Κατευθυντήριες. για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων. εμπορίας στην

Transcript

1 Κατευθυντήριες οδηγίες για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας στην Ευρώπη Ιούνιος 2013

2 Η δέσμευσή μας για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων Η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων συνεχίζει να αποτελεί επικίνδυνη εγκληματική δραστηριότητα σε καθεμία από τις χώρες μας. Αυτό το ζήτημα που πρέπει να καταπολεμηθεί σε όλες τις μορφές του μας ανησυχεί όλους. Η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων παίρνει πολλές διαφορετικές μορφές και εξελίσσεται καθώς αλλάζουν οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Επηρεάζει γυναίκες και άνδρες, κορίτσια και αγόρια που βρίσκονται σε ευάλωτη θέση. Επομένως, είναι καθήκον μας να ισχυροποιήσουμε και να εναρμονίσουμε τις διαδικασίες μας για την ταυτοποίηση των θυμάτων, προκειμένου να προστατεύσουμε καλύτερα και να ενισχύσουμε τα δικαιώματά τους. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε στην ταυτοποίηση των θυμάτων έχουν πολυάριθμες συνέπειες, ιδιαίτερα για τις γυναίκες και τα κορίτσια. Οι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνταν μέχρι σήμερα για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων δεν ήταν αξιόπιστοι ή εναρμονισμένοι. Ήταν απαραίτητο να συμφωνήσουμε από κοινού και με σαφήνεια σε κάποιες κοινές κατευθυντήριες οδηγίες και διαδικασίες για την αναγνώριση των δυνητικών θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας, με στόχο την παραπομπή τους στις σχετικές αρχές και τη διασφάλιση της προστασίας των δικαιωμάτων τους. Ήταν επίσης κρίσιμο να αναπτυχθούν κοινά εργαλεία για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου και την εκπαίδευση των επαγγελματιών στην πρώτη γραμμή. Κατά συνέπεια, θα οργανώσουμε μαθήματα εκπαίδευσης των εκπαιδευτών, προγραμματισμένα στο πλαίσιο του έργου Euro TrafGuID, για καθένα από τα οποία θα χρησιμοποιείται το ίδιο εκπαιδευτικό υλικό και η ίδια προσέγγιση, προκειμένου να ενισχυθεί η κοινή μας απόδοση στην αναγνώριση των θυμάτων. Οι εθνικοί συντονιστές στη Βουλγαρία, τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ολλανδία, τη Ρουμανία και την Ισπανία καλούμε τους εθνικούς συντονιστές άλλων Κρατών-μελών να θεωρήσουν την ταυτοποίηση των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας ως θεμελιώδες ζητούμενο και τους προκαλούμε να συνεργαστούν μαζί μας για να προσφέρουμε στα θύματα βοήθεια και προστασία ακολουθώντας μια κοινή προσέγγιση με τον δέοντα σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Θέλουμε να σπάσουμε τη σιωπή η οποία καλύπτει τη βία που σχετίζεται με την εκμετάλλευση σε όλες τις μορφές της, ιδιαίτερα κατά των γυναικών και των παιδιών, και να εντατικοποιήσουμε τις προσπάθειές μας προς μια κοινή και εστιασμένη δράση. Μαζί μπορούμε να αλλάξουμε τη στάση και τις συμπεριφορές που επιτρέπουν ή διευκολύνουν την παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων και να προτείνουμε πρότυπα, έννοιες και πρακτικές που επιτρέπουν την ισότητα των δικαιωμάτων, χρησιμοποιώντας μια κοινή γλώσσα. Μαζί μπορούμε να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά αυτό το σοβαρό έγκλημα, ενισχύοντας τη συνεργασία μας ως προς την ταυτοποίηση και προστασία των θυμάτων. Μαζί μπορούμε να μετατρέψουμε τις δεσμεύσεις μας σε απτές δράσεις, για να διασφαλίσουμε την αποτελεσματική παροχή βοήθειας προς τα θύματα μέσω της σωστής ταυτοποίησής τους. Μαζί μπορούμε να βοηθήσουμε στην παροχή υποστήριξης προς τα θύματα πέρα από σύνορα, μέσω ενός κοινού μηχανισμού για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των δυνητικών θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Μαζί προσκαλούμε άλλα Κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συνεργαστούν μαζί μας υιοθετώντας και υλοποιώντας τις κοινές κατευθυντήριες οδηγίες και διαδικασίες για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων. Σήμερα, τασσόμαστε υπέρ της καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων σε όλες τις μορφές της και εστιάζουμε στην καθιέρωση πρακτικών εργαλείων για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων, τα οποία θα συμφωνηθούν από όλα τα κράτη-μέλη.

3 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή 2. Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας 2.1. Τι είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων 2.2. Τι είναι ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου; 2.3. Γιατί είναι σημαντική η αναγνώριση των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας; 2.4. Κατευθυντήριες αρχές και ηθικοί κανόνες 2.5. Ενημέρωση για την παράνομη διακίνηση και εμπορία προς ενίσχυση της ταυτοποίησης 3. Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση 3.1. Τι είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία για σεξουαλική εκμετάλλευση ; 3.2. Ποια είναι τα θύματα ; 3.3. Ποιοι κινδυνεύουν ; 3.4. Ποιος μπορεί να είναι παράνομος διακινητής ; 3.5. Ποιος μπορεί να αναγνωρίσει θύματα και πού ; 3.6. σεξουαλικής εκμετάλλευσης 4. Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση 4.1. Τι είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία για εργασιακή εκμετάλλευση ; 4.2. Τι δεν καθιστά παράνομη διακίνηση και εμπορία για εργασιακή εκμετάλλευση ; 4.3. Ποια είναι τα θύματα ; 4.4. Ποιοι κινδυνεύουν ; 4.5. Ποιος μπορεί να αναγνωρίσει θύματα και πού ; 4.6. εργασιακής εκμετάλλευσης 5. Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για άλλες μορφές εκμετάλλευσης (αναγκαστική επαιτεία και παράνομες δραστηριότητες) 5.1. Τι είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία για αναγκαστική επαιτεία και εγκληματικές.δραστηριότητες ; 5.2. Ποια είναι τα θύματα ; 5.3. Ποιοι κινδυνεύουν ; 5.4. Ποιος μπορεί να αναγνωρίσει θύματα και πού ; 5.5. άλλων μορφών εκμετάλλευσης 6. Αξιολόγηση αν το άτομο είναι δυνητικό θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας

4 Εισαγωγή 1. Εισαγωγή 1. ταυτοποίησης και δίωξης των περιστατικών 1. παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων. Αυτές οι κατευθυντήριες οδηγίες αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του έργου «Ανάπτυξη κοινών κατευθυντήριων οδηγιών και διαδικασιών σχετικά με την ταυτοποίηση θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας». Οι έξι χώρες που συμμετέχουν είναι η Βουλγαρία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ρουμανία, η Ισπανία και η Ολλανδία. Επιπλέον, στο έργο συμμετέχουν και τέσσερις εταίροι: Το Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ), το Διεθνές Κέντρο για την Ανάπτυξη Μεταναστευτικής Πολιτικής (ICMPD), η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας / Ειδικό Πρόγραμμα Δράσης για την Καταπολέμηση της Αναγκαστικής Εργασίας (ILO SAP-FL) και το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος (UNODC). Το έργο έχει λάβει την οικονομική υποστήριξη από το Πρόγραμμα «Πρόληψη και Καταπολέμηση της Εγκληματικότητας» της Ευρωπαϊκής Ένωσης/ Ευρωπαϊκή Επιτροπή - Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων, βάσει της Πρόσκλησης ISEC 2010 για προτάσεις και συγχρηματοδοτείται από πέντε συμμετέχοντα Κράτη. Το γαλλικό Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων, επικεφαλής του έργου, έχει ορίσει φορέα υλοποίησής του το France Expertise Internationale, ως υπεύθυνο για τον συντονισμό της υλοποίησης του 24μηνου έργου που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του Ο στόχος αυτών των κατευθυντήριων οδηγιών είναι να προταθούν εργαλεία για την ενίσχυση και την εναρμόνιση των και των διαδικασιών για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), προκειμένου να αντιμετωπιστεί καλύτερα η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων και να διασφαλιστεί η δίκαιη μεταχείριση των θυμάτων στην περιοχή, όσον αφορά τα δικαιώματά τους στην προστασία. Οι εναρμονισμένες διαδικασίες θα ενισχύσουν επίσης τη συνεργασία μεταξύ των Κρατών που συμμετέχουν σε αυτόν τον τομέα. Σύμφωνα με την εκτίμηση του ILO για το 2012 σχετικά με την αναγκαστική εργασία και την παράνομη διακίνηση και εμπορία, υπάρχουν θύματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πολύ περισσότερα από τον αριθμό των θυμάτων που τελικά ταυτοποιούνται. Από αυτό αποδεικνύεται η ανάγκη για βελτιωμένες διαδικασίες Οι ομάδες-στόχος αυτών των κατευθυντήριων οδηγιών είναι οι επαγγελματίες που είναι υπεύθυνοι για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας εντός των συμμετεχόντων Κρατών, συμπεριλαμβανομένων των αρχών επιβολής του νόμου, των τοπικών αρχών (δήμοι), των εργαζομένων στις υπηρεσίες ελέγχου μετανάστευσης, των διωκτικών αρχών, του δικαστικού σώματος, των φορέων προστασίας ανηλίκων, των οργανισμών που παρέχουν υπηρεσίες προς τα θύματα, των ΜΚΟ, των κοινωνικών υπηρεσιών, της επιθεώρησης εργασίας, των πρεσβειών, των προξενικών υπηρεσιών και των εργατικών συνδικάτων. Σε αυτές τις επαγγελματικές κατηγορίες, στόχος είναι να ενημερωθούν για τις κοινές κατευθυντήριες οδηγίες και για τις βέλτιστες πρακτικές οι μη εξειδικευμένοι επαγγελματίες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και είναι υπεύθυνοι για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου. Ο κατάλογος των επαγγελματιών που αναφέρονται σε αυτές τις κατευθυντήριες οδηγίες είναι ενδεικτικός και οι κατευθυντήριες οδηγίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από μη εξειδικευμένους επαγγελματίες οι οποίοι μπορεί να έρθουν σε επαφή με θύματα κατά την εργασία τους, όπως προσωπικό νοσοκομείων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ή μέσων μεταφοράς. Για να κατανοήσουν όλοι αυτοί οι εμπλεκόμενοι τη διαδικασία που χρησιμοποιείται παγκοσμίως και να αποκτήσουν μια ολοκληρωμένη άποψη για τις διαδικασίες, από την πρώιμη αναγνώριση έως την επίσημη ταυτοποίηση των θυμάτων, περιγράφονται στις κατευθυντήριες οδηγίες και οι φάσεις που ακολουθούν μετά την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου, έως το σημείο όπου το φερόμενο θύμα λαμβάνει προστασία, βοήθεια και ενημέρωση για τα δικαιώματά του, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος σε μια περίοδο αποκατάστασης και περισυλλογής. Οι κατευθυντήριες οδηγίες αναπτύχθηκαν βάσει της έκθεσης «Ταυτοποίηση θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας για όλες τις μορφές παράνομης διακίνησης και εμπορίας, Συλλογή καλών πρακτικών από τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, την Ελλάδα, τη Ρουμανία, την Ισπανία και την Ολλανδία», η οποία προετοιμάστηκε κατά την πρώτη φάση του έργου. Στις καλές πρακτικές που συλλέχθηκαν από τις έξι χώρες περιλαμβάνονταν οι μέθοδοι και οι διαδικασίες οι οποίες εφαρμόζονται για την ταυτοποίηση των θυμάτων, καθώς και οι λειτουργικοί δείκτες της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων (ενηλίκων, παιδιών και για όλες τις μορφές εκμετάλλευσης) οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν γι αυτόν τον σκοπό. Αυτές οι κατευθυντήριες οδηγίες για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας έχουν σχεδιαστεί βάσει μιας προσέγγισης που βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα και επικεντρώνεται στο θύμα, η οποία έθεσε την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων του δυνητικού θύματος στο επίκεντρο των προτεινόμενων ενεργειών και διαδικασιών. Βασίζονται στις κατευθυντήριες οδηγίες για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των θυμάτων, όπως περιγράφονται στον Κοινό Σχολιασμό του ΟΗΕ για την Οδηγία της ΕΕ 1 και στις Συνιστώμενες Αρχές και Κατευθυντήριες Οδηγίες σχετικά με τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Παράνομη Διακίνηση και Εμπορία Ανθρώπων των Ηνωμένων Εθνών 2. Το παρόν έγγραφο παρουσιάζει μια οπτική η οποία αναγνωρίζει την παράνομη διακίνηση και εμπορία ως σοβαρή και κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και επαναδιαβεβαιώνει τη σημασία της προσέγγισης που βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδιαίτερα για την ταυτοποίηση των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας Αυτές οι κατευθυντήριες οδηγίες περιέχουν συγκεκριμένες συστάσεις για τους ανήλικους που πέφτουν θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Σε κάθε ενότητα, όλα τα μέτρα που αφορούν συγκεκριμένα τους ανήλικους έχουν στην αρχή και στο τέλος τους το σύμβολο Η συγγραφή των κατευθυντήριων οδηγιών και των τριών εργαλείων πρακτικής εφαρμογής τους, πραγματοποιήθηκε από την κα Michaelle de Cock υπό την εποπτεία της Συντονιστικής Επιτροπής του Έργου. The National Commission for Combating Trafficking in Human Beings, Bulgaria The Mission for Democratic Governance, Ministry of Foreign Affairs, France The National Coordination Mechanism to Monitor and Combat Human Trafficking, Ministry of Foreign Affairs and IOM Athens, Greece The National Agency against Trafficking in Persons, Romania The Government Delegation against Gender-based Violence, Ministry of Health, Social Services and Equality, Spain The Immigration and Naturalisation Service, Ministry of Security and Justice, and the Municipality of Amsterdam, The Netherlands 1. Κοινός Σχολιασμός ΟΗΕ για την Οδηγία της ΕΕ - Προσέγγιση που Βασίζεται στα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Νοέμβριος Συνιστώμενες Αρχές και Κατευθυντήριες Οδηγίες σχετικά με τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Παράνομη Διακίνηση και Εμπορία Ανθρώπων, Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών - Ύπατος Αρμοστής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Νέα Υόρκη και Γενεύη, 1. Εισαγωγή

5 Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας 2. Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας 2.1. Τι είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων; Ενέργεια, μέσο και σκοπός Η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων ορίστηκε για πρώτη φορά στο Πρωτόκολλο για την Πρόληψη, Καταστολή και Τιμωρία της Διακίνησης Προσώπων, ιδιαίτερα Γυναικών και Παιδιών (αναφέρεται επίσης ως Πρωτόκολλο του Παλέρμο), μια διεθνή συμφωνία που επισυνάπτεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά του διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος (CTOC), το οποίο τέθηκε σε ισχύ στις 25 Δεκεμβρίου Ο ίδιος ορισμός χρησιμοποιήθηκε στη Σύμβαση για τη Δράση κατά της Παράνομης Διακίνησης και Εμπορίας Ανθρώπων του Συμβουλίου της Ευρώπης (2005) («Σύμβαση ΣτΕ»). Το 2011, δημιουργήθηκε μια νέα οδηγία της ΕΕ (Οδηγία 2011/36/ΕΕ από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της 5ης Απριλίου 2011 για την πρόληψη και την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων και την προστασία των θυμάτων της), προκειμένου να καθοριστούν οι ελάχιστοι κανόνες στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής ένωσης (ΕΕ) σχετικά με τον ορισμό των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεων στον τομέα της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων. Παρέχονται επίσης μέτρα που στοχεύουν στην καλύτερη πρόληψη αυτού του φαινομένου και στη βελτίωση της προστασίας των θυμάτων. Το νομικό πλαίσιο αυτών των κατευθυντήριων οδηγιών βασίζεται στον ορισμό της παράνομης διακίνησης και εμπορίας, όπως αναφέρεται στο Άρθρο 2 αυτής της Οδηγίας: Ως «Παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων» ορίζεται 1 Η στρατολόγηση, η μετακίνηση, η μεταφορά, η υπόθαλψη ή η παραλαβή ατόμων συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής ή της μεταβίβασης του ελέγχου σε αυτά τα άτομα μέσω απειλής ή χρήσης βίας ή άλλων μορφών εξαναγκασμού, απαγωγής, απάτης, εξαπάτησης, κατάχρησης εξουσίας ή ευάλωτης θέσης, ή προσφοράς ή αποδοχής πληρωμών ή προνομίων για την εξασφάλιση της συγκατάθεσης ενός ατόμου που έχει τον έλεγχο επί ενός άλλου ατόμου, με σκοπό την εκμετάλλευσή τους. 2 «Ευάλωτη θέση» σημαίνει μια κατάσταση κατά την οποία το εμπλεκόμενο άτομο δεν έχει καμία πραγματική ή αποδεκτή εναλλακτική λύση από το να υποβληθεί στη συγκεκριμένη κακοποίηση. 3 Στον όρο «εκμετάλλευση» περιλαμβάνονται, ενδεικτικά, η εκμετάλλευση της εκπόρνευσης άλλων ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης, η αναγκαστική εργασία ή η αναγκαστική παροχή υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένης της επαιτείας, της σωματεμπορίας ή παρόμοιων πρακτικών, της δουλείας ή της εκμετάλλευσης των εγκληματικών δραστηριοτήτων ή η αφαίρεση οργάνων. 4 Η συγκατάθεση ενός θύματος παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων για την εκμετάλλευση, είτε πρόκειται να συμβεί είτε συμβαίνει ήδη, δεν θα λαμβάνεται υπόψη στις περιπτώσεις όπου έχει χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε από τα μέσα που ορίζονται στην παράγραφο 1. 5 Όταν η συμπεριφορά που αναφέρεται στην παράγραφο 1 αφορά έναν ανήλικο, θα θεωρείται ως αξιόποινο αδίκημα παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων, ακόμα και αν δεν έχει χρησιμοποιηθεί κανένα από τα μέσα που ορίζονται στην παράγραφο 1. 6 Για τον σκοπό της παρούσας Οδηγίας, ως «ανήλικος» ορίζεται οποιοδήποτε άτομο ηλικίας κάτω των 18 ετών. Αυτός ο ορισμός συνοψίζεται συνήθως με τον ακόλουθο πίνακα, όπου επισημαίνονται τα τρία κύρια στοιχεία του ορισμού ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΜΕΣΟ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ. Προκειμένου μια κατάσταση να αναγνωριστεί ως «παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων», πρέπει να συνυπάρχουν και τα τρία αυτά στοιχεία, με μία σημαντική εξαίρεση: Στην περίπτωση των ανηλίκων, δεν χρειάζεται να εντοπιστεί κανένα από τα στοιχεία της ενότητας ΜΕΣΟ. Επιπλέον, σύμφωνα με τον ορισμό, το γεγονός ότι το άτομο «συναίνεσε» στην εκμετάλλευση που πρόκειται να πραγματοποιηθεί δεν λαμβάνεται υπόψη εφόσον χρησιμοποιείται ένα από τα ΜΕΣΑ. Αντίστοιχα, με εξαίρεση τις περιπτώσεις που αφορούν την παράνομη διακίνηση και εμπορία ανηλίκων, οποιοδήποτε άτομο το οποίο υφίσταται (τουλάχιστον) μία από τις ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ με χρήση (τουλάχιστον) ενός από τα ΜΕΣΑ για (τουλάχιστον) έναν από τους ΣΚΟΠΟΥΣ μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. ΕΝΕΡΓΕΙΑ Στρατολόγηση Μετακίνηση Μεταφορά Υπόθαλψη Παραλαβή ατόμων ΜΕΣΟ Απειλή Βία Άλλες μορφές εξαναγκασμού Απαγωγή Απάτη/εξαπάτηση Κατάχρηση εξουσίας ή ευάλωτης θέσης Προσφορά και αποδοχή πληρωμών ΣΚΟΠΟΣ Εκμετάλλευση της εκπόρνευσης και άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης Αναγκαστική εργασία και παροχή υπηρεσιών Σωματεμπορία και παρόμοιες πρακτικές Δουλεία Αφαίρεση οργάνων Απαιτούνται δύο περαιτέρω διευκρινίσεις. Πρώτον, όπως επεξηγείται περαιτέρω στην Ενότητα 5, στις κατευθυντήριες οδηγίες η αναγκαστική επαιτεία και η εκμετάλλευση των εγκληματικών δραστηριοτήτων θεωρείται ότι εμπίπτουν στον ορισμό της αναγκαστικής εργασίας και παροχής υπηρεσιών, σύμφωνα με την Οδηγία της ΕΕ 2011/36/ΕΕ και τη Σύμβαση περί Αναγκαστικής Εργασίας του ILO, 1930 (αρ. 29). Δεύτερον, οι κατευθυντήριες οδηγίες δεν αναφέρονται σε καταστάσεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων για τον σκοπό της αφαίρεσης οργάνων, της παράνομης υιοθεσίας ή του αναγκαστικού γάμου, παρότι αυτές οι καταστάσεις περιλαμβάνονται ρητά στη συγκεκριμένη Οδηγία. Αυτές οι κατευθυντήριες οδηγίες δεν καλύπτουν τις συγκεκριμένες καταστάσεις, επειδή, λόγω της διαφορετικής φύσης και των διαφορετικών χαρακτηριστικών τους, οι σχετικοί δείκτες για την αναγνώρισή τους, οι διαδικασίες για την προληπτική ταυτοποίησή τους και οι τύποι των φορέων που μπορεί να εμπλακούν είναι εντελώς διαφορετικά απ ό,τι σε άλλες μορφές εκμετάλλευσης. Η μόνη εξαίρεση η οποία καλύπτεται από αυτές τις κατευθυντήριες οδηγίες προκύπτει όταν ένα άτομο υφίσταται εκμετάλλευση με μία από αυτές τις τέσσερις μορφές ως αποτέλεσμα ψευδών υποσχέσεων για γάμο ή υιοθεσία. Η ειδική περίπτωση των ανηλίκων Η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανηλίκων αποτελεί ειδική περίπτωση παράνομης διακίνησης και εμπορίας προσώπων, όπως ορίζεται στη Σύμβαση του ΣτΕ για την παράνομη διακίνηση και εμπορία. Δυνάμει του Άρθρου 4(γ), η στρατολόγηση, η μετακίνηση, η μεταφορά, η υπόθαλψη ή η παραλαβή ενός ανήλικου (ορίζεται ως οποιοδήποτε άτομο ηλικίας κάτω των δεκαοκτώ ετών) για τον σκοπό της εκμετάλλευσης πρέπει να θεωρείται ως παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων, ακόμα και αν δεν παρατηρείται κανένα από τα μέσα τα οποία παρατίθενται στο Άρθρο 4(α). Στην περίπτωση των ανηλίκων: ΕΝΕΡΓΕΙΑ + ΣΚΟΠΟΣ = ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΑ ανηλίκων. Η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανηλίκων αναγνωρίζεται ως «χειρότερη μορφή παιδικής εργασίας» στη Σύμβαση για τις Χειρότερες Μορφές Εργασίας των Παιδιών του ILO, 1999 (αρ. 182). Το Διεθνές Πρόγραμμα για την Εξάλειψη της Παιδικής Εργασίας (IPEC) έχει αναπτύξει έναν λειτουργικό ορισμό της παράνομης διακίνησης-εμπορίας και εκμετάλλευσης ανηλίκων, στον οποίο Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας

6 αντικατοπτρίζεται η απαίτηση του διεθνούς ορισμού της παράνομης διακίνησης και εμπορίας για μια ενέργεια και έναν σκοπό εκμετάλλευσης. Για τις λειτουργίες του IPEC, στο πλαίσιο της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανηλίκων, η εκμετάλλευση ορίζεται ως εξής: καθώς τα δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος είναι πολλές φορές αλληλένδετα. Και αντιστοίχως, ένας μετανάστης που συναινεί στη λαθραία μεταφορά του σε ένα κράτος μπορεί, κατά τη διέλευσή του ή στον προορισμό του, να πέσει θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας όλες οι μορφές σωματεμπορίας ή παρόμοιων πρακτικών, η δουλεία για χρέη και η δέσμια εργασία και η αναγκαστική ή υποχρεωτική εργασία, συμπεριλαμβανομένης της αναγκαστικής ή υποχρεωτικής στρατολόγησης ανηλίκων για χρήση σε ένοπλες συγκρούσεις (C182, Άρθρο 3(α)) η χρήση, η παροχή ή η προσφορά ενός ανήλικου για εκπόρνευση, για την παραγωγή πορνογραφίας ή για πορνογραφικές εμφανίσεις (C182, Άρθρο 3(β)) η χρήση, η παροχή ή η προσφορά ενός ανήλικου για παράνομες δραστηριότητες, ιδιαίτερα για την παραγωγή και παράνομη διακίνηση και εμπορία ναρκωτικών, όπως ορίζεται στις σχετικές διεθνείς συνθήκες (C182, Άρθρο 3(γ)) η εργασία η οποία, λόγω της φύσης της ή λόγω των συνθηκών υπό τις οποίες διεξάγεται, είναι πιθανόν να βλάψει την υγεία, την ασφάλεια ή την ηθική των ανηλίκων (C182, Άρθρο 3(δ) και C138, Άρθρο 3) η εργασία που εκτελείται από ανήλικους ηλικίας μικρότερης από την επιτρεπόμενη για είσοδο στην απασχόληση (C138, Άρθρο 2 & 7). Αυτός ο ορισμός θέτει το πλαίσιο για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των ανηλίκων που παρουσιάζεται σε αυτές τις κατευθυντήριες οδηγίες. Σύγκριση παράνομης διακίνησης-εμπορίας ανθρώπων και λαθραίας μεταφοράς Η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων διαχωρίζεται από τη λαθραία μεταφορά μεταναστών. Ως λαθραία μεταφορά μεταναστών ορίζεται το ποινικό αδίκημα της υποβοήθησης της παράνομης εισόδου ενός ατόμου σε ένα κράτος του οποίου το άτομο αυτό δεν αποτελεί υπήκοο ή κάτοικο, προκειμένου να αποκτηθεί οικονομικό ή άλλο υλικό όφελος. Πρωτόκολλο για τη Λαθραία Μεταφορά Μεταναστών, Άρθρο 3(α): ως «λαθραία μεταφορά μεταναστών» ορίζεται η υποβοήθηση της παράνομης εισόδου ενός ατόμου σε ένα κράτος-μέλος του οποίου το άτομο αυτό δεν αποτελεί υπήκοο ή μόνιμο κάτοικο, προκειμένου να αποκτηθεί, άμεσα ή έμμεσα, οικονομικό ή άλλο υλικό όφελος. Σε περιπτώσεις λαθραίας μεταφοράς μεταναστών, ο μετανάστης συμφωνεί να πληρώσει κάποιον (τον μεταφορέα λαθρομεταναστών), ο οποίος θα οργανώσει και/ή θα διευκολύνει την παράνομη είσοδό του σε ένα κράτος του οποίου δεν αποτελεί υπήκοο ή κάτοικο. Ο μεταφορέας λαθρομεταναστών δεν ενδιαφέρεται για το τι θα συμβεί στον μετανάστη από τη στιγμή που θα περάσει τα σύνορα. Πιο συγκεκριμένα, ο στόχος του μεταφορέα λαθρομεταναστών δεν είναι να εκμεταλλευτεί τον μετανάστη από τη στιγμή που θα φτάσει στον προορισμό του, αλλά να εξασφαλίσει ένα οικονομικό όφελος. Η λαθραία μεταφορά μεταναστών είναι ένα ποινικό αδίκημα που διαπράττεται κατά του κράτους (παράνομη είσοδος), και όχι κατά του μετανάστη (ο οποίος πλήρωσε για την υπηρεσία). Οι βασικές διαφορές από την παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Σκοπός Συγκατάθεση Διεθνικότητα Ποινικό αδίκημα Παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων Εκμετάλλευση Χωρίς συγκατάθεση Δεν αποτελεί προϋπόθεση Κατά του ατόμου Λαθραία μεταφορά μεταναστών Οικονομικά ή άλλα υλικά οφέλη Με συγκατάθεση Αποτελεί προϋπόθεση Κατά του κράτους Εντούτοις, οι παράμετροι της παράνομης διακίνησης και εμπορίας και της λαθραίας μεταφοράς μεταναστών μπορεί να συμπίπτουν και ο διαχωρισμός ανάμεσα στα δύο αδικήματα να μην είναι ξεκάθαρος. Τα άτομα που μεταφέρονται λαθραία όσο και τα άτομα που υφίστανται παράνομη διακίνηση και εμπορία μπορούν να ενταχθούν στην ίδια κατηγορία ατόμων που διασχίζουν παράνομα τα σύνορα, 2.2. Τι είναι ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου; Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου Ευρύ κοινό Κατηγορίες μη εξειδικευμένων επαγγελματιών (νοσοκομεία, σχολεία, υπηρεσίες μεταφορών κ.λπ.) Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου Αξιωματικοί στην πρώτη γραμμή Για τους σκοπούς αυτών των κατευθυντήριων οδηγιών, η ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου αναφέρεται στη διαδικασία η οποία ξεκινάει με την αναγνώριση των ενδείξεων που υποδεικνύουν δυνητική κατάσταση παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Μια μεγάλη σειρά φορέων, εξειδικευμένων και μη στην παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων, μπορούν να εμπλέκονται στην ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου. Οι αξιωματικοί στην πρώτη γραμμή που ενδέχεται να έρθουν σε επαφή με δυνητικά θύματα πρέπει να μπορούν να αναγνωρίζουν τις ενδείξεις της παράνομης Εξειδικευμένοι λειτουργοί Αρχές επιβολής του νόμου Εργαζόμενοι στις υπηρεσίες ελέγχου μετανάστευσης Διωκτικές αρχές Δικαστικό σώμα Φορείς προστασίας ανηλίκων Δήμοι ΜΚΟ που παρέχουν υπηρεσίες σε θύματα ΜΚΟ Κοινωνικές υπηρεσίες Επιθεώρηση εργασίας Εργατικά συνδικάτα Εθνικός Μηχανισμός Παραπομπής Αρχικός έλεγχος Πρόσβαση σε βασικές ανάγκες Αξιολόγηση κινδύνων Περίοδος περισυλλογής και αποκατάστασης Επίσημη ταυτοποίηση διακίνησης και εμπορίας, να βλέπουν πίσω από τις πρώτες εμφανείς ενδείξεις και να μπορούν να τις συνδέουν με τους δείκτες της παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Κατά την αλληλεπίδρασή τους με τα δυνητικά θύματα, ακόμα και αν αυτή περιορίζεται σε σύντομο χρονικό διάστημα, θα πρέπει να μπορούν να σχετιστούν με το δυνητικό θύμα, τηρώντας ισχυρούς κανόνες ηθικής, για να του προσφέρουν πρόσβαση στις επείγουσες ανάγκες του, να απαντήσουν στις ερωτήσεις του δυνητικού θύματος σχετικά με το τι θα συμβεί στη συνέχεια και τελικά, αν το άτομο συμφωνήσει, να το παραπέμψουν στις αρμόδιες αρχές που είναι υπεύθυνες για την επίσημη ταυτοποίησή του. Η ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου καλύπτει όλα αυτά τα στοιχεία. 2. Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας

7 Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας Αυτή η διαδικασία οδηγεί στην αξιολόγηση της πιθανότητας να είναι το άτομο θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας και συνεχίζει με την παραπομπή του συγκεκριμένου δυνητικού θύματος στις σχετικές αρχές που είναι υπεύθυνες για την επίσημη ταυτοποίηση του ως θύματος παράνομης διακίνησης και εμπορίας και, εφόσον αυτό ισχύει, για την υποστήριξή του με διάφορες μορφές. Το σύνολο των ενεργειών που σχετίζονται με την επίσημη ταυτοποίηση και την προστασία των δυνητικών θυμάτων συντονίζονται σε εθνικό επίπεδο από έναν φορέα που ονομάζεται Μηχανισμός Παραπομπής. Η επίσημη ταυτοποίηση των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας γενικά συντελείται στο πλαίσιο νομικών διαδικασιών ή διεργασιών και, στις περισσότερες δικαιοδοσίες, μόνο οι εξουσιοδοτημένες αρχές μπορούν να αναγνωρίσουν επισήμως ένα άτομο ως «θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας». Η επίσημη ταυτοποίηση διεξάγεται από εξειδικευμένους λειτουργούς που είναι ειδικά καταρτισμένοι για την ταυτοποίηση της παράνομης διακίνησης και εμπορίας και έχουν αναλάβει στο πλαίσιο των οργανισμών τους συγκεκριμένα καθήκοντα. Η ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των δυνητικών θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας από μια μεγάλη σειρά αξιωματικών στην πρώτη γραμμή είναι κρίσιμη καθώς, αντίθετα με πολλά άλλα ποινικά αδικήματα, η καταγγελία του περιστατικού από το ίδιο το θύμα είναι πολύ σπάνια. Η καταγγελία από τα ίδια τα θύματα είναι συνήθης για πολλά άλλα ποινικά αδικήματα, όπου τα θύματα ζητούν βοήθεια και υποστήριξη λίγο μετά τη διάπραξη του ποινικού αδικήματος και ο δράστης είναι αρκετά μακριά, ώστε το θύμα να μην φοβάται για άμεσα και έμμεσα αντίποινα. Στην περίπτωση όμως της παράνομης διακίνησης και εμπορίας, η καταγγελία από το ίδιο το θύμα δεν είναι πιθανή (όπως επεξηγήθηκε προηγουμένως, μόνο οι εξουσιοδοτημένες αρχές μπορούν να χαρακτηρίσουν ένα άτομο ως θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας) και η καταγγελία από το ίδιο το θύμα εξακολουθεί να συμβαίνει σπάνια. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι γι αυτό το χαμηλό ποσοστό καταγγελιών από τα ίδια τα θύματα: Τα θύματα μπορεί να μην θεωρούν ότι είναι θύματα ακόμα κι αν νιώθουν ότι υφίστανται εκμετάλλευση, μπορεί να πιστεύουν ότι απλά φάνηκαν άτυχα και έπεσαν στα χέρια κακών υποκινητών ή εργοδοτών. Τα θύματα μπορεί να μην γνωρίζουν ότι υπάρχουν νόμοι που τα προστατεύουν και ότι μπορούν να ζητήσουν βοήθεια, υποστήριξη και υποβοήθηση. Τα θύματα από άλλες χώρες μπορεί να μην μιλούν την τοπική γλώσσα και, κατά συνέπεια, να νιώθουν ότι δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τις σχετικές αρχές. Τα θύματα μπορεί να μην εμπιστεύονται ή μπορεί ακόμα και να φοβούνται τις αστυνομικές αρχές και να μην γνωρίζουν από πού να ζητήσουν βοήθεια. Τα θύματα μπορεί να φοβούνται τις άμεσες αρνητικές συνέπειες που θα επηρεάσουν την κατάστασή τους, όπως απώλεια χρημάτων ή απέλαση. Τέλος, τα θύματα μπορεί να φοβούνται αντίποινα από τους παράνομους διακινητές τους κατά των ίδιων ή των συγγενών τους, στον εργασιακό χώρο ή στον τόπο προέλευσής τους. Εντούτοις, όπως περιγράφεται στην έκθεση για τις καλές πρακτικές ταυτοποίησης στις έξι χώρες που συμμετέχουν, καταβάλλονται ήδη πολλές προσπάθειες για να ενθαρρυνθούν τα θύματα να καταγγέλλουν τα περιστατικά και να γίνει η διαδικασία πιο εύκολη και προσιτή Γιατί είναι σημαντική η αναγνώριση και η ταυτοποίηση των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας; Η ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου είναι μόλις ένα πρώτο βήμα σε ένα μακρύ και εκτεταμένο πλαίσιο που έχει οριστεί για την παροχή βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης προστασίας στα θύματα. Οι αξιωματικοί στην πρώτη γραμμή δεν είναι υπεύθυνοι για τα επόμενα βήματα της διαδικασίας που περιγράφονται σε αυτήν την παράγραφο, είναι όμως σημαντικό να έχουν όλοι οι φορείς μια ολοκληρωμένη άποψη για τους υπάρχοντες μηχανισμούς που έχουν δημιουργηθεί για την προστασία των θυμάτων. Προστασία και παραπομπή στις αρμόδιες αρχές Τα θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας θα πρέπει να αναγνωρίζονται το συντομότερο δυνατόν προκειμένου να διασωθούν από την κατάσταση της εκμετάλλευσης και να λάβουν προστασία. Μετά την αναγνώρισή τους, τα θύματα θα πρέπει να παραπέμπονται σε εξειδικευμένους φορείς, όπως οι Εθνικοί Μηχανισμοί Παραπομπής ή σε οποιαδήποτε αρμόδια αρχή που είναι υπεύθυνη για την επίσημη ταυτοποίηση του ατόμου ως θύματος παράνομης διακίνησης και εμπορίας και για τον συντονισμό όλων των ενεργειών και των υπηρεσιών προς τα θύματα. Η ταυτοποίηση είναι κρίσιμη καθώς το άτομο, εφόσον ταυτοποιηθεί ως φερόμενο θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, απολαμβάνει συγκεκριμένων δικαιωμάτων για προστασία βάσει των διεθνών και των τοπικών νομοθεσιών. Στα οφέλη για τα φερόμενα θύματα συμπεριλαμβάνεται η χορήγηση μιας περιόδου περισυλλογής και αποκατάστασης κατά την οποία τους παρέχεται υποστήριξη και βοήθεια και έχουν την ευκαιρία να αποφασίσουν αν θα συνεργαστούν ή όχι με τις σχετικές αρχές. Κάποια από τα οφέλη της πρώιμης ταυτοποίησης αναφέρονται αναλυτικά παρακάτω, βάσει της Σύμβασης του ΣτΕ και των σχετικών οδηγιών της ΕΕ. Η πρώιμη ταυτοποίηση των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας επιτρέπει την εφαρμογή καλών πρακτικών, όπως αυτές έχουν παρατηρηθεί στις έξι χώρες που συμμετέχουν και συνοψίζονται παρακάτω. Μηχανισμός Παραπομπής Η ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου μπορεί να πραγματοποιηθεί σε μια μεγάλη σειρά οργανισμών, είναι όμως απαραίτητο να υπάρχει ένας μηχανισμός ειδικά σχεδιασμένος για τον συντονισμό των ενεργειών, της προστασίας και των υπηρεσιών που παρέχονται στα θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας τα οποία παραπέμπονται σε αυτόν. Αυτά τα συστήματα συντονισμού, γνωστά συνήθως ως Εθνικοί Μηχανισμοί Παραπομπής, είναι υπεύθυνα για τη «διασφάλιση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των παράνομα διακινούμενων ατόμων και για την παροχή ενός αποτελεσματικού τρόπου παραπομπής των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας στις υπηρεσίες». Αυτό περιλαμβάνει πρώτα τη διασφάλιση ότι το φερόμενο θύμα έχει ενημερωθεί για τα δικαιώματα και τις επιλογές του σε μια γλώσσα που κατανοεί, καθώς και ότι του παρέχεται άμεση υποστήριξη και προστασία που σχετίζεται με τις ανάγκες του. Αυτή η διαδικασία πραγματοποιείται με μια προσέγγιση που βασίζεται στο φύλο του ατόμου. Για ανήλικα θύματα ή για θύματα που η ηλικία τους δεν είναι βέβαιη, εφόσον υπάρχουν υποψίες ότι είναι κάτω των 18 ετών, ισχύουν ειδικά μέτρα. Το ICM- PD ανέπτυξε κατευθυντήριες οδηγίες για τους Διεθνικούς Μηχανισμούς Παραπομπής, οι οποίες προωθούν ακόμα περισσότερο τη διαδικασία παραπομπής, προκειμένου να διευκολύνεται η παραπομπή ενός θύματος εκτός συνόρων. Αυτές οι κατευθυντήριες οδηγίες συμπληρώνουν τους Εθνικούς Μηχανισμούς Παραπομπής και παρέχουν πρακτικά μέτρα και συστάσεις για τη διεξαγωγή διεθνικών παραπομπών. Παρουσιάζουν μηχανισμούς για ολοκληρωμένη βοήθεια προς το θύμα σε εθνικό και διεθνικό επίπεδο και παρέχουν τη σύνδεση που λείπει ανάμεσα στις χώρες προέλευσης, διακίνησης και προορισμού. Το ίδρυμα ή η οντότητα που είναι υπεύθυνα για τον συντονισμό της παραπομπής και της προστασίας των φερόμενων θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Μπορεί να είναι ένας ή περισσότεροι φορείς επιβολής του νόμου, διαπιστευμένοι φορείς κοινωνικών υπηρεσιών ή ένας μοναδικός φορέας συντονισμού. Ανάλογα με το ίδρυμα που είναι υπεύθυνο γι αυτήν την κρίσιμη φάση, δεν υπάρχει μοναδική ή καλύτερη λύση για να προσδιοριστεί πού θα πρέπει να πραγματοποιηθούν τα επόμενα βήματα. Είναι βασικό να διασφαλιστεί ότι το δυνητικό θύμα είναι ασφαλές και νιώθει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη άνεση και αυτοπεποίθηση. Γι αυτό, συνιστάται να μπορούν το φερόμενο θύμα και ο λειτουργός που είναι υπεύθυνος για την ταυτοποίηση να καταλάβουν ο ένας τον άλλον, είτε άμεσα είτε μέσω διερμηνέα. Οι διερμηνείς που ασχολούνται με ενήλικους και ανήλικους θα πρέπει να είναι ειδικά εκπαιδευμένοι και ευαισθητοποιημένοι σχετικά με το ζήτημα της παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Επιπλέον, ο οργανισμός που είναι υπεύθυνος για την ταυτοποίηση μπορεί να προσφέρει τη βοήθεια Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας 3. Εθνικοί Μηχανισμοί Παραπομπής, Συνένωση Προσπαθειών για την Προστασία των Δικαιωμάτων των Παράνομα Διακινούμενων Ατόμων, Πρακτικός Οδηγός, ΟΑΣΕ/Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων 2004, html 4. Trafficked-Persons-in-Europ html

8 πολιτισμικών διαμεσολαβητών προκειμένου ως ανήλικο και να εξασφαλίζει άμεση πρόσβαση με βραχυπρόθεσμη άδεια παραμονής 8 ), μπορούν 2.3. να βελτιωθεί η αμοιβαία κατανόηση και η ανταπόκριση στους φόβους και τις αγωνίες του ατόμου που ενδέχεται να είναι θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Το φύλο και οι εθνικές ιδιαιτερότητες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για τον ορισμό του προφίλ του λειτουργού που θα αναλάβει να πάρει συνέντευξη από το φερόμενο θύμα. σε βοήθεια και προστασία». Για τα παιδιά θα πρέπει να εφαρμόζονται ειδικές διαδικασίες. Γι αυτόν τον λόγο, το πρώτο βήμα είναι ο έλεγχος της ηλικίας του ατόμου και, σε περίπτωση αμφιβολίας, η αντιμετώπισή του ως ανήλικου. να ξεκινήσουν τη διαδικασία αποκατάστασής τους, προστατεύονται από πιθανά αντίποινα εκ μέρους των παράνομων διακινητών και μπορούν να διαφύγουν της επιρροής τους, ώστε να μπορέσουν να αποφασίσουν μετά από ενημέρωση σχετικά με το αν θα συνεργαστούν ή όχι με τις αρμόδιες αρχές και με το αν θα συμμετάσχουν ή όχι στα διαθέσιμα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας. 2. Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας Σε όλες τις περιπτώσεις, αυτή η φάση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συγκατάθεση του φερόμενου θύματος μετά από ενημέρωσή του, ή σε περίπτωση που υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία αναφορικά με την ασφάλεια και την προστασία του. Ο λειτουργός, μαζί με τον διαμεσολαβητή αν είναι απαραίτητο, πρέπει να επεξηγήσουν στο φερόμενο θύμα τι πρόκειται να συμβεί, πόσο θα διαρκέσει η διαδικασία, πού θα πραγματοποιηθεί, από ποιον και πάνω από όλα, γιατί. Επιπλέον, ο λειτουργός δεν θα πρέπει να αρχίσει να μιλάει με το άτομο αν δεν του έχει προσφέρει νερό, τρόφιμα, ρούχα, επείγουσα ιατρική περίθαλψη ή οποιαδήποτε άλλη επείγουσα υποστήριξη. Στην περίπτωση των ανηλίκων ή των ατόμων που ενδέχεται να είναι ανήλικα, υπάρχουν ειδικές διατάξεις προκειμένου να διασφαλίζεται η άμεση πρόσβασή τους σε ειδικά μέτρα προστασίας ως θυμάτων παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανηλίκων αποτελεί ξεκάθαρη παραβίαση των δικαιωμάτων τους, όπως αυτά ορίζονται στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ. Συγκεκριμένα, παραβιάζονται τα δικαιώματά τους να πηγαίνουν σχολείο ή να λαμβάνουν κάποια μορφή εκπαίδευσης, να μένουν με την οικογένειά τους, να προστατεύονται από τη σεξουαλική βία και άλλες μορφές βίας, να έχουν χρόνο για παιχνίδι και να προστατεύονται από την εκμετάλλευση. Η ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου πρέπει να διασφαλίζει την αποδέσμευσή τους από τις συνθήκες εκμετάλλευσης το συντομότερο δυνατό. Στη σύσταση της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για την Εμπορία Ανθρώπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 5 καθορίζεται ότι «όταν η ηλικία ενός ατόμου που φέρεται ή ταυτοποιείται ως θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας δεν είναι βέβαιη και υπάρχουν υποψίες ότι το άτομο είναι ανήλικο, θα πρέπει το άτομο να θεωρείται Υπάρχουν αρκετά στάδια από την πρώτη αναγνώριση κάποιων ενδείξεων παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων έως την επίσημη ταυτοποίηση ενός θύματος, τα οποία μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: 1 Προσδιορισμός της ηλικίας του ατόμου, ώστε να αποφασιστεί ποιες διαδικασίες ισχύουν 2 Αξιολόγηση αν το άτομο είναι δυνητικό θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας 3 Αξιολόγηση των άμεσων αναγκών του, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων που αντιμετωπίζει 4 Απόφαση από κοινού για τη βέλτιστη λύση για το φερόμενο θύμα 5 Υλοποίηση της λύσης που έχει αποφασιστεί από κοινού Σύμφωνα με τις Συστάσεις για την Ταυτοποίηση και την Παραπομπή των Θυμάτων Παράνομης Διακίνησης και Εμπορίας Ανθρώπων προς Υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 6, κατά τη διάρκεια όλων αυτών των διαδικασιών, από τη στιγμή που οι αρμόδιες αρχές έχουν μια ένδειξη ότι το άτομο έχει υποστεί το ποινικό αδίκημα της παράνομης διακίνησης και εμπορίας, τα φερόμενα θύματα θα πρέπει να θεωρούνται και να αντιμετωπίζονται ως θύματα. Περίοδος περισυλλογής και αποκατάστασης Σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΣτΕ 7 θα πρέπει να χορηγείται στα φερόμενα θύματα από τις αρμόδιες αρχές μια περίοδος περισυλλογής και αποκατάστασης τουλάχιστον 30 ημερών, κατά τη διάρκεια της οποίας προστατεύονται από την άμεση απέλαση (για τα άτομα που δεν έχουν νόμιμο δικαίωμα παραμονής στην επικράτεια ενός Μέρους ή είναι νόμιμοι κάτοικοι 5. Συστάσεις για την ταυτοποίηση και την παραπομπή των θυμάτων παράνομης διακίνησης καιεμπορίας ανθρώπων προς υπηρεσίες, στο πλαίσιο της πρώτης Ημέρας της ΕΕ κατά της παράνομης διακίνησης και εμπορίας Στο ίδιο χωρίο 7. Συμβούλιο της Ευρώπης Σύμβαση για τη Δράση κατά της Παράνομης Διακίνησης και Εμπορίας Ανθρώπων, 2005, Άρθρο Συμβούλιο της Ευρώπης Σύμβαση για τη Δράση κατά της Παράνομης Διακίνησης και Εμπορίας Ανθρώπων, Επεξηγηματική έκθεση, παρ Σε περιπτώσεις ασυνόδευτων ανηλίκων και παιδιών που είναι δυνητικά θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, τους παρέχεται αυτόματα το δικαίωμα προστασίας ως ανηλίκων. Δίωξη Εφόσον το άτομο αναγνωριστεί ως θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, έχει δικαίωμα να προσφύγει στη δικαιοσύνη. Σύμφωνα με τα Άρθρα 12 και 15 της Σύμβασης του ΣτΕ, τα φερόμενα θύματα θα πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με τις αντίστοιχες δικαστικές και διοικητικές διαδικασίες σε μια γλώσσα που κατανοούν από την πρώτη επαφή τους με τις αρμόδιες αρχές. Η πρόσβαση στην προσφυγή στη δικαιοσύνη, συμπεριλαμβανομένης της αποζημίωσης, και η δίωξη των παράνομων διακινητών συχνά εξαρτάται από τις πληροφορίες και τα αποδεικτικά στοιχεία που συλλέγονται κατά τη διάρκεια της ταυτοποίησης πρώτου επιπέδου των θυμάτων. Γι αυτόν τον λόγο, η αναγνώριση των ενδείξεων παράνομης διακίνησης και εμπορίας θα πρέπει να συνοδεύεται από τη συλλογή σχετικών αποδεικτικών, όπου αυτό είναι δυνατό. Πρόσβαση σε βοήθεια Οι νομικές διατάξεις και οι συστάσεις σχετικά με τον τύπο και το περιεχόμενο της εξειδικευμένης και ολοκληρωμένης βοήθειας που πρέπει να παρέχεται στα φερόμενα θύματα έχουν περιγραφεί αναλυτικά στα επίσημα έγγραφα της οδηγίας 2011/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του ΣτΕ, του ΟΑΣΕ και της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για την Παράνομη Διακίνηση και Εμπορία της ΕΕ (συστάσεις ). Περιλαμβάνονται διατάξεις για ιατρική, ψυχολογική, κοινωνική, οικονομική, νομική βοήθεια και ενημέρωση σχετικά με τα δικαιώματά τους στις διοικητικές και δικαστικές διαδικασίες, εκπαίδευση και πληροφορίες για ευκαιρίες απασχόλησης. Σε περιπτώσεις όπου το θύμα δεν διαμένει νόμιμα στο συγκεκριμένο Κράτος-μέλος, η βοήθεια και η υποστήριξη θα πρέπει να παρέχονται άνευ όρων, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της περιόδου περισυλλογής και αποκατάστασης. Από την άλλη πλευρά, ειδική προσοχή θα πρέπει να δίνεται σε θύματα που είναι πολίτες της ΕΕ, καθώς ενδέχεται να χαθούν στα γρανάζια του συστήματος προστασίας, φεύγοντας απλώς από το μέρος όπου αναγνωρίστηκαν. Όλα αυτά τα μέτρα έχουν στόχο την προστασία των φερόμενων θυμάτων, την κάλυψη των άμεσων και βασικών αναγκών τους, καθώς και την προετοιμασία τους για επανένταξη στην κοινωνία, ανάλογα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους. Τα δυνητικά θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως δράστες Ένα βασικό ζήτημα για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων είναι να αποφευχθεί η αντιμετώπισή τους ως δράστες και η σύλληψη, η κράτηση, η δίωξη, η φυλάκιση ή η απέλασή τους για ποινικά αδικήματα που σχετίζονται άμεσα με την κατάστασή τους ως θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι πολύ πιθανό να συμβεί αν τα παράνομα διακινημένα άτομα δεν ταυτοποιηθούν ως θύματα, καθώς πολλά θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας μπορεί να έχουν παραβιάσει την εθνική μεταναστευτική ή εργατική νομοθεσία. Στο Άρθρο 26 της Σύμβασης του ΣτΕ, αναφέρεται ότι: «Κάθε μέρος οφείλει, σύμφωνα με τις βασικές αρχές του νομικού του συστήματος, να παρέχει τη δυνατότητα μη επιβολής ποινών σε θύματα για την εμπλοκή τους σε παράνομες δραστηριότητες, στον βαθμό που έχουν εξαναγκαστεί να τις διαπράξουν». Για τους ανήλικους, στο Άρθρο 8 της Οδηγίας της ΕΕ 2011/36 αναφέρεται ότι «τα συμφέροντα του παιδιού πρέπει να αποτελούν βασικό ζητούμενο», καθώς αναγνωρίζεται το γεγονός ότι «Τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα από τους ενήλικους και, κατά συνέπεια, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πέσουν θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων». 2. Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας

9 Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας Η απόδειξη της χρήσης εξαναγκασμού ή κάποιου άλλου μέσου παράνομης διακίνησης και εμπορίας το οποίο έχει ασκηθεί στο θύμα προκειμένου να εξαναγκαστεί να διαπράξει παράνομες δραστηριότητες υποδεικνύει ότι πρέπει να επανεξετάζεται η κατάσταση κάποιων δραστών που ενδέχεται στην πραγματικότητα να είναι θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Κάποια τυπικά παραδείγματα παραβίασης του νόμου από θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση είναι η διάσχιση των συνόρων με πλαστά έγγραφα (το θύμα μπορεί να γνωρίζει ή όχι ότι τα ταξιδιωτικά του έγγραφα δεν είναι νόμιμα), η διάσχιση των συνόρων χωρίς καθόλου έγγραφα (οι παράνομοι διακινητές έχουν οργανώσει το στάδιο μετακίνησης και μεταφοράς χωρίς τη συγκατάθεση του θύματος), η παραμονή και/ή η εργασία στη χώρα χωρίς τις απαιτούμενες εξουσιοδοτήσεις, η απασχόληση σε παράνομες δραστηριότητες (όπως αναγκαστική επαιτεία, πορνεία, καλλιέργεια, μεταφορά ή πώληση ναρκωτικών). Οι ίδιες πράξεις, αν διαπραχθούν εθελοντικά και ελεύθερα από ένα άτομο υπό διαφορετικές περιστάσεις, μπορούν να διωχθούν καταλλήλως. Η πρώιμη ταυτοποίηση της κατάστασης των φερόμενων θυμάτων θα τα προστατεύσει «από τη δίωξη ή την τιμωρία για εγκληματικές δραστηριότητες ( ) τις οποίες έχουν εξαναγκαστεί να διαπράξουν ως άμεση συνέπεια της παράνομης διακίνησης και εμπορίας που έχουν υποστεί 9». Εφόσον ένα άτομο έχει αντιμετωπιστεί εσφαλμένα ως δράστης, είναι πολύ πιο δύσκολο να ταυτοποιηθεί ως φερόμενο θύμα. Αυτό θα αναλυθεί στο επόμενο κεφάλαιο. Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου για την καταπολέμηση δικτύων οργανωμένου εγκλήματος Κατά τον ίδιο τρόπο, αυτή η φάση της πρώιμης ταυτοποίησης είναι κρίσιμη για την καταπολέμηση των δικτύων οργανωμένου εγκλήματος ή των μεμονωμένων παράνομων διακινητών και για την προετοιμασία του εδάφους για την καταδίκη τους. Τα ίδια στοιχεία που χρησιμοποιούνται για να αποδειχθεί ότι το φερόμενο θύμα υποχρεώθηκε να δράσει με τρόπο αντίθετο προς τον νόμο ή εξαναγκάστηκε και απειλήθηκε στην εργασία του μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αποδειχθεί ο ρόλος και οι ευθύνες των παράνομων διακινητών και να στηριχθεί η υπόθεση για τη δίωξή τους. Ενδεικτικά αποδεικτικά στοιχεία που μπορούν να συλλεχθούν για να αποδειχθεί η παρουσία των δεικτών εξαπάτησης, απάτης, εκβιασμού και εκμετάλλευσης που έχουν επιβληθεί στα θύματα παρατίθενται στα τρία κεφάλαια σχετικά με την ταυτοποίηση των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή ή σεξουαλική εκμετάλλευση και για παράνομες δραστηριότητες. Η ταυτοποίηση ενός δυνητικού θύματος μπορεί να οδηγήσει στην ταυτοποίηση και την απελευθέρωση άλλων θυμάτων. Αυτή μπορεί να είναι μια άμεση συνέπεια της ταυτοποίησης του πρώτου θύματος, αν αυτό μπορέσει να δώσει πληροφορίες για άτομα που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση από την οποία αυτό μόλις διέφυγε. Η ταυτοποίηση, ωστόσο, μπορεί να βοηθήσει και στην προώθηση πιο στοχευμένων, μακροπρόθεσμων προγραμμάτων πρόληψης, τα οποία θα μπορούσαν να σχεδιαστούν ειδικά, για παράδειγμα, για την αντιμετώπιση των μηχανισμών στρατολόγησης που χρησιμοποιήθηκαν για την εξαπάτηση ή τον εξαναγκασμό του ταυτοποιημένου θύματος. Με κάθε περιστατικό, οι γνώσεις για τον κύκλο της παράνομης διακίνησης και εμπορίας εμπλουτίζονται προς όφελος όλων Κατευθυντήριες αρχές και ηθικοί κανόνες Πολλά έχουν γραφεί σχετικά με αυτό το θέμα για όλα τα στάδια της διαδικασίας ταυτοποίησης, από την πρώτη επαφή έως τις συνεντεύξεις για επίσημη ταυτοποίηση. Ο στόχος δεν είναι να επαναληφθούν όλοι αυτοί οι βασικοί κανόνες, αλλά μόνο να οριστεί το πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσα στο οποίο θα πρέπει να διεξάγονται όλες οι ενέργειες που σχετίζονται με την πρώιμη ταυτοποίηση θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας, σύμφωνα με τις συστάσεις της Διακήρυξης των Βρυξελλών για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Παράνομης Διακίνησης και Εμπορίας Ανθρώπων 10. Ταυτοποίηση και προσέγγιση βάσει φύλου Τα θύματα θα πρέπει να ταυτοποιούνται με μια προσέγγιση βάσει του φύλου τους σε όλα τα στάδια, καθώς τα μοτίβα παράνομης διακίνησης και εμπορίας συχνά βασίζονται στο φύλο. Οι κακόβουλοι υποκινητές δεν προσεγγίζουν τους άνδρες και τις γυναίκες με τον ίδιο τρόπο, οι ψευδείς υποσχέσεις τους δεν είναι παρόμοιες και τα μέσα του εξαναγκασμού μπορεί να διαφέρουν. Στις ποσοτικές μελέτες αποδεικνύεται επίσης σταθερά ότι οι άνδρες και οι γυναίκες δεν υφίστανται εκμετάλλευση στους ίδιους τομείς. Για να είναι η διαδικασία αναγνώρισης πιο αποτελεσματική και αποδοτική, αυτές οι διαφορές θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Άνδρες και γυναίκες, εφόσον ταυτοποιηθούν ως δυνητικά θύματα στο πλαίσιο της διαδικασίας ταυτοποίησης πρώτου επιπέδου, θα πρέπει να λαμβάνουν βοήθεια και φροντίδα ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Συγκεκριμένα, οι γυναίκες-θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης μπορεί να προτιμούν να μοιραστούν τις εμπειρίες τους με γυναίκες, ενώ οι άνδρες μπορεί να προτιμούν να συζητήσουν με άλλους άνδρες 11, ωστόσο, για να μην προκληθεί μεγαλύτερο άγχος στο θύμα, θα πρέπει το ίδιο να επιλέγει το φύλο του λειτουργού. Κατά την προσφορά μέτρων προστασίας και υποστήριξης, ιδιαίτερα σε σχέση με τις υπηρεσίες υγείας και καταφυγίου, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι εδικές ανάγκες των γυναικών. Παρομοίως, οι άνδρεςθύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση μπορεί να μην θεωρούν τους εαυτούς τους θύματα και αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη συζήτηση μαζί τους. Πολύ συχνά, μπορεί να ζητούν κυρίως την αμοιβή τους για την εργασία που έχουν προσφέρει και όχι κάποια άλλη βοήθεια. Προσέγγιση βάσει των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Στη Σύμβαση του ΣτΕ και στην ΟΔΗΓΙΑ ΤΗΣ ΕΕ 2011/36/ΕΕ αναγνωρίζεται ότι η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων αποτελεί σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εκφράζεται η ανάγκη να προσεγγιστεί από τη σκοπιά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κατά συνέπεια, για την ταυτοποίηση των θυμάτων θα πρέπει να ακολουθείται μια προσέγγιση βάσει των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κατά την οποία τα ανθρώπινα δικαιώματα του δυνητικού θύματος θα γίνονται σεβαστά σε όλα τα στάδια της διαδικασίας ταυτοποίησης. Στο Επεξηγηματικό έγγραφο 3 της Έκθεσης του της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για την Εμπορία Ανθρώπων 13 παρατίθενται οι προτεινόμενες αρχές. Αυτές μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Τήρηση των κανόνων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου «του καθήκοντος για διερεύνηση εικαζόμενων παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τιμωρία των παραβατών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παροχή αποτελεσματικών μέτρων αποκατάστασης για τα θύματα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα «παράνομα διακινημένα άτομα δεν αντιμετωπίζονται με διακρίσεις στην πράξη ή από τον νόμο και ότι τα μέτρα προστασίας για τα παράνομα διακινημένα άτομα εφαρμόζονται χωρίς διακρίσεις, ιδιαίτερα ως προς το φύλο, την εθνικότητα, το καθεστώς μετανάστη και/ή το γεγονός ότι ένα παράνομα διακινημένο άτομο έχει διακινηθεί παράνομα και στο παρελθόν ή έχει συμμετάσχει στη βιομηχανία του σεξ». Πρότυποι ορισμοί και υπευθυνότητα, «ώστε να καταβάλλεται κάθε προσπάθεια για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα [στη μάχη κατά της παράνομης διακίνησης και εμπορίας], αλλά και να υπάρχουν μηχανισμοί που θα διασφαλίζουν την υπευθυνότητα» και «να μεταφράζονται οι δεσμεύσεις ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα σε συγκεκριμένα πρότυπα και να ορίζονται στόχοι και συγκεκριμένοι σκοποί και δείκτες αναφοράς, μαζί με τους δείκτες βάσει των οποίων μπορεί να καταμετρηθεί η πρόοδος». Αναγνώριση των ανθρώπων ως υποκειμένων και ως κατόχων δικαιωμάτων, που υπονοεί ότι τα «παράνομα διακινημένα άτομα θεωρούνται ως υποκείμενα τα οποία έχουν δικαιώματα, ( ) και ως ενεργά άτομα που προσπαθούν να αλλάξουν την κατάστασή τους, καθώς και ως θύματα ενός ποινικού αδικήματος και μιας σοβαρής παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που δικαιούνται αποτελεσματικά μέτρα Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας 9. Οδηγία 2011/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, παράγραφος 14 του Προοιμίου. 10. Υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Διάσκεψη για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Παράνομης Διακίνησης και Εμπορίας Ανθρώπων στην Παγκόσμια Πρόκληση για τον 21ο αιώνα, Αυτό δεν ισχύει πάντα, καθώς κάποιες γυναίκες-θύματα που έχουν στρατολογηθεί από άλλες γυναίκες μπορεί να προτιμούν να δώσουν συνέντευξη σε άνδρες. 12. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης, Ελευθερίας και Ασφάλειας, Έκθεση της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για την Εμπορία Ανθρώπων (Βρυξέλλες, 22 Δεκεμβρίου 2004) 13. Ομάδα Εμπειρογνωμόνων που συστάθηκε βάσει της Απόφασης της Επιτροπής 2003/209/ΕΕ της 25ης Μαρτίου 2003, όπου ορίστηκε μια συμβουλευτική ομάδα με το όνομα «Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για την Εμπορία Ανθρώπων»

10 Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας αποκατάστασης». Παράνομα διακινημένα άτομα ως κάτοχοι δικαιωμάτων, που σημαίνει ότι τα δικαιώματα στην προστασία, τη βοήθεια και την επανόρθωση «δεν εξαρτώνται από την προθυμία ή την ικανότητα του παράνομα διακινημένου ατόμου να συνεργαστεί κατά τις νομικές διαδικασίες και/ή να παράσχει αποδεικτικά στοιχεία». Παράνομα διακινημένα άτομα ως υποκείμενα «και ενεργά άτομα που προσπαθούν να αλλάξουν την κατάστασή τους». Πρόληψη, «τα προληπτικά μέτρα θα πρέπει να έχουν κύριο στόχο την ενίσχυση της θέσης των επηρεαζόμενων ομάδων, ( ) και τον εφοδιασμό τους με νομικά εργαλεία για την υπεράσπισή τους κατά της κατάχρησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μαζί με το δικαίωμα υπεράσπισής τους από το Κράτος κατά του εξαναγκασμού και της εκμετάλλευσης». Συμμετοχή «και συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών τομέων της κοινωνίας των πολιτών, ιδιαίτερα των εθνικών ιδρυμάτων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ΜΚΟ που ασχολούνται με τα παράνομα διακινημένα άτομα». Ενοποίηση μιας οπτικής βάσει φύλου και εθνικότητας, που λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι: «Οι γυναίκες επηρεάζονται με διαφορετικούς τρόπους από τους άνδρες όσον αφορά τους τομείς για τους οποίους διακινούνται παράνομα, τις μορφές κακοποίησης που υφίστανται και τις συνέπειές τους» και ότι «η παράνομη διακίνηση και εμπορία δεν αποτελεί «ουδέτερο» φαινόμενο, αλλά σχετίζεται στενά και δημιουργείται από πρακτικές διακρίσεων και μη ισότιμων σχέσεων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που βασίζονται σε φυλετικό ή εθνικό υπόβαθρο». Αναφορικά με τον κίνδυνο να σταλούν τα δυνητικά θύματα πίσω στη χώρα προέλευσής τους χωρίς τη θέλησή τους, στην Οδηγία 2011/36 της ΕΕ αναφέρεται ότι αυτό θα πρέπει να πραγματοποιείται «με την επιφύλαξη της αρχής της μη επαναπροώθησης, σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων (Συνθήκη της Γενεύης) και να είναι σύμφωνο με το Άρθρο 4 και το Άρθρο 19(2) του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Εκτός από αυτές τις αρχές, που ισχύουν και για τους ανήλικους, όταν το δυνητικό θύμα είναι ή πιθανόν είναι ηλικίας κάτω των 18 ετών, θα πρέπει να εφαρμόζονται οι αρχές της προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών, όπως ορίζονται στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό σημαίνει ότι σε όλες τις αποφάσεις και κατά τη διάρκεια όλων των βημάτων της ταυτοποίησης πρώτου επιπέδου, το συμφέρον του παιδιού έχει μεγάλη σπουδαιότητα και θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη. Εάν το παιδί μπορεί να εκφράσει τις προτιμήσεις του για τις επιλογές που του παρουσιάζονται, οι απόψεις του θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη εντός του πλαισίου των κατάλληλων μέτρων προστασίας. Ειδικές διαδικασίες ταυτοποίησης και βοήθειας ισχύουν στην περίπτωση των ανήλικων θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Όλα τα διεθνή και εθνικά πρότυπα αναγνωρίζουν την ιδιαίτερα ευάλωτη θέση των ανηλίκων και τη νομική υποχρέωση των κυβερνήσεων να προσφέρουν ειδική προστασία και βοήθεια και να διασφαλίσουν τις νομικές εγγυήσεις για τα ανήλικα θύματα. Ένα βασικό στοιχείο αυτών των προτύπων είναι η υποχρέωση των κυβερνήσεων να διασφαλίζουν τον άμεσο ορισμό νόμιμου κηδεμόνα ή αντίστοιχης αρχής που θα αντιπροσωπεύει το συμφέρον του ανηλίκου σε όλες τις διαδικασίες, όταν ο ανήλικος δεν συνοδεύεται. Λεπτομέρειες σχετικά με τους συγκεκριμένους δείκτες και τις διαδικασίες για τους ανήλικους παρέχονται σε κάθε ενότητα για την πρώιμη ταυτοποίηση ανήλικων θυμάτων για εργασιακή εκμετάλλευση, για σεξουαλική εκμετάλλευση ή για εξαναγκασμό σε επαιτεία ή σε παράνομες δραστηριότητες Ενημέρωση για την παράνομη διακίνηση και εμπορία προς ενίσχυση της ταυτοποίησης Σε αυτήν την ενότητα, αναλύεται η σημασία της ενημέρωσης του κοινού για την παράνομη διακίνηση και εμπορία. Το ευρύ κοινό μπορεί να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην αναγνώριση των ενδείξεων δυνητικής παράνομης διακίνησης και εμπορίας μεταξύ ατόμων με τα οποία έρχεται σε επαφή, σε πολλές διαφορετικές περιστάσεις. Αυτή η προκαταρκτική αναγνώριση ανοίγει τον δρόμο για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου. Η αύξηση της ενημέρωσης του κοινού και των μη εξειδικευμένων φορέων σχετικά με την παράνομη διακίνηση και εμπορία έχει προσδιοριστεί ως καλή πρακτική σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Η ταυτοποίηση των θυμάτων μπορεί να ενισχυθεί από την αυξανόμενη ενημέρωση του ευρέος κοινού για το πρόβλημα της παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Για παράδειγμα, πολλοί μη εξειδικευμένοι επαγγελματίες όπως αυτοί που απασχολούνται στις υπηρεσίες μεταφορών ή στέγασης τις οποίες μπορεί να χρησιμοποιήσουν οι παράνομοι διακινητές για τη μετακίνηση και την υπόθαλψη των θυμάτων τους μπορεί να έρθουν σε επαφή με θύματα κατά την εργασία τους. Τα θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας υφίστανται εκμετάλλευση για να παράσχουν υπηρεσίες ή να παράξουν αγαθά τα οποία χρησιμοποιούνται από το ευρύ κοινό. Κάποια θύματα κλειδώνονται και απομονώνονται σε απομακρυσμένα μέρη από τα οποία δεν μπορούν να διαφύγουν και στα οποία δεν μπορεί να εισέλθει το κοινό. Τα περισσότερα, όμως, θύματα εκτίθεται σε κάποιο βαθμό στον εξωτερικό κόσμο, ενώ ελέγχονται από τους εκμεταλλευτές τους. Είναι, συνεπώς, κρίσιμο να εκπαιδευτεί το κοινό για το πρόβλημα της παράνομης διακίνησης και εμπορίας και να λάβει σχετική ενημέρωση για τις ενδείξεις που θα πρέπει να ανησυχούν οποιονδήποτε ότι μπορεί να έχει μπροστά του ένα δυνητικό θύμα. Για παράδειγμα, δυνητικά θύματα θα μπορούσαν να είναι: Το προσωπικό του ξενοδοχείου ή του εστιατορίου όπου διαμένει ή τρώει το άτομο Η οικιακή βοηθός που εργάζεται για την οικογένεια όπου προσκαλείται το άτομο ή για την οικογένεια του γείτονα Ο εργαζόμενος που ανήκει στην ομάδα που ανακαινίζει το διαμέρισμα ή το γραφείο του πολίτη Το παιδί που ζητιανεύει στον δρόμο Το εκδιδόμενο άτομο με το οποίο επικοινωνεί σε έναν δημόσιο ιστότοπο ή το οποίο συναντάει σε έναν οίκο ανοχής Ο αγρότης που μαζεύει σταφύλια, φράουλες ή λαχανικά στη γειτονική φάρμα Οι ενημερωμένοι καταναλωτές δεν θα πρέπει μόνο να μάθουν να εντοπίζουν τις ενδείξεις δυνητικής παράνομης διακίνησης και εμπορίας, αλλά θα πρέπει να γνωρίζουν και ποιον θα πρέπει να καλούν για ύποπτες καταστάσεις των οποίων έχουν γίνει μάρτυρες. Μια μεγάλη σειρά επαγγελματιών σε τομείς που δεν σχετίζονται άμεσα με την ταυτοποίηση θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας είναι πιθανόν να έρθουν σε επαφή με τους παράνομους διακινητές και τα θύματά τους, ακόμα και να διευκολύνουν τη διαδικασία, χωρίς να συνειδητοποιούν τι συντελείται στον χώρο τους. Για παράδειγμα, σε επαφή με θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας ενδέχεται να έρθουν οι ακόλουθοι επαγγελματίες: Προσωπικό νοσοκομείων, ιδιαίτερα όσοι ασχολούνται με την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών που σχετίζονται με τη γυναικολογία, την παιδιατρική ή την επείγουσα περίθαλψη (για περιστατικά βίας) Προσωπικό ξενοδοχείων όπου ενοικιάζονται δωμάτια για εκπόρνευση ή κατά τη διάρκεια της μεταφοράς των θυμάτων από το ένα μέρος στο άλλο Επαγγελματίες στον χώρο των μεταφορών, όπως οδηγοί λεωφορείων, υπάλληλοι έκδοσης εισιτηρίων ή οδηγοί ταξί, κατά τη διάρκεια της μετακίνησης ή της μεταφοράς των θυμάτων Επαγγελματίες στον χώρο της στέγασης που νοικιάζουν δωμάτια, διαμερίσματα και σπίτια τα οποία χρησιμοποιούνται από τους εκμεταλλευτές για εκπόρνευση, στέγαση των θυμάτων ή παράνομες δραστηριότητες Λειτουργοί της δημόσιας διοίκησης που χορηγούν άδειες παραμονής ή εργασίας σε αλλοδαπούς, κάποιοι από τους οποίους μπορεί να είναι θύματα ή παράνομοι διακινητές Επιθεωρητές χώρων στέγασης/αξιωματικοί του πυροσβεστικού σώματος που μπορεί να εντοπίσουν παραβιάσεις των προτύπων στέγασης/προτύπων πυρασφάλειας σε διαμερίσματα τα οποία χρησιμοποιούν οι εκμεταλλευτές για τη στέγαση των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Για κάθε επάγγελμα και τομέα θα πρέπει να πραγματοποιηθούν ειδικές εκστρατείες κατάρτισης και ενημέρωσης, με ακριβή παραδείγματα καταστάσεων τις οποίες μπορεί να αντιμετωπίσουν και με σαφείς υποδείξεις σχετικά με το πώς θα πρέπει να αντιδράσουν Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας

11 Μια άλλη ομάδα του πληθυσμού που είναι κρίσιμο ρόλο στην αύξηση της ενημέρωσης όλων 2.5. πιθανόν να βοηθήσει στην αναγνώριση των εμπλεκόμενων εργαζομένων. ενδείξεων παράνομης διακίνησης και εμπορίας είναι οι ευάλωτες ομάδες από τις οποίες Θα πρέπει να σχεδιαστούν εκστρατείες προέρχονται τα θύματα. Οι υποκινητές μπορεί ενημέρωσης μεγάλης κλίμακας που θα να δρουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στις ίδιες κοινότητες ή μπορεί να κυριαρχεί ακόμα σε περιοχές στις οποίες έχουν επιστρέψει θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας ο μύθος της επιτυχημένης μετανάστευσης. Ενημερώνοντας τον πληθυσμό για τους κινδύνους και τα στοιχεία που αποτελούν παράνομη διακίνηση και εμπορία, υπάρχει μια πιθανότητα όχι μόνο να αποτραπούν πληροφορούν το κοινό και τους μη εξειδικευμένους φορείς για τις ενδείξεις που θα πρέπει να τους ανησυχούν και να τους ενθαρρύνουν να επικοινωνούν με εξειδικευμένους φορείς. Για να είναι οι υλοποιούμενες εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού πιο αποδοτικές, όπως αποδεικνύεται από τις καλές πρακτικές που συλλέχθηκαν στις έξι συμμετέχουσες χώρες, συνιστάται να νέα περιστατικά αλλά και να αυξηθεί η είναι στοχευμένες και να περιέχουν λεξιλόγιο αναγνώριση πρακτικών εξαπάτησης ή απατηλών και παραδείγματα καταστάσεων για κάθε προσφορών προς ευάλωτα άτομα τα οποία συγκεκριμένο κοινό. αναζητούν ευκαιρίες εργασίας. Οι εκστρατείες ενημέρωσης σε αυτές τις κοινότητες πρέπει να παρέχουν ξεκάθαρη και απλή καθοδήγηση Μπορούν να πραγματοποιηθούν ειδικοί τύποι εκστρατειών, όπως: για τον ενδεδειγμένο τρόπο αντίδρασης σε περιπτώσεις όπου κάποιος υποψιάζεται την παρουσία παράνομων διακινητών κοντά του και να διδάσκουν στις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού τις κοινές παγίδες και τα κόλπα που χρησιμοποιούν οι παράνομοι διακινητές ώστε να τους αποφεύγουν τα δυνητικά θύματα. 2. Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας Σε περιπτώσεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση, μια άλλη κατηγορία ατόμων που μπορεί να βοηθήσουν στην αναγνώριση των ενδείξεων παράνομης διακίνησης και εμπορίας είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι. Κάποιοι εργοδότες μπορεί να απασχολούν στον ίδιο χώρο άτομα που εργάζονται με τη θέλησή τους και άτομα που εξαναγκάζονται στην εργασία. Αυτό μπορεί να συμβαίνει σε περιπτώσεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας που αφορά δουλεία για χρέη. Τα θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας θα κάνουν την ίδια δουλειά, στις ίδιες συνθήκες με τους άλλους εργαζόμενους, αλλά θα εξαναγκάζονται να εξοφλούν ένα πραγματικό ή πλασματικό χρέος και θα υφίστανται απειλές ώστε να μην φύγουν από τον εργοδότη. Κάποιες εκστρατείες ενημέρωσης για συγκεκριμένες ενδείξεις παράνομης διακίνησης-εμπορίας και αναγκαστικής εργασίας μπορεί να φανούν αποδοτικές σε τομείς και περιοχές που έχουν προηγουμένως προσδιοριστεί ως επικίνδυνοι για φιλοξενία παράνομα διακινημένων θυμάτων. Τα εργατικά συνδικάτα και οι οργανώσεις των εργαζομένων μπορούν να διαδραματίσουν 14. UNODC Model Law against Trafficking in Persons, Vienna, ILO/IPEC, Commercial sexual exploitation of children and adolescents-the ILO s response, ILO Global Estimate of Forced Labour 2012: Results and Methodology, ILO, Geneva, 2012, Εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού όπου θα επεξηγείται η κατάσταση των παιδιών που ζητιανεύουν σε μια χώρα Εκστρατείες με αποδέκτες το προσωπικό των υπηρεσιών μεταφορών που θα τους ενημερώνουν για το ζήτημα της μετακίνησης και της μεταφοράς θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας, καθώς και για τις ενδείξεις της παράνομης διακίνησης και εμπορίας Εκστρατείες με αποδέκτες το προσωπικό ξενοδοχείων και μεσιτικών γραφείων, με ειδική εστίαση σε κάποια συνηθισμένα μοτίβα στέγασης θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας Εκστρατείες ενημέρωσης με αποδέκτες γυναίκες και άνδρες μετανάστες, ώστε να μπορέσουν μόνοι τους να ζητήσουν βοήθεια αν παγιδευτούν σε μια κατάσταση αναγκαστικής εκπόρνευσης Εκστρατείες ενημέρωσης με αποδέκτες τους πελάτες εκδιδόμενων ατόμων Εκστρατείες ενημέρωσης και κατάρτισης για επαγγελματίες που έρχονται σε άμεση επαφή με εκδιδόμενα άτομα, ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν κάποιες ενδείξεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας. 2. Ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας

12 Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση 3. Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση 3.1. Τι είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία για σεξουαλική εκμετάλλευση; Στον ορισμό της Σύμβασης του ΣτΕ και της ΟΔΗΓΙΑΣ 2011/36/ΕΕ για την παράνομη διακίνηση και εμπορία, αναφέρεται ότι στην εκμετάλλευση «περιλαμβάνεται, κατ ελάχιστον, η εκμετάλλευση της εκπόρνευσης άλλων ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης...». Στο πλαίσιο αυτών των κατευθυντήριων οδηγιών, πρέπει να παρατηρούνται τα τρία στοιχεία του ορισμού της Σύμβασης μέσο, σκοπός και ενέργεια (για ενήλικους). Οι εθνικές νομοθεσίες μπορεί να διαφέρουν από το κείμενο της Σύμβασης, ιδιαίτερα ως προς την αναγκαιότητα ή μη της απόδειξης της χρήσης κάποιου μέσου (εξαπάτηση, απάτη, εξαναγκασμός) για την ταυτοποίηση της παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση. Για τον σκοπό αυτών των κατευθυντήριων οδηγιών, θα αναφερόμαστε και θα βασιζόμαστε στον Νόμο-Μοντέλο για την Παράνομη Διακίνηση και Εμπορία του UNODC 14, στον οποίο προτείνεται ο όρος «εκμετάλλευση της εκπόρνευσης άλλων» να ορίζεται ως «η παράνομη απόκτηση οικονομικού ή άλλου υλικού οφέλους από την εκπόρνευση ενός άλλου ατόμου». Για τη «σεξουαλική εκμετάλλευση», δεν υπάρχει διεθνής συμφωνημένος νομοθετικός ορισμός. Ο Νόμος-Μοντέλο του UNODC ορίζει τον όρο «σεξουαλική εκμετάλλευση» ως «την απόκτηση οικονομικών ή άλλων οφελών μέσω της εμπλοκής ενός άλλου ατόμου σε εκπόρνευση, σεξουαλική δουλεία ή άλλα είδη σεξουαλικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των πορνογραφικών πράξεων ή της παραγωγής πορνογραφικού υλικού». Και οι δύο αυτοί ορισμοί είναι αρκετά ευρείς ώστε να περιλαμβάνουν μια μεγάλη σειρά εμπορικών σεξουαλικών πρακτικών, όπως οι επιδείξεις στο διαδίκτυο ή οι ζωντανές επιδείξεις. Στην εμπορική σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών περιλαμβάνεται «η χρήση κοριτσιών και αγοριών σε σεξουαλικές δραστηριότητες που αποζημιώνονται με μετρητά ή σε είδος, η παράνομη διακίνηση και εμπορία κοριτσιών και αγοριών, καθώς και εφήβων για σεξουαλικό εμπόριο, ο παιδικός σεξουαλικός τουρισμός, η παραγωγή, η προώθηση και η διανομή πορνογραφικού υλικού που περιλαμβάνει παιδιά και η χρήση παιδιών σε σεξουαλικές επιδείξεις (δημόσιες ή ιδιωτικές) 15» 3.2. Ποια είναι τα θύματα; Σύμφωνα με την τελευταία Παγκόσμια Εκτίμηση για την Αναγκαστική εργασία του ILO 16, υπάρχουν 4,5 εκατομμύρια θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης παγκοσμίως. Τα περισσότερα από αυτά υφίστανται εκμετάλλευση εκτός του μέρους προέλευσής τους, καθώς το 74 % έχει διασχίσει τα εθνικά σύνορα και το 19 % έχει μεταναστεύσει εντός της χώρας του. Ένα στα πέντε θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας είναι ανήλικο, αγόρι ή κορίτσι ηλικίας κάτω των δεκαοκτώ ετών, υπολογίζεται δηλαδή ότι υπάρχουν περίπου ένα εκατομμύριο ανήλικα θύματα εμπορικής σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Η πλειονότητα των ταυτοποιημένων θυμάτων είναι γυναίκες και παιδιά. Στην Ευρώπη, το ILO έχει υπολογίσει ότι υπάρχουν άνδρες και γυναίκες-θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Προέρχονται κυρίως από Κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχουν μεταναστεύσει από μία χώρα της σε άλλη ή από χώρες της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών, της Αφρικής και, σε μικρότερη έκταση, της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας. Θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας μπορεί κανείς να πέσει και μέσα στη χώρα διαμονής τους. Ένα τυπικό παράδειγμα τέτοιων πρακτικών αποκαλύφθηκε στην Ολλανδία, με το φαινόμενο του «εραστή-προαγωγού». Ο εραστής-προαγωγός είναι ένας νεαρός άνδρας ή ένα αγόρι που γοητεύει και κερδίζει το θύμα, συνήθως κορίτσι κάτω των 18 ετών, μέσω (της υπόσχεσης) μιας ρομαντικής σχέσης με το θύμα, με στόχο την εκμετάλλευση του θύματος μέσω της εκπόρνευσης ή κάποιας άλλης μορφής εκμετάλλευσης. Πολλές μη κυβερνητικές, κυβερνητικές και διεθνείς οργανώσεις αναγνωρίζουν και βοηθούν γυναίκες και κορίτσια-θύματα εμπορικής σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Γι αυτόν τον λόγο, τα στατιστικά στοιχεία των γυναικώνθύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας στην Ευρώπη που έχουν ταυτοποιηθεί και βοηθηθεί δημοσιεύονται εδώ και πολλά χρόνια από πολλούς διαφορετικούς οργανισμούς στις χώρες της Ευρώπης Ποιοι κινδυνεύουν; Όλα τα εκδιδόμενα άτομα και οι εμπλεκόμενοι στη βιομηχανία του σεξ διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να πέσουν θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Σε πολλές περιπτώσεις, η βιομηχανία του σεξ ελέγχεται από παράνομους διακινητές που επωφελούνται από την εκμετάλλευση. Άλλωστε θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας μπορεί να πέσει και κάποιο άτομο που έχει συμφωνήσει να εκπορνευτεί, εφόσον οι συνθήκες υπό τις οποίες πρέπει να εκτελέσει τις σεξουαλικές υπηρεσίες είναι διαφορετικές από αυτές που συμφωνήθηκαν κατά τη στρατολόγηση: (δηλ. ωράριο εργασίας, απαγόρευση της χρήσης προφυλακτικών, συγκεκριμένος αριθμός πελατών ανά ημέρα κ.λπ.). Υπάρχουν κάποιες ομάδες που αξίζουν ιδιαίτερης προσοχής, καθώς μπορεί να διατρέχουν ακόμα υψηλότερο κίνδυνο παράνομης διακίνησης και εμπορίας: Οι αλλοδαποί εκδιδόμενοι άνδρες και γυναίκες είναι πιο ευάλωτοι στην παράνομη διακίνηση και εμπορία. Πρώτον, επειδή μπορεί να έχουν εξαπατηθεί και να έχουν δελεαστεί με προσφορές εργασιών άλλης φύσης. Δεύτερον, μπορεί να έχουν αναλάβει ένα χρέος για να πληρώσουν για το ταξίδι και τα έγγραφά τους, γεγονός που δεν τους αφήνει καμία άλλη επιλογή από το να εκδοθούν για να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Τρίτον, επειδή μπορεί να μην είναι εξοικειωμένοι με την τοπική γλώσσα και να μην έχουν επαφές με κάποιον, μπορεί να είναι πιο δύσκολο για αυτούς να ζητήσουν βοήθεια. Οι γυναίκες και οι άνδρες με διανοητικά προβλήματα κινδυνεύουν περισσότερο από την παράνομη διακίνηση και εμπορία. Είναι επίσης λιγότερο πιθανό να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους και να καλέσουν για βοήθεια ή να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους. Τα άτομα χαμηλής κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης, τα άτομα που είναι αναλφάβητα ή έχουν λάβει περιορισμένη εκπαίδευση μπορεί να κινδυνεύουν να πέσουν θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, επειδή οι παράνομοι διακινητές μπορεί να καταχραστούν της ευάλωτης θέσης τους και δεν είναι τόσο πιθανό να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους. Οι μετανάστες εργαζόμενοι που ταξιδεύουν με καλλιτεχνική ή φοιτητική βίζα είναι ευάλωτοι στην παράνομη διακίνηση και εμπορία, γιατί μπορεί να έχουν εξαπατηθεί ως προς τον πραγματικό σκοπό της μετανάστευσής τους. Τα παιδιά, οι γυναίκες και οι άνδρες που υφίστανται εκμετάλλευση σε απομακρυσμένα και κρυφά μέρη και ζουν στο μέρος όπου εκπορνεύονται ή είναι υποχρεωμένοι να παράσχουν σεξουαλικές υπηρεσίες αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο να εξαρτηθούν πλήρως από τους παράνομους διακινητές, με λίγες δυνατότητες διαφυγής. Τα μέλη κάποιων κοινοτήτων/μειονοτήτων μπορεί να υποστούν εκμετάλλευση από άνδρες ή γυναίκες από την κοινότητά τους που τους παρέχει μικρή πρόσβαση στον εξωτερικό κόσμο, ακόμα και σε εξωτερικούς πελάτες. Όποτε ισχύει αυτή η περίπτωση, οι εκμεταλλευτές μπορούν να ασκήσουν πλήρη έλεγχο στις γυναίκες και τα κορίτσια που είναι πιθανό να διακινηθούν παράνομα. Τα άτομα με εθισμούς μπορούν να υποστούν εκμετάλλευση και να ελεγχθούν μέσω των εθισμών τους. Τα παιδιά του δρόμου, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, τα παιδιά που δεν έχουν γονείς ή κηδεμόνες να τα προστατεύσουν και τα παιδιά από ορφανοτροφεία και ιδρύματα μπορούν να αποτελέσουν στόχο παράνομων διακινητών. Οι νέοι άνθρωποι που χρειάζονται επιπλέον χρήματα μπορούν να στρατολογηθούν από παράνομους διακινητές οι οποίοι θα τους εξαπατήσουν με υποσχέσεις για εύκολα χρήματα Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση 14. Νόμος-Μοντέλο για την Καταπολέμηση της Παράνομης Διακίνησης και Εμπορίας Προσώπων του UNODC, Βιέννη, ILO/IPEC, Εμπορική σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών και εφήβων-η απάντηση του ILO, Παγκόσμια Εκτίμηση Αναγκαστικής εργασίας του ILO 2012: Αποτελέσματα και μεθοδολογία, ILO, Γενεύη, 2012,

13 Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση έναντι περιστασιακής εκπόρνευσης ή μέσω ψευδών υποσχέσεων για έρωτα ή γάμο, όπως στην περίπτωση του «εραστή-προαγωγού». Τα παιδιά και οι νέοι άνθρωποι που έχουν ενεργή παρουσία στα δίκτυα του internet μπορεί να στρατολογηθούν από παράνομους διακινητές για την εκτέλεση σεξουαλικών πράξεων ή για να εμφανιστούν σε παιδοφιλικά βίντεο Ποιος μπορεί να είναι παράνομος διακινητής; Οι παράνομοι διακινητές μπορεί να προέρχονται από την ίδια οικογένεια ή να έχουν την ίδια εθνικότητα με τα θύματά τους, ή ακόμα μπορεί να ζουν και να εργάζονται μαζί τους. Μπορεί να είναι εκδιδόμενα άτομα ή πρώην εκδιδόμενα άτομα που έχουν και τα ίδια υπάρξει θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας στο παρελθόν και πλέον δρουν ως παράνομοι διακινητές προκειμένου να κερδίσουν χρήματα. Κάποιοι μπορεί να ασχολούνται με την οργάνωση της στρατολόγησης των εκδιδόμενων ατόμων, άλλοι μπορεί να είναι υπεύθυνοι για την οργάνωση της μετακίνησης και της μεταφοράς τους, ενώ κάποιοι παράνομοι διακινητές ενδέχεται να μεσολαβούν μόνο για την υπόθαλψη ή την παραλαβή τους προκειμένου να τους υποβάλλουν σε μια κατάσταση εκμετάλλευσης Ποιος μπορεί να αναγνωρίσει θύματα και πού; Πολλοί οργανισμοί ενδέχεται να συναντήσουν εκδιδόμενα άτομα ή άτομα που παρέχουν σεξουαλικές υπηρεσίες και μπορεί να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν ενδείξεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Σε αυτούς περιλαμβάνεται το προσωπικό αρχών επιβολής του νόμου, όπως η αστυνομία, οι εξειδικευμένες υπηρεσίες της αστυνομίας ή οι αστυνομικοί περίπολοι, οι τοπικές αρχές (δήμοι), οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες ελέγχου μετανάστευσης που έχουν συγκεκριμένους ρόλους στην επίσημη ταυτοποίηση θυμάτων, το προσωπικό των πρεσβειών και των προξενικών υπηρεσιών, αλλά και το προσωπικό αερογραμμών, οι οδηγοί ταξί, οι εργαζόμενοι στον χώρο της υγείας, οι φορείς προστασίας ανηλίκων ή οι ΜΚΟ που παρέχουν υπηρεσίες σε εκδιδόμενα άτομα. Επιπλέον, υπάρχουν πολλά άλλα άτομα, επαγγελματίες ή όχι, που μπορεί να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν ενδείξεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας μεταξύ ανδρών και γυναικών που εκδίδονται ή ασχολούνται με σχετικές δραστηριότητες. Οι ενδείξεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας μπορούν να αναγνωριστούν από πολλά άτομα, όπως: Αξιωματικοί επιβολής του νόμου, σε εξωτερικούς χώρους όπου υπάρχει επαφή ανάμεσα στα εκδιδόμενα άτομα και τους πελάτες, όπως δρόμοι, οδικοί κόμβοι, δάση, συγκεκριμένοι οδοί και λεωφόροι, εμπορικά κέντρα κ.λπ. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου, κατά τη διάρκεια επιθεωρήσεων ή επιδρομών σε νυχτερινά μαγαζιά, ξενοδοχεία, οίκους ανοχής ή άλλα μέρη όπου είναι γνωστό ότι διεξάγεται πορνεία. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου που κλείνουν ραντεβού μέσω του διαδικτύου. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου, συνοριακοί φρουροί, οδηγοί λεωφορείων σε διεθνή δρομολόγια, προσωπικό αερογραμμών και αεροδρομίων, εργαζόμενοι σε υπηρεσίες ελέγχου μετανάστευσης σε σημεία των συνόρων όπου τα θύματα μπορεί να συνοδεύονται ή όχι και να βρίσκονται υπό τον έλεγχο του παράνομου διακινητή τους. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου και εξειδικευμένες αστυνομικές υπηρεσίες σε πρακτορεία μεταφορών ή σε δημόσια ή ιδιωτικά μέσα μεταφοράς, για παράδειγμα μετά από καταγγελίες του προσωπικού ή των επιβατών στα μέσα μεταφοράς. Προσωπικό ξενοδοχείων που μπορεί να αναγνωρίσει παράνομους διακινητές ή παράνομα διακινημένα θύματα μεταξύ των πελατών. Προσωπικό διαπιστευμένων ΜΚΟ ή κρατικών φορέων προστασίας ανηλίκων. Εργαζόμενοι ΜΚΟ σε κέντρα που παρέχουν κοινωνικές ή υγειονομικές υπηρεσίες και βοήθεια προς εκδιδόμενα άτομα. Κρατικοί ή τοπικοί λειτουργοί (όπως Εμπορικό Επιμελητήριο) που είναι υπεύθυνοι για την καταχώριση στο Εμπορικό Μητρώο των ατόμων που θέλουν να ξεκινήσουν μια επιχείρηση ή να γίνουν ελεύθεροι επαγγελματίες σε τομείς ψυχαγωγίας, όπως χορευτές, τραγουδιστές κ.λπ. Κρατικοί ή τοπικοί λειτουργοί (όπως Δήμοι) υπεύθυνοι για τη χορήγηση αδειών για έναρξη επιχειρήσεων ψυχαγωγίας, ξενοδοχείων και εταιρειών τροφοδοσίας ή για την επιθεώρησή τους. Κρατικοί λειτουργοί υπεύθυνοι για τη χορήγηση αδειών παραμονής. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου ή εργαζόμενοι ΜΚΟ σε κέντρα κράτησης, όπου μπορεί να μένουν θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας μαζί με παράνομους μετανάστες, εν αναμονή της απέλασης. Αστυνομικοί ή εργαζόμενοι ΜΚΟ σε κέντρα για αιτούντες ασύλου, όπου μπορεί να μένουν κάποια θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας υπό ψευδή προσχήματα, εξαναγκασμένα από τον παράνομο διακινητή τους. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου σε φυλακές όπου μπορεί να έχουν σταλεί θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για παραβίαση του νόμου για την πορνεία. Εργαζόμενοι στον χώρο της υγείας, ιδιαίτερα γυναικολόγοι και υπηρεσίες που εξειδικεύονται στα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και στις αμβλώσεις. Απλοί γιατροί μπορεί επίσης να έχουν ως ασθενείς θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση. Εργαζόμενοι στον χώρο της υγείας, υπεύθυνοι για την πρόληψη και την ενημέρωση για τον υιό HIV. Πρεσβείες ή προξενεία όπου πολίτες από τη χώρα της Πρεσβείας μπορεί να προσέλθουν για να ζητήσουν βοήθεια, αφού εξαναγκαστούν να προσφέρουν σεξουαλικές υπηρεσίες ή να εκδοθούν. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου ή εργαζόμενοι σε εξειδικευμένους φορείς, όπως τηλεφωνικές γραμμές βοηθείας, όταν ένα άτομο προσέρχεται από μόνο του για να ζητήσει βοήθεια σχετικά με ζητήματα που αφορούν την αναγκαστική εκπόρνευση, τις υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης ή τη χρήση βίας. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου ή εργαζόμενοι σε εξειδικευμένους φορείς ή τηλεφωνικές γραμμές βοηθείας που είναι γνωστό στο κοινό και σε άλλους επαγγελματίες ότι είναι υπεύθυνοι για την αναγνώριση και την προστασία θυμάτων. Οι πελάτες εκδιδόμενων ατόμων μπορούν επίσης να καλέσουν σε αυτές τις τηλεφωνικές γραμμές βοηθείας για να ειδοποιήσουν τους αξιωματικούς επιβολής του νόμου σχετικά με μια ύποπτη κατάσταση. Τηλεφωνικές γραμμές βοηθείας αφιερωμένες σε σχετικά θέματα, όπως οι τηλεφωνικές γραμμές βοηθείας για την ενδοοικογενειακή βία. Δημοτικές υπηρεσίες στέγασης ή ιδιώτες σπιτονοικοκύρηδες στην περίπτωση της εκπόρνευσης σε σπίτια. Άλλα εκδιδόμενα άτομα που εργάζονται ή διαμένουν δίπλα σε θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση. Δάσκαλοι, γιατροί, κοινωνικοί λειτουργοί που έρχονται σε επαφή με παιδιά και νέους ανθρώπους, στο πλαίσιο των καθημερινών δραστηριοτήτων τους. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου εξειδικευμένοι στην αναγνώριση δραστηριοτήτων παιδοφίλων, ιδιαίτερα στο διαδίκτυο. Πελάτες εκδιδόμενων ατόμων. Άτομα που ζουν σε γειτονιές με οίκους ανοχής. Προσωπικό μέσων μεταφοράς, ιδιαίτερα οδηγοί ταξί και προσωπικό αερογραμμών, που μπορούν να γίνουν μάρτυρες ύποπτων συμπεριφορών ομάδων γυναικών που συνοδεύονται από άνδρες. Οι επαγγελματίες που παρατίθενται παραπάνω μπορούν να ταυτοποιήσουν θύματα κατά την εργασία τους, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων, του ρόλου και των ευθυνών τους. Η παράνομη διακίνηση και εμπορία μπορεί να αναγνωριστεί ανά πάσα στιγμή και σε οποιοδήποτε μέρος κατά τη διάρκεια ολόκληρου του κύκλου παράνομης διακίνησης και εμπορίας, ο οποίος, σύμφωνα με τον ορισμό της Σύμβασης, καλύπτει τη στρατολόγηση, τη μετακίνηση, τη μεταφορά, την υπόθαλψη ή την παραλαβή ατόμων. Η αναγνώριση, όμως, μπορεί επίσης να διεξαχθεί κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων δράσεων (όπως επιθεωρήσεις ή επιδρομές οργανωμένες από την αστυνομία σε ένα ύποπτο μέρος) ή σε συγκεκριμένα μέρη ή ιδρύματα όπου έχει παραπεμφθεί το θύμα. Αυτό αφορά, για παράδειγμα, τις διαπιστευμένες ΜΚΟ ή τα αποκλειστικά αστυνομικά τμήματα στα οποία άλλοι οργανισμοί παραπέμπουν δυνητικά θύματα. Η τελευταία κατηγορία μερών όπου μπορούν να αναγνωριστούν θύματα είναι επίσημες δομές όπου το θύμα μπορεί να διαμένει Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση 19. These estimates include the many child trafficking cases which involve forced begging and illicit activities, which will be presented in the next section

14 για άλλους λόγους, όπως για λόγους κράτησης ή Το άτομο είναι συνεχώς σε επιφυλακή ( προστασίας. 3. Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση 3.6. σεξουαλικής εκμετάλλευσης Πώς μπορεί να ανιχνευτεί και να αναγνωριστεί η σεξουαλική εκμετάλλευση; Η έννοια της σεξουαλικής εκμετάλλευσης διαφέρει από τη μία χώρα στην άλλη, ιδιαίτερα ανάλογα με τη νομική κατάσταση της πορνείας. Στο πλαίσιο αυτών των κατευθυντήριων οδηγιών έχει σχεδιαστεί και παρουσιάζεται παρακάτω ένας γενικός κατάλογος ενδείξεων ή δεικτών για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου που μπορεί να υποδεικνύουν μια κατάσταση εκμετάλλευσης. Ο κατάλογος είναι ενδεικτικός και δεν χρειάζεται να υπάρχουν όλες οι ενδείξεις για να χαρακτηριστεί κάτι ως σεξουαλική εκμετάλλευση. Αυτές οι ενδείξεις παρατίθενται ως οδηγός για τους αξιωματικούς στην πρώτη γραμμή και για τα άτομα που μπορεί να έρθουν σε επαφή με ένα θύμα κατά τη διαδικασία αναγνώρισης. Σε περιπτώσεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας ενηλίκων για σεξουαλική εκμετάλλευση, αυτοί οι δείκτες συνδυάζονται με άλλες ενδείξεις που χαρακτηρίζουν την Ενέργεια κατά του θύματος και το Μέσο που χρησιμοποιείται ως εξαναγκασμός στην κατάσταση. Το άτομο εξαναγκάζεται να κάνει σεξ χωρίς προφυλακτικό Το άτομο δεν μπορεί να αρνηθεί πελάτες Το άτομο δεν έχει δικαίωμα σε διαλείμματα, ημέρες άδειας και ελεύθερο χρόνο Το άτομο έχει κάποια σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα που παραμένουν χωρίς θεραπεία ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα) Το άτομο μετακινείται από το ένα μέρος στο άλλο χωρίς τη συγκατάθεσή του Το άτομο πρέπει να λέει ψέμματα σε περίπτωση ελέγχων από αξιωματικούς επιβολής του νόμου Το άτομο απαιτείται να προβαίνει σε παράνομες ή ταπεινωτικές δραστηριότητες Το περιβάλλον εργασίας είναι ανθυγιεινό, περιλαμβάνει ανεπαρκή φωτισμό και εξαερισμό, έλλειψη θέρμανσης και πρόσβασης σε εγκαταστάσεις υγιεινής Άλλες πόρνες φαίνονται εξαντλημένες και ατημέλητες. Το άτομο εξαναγκάζεται να εκδίδεται, ακόμα και σε περιόδους ασθένειας ή εγκυμοσύνης Το άτομο συνοδεύεται πάντα όταν κυκλοφορεί έξω Το άτομο έχει τατουάζ που μπορεί να υποδεικνύουν σχέση εξάρτησης από μια ομάδα/συμμορία Το άτομο δεν έχει μετρητά μαζί του Το άτομο δεν έχει το δικαίωμα να κρατήσει τα χρήματα που κερδίζει και αναγκάζεται να τα δίνει σε έναν τρίτο Το άτομο δεν μπορεί να μείνει μόνο του κατά τις επισκέψεις για ιατρικούς ελέγχους ή στους παρόχους κοινωνικών υπηρεσιών Για τους ανήλικους, δεν χρειάζεται να αναγνωριστεί η χρήση κάποιου από τα ΜΕΣΑ ώστε να δημιουργηθούν υποψίες για παράνομη διακίνηση και εμπορία. 3. Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση

15 Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση 4. Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση 4.1. Τι είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία για εργασιακή εκμετάλλευση; Στην ΟΔΗΓΙΑ 2011/36/ΕΕ, αναφέρεται ότι «στην εκμετάλλευση» «περιλαμβάνεται, κατ ελάχιστον, (...), η αναγκαστική εργασία ή η αναγκαστική παροχή υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένης της επαιτείας, της σωματεμπορίας ή παρόμοιων πρακτικών, της δουλείας(...)» Η αναγκαστική εργασία ορίζεται στη Σύμβαση για την Αναγκαστική Εργασία του ILO, 1930 (αρ. 29) ως «κάθε εργασία ή υπηρεσία που αποσπάται με εξαναγκασμό από οποιοδήποτε άτομο υπό την απειλή οποιασδήποτε τιμωρίας και για την οποία το εν λόγω άτομο δεν έχει προσφερθεί εθελοντικά». Η χρήση του όρου «κάθε εργασία ή υπηρεσία» καθιστά σαφές ότι η απαγόρευση της αναγκαστικής εργασίας ισχύει για όλους τους τύπους εργασίας, υπηρεσιών και απασχόλησης ανεξάρτητα από τον τομέα και το επάγγελμα εντός του οποίου σημειώνεται και ανεξάρτητα από το αν είναι νόμιμη και επίσημη ή παράνομη και ανεπίσημη. Ισχύει επίσης για όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από ηλικία, φύλο, προέλευση και νομική κατάσταση στην χώρα όπου διεξάγεται η αναγκαστική εργασία. Τα δύο στοιχεία που είναι απαραίτητα για την αξιολόγηση της αναγκαστικής εργασίας είναι τα εξής: (1) Μη εθελοντική προσφορά και (2) Απειλή οποιασδήποτε τιμωρίας. Το πρώτο στοιχείο αναφέρεται στη συγκατάθεση του ατόμου, η οποία πρέπει να παρέχεται ελεύθερα και μετά από ενημέρωση. Αυτή η συγκατάθεση ισχύει κατά τη διάρκεια ολόκληρου του κύκλου απασχόλησης, από τη στρατολόγηση έως την αποχώρηση από την απασχόληση. Με άλλα λόγια, ένας εργαζόμενος που εισέρχεται με την ελεύθερη βούλησή του σε μια σχέση απασχόλησης πρέπει επίσης να μπορεί να τερματίσει αυτή τη σχέση. Η έννοια της ελεύθερης συγκατάθεσης μετά από ενημέρωση αποκλείει τη χρήση εξαπάτησης, εξαναγκασμού και απειλών ή απάτης. Επιπλέον, συγκατάθεση δεν υπάρχει όταν αυτή εξασφαλίζεται μετά από κατάχρηση της ευάλωτης θέσης του εργαζόμενου. Το δεύτερο στοιχείο, η απειλή οποιασδήποτε τιμωρίας, αναφέρεται σε όλα τα μέσα που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο παράνομος διακινητής ή ο εργοδότης για να εξαναγκάσει τον εργαζόμενο. Περιλαμβάνει σωματική, ψυχολογική και σεξουαλική βία ή απειλές χρήσης βίας, αλλά και άλλα μέσα όπως παρακράτηση αποδοχών, κατάσχεση εγγράφων ταυτότητας ή ταξιδιωτικών εγγράφων και απειλές απέλασης. Στην ενότητα με τους δείκτες, μπορείτε να βρείτε έναν ενδεικτικό κατάλογο. Η σωματεμπορία και οι παρόμοιες πρακτικές είναι άλλη μια μορφή απαγορευμένης εκμετάλλευσης. Στη Σύμβαση για τη Σωματεμπορία του 1926, τη σωματεμπορία ορίζεται ως «η κατάσταση ή η συνθήκη ενός ατόμου επί του οποίου ασκείται οποιαδήποτε ή όλες οι εξουσίες που συνδέονται με το δικαίωμα της ιδιοκτησίας». Η κύρια έννοια που συνδέεται με τον συγκεκριμένο ορισμό είναι αυτή της «ιδιοκτησίας». Η ιδιοκτησία υπάρχει όταν οι άνθρωποι «αγοράζονται» ή «πωλούνται» για εργασιακή εκμετάλλευση. Ο ορισμός υπονοεί την πλήρη εξάρτηση του ατόμου από τον «αφέντη» ή τον «ιδιοκτήτη» του. Στη Συμπληρωματική Σύμβαση για την Κατάργηση της Δουλείας, του Δουλεμπορίου, των Ιδρυμάτων και των Παρόμοιων Πρακτικών του 1956 («Συμπληρωματική Σύμβαση του 1956») διατηρήθηκε ο ίδιος ορισμός της «σωματεμπορίας» και παρουσιάστηκε ο όρος «παρόμοιες πρακτικές», που αναφέρεται σε ιδρύματα και πρακτικές που περιλαμβάνουν δουλεία για χρέη, δέσμια εργασία, δουλοπρεπείς μορφές γάμου και εκμετάλλευση ανηλίκων. Η παράνομη διακίνηση και εμπορία για γάμο έχει αποκλειστεί από το επίκεντρο της παρούσας έκθεσης αλλά οι κατευθυντήριες οδηγίες που παρουσιάζονται μπορεί να βοηθήσουν στην αναγνώριση κάποιων ενδείξεων τέτοιων περιστατικών. Παρότι η δουλεία για χρέη δεν αναφέρεται συγκεκριμένα στη Σύμβαση του ΣτΕ, το Άρθρο 1(α) της Συμπληρωματικής Σύμβασης του 1956 την περιλαμβάνει στον κατάλογο των ιδρυμάτων και των πρακτικών που είναι παρόμοιες με τη σωματεμπορία, ορίζοντάς την ως «την κατάσταση ή τη συνθήκη που προκύπτει από μια δέσμευση εκ μέρους ενός οφειλέτη για την παροχή των προσωπικών του υπηρεσιών ή των υπηρεσιών ενός ατόμου που βρίσκεται υπό τον έλεγχό του ως ασφάλεια για ένα χρέος, αν η αξία αυτών των υπηρεσιών, όπως αξιολογείται εύλογα, δεν εφαρμόζεται με στόχο τη ρευστοποίηση του χρέους ή αν η διάρκεια και η φύση αυτών των υπηρεσιών δεν είναι αντίστοιχα περιορισμένες και καθορισμένες». Πρέπει να σημειωθεί ότι σε κάποιες χώρες μπορεί να απαγορεύεται η δουλεία για χρέη ως μορφή «σωματεμπορίας», όπως αναλύεται παρακάτω. Η δουλεία για χρέη είναι ένα βασικό στοιχείο στις νέες μορφές παράνομης διακίνησης και εμπορίας, όπου το χρέος μπορεί να προκύψει από την οργάνωση της αναχώρησης, της μετακίνησης ή της στρατολόγησης και μπορεί να χρησιμοποιηθεί δολίως από τον παράνομο διακινητή, εμπλέκοντας το θύμα σε μια κατάσταση από την οποία δεν μπορεί να διαφύγει. Τα χρεωμένα άτομα θεωρούνται ευάλωτα και συνεπώς υπάρχει κίνδυνος κατάχρησης της ευάλωτης θέσης τους, όπως ορίζεται στην ΟΔΗΓΙΑ 2011/36/ΕΕ. Η δέσμια εργασία ορίζεται στη Συμπληρωματική Σύμβαση του 1956 ως η συνθήκη ή η κατάσταση ενός μισθωτή ο οποίος δεσμεύεται βάσει νόμου, εθίμου ή συμφωνίας να ζει και να εργάζεται σε γη που ανήκει σε άλλο άτομο ή να παρέχει κάποια προσδιορισμένη υπηρεσία σε αυτό το άλλο άτομο, είτε έναντι αμοιβής είτε όχι, και δεν είναι ελεύθερο να αλλάξει την κατάστασή του. Στην παράγραφο 95 της Επεξηγηματικής έκθεσης του ΣτΕ για τη σύμβαση κατά της παράνομης διακίνησης και εμπορίας, αναφέρεται ότι «η σωματεμπορία πρέπει, συνεπώς, να θεωρείται ως συγκεκριμένη μορφή δουλείας, καθώς διαφέρει από αυτήν λιγότερο ως προς τον χαρακτήρα και περισσότερο ως προς τον βαθμό. Παρότι αποτελεί μια κατάσταση ή συνθήκη ( ), δεν έχει τις πτυχές ιδιοκτησίας που χαρακτηρίζουν τη σωματεμπορία». Στο πλαίσιο της παράνομης διακίνησης και εμπορίας, η εκμετάλλευση των ανηλίκων έχει ευρύτερη έννοια, όπως επεξηγείται στους ορισμούς της ενότητας 2. Ως εκμετάλλευση δεν θεωρούνται μόνο όλες οι χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας, όπως ορίζονται στο Άρθρο 3 της Σύμβασης του ILO αρ. 182 (1999), όταν αποτελούν αποτέλεσμα μίας από τις ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ που παρατίθενται στη Σύμβαση του ΣτΕ, αλλά και όλες οι εργασίες που εκτελούνται από ανήλικους ηλικίας μικρότερης από την επιτρεπόμενη για είσοδο στην απασχόληση (C138, Άρθρα 2 & 7). Αυτό σημαίνει ότι ένα παιδί που εργάζεται ενώ η ηλικία του είναι κάτω από την επιτρεπόμενη ως αποτέλεσμα στρατολόγησης, μετακίνησης, μεταφοράς, υπόθαλψης ή παραλαβής από τρίτο άτομο αποτελεί θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Στην πραγματικότητα, η εκμετάλλευση μπορεί να λάβει πολλές διαφορετικές μορφές, συνήθως όμως περιλαμβάνει βρώμικη, επικίνδυνη εργασία για λίγα ή για καθόλου χρήματα, με ανεπαρκή χρόνο για ξεκούραση, χωρίς μέτρα προστασίας όπως ασφάλεια υγείας ή κοινωνική πρόνοια και συχνά με κάποιον βαθμό εξαναγκασμού ή χρήσης βίας» Τι δεν καθιστά παράνομη διακίνηση και εμπορία για εργασιακή εκμετάλλευση; Η παράνομη διακίνηση και εμπορία για εργασιακή εκμετάλλευση θα πρέπει να διακρίνεται από άλλες έννοιες με τις οποίες μερικές φορές συγχέεται εσφαλμένα. Τα παρακάτω παραδείγματα δίνονται ώστε να προετοιμαστεί το έδαφος για τις επεξηγήσεις για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου, με στόχο τη διασαφήνιση των βασικών εννοιών της παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Δεν αποτελεί κάθε εργασιακή εκμετάλλευση παράνομη διακίνηση και εμπορία για αναγκαστική εργασία. Μπορεί, για παράδειγμα, να εντοπιστούν εργαζόμενοι που δουλεύουν υπό αντίξοες συνθήκες, με χαμηλούς μισθούς ή σε ανθυγιεινό περιβάλλον, χωρίς να αποτελούν θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Εάν το άτομο αποδέχτηκε την εργασία με τη θέλησή του, γνωρίζοντας ποιες θα ήταν οι συνθήκες και εάν μπορεί να αποχωρήσει από αυτή (ενημερώνοντας τον εργοδότη του εντός εύλογου χρονικού διαστήματος) χωρίς φόβο αντιποίνων, αυτό το άτομο δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση. Αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι που υποβάλλονται σε αντίξοες συνθήκες εργασίας εξαιτίας της οικονομικής ανέχειας και λόγω έλλειψης εναλλακτικών επιλογών δεν μπορούν να κατηγοριοποιούνται αυτόματα ως θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, ακόμα και Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση

16 Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση αν είναι μετανάστες εργαζόμενοι. Δεν αποτελεί κάθε εργασιακή εκμετάλλευση σωματεμπορία ή παρόμοια πρακτική. Είναι σαφές ότι, για τη διαφοροποίηση ενός περιστατικού εκμετάλλευσης από τη σωματεμπορία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα στοιχεία της ιδιοκτησίας, της μόνιμης σχέσης και του απόλυτου ελέγχου. Επιπλέον, η υπερβολική υπερωριακή εργασία για χαμηλό μισθό μπορεί να είναι αποτέλεσμα άλλων αιτιών, όπως η έλλειψη οικονομικών εναλλακτικών. Η κρυφή ή αδήλωτη εργασία δεν είναι ταυτόσημη με την παράνομη διακίνηση και εμπορία ατόμων. Η αδήλωτη εργασία περιγράφεται ως «οποιεσδήποτε δραστηριότητες επί πληρωμή που είναι νόμιμες ως προς τη φύση τους, αλλά δεν δηλώνονται προς τις κρατικές αρχές, λαμβανομένων υπόψη των διαφορών στα ρυθμιστικά συστήματα των Κρατών-μελών» της ΕΕ 17. Αυτός ο ορισμός αποκλείει τις εγκληματικές δραστηριότητες και την εργασία που δεν χρειάζεται να δηλωθεί. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες περιπτώσεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση περιλαμβάνουν αδήλωτη εργασία. Αλλά στη θεωρία, η παράνομη διακίνηση και εμπορία και η εκμετάλλευση μπορεί εξίσου να παρουσιαστούν σε συνθήκες δηλωμένης εργασίας. Παρομοίως, δεν αποτελεί κάθε αδήλωτη εργασία αποτέλεσμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας: η κρυφή εργασία συχνά σημειώνεται για οικονομικούς λόγους, έτσι ώστε και τα δύο μέρη να μπορέσουν να αποφύγουν την πληρωμή των κοινωνικών φόρων. Η παράνομη απασχόληση των μεταναστών εργαζομένων δεν συνεπάγεται απαραιτήτως παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων. Η παράνομη απασχόληση ορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως 18 «η απασχόληση ενός υπηκόου τρίτης χώρας που διαμένει παράνομα στη χώρα», δηλ. «ενός υπηκόου τρίτης χώρας που βρίσκεται στην επικράτεια ενός Κράτουςμέλους, ο οποίος δεν πληρεί, ή δεν πληρεί πλέον, τις συνθήκες διαμονής ή παραμονής στο συγκεκριμένο Κράτος-μέλος». Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία των ILO, IOM και UNODC τόσο για τα αναφερόμενα αλλά και τα εκτιμώμενα θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, πολλά θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση στην ΕΕ είναι πολίτες της ΕΕ, για τους οποίους δεν απαιτούνται άδειες παραμονής ή εργασίας. Αυτό δείχνει ότι κάποιος μπορεί να γίνει θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας χωρίς να είναι απαραιτήτως «μετανάστης χωρίς έγγραφα». Υπάρχουν επίσης και περιπτώσεις μεταναστών που προέρχονται από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίοι διασχίζουν τα σύνορα με έγκυρα έγγραφα με τη βοήθεια κάποιου, ο οποίος αργότερα στέλνει τον μετανάστη σε έναν εργοδότη που ανήκει στο κύκλωμα εκμετάλλευσης. Εναλλακτικά, πολλοί μετανάστες χωρίς έγγραφα εργάζονται ελεύθερα, χωρίς καμία απειλή τιμωρίας, και μπορεί να δουλεύουν σε αντίξοες συνθήκες εργασίας ή όχι. Συνοπτικά, αποδείξαμε ότι οι εργαζόμενοι, ιδιαίτερα οι μετανάστες, μπορεί να βρεθούν σε πολλές δύσκολες ή παράνομες καταστάσεις οι οποίες δεν συνεπάγονται παράνομη διακίνηση και εμπορία για εργασιακή εκμετάλλευση. Εντούτοις, οι περισσότερες από αυτές τις καταστάσεις θέτουν τον εργαζόμενο σε μια ευάλωτη θέση που μπορεί να υποστεί εκμετάλλευση από τους εργοδότες. Γι αυτόν τον λόγο, αυτές οι ομάδες παρουσιάζονται ως ομάδες κινδύνου για παράνομη διακίνηση και εμπορία. Κατά συνέπεια, όποτε συναντάει κανείς άτομα σε αυτές τις καταστάσεις, πρέπει να δίνεται ειδική προσοχή για την αναγνώριση των δεικτών παράνομης διακίνησης και εμπορίας Ποια είναι τα θύματα; Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη Παγκόσμια Εκτίμηση για την Αναγκαστική Εργασία του ILO, υπάρχουν 14,2 εκατομμύρια θύματα αναγκαστικής εργασίας στον ιδιωτικό τομέα παγκοσμίως, εκ των οποίων το ένα τρίτο (4,9 εκατομμύρια) έχουν μεταναστεύσει, εντός ή εκτός συνόρων. Στα 27 Κράτη-μέλη της ΕΕ, εκτιμάται ότι άτομα εργάζονται σε αναγκαστική εργασία στον ιδιωτικό τομέα, οι περισσότεροι ως αποτέλεσμα μετακίνησης εντός της χώρας τους, από μια χώρα της ΕΕ σε μια άλλη ή από μια χώρα εκτός της ΕΕ σε ένα από τα 27 Κράτη-μέλη. Παγκοσμίως, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 40% των θυμάτων εργασιακής εκμετάλλευσης, γεγονός που υποδηλώνει (αν εφαρμοστεί αυτή η αναλογία στην ΕΕ) ότι γυναίκες και άνδρες στην ΕΕ είναι θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση 19. Τα περισσότερα από τα θύματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση προέρχονται από Κράτη-μέλη της ΕΕ και, σε μικρότερη έκταση, από την Ασία, την Αφρική, την Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη και τις χώρες της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών. Τα θύματα υφίστανται εκμετάλλευση στους τομείς της γεωργίας, της οικιακής εργασίας, της μεταποίησης, της τροφοδοσίας και των κατασκευών. Σύμφωνα με τα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί, θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας έχουν δελεαστεί με ψευδείς προσφορές εργασίας και τελικά έχουν διαπιστώσει ότι οι συνθήκες εργασίας ήταν χειρότερες από αυτές που τους είχαν υποσχεθεί ή για τις οποίες αρχικά συμφώνησαν. Πολλά από τα θύματα, αλλά όχι όλα, βρίσκονται σε καθεστώς παρανομίας ή έχουν ένα χρέος προς τον παράνομο διακινητή ή τον εργοδότη και η διαπραγματευτική τους ισχύ είναι πολύ περιορισμένη. Ένα μικρότερο ποσοστό διακινούνται παράνομα εντός της χώρας παραμονής τους ως θύματα παρόμοιων πρακτικών εξαπάτησης. Άλλη μια πηγή πληροφοριών είναι τα επίσημα στατιστικά στοιχεία για τα θύματα που έχουν ταυτοποιηθεί και βοηθηθεί στα 27 Κράτη-μέλη της ΕΕ. Το προφίλ των θυμάτων είναι ελαφρώς διαφορετικό, με υψηλότερο ποσοστό γυναικών, καθώς μέχρι τώρα δίνεται περισσότερη προσοχή στην ταυτοποίηση θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση Ποιοι κινδυνεύουν; Κάποιες ομάδες εργαζομένων κινδυνεύουν περισσότερο να πέσουν θύματα παράνομων διακινητών και χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή για να αναγνωριστούν. Παρότι θα πρέπει να εφαρμόζεται για τους εργαζόμενους που ανήκουν σε αυτές τις ομάδες η ίδια διαδικασία για την ταυτοποίηση, οι ενδείξεις που παρέχονται παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν τους φορείς που είναι υπεύθυνοι για την ταυτοποίηση να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Οι μετανάστες εργαζόμενοι κινδυνεύουν να διακινηθούν παράνομα, ειδικά αν δεν έχουν κοινωνικό δίκτυο στη χώρα όπου εργάζονται, αν έχουν χρέος να αποπληρώσουν στο άτομο που τους βοήθησε να ταξιδέψουν ή να βρουν εργασία, ή αν δεν έχουν άδεια παραμονής ή εργασίας. Η ευάλωτη θέση που δημιουργούν αυτά τα στοιχεία, τα οποία από μόνα τους δεν επαρκούν για την οριστική ταυτοποίηση της παράνομης διακίνησης και εμπορίας, μπορεί να επιδεινωθεί από το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να εξαναγκαστούν να υποστούν τις εργασιακές συνθήκες εκμετάλλευσης. Οι εργαζόμενοι στην παραοικονομία κρύβονται από τις αστυνομικές αρχές, δεν ανήκουν σε εργατικό συνδικάτο και μπορεί να είναι δύσκολο γι αυτούς να ζητήσουν βοήθεια σε περίπτωση κακοποίησης. Κατά συνέπεια, μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι παράνομοι διακινητές είναι πιο πιθανό να θέτουν τα θύματά τους σε αυτές τις καταστάσεις χωρίς τη συγκατάθεσή τους, από τις οποίες θα είναι δύσκολο να διαφύγουν. Οι εργαζόμενοι σε σπίτια κινδυνεύουν περισσότερο από την παράνομη διακίνηση και εμπορία επειδή, εφόσον δεν έχει επικυρωθεί η νέα Σύμβαση για τους Εργαζόμενους στα Σπίτια του ILO, 2011 (αρ. 189) ή εφόσον δεν υπάρχει εθνική νομοθεσία που να προστατεύει τα δικαιώματά τους, δεν έχουν τα ίδια εργασιακά δικαιώματα και την ίδια νομική προστασία με άλλους εργαζόμενους. Επιπλέον, μπορεί να περιορίζονται στο μέρος εργασίας και διαμονής τους, να εκτίθενται στον εξωτερικό κόσμο ελάχιστα ή και καθόλου και να έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε μέσα επικοινωνίας. Οι παράνομοι διακινητές γυναικών για οικιακή εργασία μπορεί να χρησιμοποιούν αυτά τα ευάλωτα σημεία, τα οποία είναι εγγενή σε αυτόν τον τύπο εργασίας, για να στρατολογήσουν και να κατευθύνουν τις γυναίκες, ειδικά τις γυναίκες μετανάστες, σε αδίστακτους εργοδότες που θα τις εκμεταλλευτούν. Τα άτομα χαμηλής κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης που μπορεί να είναι αναλφάβητα ή να έχουν περιορισμένη εκπαίδευση μπορεί να κινδυνεύουν να πέσουν θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, επειδή οι παράνομοι διακινητές ενδέχεται να καταχραστούν της ευάλωτης θέσης τους και δεν είναι τόσο πιθανό να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους. Οι γυναίκες και οι άνδρες με διανοητικά προβλήματα κινδυνεύουν περισσότερο από την παράνομη διακίνηση και εμπορία. Είναι επίσης λιγότερο πιθανό να γνωρίζουν τα δικαιώματά Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση 17. Επιτροπή της 7ης Απριλίου 1998 για την αδήλωτη εργασία [COM(98) 219 τελικό 18. Οδηγία 2009/52/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, Άρθρο Σε αυτές τις εκτιμήσεις περιλαμβάνονται οι πολλές περιπτώσεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανηλίκων που αφορούν την αναγκαστική επαιτεία και παράνομες δραστηριότητες, τα οποία θα παρουσιαστούν στην επόμενη ενότητα

17 Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση τους και να καλέσουν για βοήθεια ή να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους. Οι νεαροί μετανάστες εργαζόμενοι που ταξιδεύουν με φοιτητική βίζα είναι ευάλωτοι στην παράνομη διακίνηση και εμπορία, γιατί μπορεί να έχουν εξαπατηθεί ως προς τον πραγματικό σκοπό της μετανάστευσής τους. Τα άτομα από κάποιες κοινότητες/μειονότητες που εργάζονται για εργοδότες της κοινότητάς τους. Η στρατολόγηση μεταναστών εργαζομένων συχνά διεξάγεται στο μέρος προέλευσης μέσω διαμεσολαβητών της ίδιας προέλευσης με τους δυνητικούς μετανάστες, επειδή θα τους εμπιστευτούν πιο εύκολα και είναι πιο πιθανό να τους ακολουθήσουν. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις όπου οι μετανάστες εργαζόμενοι εξαρτώνται πλήρως από τον υποκινητή τους για τη διαμονή, το φαγητό και την εργασία τους, χωρίς καμία ελευθερία να αποχωρήσουν. Πολλά περιστατικά παράνομης διακίνησης και εμπορίας έχουν εντοπιστεί σε παράνομα εργαστήρια, όπου όλοι οι εργαζόμενοι και οι διευθυντές ανήκαν στην ίδια εθνική ομάδα και όπου οι εργάτες αναγκάζονταν να ζουν στον χώρο εργασίας, χωρίς καμία επαφή με τον εξωτερικό κόσμο. Τα παιδιά από φτωχές κοινότητες και οικογένειες μπορεί να αποτελέσουν στόχο των υποκινητών, οι οποίοι θα πείσουν τους γονείς να αφήσουν το παιδί να πάει μαζί τους για καλύτερες προοπτικές στην εκπαίδευση ή την εργασία. Αυτός ο τύπος στρατολόγησης σημειώνεται πιο συχνά μετά από κάποιες προσωπικές ή γενικές καταστροφές, για παράδειγμα μετά από οικονομικές κρίσεις, σεισμούς, πλημμύρες, ξηρασίες κ.λπ., όπου οι υπεύθυνοι για το εισόδημα της οικογένειας έχουν μείνει χωρίς καμία ευκαιρία για εργασία. Τα παιδιά του δρόμου ή τα παιδιά που δεν έχουν γονείς ή κηδεμόνες μπορεί να αποτελέσουν στόχο υποκινητών ή αδίστακτων εργοδοτών που γνωρίζουν ότι το παιδί που ζει σε αυτές τις συνθήκες είναι πιο πιθανό να τους ακολουθήσει χωρίς να το προστατεύσει κανείς Ποιος μπορεί να αναγνωρίσει θύματα και πού; Η ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση μπορεί να διεξαχθεί από αυτούς τους οργανισμούς και τους φορείς που καθορίζονται στις εθνικές νομοθεσίες για την παράνομη διακίνηση και εμπορία. Συνήθως περιλαμβάνουν τις αστυνομικές αρχές, κάποιες φορές μια εξειδικευμένη αστυνομική υπηρεσία, αλλά μπορούν να περιλαμβάνουν και εργαζόμενους σε υπηρεσίες ελέγχου μετανάστευσης, κυβερνητικούς υπαλλήλους, διπλωματικές αποστολές και εργασιακούς ακόλουθους, διωκτικές αρχές, το δικαστικό σώμα, φορείς προστασίας ανηλίκων, οργανισμούς που παρέχουν υπηρεσίες σε θύματα, διαπιστευμένες ΜΚΟ, οργανισμούς που ασχολούνται με μετανάστες (όπως κέντρα παροχής ασύλου ή κέντρα κράτησης), οργανισμούς που βασίζονται στην πίστη, την επιθεώρηση εργασίας και εργατικά συνδικάτα. Η «Συλλογή καλών πρακτικών από τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, την Ελλάδα, τη Ρουμανία, την Ισπανία και την Ολλανδία» που εκπονήθηκε κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης του έργου συνιστά να υπάρχει σε κάθε χώρα διαθέσιμος ένας χάρτης με τους οργανισμούς που είναι διαπιστευμένοι για τη διεξαγωγή της ταυτοποίησης πρώτου επιπέδου και να περιλαμβάνει μια μεγάλη σειρά φορέων. Σε καθεμία από αυτές τις επαγγελματικές κατηγορίες, υπάρχει το προσωπικό στην πρώτη γραμμή που έρχεται σε επαφή με τους εργαζόμενους και πρέπει να μπορεί να αναγνωρίζει ενδείξεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει ότι η ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου μπορεί να πραγματοποιηθεί από μια σειρά ατόμων, όπως: Αξιωματικοί επιβολής του νόμου, σε εξωτερικούς ή εσωτερικούς χώρους όπου διεξάγεται στρατολόγηση θυμάτων, όπως φορείς ευρέσεως εργασίας (συμπεριλαμβανομένων φορέων ευρέσεως προσωρινής απασχόλησης), αλλά και οδικοί κόμβοι, συγκεκριμένοι οδοί ή λεωφόροι, εμπορικά κέντρα κ.λπ. Σε περιπτώσεις στρατολόγησης μέσω του διαδικτύου, εξειδικευμένοι αστυνομικοί μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση στα πραγματικά (σε αντίθεση με τα εικονικά) μέρη όπου συναντώνται οι υποκινητές και οι εργαζόμενοι. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου, εργαζόμενοι σε υπηρεσίες ελέγχου μετανάστευσης στα σύνορα, συνοριακοί φρουροί, οδηγοί λεωφορείων σε διεθνή δρομολόγια, προσωπικό αερογραμμών και αεροδρομίων όπου τα θύματα μπορεί να συνοδεύονται ή όχι και να βρίσκονται υπό τον έλεγχο του παράνομου διακινητή τους. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου και εξειδικευμένες αστυνομικές υπηρεσίες σε πρακτορεία μεταφορών ή σε δημόσια ή ιδιωτικά μέσα μεταφοράς, που αποκρίνονται για παράδειγμα σε καταγγελίες από το προσωπικό ή τους επιβάτες των μέσων μεταφοράς. Προσωπικό από διαπιστευμένες ΜΚΟ ή κρατικούς φορείς προστασίας ανηλίκων, οι οποίοι εργάζονται με παιδιά που χρειάζονται περίθαλψη και προστασία. Επιθεωρητές εργασίας, λειτουργοί κοινωνικών υπηρεσιών, επιθεωρητές πολεοδομίας και πυρασφάλειας, επιθεωρητές υγείας ή εργατικά συνδικάτα σε χώρους εργασίας. Εργαζόμενοι ΜΚΟ σε κέντρα για μετανάστες εργαζόμενους ή για άτομα που χρειάζονται βοήθεια, όπου μπορεί να υπάρχουν κάποια θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Κυβερνητικοί λειτουργοί (δημόσιοι ή δημοτικοί υπάλληλοι), υπεύθυνοι για τη χορήγηση αδειών εργασίας και παραμονής, όταν τα θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας προσέρχονται για να ζητήσουν τα χαρτιά τους. Προσωπικό εμπορικών επιμελητηρίων ή κυβερνητικοί λειτουργοί (δημόσιοι ή δημοτικοί υπάλληλοι) υπεύθυνοι για τη χορήγηση εξουσιοδοτήσεων σε επιχειρήσεις για έναρξη εργασιών και πρόσληψη προσωπικού. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου ή εργαζόμενοι ΜΚΟ σε κέντρα κράτησης, όπου μπορεί να μένουν θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας μαζί με άλλους παράνομους μετανάστες, εν αναμονή της απέλασης. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου ή εργαζόμενοι ΜΚΟ σε κέντρα για αιτούντες ασύλου, όπου μπορεί να μένουν κάποια θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας υπό ψευδή προσχήματα, εξαναγκασμένα από τον παράνομο διακινητή τους. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου σε φυλακές όπου κάποιοι δράστες μπορεί να έχουν εξαναγκαστεί να εμπλακούν σε παράνομες δραστηριότητες από τον παράνομο διακινητή τους. Οργανισμοί που παρέχουν υπηρεσίες σε μετανάστες εργαζόμενους ή σε άτομα που χρειάζονται υποστήριξη, όπου θύματα τα οποία δεν μπορούν να θεωρήσουν τους εαυτούς τους ως «θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας» ενδέχεται εντούτοις να υποβάλουν καταγγελίες για τις συνθήκες εργασίας τους. Πρεσβείες ή προξενεία που λαμβάνουν αιτήματα για βοήθεια από πολίτες αφού έχουν παγιδευτεί σε μια κατάσταση παράνομης διακίνησης και εμπορίας σε μια άλλη χώρα, ή κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αίτησης για βίζα. Αξιωματικοί επιβολής του νόμου ή εργαζόμενοι σε εξειδικευμένους φορείς, όταν ένα άτομο προσέρχεται από μόνο του για να ζητήσει βοήθεια σχετικά με ζητήματα που αφορούν τις συνθήκες εργασίας. Αστυνομικοί ή εργαζόμενοι σε οποιονδήποτε αποκλειστικό φορέα που είναι γνωστό στο κοινό και σε άλλους επαγγελματίες ότι είναι ο υπεύθυνος φορέας για την ταυτοποίηση και την προστασία θυμάτων. Δάσκαλοι, αξιωματικοί επιβολής του νόμου, γιατροί ή νοσοκόμες, κοινωνικοί λειτουργοί που έρχονται σε επαφή με παιδιά, οι οποίοι μπορεί να παρατηρήσουν ενδείξεις φόβου ή άγχους, μπορεί να ακούσουν τις μαρτυρίες των παιδιών ή μπορεί να γίνουν μάρτυρες της κακοποιητικής συμπεριφοράς των ενηλίκων που επιβλέπουν τα παιδιά. Δεν είναι όλοι οι αξιωματικοί αυτών των οργανισμών/φορέων υπεύθυνοι να διεξάγουν την απαραίτητη αξιολόγηση για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Αλλά όλοι τους θα πρέπει να μπορούν να αναγνωρίσουν ενδείξεις και να ανιχνεύσουν τους δείκτες που θα πρέπει να τους ανησυχήσουν ότι μπορεί να αντιμετωπίζουν ένα θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, και θα πρέπει να γνωρίζουν ποιον να καλέσουν για περαιτέρω διερεύνηση και διάλογο με το δυνητικό θύμα. Γι αυτόν τον λόγο, οι καλές πρακτικές που συλλέχθηκαν κατέληξαν σε συστάσεις για τις χώρες να προβούν στα εξής: Ενίσχυση και βελτίωση των στρατηγικών προσέγγισης και αναγνώρισης μέσω προληπτικής προσέγγισης, όπως σχεδιασμός επιθεωρήσεων σε χώρους εργασίας που παρουσιάζουν κίνδυνο, προσέγγιση Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση

18 Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση μεταναστών στα μέρη όπου συναντώνται μετά τη δουλειά και χρήση της προσέγγισης «χιονοστιβάδας» εφόσον ένα θύμα ταυτοποιηθεί, μιας μεθόδου βάσει της οποίας το ταυτοποιημένο θύμα καλείται να βοηθήσει στην αναγνώριση άλλων θυμάτων που γνωρίζει και με τα οποία έχει έρθει σε επαφή. Ενθάρρυνση της αυτοταυτοποίησης εργαζομένων που μπορεί να είναι πρόθυμοι να καταγγείλουν και να ζητήσουν βοήθεια από την αστυνομία ή από εξειδικευμένες, διαπιστευμένες ΜΚΟ. Ενθάρρυνση της καταγγελίας από τρίτα μέρη (ευρύ κοινό, επαγγελματίες και μη επαγγελματίες). Βελτίωση της αναγνώρισης ενδείξεων παράνομης διακίνησης και εμπορίας από επαγγελματίες στην πρώτη γραμμή κατά την εργασία τους μέσω κατάρτισης σχετικά με τους δείκτες παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Οι δείκτες που παρατίθενται παρακάτω έχουν σχεδιαστεί ώστε να γίνονται εύκολα κατανοητοί και να απομνημονεύονται εύκολα, ειδικά στην περίπτωση των ενδείξεων που πρέπει να εντοπιστούν. Τα προγράμματα αύξησης ενημέρωσης και κατάρτισης θα βασίζονται σε αυτούς τους καταλόγους δεικτών εργασιακής εκμετάλλευσης Ο κατάλογος με τις ενδείξεις εργασιακής εκμετάλλευσης που ακολουθεί παρουσιάζεται για να βοηθήσει τους αξιωματικούς στην πρώτη γραμμή να αναγνωρίσουν ότι μπορεί να έχουν έρθει σε επαφή με κάποιο δυνητικό θύμα. Ο κατάλογος είναι ενδεικτικός και δεν χρειάζεται να υπάρχουν όλες οι ενδείξεις για να χαρακτηριστεί κάτι ως εργασιακή εκμετάλλευση. Σε περιπτώσεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας ενηλίκων για εργασιακή εκμετάλλευση αυτές οι ενδείξεις συνδυάζονται με άλλες που χαρακτηρίζουν την Ενέργεια κατά του θύματος και τα Μέσα που χρησιμοποιούνται για να εξαναγκαστεί στην κατάσταση. Ο εργαζόμενος απαιτείται να αναλαμβάνει επικίνδυνες εργασίες χωρίς επαρκή προστατευτικό εξοπλισμό. Ο εργαζόμενος δεν έχει την απαιτούμενη εκπαίδευση και εμπειρία για να εργαστεί με ασφάλεια. Οι εργαζόμενοι αναμένεται να ζουν στο ίδιο μέρος όπου εργάζονται. Στον χώρο εργασίας απασχολείται μόνο μία εθνική ομάδα. Ο εργαζόμενος απαιτείται να εκτελεί παράνομες ή ταπεινωτικές δραστηριότητες. Το περιβάλλον εργασίας είναι ανθυγιεινό, περιλαμβάνει ανεπαρκή φωτισμό και εξαερισμό, έλλειψη θέρμανσης και πρόσβασης σε εγκαταστάσεις υγιεινής. Δεν υπάρχουν σημειώσεις ασφάλειας ή υγείας στον χώρο εργασίας και ο εξοπλισμός είναι ελλιπής. Οι συνθήκες εργασίας συνιστούν κατάφωρη παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας και των συλλογικών συμβάσεων. Οι εργαζόμενοι φαίνονται εξαντλημένοι και ατημέλητοι. Η εργασία επιβάλλεται ακόμα και σε περιόδους ασθένειας ή εγκυμοσύνης. Ο εργοδότης δεν είναι σε θέση να παρουσιάσει κάποια σύμβαση απασχόλησης, στοιχεία ασφάλισης ή στοιχεία μητρώου εργαζομένων για το άτομο. Οι εργαζόμενοι δεν έχουν πραγματικούς αντιπροσώπους για να διαπραγματευτούν τις συνθήκες τους στον χώρο εργασίας. Ο εργαζόμενος πρέπει να εργάζεται υπερωριακά χωρίς αμοιβή. Οι ώρες εργασίας καθορίζονται πολύ χαλαρά, αν υπάρχουν. Η αποζημίωση γίνεται βάσει αποτελεσμάτων και σχετίζεται με τους στόχους παραγωγής. Ο εργαζόμενος πρέπει να εργάζεται υπερωριακά για να κερδίζει τον κατώτερο νόμιμο μισθό. Εάν ο εργαζόμενος αρνηθεί να εργαστεί υπερωριακά σε μια περίσταση, δεν του δίνεται ποτέ ξανά η ευκαιρία να εργαστεί υπερωριακά (μπαίνει σε μαύρη λίστα). Ο εργαζόμενος είναι πάντα σε επιφυλακή (24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα). Ο εργαζόμενος εργάζεται σε ασυνήθιστες ώρες. Ο εργαζόμενος εργάζεται επίσης στην κατοικία του εργοδότη. Ο εργαζόμενος δεν έχει δικαίωμα σε διαλείμματα, ημέρες άδειας και ελεύθερο χρόνο. Ο εργαζόμενος δεν έχει δικαίωμα σε οφέλη τα οποία δικαιούται, όπως πληρωμένες διακοπές. Ο εργαζόμενος φαίνεται κουρασμένος και εξαντλημένος. Το άτομο πρέπει να εργάζεται ακόμα και σε περιόδους ασθένειας ή εγκυμοσύνης. Για τα παιδιά, δεν υπάρχει ανάγκη να εντοπιστεί η ύπαρξη ενδείξεων χρήσης βίας, εξαπάτησης ή οποιουδήποτε άλλου μέσου για να υποψιαστεί κανείς ένα περιστατικό παράνομης διακίνησης και εμπορίας Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση

19 Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για άλλες μορφές εκμετάλλευσης (αναγκαστική επαιτεία και παράνομες δραστηριότητες) 5. Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για άλλες μορφές εκμετάλλευσης (αναγκαστική επαιτεία και παράνομες δραστηριότητες) 5.1. Τι είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία για αναγκαστική επαιτεία και εγκληματικές δραστηριότητες; Το Προοίμιο 11 της Οδηγίας 2011/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 5ης Απριλίου 2011 είναι αφιερωμένο σε αυτό το ζήτημα. Στην Οδηγία, υιοθετείται μια ευρύτερη έννοια του τι θα πρέπει να θεωρείται παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων και αναφέρονται τα εξής: «στο πλαίσιο της παρούσας Οδηγίας, η αναγκαστική επαιτεία θα πρέπει να κατανοείται ως μια μορφή αναγκαστικής εργασίας ή αναγκαστικής παροχής υπηρεσιών, όπως ορίζεται στη Σύμβαση του 1930 του ILO αρ. 29 αναφορικά με την Αναγκαστική ή Υποχρεωτική Εργασία». Επιπλέον, προστίθεται η φράση ότι «η έκφραση «εκμετάλλευση εγκληματικών δραστηριοτήτων» θα πρέπει να κατανοείται ως η εκμετάλλευση ενός ατόμου για τη διάπραξη, μεταξύ άλλων, μικροκλοπών, κλοπών σε καταστήματα, παράνομης διακίνησης και εμπορίας ναρκωτικών και άλλων παρόμοιων δραστηριοτήτων που είναι αξιόποινες και επιφέρουν οικονομικό κέρδος». Αξίζει να σημειωθεί ότι, αναφορικά με την επαιτεία, στην οδηγία αναφέρεται ότι «η εκμετάλλευση της επαιτείας, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ενός παράνομα διακινημένου και εξαρτημένου ατόμου για επαιτεία, εμπίπτει στην έννοια του ορισμού της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων μόνο όταν παρατηρούνται όλα τα στοιχεία της αναγκαστικής εργασίας ή της αναγκαστικής παροχής υπηρεσιών. Υπό το φως της σχετικής νομολογίας, η ισχύς οποιασδήποτε πιθανής συγκατάθεσης για την εκτέλεση αυτής της εργασίας ή αυτών των υπηρεσιών θα πρέπει να αξιολογείται κατά περίπτωση. Αυτό δεν ισχύει αν το θύμα είναι ανήλικο, καθώς «καμία πιθανή συγκατάθεση δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να θεωρείται έγκυρη». Παρομοίως, για τις εγκληματικές δραστηριότητες, το ποινικό αδίκημα αφορά την εκμετάλλευση ενός ατόμου για τη διάπραξη αυτών των δραστηριοτήτων Ποια είναι τα θύματα; Δεν υπάρχουν εκτιμήσεις για τον αριθμό των θυμάτων που εμπλέκονται σε αυτές τις μορφές εκμετάλλευσης εντός της Ευρωπαϊκής ένωσης, καθώς στην τελευταία Παγκόσμια Εκτίμηση του ILO τα θύματα αυτά συμπεριλήφθηκαν στην κατηγορία της εκμετάλλευσης για αναγκαστική εργασία. Μπορεί να διατυπωθεί ότι, σύμφωνα με το ILO, η πλειονότητα των ανηλίκων που εξαναγκάζονται στην εργασία στην Ευρώπη έχουν υποστεί εκμετάλλευση για τέτοιες δραστηριότητες. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat για τα έτη 2008/2010, το 3% των ταυτοποιημένων θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας υπέστησαν εκμετάλλευση μέσω της αναγκαστικής επαιτείας Ποιοι κινδυνεύουν; Τα προφίλ των ατόμων που κινδυνεύουν για αυτόν τον τύπο εκμετάλλευσης στα Κράτημέλη της ΕΕ δεν είναι πλήρως γνωστά, εξαιτίας του περιορισμένου αριθμού ερευνών για το συγκεκριμένο θέμα. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ενδέχεται να κινδυνεύουν περισσότερο οι ακόλουθες ομάδες. Οι μετανάστες εργαζόμενοι και οι παράνομοι μετανάστες κινδυνεύουν να διακινηθούν παράνομα, ειδικά αν έχουν ήδη εμπλακεί σε τέτοιες δραστηριότητες στη χώρα προέλευσής τους. Μπορεί να εντοπιστούν από τοπικούς παράνομους διακινητές και να εξαναγκαστούν να μεταναστεύσουν για επαιτεία ή για τη διάπραξη εγκληματικών δραστηριοτήτων στο εξωτερικό προς όφελος των παράνομων διακινητών. Αυτή η διαδικασία μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί ως μορφή εκπλήρωσης κάποιου εκκρεμούς χρέους. Τα άτομα που έχουν εμπλακεί σε εγκληματικές δραστηριότητες χωρίς να έχουν εξαναγκαστεί, μπορεί να πέσουν λεία στους παράνομους διακινητές από τη δική τους χώρα που θα εκμεταλλευτούν το παρελθόν τους και θα τα εξαναγκάσουν σε νέες εγκληματικές δραστηριότητες. Μπορούν να απειλήσουν ότι θα τα καταγγείλουν για τα άλλα ποινικά αδικήματά τους, ή ότι θα τα αποκαλύψουν στην οικογένειά τους και να χρησιμοποιήσουν απειλές για να τα στρατολογήσουν αναγκαστικά. Οι χρήστες και οι διακινητές ναρκωτικών είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε αυτούς τους τύπους απειλών. Επιπλέον, τα εκκρεμή χρέη μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε αυτόν τον τύπο καταστάσεων για τον εξαναγκασμό ατόμων σε παράνομη διακίνηση και εμπορία. Οι νεαροί μετανάστες εργαζόμενοι που ταξιδεύουν με φοιτητική βίζα είναι ευάλωτοι στην παράνομη διακίνηση και εμπορία, γιατί μπορεί να έχουν εξαπατηθεί ως προς τον πραγματικό σκοπό της μετανάστευσής τους. Τα άτομα από κάποιες κοινότητες/μειονότητες μπορεί να στρατολογηθούν αναγκαστικά από άλλα άτομα της κοινότητάς τους. Αυτό έχει αποδειχθεί ότι συμβαίνει ιδιαίτερα στα περιστατικά αναγκαστικής επαιτείας. Τα θύματα, ειδικά αν είναι ανήλικα, καθοδηγούνται να λένε ψέμματα για τη σχέση τους με τον παράνομο διακινητή και το άτομο που τα εξαναγκάζει να επαιτούν. Οι άστεγοι ανήλικοι και τα παιδιά του δρόμου ή άλλα παιδιά χωρίς κηδεμόνες αποτελούν εύκολους στόχους για τους εγκληματίες που θα τα στρατολογήσουν για επαιτεία ή θα τα εξαναγκάσουν να διαπράξουν εγκληματικές δραστηριότητες, επειδή ακόμα και αν συλληφθούν θα υποστούν μεταχείριση ως ανήλικοι από τις αρχές και δεν θα τιμωρηθούν το ίδιο αυστηρά με τους ενήλικους Ποιος μπορεί να αναγνωρίσει θύματα και πού; Εκτός από τους ίδιους επαγγελματίες επιβολής του νόμου που ασχολούνται με τη μετανάστευση, υπάρχουν συγκεκριμένα μέρη και συγκεκριμένοι φορείς που μπορούν να δραστηριοποιηθούν για την αναγνώριση της παράνομης διακίνησης και εμπορίας για εγκληματικές δραστηριότητες. Πιο συγκεκριμένα: Αξιωματικοί επιβολής του νόμου που συλλαμβάνουν ανήλικους για αδικήματα σχετικά με ναρκωτικά ή για μικροαδικήματα θα πρέπει να διερευνούν συστηματικά αν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία εξαναγκασμού ή απειλής χρήσης βίας. Ακόμη και οι αξιωματικοί που περιπολούν (για παράδειγμα σε περιοχές με καταστήματα) θα πρέπει πάντα να έχουν στο μυαλό τους ότι ένας ανήλικος μπορεί να έχει εξαναγκαστεί να διαπράξει μια συγκεκριμένη δραστηριότητα. Κατά τη διάρκεια των δικαστικών διαδικασιών, οι δικαστές και οι εισαγγελείς θα πρέπει να προσδιορίζουν αν το άτομο που διέπραξε το αδίκημα έχει εξαναγκαστεί ή έχει υποστεί απειλή χρήσης βίας. Στα κέντρα κράτησης, ειδικά των ανηλίκων, το προσωπικό θα πρέπει να είναι καταρτισμένο ώστε να προσέχει για οποιαδήποτε ένδειξη που υποδεικνύει ότι το νεαρό άτομο βρίσκεται υπό τον έλεγχο ενός άλλου ατόμου, νεαρού ή ενήλικου, που μπορεί να το έχει εξαναγκάσει να διαπράξει τα αδικήματα για τα οποία βρίσκεται στη φυλακή. Οι κοινωνικοί λειτουργοί στον δρόμο είναι τα πιο ενημερωμένα άτομα σχετικά με το ποιος ζητιανεύει, πού και με ποιον. Θα πρέπει να εκπαιδεύονται ώστε να αναγνωρίζουν ενδείξεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας μεταξύ ενήλικων και ανήλικων ζητιάνων. Οι δάσκαλοι, οι γιατροί και οι κοινωνικοί λειτουργοί που εργάζονται με ανήλικους και νέους μπορούν να αναγνωρίσουν ενδείξεις κόπωσης, άγχους, χρήσης βίας σε ανήλικους, οι οποίες μπορεί να σχετίζονται με μια κατάσταση εκμετάλλευσης. Οι ιδιοκτήτες καταστημάτων που εντοπίζουν και σταματούν τους κλέφτες μπορούν να ανιχνεύσουν ενδείξεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας μεταξύ των δραστών ή να παρατηρήσουν ότι κάποιος τους περιμένει για να τους τιμωρήσει που συνελήφθησαν. Αυτές οι ενδείξεις θα πρέπει να ανησυχήσουν τους ιδιοκτήτες των καταστημάτων και να τους ωθήσουν να καταγγείλουν το περιστατικό στην αστυνομία ή σε εξειδικευμένους φορείς Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για άλλες μορφές εκμετάλλευσης (αναγκαστική επαιτεία και παράνομες δραστηριότητες)

20 άλλων μορφών 5.5 εκμετάλλευσης Οι ενδείξεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας για αναγκαστική επαιτεία ή εκμετάλλευση εγκληματικών δραστηριοτήτων είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αναγνωριστούν, καθώς απαιτείται να δει κανείς πέρα από την εγκληματική πτυχή των δραστηριοτήτων που διαπράττονται για να καταλάβει αν το άτομο έχει εξαναγκαστεί να τις διαπράξει. 5. Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για άλλες μορφές εκμετάλλευσης (αναγκαστική επαιτεία και παράνομες δραστηριότητες) Ο κατάλογος των ενδείξεων που ακολουθεί είναι ενδεικτικός και δεν χρειάζεται να υπάρχουν όλες οι ενδείξεις για να χαρακτηριστεί κάτι ως εκμετάλλευση για επαιτεία ή για εγκληματικές δραστηριότητες. Αυτές οι ενδείξεις παρατίθενται ως οδηγός για τους αξιωματικούς στην πρώτη γραμμή και για τα άτομα που μπορεί να αντιμετωπίσουν ένα θύμα κατά τη διαδικασία αναγνώρισης. Το άτομο ζητιανεύει για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Το άτομο μετακινείται για επαιτεία από το ένα μέρος στο άλλο. Το άτομο φαίνεται κουρασμένο και εξαντλημένο. Το άτομο εξαναγκάζεται να ζητιανεύει, ακόμα και σε περιόδους ασθένειας ή εγκυμοσύνης. Το άτομο φαίνεται να είναι ανάπηρο. Το άτομο χρησιμοποιεί/πωλεί/κρύβει/ μεταφέρει παράνομες ουσίες ή όπλα. Το άτομο φαίνεται φοβισμένο. Το άτομο δεν έχει μετρητά μαζί του. 5. Θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για άλλες μορφές εκμετάλλευσης (αναγκαστική επαιτεία και παράνομες δραστηριότητες)