Προαστικοποίηση. Η πόλη των μεγάλων αυτοκινητοδρόμων

Transcript

1 Προαστικοποίηση Η πόλη των μεγάλων αυτοκινητοδρόμων

2 Προαστικοποίηση Ο Frank Lloyd Wright και η Broadacre City Η νηθνλνκηθή καδηθή παξαγσγή απηνθηλήησλ από ηνλ Henry Ford θαη νη ζπλέπεηεο ηεο Ύθεζε είραλ σο απνηέιεζκα λα νδεγήζνπλ ζηελ ελαζρόιεζε ηνπ Wright κε ηνλ θνηλσληθό ξόιν ηεο αξρηηεθηνληθήο. «Η κεραλή είλαη κνηξαίν λα πξνθαιέζεη βαζηέο αιιαγέο ζηε θύζε ηνπ πνιηηηζκνύ» Ήδε από ην 1914 ρξεζηκνπνίεζε ζπλζεηηθώλ ζηνηρείσλ καδηθήο θαηαζθεπήο. Παξαδνρή ησλ «πεπεξαζκέλσλ νξίσλ ησλ παξαδνζηαθώλ πιηθώλ, θαη επθάληαζηνο ζπλδπαζκόο ζθπξνδέκαηνο θαη γπαιηνύ. Απνθνξύθσζε απηήο ηεο δηαδξνκήο κέζα ζηε δεθαεηία ηνπ 30 -Πνιύεδξε πξηζκαηηθή αξρηηεθηνληθή αησξνύκελα επίπεδα (θαηνηθία falling water) -Εθθξαζηηθέο ηδηόηεηεο ηνπ γπαιηνύ, θξπζηάιιηλε δηαθάλεηα θαη απειεπζέξσζε ζην ρεηξηζκό ηεο θάηνςεο

3 Προαστικοποίηση Ο Frank Lloyd Wright και η Broadacre City Olmsted, ζσέδιο ηος Riverside Σικάγο 1869 Σπλδεκέλε απόιπηα κε ηελ εκθάληζε ηνπ ππόγεηνπ ζηδεξνδξόκνπ (1863), ηνπ ειεθηξηθνύ ηξακ (1884) θαη ηελ θαζηέξσζε ηνπ ηξαίλνπ σο κέζνπ θαζεκεξηλήο κεηαθνξάο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηνπο ηόπνπο εξγαζίαο, ε προαστικοποίηση στην Αμερική έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηα «Picturesque ζρέδηα ηνπ Olmested γηα ην Riverside ηνπ Σηθάγν ην θαζαξό ζηδεξνδξνκηθό πξνάζηην ηνπ 19νπ αη. Η εμέιημε ηνπ ει. Τξόιεπ, νδήγεζε ζηα ηέιε ηνπ αη. (1890) ζηε δεκηνπξγία ηνπ Oak Park ηνπ Σηθάγν όπνπ έδεζε θαη είρε ην γξαθείν ηνπ κεηαμύ Frank Lloyd Wright

4 Προαστικοποίηση Ο Frank Lloyd Wright και η Broadacre City -Οξζνινγηθή νξγάλσζε κηαο λέαο διαζπαπμένηρ κνξθήο πνιηηηζκνύ, πνπ είρε θαηαζηεί εθηθηόο κε ηελ δηάδνζε ηνπ απηνθηλήηνπ σο κέζνπ καδηθήο θπθινθνξίαο 1928 USONIA -Τν απηνθίλεην σο «από κεραλήο ζεόο» ελόο αληη-αζηηθνύ κνληέινπ δσήο θαη πνιηηηζκνύ, βαζηζκέλν ζηε δηαζπνξά ησλ ιεηηνπξγηώλ ζε όιν ην πιέγκα κηαο αγξνηηθήο πεξηθέξεηαο. -Οξγαληθή αξρηηεθηνληθή, όξνο πνπ πξώηνο ρξεζηκνπνίεζε από ην 1908 θαη θαηέιεμε γηα ηνλ ίδην λα ζεκαίλεη: ρξήζε ησλ δνκηθώλ ζηνηρείσλ π.ρ. ησλ ππνζηπισκάησλ κε ηξόπν πνπ ζπκίδεη κηα θπζηθή κνξθή (δέληξν θιπ). -Φαξαθηεξίδεη ηελ αξρηηεθηνληθή θαη πνιενδνκία ηνπ σο Usonian

5

6 Γύν ζεκαληηθά θηίξηα απνθξπζηαιιώλνπλ ηελ νπζνληαλή άπνςε ηνπ γηα ηνλ ρώξν θαηνηθίαο θαη εξγαζίαο Καηοικία Falling Water Η θαηνηθία δηάρπηε ζηε θύζε Καζνιηθή έληαμε ζην ηνπίν, ην νπνίν εηζρσξεί παληνύ κέζα ζηελ θαηαζθεπή Γπλακηθνί «αησξνύκελνη» όγθνη πνπ κόλν ην ζθπξόδεκα θαζηζηά πξαγκαηνπνηήζηκνπο θαη ε αηώληα ακθηζπκία ηνπ Wright πνπ εμαθνινπζεί λα ην ζεσξεί «λόζν πιηθό» 1936

7 S.C. Johnson & Son Administration Building Ο κπζηαγσγηθόο, ηειεηνπξγηθόο ρώξνο εξγαζίαο Η απνζέσζε ηεο ηερληθήο θαη αληηζηξνθή ησλ δεδνκέλσλ: θσηεηλή ζηέγε θαη ζπκπαγή ηνίρνη ρσξίο αλνίγκαηα. Η νξγαληθή κνξθή ησλ ππνζηπισκάησλ καληηαξηώλ Δξκεηηθά θιεηζηό εξγαζηαθό πεξηβάιινλ, κεγάιν ύςνο ηνπ ρώξνπ, θαη άλζξσπνη πνπ κνηάδνπλ λα «δνπιεύνπλ ζην ππζκέλα ελόο ελπδξείνπ»

8 Προαστικοποίηση Ο Frank Lloyd Wright και η Broadacre City 1913: Γηαγσληζκόο γηα ην City Club, ζην Σηθάγν γηα ηελ αλαθαηαλνκή ησλ ιεηηνπξγηώλ ζηα πεξίρσξα Η πξώηε δηαηππσκέλε αληίζεζε ηνπ Wright ζηελ παξαδνζηαθή ζπγθεληξσηηθή δνκή ηεο πόιεο ηνπ 19νπ αη. «Είλαη άξαγε ε πόιε κηα κόληκε κνξθή θνηλσληθήο λόζνπ, πνπ νδεγεί ηειηθά ζην ζάλαην όισλ ησλ πόιεσλ πνπ έρνπλ ππάξμεη;»

9 1932 BROADACRE CITY Σθίηζν γηα ηελ Broadacre City Δίηε σο πξόηαζε γηα ηελ πξναζηηαθή αλάπηπμε ηεο ακεξηθάληθεο κεγαινύπνιεο, είηε σο πξόηαζε γηα έλα λέν είδνο πόιεο, ε Broadacre city, ζπκππθλώλεη θαηά ηνλ P.Hall, όιε ηελ ακεξηθάληθε αληη-αζηηθή ινγηθή 1932: Παξνπζηάδεη νινθιεξσκέλα ηελ ινγηθή ηεο Broadacre city, κε ηελ έθδνζε ηνπ πξώηνπ βηβιίνπ ηνπ γηα ηελ πνιενδνκία «The Disappearing City. 1935: Οινθιεξώλεη ηελ κεγάισλ δηαζηάζεσλ καθέηα ηεο Broadacre City, ε νπνία εθηίζεηαη ηελ ίδηα ρξνληά ζηελ έθζεζε «Βηνκεραληθή Τέρλε», ζην Κέληξν Rockefeller ζηε Νέα Υόξθε 1958: Έλα ρξόλν πξηλ ην ζάλαηό ηνπ, ζπλερίδεη λα δνπιεύεη πάλσ ζηελ ηδέα ηεο Broadacre city, κε ηελ έθδνζε ηνπ βηβιίνπ ηνπ «The Living City

10 Τη είλαη ε Broadacre City Η πξόηαζε ηνπ Frank Lloyd Wright γηα ην ηδαληθή πξναζηηαθή αλάπηπμε, πνιπθεληξηθή, ρακειήο ππθλόηεηαο θαη βαζηζκέλε ζηελ κεηαθίλεζε κε απηνθίλεην, θαη ηνπο κεγάινπο απηνθηλεηνδξόκνπο. Απνηειεί ηε ρσξηθή κνξθή, θαη ηελ αξρηηεθηνληθή πνιενδνκηθή ππόζηαζε ηεο USONIA. Τν όλνκά ηεο Broadacre παξαπέκπεη ζηελ κνλάδα κέηξεζεο εδάθνπο επηθάλεηαο «acre». Οη θαηνηθίεο αγξνθηήκαηα ρσξνζεηνύληαη ζε λεζίδεο 1-5 acre, θαη ε πιεζπζκηαθή ππθλόηεηα ηεο «πόιεο» είλαη πνιύ ρακειή 5 άηνκα / acre Ξύιηλε καθέηα ηεο Broadacre City, 1934

11 Τη είλαη ε Broadacre City Η θνηλσληθή νηθνλνκηθή ππόζηαζε ηεο, είλαη κηα εθζπγρξνληζκέλε κνξθή ηνπ κηθξνύ αγξνθηήκαηνο βηνκεραλίαο, πνπ πξώηνο είρε πξνηείλεη ν Πεηεξ Κξνπόηθηλ. Σε θάζε λνηθνθπξηό κνλάδα, ν θαζέλαο έπξεπε λα εμαζθαιίδεη ηελ ηξνθή ηνπ θαιιηεξγώληαο ηε γε (Βι. Henry Ford θαη ε αληηκεηώπηζε ηεο Ύθεζεο). Η εηξσλεία ηεο αληίθαζεο πνπ έπεθηε ε πξόηαζε Wright αιιά θαη Ford θαη ηε γελλνύζε ην αζηαζέο πεξηβάιινλ ηεο Ύθεζεο: έλα ηέηνην αηνκηθηζηηθό ζρεδόλ αγξνηηθό κνληέιν, δελ κπνξνύζε λα εγγπεζεί ηελ εθβηνκεραληζκέλε θνηλσλία, πνπ εθηόο από ηελ απηνκαηνπνίεζε απαηηνύζε ηελ ζπγθέληξσζε ηεο εξγαηηθή δύλακεο θαη ησλ πόξσλ Απόιπηα ηεηξαγσληθόο θάλαβνο, θαη ην δίθηπν ησλ απηνθηλεηνδξόκσλ, θνκβηθά ζεκεία ησλ νπνίσλ είλαη νη «θπζηθνί ηόπνη» ρσξνζέηεζεο ησλ ππεξαγνξέο ηα εκβξπαθά Super Malls ηνπ ζήκεξα - αιιά θαη εθθιεζίεο θαη θηίξηα ηεο δεκόζηαο δσήο

12 «Η πόιε ηνπ κέιινληνο ζα βξίζθεηαη παληνύ θαη πνπζελά θαη ζα είλαη κηα πόιε ηόζν δηαθνξεηηθή από ηελ αξραία πόιε ή από νπνηαδήπνηε ζεκεξηλή, πνπ ίζσο λα κελ κπνξνύκε θαλ λα ηελ αλαγλσξίζνπκε» Τη είλαη ε Broadacre City

13 The Living City, 1958 O Wright δελ μεπέξαζε ην παιηό δίιεκκα: ε κεραλή είλαη έλα ζηνηρείν κε ην νπνίν ν αξρηηέθηνλαο πξέπεη λα ζπκθηιησζεί ρσξίο λα εθθπιηζηεί. Οη λέεο δπλάκεηο πνπ κπνξνύλ λα κεηαζρεκαηίζνπλ ηνλ δπηηθό πνιηηηζκό 1. Δμειεθηξηζκόο, θαη κόληκνο θσηηζκόο θάζε αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηαο 2. Μεραληθή θίλεζε, δηεύξπλζε ηεο αλζξώπηλεο επαθήο 3. Οξγαληθή αξρηηεθηνληθή

14 Η κατοικία της Broadacre City Παξόιν πνπ ην Falling Water είλαη έλαο ηύπνο θαηνηθία πνπ ρσξίο ακθηβνιία ζα έβξηζθε ζέζε ζηελ Broadacred City, γηα ηηο θαηνηθίεο εδώ επεδίσθε θάηη απινύζηεξν: κηθξά ζπίηηα, κε ειεύζεξε θάηνςε, άλεηα θαη βνιηθά. Μηα ζεηξά κνλνθαηνηθίεο ηεο Usonia, πινπνηήζεθαλ κεηαμύ Μνλώξνθεο θαηνηθίεο, ε θαξδηά ησλ νπνίσλ βξηζθόηαλ ζηελ θνπδίλα, «ρξόλνο θαη θίλεζε», κηα γσληά εξγαζηήξην έμσ από από ηνλ θύξην όγθν ηνπ ζπηηηνύ Σπλέβαιε απνθαζηζηηθά ζηελ δηακόξθσζε ηνπ ακεξηθάληθνπ ζπηηηνύ Δληαίνο ρώξνο θαζηζηηθνύ γηα κεγηζηνπνίεζε ηεο αίζζεζεο ηνπ ρώξνπ ζε κηθξά ζπίηηα

15 Η κατοικία της Broadacre City Ο απόιπηνο όκσο θηηξηαθόο ηύπνο ηεο Broadacre City δελ είλαη ε θαηνηθία αιιά ην πξόηππν αγξόθηεκα Walter Davidson, πνπ ζρεδίαζε ην 1932, θαη ην νπνίν ήηαλ απνθαζηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ νηθνλνκία ηεο πόιεο Εξωηεπικόρ σώπορ μιαρ «οςζονιανήρ» καηοικίαρ

16 Η κατοικία της Broadacre City Τν πξόηππν αγξόθηεκα θαη ηα πνιηηηζηηθά θέληξα Σρεδηαζκόο απηνθηλήηνπ

17 Κρίσεις για την Broadacre City «Η Ακεξηθή δελ ρξεηάδεηαη θακηά βνήζεηα γηα λα ρηίζεη ηελ Broadacre City. Θα ρηηζηεί ηπραία κόλε ηεο» Καη ζε απηό ν Wright είρε απόιπην δίθην. Απηό πνπ πέηπρε ήηαλ λα πξνβιέςεη ζε πνιιά ζεκεία ηελ ακεξηθάληθε πξναζηηθνπνίεζε. Ο P.Hall ιέεη πσο ε ακεξηθάληθε πξναζηηθνπνίεζε πήξε κόλν ην θέιπθνο ηεο Broadacre City θαη όρη ην πεξηερόκελν, εάλ ζπκθσλνύκε όηη ην πεξηερόκελν είλαη ην πξόγξακκα ηνπ Wright γηα κηα θνηλσληθή αλαδηάξζξσζε. Ο Mumford, σο ππεξαζπηζηήο ηεο ζπλεθηηθήο αζηηθόηεηαο, θξηηηθάξεη ηελ απόιπηε εμάξηεζε ηεο πόιεο ηνπ Wright, από ην απηνθίλεην, αθόκε θαη γηα ηελ παξακηθξή κεηαθίλεζε. Γηα ηελ Ακεξηθή όκσο απηό δελ είλαη ηδενινγία, είλαη απιή πξαθηηθή. Καηά ηνλ Hall, ην εξώηεκα είλαη ζαλ ην «απγό ηνπ Κνιόκβνπ», εάλ δειαδή ην απηνθίλεην ή νη απηνθηλεηόδξνκνη δεκηνύξγεζαλ ηα ακεξηθάληθα πξνάζηηα ή εάλ ε πξναζηηθνπνίεζε νδήγεζε ζηελ απόιπηε εμάξηεζε από ην αηνκηθό απηνθίλεην. Καη ν Muschamp: Η Broadacre City δελ ήηαλ έλα πνιενδνκηθό κνληέιν, αιιά κηα αξρηηεθηνληθή θαη αηζζεηηθή πξόηαζε πνπ ηνπνζεηήζεθε ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πιαίζην πόιεο

18 Η προαστικοποίηση στην Ευρώπη Σε άιιεο δηαζηάζεηο, ε πξναζηηθνπνίεζε ζηε Δπξώπε, θαηαγξάθεηαη κεηαπνιεκηθά ( ), κέζα από κηα πξνζπάζεηα απνθαηάζηαζεο ηνπ πιεζπζκνύ θαη ηελ απνθέληξσζε ησλ παξαγσγηθνύ δπλακηθνύ, κέζσ κεγάισλ επεθηάζεσλ θαη λέσλ πόιεσλ δνξπθόξσλ ζηελ Γαιιία, Βξεηαλία, Σθαλδηλαβία, ή λέσλ πξσηεπνπζώλ εθηόο Δπξώπεο Σαληηγθάξ, Μπξαδίιηα.

19 Η προαστικοποίηση στην Ευρώπη Σηηο Σθαλδηλαβηθέο ρώξεο, νη λέεο πόιεηο αληηκεησπίζηεθαλ σο δνξπθόξνη θύξησλ κεηξνπνιηηηθώλ πεξηνρώλ. Έρνπλ κηθξό κέγεζνο θαη παξά ηα θνηλνηηθά ηνπο θέληξα είλαη πνιύ εμαξηεκέλεο από ηηο θεληξηθέο απνηειώληαο ηππηθά πξνάζηηα Σηε Γαιιία, νη λέεο πόιεηο είλαη κέξνο ηεο πνιηηηθήο απνθέληξσζεο ηνπ Παξηζηνύ θαη αλαπηύζζνληαη θνληά ηνπ. Σηε Βξεηαλία ήηαλ πην απηάξθεηο