ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου Μάρω Λοΐζου: Η προσφορά της στη Λογοτεχνία για Παιδιά και Νέους

Transcript

1 ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου Μάρω Λοΐζου: Η προσφορά της στη Λογοτεχνία για Παιδιά και Νέους Με την ανακοίνωση αυτή επιχειρείται η ανάδειξη των βασικών χαρακτηριστικών του λογοτεχνικού έργου της Μάρως Λοΐζου και η γενικότερη προσφορά της στη λογοτεχνία για παιδιά και νέους. Οι άξονες του έργου της: η διαπολιτισμικότητα (ένα παραμύθι μια χώρα), η οικολογική συνείδηση και η φιλοσοφική θέαση της πραγματικότητας (το θαύμα του κόσμου) μεταπλάθονται μέσω της φαντασίας, των παραμυθικών συμβόλων και μυθικών αρχετύπων σε αφηγήματα στα οποία ο πραγματικός και ονειρικός κόσμος εναλλάσσονται και παράλληλα ταυτίζονται προτείνοντας στον αναγνώστη μια νέα πραγματικότητα. Ακόμη σε ορισμένες σειρές βιβλίων της ο επιστημονικός της λόγος αναχωνεύεται στον μυθοπλαστικό, ο οποίος ως κυρίαρχος γοητεύει τον αναγνώστη και τον παρασύρει στο παιχνίδι της γνώσης μέσα από κείμενα ποιητικής γραφής. Η ποιητικότητα της γραφής της χαρακτηριστική όλων της των κειμένων, η έντεχνη πρόθεση κοινωνικοποίησης των παιδιών-αναγνωστών, καθώς και η επιθυμία της να δημιουργήσει αυτενεργούς και δημιουργικούς αυριανούς πολίτες καθιστούν τα κείμενά της πρωτοποριακά και καινοτόμα τόσο στη σύλληψη των θεμάτων όσο και στη μυθοπλαστική τους απόδοση. Αλεξάνδρα Ζερβού Διαπολιτισμικά στοιχεία στα παραμύθια της Μάρως Λοΐζου Πραγματοποιείται μια ανάγνωση των παραμυθιών που αντλούν τα θέματά τους από την παράδοση διαφορετικών χωρών. Εξετάζεται κυρίως η σειρά Ένα Παραμύθι μια Χώρα

2 Παπαντωνάκης Γεώργιος Μύθος και παράδοση στα μυθοπλαστικά κείμενα της Μάρως Λοϊζου Ένα παραμύθι-μία χώρα. Με την εργασία μας αυτή, θα παρακολουθήσουμε την παρουσία και τη λειτουργία τόσο του μύθου όσο και της παράδοσης σε μια σειρά μυθοπλαστικών κειμένων της Μάρως Λοίζου, τα οποία στεγάζονται κάτω από τον γενικόλογο αλλά ιδιαίτερα σημαντικό τίτλο Ένα παραμύθι-μία χώρα με ένα εκάστοτε εξειδικευμένο τίτλο που προσδιορίζει τα αφηγηματικά περιεχόμενα. Η σημαντικότητα του τίτλου έγκειται κυρίως στην ποικίλη γεωγραφική προέλευση και στον εθνογραφικό χαρακτήρα των παραμυθιών, γνωρίσματα τα οποία τους προσδίδουν αλλά και αποκαλύπτουν ένα διεθνικό χαρακτήρα στη συγκεκριμένη μυθοπλασία. Κατά τη μελέτη του μυθικού στοιχείου και της παράδοσης, θα εστιάσουμε την προσοχή μας στη λειτουργία του στη κατασκευή της μυθοπλασίας από την άποψη της πλοκής, των χαρακτήρων, του ύφους. Θα επιχειρήσουμε ακόμα να ανιχνεύσουμε πιθανές συνδέσεις με την παγκόσμια μυθολογία ή την παράδοση. Δημήτρης Πολίτης «Ποιητικές Μυθοπλασίες και Ονειρικές Πραγματικότητες: Η Φαντασία στο Έργο της Μάρως Λοΐζου». Η ποιητική φαντασία της Μάρως Λοΐζου διατρέχει όλα σχεδόν τα λογοτεχνικά της έργα για παιδιά. Κινούμενη συνεχώς ανάμεσα στις ονειρικές δυνατότητες της (γλωσσικά εγγεγραμμένης) πραγματικότητας που της προσφέρει εμπνεύσεις και στις μυθοπλαστικές υπερβάσεις της, η γραφή της επιμένει να αναπαριστάνει και να αναδημιουργεί τις πραγματικές εικόνες με τις οποίες μας εφοδιάζει η άμεση αντίληψη, προκειμένου να ενεργοποιήσει και να αναδείξει τα αρχετυπικά στοιχεία που τη συνιστούν. Σε μια τέτοια γραφή, ωστόσο, δεν είναι η παιδικότητα των αναγνωστών που διακυβεύεται αλλά η αξιοπιστία των ενήλικων διαθέσεων της μυθοπλαστικής αφήγησης που επιβάλλονται, αφού αυτό που αναδύεται είναι κυρίως οι κοσμογονικές εικόνες μέσα στην προσλαμβάνουσα συνείδηση του παιδιού-αναγνώστη. Για τη Μάρω Λοΐζου φαίνεται, τελικά, ότι η

3 φαντασία δηλώνει την παρουσία του πραγματικού και του φαντασιακού, καθώς και τη διαλεκτική σύνδεσή τους, επιφορτίζοντας το τελευταίο να λειτουργεί σχεδόν πάντα ως το διακείμενο του πρώτου. Αυτή τη διαλεκτική σχέση στα λογοτεχνικά έργα που έγραψε η Μάρω Λοΐζου για παιδιά επιδιώκει να εκθέσει η παρούσα ανακοίνωση αξιοποιώντας τις θεωρητικές παραδοχές της «Ψυχοφαινομενολογικής Θεωρίας», του Caston Bachelard, κύρια πρόθεση της οποίας είναι "να απενοχοποιήσει", ταυτόχρονα, τη λογοτεχνική γραφή για τη μεταφυσική λειτουργία της και τον αναγνώστη για την (ενεργοποιημένη) ποιητική του συνείδηση. Διαμάντη Αναγνωστοπούλου Οι γυναικείες μορφές μέσα στα κείμενα της Μάρως Λοίζου Στα πλαίσια της ανακοίνωσης θα μελετήσουμε την αποτύπωση του γυναικείου στοιχείου έτσι όπως αναδεικνύεται μέσα από ενήλικες και ανήλικες ηρωίδες των κειμένων της Λοίζου. Τα χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα, το σημασιολογικό τους εκτόπισμα, η σχέση ονειρικού/φαντασιακού και πραγματικού ως περιρρέων τόπος δράσης τους είναι μερικά από τα θέματα που θα μας απασχολήσουν. Αγγελική Γιαννικοπούλου Το θαύμα του κόσμου μέσα από το θαύμα της λογοτεχνίας: Θέματα επιστήμης στα βιβλία της Μάρως Λοΐζου Εξετάζοντας τα βιβλία της σειράς το Θαύμα του Κόσμου της Μάρως Λοΐζου είναι εμφανές ότι σχεδόν στο σύνολό τους στέκονται μετέωρα ανάμεσα στη λογοτεχνία και την επιστήμη επιδιώκοντας να μεταδώσουν επιστημονικές γνώσεις με μορφή ιστορίας. Ανήκοντας σε μια ιδιαίτερη κατηγορία, εκείνη των αφηγηματικών βιβλίων γνώσεων, τα συγκεκριμένα βιβλία έχουν πρόθεση να βοηθήσουν τα παιδιάαναγνώστες τους να κατανοήσουν επιστημονικά δεδομένα, επιλέγοντας για αυτόν το σκοπό την ιστορία ως προσφορότερο μέσον διδασκαλίας. Όμως, ακόμη και σε αυτήν

4 την περίπτωση, η ιστορία φαίνεται να βαραίνει πάνω στην επιστήμη δημιουργώντας βιβλία με χαρακτηριστικά που θα είχε ενδιαφέρον να επισημανθούν: Το οπτικό κείμενο μεροληπτεί σαφώς υπέρ της μυθοπλαστικής αφήγησης, αποτυπώνοντας εικονογραφικά σχεδόν πάντα την φανταστική ιστορία και όχι τα επιστημονικά δεδομένα του κειμένου. Έτσι παρατηρούνται εικόνες με παιδιάηλεκτρόνια, παραμυθικούς πλανήτες, φανταστικά όντα, ενώ απουσιάζουν οι τυπικές εικονογραφήσεις των βιβλίων γνώσεων, με τις ακριβείς πληροφορίες ή τις σαφείς αναπαραστάσεις. Στα αφηγηματικά βιβλία γνώσεων η παρουσίαση της φύσης και των φυσικών φαινομένων υιοθετεί έναν σαφή ανθρώπινο εγωκεντρισμό που προβαίνει στην περιγραφή του κόσμου με όρους ανθρώπινους (π.χ. το μόριο αποτέλεσμα φιλίας ανάμεσα στα άτομα). Μάλιστα αυτός πολύ συχνά καταλήγει σε έναν ανθρωπομορφισμό όπου μη ανθρώπινοι παράγοντες μιλούν, σκέπτονται και συμπεριφέρονται σαν άνθρωποι (π.χ. η περίεργη σκιά που θέλει να φύγει από το δέντρο της για να γνωρίσει τον κόσμο, η στοργική μάνα πορτοκαλιά). Με αυτόν τον τρόπο ο φυσικός κόσμος περιγράφεται με όρους ηθικούς δημιουργώντας ατελείωτες στρατιές καλών και κακών έμβιων αλλά και μη έμβιων όντων (π.χ. ο κακός Βοριάς), ενώ γεγονότα που έχουν την αιτία τους στη φυσική αναγκαιότητα αποκτούν αυτόματα ηθική σημαντικότητα (π.χ. ο σαρκοφάγος λύκος γίνεται κακός). Έτσι πολλά από αυτά τα βιβλία διολισθαίνουν από την Επιστήμη στη Φιλοσοφία, συχνότατα Ηθική, και από τη Φυσική στη Μεταφυσική (π.χ. Το Βιβλίο της Ζωής). Φαίνεται λοιπόν ότι, ακόμη και όταν η Επιστήμη αναλαμβάνει να εξηγήσει το Θαύμα του Κόσμου, το Θαύμα της Αφήγησης αποδεικνύεται τόσο ισχυρό, ώστε αρκετά συχνά κατορθώνει να επιβάλλει τους δικούς του κώδικες στην κειμενική του παρουσίαση, έστω και σε βάρος της επιστημονικής εγκυρότητας. Σούλα Οικονομίδου Ήταν και δεν ήταν παραμύθια : Οι ιδεολογικές διαστάσεις του πρώιμου έργου της Μάρως Λοΐζου Στην ανακοίνωσή μας θα επικεντρωθούμε στα πρώιμα κείμενα της Μάρως Λοΐζου (Ήταν και δεν Ήταν, Θέλεις να πάμε μια βόλτα μαζί; Η Ονείρω, και Ο κροκόδειλος που δεν είχε σκεφτεί ποτέ του να πετάξει) και θα επιχειρήσουμε, αναλύοντάς τα, να δείξουμε την συμβολή της συγγραφέως στην στροφή προς την νεοτερικότητα η οποία χαρακτηρίζει την παιδική λογοτεχνία της αμέσως μετά την μεταπολίτευση εποχής. Εντάσσοντας τα συγκεκριμένα παραμύθια στο ιδεολογικό πλαίσιο της εποχής τους, θα δείξουμε πώς επιχειρούν να παρέμβουν ενεργά στην

5 κοινωνικοποίηση των πολύ νεαρών αναγνωστών τους απευθύνοντάς τους έναν απλό αλλά βαθύτατα πολιτικό λόγο. Η μοναδικότητα της προσφοράς της Λοΐζου έγκειται, όπως θα δείξουμε, στο ότι κατάφερε αυτόν τον πολιτικό λόγο να τον εκφέρει με ένα απαράμιλλα τρυφερό, ποιητικό αλλά και παιχνιδάρικο στυλ ξεπερνώντας τον γνώριμο σκόπελο του διδακτισμού και εισάγοντας έναν νέο, για την εποχή του, τύπο παιδικής λογοτεχνίας. Γιάννης Σ. Παπαδάτος Το Φυσικό Περιβάλλον στο έργο της Μάρως Λοϊζου Η Μάρω Λοϊζου σε όλο της το έργο ενσωμάτωσε με έναν ιδιαίτερο τρόπο στοιχεία στο φυσικό περιβάλλον το οποίο χρησιμοποίησε είτε ως πλαίσιο των δρώμενών της είτε ως ενεργό στοιχείο της εξέλιξης του μύθου των έργων της. Προβάλλονται σε μεγάλο βαθμό απόψεις για το φυσικό περιβάλλον αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων (κυρίως των Προσωκρατικών και του Ηράκλειτου) διαλεκτικά δεμένες με σύγχρονες ολιστικές θεωρίες, τη θεωρία της κοινωνικής οικολογίας του M. Bookchin και της οικολογικοποίησης της σκέψης του E. Morin. Η ανακοίνωση αναφέρεται κυρίως σε στοιχεία που περιέχονται στα βιβλία Ήταν και δεν ήταν, Η πολιτεία του βυθού, Το αθάνατο νερό, η σειρά Τρέχει Τρέχει, η σειρά Το θαύμα του κόσμου.