιο και ο περιορισμένος χρόνος επικοινωνίας και φροντίδας προς τους θεραπευομένους. Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η επικοινωνία και η παροχή φροντίδας σε καθημερινή βάση ενδεχομένως να δρουν προστατευτικά απέναντι στη συναισθηματική εξάντληση, να αποτρέπουν την εκδήλωση απρόσωπης συμπεριφοράς προς τους θεραπευομένους, ενισχύοντας, ταυτόχρονα, τη θετική αντίληψη για τα προσωπικά επαγγελματικά επιτεύγματα. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της μελέτης δεν μπορούν να γενικευτούν εξαιτίας της περιορισμένης γεωγραφικής κατανομής του δείγματος. Σκοπός της έρευνας των Sherring και Knight 21 ήταν η διερεύνηση των επιπέδων επαγγελματικής εξουθένωσης και των παραγόντων που σχετίζονται με αυτή σε νοσηλευτές αστικών δομών ψυχικής υγείας. 21 Ο αριθμός των ημερών άδειας λόγω ασθένειας (περισσότερες από 6 10 ημέρες) βρέθηκε να σχετίζεται με υψηλότερη συναισθηματική εξάντληση. Επίσης, οι συμμετέχοντες με μεταπτυχιακό τίτλο Master s παρουσίαζαν χαμηλότερα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης σε σύγκριση με αυτούς που κατείχαν πτυχίο μόνο ανώτατης εκπαίδευσης. Επιπλέον, οι νοσηλευτές που συμμετείχαν σε κλινική εποπτεία κάθε 2 ή 3 μήνες είχαν υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης σε σύγκριση με αυτούς που συμμετείχαν σε κλινική εποπτεία κάθε 4 εβδομάδες. Οι συμμετέχοντες που δεν είχαν δεχθεί καθόλου κλινική εποπτεία είχαν τα υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης. Περαιτέρω, η υποστήριξη στο χώρο εργασίας και η αντίληψη του νοσηλευτή ότι είναι πολύτιμος στο χώρο εργασίας του, σχετίστηκαν με χαμηλά επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης. Μάλιστα, τα συγκεκριμένα άτομα χαρακτηρίζονταν από αντίληψη υψηλών προσωπικών επιτευγμάτων σε σύγκριση με αυτούς που ήταν αβέβαιοι για το βαθμό στον οποίο ήταν σημαντικοί στην εργασία τους. Ακόμη, σημαντική παράμετρος συναισθηματικής εξάντλησης και αποπροσωποποίησης ήταν η αντίληψη για περιορισμέ-

8 170 Μ.Ν.Κ. Καρανικόλα, Ε. Κλεάνθους νη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων. Η γενίκευση των αποτελεσμάτων της μελέτης περιορίζεται από το μικρό μέγεθος του δείγματος. Στην έρευνα των Imai et al, για τη διερεύνηση των επιπέδων επαγγελματικής εξουθένωσης και των παραγόντων που σχετίζονται με αυτή, χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο της Pines (συντελεστής Cronbach s α=0,94). 22 Αυτό αξιολογεί τη σωματική εξάντληση, τη συναισθηματική εξάντληση και την πνευματική εξάντληση. Συνολικά, βρέθηκε ότι το 59,2% των νοσηλευτών εκδήλωναν συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης. Οι υψηλότερες τιμές εξουθένωσης παρατηρήθηκαν στους νοσηλευτές ηλικίας και ετών. Οι κύριοι παράγοντες που βρέθηκε να σχετίζονται με την εκδήλωση εξουθένωσης ήταν η αντίληψη περιορισμένης συμμετοχής στην έκβαση της πορείας των θεραπευομένων και ο αυξημένος αριθμός υπερωριών λόγω επείγουσας ανάγκης. Το εργαλείο Pines Burnout Scale δεν χρησιμοποιείται ευρέως και αυτό περιορίζει τη δυνατότητα σύγκρισης των αποτελεσμάτων της μελέτης. Στην έρευνα των Kilfedder et al βρέθηκε ότι η σύγκρουση και η ασάφεια των επαγγελματικών ρόλων σχετίζονται με την εκδήλωση επαγγελματικής εξουθένωσης. 23 Ειδικότερα, υψηλή συναισθηματική εξάντληση και αποπροσωποποίηση βρέθηκε να σχετίζονται τόσο με ανεπαρκές υποστηρικτικό δίκτυο στο χώρο εργασίας όσο και με την τάση του ατόμου να αντιμετωπίζει απαισιόδοξα τα ζητήματα της ζωής του. Περαιτέρω, οι άνδρες, οι νεαρότεροι σε ηλικία και τα άτομα με περιορισμένη προϋπηρεσία είχαν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν στάση αποπροσωποποίησης. Η εργασία σε πλήρες ωράριο συγκριτικά με τη μερική απασχόληση ή την περιορισμένη δυνατότητα ελέγχου των εργασιακών ζητημάτων βρέθηκε να σχετίζονται με την αντίληψη περιορισμένων επαγγελματικών επιτευγμάτων. Περαιτέρω, βρέθηκε ότι η εκπαίδευση σχετιζόταν με τη συναισθηματική εξάντληση, καθώς οι νοσηλευτές είχαν υψηλότερες τιμές στην παράμετρο αυτή συγκριτικά με τους βοηθούς νοσηλευτή. Επίσης, αυτοί που εργάζονταν υπό μερική απασχόληση παρουσίασαν υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης. Όσον αφορά στην εκδήλωση στάσης αποπροσωποποίησης, οι άνδρες νοσηλευτές είχαν υψηλότερες τιμές από τις γυναίκες. Οι διπλωματούχοι νοσηλευτές είχαν υψηλότερα επίπεδα αποπροσωποποίησης από τους βοηθούς, καθώς και αυτοί που εργάζονταν σε πλήρες ωράριο. Επίσης, υψηλότερα επίπεδα αποπροσωποποίησης παρουσίασαν τα άτομα νεαρής ηλικίας, καθώς και εκείνοι που είχαν εργοδοτηθεί πρόσφατα. Όσον αφορά στην αντίληψη για το επίπεδο των επαγγελματικών επιτευγμάτων συνολικά, βρέθηκε να μειώνεται όσο αυξάνονταν τα χρόνια παραμονής σε μια συγκεκριμένη θέση εργασίας. Επίσης, οι βοηθοί σε σύγκριση με τους διπλωματούχους νοσηλευτές, οι νοσηλευτές που εργάζονταν στα νοσοκομεία συγκριτικά με αυτούς που εργάζονταν στην κοινότητα, καθώς και αυτοί που εργάζονταν σε κυκλικό ωράριο, παρουσίασαν χαμηλότερα επίπεδα στην παράμετρο της αντίληψης των προσωπικών επαγγελματικών επιτευγμάτων. Περαιτέρω, όσο υψηλότερα ήταν τα επίπεδα της συναισθηματικής εξάντλησης τόσο περισσότεροι ήταν οι στρεσογόνοι παράγοντες στο χώρο εργασίας, οι συγκρούσεις σε επίπεδο ρόλου, αλλά και οι στρεσογόνοι παράγοντες που δεν αφορούσαν στην εργασία. Αντίθετα, χαμηλότερα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης βρέθηκε να σχετίζονται με επαγγελματική ικανοποίηση, με την ύπαρξη στήριξης από τους συναδέλφους, με απουσία απρόβλεπτων καταστάσεων στην εργασία και με συναισθήματα ασφάλειας σχετικά με τον εργασιακό ρόλο και το μέλλον στην εργασία. Υψηλότερα επίπεδα αντίληψης επαγγελματικών επιτευγμάτων βρέθηκε να σχετίζονται με τη δυνατότητα άσκησης ελέγχου στα εργασιακά ζητήματα, με την ύπαρξη στρατηγικών αποτελεσματικής αντιμετώπισης, με αυτοπεποίθηση σε επίπεδο επαγγελματικού ρόλου και ως προς την εργασιακή εξέλιξη, με επαγγελματική ικανοποίηση και με την ύπαρξη κοινωνικού υποστηρικτικού δικτύου. Η έρευνα της Whittington σκοπό είχε να διερευνήσει σε ένα δείγμα ευκολίας κοινοτικών νοσηλευτών, τη σχέση μεταξύ επαγγελματικής εξουθένωσης και αντιλήψεων για την επιθετικότητα των θεραπευομένων. 24 Αρνητική συσχέτιση παρατηρήθηκε μεταξύ των αντιλήψεων ανοχής περί της επιθετικότητας των θεραπευομένων και τόσο της συναισθηματικής εξάντλησης όσο και της αποπροσωποποίησης. Θετική συσχέτιση παρατηρήθηκε με την αντίληψη υψηλών προσωπικών επαγγελματικών επιτευγμάτων. Κύριος περιορισμός της έρευνας θεωρείται το χαμηλό ποσοστό ανταπόκρισης και το μικρό μέγεθος δείγματος, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η γενίκευση των αποτελεσμάτων στους νοσηλευτές ψυχικής υγείας. Στην έρευνα των Sahraian et al συμμετείχαν 180 νοσηλευτές που εργάζονταν σε όλα τα δημόσια νοσοκομεία του Ιράν, από τους οποίους οι 45 ήταν νοσηλευτές ψυχικής υγείας. 25 Φάνηκε ότι οι νοσηλευτές των ψυχιατρικών τμημάτων που δεν ήταν δεσμευμένοι και αυτοί που εργάζονταν περισσότερα νυκτερινά ωράρια εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία και οι δεσμευμένοι νοσηλευτές παρουσίασαν υψηλότερα επίπεδα αντίληψης θετικών επαγγελματικών επιτευγμάτων. Συνολικά, παρατηρήθηκε

9 Επαγγελματική Εξουθένωση Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας 171 θετική συσχέτιση μεταξύ συναισθηματικής εξάντλησης και ήπιας ψυχιατρικής νοσηρότητας. Ένας βασικός περιορισμός της έρευνας αναφορικά με τη γενίκευση των αποτελεσμάτων θεωρείται η ιδιαίτερη πολιτισμική προέλευση του δείγματος της μελέτης. Συζήτηση Σκοπός της παρούσας κριτικής ανασκόπησης ήταν η διερεύνηση των επιπέδων επαγγελματικής εξουθένωσης και των παραγόντων που οδηγούν στην ανάπτυξή της σε νοσηλευτές ψυχικής υγείας. Από τις έρευνες που ανασκοπήθηκαν, προκύπτει ότι η εξαγωγή συμπερασμάτων και η γενίκευση των αποτελεσμάτων για τα επίπεδα της επαγγελματικής εξουθένωσης και των παραγόντων που σχετίζονται με την εμφάνισή της, θα πρέπει να γίνει με ιδιαίτερη προσοχή, λόγω των μεθοδολογικών περιορισμών των μελετών που συμπεριλήφθηκαν. Ένας σημαντικός περιορισμός των ερευνών είναι το χαμηλό ποσοστό ανταπόκρισης. 7,12,16,17,24 Αυτό ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι τα ερωτηματολόγια σε κάποιες από τις έρευνες εστάλησαν μέσω ταχυδρομείου και στο γεγονός ότι έπρεπε να συμπληρωθούν στον προσωπικό χρόνο των νοσηλευτών. 12 Επίσης, οι νοσηλευτές καλούνται συνεχώς, τα τελευταία χρόνια, να συμμετέχουν σε έρευνες, με αποτέλεσμα αυτό να τους φαίνεται χρονοβόρο και μη αποτελεσματικό. Συνολικά, με δεδομένο το χαμηλό βαθμό ανταπόκρισης, είναι δύσκολο να επιβεβαιωθεί αν οι απαντήσεις που ελήφθησαν είναι αντιπροσωπευτικές του συνολικού δείγματος των νοσηλευτών ψυχικής υγείας. Η γεωγραφική κατανομή του δείγματος περιορίζει, επίσης, τη γενίκευση των αποτελεσμάτων. Ωστόσο, σε αρκετές από τις έρευνες το δείγμα προερχόταν από μια μεγάλη περιοχή, γεγονός που μπορεί να ενδυναμώσει τη διακύμανση και τη γενίκευση των αποτελεσμάτων. 15,18 Ωστόσο, η χρήση δείγματος ευκολίας μπορεί να οδηγήσει σε μη αντιπροσωπευτικά ευρήματα ως αποτέλεσμα σφάλματος επιλογής (self-selection bias). 16,21 Επίσης, ενδεχομένως αρκετοί από τους νοσηλευτές που συμμετείχαν να το έκαναν προκειμένου να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους απέναντι στο εργασιακό τους περιβάλλον, συμβάλλοντας έτσι στην απεικόνιση υψηλών επιπέδων επαγγελματικής εξουθένωσης. Από την άλλη πλευρά, το υπερβολικά εξουθενωμένο προσωπικό ίσως να μην επιθυμούσε να συμμετάσχει στην έρευνα. Περαιτέρω, ένας άλλος σημαντικός περιορισμός είναι και το γεγονός ότι η αναλογία των ανδρών στα δείγματα όλων σχεδόν των ερευνών είναι πολύ μικρός. Επιπρόσθετα, ένας πολύ σημαντικός περιορισμός για τη γενίκευση των αποτελεσμάτων των μελετών που ανασκοπήθηκαν αφορά στο γεγονός ότι οι νοσηλευτές ψυχικής υγείας εργάζονται σε πλήθος δομών, με διαφορετικά χαρακτηριστικά τόσο ως προς τη φύση της νόσου των θεραπευομένων όσο και του έργου που καλούνται να επιτελέσουν. Συνεπακόλουθα, ανάλογα με το χώρο εργασίας έχουν διαφορετικές προσλαμβάνουσες, διαφορετικής έντασης και ποιότητας επιβάρυνση, αλλά και ευθύνες. Συνεπώς, τα αποτελέσματα μιας μελέτης που αφορά σε νοσηλευτές τμημάτων οξέων καταστάσεων θα πρέπει να γενικευτούν, με προσοχή στους νοσηλευτές που εργάζονται στις κοινοτικές δομές. Επιπλέον, ένας συγκεκριμένος παράγοντας εξουθένωσης πιθανόν να φέρει διαφορετικό νόημα για διαφορετικές ομάδες εξειδίκευσης μεταξύ των νοσηλευτών ψυχικής υγείας. Αναφορικά με τα αποτελέσματα των μελετών που ανασκοπήθηκαν, αρχικά φαίνεται ότι ένας σημαντικός παράγοντας είναι η ενασχόληση καθαυτή με άτομα που πάσχουν από σοβαρή ψυχική νόσο. 1,2,14,20 Στην έρευνα των Adali et al, βρέθηκε ότι η εμπλοκή στη φροντίδα και η επικοινωνία με τους ψυχικά πάσχοντες σχετιζόταν αντιστρόφως ανάλογα με τις παραμέτρους της επαγγελματικής εξουθένωσης. 20 Η επικοινωνία με τους ψυχικά πάσχοντες, καθώς και η δημιουργία θεραπευτικής σχέσης, προαπαιτούν κατάλληλες δεξιότητες, τις οποίες αν δεν διαθέτει ο νοσηλευτής, ενδεχομένως, να θεωρήσει τον εαυτό του ανεπαρκή και αναποτελεσματικό. Για παράδειγμα, στην έρευνα των Jenkins και Elliot φάνηκε ότι οι βοηθοί νοσηλευτή, οι οποίοι είχαν χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, αντιμετώπιζαν σοβαρές δυσκολίες στην επικοινωνία με τους νοσηλευομένους, ενώ ταυτόχρονα εμφάνιζαν υψηλότερα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης. 16 Επιπλέον, λόγω της παθοφυσιολογίας της κλινικής διαταραχής, οι ψυχικά πάσχοντες, τις περισσότερες φορές, δεν μπορούν να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους προς τους νοσηλευτές, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η επαγγελματική ικανοποίηση του προσωπικού και να αυξάνεται η πιθανότητα εκδήλωσης επαγγελματικής εξουθένωσης. 1,16,20 Σύμφωνα με άλλους ερευνητές, η επαγγελματική εξουθένωση είναι μάλλον μια άμεση ανταπόκριση του ατόμου στον υπερβολικό φόρτο και στις απαιτήσεις της εργασίας. 26 Ο φόρτος εργασίας και η πίεση χρόνου για διεκπεραίωση των καθημερινών δραστηριοτήτων σχετίζονται ειδικότερα με τη συναισθηματική εξάντληση. 14,15,27,28 Στις δομές ψυχικής υγείας υπάρχει μεγάλος όγκος γραφικής εργασίας την οποία καλούνται να διεκπεραιώσουν οι νοσηλευτές, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται επιπλέον το ήδη φορτωμένο πρόγραμμά τους. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν δεδομένα που δεί-

10 172 Μ.Ν.Κ. Καρανικόλα, Ε. Κλεάνθους χνουν ότι η απουσία επαρκούς υποστηρικτικού δικτύου μέσα στο χώρο εργασίας συνδέεται με την ανάπτυξη επαγγελματικής εξουθένωσης. 12,16,21,27 Ίσως η κοινωνική υποστήριξη να διαμεσολαβεί στη σχέση μεταξύ των στρεσογόνων εργασιακών παραγόντων και της επαγγελματικής εξουθένωσης. Περισσότερο σημαντική φαίνεται να είναι η απουσία υποστήριξης από τους προϊσταμένους και τους διοικητές, παρά από τους συναδέλφους. 29,30 Από την έρευνα των Jenkins και Elliot προέκυψε ότι η υποστήριξη από τους συναδέλφους φαίνεται να προστατεύει από την εκδήλωση στάσης αποπροσωποποίησης, όχι όμως και από τη συναισθηματική εξάντληση. 16 Η Maslach εισηγείται ότι η έλλειψη σταθερότητας σε οργανωτικό και διοικητικό επίπεδο είναι ενδεχομένως βασικός παράγοντας για την ανάπτυξη επαγγελματικής εξουθένωσης. 11,27 Επίσης, οι διοικητικές ρυθμίσεις που περιορίζουν την αυτονομία των νοσηλευτών και τις δυνατότητες για σημαντικά επιτεύγματα, φαίνεται ότι συμβάλλουν στην ανάπτυξη στάσης κυνισμού και αποστασιοποίησης από την εργασία. 23 Η απουσία ελέγχου σε σημαντικές διαστάσεις της εργασίας εμποδίζει το άτομο να επιλύσει αποτελεσματικά τα προβλήματα που προκύπτουν, με αποτέλεσμα να χάνει το ενδιαφέρον του για την εργασία του, να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως αναποτελεσματικό και να συμπεριφέρεται με κυνισμό στους πάσχοντες. Τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνονται στo θεωρητικό πρότυπο της ενδυνάμωσης, το οποίο έχει εφαρμοστεί σε πλήθος μελετών στο χώρο της Νοσηλευτικής προκειμένου να επεξηγήσει το φαινόμενο της επαγγελματικής εξουθένωσης. 31 Σύμφωνα με τη θεωρία της επαγγελματικής ενδυνάμωσης, η πρόσβαση στην εξουσία και οι δυνατότητες παρέμβασης και εξέλιξης σχετίζονται άμεσα και με τις τρεις διαστάσεις της επαγγελματικής εξουθένωσης. 31 Άλλα σημαντικά διοικητικά προβλήματα που προκαλούν δυσφορία στους νοσηλευτές ψυχικής υγείας και φαίνεται να συμβάλλουν στην εκδήλωση εξουθένωσης είναι η έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού, 16 οι αλλαγές στο σύστημα παροχής υπηρεσιών, 1 το χαμηλό ηθικό, η έλλειψη υποστήριξης και καθοδήγησης από τη διοίκηση, καθώς και το ανεπαρκές σύστημα κλινικής εποπτείας. 12,14,32 Βέβαια, είναι σημαντικό να διαχωριστούν οι στρεσογόνοι παράγοντες που αφορούν στην κοινοτική εργασία σε σχέση με τους παράγοντες που αφορούν στην εργασία σε δομές αντιμετώπισης οξέων καταστάσεων. 1 Ωστόσο, τόσο οι κοινοτικοί νοσηλευτές ψυχικής υγείας όσο και το προσωπικό που εργάζεται σε ψυχιατρικά τμήματα επικεντρώνονται κυρίως σε θέματα επικοινωνίας με τους συναδέλφους και σε ζητήματα ελέγχου. 12,14 Από τους δημογραφικούς παράγοντες που έχουν μελετηθεί, η ηλικία φαίνεται να έχει την ισχυρότερη συσχέτιση με την επαγγελματική εξουθένωση. 17,20 Τα νεότερα άτομα φαίνεται ότι παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης και αυτό φαίνεται να οφείλεται στην περιορισμένη εργασιακή εμπειρία. 17,20,27 Τα άτομα, όμως, που εκδηλώνουν πρώιμα επαγγελματική εξουθένωση φαίνεται να εγκαταλείπουν το επάγγελμα και επομένως τις περισσότερες φορές δεν συμπεριλαμβάνονται στις μετρήσεις. 26,27 Ως προς το φύλο, τα δεδομένα είναι αντιφατικά. 12,17,20 Φαίνεται, όμως, ότι οι άνδρες παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα κυνισμού, 12,17 ενώ οι γυναίκες παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης. 20 Τα αποτελέσματα αυτά μπορεί να σχετίζονται με τα στερεότυπα για τους ρόλους των δύο φύλων. 20 Το υψηλό επίπεδο μόρφωσης φαίνεται επίσης να σχετίζεται με την εκδήλωση υψηλού επιπέδου συναισθηματικής εξάντλησης. 12,20 Στην έρευνα των Adali et al, φαίνεται ότι οι νοσηλευτές με πανεπιστημιακή εκπαίδευση και οι νοσηλευτές με ειδίκευση στην Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας ανέπτυξαν υψηλά επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης σε σχέση με τους νοσηλευτές που ήταν απόφοιτοι τεχνολογικών ιδρυμάτων. 20 Αυτό ίσως να οφείλεται στο χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στις προσδοκίες των ατόμων και στις δυνατότητες που τους παρέχονται για να τις επιτύχουν. 33 Περαιτέρω, τα ευρήματα των Sherring και Knight δείχνουν ότι οι κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου επιπέδου Master s είχαν χαμηλότερα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης σε σύγκριση με αυτούς που κατείχαν πτυχίο μόνο ανώτατης εκπαίδευσης. 21 Ενδεχομένως, οι νοσηλευτές με μεταπτυχιακές σπουδές, να έχουν ή να τους παρέχονται περισσότερες δυνατότητες για να εκπληρώσουν τις προσδοκίες τους ή ίσως κατά τη μεταπτυχιακή τους εκπαίδευση να έμαθαν και να ασκήθηκαν σε αποτελεσματικότερους τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων ή της διαχείρισης των νοσηλευομένων και αυτό να τους προστατεύει από τη συναισθηματική εξάντληση. Επιπρόσθετα, τις περισσότερες φορές οι νοσηλευτές με μεταπτυχιακή εκπαίδευση έχουν τεθεί οι ίδιοι σε κάποια ψυχοθεραπεία ή αναζητούν οι ίδιοι και λαμβάνουν ατομική εποπτεία κατά την άσκηση του έργου τους. Μάλιστα, η κλινική εποπτεία έχει σχετιστεί με προστατευτική δράση έναντι της συναισθηματικής εξάντλησης. 21 Αναφορικά με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, φαίνεται ότι τα άτομα που αναπτύσσουν τελικά επαγγελματική εξουθένωση έχουν την τάση να αντιμετωπίζουν τις στρεσογόνες καταστάσεις μάλλον παθητικά, και όχι ως προκλήσεις. 27 Επιπλέον, στην έρευνα των

11 Επαγγελματική Εξουθένωση Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας 173 Fothergill et al, και οι τρεις διαστάσεις της επαγγελματικής εξουθένωσης συσχετίστηκαν με το επίπεδο αυτοεκτίμησης. 13 Συγκεκριμένα, φάνηκε ότι τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση είχαν ένα ευρύ φάσμα στρατηγικών αντιμετώπισης του εργασιακού stress, αντιμετώπιζαν αποτελεσματικότερα τους θεραπευόμενούς τους, και συνολικά είχαν χαμηλότερα επίπεδα εξουθένωσης. Σημαντικά είναι επίσης και τα ευρήματα της έρευνας των Pompili et al, τα οποία συσχετίζουν την ενεργοποίηση συγκεκριμένων μηχανισμών άμυνας για την αντιμετώπιση της εργασιακής έντασης με την προστασία από την επαγγελματική εξουθένωση. 19 Συνολικά, φαίνεται ότι οι παράγοντες που εμπλέκονται στην εκδήλωση επαγγελματικής εξουθένωσης αφορούν τόσο σε ατομικά χαρακτηριστικά όσο και σε παραμέτρους του εργασιακού περιβάλλοντος. Φαίνεται ότι οι εργασιακοί παράγοντες ασκούν ισχυρότερη επιρροή στην εκδήλωση συναισθηματικής εξάντλησης και στάσης αποπροσωποποίησης συγκριτικά με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. 19 Ακόμη και στην περίπτωση που ο νοσηλευτής ενεργοποιεί μηχανισμούς άμυνας για την αντιμετώπιση των στρεσογόνων καταστάσεων, οι οποίοι δρουν προστατευτικά απέναντι στην εξουθένωση, αυτοί φαίνεται να μην επαρκούν όταν οι στρεσογόνοι παράγοντες δρουν για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Μάλιστα, η έκθεση σε συνθήκες παρατεταμένου stress έχει σχετιστεί με μείωση της γονιδιακής έκφρασης του εγκεφαλικού νευροτροφικού παράγοντα, με αποτέλεσμα το άτομο να καθίσταται ευπαθές στην εκδήλωση συμπτωμάτων ψυχικής διαταραχής. 34,35 Την ίδια στιγμή, η μελέτη των Bakker et al, η οποία βασίζεται στη θεωρία των κοινωνικών συστημάτων καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η επαγγελματική εξουθένωση σε μεγάλο βαθμό είναι μεταδοτική μεταξύ των νοσηλευτών. 36 Ειδικότερα, από τη μελέτη αυτή φάνηκε ότι ο βαθμός στον οποίο αντιλαμβάνονταν οι νοσηλευτές ότι οι συνάδελφοί τους υπέφεραν από επαγγελματική εξουθένωση παρέμενε ο ισχυρότερος προγνωστικός δείκτης της συναισθηματικής εξάντλησης και της αποπροσωποποίησης σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο, ακόμη και όταν η σχέση αυτή ελεγχόταν για τους βασικότερους εργασιακούς στρεσογόνους παράγοντες. Το εύρημα αυτό βρίσκεται σε αρμονία με τα αποτελέσματα άλλων μελετών που συσχετίζουν τη δυναμική της ομάδας στο χώρο εργασίας με την επαγγελματική εξουθένωση. Από τη μελέτη των Jenkins και Elliott προκύπτει ότι η υποστήριξη και η αλληλεγγύη από τους συναδέλφους φαίνεται να είναι από τους βασικότερους ρυθμιστικούς παράγοντες της συναισθηματικής εξάντλησης. 16 Ο θεωρητικός Ε. Ντυρκέμ ήταν από τους πρώτους κοινωνικούς επιστήμονες που συσχέτισαν την ψυχική υγεία του ατόμου με την ποιότητα της αλληλεγγύης μεταξύ των μελών της ομάδας, στην οποία ανήκει το άτομο. 37 Ειδικότερα, βάσει της θεωρίας της ανομίας, ο κοινωνικός μετασχηματισμός φαίνεται να επιφέρει αλλαγή στη σχέση του ατόμου με την ομάδα, γεγονός που προκαλεί ένταση και μάλλον δρα επιβαρυντικά στην ψυχική υγεία. 37 Η Νοσηλευτική βρίσκεται σε μια περίοδο μετάβασης και συνεχώς μεταβαλλόμενων εργασιακών και εκπαιδευτικών συνθηκών. 38 Ταυτόχρονα, το σύστημα υγείας αναδιοργανώνεται και μεταβάλλονται οι παραδοσιακοί ρόλοι όλων των επαγγελματιών υγείας, καθώς και του πάσχοντα. 38 Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, συνεπακόλουθα επαναπροσδιορίζονται οι επαγγελματικές αξίες και κατ επέκταση η επαγγελματική ταυτότητα του σύγχρονου νοσηλευτή. 39 Αυτό το σύνολο των αλλαγών, στο μεγαλύτερο μέρος του, έχει πραγματοποιηθεί χωρίς την απαιτούμενη προετοιμασία τόσο του ίδιου του συστήματος υγείας και εκπαίδευσης όσο και των αποδεκτών των υπηρεσιών υγείας, αλλά και των συμμετεχόντων επαγγελματιών υγείας. 38 Μια τέτοια δυναμική, τις περισσότερες φορές, επιφέρει ένταση, η οποία ενδεχομένως να εκφράζεται μέσω της επαγγελματικής εξουθένωσης. Βέβαια, σύμφωνα με τον Ντυρκέμ, η αιτία της επιβάρυνσης της ψυχικής υγείας των ανθρώπων λόγω κοινωνικών μεταβολών αφορά στην αλλαγή στη σχέση του με την ομάδα, και μάλιστα προς μια περισσότερο ατομιστική μορφή. 37 Μια τέτοια μορφή χαρακτηρίζεται κυρίως από την αδυναμία του ατόμου να περιστείλει τις επιθυμίες του, να παραιτηθεί από τις συνεχείς διεκδικήσεις του και να προτάξει το συμφέρον της ομάδας έναντι του ατομικού συμφέροντος. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ενισχύονται συνθήκες ανταγωνισμού και διαταράσσεται η ενσωμάτωση του ατόμου στην ομάδα. 37 Αυτή η διαταραγμένη συνεργασία μεταξύ ατόμου και ομάδας που αντανακλάται στην ποιότητα των σχέσεων μεταξύ των νοσηλευτών και επιδρά επιβαρυντικά στην ψυχική υγεία έχει περιγραφεί από την ποιοτική μελέτη της Καρανικόλα. 33 Ειδικότερα, οι συμμετέχοντες στη συγκεκριμένη μελέτη περιγράφουν τις μεταξύ τους σχέσεις ως ανταγωνιστικές, οι οποίες υποκινούνται, σε μεγάλο βαθμό, από την επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος. Μάλιστα, όταν οι συμμετέχοντες αντιλαμβάνονταν το περιβάλλον εργασίας ως ανταγωνιστικό βίωναν συναισθήματα απογοήτευσης και ψυχοσωματικά φαινόμενα. Τα συναισθήματα αυτά, συχνά, περιγράφονται από νοσηλευτές οι οποίοι υποφέρουν από συναισθηματική εξάντληση. 14 Περαιτέρω, σύμφωνα με άλλους μελετητές, η επαγ-

12 174 Μ.Ν.Κ. Καρανικόλα, Ε. Κλεάνθους γελματική εξουθένωση θα μπορούσε να θεωρηθεί αποτέλεσμα διοικητικών και οργανωτικών ανεπαρκειών. 1,11,26 Αν μάλιστα οι ανεπάρκειες αυτές γίνουν αντιληπτές ως περιπτώσεις αντίφασης μεταξύ των πραγματικών συνθηκών που επικρατούν στο σύστημα υγείας και των δυνητικών απαιτήσεων του συστήματος υγείας προς τους νοσηλευτές, τότε μια τέτοιου είδους αντινομία ή «ανομία», όπως ονομάστηκε από το Ρ. Μέρτον, μπορεί να εξηγήσει την εμφάνιση επαγγελματικής εξουθένωσης. 40 Βάσει των αποτελεσμάτων της φαινομενολογικής μελέτης της Καρανικόλα, 33 οι νοσηλευτές περιγράφουν πολλαπλές αντιφάσεις μέσα στο σύστημα υγείας, με κυριότερη αυτή μεταξύ του μεγάλου αριθμού των καθηκόντων που ανατίθενται στους νοσηλευτές και της ευθύνης που τους παρέχεται για τη διεκπεραίωσή τους. 33 Βέβαια, ανάλογης σπουδαιότητας αντίφαση περιγράφεται και μεταξύ της προσφοράς των νοσηλευτών μέσω του ρόλου τους και της ανταμοιβής, σε επίπεδο κοινωνικής αναγνώρισης και οικονομικών απολαβών που εισπράττουν. Μάλιστα, όπως φαίνεται από άλλες περιγραφές στην ίδια μελέτη, η εν λόγω αντίφαση εντείνεται περαιτέρω και από την ασυμβατότητα μεταξύ της ανώτερης εκπαίδευσης που έχουν σήμερα οι νοσηλευτές και των καθηκόντων που καλούνται να επιτελέσουν, τα οποία, τις περισσότερες φορές, δεν διαφοροποιούνται από εκείνα ανειδίκευτου και βοηθητικού προσωπικού. 33 Επίσης, μία άλλη, εξίσου σημαντική πηγή σύγκρουσης είναι εκείνη σε επίπεδο λήψης ηθικών αποφάσεων, όπως περιγράφουν συχνά οι νοσηλευτές. 41 Συμπεράσματα Ένα σημαντικό ποσοστό νοσηλευτών ψυχικής υγείας εμφανίζουν συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης. Οι παράγοντες που σχετίζονται με το σύνδρομο αφορούν σε ατομικά χαρακτηριστικά των νοσηλευτών, σε εργασιακές παραμέτρους, καθώς και σε χαρακτηριστικά των θεραπευμένων. Αν και η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, οι παράγοντες που σχετίζονται με το περιβάλλον εργασίας φαίνεται να ασκούν ισχυρότερη στρεσογόνο επίδραση συγκριτικά με τα ατομικά χαρακτηριστικά. Επομένως, απαιτείται παρέμβαση σε επίπεδο εργασιακών παραγόντων, αλλά και υποστήριξης των νοσηλευτών σε ατομικό επίπεδο, με απώτερο στόχο τη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών προς τους ψυχικά πάσχοντες. Επιπλέον, οι ερευνητικές μελέτες για την επαγγελματική εξουθένωση των νοσηλευτών ψυχικής υγείας είναι περιορισμένες στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Προτάσεις για μελλοντική έρευνα Η πραγματοποίηση περαιτέρω ερευνών, μελλοντικά, ενδεχομένως να αποσαφηνίσει τον τρόπο με τον οποίο οι παράγοντες που αφορούν στην εργασία, στους πάσχοντες και στον ίδιο το νοσηλευτή επιδρούν στην επαγγελματική εξουθένωση, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο η επαγγελματική εξουθένωση επηρεάζει την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας και την ικανοποίηση των νοσηλευομένων. Στο σχεδιασμό των μελλοντικών ερευνών πρέπει να ληφθούν υπόψη οι μεθοδολογικές αδυναμίες των ερευνών που έχουν υπάρξει μέχρι σήμερα, και οι οποίες παρουσιάζονται στην παρούσα ανασκόπηση. Οι αδυναμίες αυτές αφορούν κύρια στο μέγεθος του δείγματος, στη μεθοδολογία επιλογής του και στην αντιπροσωπευτικότητά του. Η ελαχιστοποίηση τέτοιων σφαλμάτων θα βελτιώσει τη δυνατότητα γενίκευσης των αποτελεσμάτων. Επιπλέον, προτείνεται να διεξαχθούν όχι μόνο ποιοτικές και ποσοτικές έρευνες, αλλά και μελέτες με συνδυασμό των δύο μεθόδων (triangulation), καθώς και μετα-αναλύσεις. Επίσης, μελέτες παρέμβασης με στόχο τον προσδιορισμό αποτελεσματικών στρατηγικών πρόληψης και αντιμετώπισης των συμπτωμάτων της επαγγελματικής εξουθένωσης θεωρούνται απαραίτητες. Περιορισμοί Ένας βασικός περιορισμός της παρούσας ανασκόπησης είναι το γεγονός ότι οι μελέτες, οι οποίες συμπεριλήφθηκαν είχαν δημοσιευτεί στην αγγλική γλώσσα. Δεν συμπεριλήφθηκαν μελέτες σε άλλη γλώσσα δημοσίευσης. Επίσης, από την παρούσα ανασκόπηση αποκλείστηκαν μελέτες με μεικτό δείγμα επαγγελματιών ψυχικής υγείας, στο οποίο συμπεριλαμβάνονταν και νοσηλευτές ψυχικής υγείας.

13 Επαγγελματική Εξουθένωση Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας 175 ABSTRACT Exploration of Burnout Risk Factors among Mental Health Nurses Maria N.K. Karanikola, 1 Efrosyni Kleanthous 2 1 PhD, MSc, BSN, RN, Lecturer, Mental Health Nursing, Faculty of Nursing, Cyprus University of Technology, Nicosia, 2 RN, MSc, BSN, Staff Nurse, Athalassa Hospital for Mental Diseases, Nicosia, Cyprus Background: A growing body of evidence indicates an increasing incidence of professional burnout among mental health nurses. Aim: Investigation of levels of burnout among mental health nurses and of its associated factors. Method: A critical review of the literature published from 2000 to 2010 was performed, using IΑΤRΟΤΕΚ, PubMed, Cochrane and Cinahl, with the key words: burnout, professional burnout, emotional well-being, work strain, stressors, mental health nurse, psychiatric nurse, with several combinations and links. Only qualitative and quantitative research studies published in English were included, and those in which the sample included mental health professionals other than nurses were excluded. Results: Fourteen relevant studies were found. A significant percentage of mental health nurses report intense professional burnout symptoms. Factors that contribute to burnout symptoms are related to the individual characteristics of the nurses, working parameters and to the characteristics of the patients. Conclusions: Professional burnout among psychiatric nurses is a multidimensional phenomenon. Work factors appear to have a greater impact than the individual characteristics of the nurses. NOSILEFTIKI 2011, 50 (2): Key-words: mental health nurse, professional burnout, psychological distress, risk factors, stressors, work strain * Corresponding Author: Maria N.K. Karanikola, Lecturer, Mental Health Nursing, Faculty of Nursing, Cyprus University of Technology, Shiakolio Health Education Center, P.O. Box 12715, 2252 Latsia, Nicosia, Cyprus, tel.: , , maria.karanikola@cut.ac.cy Βιβλιογραφία 1. Barling J. Drowing not waving: Burnout and mental health nursing. Contemp Nurse 2001, 11: Melchior ME, Bours GJ, Schmitz P, Wittich Y. Burnout in psychiatric nursing: A meta-analysis of related variables. J Psychiatr Ment Health Nurs 1997, 4: Maslach C. Burnout: The cost of caring. Englewood-Cliffs, Prentice- Hall, NJ, McKinnon B, Cross W. Occupational violence and assault in mental health nursing: A scoping project for a Victorian Mental Health Service. Int J Ment Health Nurs 2008, 17: International Council of Nurses. Guidelines of coping with violence in the workplace. Geneva, Available at: (accessed: June 2010) 6. Cleary M, Horsfall J, Happell B. Transition to psychiatric/mental health nursing programs: Expectations and practical considerations. Int J Ment Health Nurs 2009, 18: Edwards D. Stress, burnout and coping. In: Hannigan B, Coffey M (eds) The handbook of Community Mental Health Nursing. Routledge Taylor & Francis, London, 2003: Leiter MP, Harvie P, Frizzell C. The correspondence of patient satisfaction and nurse burnout. Soc Sci Med 1998, 47: Bee P, Playle J, Lovell K, Barnes P, Gray R, Keeley P. Service user views and expectations of UK-registered mental health nurses: A systematic review of empirical research. Int J Nurs Stud 2008, 45: Καρανικόλα ΝΚΜ, Παπαθανάσογλου ΕΔΕ, Σταθοπούλου Χ, Παναγιωτοπούλου Φ. Παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση συμπτωμάτων άγχους στους Έλληνες νοσηλευτές επείγουσας φροντίδας. Νοσηλεία και Έρευνα 2008, 22: Leiter MP, Maslach C. Preventing burnout and building engagement. Jossey Bass Inc, San Francisco, CA, Hannigan B, Edwards D, Coyle D, Fothergill A, Burnard P. Burnout in community mental health nurses: Findings from the all-wales stress study. J Psychiatr Ment Health Nurs 2000, 7: Fothergill A, Edwards D, Hannigan B, Burnard P, Coyle D. Selfesteem in community mental health nurses: Findings from the all-wales stress study. J Psychiatr Ment Health Nurs 2000, 7: Taylor B, Barling J. Identifying sources and effects of career fatigue and burnout for mental health nurses: A qualitative approach. Int J Ment Health Nurs 2004, 13: Pinikahana J, Happell B. Stress, burnout and job satisfaction in rural psychiatric nurses: A Victorian study. Aust J Rural Health 2004, 12: Jenkins R, Elliott P. Stressors, burnout and social support: Nurses in acute mental health settings. J Adv Nurs 2004, 48: Edwards D, Burnard P, Hannigan B, Cooper L, Adams J, Juggessur T et al. Clinical supervision and burnout: The influence of clinical supervision for community mental health nurses. J Clin Nurs 2006, 15: Hyrkäs K. Clinical supervision, burnout, and job satisfaction among mental health and psychiatric nurses in Finland. Issues Ment Health Nurs 2005, 26: Pompili M, Rinaldi G, Lester D, Girardi P, Ruberto A, Tatarelli R.

Neapolis University HEPHAESTUS Repository

Neapolis University HEPHAESTUS Repository Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2015 þÿ À±³³µ»¼±Ä¹º ¾ Å ½Éà ÃÄ þÿ ûµÅÄ Â Åǹº  ³µ ±Â Psoma, Sofia þÿ

Διαβάστε περισσότερα

TEΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

TEΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ TEΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΟΥΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: MANΩΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

Antoniou, Antonis. Neapolis University. þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

Antoniou, Antonis. Neapolis University. þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2016 þÿ µà¹² ÁÅ½Ã Ä Â ¹º ³ ½µ¹±Â þÿæá ½Ä µ¹ ¼»  ¼µ Ãǹ Æ Antoniou, Antonis

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΛΕΜΕΣΟΣ 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΣ -ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΗΝ ΜΗΧΑΝΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ PUBMED ΜΕ ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ, ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ, ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ, ΑΠΟΔΟΣΗ, ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

ΜΕΘΟΔΟΣ -ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΗΝ ΜΗΧΑΝΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ PUBMED ΜΕ ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ, ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ, ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ, ΑΠΟΔΟΣΗ, ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΛΛΙΑΡΟΥ ΜΑΡΙΑ Λοχαγός, Νοσηλεύτρια Ψυχικής Υγείας M.Sc Πληροφορική Υγεία Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Διοίκησης Μονάδων Υγείας

Διαβάστε περισσότερα

þÿ ɺÁ Ä ÅÂ, ±»Î¼ Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

þÿ ɺÁ Ä ÅÂ, ±»Î¼ Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2016 þÿ ͽ Á ¼ µà±³³µ»¼±ä¹º  þÿµ¾ Å ½Éà  ³º» ³¹ºÎ½ ½ à þÿ ɺÁ Ä ÅÂ,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Μαρία Προδρόμου. Δρ. Ανδρέας Παυλάκης Λέκτορας Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου

Μαρία Προδρόμου. Δρ. Ανδρέας Παυλάκης Λέκτορας Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ» «Μελέτη Καταγραφής της Οργανωτικής Κουλτούρας και του Βαθμού Ασάφειας και Σύγκρουσης Ρόλων των νοσηλευτών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΠΟΥ ΒΙΩΝΕΙ ΤΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΤΙΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΝΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Άντρη Αγαθαγγέλου Λεμεσός 2012 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΕΠΙΛΟΧΕΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ. Φοινίκη Αλεξάνδρου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΕΠΙΛΟΧΕΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ. Φοινίκη Αλεξάνδρου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΕΠΙΛΟΧΕΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ Φοινίκη Αλεξάνδρου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΕΩΝΙΔΟΥ Λεμεσός, 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η πρόληψη των κατακλίσεων σε βαριά πάσχοντες και η χρήση ειδικών στρωμάτων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κατακλίσεων

Η πρόληψη των κατακλίσεων σε βαριά πάσχοντες και η χρήση ειδικών στρωμάτων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κατακλίσεων ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η πρόληψη των κατακλίσεων σε βαριά πάσχοντες και η χρήση ειδικών στρωμάτων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κατακλίσεων Ονοματεπώνυμο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή διατριβή

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή διατριβή ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή διατριβή ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ ΜΕ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

þÿ²± ¼Ì ¹º±½ À à  ½ ûµÅÄ

þÿ²± ¼Ì ¹º±½ À à  ½ ûµÅÄ Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2014 þÿ À±³³µ»¼±Ä¹º µ¾ Å ½Éà º±¹ þÿ²± ¼Ì ¹º±½ À à  ½ ûµÅÄ Lazarou,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D σχετιζόμενα με το βρογχικό άσθμα στα παιδιά και στους έφηβους Κουρομπίνα Αλεξάνδρα Λεμεσός [2014] i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

«Η Επαγγελματική Εξουθένωση των Εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και ο Ρόλος της Συμβουλευτικής» Αθήνα 2017

«Η Επαγγελματική Εξουθένωση των Εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και ο Ρόλος της Συμβουλευτικής» Αθήνα 2017 «Η Επαγγελματική Εξουθένωση των Εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και ο Ρόλος της Συμβουλευτικής» Της φοιτήτριας: Γκολφινοπούλου Πελαγίας Επιτροπή Εξέτασης Δήμητρα Πάντα Καλλιόπη

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ

Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΛΟΙΖΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Γνώση / Στάση Νοσηλευτών για το Χειρισμό Χημειοθεραπευτικών Φαρμάκων Ονοματεπώνυμο Φοιτητή: Καψούλης Αντρέας Αρ. Φοιτητικής Ταυτότητας:

Διαβάστε περισσότερα

Επιπολιτισμικό στρες. Θεωρητικά μοντέλα Στρατηγικές αντιμετώπισης Παρεμβαλλόμενες μεταβλητές Ψυχική ανθεκτικότητα

Επιπολιτισμικό στρες. Θεωρητικά μοντέλα Στρατηγικές αντιμετώπισης Παρεμβαλλόμενες μεταβλητές Ψυχική ανθεκτικότητα Επιπολιτισμικό στρες Θεωρητικά μοντέλα Στρατηγικές αντιμετώπισης Παρεμβαλλόμενες μεταβλητές Ψυχική ανθεκτικότητα Στρες Το στρες αφορά στις βιολογικές και ψυχολογικές αντιδράσεις του οργανισμού απέναντι

Διαβάστε περισσότερα

Kyriakou, Eupraxia. Neapolis University. þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

Kyriakou, Eupraxia. Neapolis University. þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2014 þÿ À±³³µ»¼±Ä¹º ¹º±½ À à ÄÉ þÿ½ ûµÅÄν À Å µá³ ½Ä±¹ à þÿ µ½¹ºì Ã

Διαβάστε περισσότερα

Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος

Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος Ονοματεπώνυμο: Αρτέμης Παναγιώτου Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους

Διαβάστε περισσότερα

18 ο ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ. Έρευνα με θέμα: Ο βαθμός Οργανωσιακής Δέσμευσης των Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας

18 ο ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ. Έρευνα με θέμα: Ο βαθμός Οργανωσιακής Δέσμευσης των Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας 18 ο ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ Έρευνα με θέμα: Ο βαθμός Οργανωσιακής Δέσμευσης των Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας Ηρακλής Ηρακλέους, Ανώτερος Νοσηλευτικός Λειτουργός, Υπηρεσίες Ψυχικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο Μαργαρίτα Μάου Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Ο ΠΡΟΩΡΟΣ ΤΟΚΕΤΟΣ ΚΑΙ Η ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗΣ ΔΥΣΧΕΡΕΙΑΣ Όνομα Φοιτήτριας: Χρυσοστομή Αγαθοκλέους Αριθμός φοιτητικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας εναλλακτικών και συμπληρωματικών τεχνικών στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής σε άτομα με καρκίνο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright 2010 Τόμος 9 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2010

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright 2010 Τόμος 9 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2010 www.vima-asklipiou.gr Σελίδα 394 ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Ανάγκες νοσηλευομένων ασθενών με στεφανιαία νόσο Κ ατά τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου της επιβίωσης των ασθενών με στεφανιαία

Διαβάστε περισσότερα

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995)

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Μεταπτυχιακό πρόγραμμα ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Μάθημα: Ψυχολογική Υποστήριξη σε Κλινικούς Πληθυσμούς Γνωστικοί & συναισθηματικοί παράγοντες Γνωστική Ψυχική ευεξία λειτουργία Υγεία & fittness

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΒΗΤΗ ΚΥΗΣΗΣ Χρυστάλλα, Γεωργίου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 10 ΧΡΟΝΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ονοματεπώνυμο Κεντούλλα Πέτρου Αριθμός Φοιτητικής Ταυτότητας 2008761539 Κύπρος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ Παναγιώτου Νεοφύτα 2008969752 Επιβλέπων καθηγητής Δρ. Νίκος Μίτλεττον,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Γνώση και στάση νοσηλευτών στη διαχείριση του πόνου καρκινοπαθών που νοσηλεύονται Παναγιώτης Χαραλάμπους Λεμεσός, 2014 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ Βασιλική Αλκιβιαδου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Η ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Μαρία Χρίστου Λεμεσός 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοκοινωνικοί βλαπτικοί παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος. Γ. Ραχιώτης Ειδικός ιατρός εργασίας Λέκτορας Επιδημιολογίας ΠΘ

Ψυχοκοινωνικοί βλαπτικοί παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος. Γ. Ραχιώτης Ειδικός ιατρός εργασίας Λέκτορας Επιδημιολογίας ΠΘ Ψυχοκοινωνικοί βλαπτικοί παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος Γ. Ραχιώτης Ειδικός ιατρός εργασίας Λέκτορας Επιδημιολογίας ΠΘ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τροποποίηση της σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον.

Διαβάστε περισσότερα

Ποιότητα ζωής ασθενών μετά από διαδερμική εμφύτευση αορτικής βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο

Ποιότητα ζωής ασθενών μετά από διαδερμική εμφύτευση αορτικής βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο Ποιότητα ζωής ασθενών μετά από διαδερμική εμφύτευση αορτικής βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο Απόστολος Γατίδης, RN, BSc, MSc, ILSP(ERC), Εργαστήριο Καθετηριασμών, Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας Μιχαήλ Δρακομαθιουλάκης,

Διαβάστε περισσότερα

Ε Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Κ Η Ε Ξ Ο Υ Θ Ε Ν Ω Σ Η

Ε Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Κ Η Ε Ξ Ο Υ Θ Ε Ν Ω Σ Η ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ - ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Ε Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Κ Η Ε Ξ Ο Υ Θ Ε Ν Ω Σ Η Θεματικό βιβλιογραφικό δελτίο ΣΕΙΡΑ : Τεκμηρίωση ΥΑΕ ;

Διαβάστε περισσότερα

Παράμετροι που επηρεάζουν την εργασιακή ικανοποίηση των νοσηλευτών σε στρατιωτικό και πολιτικό νοσοκομείο των Αθηνών. Αναζήτηση αιτιών διαφοροποίησης

Παράμετροι που επηρεάζουν την εργασιακή ικανοποίηση των νοσηλευτών σε στρατιωτικό και πολιτικό νοσοκομείο των Αθηνών. Αναζήτηση αιτιών διαφοροποίησης ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ» ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΜΑΣΤΕΡ Παράμετροι που επηρεάζουν την εργασιακή ικανοποίηση των νοσηλευτών σε στρατιωτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ Ονοματεπώνυμο : Φάραχ Βαλεντίνα Αρ. Φοιτητικής Ταυτότητας : 2008899422 ΚΥΠΡΟΣ- ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2012

Διαβάστε περισσότερα

Η κοινωνική στήριξη και η συμμόρφωση προς τη θεραπεία σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια: συστηματική ανασκόπηση

Η κοινωνική στήριξη και η συμμόρφωση προς τη θεραπεία σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια: συστηματική ανασκόπηση Η κοινωνική στήριξη και η συμμόρφωση προς τη θεραπεία σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια: συστηματική ανασκόπηση Κατερίνα Φιλίππου Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό Τμήμα Νοσηλευτικής Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία Η ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΣΤΙΣ ΘΗΛΑΖΟΥΣΕΣ ΜΗΤΕΡΕΣ

Πτυχιακή Εργασία Η ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΣΤΙΣ ΘΗΛΑΖΟΥΣΕΣ ΜΗΤΕΡΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΣΤΙΣ ΘΗΛΑΖΟΥΣΕΣ ΜΗΤΕΡΕΣ Ονοματεπώνυμο: Στέλλα Κόντζιαλη Αριθμός Φοιτητικής Ταυτότητας: 2010414838

Διαβάστε περισσότερα

Τόπος: Children s Hospital Los Angeles Children s Hospital San Diego

Τόπος: Children s Hospital Los Angeles Children s Hospital San Diego Συγγραφείς & έτος 2004 Kathleen Meeske et al. 2009 Sung L. et al Σκοπός & επιμέρους στόχοι Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να εξετάσει την ποιότητα ζωής και τα επίπεδα κούρασης παιδιών που διαγνώστηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Διπλωματικής Εργασίας

Παρουσίαση Διπλωματικής Εργασίας Παρουσίαση Διπλωματικής Εργασίας Όνομα Φοιτήτριας: Κουρεμάδη Ισμήνη Όνομα Επιβλέποντα Καθηγητή: Καλούρη Ουρανία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΕΑΝΙΚΗ ΙΔΙΟΠΑΘΗ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ Όνομα Φοιτήτριας: Μαρία Θωμά Αριθμός φοιτητικής ταυτότητας:2010221455

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΑΝΤΛΙΕΣ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΕΚΧΥΣΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Διαδερμική Εμφύτευση Αορτικής Βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο: Σύγκριση μετεπεμβατικής ποιότητας ζωής ασθενών με υγιή πληθυσμό

Διαδερμική Εμφύτευση Αορτικής Βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο: Σύγκριση μετεπεμβατικής ποιότητας ζωής ασθενών με υγιή πληθυσμό Διαδερμική Εμφύτευση Αορτικής Βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο: Σύγκριση μετεπεμβατικής ποιότητας ζωής ασθενών με υγιή πληθυσμό Απόστολος Γατίδης, RN, BSc, MSc, ILSP(ERC), Εργαστήριο Καθετηριασμών, Γενικό Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Βασιλική Ψάρρα, MSc Επιμελήτρια Β Ψυχιατρικής Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής

Βασιλική Ψάρρα, MSc Επιμελήτρια Β Ψυχιατρικής Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Βασιλική Ψάρρα, MSc Επιμελήτρια Β Ψυχιατρικής Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Εισαγωγή Η διάγνωση καρκίνου του μαστού αποτελεί ιδιαίτερα τραυματικό γεγονός 1,2 Στην τελευταία έκδοση του Diagnostic and Statistical

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝΔΡΕΟΥ Φ.Τ:2008670839 Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία. Εφηβεία και χρήση αλκοόλ. Νάνσυ Σταματοπούλου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία. Εφηβεία και χρήση αλκοόλ. Νάνσυ Σταματοπούλου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Εφηβεία και χρήση αλκοόλ Νάνσυ Σταματοπούλου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΚΡΗΤΗΣ 2014

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΚΡΗΤΗΣ 2014 ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ικανοποίηση των Εργαζομένων του Τ.Ε.Ι. Κρήτης 2014 Συνοπτική Έκδοση Ηράκλειο, Σεπτέμβριος 2014 ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι.

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ Ματζιάρη Ασπασία Επιβλέπων Καθηγητής: Anthony Jude Montgomery Εποπτεία Εργασίας: Ευθύμιος Βαλκάνος,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕ ΩΝ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΑΙΤΙΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΨΥΧΟΓΕΝΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Γεωργία Χαραλάµπους Λεµεσός

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία «Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΝΔΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ»

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία «Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΝΔΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ» ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία «Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΝΔΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ» Πολίνα Πολυδώρου Λεμεσός 2012 1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Ραφαέλα Χριστοδούλου Α.Φ.Τ.: 2010335637 Λεμεσός,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή Η παιδική παχυσαρκία έχει φτάσει σε επίπεδα επιδημίας στις μέρες μας. Μαστίζει παιδιά από μικρές ηλικίες μέχρι και σε εφήβους. Συντείνουν αρκετοί παράγοντες που ένα παιδί γίνεται παχύσαρκο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Ονοματεπώνυμο: Μιχαέλλα Σάββα Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

σύμφωνα με την αξιοποίηση και επεξεργασία των ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν στους συμβούλους

σύμφωνα με την αξιοποίηση και επεξεργασία των ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν στους συμβούλους 7. Συμπεράσματα Αξιολόγησης στο Πλαίσιο του Προγράμματος «Πιλοτικά Προγράμματα Εναλλακτικά της Φυλάκισης για Παραβάτες Χρήστες Παράνομων Ουσιών» MIS 349337 Για την αξιολόγηση της Υπηρεσίας Παραπομπών σε

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Πατρών Π.Τ.Δ.Ε. - Κέντρο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Θέμα εργασίας : «Η επαγγελματική ικανοποίηση των εκπαιδευτικών» Μπούτσκου Λεμονιά

Πανεπιστήμιο Πατρών Π.Τ.Δ.Ε. - Κέντρο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Θέμα εργασίας : «Η επαγγελματική ικανοποίηση των εκπαιδευτικών» Μπούτσκου Λεμονιά Πανεπιστήμιο Πατρών Π.Τ.Δ.Ε. - Κέντρο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Θέμα εργασίας : «Η επαγγελματική ικανοποίηση των εκπαιδευτικών» Μπούτσκου Λεμονιά Αμύνταιο 2011 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 1. Εισαγωγή 2 2. Θεωρία 3

Διαβάστε περισσότερα

Ο βασικός στόχος του Προγράμματος είναι

Ο βασικός στόχος του Προγράμματος είναι Ο βασικός στόχος του Προγράμματος είναι Να εξετάσει την ισορροπία και τη συμφιλίωση μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής στην περίπτωση των εργαζόμενων γυναικών στην Ελλάδα. Στόχοι o Να προσφέρει

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΤΟ ΚΑΠΜΝΙΣΜΑ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ Κατσαρής Γιάγκος Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπων Καθηγητής: Δρ. Νίκος Μίτλεττον Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Ονοματεπώνυμο: Ιωσηφίνα

Διαβάστε περισσότερα

Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ

Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ Από τη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Φίλιππος Λουκά Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

þÿ¹º±½ À Ã Â Ä Å ½ ûµÅĹº þÿàá ÃÉÀ¹º Í Ä Å µ½¹º Í þÿ à º ¼µ Å Æ Å

þÿ¹º±½ À Ã Â Ä Å ½ ûµÅĹº þÿàá ÃÉÀ¹º Í Ä Å µ½¹º Í þÿ à º ¼µ Å Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2014 þÿ ¹µÁµÍ½ Ã Ä Å µà±³³µ»¼±ä¹º þÿãäáµâ º±¹ Ä Â µà±³³µ»¼±ä¹º  þÿ¹º±½

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΥΠΑΚΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΑΛΕΡΙΔΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΚΩΣΤΑΚΗ ΜΑΡΙΝΑ ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΑ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΥΠΑΚΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΑΛΕΡΙΔΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΚΩΣΤΑΚΗ ΜΑΡΙΝΑ ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ: ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ EΣΔΥ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: κα ΞΥΔΕΑ-ΚΙΚΕΜΕΝΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού ΕΟΧ Ισορροπία μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής σε εργαζόμενες

Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού ΕΟΧ Ισορροπία μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής σε εργαζόμενες Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού ΕΟΧ 2009-2014 Ισορροπία μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής σε εργαζόμενες γυναίκες στην Ελλάδα ΕΟΧ GR07/3672 Μεθοδολογία Εργαλείο

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 1: Εισαγωγή. ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας. Τμήμα Φυσικοθεραπείας. Προπτυχιακό Πρόγραμμα. Μάθημα: Βιοστατιστική-Οικονομία της υγείας Εξάμηνο: Ε (5 ο )

Ενότητα 1: Εισαγωγή. ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας. Τμήμα Φυσικοθεραπείας. Προπτυχιακό Πρόγραμμα. Μάθημα: Βιοστατιστική-Οικονομία της υγείας Εξάμηνο: Ε (5 ο ) ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας Τμήμα Φυσικοθεραπείας Προπτυχιακό Πρόγραμμα Μάθημα: Βιοστατιστική-Οικονομία της υγείας Εξάμηνο: Ε (5 ο ) Ενότητα 1: Εισαγωγή Δρ. Χρήστος Γενιτσαρόπουλος Λαμία, 2017 1.1. Σκοπός και

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Επιπτώσεις από τη χρήση αντικαταθλιπτικής αγωγής στην εγκυμοσύνη στο έμβρυο Όνομα Φοιτήτριας: Άντρια Λυσάνδρου Αριθμός φοιτητικής

Διαβάστε περισσότερα

Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 - Η επαγγελματική εξουθένωση

Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 - Η επαγγελματική εξουθένωση Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 - Η επαγγελματική εξουθένωση ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Ιωάννα Καραμήτρη ΚΑΛΑΜΑΤΑ Ακαδημαϊκό έτος: 2012-2013 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Επαγγελματική

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαίδευση στο Χώρο Εργασίας & Ο ρόλος του Κλινικού Εκπαιδευτή EΛΕΝΗ ΚΛΕΤΣΙΟΥ

Εκπαίδευση στο Χώρο Εργασίας & Ο ρόλος του Κλινικού Εκπαιδευτή EΛΕΝΗ ΚΛΕΤΣΙΟΥ Εκπαίδευση στο Χώρο Εργασίας & Ο ρόλος του Κλινικού Εκπαιδευτή EΛΕΝΗ ΚΛΕΤΣΙΟΥ RN, MSC ΕΠΕΙΓΟΥΣΑΣ & ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ, PHD ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΣΕ ΓΟΝΕΙΣ & ΦΡΟΝΤΙΣΤΕΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ»

«ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΣΕ ΓΟΝΕΙΣ & ΦΡΟΝΤΙΣΤΕΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ» Τ Ζ Ο Υ Α Ν Α Κ Η Σ Ι Ω Α Ν Ν Η Σ, Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ Ο Σ M SC Κ Ο Ι. Κ Ε. Ψ Υ Π Ε Β Ε Ν Ι Ζ Ε Λ Ε Ι Ο Υ Ν Ο Σ Ο Κ Ο Μ Ε Ι Ο Υ Κ Ρ Η Τ Η Σ. ΡΑ Ϊ Κ Ο Υ Μ Α Ρ Ι Α, Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Η Σ Ε

Διαβάστε περισσότερα

"Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα"

Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα "Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα" Σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Ιατρικό Σύλλογο και το Σύνδεσμο Νοσηλευτών η κατ οίκον

Διαβάστε περισσότερα

Εργασιακό στρες και Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης λειτουργών υγείας Κωνσταντινος Ν Φουντουλάκης

Εργασιακό στρες και Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης λειτουργών υγείας Κωνσταντινος Ν Φουντουλάκης Εργασιακό στρες και Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης λειτουργών υγείας Κωνσταντινος Ν Φουντουλάκης Επικουρος Καθηγητής Ψυχιατρικής Γ Παν Ψυχιατρική Κλινική ΠΓΝ ΑΧΕΠΑ Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

Εμπειρίες από υπηρεσίες ψυχικής ενδυνάμωσης για παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Π. Παναγοπούλου, MD, MPH, PhD Παιδίατρος

Εμπειρίες από υπηρεσίες ψυχικής ενδυνάμωσης για παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Π. Παναγοπούλου, MD, MPH, PhD Παιδίατρος Εμπειρίες από υπηρεσίες ψυχικής ενδυνάμωσης για παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο Π. Παναγοπούλου, MD, MPH, PhD Παιδίατρος ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΜΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ψυχική υγεία είναι μια κατάσταση συναισθηματικής,

Διαβάστε περισσότερα

Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Μεταπτυχιακό στην Κλινική και Κοινοτική Ψυχολογία

Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Μεταπτυχιακό στην Κλινική και Κοινοτική Ψυχολογία Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2016-17 Μεταπτυχιακό στην Κλινική και Κοινοτική Ψυχολογία Επωνυμία και Βασική Περιγραφή Εκπαιδευτικού Προγράμματος (1) Το

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικό άγχος. Ορισμοί και μοντέλα Πυκνότητα Αίσθημα συνωστισμού Θόρυβος

Περιβαλλοντικό άγχος. Ορισμοί και μοντέλα Πυκνότητα Αίσθημα συνωστισμού Θόρυβος Περιβαλλοντικό άγχος Ορισμοί και μοντέλα Πυκνότητα Αίσθημα συνωστισμού Θόρυβος Περιβαλλοντικό άγχος Είναι μια κατάσταση στην οποία οι περιβαλλοντικές απαιτήσεις υπερβαίνουν την ικανότητα των ανθρώπων να

Διαβάστε περισσότερα

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ. Νικολάου Ζωή Α.Μ. 6763 Επιβλέπων καθηγητής: Στράνης Δημήτριος

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ. Νικολάου Ζωή Α.Μ. 6763 Επιβλέπων καθηγητής: Στράνης Δημήτριος ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Νικολάου Ζωή Α.Μ. 6763 Επιβλέπων καθηγητής: Στράνης Δημήτριος ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα μελέτη αναφέρεται στην σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων και κατά πόσο αυτή

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας

Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας 1 Δρ. Αλέξανδρος Αποστολάκης Email: aapostolakis@staff.teicrete.gr Τηλ.: 2810379603 E-class μαθήματος: https://eclass.teicrete.gr/courses/pgrad_omm107/

Διαβάστε περισσότερα

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 3 η Θεματική ενότητα: Ανάλυση μεθοδολογίας ερευνητικής εργασίας Σχεδιασμός έρευνας: Θεωρητικό πλαίσιο και ανάλυση μεθοδολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ MANAGEMENT ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ. Ορισμοί

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ MANAGEMENT ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ. Ορισμοί Ορισμοί Ηγεσία είναι η διαδικασία με την οποία ένα άτομο επηρεάζει άλλα άτομα για την επίτευξη επιθυμητών στόχων. Σε μια επιχείρηση, η διαδικασία της ηγεσίας υλοποιείται από ένα στέλεχος που κατευθύνει

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Θεοφάνης Παύλου Αρ. Φοιτ. Ταυτότητας: 2010207299 Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη Λειτουργίας Οργάνωσης και Μηχανισμών Παρακίνησης Εργαζομένων στο Δημόσιο Τομέα

Μελέτη Λειτουργίας Οργάνωσης και Μηχανισμών Παρακίνησης Εργαζομένων στο Δημόσιο Τομέα Μελέτη Λειτουργίας Οργάνωσης και Μηχανισμών Παρακίνησης Εργαζομένων στο Δημόσιο Τομέα Ονοματεπώνυμο : ΠΕΤΡΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Σειρά: 12 Επιβλέπων Καθηγητής: ΑΝΤΩΝΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ Δεκέμβριος 2015 Σκοπός Η μέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Διατριβή

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή Διατριβή ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Διατριβή Η ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ, ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΟ ΕΜΒΡΥΟ ΣΤΕΦΑΝΗ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. Πτυχιακή εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΤΟΜΟ ΠΟΥ ΝΟΣΕΙ Ραφαέλλα Χαραλάμπους Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Διατριβή Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Κα Παναγιώτα Ταμανά ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ ΑΤΟΜΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΚΙΝΗΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ. Ελένη Σιούτη 12058

ΠΑΡΑΚΙΝΗΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ. Ελένη Σιούτη 12058 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (ΤΕΙ) ΑΘΗΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ KAI ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ KAI ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΙΝΗΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Πτυχιακή Εργασία Ελένη

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακή Διατριβή Το εργασιακό άγχος των κοινωνικών λειτουργών και η σχέση του με την εργασιακή δέσμευση και τη συναισθηματική νοημοσύνη

Μεταπτυχιακή Διατριβή Το εργασιακό άγχος των κοινωνικών λειτουργών και η σχέση του με την εργασιακή δέσμευση και τη συναισθηματική νοημοσύνη Μεταπτυχιακή Διατριβή Το εργασιακό άγχος των κοινωνικών λειτουργών και η σχέση του με την εργασιακή δέσμευση και τη συναισθηματική νοημοσύνη Επιμέλεια : Αγαγιώτου Σμαρώ Επιβλέποντες καθηγητές : Μ. Πλατσίδου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Ο ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΟΓΚΟΓΟΝΙΔΙΟΥ BRCA1 ΚΑΙ BRCA2. Βασούλλα

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας

Μελέτη απορρόφησης αποφοίτων του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Μελέτη απορρόφησης του Α.Π.Θ. στην αγορά εργασίας Επιστημονικός Κλάδος: Θετικών Επιστημών 1 Ιδρυματικά Υπεύθυνη Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ.: Νόρμα Βαβάτση - Χριστάκη, καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Ερευνητής:

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. Χρυσάνθη Στυλιανού Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η αυθεντική ηγεσία και ο ρόλος της στις αλλαγές. Ονοματεπώνυμο: Μουμτζής Ευάγγελος- Δημήτριος Σειρά: 9 Επιβλέπων Καθηγητής: Ολίβια Κυριακίδου

Η αυθεντική ηγεσία και ο ρόλος της στις αλλαγές. Ονοματεπώνυμο: Μουμτζής Ευάγγελος- Δημήτριος Σειρά: 9 Επιβλέπων Καθηγητής: Ολίβια Κυριακίδου Η αυθεντική ηγεσία και ο ρόλος της στις αλλαγές Ονοματεπώνυμο: Μουμτζής Ευάγγελος- Δημήτριος Σειρά: 9 Επιβλέπων Καθηγητής: Ολίβια Κυριακίδου Δεκέμβριος 2012 Στόχος Έρευνας Στόχος της έρευνας είναι να σκιαγραφηθούν

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV. Στυλιανού Στυλιανή

Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV. Στυλιανού Στυλιανή ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV Στυλιανού Στυλιανή Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας στη ΜΕ

Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας στη ΜΕ Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας στη ΜΕ Χ Α Ρ Α Λ Α Μ Π Ο Σ Σ Α Κ Ο Ν Ι Δ Η Σ, Δ Π Θ Μ Α Ρ Ι Α Ν Ν Α Τ Ζ Ε Κ Α Κ Η, Α Π Θ Α. Μ Α Ρ Κ Ο Υ, Δ Π Θ Α Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο 2 0 17-2018 2 ο παραδοτέο 8/12/2016

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Λουκία Βασιλείου

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Λουκία Βασιλείου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ: ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Λουκία Βασιλείου 2010646298 Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Δρ.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Αίαντος 3, 15235 Βριλήσσια Τηλ. 210-8063665, 6129290, Fax 210-8062113, e-mail: info@ergastirio.eu Site: www.ergastirio.eu Εισαγωγικό Πρόγραμμα σε Βασικές Έννοιες

Διαβάστε περισσότερα

Η ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας. Δρ. Μπάτση Χριστίνα

Η ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας. Δρ. Μπάτση Χριστίνα Η ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας Δρ. Μπάτση Χριστίνα Σκοπός της εισήγησης Η ανάδειξη της φύσης και των χαρακτηριστικών της ηθικής παρενόχλησης, η παρουσίαση των δυσάρεστων συνεπειών στους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!!

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Η παραδοχή ενός πρώην νοσηλευτή της ΜΤΝ Κλεισαρχάκη Σοφία Κοινωνική Λειτουργός Εργάζομαι. Ως επαγγελματίας και είμαι Ηθικά ευαίσθητος στην ευπάθεια του ασθενούς Βιώνω

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ Ονοματεπώνυμο: Λοϊζιά Ελένη Λεμεσός 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ ΩΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗΣ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ

ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ ΩΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗΣ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ ΩΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗΣ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ E. Ρουσσάκη 1,2 Γ. Πανομήτρος 2, Π. Σαράφης 2 1 Γενικό Νοσοκομείο Μεσσηνίας Κέντρο Υγείας

Διαβάστε περισσότερα