Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ

Transcript

1 ΤΕΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ / τ / Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ τ ω ν Α τ ό μ ω ν μ ε Α ν ά γ κ ε ς Ιη! Επιβλέπων Καθηγητής: Κοτσιλιέρης Θεόδωρος Ανδρέας Μπούρας Καλαιιάτα, 2007 II ~ ΣΔΟ(ΔΜΥΠ) Π.1029

2 $0Λ07} ΤΕΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ τ ω ν Α τ ό μ ω ν μ ε Α ν ά γ κ ε ς Επιβλέπων Καθηγητής: Κοτσιλιέρης Θεόδωρος Ανδρέας Μπούρας Καλαμάτα, 2007

3 Γενικός Πίνακας Περιεχομένων Πίνακας Περιεχομένων Κεφαλαίων Πίνακας Εικόνων Περίληψη... 1 Εισαγωγή...2 Ενότητα Α. Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δημιουργεί... 4 Ενότητα Β. Εφαρμογές της Σύγχρονης Τεχνολογίας για Α.με.Α...45 Ενότητα Γ. Συμπεράσματα Πηγές

4 Περιεχόμενα Ενότητας Α 1. ΟΡΙΣΜΟΙ Άτομα με Αναπηρία Προσβασιμότητα Καθολική πρόσβαση Ταξινόμηση της αναπηρίας Κατηγορίες ΑμεΑ Άτομα με μειωμένη όραση ή χωρίς όραση Άτομα με κινητικές δυσκολίες Άτομα με αισθητηριακές ανεπάρκειες Άτομα με δυσκολίες στην επικοινωνία Άτομα με ψυχο-διανοητικές μειονεξίες ή διαταραχές Άτομα με μαθησιακές δυσκολίες Άτομα της τρίτης ηλικίας ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΓΚΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Οι απαιτήσεις των χρηστών με αναπηρία Δυσκολίες στην πρόσβαση Πρόσβαση για όλους Ατομα με μειωμένη όραση ή χωρίς όραση Γενικά χαρακτηριστικά Ο πληθυσμός των ατόμων με διαταραχές στην όραση Οι απαιτήσεις χρηστών χωρίς ή με μειωμένη όραση Ατομα με κινητικές δυσκολίες Γενικά χαρακτηριστικά Οι απαιτήσεις χρηστών με κινητικές δυσκολίες Ατομα με διαταραχές της ακουστικής λειτουργίας Γενικά χαρακτηριστικά Απαιτήσεις Τυφλοκωφά άτομα Ατομα με άλλες αισθητηριακές ανεπάρκειες Γενικά χαρακτηριστικά Απαιτήσεις Ατομα με δυσκολίες στην επικοινωνία Ατομα με ψυχο-διανοητικές μειονεξίες ή διαταραχές Νοητική υστέρηση Αυτισμός Διαταραχές ψυχικής υγείας Απαιτήσεις Ατομα με μαθησιακές δυσκολίες Γενικά χαρακτηριστικά Απαιτήσεις Ατομα της τρίτης ηλικίας Γενικά χαρακτηριστικά Απαιτήσεις 41

5 Περιεχόμενα Ενότητας Β 1. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΚΑ ΤΑΔΕΙΞΗΣ ΓΙΑ Α.ΜΕΑ Πληκτρολόγια Πληκτρολόγια Οθόνης Μηχανικά πληκτρολόγια Συστήματα Head και Eye Tracking Head Tracking EYE TRACKING ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΕΞΟΔΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ Οθόνες Braille Alva Satellite Series ALVA BC Braille Voyager Series Εκτυπωτές Braille Index Basic Index Everest 4X4 Pro BRAILLO SERIES Wave Pro Enabling Embosers PIAF Συσκευή Ανάγλυφων Γραφικών ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΑ- ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ Α.ΜΕ.Α OCR FINEREADER Συστήματα OCR που συνοδεύονται απο Μηχανή Ανάγνωσης Αναγνώστες Οθόνης Hal Supernova-Πρόγραμμα μεγέθυνσης - ανάγνωσης οθόνης Lunar/LunarPlus- Πρόγραμμα μεγέθυνσης οθόνης Jaws Λογισμικό Ανάγνωση και Μεγέθυνση Οθόνης Magic Ανάγνωση και Μεγέθυνση Οθόνης Connect Outloud Ανάγνωση και Μεγέθυνση Οθόνης Browsers Ο BROWSER AVANTI Ο BROWSER BROOKES TALK PW WEBSPEAK MULTIWEB ΑΛΛΟΙ BROWSERS Προγράμματα μετατροπής σε Braille DBT Πρόγραμμα μετατροπής Braille WinBraille GUS.'Multimedia Speech System ΦωνΑισθησία Πρόγραμμα σύνθεσης φωνής ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΑΜΕ A 110

6 4.1. Μεγενθυτές CCTV Φορητοί Μεγενθυτές CCTV Mountbatten-Ηλεκτρονική γραφομηχανή Braille και Πολυμηχάνημα Voice Mate Organizer Parrot με αναγνώριση φωνής ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΑΜΕ.A Εργονομική διευθέτηση του χώρου εργασίας Ο προσπελάσιμος χώρος εργασίας Εργονομικός σχεδιασμός με Η\Y Κατάλληλος σχεδιασμός επίπλων Προσαρμογή του ύψους Πληκτρολόγιο Εργονομική καρέκλα και αναπηρικό κάθισμα Προστασία της όρασης Περιορισμός των θορύβων 123

7 ϋεριεχόμενα Ενότητας Γ 1. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Αξιολόγηση Κάλυψη αναγκών ΑμεΑ από τις εφαρμογές που παρουσιάζονται Προτάσεις 128

8 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Β ΕΙΚΟΝΑ 1-1. ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΙΟ ΟΘΟΝΗΣ- ΕΞΟμΟΙΩΤΗΣ ΓΙΑ TA MICROSOFT WINDOWS 49 ΕΙΚΟΝΑ 1-2. WIVIK 50 ΕΙΚΟΝΑ 1-3. CLICK-N-TYPE 52 ΕΙΚΟΝΑ 1-4. INTELLIKEYS 53 ΕΙΚΟΝΑ 1-5 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ INTELLIKEYS 54 ΕΙΚΟΝΑ 1-6. ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ INTELLIKEYS 55 ΕΙΚΟΝΑ 1-7. ΤΟ INTELLIKEYS ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 56 ΕΙΚΟΝΑ 1-8. TO ORBI TOUCH. 58 ΕΙΚΟΝΑ 1-9. Η ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ TOY ORBI TOUCH 60 ΕΙΚΟΝΑ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗμΑΤΟΣ HEAD-TRACKING 62 ΕΙΚΟΝΑ ΠΟΜΠΟΔΕΚΤΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ HEAD TRACKING 63 ΕΙΚΟΝΑ ΚΟΥΚΙΔΑ ΜΕΤΩΠΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ HEAD TRACKING 63 ΕΙΚΟΝΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ON-SCREEN KEYBOARDS 64 ΕΙΚΟΝΑ ΔΙΑΚΟΠΤΗΣ (A) A ΤΥΠΟΥ (B) Β ΤΥΠΟΥ 64 ΕΙΚΟΝΑ 2-1. ΟΘΟΝΗ BRAILLE ALVA SATELLITE 66 ΕΙΚΟΝΑ 2-2. ΟΘΟΝΗ BRAILLE ALVA BC ΕΙΚΟΝΑ 2-3. ΟΘΟΝΗ BRAILLE VOYAGER SERIES 70 ΕΙΚΟΝΑ 2-4. ΕΚΤΥΠΩΤΗΣ BRAILLE INDEX BASIC 71 ΕΙΚΟΝΑ 2-5. ΕΚΤΥΠΩΤΗΣ BRAILLE INDEX EVEREST 4X4 PRO 73 ΕΙΚΟΝΑ 2-6. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΕΚΤΥΠΩΤΗΣ BRAILLE BRAILLO SERIES 74 ΕΙΚΟΝΑ 2-7. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΕΚΤΥΠΩΤΗΣ BRAILLE 4WAVES PRO 76 ΕΙΚΟΝΑ 2-8. ΣΥΣΚΕΥΗ ΑΝΑΓΛΥΦΩΝ ΓΡΑΦΙΚΩΝ PIAF 80 ΕΙΚΟΝΑ 3-1. ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ OCR FINE READER 81 ΕΙΚΟΝΑ 3-2. READING MACHINE (ΜΗΧΑΝΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ) 84 ΕΙΚΟΝΑ 3-3. ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΟΘΟΝΗΣ HAL 85 ΕΙΚΟΝΑ 3-4. ΣΥΣΚΕΥΗ USB ΑΠΟΜΑΚΡΥΣΜΕΝΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ DOLPHIN PEN 86 ΕΙΚΟΝΑ 3-5. SUPERNOVA- ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗΣ - ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΟΘΟΝΗΣ 87 ΕΙΚΟΝΑ 3-6. ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΕΝΘΥΣΗΣ ΟΘΟΝΗΣ JAWS 90 ΕΙΚΟΝΑ 3-7. ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗΣ ΟΘΟΝΗΣ MAGIC 91 ΕΙΚΟΝΑ 3-8. ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗΣ ΟΘΟΝΗΣ CONNECT OUTLOUD 92 ΕΙΚΟΝΑ 3-9. DBT ΠΡΟΓΡΑμμΑ μετατροπησ BRAILLE 101 ΕΙΚΟΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ BRAILLE- WIN BRAILLE 102 ΕΙΚΟΝΑ ΣΧΗΜΑΤΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ GUS! MULTIMEDIA SPEECH SYSTEM 105 ΕΙΚΟΝΑ ΟΘΟΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ GUS! 105 ΕΙΚΟΝΑ ΟΘΟΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ GUS! 106 ΕΙΚΟΝΑ ΟΘΟΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ GUS! 106 ΕΙΚΟΝΑ GUS! MOUSE- SWITCH INTERFACE 107 ΕΙΚΟΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ ΦΩΝΑΙΣΘΗΣΙΑ 109 ΕΙΚΟΝΑ 4-1. ΜΕΓΕΝΘΥΤΗΣ CCTV CLEAR VIEW SERIES 111 ΕΙΚΟΝΑ 4-2.ΜΕΓΕΝΘΥΤΗΣ CCTV CLEARNOTE+ 112 ΕΙΚΟΝΑ 4-3. ΦΟΡΗΤΟΣ ΜΕΓΕΝΘΥΤΗΣ CCTV COMPACT+ 114 ΕΙΚΟΝΑ 4-4. ΦΟΡΗΤΟΣ ΜΕΓΕΝΘΥΤΗΣ CCTV TRAVELLER-)- 115 ΕΙΚΟΝΑ 4-5. ΠΟΛΥΜΗΧΑΝΗΜΑ BRAILLE MOUNTBATTEN 116 ΕΙΚΟΝΑ 4-6. TO VOICE MATE ORGANIZER ΤΗΣ PARROT 118 ΕΙΚΟΝΑ 5-1. ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ U 121 ΕΙΚΟΝΑ 5-2. ΚΑΜΠΙΝΕΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΘΟΡΥΒΟΥ 123

9 Περίληψη Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται κάποιες από τις εφαρμογές της πληροφορικής που αναπτύχθηκαν είτε για να δώσουν την δυνατότητα στα Άτομα με Ανάγκες (Α.με.Α.) να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή, είτε να βελτιώσουν την ζωή τους μέσα από αυτόν. Για την καλύτερη μελέτη περίπτωσης εφαρμογής της Πληροφορικής στα Α.με.Α είναι απαραίτητη η ανάλυση της αναπηρίας σε κατηγορίες. Τα Α.με.Α μπορούν να κατηγοριοποιηθούν στα άτομα (ί) με προβλήματα στην όραση (ϋ) με κινητικές δυσκολίες (iii) με αισθητηριακές ανεπάρκειες (ίν) με δυσκολίες στην επικοινωνία (ν) με ψυχο-διανοητικές μειονεξίες ή διαταραχές (νί) με μαθησιακές δυσκολίες και (νίί) με προβλήματα λόγω γήρατος. Κάθε μια από τις παραπάνω κατηγορίες, λόγω της φύσης της αναπηρίας, έχει και διαφορετικές απαιτήσεις από την πληροφορική. Η ανάλυση αυτών των απαιτήσεων μπορεί να οδηγήσει σε τεχνολογικές προτάσεις. Μια άλλη οπτική γωνία για την ανάπτυξη προτάσεων για Α.με.Α, προκύπτει από αυτή καθ αυτή την λειτουργία του υπολογιστή. Ο υπολογιστής αποτελείται από τις μονάδες εισόδου, την μονάδα επεξεργασίας, και τις μονάδες εξόδου. Είναι λογικό ο χρήστης με αναπηρίες να μην ικανοποιείται από τις μονάδες εισόδου και εξόδου που είναι σχεδιασμένες για κοινούς ανθρώπους. Προτείνονται λοιπόν συσκευές και λογισμικά κατάδειξης και εξόδου ειδικά σχεδιασμένες για Α.με.Α, προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις της εκάστοτε αναπηρίας. Ακόμα, μια ειδική κατηγορία εφαρμογών, που προκύπτει από την ανάγκη χρήσης του ολοένα και αναπτυσσόμενου διαδικτύου, είναι οι browsers σχεδιασμένοι για Α.με.Α. Παρόλο που παρατηρούμε το ενδιαφέρον των εταιριών αλλά και των ιδιωτών στην ανάπτυξη εφαρμογών της πληροφορικής για τα Α.με.Α. τα περιθώρια σε καμιά περίπτωση δεν έχουν εξαντληθεί. Αιτία για αυτό είναι η δυσκολία κατηγοριοποίησης των ειδικών αναγκών αλλά και η πιθανή έλλειψη οικονομικού κινήτρου για τις εταιρίες. 1

10 Εισαγωγή Μια βασική κατεύθυνση που ακολουθεί η τεχνολογία στις μέρες μας, είναι αυτή της βελτίωσης της ποιότητας ζωής μας. Επίσης όσο η ποιότητα ζωής του μέσου ανθρώπου καλυτερεύει τόσο η συζήτηση για τις συνθήκες διαβίωσης των Α.με.Α γίνεται και πιο έντονη. Είναι πολύ ευχάριστο το γεγονός ότι σήμερα, στην εποχή της πληροφορίας, η πληροφορική προσφέρει τα εργαλεία της για την βελτίωσης της ποιότητας ζωής των Α.με.Α. Στην ενότητα Α της εργασίας παρουσιάζεται το θεωρητικό υπόβαθρο που αφορά στην αναπηρία και στις ανάγκες που αυτή δημιουργεί. Συγκεκριμένα στο Κεφάλαιο 1, γίνεται μια προσέγγιση της αναπηρία και προσπάθεια για την κατηγοριοποίηση της. Στο Κεφάλαιο 2 χρησιμοποιώντας σαν αφετηρία τους ορισμούς και την κατηγοριοποίηση της αναπηρίας, γίνεται προσπάθεια για την διάκριση των απαιτήσεων της κάθε κατηγορίας αναπηρίας από την Τεχνολογία και ειδικά την Πληροφορική ανάλυση αυτή είναι αναγκαία έτσι ώστε να διακρίνουμε αν όντως ένα προϊόν απευθύνεται σε Α.με.Α και εάν ναι σε ποια κατηγορία. Στην Ενότητα Β παρουσιάζονται οι εφαρμογές που μελετήθηκαν. Ο τρόπος παρουσίασής τους ακολουθεί την λειτουργία του υπολογιστή (μονάδες εισόδου-> επεξεργασία -> μονάδες εξόδου). Στο Κεφάλαιο 1 παρουσιάζονται οι συσκευές κατάδειξης για Α.με.Α. Η χρήση του ποντικιού και του συμβατικού πληκτρολόγιου πιθανότατα δεν ενδείκνυνται για άτομα με αναπηρίες. Έτσι με κριτήριο την αναπηρία μπορούμε να διακρίνουμε πληκτρολόγια που εμφανίζουν στην οθόνη μεγενθυμένα τα πλήκτρα εξυπηρετώντας κυρίως άτομα με δυσκολίες στην όραση, πληκτρολόγια που χρησιμοποιούν εικόνες και λογικές διαδοχές μεταξύ τους που εξυπηρετούν άτομα με δυσκολίες στην όραση αλλά και με νοητικά προβλήματα. Ακόμα παρουσιάζονται εφαρμογές παρόμοιες με ποντίκια αλλά πιο εύχρηστες σε άτομα με κινητικές και νοητικές δυσκολίες. Στο Κεφάλαιο 2 εκθέτονται προτάσεις συσκευών εξόδου από τον υπολογιστή, οι οποίες είναι όλες προσανατολισμένες στο χρήστη με προβλήματα όρασης, καθώς οποιαδήποτε άλλη αναπηρία δεν επηρεάζει την ικανότητα επικοινωνίας με τον υπολογιστή μέσω οθόνης. 2

11 Στο Κεφάλαιο 3 παρουσιάζονται πληροφοριακά συστήματα και λογισμικά εξυπηρέτησης για Α.με.Α. Οι δυνατότητες τους μπορούν να χωριστούν στην μεγέθυνση της οθόνης και στην δυνατότητα απαγγελίας του περιεχομένου της οθόνης. Ακόμα παρουσιάζονται περιηγητές για το διαδίκτυο η λειτουργία των οποίων είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες των ΑμεΑ Στο Κεφάλαιο 4 εκθέτονται φορητά συστήματα μεγένθυσης εικόνας που εξυπηρετούν αποκλειστικά και μόνο άτομα με δυσκολίες στην όραση. Στο Κεφάλαιο 5 παρουσιάζονται κάποια στοιχεία για τον εργονομικό σχεδίασμά του χώρου εργασίας ατόμου με αναπηρία, αναφορικά κυρίως με την χρήση του υπολογιστή. Στην Ενότητα Γ παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της εργασίας. Συγκεκριμένα παρουσιάζεται πίνακας κάλυψης αναγκών ΑμεΑ από τις καταγεγραμμένες εφαρμογές, εντοπίζονται τα κενά αναγκών και προτείνονται κάποιες εφαρμογές με βάση τις ελλείψεις. Επίσης γίνεται εκτίμηση των λόγων για τους οποίους καθυστερεί η εμφάνιση εφαρμογών που καλύπτουν τα κενά. 3

12 Ενότητα Ε ισα γω γή στη ν α ν α π η ρ ία ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ

13 Ε νότητα Α- Εισαγω γή στην αναπηρία καν στις ανάγκες που δημιουργεί 1. Ορισμοί 1.1.Άτομα με Αναπηρία Ο ορισμός της αναπηρίας αποτέλεσε θέμα εκτενούς συζήτησης τις τελευταίες δεκαετίες. Ο τρόπος που η κάθε κοινωνία ορίζει την αναπηρία σχετίζεται άμεσα με τη βάση στην οποία τοποθετεί τα προβλήματα της αναπηρίας. Στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης, δύο ήταν μέχρι σήμερα τα βασικά μοντέλα προσέγγισης: το ιατρικό μοντέλο και το κοινωνικό μοντέλο. Με βάση το ιατρικό μοντέλο, η αναπηρία ορίζεται ως τη σωματική, νοητική, αισθητηριακή ή ψυχολογική απόκλιση από το «φυσιολογικό», απόκλιση η οποία μπορεί να οφείλεται σε ασθένεια, ατύχημα ή άλλους ιατρικούς λόγους. Τη δεκαετία του 1980, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) στην διεθνή ταξινόμηση των «μειονεξιών», «ανικανοτήτων» και της «αναπηρίας» (ICIDH: International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps, 1980) ορίζει ως αναπηρία, «οποιοδήποτε μειονέκτημα ενός συγκεκριμένου ατόμου το οποίο προέρχεται από οργανική, ψυχική ή λειτουργική διαταραχή, και το οποίο μειονέκτημα περιορίζει ή εμποδίζει την εκπλήρωση ενός ρόλου που θεωρείται φυσιολογικός για το άτομο αυτό σε σχέση με την ηλικία, το φύλο του και τις ισχύουσες κοινωνικές και πολιτισμικές παραμέτρους». Με βάση αυτό το ιατρικό μοντέλο, άτομο με αναπηρία είναι εκείνο που βιώνει λειτουργικούς περιορισμούς, μερικοί από τους οποίους αντιμετωπίζονται με ιατρικές παρεμβάσεις με στόχο την αποκατάσταση, άλλοι όμως οδηγούν σε μία μόνιμη στέρηση της συμμετοχής του ατόμου στις διάφορες δραστηριότητες της ανθρώπινης ζωής. Αυτή η προσέγγιση, τοποθετεί τα προβλήματα της αναπηρίας στο ίδιο το άτομο με αναπηρία, αγνοώντας την αλληλεπίδραση που υπάρχει ανάμεσα στο άτομο και στο περιβάλλον. Το κοινωνικό μοντέλο προσέγγισης, σε αντίθεση, επικεντρώνεται στην ιδέα ότι η αναπηρία δεν πρέπει να ιδωθεί ως ατομικό αλλά ως κοινωνικό ζήτημα. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία δεν είναι απλώς συνέπεια των δικών τους ατομικών λειτουργικών περιορισμών αλλά συνέπεια της αδυναμίας της κοινωνίας να λάβει υπόψη της τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των ατόμων αυτών. 5

14 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκεο που δτιιαουργεί Τα τελευταία χρόνια οι εκπρόσωποι της επιστημονικής κοινότητας καθώς και του ευρωπαϊκού και διεθνούς αναπηρικού κινήματος, τείνουν να υιοθετήσουν την άποψη ότι, τα προβλήματα που σχετίζονται με την αναπηρία δεν μπορούν να αποδοθούν ούτε στο άτομο αυτό καθ εαυτό αλλά ούτε και στην κοινωνία αποκλειστικά. Αποτέλεσμα της κριτικής που ασκήθηκε και στα δυο μοντέλα προσέγγισης, είναι η ανάπτυξη ενός νέου πολυδιάστατου μοντέλου, το οποίο συνδέει το ιατρικό και το κοινωνικό μοντέλο προσέγγισης του ορισμού της «αναπηρίας». Η νέα διεθνής ταξινόμηση για την αναπηρία από τον ΠΟΥ, προτείνει βελτιώσεις στον ορισμό του 1980, οι οποίες προέκυψαν από τη θεώρηση ότι, η ταξινόμηση της αναπηρίας είναι μια ταξινόμηση συνθηκών οι οποίες τοποθετούν το άτομο σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τους γύρω του, όταν εξετασθούν υπό το πρίσμα των προτύπων της κοινωνίας. Η ταξινόμηση της αναπηρίας όπως εκφράζεται στους ρόλους της ζωής των ανθρώπων, έχει να κάνει με τη σχέση η οποία αναπτύσσεται μεταξύ της κοινωνίας, της κουλτούρας και των ανθρώπων που έχουν διαταραχές ή μειονεκτήματα. Εφόσον λοιπόν η έννοια του όρου «αναπηρία» διαφέρει ανάλογα με τον τόπο, την ιστορική περίοδο ή το πολιτισμικό επίπεδο, δεν υπάρχει ένας μοναδικός ορισμός αυτού του όρου διεθνώς αποδεκτός. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και μετά από συζήτηση και προβληματισμό αναφορικά με τον ορισμό έχει επικρατήσει η αναφορά «άτομα με αναπηρία» (ΑμεΑ) αντί παλαιοτέρων όρων όπως «άτομα με ειδικές ανάγκες» ή «ανάπηροι». Η επικρατούσα άποψη είναι ότι ο όρος ΑμεΑ δημιουργεί λιγότερες διακρίσεις, είναι λιγότερο μεροληπτικός, ενώ ταυτόχρονα δεν υποβαθμίζει ένα κοινωνικό φαινόμενο το όποιο εφόσον (εξακολουθεί να) υφίσταται πρέπει να είναι ξεκάθαρα αναγνωρίσιμο προκειμένου να αντιμετωπιστεί μέσω κατάλληλων, εφικτών και ορθών παρεμβάσεων. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τους ισχύοντες νόμους, ως ΑμεΑ θεωρούνται τα πρόσωπα τα οποία από οργανικά, ψυχικά ή κοινωνικά αίτια παρουσιάζουν καθυστερήσεις, αναπηρίες ή διαταραχές στη γενικότερη ψυχοσωματική κατάσταση ή στις επιμέρους λειτουργίες τους και στο βαθμό που δυσκολεύεται ή παρεμποδίζεται σοβαρά η παρακολούθηση της γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, η δυνατότητα ένταξής τους στην παραγωγική διαδικασία και η αποδοχή τους από το κοινωνικό σύνολο. Στα άτομα αυτά περιλαμβάνονται ιδίως: οι τυφλοί και όσοι έχουν σοβαρές διαταραχές στην όραση οι κωφοί και βαρήκοοι 6

15 Ενότητα Α- Εισαγω γή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί τα άτομα με κινητικές διαταραχές άτομα με επιμέρους δυσκολίες στη μάθηση (δυσλεξία, διαταραχή λόγου και άλλα) άτομα τα οποία πάσχουν από ψυχικές νόσους και συναισθηματικές αναστολές οι επιληπτικοί οι χανσενικοί (λεπροί) όσοι πάσχουν από ασθένειες που απαιτούν μακρόχρονη θεραπεία και παραμονή σε νοσηλευτικά ιδρύματα, κλινικές ή θεραπευτήρια, και κάθε άτομο νηπιακής, παιδικής ή εφηβικής ηλικίας που δεν ανήκει σε μία από τις προηγούμενες περιπτώσεις και που παρουσιάζει διαταραχή της προσωπικότητας από οποιαδήποτε αιτία. Εάν στις παραπάνω κατηγορίες προστεθούν οι ηλικιωμένοι, δεδομένου ότι η ηλικία επηρεάζει ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτων, αλλά και άλλες ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, γίνεται προφανές ότι το ποσοστό των ΑμεΑ είναι κάθε άλλο παρά αμελητέο. Παρόλ αυτά η εμπεριστατωμένη μελέτη του πληθυσμού των ΑμεΑ και η έγκαιρη λήψη ουσιαστικών μέτρων για τον περιορισμό ή, σε κάποιες περιπτώσεις, την εξάλειψη των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν, αποτελεί ζητούμενο για πολλές χώρες του πλανήτη μας Προσβασιμότητα Παραδοσιακά, η έννοια της προσβασιμότητας αφορά τη δυνατότητα αξιοποίησης από τα ΑμεΑ του περιβάλλοντος χώρου - εσωτερικού ή εξωτερικού- και των μερών από τα οποία απαρτίζεται. Σήμερα, η κατανόηση των απαιτήσεων των ΑμεΑ έχει επιφέρει σημαντικές βελτιώσεις τόσο στην αρχιτεκτονική σχεδίαση όσο και στην κατασκευή κτιρίων και στη διαμόρφωση εσωτερικών και υπαίθριων χώρων, με αποτέλεσμα το πρόβλημα της προσβασιμότητας να αντιμετωπίζεται είτε εξαρχής, είτε στα πλαίσια μετέπειτα παρεμβάσεων. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια και με τη ραγδαία εξέλιξη των τεχνολογιών της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, το πρόβλημα της προσβασιμότητας επανεμφανίζεται και συνίσταται στη δυνατότητα αξιοποίησης πληροφοριακών συστημάτων και των μερών τους από τα ΑμεΑ. Αν και η συγκεκριμένη θεώρηση της προσβασιμότητας δεν είναι καινούργια, πρέπει να σημειωθεί ότι απέκτησε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και στοιχειοθετήθηκε ως αντικείμενο μελέτης, στο βαθμό που εξετάζεται 7

16 Ε νότητα A- Εισαγω γή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί σήμερα, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 90 όταν τα γραφικά περιβάλλοντα χρήσης καθιερώθηκαν ως de facto πρότυπα κατασκευής πληροφοριακών συστημάτων. Οι αρχικές προσπάθειες αντιμετώπισης του προβλήματος στη νέα του έκδοση κινήθηκαν κυρίως στην εξεύρεση λύσεων που στηρίζονταν στην προσαρμογή του πληροφοριακού συστήματος ή των μερών του έτσι ώστε να καθίσταται προσβάσιμο από διάφορες κατηγορίες ΑμεΑ. Υπό το πρίσμα των προσαρμογών αυτών αναπτύχθηκαν αρκετά προϊόντα είτε λογισμικού είτε υλικού ηλεκτρονικών υπολογιστών, τα οποία εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να προσφέρουν λύσεις στο πρόβλημα της πρόσβασης των ΑμεΑ σε πληροφοριακά συστήματα. Τα χαρακτηριστικά τεχνικών βοηθημάτων της κατηγορίας αυτής είναι το υψηλό κόστος κατασκευής σε ορισμένες περιπτώσεις (όπως συστήματα Braille και τα παράγωγά τους, π.χ., εκτυπωτές Braille), η μικρή διάρκεια ζωής, αφού σύμφωνα με τις προδιαγραφές τους, η αντιμετώπιση της προσβασιμότητας των προϊόντων βασιζόταν σε διαθέσιμες μέχρι τότε και συγκεκριμένες τεχνολογικές λύσεις, καθώς και η περιορισμένη ευχρηστία, αφού όπως προκύπτει από μελέτες που πραγματοποιήθηκαν, η χρήση των περισσοτέρων από τα διαθέσιμα βοηθήματα υπολείπεται ως προς την αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα και ικανοποίηση που αποτελούν τις βασικές συνιστώσες της ευχρηστίας των αλληλεπιδραστικών συστημάτων. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τον υψηλό βαθμό καινοτομίας του κλάδου της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών που ελαχιστοποιεί τη διάρκεια ζωής ενός προϊόντος, είχαν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη ενός ευρύτερου προβληματισμού σχετικά με την έννοια της προσβασιμότητας, των τρόπων αντιμετώπισής της και την αποτελεσματικότητα της φιλοσοφίας των μετέπειτα προσαρμογών (δηλαδή, παρεμβάσεις με στόχο την προσβασιμότητα των προϊόντων αφού αυτά έχουν ήδη εισαχθεί στην αγορά). Επιπλέον, η αναγνώριση της προοδευτικής μετάβασης σε μια ΚτΠ, όπου οι βασικές συνισταμένες της θα στηρίζονται στην πληροφόρηση και στη γνώση και όπου η έλλειψη της δυνατότητας αξιοποίησής τους δεν αποτελεί χαρακτηριστικό μόνο των ΑμεΑ, ενίσχυσαν τον προβληματισμό γύρω από το είδος και τη μορφή της επερχόμενης κοινωνίας, καθώς και τις προϋποθέσεις ενσωμάτωσης των πολιτών σε αυτή, και οδήγησαν στην καθιέρωση νέων προτύπων για την αντιμετώπιση της 8

17 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις α νά γκ η που δπιιιουργει πρόσβασης των ΑμεΑ αλλά και όλων των πολιτών σε πληροφοριακά συστήματα και υπηρεσίες Καθολική πρόσβαση Η έννοια της καθολικής πρόσβασης σε προϊόντα και υπηρεσίες της ΚτΠ στηρίζεται στις αρχές του καθολικού σχεδιασμού τις οποίες και εξειδικεύει στα πλαίσια της επερχόμενης ΚτΠ. Συγκεκριμένα, προϋποθέτει την εκ των προτέρων ανάλυση και οριοθέτηση της προσβασιμότητας ως σχεδιαστικού στόχου που επιτυγχάνεται με τη χρήση τεχνικών και εργαλείων που προσδίδουν στο τελικό προϊόν ή υπηρεσία την ικανότητα να ανταποκρίνεται σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον χρήσης. Με άλλα λόγια το τελικό προϊόν ή υπηρεσία είναι κατασκευασμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί να αναγνωρίζει την εκάστοτε απαίτηση και να πραγματοποιεί προσαρμογές που να το καθιστούν προσβάσιμο και εύχρηστο στο συγκεκριμένο περιβάλλον λρήσης. Οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το περιβάλλον χρήσης ενός προϊόντος ή υπηρεσίας ποικίλουν και ταξινομούνται γενικά σε τρεις κατηγορίες που είναι: παράγοντες που αφορούν το χρήστη, τις ικανότητες και δεξιοτεχνίες του, τις προτιμήσεις του αναφορικά με την αλληλοεπίδραση του με έναν Η/Υ, κλπ. παράγοντες που αφορούν το εργαλείο πρόσβασης (π.χ., Η/Υ γραφείου, κινητό τηλέφωνο, άλλη δικτυακή συσκευή με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά) και την πλατφόρμα εκτέλεσης (π.χ. γραφικό περιβάλλον και αντικείμενα που προσφέρει) και τέλος παράγοντες που αφορούν τις συνθήκες χρήσης (π.χ., χρήση εν κινήσει, χρήση σε εσωτερικό ή υπαίθριο χώρο, κλπ). Οι παραπάνω κατηγορίες παραγόντων διαμορφώνουν ξεχωριστά περιβάλλοντα χρήσης μιας εφαρμογής ή υπηρεσίας που θα πρέπει να μελετούνται, να αναλύονται και να εξειδικεύονται κατά τη διάρκεια του σχεδιαστικού σταδίου μιας εφαρμογής και στη συνέχεια να υλοποιείται εκείνη η λειτουργικότητα που θα επιτρέπει στην εφαρμογή να αναγνωρίζει μεταβολές στο περιβάλλον χρήσης, να επεξεργάζεται και να αποφασίζει τι είδους προσαρμογές απαιτούνται σε κάθε περίπτωση και ανάλογα να ενεργοποιεί τις ενδεδειγμένες προσαρμογές. Σε κάθε περίπτωση όμως, τα παραπάνω μπορούν να συμβούν μόνο εφόσον η απαιτούμενη προσαρμοστικότητα έχει εκ των προτέρων σχεδιαστεί ως χαρακτηριστικό της εφαρμογής. 9

18 Ενότητα A- Εισαγωγή στην αναπηρία καν στις ανάγκες που δηιιιουργεί Με βάση τον παραπάνω ορισμό, η περίπτωση των ΑμεΑ στα πλαίσια της καθολικής πρόσβασης συνιστά μεταβολές στο περιβάλλον χρήσης μιας εφαρμογής εξαιτίας των διαφορετικών αναγκών, απαιτήσεων και προτιμήσεων που έχουν τα ΑμεΑ αναφορικά με την πρόσβαση στη λειτουργικότητα του αλληλεπιδραστικού συστήματος. Έτσι, οι προσαρμογές που απαιτούνται απορρέουν κατά πρωτεύοντα λόγο από παράγοντες που αφορούν το χρήστη, ενώ μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να οφείλονται και σε παράγοντες που αφορούν τις συνθήκες χρήσης (π.χ. χρήση εν κινήσει, ενώ ο χρήστης βρίσκεται σε αμαξίδιο) ή το εργαλείο πρόσβασης (π.χ. τεχνικό βοήθημα). Σε κάθε περίπτωση αυτό που είναι σημαντικό είναι η διαπίστωση ότι στο πλαίσιο μιας σχεδιαστικής διαδικασίας που στοχεύει να υποστηρίξει την καθολική πρόσβαση, η περίπτωση των ΑμεΑ απαιτεί ιδιάζουσα σχεδιαστική προσέγγιση με έμφαση κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού στους συγκεκριμένους παράγοντες που συνιστούν μεταβολές στο περιβάλλον χρήσης. Ανάλογη είναι και η περίπτωση νέων υπηρεσιών που σχεδιάζονται έτσι ώστε να είναι διαθέσιμες σε κινητά τηλέφωνα, φορετούς (wearable) υπολογιστές και PDAs (Personal Digital Assistants - Υπολογιστές παλάμης). Επομένως, σε αντίθεση με το καθεστώς όπου η προσβασιμότητα αποτελεί αποτέλεσμα μετέπειτα προσαρμογών του πληροφοριακού συστήματος, η καθολική πρόσβαση ως σχεδιαστική διαδικασία στοχεύει στη δημιουργία μιας ενιαίας σχεδιαστικής προσέγγισης που μπορεί να αντιμετωπίσει με τον ίδιο τρόπο (ενδεχομένως όμως χρησιμοποιώντας διαφορετικά εργαλεία κάθε φορά) ένα ευρύτερο φάσμα προβλημάτων που αφορούν την πρόσβαση και ευχρηστία εφαρμογών και υπηρεσιών της ΚτΠ. Πρέπει, ωστόσο να σημειωθεί ότι παρά τη γενική αποδοχή της έννοιας της καθολικής πρόσβασης, η ανάπτυξη των επιμέρους τεχνικών θεμάτων που θα εξειδικεύουν τον τρόπο, τις διαδικασίες και τα εργαλεία σχεδιασμού παραμένουν αντικείμενο μελέτης και έρευνας Ταξινόμηση της αναπηρίας Η αναπηρία είναι μια κατάσταση της ζωής ενός άτομου η οποία χαρακτηρίζεται από διαφόρου βαθμού δυσκολίες στην εκτέλεση των καθημερινών ανθρώπινων λειτουργιών και δραστηριοτήτων. Η αναπηρία μπορεί να εμφανιστεί χρονικά σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής του ατόμου ως αποτέλεσμα οργανικών ή 10

19 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί περιβαλλοντικών αιτίων που δημιουργούν ένα σύνολο εμποδίων σε σημαντικούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως η αυτοεξυπηρέτηση, η απασχόληση, η εκπαίδευση, η ψυχαγωγία και η γενικότερη κοινωνική συμμετοχή και συναλλαγή. Τα στοιχεία που συνθέτουν το προφίλ των απαιτήσεων του κάθε ΑμεΑ, θα πρέπει να εξεταστούν ως ένα δυναμικό σύνολο παραγόντων υγείας (οργανική μειονεξία, περιορισμοί της δραστηριότητας και συμμετοχής) και περιβαλλοντικών παραγόντων (φυσικών, κοινωνικών και πολιτισμικών) που είναι δυνατόν να επηρεάσουν ή να εμποδίσουν την πρόσβασή του σε προσφερόμενες τεχνολογίες και υπηρεσίες, καθώς και την αποτελεσματική χρήση αυτών. Η κατηγοριοποίηση των ΑμεΑ, για λόγους μελέτης, συνήθως στηρίζεται στην αναφορά των μειονεξιών ή δυσλειτουργιών των οργανικών δομών ή συστημάτων και λιγότερο σε κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες που πιθανά να επηρεάζουν το επίπεδο της λειτουργικότητας και κοινωνικής συμμετοχής ενός ατόμου. Η ταξινόμηση της αναπηρίας μπορεί επίσης να προκόψει από το συνδυασμό στοιχείων της οργανικής αιτιολόγησης, της ηλικίας εμφάνισης ή του πλαισίου, μέσα στο οποίο θα χρησιμοποιηθεί, όπως για παράδειγμα η εκπαίδευση ή η κοινωνική ασφάλιση. Για παράδειγμα, στην ταξινόμηση της αναπηρίας αναφορικά με το χρόνο εμφάνισης, υπάρχουν αναφορές σε μεγάλες κατηγορίες όπως: Τις συγγενείς αναπηρίες που είναι εμφανείς από τη γέννηση ή το πρώτο διάστημα της ζωής όπως η εγκεφαλική παράλυση, διάφορα σύνδρομα, οι σωματικές δυσπλασίες, οι διαμαρτίες, κ.α. Τις επίκτητες αναπηρίες που μπορούν να εμφανιστούν σε κάθε χρονική στιγμή και πιθανά να σχετίζονται με το φύλο ή την εθνικότητα. Σε ορισμένους πληθυσμούς τα ποσοστά της εμφάνισης για συγκεκριμένες παθήσεις είναι αυξημένα, όπως για παράδειγμα της πολλαπλής σκλήρυνσης ή της θαλασσαναιμίας. Σε αυτή την κατηγορία επίσης περιλαμβάνονται αναπηρίες που μπορεί να οφείλονται σε κακώσεις του νευρικού συστήματος ή σε εξελικτικές ή προϊούσες ασθένειες όπως η νόσος του Πάρκινσον, η γεροντική άνοια, κ.α. Τις αναπτυξιακές δυσλειτουργίες ή διαταραχές της ανάπτυξης που αναφέρονται σε κάθε συγγενή ανωμαλία ή ασθένεια που διαταράσσει τη φυσιολογική εξέλιξη ή ανάπτυξη και ωρίμανση του παιδιού. Οι δυσκολίες στη 11

20 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία καν στις ανάγκες που δημιουργεί μάθηση αποτελούν τμήμα των αναπτυξιακών διαταραχών όπως επίσης και οι διαταραχές στην επικοινωνία, ο αυτισμός, κ.α. Η πλέον ευρέως αποδεκτή και κατά συνέπεια χρησιμοποιούμενη ταξινόμηση της αναπηρίας είναι εκείνη που προτείνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Η νέα έκδοση της διεθνούς ταξινόμησης για τη λειτουργικότητα, την αναπηρία και την υγεία ICF - International Classification of Functioning Disability and Health (2002), περιλαμβάνει την κωδικοποίηση όλων των παραγόντων υγείας και των σχετικών με την υγεία παραγόντων που μπορεί να επηρεάσουν ή να περιορίσουν την ανθρώπινη λειτουργικότητα και να οδηγήσουν σε αναπηρία. Ειδικότερα, στο πρώτο μέρος της ταξινόμησης περιλαμβάνονται στοιχεία που αφορούν τη λειτουργικότητα και την αναπηρία σε σχέση με τις οργανικές δομές και τις ικανότητες συμμετοχής και δράσης του ατόμου, ενώ στο δεύτερο μέρος, περιλαμβάνονται οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής του ατόμου και σχετίζονται με αναπηρίες διαφόρων βαθμών. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες συνθέτουν το φυσικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον της ζωής κάθε ατόμου και περιλαμβάνουν τις ανθρώπινες και φυσικές αλλαγές στο περιβάλλον, τα φυσικά και τεχνητά προϊόντα, καθώς και τις στάσεις, τις αξίες, τους θεσμούς και τις οργανωτικές διευθετήσεις που ισχύουν σε κάθε κοινωνία. Όπως φαίνεται στην Εικόνα 1-1, η αναπηρία και η λειτουργικότητα (functioning) ή η δυσλειτουργικότητα θεωρούνται ως αποτελέσματα της αλληλεπίδρασης μεταξύ καταστάσεων υγείας και συναφών (contextual) παραγόντων. Οι συναφείς παράγοντες περιλαμβάνουν: α) εξωτερικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και β) εσωτερικούς προσωπικούς παράγοντες όπως το φύλο, την ηλικία, το κοινωνικό υπόβαθρο, το μορφωτικό επίπεδο, το επάγγελμα, την προηγούμενη και παρούσα εμπειρία, το συνολικό τρόπο συμπεριφοράς, το χαρακτήρα και άλλους παράγοντες που επιδρούν στο πως η αναπηρία βιώνεται από το άτομο. 12

21 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί Κατάσταση υγείας (διαταραχή ή ασθένεια) ί Στοματικές λειτουργίες και δομές Δραστηριότητες I Συμμέτοχη ι Περιβαλλοντικοί παράγοντες ι τ Προσωπικοί παράγοντες Εικόνα 1-1 Ταξινόμηση της αναπηρίας Επομένως, η αναπηρία περιέχει δυσλειτουργικότητα σε ένα ή περισσότερα από τα ίσης σημασίας επίπεδα, που ορίζονται ως βλάβες, εμπόδια δραστηριοτήτων και περιορισμοί συμμετοχής. Οι επίσημοι ορισμοί, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, που ερμηνεύουν τους σχετικούς όρους, εμφανίζονται στον Πίνακα 1: Πίνακας 1. Ορισμοί παραγόντων αναπηρίας σύμφωνα με τον ΠΟΥ Σωματικές Λειτουργίες Οι φυσιολογικές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος, περιλαμβανομένων και των ψυχικών λειτουργιών Σωματικές Δομές Τα ανατομικά μέρη του σώματος, όπως όργανα, άκρα και τα μέρη τους Τα προβλήματα στις σωματικές λειτουργίες ή στις Μειονεξίες σωματικές δομές, όπως σημαντική απόκλιση ή απώλεια Δραστηριότητα είναι η εκτέλεση μιας ενέργειας ή αποστολής από ένα άτομο Συμμετοχή η εμπλοκή σε μια κατάσταση της ζωής Εμπόδια Δραστηριοτήτων δυσκολίες που μπορεί να έχει ένα άτομο στην εκτέλεση δραστηριοτήτων. Περιορισμοί Συμμετοχής είναι τα προβλήματα που μπορεί να βιώνει ένα άτομο 13

22 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δτιιιιουργεί Περιβαλλοντικοί Παράγοντες κατά την εμπλοκή του σε καταστάσεις της ζωής. κανονίζουν το φυσικό, κοινωνικό και υποκειμενικό περιβάλλον στο οποίο διαβιούν οι άνθρωποι. Σύμφωνα λοιπόν με τη νέα κατάταξη του ΠΟΥ (ICF 2002) οι τέσσερις κύριοι άξονες ταξινόμησης των αναπηριών και των ανθρώπινων λειτουργιών είναι η μειονεξία, η δραστηριότητα, η συμμετοχή και το περιβάλλον (context) Κατηγορίες ΑμεΑ Οι κατηγορίες χρηστών ΑμεΑ που εξετάζονται στην παρούσα εργασία είναι βασισμένες στη διεθνή ταξινόμηση και προκύπτουν βάσει των ορισμών που περιλαμβάνονται για τις σωματικές λειτουργίες και δομές του ατόμου, των οποίων η σημαντική έλλειψη ή διαταραχή οδηγεί σε μειονεξία, καθώς και από τις δραστηριότητες και την κοινωνική συμμετοχή του ατόμου, των οποίων ο περιορισμός χαρακτηρίζει την αναπηρία. Από την ενότητα των περιβαλλοντικών παραγόντων χρησιμοποιούνται εδώ μόνον οι ορισμοί που αναφέρονται στα προϊόντα και στις τεχνολογίες και επιδρούν στη ζωή των ΑμεΑ. Η διερεύνηση και εκτίμηση των ικανοτήτων και δεξιοτήτων σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις των πιθανών χρηστών, καθώς και οι τεχνολογικές επιλογές θα πρέπει να καθοδηγούν το σχεδίασμά και την ανάπτυξη συγκεκριμένων τεχνολογικών προϊόντων ή υπηρεσιών της ΚτΠ. Για την πληρέστερη λοιπόν καταγραφή και μελέτη των απαιτήσεων των τελικών χρηστών είναι απαραίτητη η δημιουργία ομάδων χρηστών με κοινά χαρακτηριστικά που στην περίπτωση των ΑμεΑ συνήθως αναφέρονται στην κύρια μειονεξία ή διαταραχή που οδηγεί στην αναπηρία. Εξετάζοντας τις μειονεξίες ή διαταραχές που χαρακτηρίζουν το επίπεδο λειτουργικότητας του άτομου αναφορικά με τη χρήση των τεχνολογικών εφαρμογών και υπηρεσιών, οι ικανότητες και δεξιότητες που απαιτούνται ανήκουν στις παρακάτω μεγάλες κατηγορίες: κινητικές ή αισθητικοκινητικές ικανότητες απαραίτητες για την πράξη αισθητηριακές και αντιληπτικές ικανότητες για τη συλλογή πληροφοριών από το περιβάλλον ψυχοδιανοητικές ικανότητες που σχετίζονται με τη μάθηση και τη δυνατότητα απόκτησης νέων εμπειριών. 14

23 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιαουργεί Οι κατηγορίες των χρηστών ΑμεΑ που εξετάζονται σε αυτή την εργασία είναι οι ακόλουθες: Άτομα με μειωμένη όραση ή χωρίς όραση Άτομα με διαταραχές στην οπτική λειτουργία, που αφορούν την αντίληψη του φωτός και την αίσθηση του σχήματος, χρώματος και μεγέθους του οπτικού ερεθίσματος. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται διαταραχές που αφορούν την οπτική οξύτητα, τη μονόφθαλμη και διόφθαλμη όραση, το οπτικό πεδίο, την αίσθηση του φωτός και το χρώμα, την κεντρική και περιφερική όραση, καθώς και την ποιότητα της οπτικής εικόνας Άτομα με κινητικές δυσκολίες Ατομα με διαταραχές ή μειονεξίες που αφορούν τις νευρο-μυοσκελετικές λειτουργίες. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει δυσκολίες σε κινητικές δραστηριότητες που αφορούν τη μετακίνηση, τη μεταφορά και το χειρισμό αντικειμένων, όπως είναι η λεπτή κινητικότητα των άνω άκρων και η συνολική χρήση των άνω άκρων. Αυτή η κατηγορία ΑμεΑ σχετίζεται περισσότερο με τη φυσική πρόσβαση και το χειρισμό του εξοπλισμού και του λογισμικού (hardware και software). Σε αυτή την κατηγορία δεν εξετάζεται η αλληλεπίδραση από την άποψη του γνωστικού περιεχομένου, η οποία εντάσσεται κατά περίπτωση είτε στις κατηγορίες ατόμων με μαθησιακές δυσκολίες, ή δυσκολίες επικοινωνίας, ή με αισθητηριακές και αισθητικοκινητικές διαταραχές Άτομα με αισθητηριακές ανεπάρκειες Διαταραχές ή μειονεξίες που εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία αφορούν τις λειτουργίες της όρασης, σε συνδυασμό με άλλες λειτουργίες, όπως της ακοής, τις αιθουσαίες (vestibular), τις ιδιοδεκτικές (proprioceptive), τις σχετικές με την αντίληψη του τρισδιάστατου χώρου (visuospatial), της αφής (tactile, haptic), της γεύσης (gustatory) και της όσφρησης (olfactory). Καθεμιά από αυτές σχετίζεται με διάφορες λειτουργικές διαταραχές και κατ επέκταση αναπηρίες, όπως της όρασης, ακοής, κινητικότητας, λόγου και ομιλίας, επικοινωνίας και άλλες. Στην εργασία εξετάζονται τρεις υπό-κατηγορίες: άτομα με διαταραχές της ακουστικής λειτουργίας, συμπεριλαμβανομένων των κωφών και των βαρήκοων άτομα με συνδυασμό αναπηριών όπως της κώφωσης και της τύφλωσης 15

24 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δημιουργεί άτομα με άλλες αισθητηριακές ανεπάρκειες Ατομα με δυσκολίες στην επικοινωνία Οι δυσκολίες στην επικοινωνία αφορούν ανεπάρκειες ή διαταραχές: α) στην κατανόηση ή χρήση λεκτικών ή μη σχηματικών ή συμβολικών μηνυμάτων β) στην παραγωγή ομιλίας και μη λεκτικών μηνυμάτων, καθώς και στη γραφή γ) στη χρήση της συζήτησης και άλλων επικοινωνιακών τεχνικών ή στη χρήση επικοινωνιακών συσκευών. Σε αυτή την ομάδα μπορούν να περιληφθούν επίσης τα άτομα με πολιτισμικές διαφορές που, αν και δεν εξετάζονται στα πλαίσια της αναπηρίας, αποτελούν ευπαθή ομάδα όσον αφορά την επικοινωνία, στα πλαίσια της ισότιμης πρόσβασης στην ΚτΠ Ατομα με ψυχο-διανοητικές μειονεξίες ή διαταραχές Στην ομάδα αυτή ανήκουν άτομα με διαταραχές σχετικές με τις ψυχικές και νοητικές λειτουργίες. Οι νοητικές λειτουργίες χωρίζονται σε γενικές όπως η συνείδηση και η νοημοσύνη και ειδικές όπως η μνήμη, η προσοχή, η αντίληψη, η σκέψη και τα συναισθήματα. Σε αυτή την κατηγορία εξετάζονται επίσης η νοητική υστέρηση και ο αυτισμός. Οι ψυχικές διαταραχές αφορούν τις ψυχικές λειτουργίες, όπως αυτές διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια της ζωής έτσι ώστε το άτομο να μπορεί να δημιουργεί αμοιβαίες κοινωνικές συναλλαγές στα πλαίσια κοινών νοημάτων και σκοπού. Ο ψυχισμός και η προσωπικότητα ρυθμίζουν τον τρόπο με τον οποίο κάθε άτομο αντιδρά στις διάφορες περιστάσεις. Κατά συνέπεια, διαταραχές σε αυτό το επίπεδο συνιστούν την ψυχική νόσο της οποίας η χρονιότητα δημιουργεί συνθήκες αναπηρίας Ατομα με μαθησιακές δυσκολίες Στην κατηγορία αυτή η προσέγγιση εστιάζει στην αδυναμία μάθησης και εκπαίδευσης, στους τομείς για παράδειγμα της γραφής, της ανάγνωσης ή της αρίθμησης και όχι στην έλλειψη των αντίστοιχων δεξιοτήτων γραφής, ανάγνωσης, αρίθμησης, ή άλλων, που αφορούν την κινητικότητα ή την επικοινωνία και την καθημερινή ζωή. 16

25 Ενότητα Α- Εισαγω γή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δημιουργεί Ατομα της τρίτης ηλικίας Οι διαταραχές ή μειονεξίες στην τρίτη ηλικία μπορούν να αφορούν σχεδόν όλες τις σωματικές λειτουργίες, συμπεριλαμβανόμενης και της ψυχο- διανοητικής. Η προσέγγιση στην παρούσα Μελέτη εστιάζει κυρίως στη χρήση των τεχνολογικών προϊόντων ως περιβαλλοντικών παραγόντων που δημιουργούν ή άρουν εμπόδια στην καθημερινή ζωή των ηλικιωμένων και περιλαμβάνει κυρίως τεχνολογικά προϊόντα σχεδιασμένα να εξυπηρετούν δραστηριότητες της καθημερινής ζωής όπως την επικοινωνία και την κοινωνική συμμετοχή. 17

26 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία καν στις ανάγκες που δημιουργεί 2. Απαιτήσεις Ατόμων με Ανάγκες από την σύγχρονη τεχνολογία 2.1.Ο ι απαιτήσεις τω ν χρηστώ ν με αναπηρία Δυσκολίες στην πρόσβαση Οι δυσκολίες στην πρόσβαση και αλληλεπίδραση με τον υπολογιστή που συχνά αντιμετωπίζουν οι χρήστες με αναπηρία, σχετίζονται είτε με τη δυσκολία χρήσης του εξοπλισμού, για παράδειγμα των συσκευών εισόδου / εξόδου, είτε με την αλληλεπίδραση με τις παρεχόμενες υπηρεσίες και εφαρμογές. Σε γενικές γραμμές η διερεύνηση, καταγραφή και ομαδοποίηση των επιμέρους απαιτήσεων των χρηστών αφορά δυο κατευθύνσεις. Η μια σχετίζεται με την προσπελασιμότητα γενικά στο περιβάλλον που χρησιμοποιούνται υπολογιστές, συμπεριλαμβανομένων και των συσκευών που απαρτίζουν το υπολογιστικό σύστημα, και η άλλη με την αλληλεπίδραση του χρήστη με συγκεκριμένες εφαρμογές. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που στα πλαίσια της ύπαρξης λειτουργικών περιορισμών συμμετέχουν στη δημιουργία του προφίλ ενός χρήστη με αναπηρία απορρέουν από: το φυσικό περιβάλλον που ζει και σχετίζονται με την προσβασιμότητα και τις εργονομικές διευθετήσεις που υπάρχουν τη διαθεσιμότητα και ποιότητα των τεχνολογικών προϊόντων τις υπηρεσίες, στρατηγικές και πολιτικές που αφορούν τα ΑμεΑ τις στάσεις, ηθικές αντιλήψεις και συμπεριφορές που υιοθετούνται στις ανθρώπινες σχέσεις Ειδικότερα στις απαιτήσεις των χρηστών όσον αφορά την πρόσβασή τους σε περιβάλλοντα που χρησιμοποιούνται υπολογιστές, περιλαμβάνονται η εργονομική καταλληλότητα του χώρου, της θέσης εργασίας και του εξοπλισμού, καθώς επίσης και η καταλληλότητα των εφαρμογών και παρεχόμενων πληροφοριών, έτσι ώστε να είναι δυνατή η προσαρμογή τους στις προσωπικές προτιμήσεις του κάθε χρήστη με 18

27 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί αναπηρία. Οι απαιτήσεις των χρηστών με αναπηρία όσον αφορά την πρόσβασή τους σε συγκεκριμένη εφαρμογή σχετίζονται κυρίως με: τις διαθέσιμες λειτουργίες που προσδιορίζουν την καταλληλότητα της εφαρμογής για την εκτέλεση των επιθυμητών εργασιών από το χρήστη τις δυνατότητες πρόσβασης στις διαθέσιμες λειτουργίες την προσαρμοστικότητα της διεπαφής στις εκάστοτε προτιμήσεις του χρήστη την ευχρηστία της εφαρμογής διαμέσου μιας φιλικής προς το χρήστη διεπαφής τη δυνατότητα ενσωματωμένης και ανεξάρτητης συνεργασίας με άλλες εφαρμογές τη δυνατότητα αναβάθμισης σύμφωνα με την τεχνολογική εξέλιξη Πρόσβαση για όλους Εξετάζοντας τις ανάγκες και απαιτήσεις των χρηστών με αναπηρία για την πρόσβαση και χρήση των τεχνολογικών εφαρμογών και υπηρεσιών στα πλαίσια της ΚτΠ εντοπίζονται κοινά σημεία σε τομείς που αφορούν: τις επιθυμίες των χρηστών στα πλαίσια δραστηριοτήτων σημαντικών για την εξέλιξή τους, όπως η εκπαίδευση, η επαγγελματική αποκατάσταση, η προσωπική και κοινωνική ζωή την ισότιμη πρόσβαση στις διαθέσιμες τεχνολογικές εφαρμογές και υπηρεσίες καθώς και την αλληλεπίδραση με τον υπολογιστή τις παρεχόμενες υπηρεσίες σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο τη διαθεσιμότητα της τεχνολογικής υποδομής και της τεχνολογικής ανάπτυξης. Οι J. Jacko και Η. S. Vítense (2001) σε άρθρο τους ισχυρίζονται πως, προκειμένου οι ερευνητές να επιτύχουν το στόχο της προσφοράς τεχνολογικών εφαρμογών και υπηρεσιών καθολικά προσβάσιμων, θα πρέπει όχι μόνο να συλλέξουν αναλυτικές πληροφορίες για τους χρήστες αλλά και να εφαρμόσουν αυτές τις πληροφορίες στο σχεδίασμά των νέων τεχνολογιών. Είναι αναγκαίο, τονίζουν, να κατανοήσουμε το πως οι ανθρώπινες ικανότητες εξειδικεύονται και αξιολογούνται προκειμένου να καθορίσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι τεχνολογίες θα είναι προσβάσιμες από τα ΑμεΑ. Στο άρθρο τους προτείνεται ένα εννοιολογικό πλαίσιο για τη δημιουργία του προφίλ των χρηστών με αναπηρία, αναφορικά με την πρόσβαση στις τεχνολογίες, το 19

28 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί οποίο ενοποιεί τις γνώσεις για τις διάφορες μορφές αναπηρίας, τις λειτουργικές ικανότητες και τα επιμέρους προφίλ διαφόρων κατηγοριών χρηστών με αναπηρία. Στο εννοιολογικό πλαίσιο που προτείνεται, εκτός των γνώσεων σχετικά με την επίδραση της αναπηρίας, θεωρούνται θεμελιώδη στοιχεία και οι ικανότητες του χρήστη, όπως αυτές προκύπτουν από τη φύση της αναπηρίας του. Το προφίλ των χρηστών, κατά τους συγγραφείς, που θα επηρεάζει το σχεδίασμά των τεχνολογιών, θα πρέπει να ενσωματώνει και την περιγραφή των ικανοτήτων των χρηστών μαζί με τα περισσότερο παραδοσιακά αναφερόμενα στοιχεία, όπως τις δεξιότητες, τις απαιτήσεις, και τις προτιμήσεις κάθε ομάδας χρηστών. Στην παρουσίαση του εννοιολογικού πλαισίου χρησιμοποιούνται πέντε τύποι αναπηρίας που κατά τους συγγραφείς σχετίζονται με την πρόσβαση στις τεχνολογίες: νοητική, λόγου, οπτική, ακουστική και σωματική. Οι ανθρώπινες ικανότητες ταξινομούνται σε τέσσερις ευρείες κατηγορίες: τις γνωστικές, τις αντιληπτικές, τις σωματικές και τις ψυχοκινητικές. Συμπερασματικά, τονίζουν πως η απόκτηση εξειδικευμένης γνώσης για τις αναπηρίες και για τις λειτουργικές ικανότητες των χρηστών με αναπηρία είναι απαραίτητο συστατικό, προκειμένου να αναπτύσσονται με ακρίβεια τα επιμέρους προφίλ των χρηστών με αναπηρία και να διευκολύνεται η πρόσβασή τους στις νέες τεχνολογίες. 2.2.Άτομα με μειωμένη όραση ή χω ρίς όραση Γενικά χαρακτηριστικά Ως άτομα με μειωμένη όραση ή χωρίς όραση, χαρακτηρίζονται τα άτομα με διαταραχές ή μειονεξίες στην οπτική λειτουργία, που αφορούν την αντίληψη του φωτός και την αίσθηση του σχήματος, χρώματος και μεγέθους του οπτικού ερεθίσματος. Η βαρύτητα των διαταραχών της όρασης κυμαίνεται ανάλογα με τη μείωση της οξύτητας από ελαφριάς μορφής ως την πλήρη απώλεια της όρασης. Οι διαταραχές της όρασης επίσης μπορεί να είναι συγγενείς ή επίκτητες και να οφείλονται τόσο σε οργανικούς όσο και σε περιβαλλοντικούς - μηχανικούς παράγοντες. Τα προβλήματα που αφορούν την όραση διακρίνονται ως προς: την ευκρίνεια του οπτικού σήματος, του τι βλέπει δηλαδή το άτομο, πόσο καθαρή είναι η όραση και σε ποιο βαθμό διακρίνονται οι λεπτομέρειες 20

29 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιαουργεί το οπτικό πεδίο, δηλαδή την περιοχή που αντιλαμβάνεται το μάτι όταν παραμένει σταθερό. Ένας συνηθισμένος άνθρωπος αντιλαμβάνεται περίπου 150 στον οριζόντιο άξονα και 120 στον κατακόρυφο την ευαισθησία στο φως τη δυνατότητα διάκρισης των χρωμάτων τη δυνατότητα της αντίληψης της μορφής και του περιγράμματος των αντικειμένων με τη χρήση του ενός ή και των δύο ματιών. Οι περιορισμοί της λειτουργικότητας και της συμμετοχής των χρηστών αυτής της κατηγορίας αφορούν δραστηριότητες που προϋποθέτουν ικανότητες και δεξιότητες αναγνώρισης ή ανάγνωσης και χρήσης χαρακτήρων, εικόνων και συμβόλων, οπτικο - κινητικού συγχρονισμού για τη μετακίνηση και το χειρισμό αντικειμένων, καθώς και αυτοεξυπηρέτησης και επικοινωνίας Ο πληθυσμός των ατόμων με διαταραχές στην όραση Βάσει των δεδομένων της EUROSTAT από το έτος 1995 (βλέπε Πίνακα 2), ο αναμενόμενος αριθμός ατόμων με προβλήματα όρασης στην Ευρώπη το έτος 2005 θα πλησιάζει τα , γεγονός που αιτιολογεί την έμφαση στην προσβασιμότητα αυτών των ανθρώπων σε συστήματα και τεχνολογίες λογισμικού τα τελευταία χρόνια. Πίνακας 2. Αναμενόμενος πληθυσμός με προβλήματα όρασης το έτος 2005 (Πηγή: EUROSTAT 1995) Ηλικία Γ υναίκες Άνδρες Σύνολα Επίσης, σύμφωνα με το ICEVI (International Council for Education of People with Visual Impairment) τα γενικά στοιχεία που αφορούν τη διεθνή πραγματικότητα για τα τυφλά άτομα είναι τα εξής: 35 εκατομμύρια άνθρωποι είναι τυφλοί 90% των τυφλών παιδιών στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν πηγαίνουν σχολείο 80% αυτών των παιδιών ζουν σε αγροτικές περιοχές, ενώ τα ελάχιστα σχολεία και οι υπηρεσίες υποστήριξης που διατίθενται βρίσκονται στα αστικά κέντρα 21

30 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία καν στις ανάγκες που δημιουργεί 80% των τυφλών ενηλίκων είναι χωρίς εργασία λόγω της έλλειψης εκπαιδευτικών ευκαιριών και δυνατοτήτων απασχόλησης στη Δυτική Ευρώπη σήμερα το 70% των τυφλών και μερικώς βλεπόντων είναι άτομα άνω των 60 χρόνων και υπολογίζεται ότι το έτος 2010 το 85% των τυφλών θα ανήκει στην τρίτη ηλικία Όσον αφορά την ελληνική πραγματικότητα, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία για ΑμεΑ του έτους 1999 που διαθέτει το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, άτομα είναι τυφλά, εκ των οποίων περίπου 500 ανήκουν στην ηλικία έως 18 χρόνων. Με τη νομική αναγνώριση της ομάδας των μερικώς βλεπόντων αναμένεται πως θα αυξηθεί κατά πολύ ο αριθμός των ατόμων με προβλήματα όρασης , Οι απαιτήσεις χρηστών χωρίς ή με μειωμένη όραση Οι χρήστες χωρίς ή με μειωμένη όραση αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε κάθε ενέργεια που προϋποθέτει την αντίληψη της οπτικής απεικόνισης κατά τη διάρκεια της αλληλεπίδρασης με τον υπολογιστή και ειδικότερα: στο χειρισμό των συσκευών και διακοπτών ελέγχου λειτουργίας του εξοπλισμού και των συσκευών αλληλεπίδρασης στην πρόσβαση στις προσφερόμενες λειτουργίες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες ή στο περιεχόμενό τους Τα άτομα με προβλήματα στην όραση μπορούν να ομαδοποιηθούν στις παρακάτω υποκατηγορίες, λαμβάνοντας υπόψη την ένταση του προβλήματος: τυφλούς, άτομα δηλαδή που δε χρησιμοποιούν το οπτικό κανάλι ή δεν αντιλαμβάνονται το οπτικό ερέθισμα άτομα με χαμηλή όραση, τα οποία μπορούν να διαβάσουν ένα εκτυπωμένο κείμενο ή να αντιληφθούν το περιεχόμενο μιας εικόνας με την ενίσχυση ενός υλικού ή λογισμικού μεγέθυνσης χαρακτήρων άτομα που έχουν άλλες διαταραχές της όρασης, όπως για παράδειγμα του οπτικού πεδίου ή πάσχουν από αχρωματοψία και δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη διεπαφή, όπως αυτή παρέχεται στο μέσο χρήστη. Στην κατηγορία των τυφλών ατόμων θεωρείται ότι ανήκουν τα άτομα που δεν χρησιμοποιούν την αίσθηση της όρασης για να πάρουν πληροφορίες από το περιβάλλον στο οποίο κινούνται. Πολλά από τα άτομα που έχουν ολοκληρωτική απώλεια της αίσθησης της όρασης, έχουν αυξημένη τόσο την αίσθηση της ακοής όσο 22

31 Ενότητα A- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις α νά γκ η που δπιιιουργεί και την αίσθηση της αφής τις οποίες χρησιμοποιούν ως εναλλακτικό μέσο στην αλληλεπίδραση με το περιβάλλον τους. Στην κατηγορία των ατόμων με μειωμένη όραση ανήκουν άτομα των οποίων οι διαταραχές όρασης μπορεί να οφείλονται σε: διαθλαστικές δυσλειτουργίες όπως η μυωπία, η υπερμετρωπία ή ο αστιγματισμός διαταραχές της οφθαλμικής κινητικότητας της λειτουργίας των μυών, δηλαδή του οφθαλμού όπως ο στραβισμός, η ετεροφορία και ο νυσταγμός διαταραχές της αίσθησης των χρωμάτων ή σε φωτοφοβία που περιλαμβάνει τη μερική αχρωματοψία (δυσχρωματοψίες) που σχετίζεται με την αντίληψη ορισμένων χρωμάτων και επιφέρει κυρίως σύγχυση μεταξύ ερυθρού και πράσινου χρώματος και τη φωτοφοβία η οποία είναι η υπερβολική ευαισθησία των οφθαλμών στο έντονο φως, το οποίο συχνά προκαλεί έντονο πόνο και συνεχές δάκρυσμα παθήσεις του οφθαλμού όπως ο καταρράκτης, το γλαύκωμα, εκφυλιστικές παθήσεις του αμφιβληστροειδούς, η οπισθοφακική νεοπλαστία, κτλ. Όσον αφορά τη χρήση των τεχνολογιών, συνήθως οι επαυξημένες ικανότητες των τυφλών ατόμων, (κυρίως της αφής, της ακοής και της κιναίσθησης) καθώς και η χρήση του Συστήματος Braille, τους παρέχουν τη δυνατότητα της αλληλεπίδρασης με ένα πληροφοριακό σύστημα. Το σύστημα Braille αναπαριστά με ανάγλυφες ακίδες τα γράμματα του αλφαβήτου, τους αριθμούς και τα επιστημονικά σύμβολα, και παραδοσιακά χρησιμοποιείται από άτομα με προβλήματα όρασης κατά την ανάγνωση και τη γραφή. Για τη λήψη πληροφοριών από ένα πληροφοριακό σύστημα, τα άτομα με προβλήματα όρασης συνήθως χρησιμοποιούν ειδικά συστήματα ανάγνωσης οθονών Η/Υ, συστήματα μετατροπής κειμένου σε συνθετική ομιλία, συστήματα μεγέθυνσης σε οθόνη Η/Υ, καθώς και συσκευές με ειδικό λογισμικό που επιτρέπουν τη μετατροπή ηλεκτρονικού ή μη κειμένου σε κείμενο Braille, όπως τους σαρωτές με λογισμικό αναγνώρισης χαρακτήρων και τους συμβολομεταφραστές Braille. Η συσκευή παρουσίασης Braille (Braille display) για παράδειγμα προσφέρεται, ώστε οι τυφλοί χρήστες να λαμβάνουν τις πληροφορίες που τους παρουσιάζει το υπολογιστικό σύστημα μέσω της οθόνης, σε μια γραμμή από χαρακτήρες Braille. Ο χρήστης μπορεί να διαβάσει αυτές τις πληροφορίες στην επιφάνεια της συσκευής 23

32 Ενότητα A- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί Braille, χρησιμοποιώντας τα δάκτυλά του. Τα συστήματα αναγνώρισης ομιλίας, καθώς και τα ειδικά πληκτρολόγια, αποτελούν τις εναλλακτικές λύσεις για την είσοδο δεδομένων στον υπολογιστή από χρήστες με προβλήματα όρασης. Η αναπαράσταση των συμβόλων του πληκτρολογίου με ακίδες Braille για παράδειγμα, είναι μια από τις συχνότερες διευθετήσεις πρόσβασης καθώς αυξάνεται η δυνατότητα ευκολότερου και γρηγορότερου εντοπισμού των πλήκτρων. 2.3.Α τομα με κινητικές δυσκολίες Γενικά χαρακτηριστικά Χρήστες με κινητικές αναπηρίες είναι άτομα με διαταραχές ή μειονεξίες των νευρομυοσκελετικών λειτουργιών εξαιτίας της έλλειψης ή παράλυσης ή πάρεσης ενός ή περισσοτέρων άκρων ή του κορμού. Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται άτομα που αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα εκ γενετής, ενώ μεγάλο είναι το ποσοστό εκείνων που λόγω ατυχημάτων ή ηλικίας παρουσιάζουν κινητικές δυσκολίες. Οι κυριότεροι τύποι κινητικών βλαβών προέρχονται από μυοσκελετικές διαταραχές, τραυματισμούς, εγκεφαλική παράλυση και διάφορες νευρομυϊκές ασθένειες. Ο ποσοτικός προσδιορισμός της κινητικής διαταραχής προκύπτει ανάλογα με την περιοχή του σώματος που έχει πληγεί ή συμμετέχει στη διαταραχή. Έτσι, παραπληγία ή παραπάρεση σημαίνει ότι μόνο τα κάτω άκρα συμμετέχουν στη διαταραχή, η τετραπληγία ή τετραπάρεση επηρεάζει τόσο τα άνω όσο και τα κάτω άκρα, και τέλος ως ημιπληγία ή ημιπάρεση ορίζεται η παράλυση ή η πάρεση του άνω και κάτω άκρου της μιας πλευράς του σώματος. Οι όροι μονοπληγία ή τριπληγία χρησιμοποιούνται επίσης για να περιγράφουν την έλλειψη ή μείωση της κινητικότητας ενός ή τριών άκρων αντίστοιχα. Μια τελευταία κατηγορία είναι αυτή των ακρωτηριασμών των άκρων. Οι κινητικές ικανότητες του ατόμου μπορεί να επηρεαστούν επίσης και ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ισχύος, της ευκινησίας και του συντονισμού, βάσει των οποίων προκύπτει ο βαθμός της διαταραχής της κινητικότητας. Οι κινήσεις του ανθρώπου ανάλογα με το επίπεδο νευρικού ελέγχου βάσει του οποίου παράγονται, κατατάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες: Αντανακλαστικά που παράγονται από την ακούσια συστολή των μυών η οποία δημιουργείται αυτόματα από συγκεκριμένα ερεθίσματα. 24

33 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία καν στις ανάγκες που δτιιιιουργεί Ακούσιες κινήσεις αντίδρασης, δηλαδή κινήσεις που προκύπτουν από την ακούσια συστολή μεγάλων ομάδων μυών ή ολόκληρου του σώματος που προκαλείται από τη θέση του σώματος, την ισορροπία ή απειλητικά ερεθίσματα και περιλαμβάνουν τις αντιδράσεις τοποθέτησης, ισορροπίας, υποστήριξης και άμυνας, απαραίτητες στην ομαλή εναλλαγή στάσεων και θέσεων του σώματος. Εκούσιες κινήσεις που πραγματοποιούνται με τη θέληση και τον έλεγχο του ατόμου προκειμένου να εκτελεστεί κάποια δραστηριότητα, όπως για παράδειγμα ο συντονισμός χεριών και ποδιών για τη μετακίνηση ή ο συντονισμός χεριού και ματιού κατά τη γραφή ή το χειρισμό αντικειμένων. Αυτοματοποιημένες κινήσεις κατά την εκτέλεση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν εκούσιες κινήσεις οι οποίες λόγω της επανάληψής τους εκτελούνται πλέον χωρίς έλεγχο σε συνειδητό (φλοιώδες) επίπεδο. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, οι κινήσεις των δακτύλων κατά την πληκτρολόγηση στο τυφλό σύστημα. Οι δυσκολίες που προκύπτουν κατά την εκτέλεση των κινήσεων μπορούν να αφορούν τα παρακάτω είδη κινητικότητας: Αδρή κινητικότητα, που αφορά τη δυνατότητα λήψης και εναλλαγής κατάλληλων θέσεων και στάσεων του σώματος, καθώς και τη διατήρηση της ισορροπίας κατά τη μεταφορά, τη μετακίνηση και το χειρισμό αντικειμένων. Η ανικανότητα βάδισης του άτομου, για παράδειγμα, σχετίζεται περισσότερο με τις απαιτήσεις πρόσβασης από την άποψη του δομικού σχεδιασμού του χώρου εργασίας και της εγκατάστασης του εξοπλισμού ενός περιβάλλοντος, όπου χρησιμοποιείται υπολογιστής και λιγότερο με αυτή κάθ εαυτή την αλληλεπίδραση με το πληροφοριακό σύστημα. Αεπτή κινητικότητα, που αφορά τη χρήση των άνω άκρων και ειδικότερα της παλάμης και των δακτύλων για τη σύλληψη και το χειρισμό αντικειμένων, συσκευών και εργαλείων. Επιμέρους ικανότητες που σχετίζονται με την ποιότητα της σύλληψης, την επιδεξιότητα και ευκινησία των δακτύλων, το συγχρονισμό, την ισχύ και αντοχή έχουν άμεση σχέση με την πρόσβαση και αποτελεσματική χρήση των παρεχόμενων λειτουργιών και υπηρεσιών κάθε εφαρμογής Οι απαιτήσεις χρηστών με κινητικές δυσκολίες Τα σημαντικότερα προβλήματα που παρουσιάζονται στους χρήστες αυτής της κατηγορίας συσχετίζονται με την αδυναμία χρήσης των συνηθέστερων συσκευών 25

34 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία καν στις ανάγκες που δημιουργεί εισόδου όπως το πληκτρολόγιο και το ποντίκι, προκειμένου να γίνει εφικτή η επικοινωνία τους με ένα πληροφοριακό σύστημα. Συνήθεις δυσκολίες τους αφορούν: την αδυναμία χειρισμού των συσκευών και διακοπτών ελέγχου λειτουργίας του συνήθους ηλεκτρονικού - τεχνολογικού εξοπλισμού, όπως το ποντίκι και το πληκτρολόγιο. τη μη αποτελεσματική χρήση των προσφερομένων λειτουργιών ή υπηρεσιών, λόγω κυρίως του τρόπου αλληλεπίδρασης (π.χ., οι συνδυασμοί πλήκτρων) τη μη ενσωμάτωση τεχνικών κατάλληλων για την προσαρμογή των συστημάτων στις απαιτήσεις και προτιμήσεις του χρήστη. Οι λύσεις που παρέχονται μέσω της τεχνολογίας, γενικά μπορούν να χωριστούν σε αυτές που δρουν εκ των υστέρων και οι οποίες προσπαθούν να προσαρμόσουν ήδη υπάρχουσες τεχνολογίες στις ιδιαιτερότητες των ατόμων με αναπηρία, και σε αυτές που δρουν εκ των προτέρων. Στη δεύτερη περίπτωση, κατά τη διαδικασία σχεδίασης του προϊόντος, λαμβάνεται υπόψη ότι ένα τμήμα του αγοραστικού κοινού είναι ΑμεΑ. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τεχνολογικών λύσεων για άτομα με κινητική αναπηρία παρουσιάζονται παρακάτω. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, οι τεχνολογικές λύσεις που παρέχονται, αποτελούν συνδυασμό κατάλληλου υλικού και λογισμικού. Για τα άτομα με αναπηρίες μετακίνησης, η μειωμένη λειτουργία των κάτω άκρων συνεπάγεται συνήθως εξάρτιση από αναπηρικό αμαξίδιο ή άλλο τεχνικό βοήθημα βάδισης. Εκτός από εκείνους που γεννήθηκαν με αναπηρία κινητικότητας, η ομάδα αυτή περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό ατόμων από τραυματισμό (μόνιμη ή προσωρινή βλάβη) και γήρανση. Οι απαιτήσεις της κατηγορίας αυτής περιλαμβάνουν τη φορητότητα των τερματικών συσκευών, την ασύρματη σύνδεση των τερματικών (τοπική και μητροπολιτική) και την πρόσβαση στη χρήση δημόσιων τερματικών συσκευών σε κιόσκια, internet café, εκπαιδευτικά εργαστήρια πληροφορικής, κ.ά. Οι δυνατότητες που προσφέρουν οι τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών για έλεγχο του περιβάλλοντος και των συσκευών με τηλεχειρισμό και η διεκπεραίωση υποθέσεων μέσω ηλεκτρονικών υπηρεσιών (π.χ. αγορά αγαθών και διεκπεραίωση υποθέσεων με δημόσιους οργανισμούς μέσω του διαδικτύου) συμβάλλουν σημαντικά στην καλυτέρευση της ποιότητας ζωής τους ως απόρροια της μείωσης των απαιτούμενων μετακινήσεων. Στην κατηγορία των ατόμων με αναπηρίες στα άνω άκρα, περιλαμβάνονται τα άτομα που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον καρπό, την παλάμη ή τα δάχτυλα του 26

35 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και otic ανάγκες που δηιιιουργεί χεριού ή έχουν σημαντικά μειωμένη ισχύ στα άνω άκρα ή μειωμένο συντονισμό τους σε σημαντικό βαθμό. Η μειωμένη λειτουργία των βραχιόνων και των χεριών καθιστά δύσκολες ή αδύνατες τις δραστηριότητες που σχετίζονται με μετακίνηση, στροφή ή πίεση αντικειμένων, όπως των συνηθισμένων συσκευών εισόδου στα υπολογιστικά συστήματα (πληκτρολόγιο, ποντίκι) και των φορητών συσκευών (PDAs, κινητών τηλεφώνων, κ.ά.). Ακόμη και η χρήση του διακόπτη θέσης σε λειτουργία (on/off) μιας συσκευής μπορεί να είναι δύσκολη ή αδύνατη. Πολλά μέλη της κατηγορίας αυτής δυσκολεύονται ή αδυνατούν να χρησιμοποιήσουν άλλες συσκευές εισόδου, όπως οθόνες αφής, πινακίδες αφής, ιχνόσφαιρες (track-balls), χειριστήρια χειρός (Joysticks), κ.ά. Στις περιπτώσεις που υπάρχει παραμένουσα ικανότητα στα άνω άκρα, οι απαιτήσεις των ατόμων της κατηγορίας αυτής μπορούν να ικανοποιηθούν με εναλλακτικές συσκευές εισόδου που λειτουργούν από άλλο μέρος του σώματος, π.χ. μέσω διακοπτών (μηχανικών, υπερύθρων ή υπερήχων) και μηχανισμού σάρωσης σε εικονικά πληκτρολόγια επί της οθόνης ή με τη χρήση κεφαλοδείκτη (head stick) σε οθόνες αφής ή πληκτρολόγια αφής. Η χρήση αναγνώρισης ομιλίας (φωνητικών εντολών και υπαγόρευσης) μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει παραμένουσα ικανότητα. Το κατάλληλο μέγεθος, η απόσταση μεταξύ των πλήκτρων, καθώς επίσης και το επιτρεπόμενο χρονικό διάστημα μεταξύ διαδοχικών πληκτρολογήσεων σε πολλές ήπιες ή ελαφρές περιπτώσεις βλαβών βοηθούν στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Η δυνατότητα λειτουργίας συσκευών σε μορφή «ελευθέρων χεριών» (hands-free) επίσης είναι χρήσιμη στην κατηγορία αυτή. Επιπρόσθετα, ορισμένα τουλάχιστον άτομα με αναπηρίες στα άνω άκρα αντιμετωπίζουν δυσκολία χειρισμού έντυπου υλικού (βιβλία, εγχειρίδια, κατάλογοι, τετράδια, εφημερίδες, περιοδικά, κλπ) και πολλές φορές περιλαμβάνονται σε μια ειδική κατηγορία ατόμων με αναπηρία ως προς το έντυπο υλικό (print disabled) η οποία καλύπτει και τα άτομα με τυφλότητα. Επίσης, τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν προβλήματα στη συνήθη γραφή. Οι εναλλακτικοί τρόποι πρόσβασης που αναφέρθηκαν παραπάνω και κυρίως οι τεχνολογίες φωνής (μετατροπή κειμένου σε ομιλία, αυτόματη υπαγόρευση κειμένου και φωνητικές εντολές) συμβάλλουν σημαντικά στην αντιμετώπιση των δυσλειτουργιών αυτών. 27

36 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί 2.4.Άτομα με διαταραχές της ακουστικής λειτουργίας Γενικά χαρακτηριστικά Οι αισθητηριακές δυσλειτουργίες που αλλοιώνουν την ποιότητα και την ένταση της ηχητικής αντίληψης είναι η κώφωση και η βαρηκοΐα (εξασθένηση της ακουστικής οξύτητας). Η κώφωση είναι η αδυναμία του ανθρώπου να συλλάβει ακουστικά ερεθίσματα, ενώ συνδέεται στενά με την αλαλία, καθώς η γλώσσα κατακτάται διαμέσου της ακοής. Οι συνέπειες της κώφωσης συνδέονται άμεσα με το χρόνο εμφάνισης της δυσλειτουργίας και υπάρχουν διαφορές μεταξύ της ψυχοπνευματικής εξέλιξης των εκ γενετής κωφών και εκείνων, στους οποίους η κώφωση επήλθε σε ηλικία τέτοια, ώστε να έχουν ήδη αποκτηθεί βασικές γλωσσικές ικανότητες. Τα άτομα με προβλήματα ακοής μπορούν να ταξινομηθούν ανάλογα με τον τύπο της δυσλειτουργίας και έτσι διεθνώς γίνεται η παρακάτω διάκριση: Κωφοί: Είναι τα άτομα των οποίων η αίσθηση της ακοής δυσλειτουργεί. Η γενική αυτή ομάδα ΑμεΑ, αποτελείται από δύο υπο-ομάδες που διακρίνονται με κριτήριο το χρόνο απώλειας της αίσθησης της ακοής. Αυτές είναι: α) οι εκ γενετής κωφοί, δηλαδή τα άτομα που γεννήθηκαν με κώφωση ή έχασαν την αίσθηση της ακοής μέχρι το 2ο έτος της ηλικίας τους, και β) τα άτομα με επίκτητη κώφωση, τα οποία γεννήθηκαν με φυσιολογική ακοή, και στη συνέχεια σε κάποια ηλικία έχασαν την ακοή τους λόγω ατυχήματος ή ασθένειας. Βαρήκοοι: Είναι τα άτομα με ασθενή ακουστική αίσθηση. Η μειωμένη ακουστική οξύτητα των βαρήκοων μπορεί να ενισχυθεί με τη βοήθεια ακουστικού. Ο βαθμός απώλειας της ακοής καθορίζεται με το ακουόμετρο και βάσει του διεθνώς καθιερωμένου κριτηρίου ISO (International Standard Organization). Η περιγραφή όμως του κάθε προβλήματος που σχετίζεται με την ακοή, λόγω της ιδιαίτερης φύσης του, πρέπει να γίνεται με τη συνεκτίμηση των εξής παραγόντων: α) του βαθμού της απώλειας της ακουστικής οξύτητας, β) της ηλικίας κατά την οποία εμφανίστηκε το πρόβλημα, και γ) του τύπου της ακουστικής απώλειας. Τα αίτια της βαρηκοΐας ή της κώφωσης διακρίνονται σε προγεννητικά, περιγεννητικά και μεταγεννητικά. Στα προγεννητικά αίτια ανήκουν οι μολύνσεις ή ορισμένες ασθένειες της μητέρας, όπως η παρωτίτιδα και η ερυθρά, ιδίως κατά τους πρώτους 28

37 Ε νότητα Α- Εισαγω γή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δπιιιουργεί μήνες της κύησης, η χρήση ορισμένων φαρμάκων, το κάπνισμα, καθώς και η χρήση ναρκωτικών ουσιών και οινοπνεύματος. Στα περιγεννητικά αίτια ανήκουν οι βλάβες του νευρικού συστήματος του νεογνού που προκαλούνται είτε κατά τη διάρκεια του τοκετού ή στα πρώτα 24ωρα της ζωής του. Τέλος, οι επίκτητες μορφές βαρηκοΐας ή κώφωσης μπορεί να προκληθούν από λοιμώξεις (οστρακιά, παρωτίτιδα, ιλαρά, πνευμονία, κ.α.), από κληρονομικές ασθένειες (π.χ. ωτοσκλήρυνση), από τραυματικές βλάβες (κακώσεις του κροταφικού, κατάγματα του λιθοειδούς, έντονους θορύβους κ.α.), από φλεγμονές του μέσου ωτός, αλλά και από ψυχολογικούς και συναισθηματικούς παράγοντες. Εικόνα 2-1. Ποσοστά ανικανότητας ανάλογα με την έκπτωση σε άύ της ακοής σύμφωνα με 180 Η Ακουστική Απώλεια κατά 180, λαμβάνεται με ακουόγραμμα και υπολογίζεται για κάθε αυτί η μέση τιμή ακοής στα 500, 1000, 2000 και 3000 Ηζ. Η συνολική απώλεια ακοής προκύπτει από τον τύπο (βαθμολόγια ασθενέστερου αυτιού) + (βαθμολογία καλύτερου αυτιού) X 5. Η πλήρης κώφωση ενός αυτιού αντιστοιχεί σε ποσοστό ~ 5.0 % ενώ η πλήρης κώφωση και στα δύο αυτιά σε ποσοστό ~ 30%. Στην Εικόνα 2-1, παρουσιάζονται τα ποσοστά ανικανότητας ανάλογα με την έκπτωση σε <3ύ 180 της ακοής. Σύμφωνα με δημογραφικά στοιχείαχ του 1994 σε 11 Ευρωπαϊκές χώρες, τα άτομα με αναπηρίες ακοής που μπορούν να ωφεληθούν από τις υποστηρικτικές τεχνολογίες, υπολογίζονται σε και συγκεκριμένα: κάτω των 15 χρόνων 29

38 Ε νότητα Α- Εισαγω γή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί μεταξύ 15 και 60 χρόνων πάνω των 60 χρόνων Απαιτήσεις Όσον αφορά τη γλωσσική ανάπτυξη των κωφών και βαρήκοων, συχνά παρατηρούνται διαταραχές στην άρθρωση, αποκλίσεις στη γλωσσική χροιά και μελωδία, στο ρυθμό και στην ένταση της φωνής, καθώς και μειωμένη ικανότητα κατανόησης και σχηματισμού σύνθετων προτάσεων. Οι γνώσεις και οι εμπειρίες που αποκτούν είναι περιορισμένες εξαιτίας της έλλειψης πληροφορίας μέσω της φωνούμενης γλώσσας και άλλων ακουστικών σημάτων από το περιβάλλον. Αν και η αφαιρετική τους ικανότητα συχνά είναι μειωμένη, αναπτύσσουν ιδιαίτερες ικανότητες αναφορικά με την αντιληπτική τους ικανότητα, τη μνήμη και τις μεθόδους επικοινωνίας που χρησιμοποιούν, όπως η κατανόηση της ομιλίας από τις κινήσεις των χειλέων (χειλεοανάγνωση) και η χρησιμοποίηση του δακτυλικού αλφαβήτου. Οι κωφοί αδυνατούν να συμμετέχουν ισότιμα στον προφορικό διάλογο και δεν μπορούν να κάνουν χρήση του τηλεφώνου. Μερικοί χρησιμοποιούν βοηθητικά τη χειλεοανάγνωση κατά την πρόσωπο-με-πρόσωπο διαπροσωπική επικοινωνία και μπορούν (ύστερα από εκπαίδευση) να ελέγξουν ικανοποιητικά την παραγωγή της ομιλίας τους. Πολλές φορές ως πρώτη γλώσσα χρησιμοποιούν τη νοηματική, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει αναγνωριστεί ως επίσημη εθνική γλώσσα σε πολλά κράτη. Το γεγονός ότι η γραπτή γλώσσα του περιβάλλοντος τους (π.χ. η ελληνική) αποτελεί για αυτούς δεύτερη γλώσσα, δημιουργεί πολλές φορές δυσκολίες (όπως π.χ. στην κατανόηση του περιεχομένου ιστοσελίδων). Οποιοσδήποτε μορφής ακουστική πληροφορία, ακόμη και τα ακουστικά σήματα προειδοποίησης, δεν τους γίνονται αντιληπτά. Η αποστολή και λήψη fax αποτελεί συνήθη πρακτική επικοινωνίας για πολλούς κωφούς. Η κειμενοτηλεφωνία (text-telephony) και η εικονοτηλεφωνία (videotelephony) παρέχουν δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ της κοινότητας των κωφών. Οι υπηρεσίες διαμεταγωγής (relay services) που προσφέρουν οι τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών δίνουν τη δυνατότητα στους κωφούς να επικοινωνούν με χρήστες του τηλεφώνου, έστω μέσω τρίτου προσώπου στη σημερινή τους μορφή. Η ενσωμάτωση τεχνολογιών αναγνώρισης ομιλίας και μετατροπής κειμένου σε ομιλία θα καταστήσει τις υπηρεσίες διαμεταγωγής αυτόματες. Η ανταλλαγή γραπτών ή γραφικών μηνυμάτων στην κινητή τηλεφωνία, το ηλεκτρονικό 30

39 Ενότητα A- Εισαγωγή στην αναπηρία και σ τκ avàykec που δτιιιιουργεί ταχυδρομείο και η υπηρεσία chat επίσης είναι χρήσιμες στους κωφούς, παρότι δεν έχουν αναπτυχθεί ή προσαρμοσθεί (μέχρι σήμερα) για τους κωφούς. Η ανάπτυξη της γραπτής μορφής της νοηματικής γλώσσας επίσης θα βοηθήσει όχι μόνο στη διαπροσωπική επικοινωνία (συμπεριλαμβανομένων και των αντίστοιχων υπηρεσιών του διαδικτύου) αλλά και στην καλύτερη πρόσβαση στο περιεχόμενο του παγκόσμιου ιστού. Η βελτίωση της αυτόματης αναγνώρισης προφορικού διαλόγου σε συνδυασμό με τεχνολογίες avatars νοηματικής αναμένεται επίσης να βοηθήσει τη διαπροσωπική επικοινωνία μεταξύ κωφών και ακουόντων. Οι βαρήκοοι παρουσιάζουν μέση ως σοβαρή μείωση της ακουστικής αντίληψης. Πολλοί δυσκολεύονται να ακούσουν το κουδούνισμα του τηλεφώνου και να συνομιλήσουν μέσω τηλεφώνου ή πρόσωπο-με-πρόσωπο. Συνήθως χρησιμοποιούν ακουστικά βοηθήματα και μερικές φορές κοχλιακά εμφυτεύματα. Οι τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών συμβάλλουν σημαντικά τα τελευταία χρόνια στη βελτίωση και των δύο αυτών περιπτώσεων. Η παροχή δυνατότητας μεταβολής της ενίσχυσης του ήχου στο ακουστικό των τηλεφώνων ή άλλων τερματικών συσκευών, καθώς και του τόνου ειδοποίησης είναι πολύ χρήσιμη για τους βαρήκοους. Η κειμενοτηλεφωνία, η εικονοτηλεφωνία και οι υπηρεσίες διαμεταγωγής που αναφέρθηκαν στην περίπτωση των κωφών, επίσης μπορεί να είναι χρήσιμες σε πολλούς βαρήκοους. 2.5.Τυφλοκωφά άτομα Τα άτομα με ταυτόχρονη ανικανότητα ή βαριά διαταραχή της οπτικής και ακουστικής λειτουργίας αντιμετωπίζουν σοβαρότατες δυσκολίες στην επικοινωνία σε τομείς όπως η εκπαίδευση και η κοινωνική συνδιαλλαγή. Τα τυφλοκωφά παιδιά δεν μπορούν να ενταχθούν, για παράδειγμα, στα ειδικά σχεδιασμένα προγράμματα εκπαίδευσης που αφορούν μόνο κωφά ή μόνο τυφλά άτομα και οι τεχνολογικές εφαρμογές και υπηρεσίες για αυτές τις ομάδες πληθυσμού δεν μπορούν να καλύψουν τις απαιτήσεις τους. Το άτομο που είναι τυφλοκωφό έχει μια μοναδική εμπειρία για τον κόσμο που το περιβάλλει αφού το σύνολο σχεδόν των πληροφοριών που διαθέτει είναι κυρίως εκείνες που προσλαμβάνονται με την αφή και τις υπόλοιπες λειτουργούσες αισθήσεις. Οι έννοιες για τον κόσμο που τα περιβάλλει περιλαμβάνουν μόνο ότι είχαν την ευκαιρία να αγγίξουν. Σε περίπτωση που υπάρχουν υπολείμματα όρασης και ακοής το άτομο είναι δυνατόν να αποκτήσει ικανότητες μετακίνησης και προσανατολισμού σε οικείο περιβάλλον καθώς και να αναπτύξει δεξιότητες επικοινωνίας με τη χρήση 31

40 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δημιουργεί κάποιας γλώσσας συμβόλων όπως η νοηματική, η γραφή Braille, τα σύμβολα Μάκατον, Bliss και άλλες. Τα αίτια της τυφλό-κωφότητας όπως και για τις περισσότερες αναπηρίες είναι συγγενή ή επίκτητα και περιλαμβάνουν οργανικά σύνδρομα (Down, τρισωμία 13), συγγενείς πολλαπλές ανωμαλίες, προωρότητα ή νοσήματα όπως το AIDS, τον έρπητα, την ερυθρά, την εγκεφαλίτιδα, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, τη μηνιγγίτιδα και άλλα. Οι κύριες μέθοδοι επικοινωνίας των τυφλοκωφών ατόμων περιλαμβάνουν απτικές προτροπές, χειρονομίες, σύμβολα αντικειμένων, γλώσσες συμβόλων, δακτυλοανάγνωση, Braille, ανάγνωση μεγεθυσμένων χαρακτήρων και άλλα ανάλογα με το υπόλειμμα ακοής ή όρασης που διαθέτει το άτομο. Οι τεχνολογικές λύσεις επίσης είναι ανάλογες των λειτουργικών ικανοτήτων του ατόμου και περιλαμβάνουν αναγνώστες οθόνης, ομιλούντες πλοηγούς, μεγεθυντές οθόνης, και συσκευές Braille προκείμενου το άτομο να μπορεί να αλληλεπιδράσει με ένα πληροφοριακό σύστημα. 2.6.Άτομα με άλλες αισθητηριακές ανεπάρκειες 2,6.1. Γενικά χαρακτηριστικά Εκτός των πέντε ευρέως γνωστών βασικών αισθητηριακών συστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού (όραση, ακοή, γεύση, οσμή και αφή) υπάρχουν επιπλέον ορισμένα λιγότερο γνωστά συστήματα που λειτουργούν σε μη συνειδητό επίπεδο και περιλαμβάνουν: την αίσθηση των απτικών ερεθισμάτων που αφορά την επεξεργασία των ερεθισμάτων διαμέσου του δέρματος την αίσθηση της κίνησης ενάντια στη βαρύτητα και της ισορροπίας, με κύριο αγωγό των ερεθισμάτων το έσω ους την ιδιοδεκτική αισθητικότητα που αφορά την επεξεργασία των πληροφοριών της θέσης των μελών του σώματος στο χώρο την αίσθηση των εσωτερικών οργάνων όπως του καρδιακού παλμού, της πείνας, της κατάστασης εγρήγορσης και άλλων. Οι διαταραχές της κατηγορίας αυτής μπορεί να αφορούν τις νευρολογικές διαδικασίες της πρόσληψης, της οργάνωσης ή της απόκρισης στα ερεθίσματα. Οι λειτουργικές επιπτώσεις των διαταραχών αυτών μπορεί να αφορούν ακατάλληλες κινητικές, επικοινωνιακές ή συναισθηματικές αντιδράσεις που επηρεάζουν το επίπεδο 32

41 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και σ τκ ανάγκες που δημιουργεί λειτουργικότητας και αυτονομίας του ατόμου. Η κατηγορία αυτή αφορά πληθυσμό ατόμων που είτε από συγγενή αίτια ή από μεταγενέστερα αίτια, όπως συνήθως κακώσεις, ατυχήματα ή νεύρο- αγγειακά νοσήματα αντιμετωπίζει πολλαπλές δυσκολίες σχετιζόμενες με την όραση, την ακοή, την κινητικότητα, τη μάθηση, την επικοινωνία και άλλες Απαιτήσεις Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με μια ή πολλαπλές αισθητηριακές ανεπάρκειες στη χρήση των τεχνολογικών εφαρμογών, σχετίζονται τόσο με τον τρόπο χειρισμού του ηλεκτρονικού εξοπλισμού, όσο και με την αλληλεπίδραση κυρίως λόγω της μειωμένης ή ελλιπούς λήψης και κατανόησης των παρεχομένων πληροφοριών από το σύστημα. Οι παρακάτω αναφορές στις διαταραχές στην αντιληπτική διαδικασία σε συσχετισμό με τη χρήση και αλληλεπίδραση με τεχνολογικά περιβάλλοντα, είναι ενδεικτικές των απαιτήσεων των χρηστών της κατηγορίας αυτής. Οι διαταραχές στο διαχωρισμό του ήχου, του τόνου και των άλλων ακουστικών ερεθισμάτων επιδρούν στη μη κατανόηση των ακουστικών πληροφοριών που παρέχονται από ένα σύστημα κατά την αλληλεπίδραση ή στην αδυναμία κατανόησης των πληροφοριών σε περίπτωση που οι πληροφορίες δίδονται σε περιβάλλον με θόρυβο. Οι διαταραχές της οπτικής αντίληψης για το διαχωρισμό και την κατανόηση των χρωμάτων, του σχήματος, των μεγεθών και της διάκρισης του φόντου σχετίζονται άμεσα με τις απαιτήσεις των χρηστών όσον αφορά την ποιότητα και τις χρωματικές επιλογές του γραφικού περιβάλλοντος της διεπαφής. Οι διαταραχές στην απτική αντίληψη, για το διαχωρισμό της ποιότητας των υλικών, την αναγνώριση των σχημάτων, τον εντοπισμό του απτικού ερεθίσματος, την αίσθηση της θερμοκρασίας και της πίεσης αφορούν κυρίως τις λειτουργικές ικανότητες του ατόμου προκειμένου να χειριστεί τις πλέον συνήθεις συσκευές εισόδου όπως το πληκτρολόγιο, το ποντίκι και το joystick. Η κιναίσθηση και η εν τω βάθει αισθητικότητα για τον προσδιορισμό της θέσης των μελών του σώματος στο χώρο χωρίς οπτικό έλεγχο επίσης σχετίζονται με το χειρισμό του τεχνολογικού εξοπλισμού. 33

42 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και σ τκ ανάγκες που δηιαουργεί Οι διαταραχές στον προσανατολισμό στο χώρο και στον οπτικό διαχωρισμό της σχέσης των αντικειμένων στο χώρο αφορούν κυρίως την κατανόηση της παρεχόμενης πληροφορίας είτε σε επίπεδο παροχής οδηγιών είτε στη διάταξη παρουσίασης. Η διαταραχή στον προσανατολισμό είναι μια από τις κύριες αιτίες των διαταραχών της ανάγνωσης συμβόλων και χαρακτήρων. 2.7.Άτομα με δυσκολίες στην επικοινωνία Οι δυσκολίες στην επικοινωνία μπορεί να αφορούν ανεπάρκειες ή διαταραχές: στην παραγωγή λεκτικών ή μη σχηματικών ή συμβολικών μηνυμάτων, καθώς και στη γραφή στη χρήση της συζήτησης και των άλλων επικοινωνιακών τεχνικών και συσκευών Οι διαταραχές της επικοινωνίας μπορεί να οφείλονται σε οργανικούς ή περιβαλλοντικούς - πολιτισμικούς παράγοντες. Η διεργασία της επικοινωνίας αποτελεί κάτι περισσότερο από την απλή ανταλλαγή φωνητικών μηνυμάτων. Ο λόγος συμμετέχει στη διεργασία αυτή και σε συνδυασμό με τη χρήση μη λεκτικών συμβόλων, όπως οι χειρονομίες και οι εκφράσεις, επιτυγχάνεται η απόδοση των όσων θέλει να εκφράσει ο χρήστης στα πλαίσια μιας αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον του. Οι απαιτήσεις των χρηστών με δυσκολίες στην επικοινωνία μπορούν να ενταχθούν σε δυο κατηγορίες: δυσκολίες που αφορούν τη διαπροσωπική επικοινωνία, την παραγωγή και κατανόηση της ομιλίας και των μη λεκτικών συμβολισμών και μηνυμάτων δυσκολίες επικοινωνίας χρήστη - υπολογιστή Για κάθε κατηγορία απαιτείται διαφορετική προσέγγιση προκειμένου να διερευνηθούν τα αίτια και να επιλεγούν κατάλληλες τεχνολογικές λύσεις. Στην περίπτωση της διαπροσωπικής επικοινωνίας με τη χρήση τεχνολογικών επικοινωνιακών συσκευών, η φύση της μειονεξίας και των λειτουργικών ικανοτήτων του ατόμου ορίζει το πλαίσιο στο οποίο θα πραγματοποιηθούν οι επικοινωνιακές διεργασίες και καθορίζει το είδος των συσκευών και λειτουργιών που θα υποστηριχθούν από τις συσκευές. Στην περίπτωση της αλληλεπίδρασης χρήστη - υπολογιστή, παράγοντες που σχετίζονται με την παρουσίαση, την κωδικοποίηση, και τη συναισθηματική αποδοχή και επανατροφοδότηση κατά τη διάρκεια της αλληλεπίδρασης είναι αυτοί που θα 34

43 Ε νότητα Α- Εισαγω γή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δημιουργεί ορίσουν την αποτελεσματικότητα της χρήσης των τεχνολογικών συσκευών στην πραγματοποίηση διαφόρων καθημερινών συναλλαγών. Οι διαταραχές του λόγου που σχετίζονται με την επικοινωνία μπορεί να αφορούν τόσο την παραγωγή του λόγου, όσο και την κατανόηση των λεκτικών μηνυμάτων του ομιλητή από τους ακροατές. Οι διαταραχές στην παραγωγή του λόγου αναφέρονται σε κάθε μείωση της ικανότητας παραγωγής ομιλίας με λειτουργικό και κατανοητό τρόπο. Οι διαταραχές μπορεί να αφορούν το σύνολο της ομιλίας ή επιμέρους χαρακτηριστικά της όπως ο ρυθμός ή η ένταση και μπορεί να οφείλονται σε πλήθος αιτίων όπως, για παράδειγμα, σε διαταραχές της ανάπτυξης που συνοδεύονται από δυσκολίες του λόγου όπως η δυσφρασία, η δυσλαλία, η ταχυλαλία, ο τραυλισμός και άλλες, ή σε έλλειψη του νευρομυικού ελέγχου του αρθρωτικού οργάνου (δυσαρθρίες) σε περιπτώσεις όπως η εγκεφαλική παράλυση, οι αταξίες και άλλες. Στις επίκτητες διαταραχές της ομιλίας, περιλαμβάνονται η απώλεια της ικανότητας για παραγωγή γλώσσας (αφασία εκπομπής) που μπορεί να προέλθει από εγκεφαλική κάκωση ή όγκο, καθώς και η αλαλία ή η εξαιρετικά χαμηλή ένταση της φωνής όπως στην περίπτωση της χειρουργικής αφαίρεσης του λάρυγγα. Σε ότι αφορά την κατανόηση των λεγομένων του ομιλητή από τους ακροατές, ο βαθμός διαταραχής ποικίλει μέχρι αυτόν της ακατάληπτης ομιλίας. Οι κυριότερες διαταραχές που επηρεάζουν το κινητικό σύστημα της άρθρωσης, είναι η εγκεφαλική παράλυση (cerebral palsy - CP), η τραυματική εγκεφαλική βλάβη (Traumatic Brain Injury - ΤΒΙ) και οι εξελικτικές νευρολογικές ασθένειες (degenerative, progressive neurological illnesses) όπως η Νόσος του Parkinson (Parkinson s Disease), η Σκλήρυνση κατά Πλάκας (Multiple Sclerosis - MS), η Μυϊκή Δυστροφία (Muscular Dystrophy) και η Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση (Amyotrophic Lateral Sclerosis - ALS). Στις περιπτώσεις που τα κινητικά προβλήματα οφείλονται σε νευρο-κινητικές βλάβες, τα άτομα συνήθως έχουν ανέπαφες τις νοητικές ικανότητές τους ή την αντίληψη του λόγου, ειδικά στις επίκτητες διαταραχές, επειδή ο λόγος και η αντίληψη έχουν ήδη αναπτυχθεί πλήρως πριν την εμφάνιση των προβλημάτων. Το κύριο πρόβλημα των ΑμεΑ με προβλήματα στην ομιλία είναι η διαπροσωπική επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο είτε πρόσωπο-με-πρόσωπο, είτε απομακρυσμένη. Τα βοηθήματα Εναλλακτικής και Επαυξητικής Επικοινωνίας (ΕΕΕ) που βασίζονται σε συστήματα πληροφορικής και έχουν έξοδο σε συνθετική ομιλία μπορούν είτε να βελτιώσουν τις παραμένουσες ικανότητες για παραγωγή ομιλίας είτε να τις αντικαταστήσουν με εναλλακτικές. Αλλα άτομα προτιμούν να έχουν τα βοηθήματά 35

44 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και σ τκ ανάγκες που δηιιιουργεί τους φορητά και παρόντα όπου βρίσκονται και οι ίδιοι. Ο πιο γνωστός χρήστης τέτοιου συστήματος ΕΕΕ είναι ο νομπελίστας Stephen Hawking. Άλλοι προτιμούν να έχουν οργανώσει ένα χώρο (π.χ., στο σπίτι τους) με τέτοιο τρόπο που να ρυθμίζουν όλες τις δραστηριότητές της ζωής τους από εκεί. Αυτά βέβαια αφορούν όσους δεν έχουν ανάγκη συνεχούς ιατρικής παρακολούθησης. Σε κάθε περίπτωση, κι αφού κατά βάση τα άτομα αυτά είναι νοητικά ικανά, τα συστήματα ΕΕΕ πρέπει να ανταποκρίνονται στην ηλικία και τις κοινωνικές τους ταυτότητες. Η σύνδεση των βοηθημάτων επικοινωνίας στα τηλεφωνικά δίκτυα και στο διαδίκτυο αποτελεί απαίτηση των ατόμων με αναπηρία ομιλίας. 2.8.Άτομα με ψυχο-διανοητικές μειονεξίες ή διαταραχές Στην ομάδα αυτή ανήκουν άτομα με διαταραχές σχετικές με τις ψυχικές και τις γενικές και ειδικές νοητικές λειτουργίες. Η νοητική υστέρηση και ο αυτισμός εξετάζονται σε αυτή την κατηγορία, καθώς επίσης και οι διαταραχές της ψυχικής υγείας Νοητική υστέρηση Η νοητική υστέρηση ή ανεπάρκεια ή καθυστέρηση ορίζεται, σύμφωνα με τον Αμερικανικό Σύνδεσμο Νοητικής Υστέρησης, ως «παθολογική κατάσταση που εμφανίζεται στην περίοδο της ανάπτυξης, χαρακτηρίζεται από νοητική ικανότητα κάτω από το μέσο όρο και συνοδεύεται από μειωμένη ικανότητα προσαρμογής». Στον ορισμό αυτό πρέπει να διευκρινιστεί ότι νοητική ικανότητα κάτω από το μέσο όρο σημαίνει ότι το άτομο έχει δείκτη νοημοσύνης κάτω του 70, η περίοδος ανάπτυξης θεωρείται ότι αρχίζει από τη σύλληψη και φτάνει ως το 16ο έτος της ηλικίας και η μειωμένη ικανότητα προσαρμογής αφορά την ωρίμανση, τη μάθηση και την κοινωνική ένταξη του ατόμου. Τα άτομα με νοητική υστέρηση αποτελούν μια ανομοιογενή ομάδα, γι αυτό και είναι απαραίτητη η ταξινόμησή τους σε κατηγορίες, που περιλαμβάνουν όσο το δυνατό περισσότερο ομοιογενείς περιπτώσεις. Γενικά, η σχετική βιβλιογραφία διακρίνει τρία είδη ταξινομήσεων: α) την κοινωνικο-ψυχολογική ταξινόμηση, β) την ταξινόμηση που αφορά εκπαιδευτικούς σκοπούς και γ) την ιατρο-βιολογική ταξινόμηση. Σύμφωνα με την κοινωνικο-ψυχολογική ταξινόμηση, τα άτομα μπορούν να διακριθούν σε αυτά που έχουν α) ελαφρά, β) μέτρια ή μέση, γ) βαριά, ή δ) βαρύτατη νοητική υστέρηση. Η ταξινόμηση αυτή βασίζεται στην επίδοση του ατόμου σε 36

45 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί διάφορους τομείς, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις αισθητηριακές και κινητικές δεξιότητες, στη γλώσσα και επικοινωνία, στην ικανότητα μάθησης, στο βαθμό αυτοεξυπηρέτησης και στην ικανότητα για άσκηση κάποιου επαγγέλματος. Σύμφωνα με την ταξινόμηση που αφορά την ικανότητα για εκπαίδευση, διακρίνονται οι εξής κατηγορίες: α) οι εκπαιδεύσιμοι, β) οι ασκήσιμοι και γ) οι ιδιώτες. Οι εκπαιδεύσιμοι είναι η ελαφρότερη μορφή των ατόμων με νοητική υστέρηση. Το νοητικό τους πηλίκο κυμαίνεται μεταξύ 50 και 70. Μπορούν να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες, ώστε να μη θεωρούνται αναλφάβητοι και να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο ως αυτάρκεις πολίτες. Οι ασκήσιμοι μπορούν να κατανοούν και να χρησιμοποιούν απλό λεξιλόγιο και απλές αριθμητικές έννοιες. Συνήθως εκπαιδεύονται σε επαγγελματικές δεξιότητες και συμμετέχουν στην παραγωγική διαδικασία, στο πλαίσιο των ειδικών προστατευμένων εργαστηρίων. Σύμφωνα με την ιατρο-βιολογική ταξινόμηση, τα άτομα κατηγοριοποιούνται ανάλογα με την αιτία που προκάλεσε τη νοητική ανεπάρκεια. Τα αίτια της νοητικής ανεπάρκειας ταξινομούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) τα γενετικά και β) τα περιβαλλοντικά. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες και οι ανωμαλίες του μεταβολισμού. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν τα αίτια που επενεργούν κατά το χρόνο της κύησης, κατά τον τοκετό, καθώς και κατά την παιδική ηλικία. Τα άτομα με νοητική υστέρηση είναι κυρίως άτομα που αντιμετωπίζουν διαφόρων βαθμών δυσκολίες στη μάθηση με αποτέλεσμα την αδυναμία παρακολούθησης κανονικών διαδικασιών εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης. Οι δυσκολίες αυτές αφορούν την αρίθμηση, το γραπτό και τον προφορικό λόγο, και μπορεί να οφείλονται σε μειωμένο νοητικό δυναμικό ή ατελή ανάπτυξη επιμέρους γνωστικών ικανοτήτων. Επίσης, δυσκολίες μπορεί να εμφανιστούν στην επικοινωνία, στις κοινωνικές και επαγγελματικές δεξιότητες και στις ικανότητες αυτόνομης διαβίωσης Αυτισμός Ο αυτισμός είναι ισόβια αναπτυξιακή διαταραχή και οφείλεται σε μια βιολογική δυσλειτουργία, στην οποία υπόκειται ο εγκέφαλος ή το κεντρικό νευρικό σύστημα, η ακριβής υφή της οποίας παραμένει ακόμη άγνωστη. Αποτέλεσμα του αυτισμού είναι η ασυνήθιστη ή αντικανονική συμπεριφορά που κυμαίνεται από την απάθεια έως την επιθετικότητα, καθώς και η αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων στην επικοινωνία και στη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων. Ο αυτισμός ποικίλει σε σοβαρότητα και 37

46 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις α νά γκ η που δυιιιουργεί συνήθως γίνεται αντιληπτός μέχρι την ηλικία των 3 χρόνων. Ο αυτισμός επηρεάζει κυρίως την ικανότητα του παιδιού να επικοινωνεί με τους άλλους και παρότι με κατάλληλη υποστήριξη και θεραπεία μερικά αυτιστικά παιδιά επιτυγχάνουν ένα βαθμό ανεξαρτησίας ως ενήλικες, σχεδόν όλα εμφανίζουν σε κάποιο βαθμό ανικανότητα επικοινωνίας και συνεχίζουν να βρίσκουν δυσκολίες στη διαδικασία επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους εφ'όρου ζωής Διαταραχές ψυχικής υγείας Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), το 2001 οι ψυχολογικές και νευρολογικές διαταραχές, από την κατάθλιψη έως τη νόσο του Αλτζχάιμερ και την επιληψία, πλήττουν 400 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και αναμένεται να σημειώσουν καλπάζουσα αύξηση στα επόμενα 20 χρόνια. Οι αξιωματούχοι του οργανισμού απέδωσαν την αύξηση των κρουσμάτων κατάθλιψης σε παράγοντες όπως ο τρόπος ζωής των σύγχρονων ανθρώπων, η φτώχεια και η βία. Οι ψυχικές και νευρολογικές διαταραχές πλήττουν το 11% του συνόλου των ασθενών, ενώ εκτιμάται ότι έως το 2020 το ποσοστό αυτό θα φτάσει στο 14%. Στη χώρα μας το διευρωπαϊκό πρόγραμμα της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου Παίδων Αγία Σοφία και του Τμήματος Προσχολικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Αθηνών έδειξε πως από τα παιδιά που προσήλθαν κατά τη διάρκεια ενός έτους στο Αγία Σοφία, το 21,6% παρουσίαζε διαταραχές ομιλίας και γλώσσας, το 19% συμπεριφοράς και συναισθήματος, και το 11,4% έντονο στρες και δυσκολία προσαρμογής. Διαταραχές στις σχολικές ικανότητες είχε το 10,5%, ενώ το 7% παρουσίαζε διάφορα αναπτυξιακά προβλήματα (όπως ο αυτισμός), φοβικό άγχος και άλλες αγχώδεις διαταραχές. Σύμφωνα επίσης με τα στοιχεία της Μονάδας Υποστήριξης, Εμψύχωσης και Παρακολούθησης των Φορέων Υλοποίησης «Ψυχαργώς (ΜΥΠΕΠ)», στην Ελλάδα, νοσούν κλινικά από ψυχική νόσο περίπου άτομα - περίπου άτομα άνω των 16 ετών από σχιζοφρένεια - από τα οποία το 10% πιθανότατα έχει ανάγκη ειδικών υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Οι δυσκολίες που συνήθως αντιμετωπίζουν τα άτομα της κατηγορίας αυτής, σχετίζονται με την κοινωνική και επαγγελματική τους κατάρτιση και αποκατάσταση. Αν και οι διαταραχές που συνοδεύουν την ψυχική νόσο συνήθως δεν αφορούν τη νοημοσύνη, υπάρχουν περιορισμοί της λειτουργικότητας του ατόμου που μπορεί να περιλαμβάνουν: 38

47 Ε νότητα A- Εισαγω γή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί διαταραχές της λειτουργίας της σκέψης και ειδικότερα των ικανοτήτων κρίσης, αιτιολόγησης, συγκέντρωσης προσοχής και άλλων μη φυσιολογική ή υπέρμετρη συμπεριφορά, όπως λογόρροια, υπερκινητικότητα, επαναλαμβανόμενες κινήσεις, διακυμάνσεις της διάθεσης, και άλλα συμπτώματα διαταραχές της ακουστικής και οπτικής αντίληψης δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις και στην κοινωνική συνδιαλλαγή Απαιτήσεις Ανάλογα με το χρόνο έναρξης και τη χρονιότητα της ψυχικής νόσου, τα άτομα της κατηγορίας αυτής μπορεί να αντιμετωπίζουν προβλήματα σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η επαγγελματική κατάρτιση και αποκατάσταση, καθώς και σε άλλους τομείς σχετικούς με δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Οι απαιτήσεις των χρηστών σε αυτή την κατηγορία φαινομενικά δεν σχετίζονται με την πρόσβαση στον υπολογιστή, αν και η χρήση των φάρμακων - κατά αναλογία με μερικές περιπτώσεις ατόμων με νοητική καθυστέρηση - επιφέρει δυσκολίες που αφορούν την κινητικότητα ή την επικοινωνία. Από την καθαρά επικοινωνιακή πλευρά, τα άτομα με επικοινωνιακά προβλήματα μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκουν σε μια από τις ακόλουθες τρεις ομάδες, ανάλογα με τις ανάγκες που παρουσιάζουν: άτομα που χρειάζονται εκφραστική γλώσσα (expressive language group) άτομα που χρειάζονται βοηθητική γλώσσα (supportive language group) άτομα που χρειάζονται εναλλακτική γλώσσα (alternative language group). α) Άτομα που χρειάζονται εκφραστική γλώσσα. Στην ομάδα αυτή ανήκουν άτομα που έχουν αντίληψη της γλώσσας, κατανοούν τους άλλους, όμως οι ίδιοι αδυνατούν να εκφραστούν. Έχουν ανάγκη από έναν τρόπο να εκφράζονται και να επικοινωνούν, β) Ατομα που χρειάζονται βοηθητική γλώσσα. Η ομάδα αυτή αφορά άτομα που εν δυνάμει μπορούν να μιλήσουν όμως η διαδικασία αυτή δεν είναι ομαλή. Μπορεί να γίνει διάκριση σε δύο κατηγορίες: όσους παρουσιάζουν καθυστέρηση ομιλίας, και όσους παρουσιάζουν μη κατανοητή ομιλία. Στην πρώτη κατηγορία η χρήση μιας εναλλακτικής μορφής επικοινωνίας θα είναι συχνά το μέσο που θα τους οδηγήσει στην απόκτηση της γλώσσας, της κατανόησης και της εκφοράς της. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις της κατηγορίας αυτής είναι τα παιδιά με Αναπτυξιακά Προβλήματα Λόγου και παιδιά με Σύνδρομο Down. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν όσοι έχουν 39

48 Ενότητα A- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δτιιιιουργεί αναπτύξει λόγο, όμως για διάφορες αιτίες αυτός δεν γίνεται κατανοητός. Χρειάζονται κατά συνέπεια τρόπους επεξήγησης όσων δεν γίνονται κατανοητοί από τους ακροατές (σήματα νοηματικής, γραπτά σύμβολα, κλπ). γ) Άτομα που χρειάζονται εναλλακτική γλώσσα. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται άτομα τα οποία αδυνατούν να χρησιμοποιήσουν οποιαδήποτε μορφή επικοινωνίας που πλησιάζει το συνήθη λόγο, να εκφραστούν, αλλά και να αντιληφθούν το λόγο των άλλων. Η εναλλακτική γλώσσα αποτελεί το μόνο και δια βίου τρόπο επικοινωνίας τέτοιων ατόμων με το περιβάλλον τους. Η ομάδα αυτή χαρακτηρίζεται κυρίως από τη λεγάμενη «αγνωσία» στο άκουσμα των ήχων, τους είναι δηλαδή αδύνατο να διακρίνουν τους ήχους ως φωνητικές οντότητες που συνθέτουν λέξεις ή φράσεις, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αδύνατη η διάκριση του είδους των ήχων και της προέλευσής τους. Γ ενικά, στην κατηγορία αυτή ανήκουν περιπτώσεις αυτισμού ή σοβαρής νοητικής καθυστέρησης. Τα βοηθήματα επαυξητικής διαπροσωπικής επικοινωνίας αποτελούν συστήματα που ενισχύουν ή συμπληρώνουν τις παραμένουσες (προφορικές ή γραπτές) γλωσσικές δεξιότητες ενός ατόμου. Τα εναλλακτικά συστήματα διαπροσωπικής επικοινωνίας χρησιμοποιούνται από πρόσωπα χωρίς παραμένουσες ικανότητες (προφορικής ή γραπτής) διαπροσωπικής επικοινωνίας. Και τα δύο μαζί αναφέρονται ως βοηθήματα Εναλλακτικής και Επαυξητικής Επικοινωνίας (ΕΕΕ). Υποστηρίζουν εκτός από τις φυσικές γλώσσες και άλλα Συμβολικά Συστήματα Επικοινωνίας όπως τα BLISS, PCS, REBUS, PIC, MAKATON, SIGSYS, PICSYS. Σήμερα, τα ΕΕΕ βασίζονται σε συστήματα πληροφορικής και παράγουν προφορικό ή γραπτό λόγο. Η σύνδεση των βοηθημάτων επικοινωνίας στα τηλεφωνικά δίκτυα και στο διαδίκτυο αποτελεί απαίτηση των ατόμων με γλωσσική αναπηρία. Με τον τρόπο αυτό όχι μόνο θα μπορούν τα άτομα με γλωσσική αναπηρία να συμμετέχουν στις υπηρεσίες του διαδικτύου, όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και το chat, αλλά και να έχουν πρόσβαση στο περιεχόμενο του παγκόσμιου ιστού μέσω του δικού τους Συμβολικού Συστήματος Επικοινωνίας Α τομα με μαθησιακές δυσκολίες Γενικά χαρακτηριστικά Ο όρος μαθησιακή δυσκολία αναφέρεται στην καθυστέρηση της ανάπτυξης σε μία ή περισσότερες λειτουργικές διαδικασίες της γλώσσας (ομιλία, ανάγνωση, γραφή), της 40

49 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκεο που δημιουργεί αριθμητικής ή άλλης μαθησιακής δραστηριότητας και η οποία είναι αποτέλεσμα εγκεφαλικής δυσλειτουργίας ή συναισθηματικής διαταραχής. Ο όρος αναφέρεται επίσης στην αποτυχία του παιδιού να αποκτήσει μια δεξιότητα που συνδέεται με τη σχολική μάθηση, παρ' όλο που οι διάφοροι παράγοντες της μάθησης είναι ικανοποιητικοί. Στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη για την ειδική αγωγή στη χώρα μας αναφέρεται πως: «Μαθησιακές Δυσκολίες» είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μία ανομοιογενή ομάδα διαταραχών οι οποίες εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικών ικανοτήτων. Οι διαταραχές αυτές είναι εγγενείς στο άτομο, αποδίδονται σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και μπορεί να υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Προβλήματα σε συμπεριφορές αυτοελέγχου, κοινωνικής αντίληψης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης μπορεί να συνυπάρχουν με τις μαθησιακές δυσκολίες, αλλά δεν συνιστούν από μόνα τους μαθησιακές δυσκολίες. Αν και οι Μαθησιακές Δυσκολίες μπορεί να εμφανίζονται μαζί με άλλες καταστάσεις μειονεξίας (π.χ. αισθητηριακή βλάβη, νοητική καθυστέρηση, σοβαρή συναισθηματική διαταραχή) ή εξωτερικές επιδράσεις (όπως οι πολιτισμικές διαφορές, η ανεπαρκής ή ακατάλληλη διδασκαλία), δεν είναι το άμεσο αποτέλεσμα αυτών των καταστάσεων ή επιδράσεων. Οι διαταραχές στη μάθηση μπορεί να αφορούν τις παρακάτω κύριες κατηγορίες: διαταραχές του προφορικού λόγου, όπου περιλαμβάνονται οι διαταραχές στην παραγωγή και ακρόαση λεκτικών μηνυμάτων διαταραχές του γραπτού λόγου, που αφορούν την ανάγνωση, τη γραφή και το συλλαβισμό διαταραχές της αρίθμησης, που αφορούν τη μάθηση και χρήση των αριθμών και των αριθμητικών εννοιών διαταραχές της λογικής της οργάνωσης και γενίκευσης, δηλαδή των σκέψεων και ιδεών Απαιτήσεις Τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες χαρακτηρίζονται από δυσκολίες που ανήκουν σε μια ή περισσότερες από τις προαναφερόμενες κατηγορίες. Χαρακτηριστική μορφή των μαθησιακών δυσκολιών είναι η δυσλεξία, μια ειδική μαθησιακή αδυναμία στο χώρο της ανάγνωσης και της ορθής γραφής που εκδηλώνεται με παρατεταμένα λάθη στην ανάγνωση. Τα χαρακτηριστικά λάθη που παρατηρούνται στην ανάγνωση, στη 41

50 Ενότητα A- Εισαγωγή στην αναπηρία και στις ανάγκες που δηιιιουργεί γραφή και στην ομιλία των δυσλεξικών παιδιών είναι οι αναγραμματισμοί, οι παραλείψεις, οι αλλοιώσεις κ.α. Τα δυσλεξικά παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν σωστά μετά από συστηματική ατομική αγωγή, ωστόσο η επίδοσή τους παραμένει κατώτερη απ αυτή που αρμόζει στη βιολογική και νοητική τους ηλικία. Άλλη σοβαρή μαθησιακή δυσκολία είναι η δυσαριθμησία, όπου το άτομο συναντά δυσκολίες στην κατανόηση και χρήση των αριθμών και των αριθμητικών εννοιών. Η δυσγραφία σχετίζεται με τη δυσκολία του ατόμου να παράγει γραπτά σύμβολα χωρίς πάντα την εμφανή ύπαρξη διαταραχών στη λεπτή κινητικότητα. Τέλος, υπάρχουν μορφές μαθησιακών δυσκολιών που αφορούν εξειδικευμένα χαρακτηριστικά του ατόμου και μπορεί να είναι: δυσκολία στον προσανατολισμό, στην αίσθηση του χώρου και του χρόνου δυσκολία στην αντίληψη της διαδοχής και της αλληλουχίας δυσκολία στην οργάνωση της μελέτης, της εργασίας και του χρόνου τους δυσκολία στην τήρηση του προγράμματος έλλειψη ενδιαφέροντος για τη γραπτή πληροφορία γενικά. Στη χρήση και αλληλεπίδραση με τεχνολογικές εφαρμογές για την κατηγορία αυτή, προβλήματα εντοπίζονται στη χρήση συσκευών επικοινωνίας σε ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους (συμβατικά, ασύρματα, κινητά τηλέφωνα και ψηφιακές συσκευές για μετάδοση ήχου και εικόνας), στη χρήση προσωπικών υπολογιστών (PCs, notebooks, PDAs), σε υπηρεσίες διαδικτύου, στο ηλεκτρονικό εμπόριο, κτλ. Στις τεχνολογίες που προσφέρονται για την αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών περιλαμβάνονται οι εφαρμογές επεξεργασίας κειμένου, τα συστήματα ανάγνωσης διεπαφής, λογισμικό για την οργάνωση των ιδεών, ειδικό εκπαιδευτικό λογισμικό, εφαρμογές πρόβλεψης των ενεργειών του χρήστη, ομιλούσες αριθμομηχανές, και άλλες. Η υποστηρικτική τεχνολογία στην περίπτωση των ατόμων με μαθησιακές δυσκολίες προσφέρει κυρίως τη δυνατότητα στο χρήστη να επιδείξει τις νοητικές του ικανότητες και γνώσεις και να μετέχει επιτυχώς σε εκπαιδευτικές ή άλλες καθημερινές διαδικασίες. 42

51 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία και σ τκ ανάγκες που δηιιιουργεί Άτομα της τρίτης ηλικίας Γενικά χαρακτηριστικά Το γήρας σχετίζεται με τη μείωση της ενεργητικότητας και των σωματικών ικανοτήτων του ατόμου. Η ηλικία των 65 ετών θεωρείται το βιολογικό όριο της γήρανσης, ηλικία μετά την οποία το ποσοστό των προβλημάτων υγείας αυξάνει σημαντικά, ενώ μετά την ηλικία των 85 οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν έντονα αισθητηριακά και κινητικά προβλήματα. Τα ηλικιωμένα άτομα αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας αν και συχνά βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής είτε επειδή οι ίδιοι το επέλεξαν είτε επειδή η κοινωνία τους το επέβαλε. Το γήρας επιφέρει φυσιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές αλλαγές στη ζωή του ατόμου και επηρεάζει ικανότητες και δεξιότητες που σχετίζονται με: τις αισθήσεις (όραση, ακοή, αφή κ.λ.π.) την κίνηση και ιδιαίτερα με την ακρίβεια και την αντοχή στις κινήσεις τη μνήμη και άλλες γνωστικές λειτουργίες τη μάθηση Τα ηλικιωμένα άτομα συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες ως προς λειτουργίες όπως το να: σκέφτονται και ενεργούν γρήγορα κατανοούν και αποκωδικοποιούν δυσνόητους διάλογους εκτελούν δύο ενέργειες ταυτόχρονα συλλέγουν την πληροφορία που χρειάζονται, όταν την χρειάζονται εστιάζουν την προσοχή τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα Απαιτήσεις Η χρήση των προϊόντων τεχνολογίας μπορεί να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης των ηλικιωμένων, αλλά παράλληλα μπορεί να δημιουργήσει και συνθήκες αποκλεισμού από τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην ΚτΠ. Τα περισσότερα υπολογιστικά συστήματα σχεδιάζονται και υλοποιούνται έτσι, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν κυρίως από νεαρά, ενήλικα και υγιή άτομα χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα προβλήματα προσβασιμότητας που μπορεί να αντιμετωπίζουν τα 43

52 Ενότητα Α- Εισαγωγή στην αναπηρία καν στις ανάγκες που δυιαουογεί ηλικιωμένα άτομα. Κατά την αλληλεπίδραση με ένα πληροφοριακό σύστημα, τα ηλικιωμένα άτομα συχνά δυσκολεύονται να: αντιληφθούν ή και κατανοήσουν τις πληροφορίες που παρέχονται από τη διεπαφή απομνημονεύσουν και αυτοματοποιήσουν νέες διαδικασίες. Επίσης, εξαιτίας της εμφάνισης διαταραχών στην όραση, τα ηλικιωμένα άτομα που ενδιαφέρονται ή είναι αναγκαίο να χρησιμοποιήσουν τις συσκευές νέας τεχνολογίας συναντούν ορισμένες δυσκολίες, π.χ., μικρά πλήκτρα (εισόδου) με δυσδιάκριτους χαρακτήρες, αναγραφόμενες οδηγίες χρήσης σε ξένη γλώσσα, πολυπλοκότητα χρήσης, λειτουργικότητα που «θυσιάζεται» υπέρ της αισθητικής σχεδίασης (design) του προϊόντος, κλπ. Το ίδιο πρόβλημα συναντάται και στην πρόσβαση σελίδων του διαδικτύου, όπου οι ηλικιωμένοι, όπως και οι υπόλοιποι χρήστες με προβλήματα όρασης δεν μπορούν να διαβάσουν τις ιστοσελίδες καθώς οι γραμματοσειρές είναι ιδιαίτερα μικρές ή τα χρώματα είναι τέτοια που καθιστούν δυσανάγνωστο το περιεχόμενό τους. Για τα ηλικιωμένα άτομα που έχουν διαταραχές στην ακοή, το πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι δεν μπορούν να ακούσουν τα ηχητικά μηνύματα που παράγονται από τις συσκευές, όπως είναι διάφορα σήματα κινδύνου ή σήματα για την απόσπαση της προσοχής και ηχητικά μηνύματα πληροφόρησης, ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Οι ηλικιωμένοι που αντιμετωπίζουν μυοσκελετικές ανωμαλίες, δυσκολεύονται τόσο στην πρόσβαση όσο και στο χειρισμό των συσκευών και αντικειμένων νέας τεχνολογίας. Τα ηλικιωμένα άτομα συνήθως μετακινούνται με δυσκολία, και δεν έχουν ακρίβεια στις ενέργειές τους, για παράδειγμα, στο να χρησιμοποιήσουν το ποντίκι του υπολογιστή ή άλλες συσκευές που έχουν μικρά σε μέγεθος πλήκτρα. Οι νόσοι επίσης της τρίτης ηλικίας που επηρεάζουν τις εγκεφαλικές λειτουργίες μνήμης και μάθησης, προκαλούν δυσκολίες στη χρησιμοποίηση προϊόντων τα οποία έχουν πολύπλοκη διεπαφή. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στις διεργασίες που απαιτούν γνωστική επεξεργασία όπως η χρησιμοποίηση της μνήμης και η αδιάσπαστη προσοχή του χρήστη. Για παράδειγμα, κατά την πλοήγηση στις σελίδες του διαδικτύου, τα ηλικιωμένα άτομα δυσκολεύονται να βρουν τη ζητούμενη πληροφορία, όταν για την εύρεσή της απαιτείται μεγάλος αριθμός βημάτων. 44

53 Ε νότητα Ε φ α ρ μ ο γέ ς Τ η ς Σ ύ γχρο ν η ς ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ Α.Μ Ε.Α

54 Ενότητα Β- Ειραοιιογέο της Σύγγρονης Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α 1. Τεχνολογικές προτάσεις συσκευών κατάδειξης για Λ.μεΛ. 1.1.Πληκτρολόγια Πληκτρολόγια Οθόνης Το Πληκτρολόγιο οθόνης είναι ένα βοηθητικό πρόγραμμα που εμφανίζει ένα εικονικό πληκτρολόγιο στην οθόνη και επιτρέπει στους χρήστες με κινητικά προβλήματα να πληκτρολογούν δεδομένα με τη βοήθεια μιας συσκευής κατάδειξης ή joystick. Το Πληκτρολόγιο οθόνης προορίζεται για να παράσχει ένα ελάχιστο επίπεδο λειτουργικότητας σε χρήστες με κινητικά προβλήματα. Το Πληκτρολόγιο οθόνης διαθέτει τρεις λειτουργίες πληκτρολόγησης, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να πληκτρολογηθούν δεδομένα: Ι.Στη λειτουργία με κλικ, μπορείτε να κάνετε κλικ στα πλήκτρα οθόνης για να πληκτρολογήσετε κείμενο. 2. Στη λειτουργία σάρωσης, το Πληκτρολόγιο οθόνης σαρώνει τακτικά το πληκτρολόγιο και επισημαίνει τις περιοχές όπου μπορείτε να πληκτρολογήσετε χαρακτήρες πληκτρολογίου, πατώντας ένα πλήκτρο συντόμευσης ή χρησιμοποιώντας μια συσκευή εισαγωγής στοιχείων διακόπτη. 3. Στη λειτουργία κατάδειξης, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα ποντίκι ή μια συσκευή joystick για να τοποθετήσετε το δείκτη σε ένα πλήκτρο για μια προκαθορισμένη χρονική περίοδο, οπότε ο επιλεγμένος χαρακτήρας πληκτρολογείται αυτόματα. Στο Πληκτρολόγιο οθόνης, υπάρχει ακόμα η δυνατότητα να: Προβάλετε ένα εκτεταμένο πληκτρολόγιο που συμπεριλαμβάνει το αριθμητικό τμήμα του πληκτρολογίου ή ένα τυπικό πληκτρολόγιο χωρίς αριθμητικό τμήμα πληκτρολογίου. Εμφανίσετε το πληκτρολόγιο με τα πλήκτρα σε τυπική διάταξη ή σε μορφή πλαισίου όπου τα πλήκτρα είναι διατεταγμένα σε ορθογώνια παραλληλόγραμμα πλαίσια. Η μορφή πλαισίου είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στη λειτουργία σάρωσης. Εμφανίσετε το τυπικό πληκτρολόγιο Η.Π.Α. (ΙΟΙ Πλήκτρα), το πληκτρολόγιο γενικής χρήσης (102 Πλήκτρα) ή ένα πληκτρολόγιο (106 Πλήκτρα) με πρόσθετους χαρακτήρες της ιαπωνικής γλώσσας. 46

55 Ενότητα Β- Ε φαριω γές της Σύγγροντκ Τεγνολογίας Ύΐα Α.αε.Α Χρησιμοποιήστε τη δυνατότητα Ήχος κλικ, για να προσθέσετε ένα ακουστικό κλικ όταν επιλέγετε ένα πλήκτρο. Χρησιμοποιήστε τη δυνατότητα Πάντα σε πρώτο πλάνο, για να διατηρείτε το πληκτρολόγιο ορατό στην οθόνη σας όταν μεταβαίνετε από το ένα πρόγραμμα ή παράθυρο στο άλλο. SOFTYPE To softtype είναι ένα λογισμικό πληκτρολογίου οθόνης με τις εξής δυνατότητες: Πρόβλεψη λέξης. Η πρόβλεψη λέξης επιτρέπει την είσοδο ολοκληρωμένων λέξεων με μόνο μερικές πληκτρολογήσεις. Οι λέξεις μπορούν να επιλεχτούν από έναν συμπεριλαμβανόμενο ή προσωποποιημένο κατάλογο λέξεων. Οι λέξεις μπορούν να προστεθούν στον κατάλογο λέξεων με μια μόνο πληκτρολόγηση. Autoclick (Αυτόματο πάτημα). Τα στιγμιαία πατήματα κουμπιών του ποντικιού μπορούν να εκτελεσθούν οπουδήποτε στο περιβάλλον Windows χρησιμοποιώντας αυτόματα μια τεχνική που είναι γνωστή ως AutoClick. Σύμφωνα με αυτήν την τεχνική, ο χρήστης ακουμπά το δείκτη του ποντικιού πάνω στο γράμμα που επιθυμεί να πατήσει ή οτιδήποτε άλλο θέλει να πατήσει και μετά από ένα χρόνο που έχει καθορίσει ο ίδιος πατιέται αυτόματα το πλήκτρο. Τον χρόνο του AutoClick τον ρυθμίζει ο χρήστης και μπορεί να είναι μεταξύ 0,2 έως 10 δευτερόλεπτα. Dragger (Το διπλό χτύπημα, χτύπημα δεξιά,σέρνω αριστερά και δεξιά) To Dragger παρέχει διακόπτες οι οποίοι ελέγχουν τις περισσότερες λειτουργίες του ποντικιού. Η ράβδος εργαλείων Dragger μπορεί να ενσωματωθεί σε οποιαδήποτε άκρη του πληκτρολογίου ή μπορεί να τοποθετηθεί οπουδήποτε στην οθόνη. Για τις εφαρμογές που δεν απαιτούν την είσοδο κειμένων, το πληκτρολόγιο μπορεί να κρυφτεί ενώ η πρόσβαση στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα Dragger είναι δυνατή σε αυτήν την περίπτωση. Μια αυτόνομη έκδοση Dragger είναι επίσης διαθέσιμη. Πρόσβαση στα Microsoft Windows Οποιοδήποτε εφαρμογή ή βοήθημα των Windows μπορεί να γίνει προσβάσιμη με μόνο έναν προσαρμοστικό διακόπτη Ακόμα και για 47

56 Ε νότητα Β- Ε φ αραργές της Σύγγροντκ Τεγνολογία για Α.ιιε.Α εκείνους τους ανθρώπους που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν έναν διακόπτη, το ΑιιίοΟϊεΕ μπορεί να χρησιμοποιηθεί από κοινού με το Dragger για να παρέχει την πλήρη πρόσβαση στα \Vindows. Οι τυπικές εφαρμογές και τα βοηθήματα των \Vindows μπορούν να χρησιμοποιηθούν, τα υπάρχοντα αρχεία μπορούν να ανοιχτούν, να επιμεληθούν, να σωθούν, και δημιουργηθούν νέα. Σχεδιαγράμματα πληκτρολογίων και οι βασικές ρυθμίσεις τους Τα πληκτρολόγια μπορούν να πάρουν τέτοια μορφή, έτσι ώστε να ταιριάξουν στις ανάγκες του καθενός. Έτσι μπορεί να τροποποιηθεί ο τύπος του σχεδιαγράμματος, το είδος των στοιχείων που θα περιλαμβάνονται και τα χρώματα του πληκτρολογίου. Επιπλέον, τα μεγέθη των πλήκτρων και το διάστημα μεταξύ των πλήκτρων μπορούν να ρυθμιστούν ανεξάρτητα. Μερικά πρότυπα πληκτρολόγια συμπεριλαμβανόμενα είναι το (^λυειπύ, το Αλφαβητικό, το Αριθμητικό με 12 πλήκτρα και άλλα. Μέγιστη χρήση της οθόνης Πολλές εφαρμογές μπορούν να ταξινομηθούν γρήγορα και να κινηθούν επιτρέποντας στο χρήστη το μέγιστο διάστημα οθόνης. Η ράβδος τίτλου, η ράβδος καταλόγων επιλογής, η ράβδος λέξης, και η ράβδος Dragger δοίτυρε μπορούν να κρυφτούν σε ένα μέρος της οθόνης. Εκτενείς οδηγίες Οι εκτενείς σε απευθείας σύνδεση οδηγίες περιγράφουν κάθε πτυχή της χρησιμοποίησης και της διαμόρφωσης 8οίΤγρε. Λέξεις εισαγωγής Πολύ γρήγορα μπορείτε να προσθέσετε νέες λέξεις στο υπάρχων λεξικό ή να δημιουργήσετε ένα νέο λεξικό. Χαρακτήρες στιγμιαίου πατήματος Είναι οποιοσδήποτε χαρακτήρας του πληκτρολογίου μπορεί να παραχθεί από ένα ενιαίο στιγμιαίο πάτημα. Μακροεντολές Το 8οίΤγρε προσφέρει την ύπαρξης μακροεντολών σχεδόν σε οποιοδήποτε πλήκτρο. Οι συχνά χρησιμοποιημένες φράσεις, διάφορες εντολές ή κάποιο άλλο κείμενο μπορούν να εισαχθούν με μόνο 2 πατήματα, χρησιμοποιώντας κάποιες καθορισμένες μακροεντολές. 48

57 Ε νότητα Β- Εφαρμογές της Σύγγροντκ Τεθνολογίας για Α.ιιε.Α Επέκταση συντομεύσεων Μνα συντόμευση μπορεί να εισάγει τη συχνά χρησιμοποιημένη λέξη ή φράσεις σε μόνο 3 χτυπήματα. Πληκτρολόγιο οθόνης- εξομοιωτής για τα Microsoft Windows Εικόνα 1-1. Πληκτρολόγιο οθόνης- εξομοιωτής για τα Microsoft Windows Το Πληκτρολόγιο οθόνης- εξομοιωτής για τα Microsoft Wiodows παρέχει τις εξής δυνατότητες: Ευρεία σειρά των μεθόδων εισόδου. Δυνατότητα χρήσης του κειμένου και των γραφικών παραστάσεων στο πληκτρολόγιο. Πολύ εύκολη χρήση και δημιουργία νέων πληκτρολογίων, ενώ το σύστημα τρέχει. Εργασίες που αποτελούν έναν πολύ καλό πληροφοριοδότη οθόνης για αυτούς που παίρνουν αρχική εκπαίδευση. Μπορείς να χειριστείς μια σειρά από συστήματα ελέχγου του περιβάλλοντος. Επιτρέπει την επιλογή μεγάλων χαρακτήρων και ακουστικής ανατροφοδότησης για αυτούς που έχουν προβλήματα όρασης. 49

58 Ενότητα Β- Ε φ αρμογές της lôyypovnc ΤεγνολοΥΐαο για Α.ιιε.Α WiVik W iw - (USENGLSH KBP) File Customize Select Additions Help T J ü iïl Ξ 0Θ( Β Β Β Β Θ Β Θ Β Θ Θ Β Β Β ΒΒΒΞΒΒΒΒΒΒΒΞα C3CS3G3 Del End L Space 000 Εικόνα 1-2. WiVik Είναι ένα επί της οθόνης πληκτρολόγιο, το οποίο μας αφήνει να επιλέξουμε τα πλήκτρα αντί της συμβατικής δακτυλογράφησης. Πατήστε το πλήκτρο που θέλετε και το WiViK2 το στέλνει σε έναν επεξεργαστή λέξης, στο μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, στη σελίδα Ιστού, ή σε άλλες εφαρμογές βασισμένες σε κείμενο. 50 διαφορετικά πληκτρολόγια είναι συμπεριλαμβανόμενα στο WiViK2. Τα πληκτρολόγια είναι διαθέσιμα σε 22 γλώσσες, μπορούν να περιέχουν οποιαδήποτε πλήκτρα θέλετε, μπορείτε να κινηθείτε οπουδήποτε στην οθόνη και να είστε σε οποιοδήποτε μέγεθος. Για την αποδοτικότερη δακτυλογράφηση, το WiViK2 περιλαμβάνει επίσης την πρόβλεψη λέξης και την επέκταση συντμήσεων. Αρχίστε μια λέξη, όταν εμφανίζεται στον κατάλογο πρόβλεψης, επιλέξτε τη λέξη και το WiViK2 θα την τελειώσει για σας. Οι συντμήσεις αντιπροσωπεύουν επίσης και τις ολόκληρες προτάσεις. Visual Dynamic Keyboard (VDK) To οπτικό δυναμικό πληκτρολόγιο (VDK) είναι ένα επί της οθόνης πληκτρολόγιο που αφήνει τους χρήστες να ελέγξουν τον υπολογιστή τους χωρίς τη χρησιμοποίηση του κανονικού πληκτρολογίου και του ποντικιού. Εμφανίζεται επί της οθόνης, ως πληκτρολόγιο με τα ορθογώνια πλήκτρα. To VDK παρέχει τη μεγαλύτερη δυνατότητα πρόσβασης στις εφαρμογές των Windows για τους χρήστες με κάποια φυσική αναπηρία. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι για να επιλέξεις τα πλήκτρα στο πληκτρολόγιο VDK. Οι πληκτρολογήσεις που στέλνονται από το VDK πηγαίνουν στο πρόγραμμα εφαρμογής ρευμάτων σαν να δακτυλογραφήθηκαν στο κανονικό πληκτρολόγιο. Όλα τα πλήκτρα στο 50

59 Ενότητα Β- Ecpgpm m c xnc Σύγγρονης Τεγνολονίας για A.ue.A κανονικό πληκτρολόγιο μπορούν να σταλούν από το VDK. Αυτά περιλαμβάνουν τα πλήκτρα τροποποίησης, όπως το SHIFT, το CTRL και το ALT και όλα τα πλήκτρα λειτουργίας - FI, F2 κ.λπ... To VDK μπορεί να χρησιμοποιηθεί με: Ένα κανονικό ποντίκι. Άλλες συσκευές, όπως ένα HeadMouse, Trakker, HeadMaster ή trackball. Ένα τυπικό joystick To VDK περιλαμβάνει ένα ειδικό χαρακτηριστικό γνώρισμα που επιτρέπει επαναταξινόμηση και να επανατοποθέτηση των παραθύρων άλλων εφαρμογών. Όπως και την εξομοίωση του πληκτρολογίου, το VDK μπορεί επίσης να εξομοιώσει το ποντίκι από την κίνηση του δείκτη του ποντικιού και το πάτημα των κουμπιών του ποντικιού. Το παράθυρο VDK εμφανίζεται πάντα πάνω από όλα τα άλλα παράθυρα. Συνδέει επίσης το πληκτρολόγιο με κάθε εφαρμογή. Οι αλλαγές στη λειτουργία του VDK γίνονται από ένα κεντρικό διαλογικό παράθυρο (central settings dialog ). REACH Interface Author 3.0 Αυτό το προϊόν είναι το αρχαιότερο διαθέσιμο πληκτρολόγιο οθόνης. Σχεδιάστηκε για να βοηθήσει ένα άτομο να χρησιμοποιεί ευκολότερα έναν υπολογιστή και να αυξήσει την ομιλία τους,εάν αυτή είναι απαραίτητη. Εάν έχετε δυσκολία στο να χρησιμοποιήσετε ένα τυπικό πληκτρολόγιο,αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το ποντίκι ή κάποιον άλλο δείκτη, τότε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε από τα πολυάριθμα πληκτρολόγια δακτυλογράφησης της REACH. Επίσης, εάν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε έναν ή δύο διακόπτες, τότε μπορείτε να δακτυλογραφήσετε χρησιμοποιώντας ένα από τα πληκτρολόγια REACH στην Αειτουργία Σάρωσης.Τρέχει σε Microsoft 95, 98, ΝΤ, 2000, και ΧΡ. 51

60 Ε νότητα Β- E oaoiiovec m e Σύγγροντκ Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α Click-N-Type Εικόνα 1-3. Click-N-Type To Click-N-Type είναι ένα επί της οθόνης εικονικό πληκτρολόγιο που σχεδιάστηκε για άτομα με κάποια ανικανότητα, η οποία τους εμποδίζει να δακτυλογραφήσουν σε ένα φυσικό πληκτρολόγιο υπολογιστών. Εφόσον μπορεί ένα άτομο να ελέγξει ένα ποντίκι ή κάποια άλλη συσκευή με δείκτη, τότε αυτός μπορεί να στείλει τις πληκτρολογήσεις σε ουσιαστικά οποιαδήποτε εφαρμογή των Windows ή την εφαρμογή DOS. To Click-N-Type είναι μια εφαρμογή 32 μπιτ που απαιτεί τα Windows 95/98/Me/NT/2000/XP ή αργότερα. Υπάρχουν και άλλα εικονικά πληκτρολόγια αλλά θα βρείτε το Click-N-Type ως το ευκολότερο στην χρήση του. Το βασικό πληκτρολόγιο του Click-n-Type μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε μέγεθος ή ανάλυση. Το παράθυρο Click-n-Type είναι πλήρως προσαρμόσιμο στις ανάγκες σας και μπορεί να επανατοποθετηθεί σε οποιαδήποτε θέση στην οθόνη σας. Υπάρχουν πολλές προαιρετικές δυνατότητες να τροποποιηθεί η εμφάνισή του. Παραδείγματος χάριν, το Speed Keyboard αλλάζει το σχεδιάγραμμα του αλφαβητικού πληκτρολογίου με βάση την συχνότητα της χρήσης των γραμμάτων στην αγγλική γλώσσα. Μπορείτε επίσης να προσαρμόσετε το αλφάβητό σας για να εξυπηρετεί τις ανάγκες σας. Για τις πιο εξειδικευμένες ανάγκες, μπορείτε ακόμα και να χτίσετε-ιδρύσετε το πληκτρολόγιό σας. Το Εναλλακτικό Πληκτρολόγιο INTELLIKEYS Το εναλλακτικό πληκτρολόγιο Intellikeys σχεδιάστηκε από την IntelliTools στις αρχές του 1990 (ήδη από τότε χρησιμοποιείται ευρέως) και είναι βασισμένο στο Unicom Keyboard. To Intellikeys είναι τώρα μία από τις κύριες εναλλακτικές συσκευές πληκτρολογίων στον κόσμο με πωλήσεις πάνω από 55,

61 Ενότητα Β- Η φαριιογές ττκ Σύγγρονπο Τεγνολογίαο νια Α.ιιε.Α Εικόνα 1-4. Intellikeys To Intellikeys είναι ένα έξυπνο εναλλακτικό πληκτρολόγιο, το οποίο συνδέεται σε οποιοδήποτε Macintosh ή Windows υπολογιστή. Είναι αρκετά ευέλικτο στο να αντιμετωπίζει μία μεγάλη ποικιλία από μαθησιακές ανάγκες και να βοηθάει μαθητές με σωματικές αναπηρίες, με προβλήματα όρασης, με νοητικά προβλήματα κλπ. Ακόμη, τους επιτρέπει να δακτυλογραφήσουν εύκολα, να εισάγουν αριθμούς, να «σερφάρουν» στο Internet και να εκτελέσουν τις εντολές επιλογών.το IntelliKeys φέρνει μια νέα διάσταση στη μεταβλητότητα της εκπαίδευσης. Έτσι, εάν κάποιος έχει ένα μικρό μαθητή ή ένα μαθητή με κάποια αναπηρία ή, απλώς, επιθυμεί να διευκολύνει τη χρήση του υπολογιστή σε ένα παιδί ή έναν ενήλικο, σίγουρα το IntelliKeys είναι το "κλειδί" Είναι ένα πολύ πρακτικό πληκτρολόγιο, γιατί αφ ενός δεν χρειάζεται κάποιο λογισμικό πρόγραμμα (software) μέσω του οποίου θα συνδεθεί με τον υπολογιστή, αρκεί να συνδεθεί με το κανονικό πληκτρολόγιο και αφ ετέρου, γιατί μπορεί κανείς να το μεταφέρει οπουδήποτε (στο σχολείο, στο γραφείο, στο σπίτι κλπ.). To Intellikeys μπορεί να γίνει ένα ακόμη ισχυρότερο εργαλείο επικοινωνίας, όταν ο χρήστης σχεδιάσει το δικό του πρόγραμμα με τις καθημερινές του δραστηριότητες (επικαλύψεις συνήθειας) χρησιμοποιώντας OverlayMaker, IntelliTalkll, lntellipics Studio, και IntelliMathics. Το πληκτρολόγιο Intellikeys είναι ένα ευαίσθητο "αριθμητικό πληκτρολόγιο" αφής με το μέγεθος ενός δίσκου μεσημεριανού γεύματος. Σε αντίθεση με το κανονικό πληκτρολόγιο του υπολογιστή, ο τρόπος που μοιάζει το Intellikeys αλλά και οι λειτουργίες του μπορούν να αλλάξουν βάζοντας μέσα διάφορες επικαλύψεις (overlays). To Intellikeys συνοδεύεται 53

62 Ενότητα Β- Εφαριιογές της Σύγγρονπς Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α από έξι (6) πρότυπες επικαλύψεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν με οποιοδήποτε πρόγραμμα επεξεργαστή κειμένου ή με λογισμικό, που δέχεται στοιχεία μέσω του πληκτρολογίου για να βοηθήσει το χρήστη να ξεκινήσει. Οι πρότυπες επικαλύψεις εμφανίζουν μεγάλα, ευρύχωρα πλήκτρα, τα οποία έχουν μεγάλη χρωματική αντίθεση, ώστε να είναι εύκολο για τους μαθητές να εντοπίζουν γράμματα και αριθμούς. Καθένα πλήκτρο αναπαριστά μια διαφορετική διασύνδεση πληκτρολογίου για να διευκολύνει την σωματική και την διανοητική πρόσβαση. Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι αυτές οι επικαλύψεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το χέρι, το πόδι, τη μύτη και το πηγούνι του χρήστη. Μία ειδική εγκατάσταση επικάλυψης επιτρέπει (στον χρήστη) να τροποποιεί θέσεις, όπως η αντίδραση ή η επανάληψη ρυθμού με μεγάλη ευκολία προσπέλασης, για μαθητές που έχουν τη τάση να πιέζουν ανεπιθύμητα πλήκτρα ή να έχουν το δάκτυλό τους πάνω σε ένα πλήκτρο για πολλή ώρα. Το ΙιύεΙΠΙίεγβ είναι μια βολική και εύκαμπτη διεπιφάνεια διακόπτη και λειτουργεί μαζί με μια μεγάλη ποικιλία λογισμικού σχετικού με διακόπτες. Είναι ένα ιδανικό εργαλείο για να διασυνδέσει τη χρήση του διακόπτη σας με του Ιη1ε11ί1ίεγ8 και του ποντικιού. - * * Ο! I can wnte with my switches I can add a picture from the clipboard & here is an anchor Εικόνα 1-5 Ενδεικτικές εικόνες από το Intellikeys Το πληκτρολόγιο Ιηίε1Π1(εγ8 μπορεί να χρησιμοποιηθεί μαζί με ένα εμπορικό λογισμικό για ΙηΙεΙΗΕεΥδ. Μπορεί, ακόμη, να χρησιμοποιηθεί μαζί με έναν μεγάλο αριθμό προγραμμάτων εμπορικού λογισμικού που κατασκευάστηκαν από την ΙηίεΙΠΤοοΙδ και άλλους εκδότες. Καθένα από αυτά τα προγράμματα συνοδεύεται από τυπωμένες επικαλύψεις, οι οποίες λειτουργούν αυτόματα, όταν φορτώνεται το λογισμικό. Έχει δύο εσοχές πρόσβασης διακοπτών και συνδέεται άμεσα με το πληκτρολόγιο. Τα πλήκτρα στο 54

63 Ενότητα Β- Εφαοιιογές tn c Σ ύ τ/povnc Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α ΙπίεΙΗΕεΥβ μπορεί να είναι από 250% μέχρι και 500% μεγαλύτερα από αυτά ενός κανονικού πληκτρολογίου. Εκτός από τα μεγαλύτερα πλήκτρα, το πληκτρολόγιο ΙηίεΙΠΕβΥβ έχει διάφορα χαρακτηριστικά γνωρίσματα πρόσβασης που μπορούν να βοηθήσουν στη χρησιμοποίηση του υπολογιστή. Επιτρέπει, επίσης, τις ρυθμίσεις πόσο χρόνο και πόσο δυνατά πρέπει να πιεστούν τα πλήκτρα για να τις ενεργοποιήσουν. Η ακουστική ανατροφοδότηση για τα πλήκτρα που πιέζονται είναι επίσης διαθέσιμη. Τα πληκτρολόγια ΙηίεΙΠΙίεΥε είναι συμβατά με τους περισσότερους υπολογιστές και χρησιμοποιούνται από κοινού με τα τυποποιημένα πληκτρολόγια. Τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα To Intellikeys Classic είναι κατάλληλο για παλαιότερα Windows ή Macintosh συστήματα. Συνοπτικά, τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα είναι τα κάτωθι: Έξι τυποποιημένες επικαλύψεις με μεγάλα πλήκτρα, τα οποία έχουν μεγάλα διαστήματα μεταξύ τους και έντονα χρώματα, ώστε να μπορούν να είναι ευδιάκριτα από τους χρήστες. Επικάλυψη οργάνωσης για να προσαρμόζει τις τοποθετήσεις, όπως η απάντηση ή η επανάληψη ρυθμού. Εύχρηστη, εύκαμπτη διεπαφή διακοπτών. Επί της οθόνης, υπάρχει πίνακας ελέγχου για να ρυθμίσει και να σώσει τις τοποθετήσεις του κάθε χρήστη. 55

64 Ε νότητα Β- Ε φ αοιιογές της Σύγγοοντκ Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α Παρέχει την δυνατότητα στον χρήστη να δημιουργήσει επικαλύψεις με το καθημερινό του πρόγραμμα (επικαλύψεις συνήθειας) και να τις χρησιμοποιήσει. Είναι έτοιμο προς χρήση, ενώ ο υπολογιστής «τρέχει». Πλήρης πρόσβαση και στο ποντίκι και στο πληκτρολόγιο κάθε στιγμή. «Δουλεύει» με οποιοδήποτε λογισμικό (software) πρόγραμμα, το οποίο χρειάζεται πληκτρολόγιο. Περίπτωση μεταφοράς με την ενσωματωμένη λαβή. Οι χρήστες στους οποίους απευθύνεται το πληκτρολόγιο Το πληκτρολόγιο αυτό έχει χρήστες όλων των ηλικιών και όλων των επιπέδων δυνατότητας. Μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί από έναν μεσήλικα, έναν διευθυντή γραφείου μέχρι και έναν μαθητή που δεν μπορεί να χειριστεί εύκολα ένα κανονικό πληκτρολόγιο ή χρειάζεται περισσότερο τις εικόνες από τα πλήκτρα. Εικόνα 1-7. To Intellikeys στην εκπαίδευση Τέλος, όπως ήδη αναφέραμε και παραπάνω, ικανοποιεί τις ανάγκες ατόμων που είτε έχουν μαθησιακές δυσκολίες είτε σωματικές, οπτικές και νοητικές αναπηρίες. Το εναλλακτικό αυτό πληκτρολόγιο, σύμφωνα με τα παραπάνω, εξυπηρετεί τις ανάγκες μιας ευρείας γκάμας ανθρώπων. Δυνατότητες που παρέχει στους χρήστες του Είναι μια ιδανική λύση για άτομα, τα οποία έχουν δυσκολία στο να πατήσουν δύο πλήκτρα ταυτόχρονα, όπως π.χ. το πλήκτρο Shift μαζί με κάποιο άλλο πλήκτρο την ίδια στιγμή. Εάν κάποιος δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το ποντίκι, μπορεί να χρησιμοποιήσει 56

65 Ε νότητα Β- Eoapu.cr/sc ττκ Σύγγοονης Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α την επικάλυψη βελών για να κινήσει το δείκτη του ποντικιού σε οποιαδήποτε κατεύθυνση. Ακόμη, εάν έχετε ένα παιδί που τώρα μαθαίνει να διαβάζει, αυτό το πληκτρολόγιο είναι σαν να κρατάει (το παιδί) ένα βιβλίο εικόνων/λέξεων στα χέρια του, οπότε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τις επικαλύψεις για να εξετάσετε αν κατανοεί αυτά που του μαθαίνετε. Εάν έχετε έναν μαθητή, ο οποίος έχει κάποια αναπηρία και αυτό καθιστά ένα ποντίκι ή ένα πληκτρολόγιο σκληρό ή ανεξέλεγκτο, με το προσαρμόσιμο πληκτρολόγιο ΙηίεΙΗΙίεΥβ μπορεί να έχει πλήρη πρόσβαση σε οποιοδήποτε πρόγραμμα μέσα στον υπολογιστή. Αυτό το πληκτρολόγιο παρέχει ίσα δικαιώματα σε όλους τους αρχάριους, σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις κατηγορίες φυσικής ικανότητας. Επιπλέον, μπορεί να έχετε ένα παιδί που να μην είναι αρκετά μεγάλο για να χρησιμοποιήσει ένα πληκτρολόγιο σωστά. Ακόμη και μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά «χάνονται» σε ένα κανονικό πληκτρολόγιο, επειδή υπάρχουν τόσα πολλά πλήκτρα που δεν χρειάζονται, είναι μικρά και μη προσαρμοσμένα σε έναν νέο αρχάριο. Τώρα, έχουν τη μονάδα τους για να ελιχτούν εύκολα στα πλαίσια οποιουδήποτε προγράμματος, πράγμα που θα ήταν πολύ δύσκολο για αυτούς να το κάνουν με ένα τυποποιημένο πληκτρολόγιο. Ακόμη, δεν θα το βαρεθούν ούτε θα το παρατήσουν, δεδομένου ότι θα είστε σε θέση να το προσαρμόσετε στις ανάγκες τους, καθώς μεγαλώνουν, κάνοντας το μια αντάξια και προσιτή επένδυση για το μέλλον της εκμάθησής τους.τόσο οι γονείς όσο και οι δάσκαλοι, με φυσικά ανάπηρους μαθητές, ψάχνουν πάντα τρόπους να εξωτερικεύσουν τον καλύτερο εαυτό των παιδιών αυτών. Τόσα παιδιά με ανάγκες δεν προχώρησαν, όχι λόγω της έλλειψης νοημοσύνης ή ικανοτήτων, αλλά επειδή δεν είχαν πρόσβαση στα εργαλεία και στα μέσα εκείνα, τα οποία χρειάζονταν για να αναδειχθούν οι δυνατότητές τους. Βραβεία που κέρδισε το πληκτρολόγιο IntelliKeys To IntelliKeys βραβεύτηκε με το Certificate of Merit (πιστοποιητικό αξίας) από τη MEDIA και Methods. Το πιστοποιητικό αυτό απονέμεται στα προϊόντα εκείνα που ικανοποιούν τις τεχνολογικές ανάγκες της σημερινής μεταβαλλόμενης σχολικής τάξης. Ετησίως, ο "Dr. Toy" επιλέγει τα προϊόντα που ενισχύουν το παιχνίδι και την εκμάθηση, που ανταποκρίνονται στα υψηλά πρότυπα για το σχέδιο, τη διάρκεια και την ποιότητα και έχουν την μόνιμη αξία του παιχνιδιού. Τα Early Childhood News θεώρησαν το IntelliKeys ως την καλύτερη επιλογή. Ακόμη, το IntelliKeys πήρε την πρώτη θέση σε μια εθνική 57

66 Ενότητα Β- Εωαοαογές της Σύγγρονικ Τεγνολονίας για Α.ιιε.Α έρευνα, η οποία αναζητούσε να βρει τις καινοτόμες λύσεις των υπολογιστών στα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τώρα, περίπου 43 εκατομμύρια άτομα με ανάγκες. Οργανωμένη από τον John Hopkin και το πανεπιστήμιο και χρηματοδοτημένη από το National Science Foundation (Εθνικό Ίδρυμα Επιστήμης), τις MCI Communications και την εταιρία της Microsoft, η εθνική αναζήτηση του John Hopkin επέλεξε το εναλλακτικό πληκτρολόγιο IntelliKeys ανάμεσα από 800 περίπου ανταγωνιστές σε εθνικό επίπεδο Μηχανικά πληκτρολόγια To OrbiTouch To Orbi Touch είναι ένα πληκτρολόγιο που ήρθε να δώσει λύση σε ανθρώπους με α) μειωμένο μυϊκό τόνο στα χέρια εξαιτίας τραυματισμού ή κάποιου συνδρόμου β) δυσκολία στη κίνηση των καρπών γ) περιορισμένες κινήσεις στο συντονισμό των χεριών λόγω κινητικών προβλημάτων δ) μειωμένη λειτουργία των δακτύλων ε) πόνους στις αγκυλώσεις των χεριών και γενικότερα αναπηρίες στα άνω άκρα. Εικόνα 1-8. To Orbi Touch. Η βασική λειτουργία στη δακτυλογράφηση προϋποθέτει δύο βασικές κινήσεις. Αυτό σημαίνει ότι για να πατηθούν τα πλήκτρα πρέπει το χέρι να κάνει δύο κινήσεις, την κίνηση του καρπού και την κίνηση με πίεση με το δάκτυλο. Η νοοτροπία αυτή στο σχεδίασμά των πληκτρολογίων δεν έχει εγκαταλειφθεί σχεδόν ποτέ και προέρχεται από την πανομοιότυπη λειτουργία των γραφομηχανών. Το πληκτρολόγιο της Orbi Touch καταργεί εντελώς την κίνηση των δακτύλων στη διαδικασία της πληκτρολόγησης και μειώνει σημαντικά την κίνηση του υπόλοιπου χεριού. Όπως εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς, είναι σε θέση να καλύψει και τη λειτουργία του ποντικιού (mouse). Το πληκτρολόγιο απευθύνεται κυρίως σε χρήστες που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα συμβατικά πληκτρολόγια 58

67 Ενότητα Β- Ειραοαογές της Σύγγρονικ Τεχνολογίας για A.us.A λόγω των προβλημάτων στα χέρια καθώς επίσης εξαιτίας του πόνου και των αγκυλώσεων που τους προκαλούν. Φυσικά απευθύνεται και σε μια μερίδα χρηστών που θέλουν να έχουν στο γραφείο τους ένα πιο πρωτοποριακό gadget για λόγους πρωτοτυπίας και εντυπωσιασμού. Η εγκατάσταση του είναι πολύ εύκολη, αφού το νέο πληκτρολόγιο συνδέεται ταυτόχρονα στις τυπικές θύρες του keyboard και του mouse. Η διπλή σύνδεση είναι αναμενόμενη, αφού το Orbi Touch καλύπτει πλήρως όλες τις τυπικές λειτουργίες του πληκτρολογίου και του ποντικιού. Το βάρος του είναι περίπου 2 κιλά και το μεγεθός του ταιριάζει με τις διαστάσεις ενός τυπικού πληκτρολογίου, ενώ η λεπτότητα και το μαύρο χρώμα του σχεδιασμού του, το κάνουν ιδιαίτερα κομψό. Στην επιφάνειά του υπάρχουν δυο θόλοι, δυο σφαιρικά εξογκώματα, πάνω στα οποία ακουμπάμε τις παλάμες μας. Οι παλάμες προσαρμόζονται άνετα πάνω στους θόλους έτσι ώστε να μην υπάρχει καμία δυσκολία στους χρήστες με κινητικά προβλήματα που το χρησιμοποιούν. Ο κάθε θόλος μπορεί και γλιστράει προς οχτώ διαφορετικές κατευθύνσεις, επιτρέποντας κινήσεις μέχρι και εφτά χιλιοστά προς κάθε κατεύθυνση. Με αυτό τον τρόπο διευκολύνονται ιδιαίτερα οι μεταφορικές κινήσεις, ώστε να μην απαιτούνται μεγάλης κλίμακας κινήσεις των χεριών. Η πληκτρολόγηση γίνεται με συνδυασμένη ταυτόχρονη κίνηση των δυο χεριών. Για παράδειγμα μετακινώντας τον αριστερό θόλο προς τα αριστερά και τον δεξιό προς τα δεξιά με ταυτόχρονη κίνηση εμφανίζεται το γράμμα d. Το αριστερό βέλος δείχνει την κίνηση του αριστερού θόλου και το δεξί βέλος την κίνηση του δεξιού θόλου. Είναι γεγονός ότι η εκμάθηση των συγχρονισμένων κινήσεων που απαιτούνται είναι μια δύσκολη πρόκληση, δεν πρέπει όμως να αντιμετωπίζεται σαν αξεπέραστο εμπόδιο. Οι θόλοι έχουν και μια ακόμη κίνηση αφού πατιούνται (clicked), όπως και τα πλήκτρα του (mouse), διάφορα πλήκτρα όπως το shift, caps lock κ.α. ενεργοποιούνται με μια συγκεκριμένη αλληλουχία τέτοιων πατημάτων. Για παράδειγμα το number lock ενεργοποιείται με διπλό click του αριστερού θόλου. Η λειτουργία του mouse επιτυγχάνεται επίσης με τις κινήσεις των θόλων. Για να ξεκινήσει η λειτουργία του ποντικιού απλά πατάμε μια φορά το δεξί θόλο. Η κίνηση του ποντικιού ελέγχεται με το δεξιό χέρι, ενώ τα clicks ελέγχονται με την κίνηση του αριστερού χεριού. 59

68 Ενότητα Β- Εωαοαογές της Σύγγοοντκ Τεχνολογίας για Α.αε.Α ***$-.**. < * *. -ρ-. α β a «α a r i r a s» i r i * j u r - * Γ τ μ / * ϋ ( * Γ Τ " "Ί*» ---««4»» «*«* *f!»lj a s β * L * ) * * **Β3ι*Ε* φ * -ο- + -!- / -ο «. if * $ + + * 9 Λ < * * * * * Τ C V» Af Μ * *< ο >, orbitoudr «T * 3 ^. mrntrnmm * w-w *» *» * * * m n U H Μ» ty w*fc VT *«(*igj * * Εικόνα 1-9. Η κωδικοποίηση του Orbi Touch Ο σκοπός του ιδιαίτερου σχεδιασμού του Orbi Touch είναι να εξαλείψει αποτελεσματικά τις κινήσεις των δακτύλων και να μειώσει σε μεγάλο βαθμό την κίνηση του καρπού και της παλάμης. Αυτό το πετυχαίνει μέχρι και σε βαθμό 80% σε σχέση με τα συνηθισμένα πληκτρολόγια. Σε ανθρώπους που η πληκτρολόγηση ήταν πραγματικό πρόβλημα, λόγω διαφόρων προβλημάτων, η νέα αυτή πρόταση μοιάζει να είναι σωτήρια. Η πρώτη προσέγγιση με το Orbi Touch δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα εύκολη. Σε δοκιμές που έγιναν, η πρώτη προσπάθεια από κάποιον ήταν να αρχίσει να περιστρέφει τους θόλους, κάτι που δεν είναι σωστό, αφού η κίνηση που θέτει σε λειτουργία το πληκτρολόγιο είναι τελικά πιο απλή (μικρή μετακίνηση προς 8 κατευθύνσεις). Σε ένα δεύτερο στάδιο έρχονται οι πραγματικές δυσκολίες που συναντά κάποιος που ξεκινά να χρησιμοποιεί το Orbi Touch. Αυτές είναι απλά να μάθει να το χρησιμοποιεί, με μια σχετική άνεση και με την επιθυμητή ταχύτητα. Όμως καθετί για να το μάθεις πρέπει να αφιερώσεις και τον απαιτούμενο χρόνο. Ωφέλειες του Orbi Touch To Orbi Touch μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εναλλακτικό πληκτρολόγιο τόσο στο χώρο της δουλειάς όσο και στο χώρο του σχολείου και του σπιτιού. Όσο αναφορά το χώρο της δουλειάς το Orbi Touch μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα και την αποδοτικότητα των χρηστών που μέχρι τώρα απορρίπτονταν σε χώρους δουλειάς που βασικό εργαλείο ήταν το πληκτρολόγιο, με την αιτιολογία ότι δεν μπορούσαν να αποδώσουν ικανοποιητικά. Έτσι δημιουργούνται νέες ευκαιρίες καριέρας για άτομα με αναπηρίες. Ο 60

69 Ενότητα Β- Εφαριιογές me Σύγγροντκ Τεγνολογίαο για Α.ιιε.Α χρήστης μπορεί να πληκτρολογήσει περίπου 40 λέξεις το λεπτό χωρίς πόνο στα δάκτυλα, γεγονός ικανοποιητικό για τα δεδομένα αυτών των ανθρώπων. Στο χώρο του σχολείου το πληκτρολόγιο -Orbi Touch- ήρθε να δώσει λύση σε μαθητές που αντιμετωπίζουν πρόβλημα στο συντονισμό των δακτύλων και των καρπών. Μέχρι τώρα ήταν υποχρεωμένοι να χρησιμοποιούν τα συνηθισμένα πληκτρολόγια. Αυτό όμως δημιουργούσε πόνο στα χέρια τους και μείωνε την αποδοτικότητα τους όπως επίσης και την θέληση να ασχοληθούν με το μάθημα της πληροφορικής. Τέλος το Orbi Touch, μπορεί εύκολα να εγκαταστήσει το συνηθισμένο πληκτρολόγιο και στο χώρο του σπιτιού. Εξυπηρετεί με αυτό τον τρόπο ενήλικες και παιδιά που μολονότι εμφανίζουν κινητικές δυσκολίες μπορούν να ασχοληθούν με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή χωρίς δυσκολία και στον προσωπικό τους χώρο. Ευκολία στη χρήση Το πληκτρολόγιο-orbi Touch-παρέχει σε κάθε χρήστη ένα πρόγραμμα εκμάθησης, έτσι ώστε ο χρήστης να μάθει να το χρησιμοποιεί εύκολα και γρήγορα. Μπορεί, λοιπόν, εύκολα κάποιος να πληκτρολογεί χαρακτήρες μέσα σε λίγα λεπτά και να γίνει ένας ικανός χρήστης του συγκεκριμένου πληκτρολογίου σε λίγες ώρες. Για να κατασκευαστεί το Orbi Touch προηγήθηκαν δέκα χρόνια έρευνας που όμως έφεραν εξαιρετικά αποτελέσματα στο χώρο της εργονομίας και έλυσαν ένα μεγάλο πρόβλημα των ατόμων με προβλήματα στα χέρια. \.2.Συστήματα Head και Eye Tracking Head Tracking Μια τέτοια συσκευή ενδείκνυται για άτομα με σοβαρές σωματικές αναπηρίες και προβλήματα υγείας και πιο συκεκριμένα : 1) για ΑμεΑ των οποίων οι ανάγκες προκύπτουν από προβλήματα του κεντρικού νευρικού συστήματος, του σκελετού, των μυών ή των αρθρώσεων όπως μυοσκελετικές διαταραχές, μυϊκή δυστροφία, νεανική αρθρίτιδα, τετραπληγία, νευρομυϊκές παραλύσεις αλλά και άτομα που έχουν υποστεί ακρωτηριασμούς. 2) σοβαρά προβλήματα υγείας όπως π.χ. εγκεφαλικό, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα τα οποία επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητά των ατόμων αυτών. 61

70 Ε νότητα Β- Εω αριιογές ττκ Σύγγρονης ΤεγνολογίΓΚ για Α.ιιε.Α Χαρακτηριστικά του συστήματος Το σύστημα head-tracking αντικαθιστά τη χρήση του ποντικιού μεταφράζει τις κινήσεις του κεφαλιού του χρήστη σε ακριβώς αντίστοιχες κινήσεις του δρομέα στην οθόνη του ΗΥ Εικόνα Αναπαράσταση της λειτουργίας του συστήματος head-tracking To head-tracking system αποτελείται από τα κάτωθι μέρη: 1. Πομπός/Δέκτης: τοποθετείται πάνω στην οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή και μοιάζει με κάμερα (web cam). Η συσκευή εκπέμπει μία υπέρυθρη ακτίνα της οποίας τους αντικατοπτρισμούς λαμβάνει στη συνέχεια (τους εντοπίζει σε κάποιο σημείο της οθόνης) και τους μεταφράζει σε κίνηση του δρομέα, σε πραγματικό χρόνο. Σε μερικές περιπτώσεις η συσκευή που εκπέμπει τις υπέρυθρες είναι διαφορετική από αυτή που λαμβάνει τους αντικατοπτρισμούς. 62

71 Ενότητα Β- Εφαοιιογές της Σύγγροντκ Τελολογίας yva Α.ιιε.Α Εικόνα Πομποδέκτης συστήματος Head Tracking 2. Κουκίδα (dot): τοποθετείται στο μέτωπο, στα γυαλιά, στην άκρη της μύτης ή ακόμα και στο δάχτυλο, και αντικατοπτρίζει την υπέρυθρη ακτίνα που εκπέμπει ο πομπός. Η διάμετρός της δεν ξεπερνά συνήθως τα 0,25 χιλιοστά και μπορεί να χρησιμοποιείται για αρκετές μέρες κάτω από φυσιολογικές συνθήκες λειτουργίας. 3. Ειδικό λογισμικό το οποίο «μεταφέρει» το πληκτρολόγιο στην οθόνη του ΕΙΥ (onscreen keyboard software). Χρησιμοποιώντας ένα on-screen keyboard, ο χρήστης μπορεί να γράψει ή να επιλέξει (π.χ. να ανοίξει ένα λογισμικό επεξεργασίας κειμένου) με δύο τρόπους: α) τοποθετώντας τον κέρσορα πάνω στο γράμμα, σύμβολο ή κουμπί και περιμένοντας για κάποια ώρα (η οποία κυμαίνεται από 0,2 σε 2 δευτερόλεπτα) να πατήσει το ίδιο το σύστημα το συγκεκριμένο κουμπί - τρόπος «point and hold». Το είδος αυτό του λογισμικού ονομάζεται «dwell software». β) τοποθετώντας πρώτα τον κέρσορα στον επιθυμητό στόχο και μετά πατώντας έναν διακόπτη, «point and click». Τέλος υπάρχει η δυνατότητα να κάνει ο χρήστης αριστερό ή δεξί και διπλό κλικ. 63

72 Ενότητα Β- Εοαραογέο της Σύγγροντκ Τεγνολογίαο για Α.ιιε.Α Παρακάτω παρουσιάζονται δύο περιπτώσεις on-screen keyboards. fi I ra; 7 I t Ί ς* } T *. l t -» «l o» g U 1 1 ESC A I Β C F G l 1 J 1 Κ L Μ Tab -. μ. «Ο Ρ 0 1 R ο: τ υ ν w j χ Υ ζ (Jap Ζ E E C P -C.<, Ί / Ί Fo «r «l o - τ * Sft f 1? w «* * Alt Λ C q' h b 1n $ p f C * abov«a b t o l u t e bstr* F 7 FS F9 FTP =11 F12 In«/ [ BfcSp f P t* ] 0«l P J-L N L js L j ill H int Fort i * ] SflJ PrtScr j PgU Att "* ->[ f [Tf PgO Εικόνα Περιπτώσεις on-screen keyboards 4. Διακόπτης A είδους (προαιρετικό μέρος του συστήματος): Χρησιμοποιείται σαν εναλλακτικός τρόπος πληκτρολόγησης στο επί της οθόνης πληκτρολόγιο.ο διακόπτης μπορεί να πατηθεί με το χέρι ή με το πόδι. Με δύο τέτοιους διακόπτες και με τις κατάλληλες ρυθμίσεις μπορεί να γίνει προσομοίωση του δεξιού και αριστερού click του περιβάλλοντος windows. 5. Διακόπτης Β είδους (προαιρετικό μέρος του συστήματος): Εναλλακτική πρόταση για να μπορεί ο χρήστης να επιλέγει αντικείμενα (click) ή να κάνει άλλες εργασίες όπως π.χ. να μετακινεί αντικείμενα (drag). Ο εν λόγω διακόπτης (sip n puff switch) μοιάζει με ακουστικό, αφού τοποθετείται στο αυτί του χρήστη, και φτάνει μέχρι και το στόμα του. Οι παραπάνω λειτουργίες επιτυγχάνονται όταν ο χρήστης ρουφά ή φυσά στον διακόπτη. Από την άλλη μεριά, το εν λόγω εξάρτημα είναι πιθανό να δημιουργήσει προβλήματα σε ορισμένους χρήστες αφού αφενός περιπλέκει την εργασία και αφετέρου απαιτεί ικανότητα ελέγχου της αναπνοής (αυτονόητη για την πλειοψηφία των ατόμων αλλά όχι και για τα ΑμεΑ). I ίαϊ ίβϊ Εικόνα Διακόπτης (α) Α τύπου (β) Β τύπου 64

73 Ενότητα Β- Εωαοιιογέο της Σ ύγγοονικ Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α EYE TRACKING Το συγκεκριμένο σύστημα επιτρέπει σε ΑμεΑ να χειριστούν έναν υπολογιστή, κοιτώντας σε κάποια πλήκτρα ελέγχου που εκτίθενται στην οθόνη του. Έτσι το άτομο μπορεί να συνθέσει λόγο, να ελέγχει το περιβάλλον του(φώτα, οικιακές συσκευές, κ.α.), να χειριστεί ένα τηλέφωνο και να έχει πρόσβαση στο ίντερνετ. Η λειτουργία του συστήματος είναι πολύ απλή. Μια ειδική κάμερα τοποθετείται στην οθόνη του υπολογιστή και ανιχνεύει που κοιτάει το μάτι του χρήστη. Μέσα στην κάμερα υπάρχει ένα σύνθετο πρόγραμμα που επεξεργάζεται την εικόνα που κοιτά το άτομο και την προσλαμβάνει σαν να έχει πατήσει ο χρήστης το συγκεκριμένο κουμπί για την εικόνα, χωρίς να έχει έρθει σε επαφή με το σώμα του. Πιο αναλυτικά, πάνω στην οθόνη του υπολογιστή εμφανίζονται κάποια τετράγωνα πλήκτρα, αντίστοιχα με αυτά του πληκτρολογίου. Ο χρήστης το μόνο που πρέπει να κάνει για να πατήσει ένα πλήκτρο είναι να εστιάσει το βλέμμα του για κάποια δευτερόλεπτα στο συγκεκριμένο εικονίδιο. Σ αυτή τη φάση εμπλέκεται και το μειονέκτημα του συστήματος. Αυτό σχετίζεται με τις άβουλες κινήσεις των ματιών κατά τη διάρκεια της εστίασης. Βέβαια, οι περισσότερες εταιρίες κατασκευής τέτοιων προγραμμάτων, προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν το συγκεκριμένο παράγοντα και ολοένα οι προσπάθειές τους γίνονται πιο επιτυχείς. Όσον αφορά τώρα το μενού αυτού του προγράμματος, θα έλεγε κανείς ότι είναι ποικίλο. Περιλαμβάνει πρόγραμμα φωτισμού και μπορεί να πραγματοποιηθεί σε οποιοδήποτε χώρο. Προϋπόθεση για την καλή λειτουργία του παρόλ αυτά είναι να τοποθετείται το σύστημα μακριά από παράθυρα ή εξωτερικό φως και να τοποθετούνται στο χώρο λάμπες φθορίου. Ακόμη περιλαμβάνει το πρόγραμμα σύνθεσης λόγου. Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα ο χρήστης κοιτά ένα πλήκτρο και ο υπολογιστής αρχίζει να λέει το αντίστοιχο προγραμματισμένο μήνυμα κάθε φορά. Επίσης ένα άλλο πρόγραμμα είναι αυτό της γραφομηχανής. Κοιτώντας ο χρήστης το πληκτρολόγιο που βρίσκεται πάνω στην οθόνη του υπολογιστή μπορεί να γράψει ένα κείμενο, το οποίο βλέπει κιόλας πάνω στην οθόνη. Τέλος, υπάρχει το πρόγραμμα του τηλεφώνου όπου ο χρήστης μπορεί να κάνει και να λάβει τηλεφωνήματα. Στα πλεονεκτήματα του συστήματος εκτός από το ότι δεν έχει καμία επαφή με το κεφάλι ή το σώμα του χρήστη, συγκαταλέγονται και τα εξής: Κατ'αρχάς η δυνατότητα πρόσβασης στο ίντρνετ μέσα από έναν δεύτερο υπολογιστή. Ο χρήστης και πάλι με το βλέμμα του επιλέγει την πρόσβασή του στο διαδίκτυο. Ένα ακόμη πλεονέκτημα είναι η μεταφορά του συστήματος σε οποιοδήποτε μέρος εφόσον είναι τοποθετημένο πάνω σε table-top. Τέλος, το σημαντικότερο πλεονέκτημα αυτού του 65

74 Ενότητα Β- Εφαοιιογές της Σύγγρονικ Τετνολονίας για Α.με.Α συστήματος είναι η δυνατότητα χρήσης του 7tovTiiaoi)(mouse). Και σε αυτή τη λειτουργία χρησιμοποιείται ο δεύτερος υπολογιστής. Ο χρήστης, εμφανίζει στην οθόνη του δεύτερου υπολογιστή την οθόνη του ποντικιού. Η συγκεκριμένη οθόνη εμφανίζεται όταν ο χρήστης εστιάσει ένα συγκεκριμένο πλήκτρο του οπτικού πληκτρολογίου της οθόνης. Αφού εμφανιστεί η οθόνη του ποντικιού, ο χρήστης μπορεί να πραγματοποιήσει 8 κινήσεις μέσω αυτού(πάνω, κάτω, αριστερά, δεξιά και τέσσερις διαγώνιες κινήσεις). Επίσης, ο χρήστης μπορεί να κάνει click και double click. Στο δεύτερο υπολογιστή πάλι, η αριστερή στήλη των πλήκτρων αναφέρεται στην αριστερή πλευρά του ποντικιού, ενώ η δεξιά στήλη στη δεξιά πλευρά. Όλες αυτές οι λειτουργίες βέβαια προϋποθέτουν από το χρήστη καλή όραση και ικανότητα να κρατήσει το κεφάλι του σε μια συγκεκριμένη θέση. 2. Τεχνολογικές προτάσεις συσκευών εξόδου υπολογιστή 2Λ.Οθόνες Braille Alva Satellite Series Η σειρά οθονών Braille, ALVA Satellite της Optelec B.V αποτελεί την πιο αξιόπιστη και δημοφιλή επιλογή για τις περιπτώσεις που ο χρήστης απαιτεί μια ολοκληρωμένη συσκευή οπτικής απεικόνισης Braille με προχωρημένες δυνατότητες. Η σειρά αυτή αποτελείται από τα μοντέλα: ALVA Satellite 544 Traveller που είναι φορητή οθόνη Braille με δυνατότητα απεικόνισης 44 χαρακτήρων Braille, ALVA Satellite 570 Pro με δυνατότητα απεικόνισης 70 χαρακτήρων Braille και το ALVA Satellite 584 Pro με δυνατότητα απεικόνισης 84 χαρακτήρων Braille. Εικόνα 2-1. Οθόνη Braille ALVA Satellite 66

75 Ενότητα B- Εφαριιογέΰ της Σύγγρονης Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α Σημαντικότερες Δυνατότητες Οθόνες Braille 44, 70 και 84 χαρακτήρων με τρεις από αυτούς να αξιοποιούνται και για την παρουσίαση ειδικών πληροφοριών κατάστασης. Πλήρης υποστήριξη Ελληνικών και Αγγλικών με τα λογισμικά ανάγνωσης / μεγέθυνσης οθόνης της Dolphin (Supernova, Hal). Ελληνικό εγχειρίδιο χρήσης. Διαθέτει πρωτότυπο σύστημα δύο ομάδων προγραμματιζόμενων πλήκτρων πλοήγησης (2X6 πλήκτρα) που διευκολύνει τον χρήστη ώστε να μην χρειάζεται να απομακρύνει τα δάχτυλα του από την οθόνη. 6 (για το 544) ή 8 (για τα 570 και 584) επιπλέον πλήκτρα πλοήγησης στην πρόσοψη. 2 πλήκτρα αφής ειδικών λειτουργιών πάνω από κάθε κελί Braille. Χαρακτηριστικά 44, 70 ή 84 χαρακτήρες Braille ανάλογα με το μοντέλο 2X6 Βοηθητικά πλήκτρα πλοήγησης με δυνατότητα προγραμματισμού 2 πλήκτρα αφής ειδικών λειτουργιών πάνω από κάθε χαρακτήρα Braille 6 ή 8 πλήκτρα κίνησης και λειτουργιών στην εμπρός πλευρά της συσκευής Μια σειριακή θύρα και μια USB για σύνδεση με τον υπολογιστή. Δύο USB θύρες εξόδου και μια εισόδου για σύνδεση με άλλες συσκευές και τον υπολογιστή (για τα 570 και 584) Δυνατότητα ηχητικών σημάτων επιλογής Είναι δυνατή η χρήση τριών κελιών κατάστασης ενώ είναι δυνατός ο προγραμματισμός της λειτουργίας των περισσοτέρων πλήκτρων Δυνατότητα αποθήκευσης και ανάκτησης διαφορετικών καταστάσεων λειτουργίας Το μέγεθος του 544 είναι 310X290X24 ενώ το Βάρος του είναι περίπου 1,3 κιλά Το μέγεθος του 570 είναι 620X290X24 ενώ το Βάρος του είναι περίπου 3 κιλά Το μέγεθος του 584 είναι 594X320X24 ενώ το βάρος του είναι περίπου 2,7 κιλά 67

76 Ενότητα Β- Εφαοαογές της Σύγγροντκ Τεγνολογίας yyg Α.αε.Α ALVA BC640 Οθόνη Braille και Σημειωματάριο Η νέα σειρά οθονών Braille της Optelec είναι η ALVA Braille Controller 6. Το μοντέλο ALVA BC640 συνδυάζει δυναμική λειτουργικότητα με μια συμπαγή και ελαφριά σχεδίαση. Τα υψηλής ποιότητας κελιά Braille της Optelec και η εύκολη στη χρήση διάταξη των πλήκτρων δίνουν στο χρήστη τη δυνατότητα άνετου διαβάσματος και έξυπνης πλοήγησης. Το προαιρετικό Braille Audio Feature Pack κάνει το ALVA BC640 μοναδικά ευέλικτο, προσθέτοντας του όλες τις λειτουργίες ενός σύγχρονου σημειωματάριου. Τα εργονομικά σχεδιασμένα Braille πλήκτρα εισόδου και τα ενσωματωμένα υψηλής ποιότητας ηχεία δίνουν επιπρόσθετη λειτουργικότητα και άνεση στη χρήση του ALVA BC640. Εάν ζητηθεί το ALVA BC640 μπορεί να εξοπλισθεί με εσωτερική μνήμη δίνοντας στον χρήστη την επιπλέον/δυνατότητα αποθήκευσης εγγράφων ή ακόμα λειτουργίας του λογισμικού ανάγνωσης που προτιμάτε. Σημαντικότερες Δυνατότητες USB: USB θύρα υψηλής ταχύτητας με δυνατότητα ενσωμάτωσης εσωτερικής μνήμης Bluetooth : για σύνδεση με όλες τις συμβατές συσκευές σε ακτίνα 100 μέτρων PDA: σύνδεση με PDA (λειτουργεί και σαν οθόνη και σαν πληκτρολόγιο Braille) PC/Laptop: σύνδεση με PC (Smart) Phone: σύνδεση με κινητά τηλέφωνα και smart phones Braille: Υψηλής ποιότητα κελιά Braille της Optelec για καλύτερο και πιο άνετο απτικό αποτέλεσμα Audio: Υψηλής ποιότητας στερεοφωνικός ήχος από τον συνθέτη σας 68

77 Ενότητα B- E oapupyéc της Σύγγοοντκ Τεγνολογίας για Α.αε.Α Notepad: σημειωματάριο για δημιουργία αποθήκευση και επεξεργασία σημειώσεων Screenreader: προαιρετικά μπορείτε να ενσωματώσετε το λογισμικό ανάγνωσης οθόνης ώστε να εκκινεί σε κάθε PC στο οποίο συνδέετε την οθόνη Braille. Χαρακτηριστικά Μορφή 5 πλήκτρα πλοήγησης Smartpad με πλήκτρο πλοήγησης 5-θέσεων και 4 πλήκτρα λειτουργιών 4 etouch Braille πλήκτρα πλοήγησης 40 χαρακτήρες Braille της Optelec 40 πλήκτρα αφής θύρα USB θύρα πληκτρολογίου Τροφοδοσία Τροφοδοτικό Dual voltage ( volt) Μέσω USB Βασικά χαρακτηριστικά Χρόνος λειτουργίας με μπαταρίες: >20 Hours Χρόνος φόρτισης μπαταριών: 2 ώρες Bluetooth : Class 1,100 μέτρα Μνήμη αποθήκευσης με εσωτερικό USB Stick (προαιρετικά) Ενσωματωμένος αναγνώστης οθόνης USB (προαιρετικά) Braille Audio Feature Pack 8-πλήκτρα εισαγωγής Braille Spacebar, Control Key, Alt key, windows key, Fn key. USB και Bluetooth υψηλής ποιότητας ήχος Στερεοφωνικά ηχεία Έλεγχος έντασης 3.5 mm θύρα ακουστικών 3.5 mm θύρα μικροφώνου Εφαρμογή σημειώσεων Λειτουργία χρόνου και ημερομηνίας 69

78 Ενότητα Β- Εφαοιιογές της Σύγγρονικ Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α Βάρος ALVA BC640: 725 γραμμάρια ALVA BC640 + Braille Audio Feature Pack : 950 γραμμάρια Braille Voyager Series Εικόνα 2-3. Οθόνη Braille Voyager Series Η εργονομική και έξυπνη σχεδίαση του Braille Voyager 44 επιτρέπει μέγιστη ευελιξία και φορητότητα. Ενώ το μοντέλο Braille Voyager 70 θυσιάζει την φορητότητα για να προσφέρει πληθωρικό περιεχόμενο στους 70 χαρακτήρες Braille που διαθέτει. Η χρήση των φορητών υπολογιστών έχει δώσει τη δυνατότητα στους χρήστες να αξιοποιούν τα εργαλεία της νέας τεχνολογίας όποτε και όπου το θελήσουν. Η οθόνη Braille Voyager 44 της Optelec εξυπηρετεί αυτό ακριβώς το σκοπό: την ευκολία στη μεταφορά αλλά και στη χρήση όπου και αν βρίσκεστε. Και οι δυο οθόνες Braille Voyager έχουν σχεδιαστεί ώστε να δώσουν στον χρήστη με προβλήματα όρασης πλήρη έλεγχο του υπολογιστή του από την οθόνη Braille. Από την αποστολή e-mals μέχρι και την επεξεργασία κειμένου, η οθόνη Braille Voyager είναι ικανή για όλα με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να ελαχιστοποιεί την ανάγκη εναλλαγής από το πληκτρολόγιο του υπολογιστή στο πληκτρολόγιο της οθόνης. Το Braille Voyager συνδέεται εύκολα με το PC ή το φορητό μέσω θύρας USB. Σημαντικότερες Δυνατότητες Οθόνες Braille 44 και 70 χαρακτήρων αντίστοιχα Πλήρης υποστήριξη Ελληνικών Απολύτως φορητή, απαιτώντας μόνο ένα USB καλώδιο σύνδεσης με τον υπολογιστή (φορητό ή τον σταθερό) από το οποίο και τροφοδοτείται (για το μοντέλο των 44 χαρακτήρων Braille) 70

79 Ενότητα Β- Εφαρ noyée m e Σύγγρονης Τεχνολογίας για A.us.A Οκτώ πλήκτρα εισόδου, σε μορφή γραφομηχανής Braille Τέσσερα πλήκτρα πλοήγησης στην πρόσοψη Τρία επιπλέον πλήκτρα Braille στην πρόσοψη και ένα πλήκτρο ειδικής λειτουργίας πάνω από κάθε κελί Braille Άψογη συνεργασία με τα προγράμματα ανάγνωσης οθόνης της Dolphin Computer Access (Supernova, Hal) Χαρακτηριστικά 44 ή 70 κελιά (χαρακτήρες) Braille 8 βοηθητικά πλήκτρα εισόδου σαν γραφομηχανή Braille 1 πλήκτρο αφής ειδικών λειτουργιών πάνω από κάθε χαρακτήρα Braille 4 πλήκτρα κίνησης και λειτουργιών στην εμπρός πλευρά της συσκευής Μέχρι και 10 κελιά κατάστασης Status Cell Μια σειριακή θύρα Μια USB θύρα για σύνδεση με τον υπολογιστή Μέγεθος: για το Braille Voyager 44, κλειστό 169x333x36 mm, σε χρήση 296x333x31 mm, και για το Braille Voyager 70, 257x470x25 mm Βάρος: περίπου 1,5 κιλά για το 44 και 2 κιλά για το Εκτυπωτές Braille Index Basic Εικόνα 2-4. Εκτυπωτής Braille Index Basic H χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών όλο και πιο πολύ στην καθημερινότητα μας και η αναγκαιότητα να έχουμε την πληροφορία που μας ενδιαφέρει και σε γραπτή μορφή, καθιστούν τον εκτυπωτή το πιο άμεσα απαραίτητο περιφερειακό για κάθε χρήστη. Η αναγκαιότητα αυτή είναι ακόμα μεγαλύτερη για άτομα με προβλήματα όρασης που 71

80 Ενότητα B- Εφαοιιογέί inc Σύγγοονικ Τε/νολογίας για A.ue.A γνωρίζουν γραφή Braille. Η σειρά Braille εκτυπωτών της Index Braille ξεκινά από το μοντέλο Basic D που υποστηρίζει αμφίπλευρη εκτύπωση. Ο Basic D συνδυάζει την ευκολία στην χρήση και το μικρό μέγεθος με την υψηλή ταχύτητα, την στιβαρότητα στην κατασκευή και την ποιότητα των προϊόντων που χαρακτηρίζει την Index Braille. Είναι ιδανικός και για σχετικά μεγάλες παραγωγές εντύπων αφού δεν απαιτεί συνεχή επίβλεψη για την τροφοδοσία χαρτιού. Το λογισμικό Windbraille που συνοδεύει τους εκτυπωτές της Index Braille, δίνει στον χρήστη την δυνατότητα απ' ευθείας εκτύπωσης μέσα από τις εφαρμογές των windows χωρίς καμία άλλη παρέμβαση η μετατροπή. Ταυτόχρονα υποστηρίζονται η εκτύπωση γραφικών και μαθηματικών Braille με βάση τον κώδικα Nemeth. Η λειτουργία των πλήκτρων καθώς και η κατάσταση του εκτυπωτή ανακοινώνονται φωνητικά. Χαρακτηριστικά Ταχύτητα εκτύπωσης: 97cps Χαρτί Μηχανογραφικό συνεχόμενο γραμμάρια Υποστήριξη Braille: 6 και 8 κουκίδες Δυνατότητα εκτύπωσης: μονής πλευράς / δύο πλευρών Πλάτος χαρτιού: 10,16 33,02 εκατοστά (4-13 ίντσες) Μήκος χαρτιού: 2,54 43,18 εκατοστά (1-17 ίντσες) Υποστήριξη γραφικών Υποστήριξη Ελληνικών Nemeth Braille μαθηματικών μέσω equation editor Δυνατότητα σύνδεσης μέσω παράλληλης, σειριακής, USB ή δικτύου Φωνητική αναγγελία λειτουργιών Ευκολία χρήσης μέσα από internet με χρήση του winbraille Διαστάσεις (εκ.): 52X25X12 Βάρος: 9,5 κιλά θόρυβος: 76dB Εγγύηση: 2 έτη 72

81 Ενότητα Β- Εφ apitoyée της Σύγγρονηο Τ ελ ο λ ο γία ς για Α.ιιε.Α Index Everest 4X4 Pro Εικόνα 2-5. Εκτυπωτής Braille Index Everest 4X4 Pro H Index B raille εκτός από την σειρά εκτυπωτών μηχανογραφικού χαρτιού διαθέτει και δύο εκτυπωτές ιδιαίτερης αντοχής, γρήγορους και με δυνατότητα εκτύπωσης σελίδων A4 (Everest) και A3 (4X4Pro). Ο Everest αποτελεί την βασική επιλογή των χρηστών που θέλουν να αποφύγουν το μηχανογραφικό έντυπο και απαιτούν εύκολη χρήση, ταχύτητα εκτύπωσης, λογικό κόστος, εξαιρετική ποιότητα και αντοχή. Ο 4X4Pro παρέχει τη δυνατότητα με εύκολο τρόπο παραγωγής εντύπων Braille όπως περιοδικά, εφημερίδες και βιβλία. Εκτυπώνει κατευθείαν σε χαρτί διαστάσεων A3, έτοιμο για βιβλιοδεσία. Είναι ιδανική λύση για σχολεία, οργανισμούς ή εταιρείες για γρήγορη και φτηνή παραγωγή εντύπων σε μορφή Braille. Το λογισμικό Winbraille που συνοδεύει τους εκτυπωτές, δίνει στον χρήστη την δυνατότητα απ' ευθείας εκτύπωσης μέσα από τις εφαρμογές των Windows χωρίς καμία άλλη παρέμβαση η μετατροπή. Ταυτόχρονα υποστηρίζονται η εκτύπωση γραφικών και μαθηματικών Braille με βάση τον κώδικα Nemeth. Η λειτουργία των πλήκτρων καθώς και η κατάσταση του εκτυπωτή ανακοινώνονται φωνητικά. Χαρακτηριστικά Ταχύτητα εκτύπωσης, Everest: 87cps / 4X4 Pro: 95cps Χαρτί: A4 ή A γρ. (A3 μόνο ο 4X4 Pro) Υποστήριξη Braille 6 και 8 κουκίδες Δυνατότητα εκτύπωσης μονής πλευράς /δύο πλευρών Πλάτος χαρτιού χιλιοστά Μήκος χαρτιού χιλιοστά 73

82 Ενότητα Β- Ε φ αρμογές trie Σύγγρονης Τεγνολογιας για A.us.A Τροφοδότης χαρτιού 50 σελίδων Υποστήριξη γραφικών Υποστήριξη Ελληνικών Nemeth Braille μαθηματικών μέσω equation editor Δυνατότητα σύνδεσης μέσω παράλληλης, σειριακής, USB ή δικτυακή Φωνητική αναγγελία λειτουργιών Ευκολία χρήσης μέσα από windows με χρήση του Winbraille BRAILLO SERIES Εικόνα 2-6. Επαγγελματικός εκτυπωτής Braille BRAILLO SERIES Η BRAILLO NORWAY είναι η πιο δημοφιλής εταιρεία κατασκευής εκτυπωτών Braille υψηλών απαιτήσεων. Τα μοντέλα της είναι κορυφαία τόσο σε ταχύτητα εκτύπωσης όσο και σε αντοχή, ευκολία χρήσης και αξιοπιστία. Η πολυετής πείρα της Νορβηγικής εταιρείας έχει σαν αποτέλεσμα να συναντάμε εκτυπωτές της στα μεγαλύτερα κέντρα παραγωγής εντύπων Braille στον κόσμο. El γκάμα εκτυπωτών παραγωγής της BRAILLO NORWAY αποτελείται από τα ακόλουθα μοντέλα: 0 BRAILLO 200 είναι το μικρό μοντέλο παραγωγής της BRAILLO NORWAY και αποτελεί την πιο δημοφιλή πρόταση για να καλύψει τις ανάγκες σε παραγωγή Braille. Είναι ένας γρήγορος εκτυπωτής μηχανογραφικού χαρτιού, με ταχύτητα περίπου 600 σελίδων την ώρα και είναι ιδανικός για οργανισμούς, σχολεία ή και εταιρείες παραγωγής εντύπων σε μορφή Braille. 74

83 Ενότητα Β- Lipgpuoyéc xnc Σύγγρονικ Τετνολονίας για A.us.A O BRAILLO 400S είναι ένας από τους πιο γρήγορους εκτυπωτές, με ταχύτητα περίπου 1200 σελίδων την ώρα και αποτελεί την ιδανική λύση για να καλύψει ανάγκες βαριάς παραγωγής εντύπων Braille σε οργανισμούς, σχολεία ή εταιρείες παραγωγής. Έχει την δυνατότητα να εκτυπώνει ασταμάτητα περισσότερες από δέκα ώρες και μπορεί να συνεργαστεί με άλλα εξωτερικά εργαλεία της BRAILLO NORWAY για το κόψιμο και άμεση βιβλιοδεσία. Ο BRAILLO 400SR και ο BRAILLO 400SW εκτυπώνουν με ταχύτητα περίπου 1200 και 1400 σελίδων την ώρα αντίστοιχα και είναι παραλλαγές του BRAILLO 400S με διαφορά στην τροφοδοσία χαρτιού προς εκτύπωση η οποία γίνεται για τα δυο αυτά μοντέλα με ρολό χαρτιού αντί για μηχανογραφικό. Χαρακτηριστικά Χαρακτήρες / Γραμμή χαρ. Μήκος Σελίδας:4-14 ίντσες ( cm) Πλάτος Σελίδας: cm Τρόπος Εκτύπωσης: Μονόπλευρη / αμφίπλευρη Απόσταση γραμμών: Μεταβλητή, μονή / διπλή Κουκίδες (στιγμές):6/8 Χαρτί: Στάνταρ μηχανογραφικό χαρτί g/m. Προτείνεται: 150 g/m Ταχύτητα: BRAILLO 200: 200 χαρ./δευτερόλεπτο (περίπου 600 σελίδες/ώρα) BRAILLO 400S: 400 χαρ./δευτερόλεπτο (περίπου 1200 σελίδες/ώρα) Τάση / ρεύμα: περ. 7 A 50Ηζ Κατανάλωση: περίπου 1000W max για τον BRAILLO 200 και 1500W max για τον BRAILLO 400S Σύνδεση με Η/Υ παράλληλη ή σειριακή πλήρως απομονωμένη γαλβανικά θερμοκρασία λειτουργίας: oc (60-86 L) Υγρασία λειτουργίας:40-60% Rel.Hum Wave Pro 0 4 Wave Pro είναι ο πρώτος εκτυπωτής Braille στον κόσμο που χρησιμοποιεί συνδυασμό τεσσάρων κεφαλών εκτύπωσης οι οποίες εκτυπώνουν παράλληλα. Με τον τρόπο αυτό η ταχύτητα εκτύπωσης αυξάνεται θεαματικά σε σχέση με τα υπόλοιπα μοντέλα της εταιρείας φτάνοντας τις 1000 σελίδες ανά ώρα. Η υψηλή ταχύτητα εκτύπωσης, η δυνατότητα δικτυακής σύνδεσης, η υποστήριξη γραφικών, η άμεση γνώση της κατάστασης του 75

84 Ενότητα B- Εφαρnoyée m e Σύγγοονπς Τεχνολογίας για Α,ιιε.Α εκτυπωτή και η εξέχουσα αντοχή αναόεικνύουν τον 4 W ave Pro σε μια μοναδική επιλογή. Οι τέσσερις κεφαλές εκτύπωσης Braille είναι ίδιες και ανταλλάξιμες ενώ μια επιπλέον κεφαλή συμπεριλαμβάνεται στη συσκευασία ώστε εάν κάποια από τις κεφαλές που βρίσκονται πάνω στον εκτυπωτή χρειαστεί συντήρηση ή καθαρισμό, να μην επιβραδυνθεί η παραγωγή εντύπων. Ο 4 Wave Pro μπορεί να συνεχίσει να παράγει Braille με μικρότερη ταχύτητα ακόμα και αν μόνο μια κεφαλή εκτύπωσης λειτουργεί κανονικά αναγνωρίζοντας αυτόματα τον αριθμό των κεφαλών που είναι διαθέσιμες. Η δε αλλαγή των κεφαλών γίνεται με πολύ εύκολο τρόπο μέσα σε διάστημα μερικών λεπτών και χωρίς να απαιτεί την χρήση εργαλείων. Εικόνα 2-7. Επαγγελματικός εκτυπωτής Braille 4Waves Pro Το λογισμικό Winbraille που συνοδεύει τους εκτυπωτές της Index Braille, δίνει στον χρήστη την δυνατότητα απ' ευθείας εκτύπωσης μέσα από τις εφαρμογές των Windows χωρίς καμία άλλη παρέμβαση η μετατροπή, με το πάτημα ελάχιστων πλήκτρων. Ταυτόχρονα υποστηρίζονται η εκτύπωση γραφικών και μαθηματικών Braille με βάση τον κώδικα Nemeth. Η λειτουργία των πλήκτρων καθώς και η κατάσταση του εκτυπωτή ανακοινώνονται φωνητικά. Χαρακτηριστικά Ταχύτητα εκτύπωσης: 300 cps Χαρτί Μηχανογραφικό συνεχόμενο γραμμάρια Υποστήριξη Braille: 6 και 8 κουκίδες Δυνατότητα εκτύπωσης: μονής πλευράς / δύο πλευρών Πλάτος χαρτιού: 17,78 33,02 εκατοστά (7-13 ίντσες) Μήκος χαρτιού: 27,94 30,48 εκατοστά (11-12 ίντσες) 76

85 Ενότητα Β- Εφαοιιογές της Σ ύτ/povric Τεγνολονίαα για Α.ιιε.Α Υποστήριξη γραφικών Υποστήριξη Ελληνικών Nemeth Braille μαθηματικών μέσω equation editor Δυνατότητα σύνδεσης μέσω παράλληλης, σειριακής, USB ή δικτυακή Φωνητική αναγγελία λειτουργία Ευκολία χρήσης μέσα από Windows με χρήση του Winbraille Διαστάσεις (εκ.): 169x70x114 Βάρος: 195 κιλά Εγγύηση: 2 έτη Enabling Embosers Από το 1971 η Enabling Technologies έχει συνδυάσει το όνομά της με τις μηχανές παραγωγής Braille. Μέσα στο διάστημα αυτών των τριάντα ετών εμπειρίας έχει παρουσιάσει περισσότερα από είκοσι διαφορετικά μοντέλα εκτυπωτών Braille. Θεωρείται μια από τις πιο σοβαρές και μεγάλες εταιρείες στον χώρο της τεχνολογίας πρόσβασης. Τα σημαντικότερα προϊόντα είναι τα εξής: Romeo 25: Εκτυπωτής Braille μονής πλευράς, με ταχύτητα 25 χαρακτήρων το δευτερόλεπτο. Υποστηρίζει μηχανογραφικό χαρτί πλάτους από 3,8 έως 33,6 εκατοστών με δυνατότητα εκτύπωσης 40 χαρακτήρων ανά γραμμή. Συνοδεύεται με βαλιτσάκι μεταφοράς και οι διαστάσεις του είναι 53,9X33,6X20,9 εκατοστά και το βάρος του 14,5 κιλά. Συνδέεται με τον υπολογιστή μέσω παράλληλης ή σειριακής. Romeo Pro 50: Εκτυπωτής Braille μονής πλευράς, με ταχύτητα 50 χαρακτήρων το δευτερόλεπτο. Υποστηρίζει μηχανογραφικό χαρτί αλλά και απλές σελίδες πλάτους από 3,8 έως 33,6 εκατοστών με δυνατότητα εκτύπωσης 40 χαρακτήρων ανά γραμμή. Συνοδεύεται με βαλιτσάκι μεταφοράς και οι διαστάσεις του είναι 53,9X33,6X20,9 εκατοστά και το βάρος του 14,5 κιλά. Συνδέεται με τον υπολογιστή μέσω παράλληλης ή σειριακής ενώ περιέχει συνθέτη φωνής. Thomas: Εκτυπωτής Braille μονής πλευράς, με ταχύτητα 40 χαρακτήρων το δευτερόλεπτο. Υποστηρίζει μηχανογραφικό χαρτί αλλά και απλές (προαιρετικά), σελίδες πλάτους από 3,8 έως 38,1 εκατοστών με δυνατότητα εκτύπωσης 40 χαρακτήρων ανά 77

86 Ενότητα Β- Ε φ αοιιογές της Σύγγροντκ Τεγνολονίας για Α.ιιε.Α γραμμή. Οι διαστάσεις του είναι 62,6X29,2X21,9 εκατοστά και το βάρος του 23,2 κιλά. Συνδέεται με τον υπολογιστή μέσω παράλληλης ή σειριακής ενώ περιέχει συνθέτη φωνής. Juliet Classic: Εκτυπωτής Braille αμφίπλευρης εκτύπωσης, με ταχύτητα 55 χαρακτήρων το δευτερόλεπτο. Υποστηρίζει μηχανογραφικό χαρτί, πλάτους από 3,8 έως 38,1 εκατοστών με δυνατότητα εκτύπωσης 40 χαρακτήρων ανά γραμμή. Οι διαστάσεις του είναι 62,6X29,2X21,9 εκατοστά και το βάρος του 23,2 κιλά. Συνδέεται με τον υπολογιστή μέσω παράλληλης ή σειριακής. Juliet Pro: Εκτυπωτής Braille αμφίπλευρης εκτύπωσης, με ταχύτητα 55 χαρακτήρων το δευτερόλεπτο. Υποστηρίζει μηχανογραφικό χαρτί αλλά και απλές σελίδες, πλάτους από 3.8 έως 38,1 εκατοστών με δυνατότητα εκτύπωσης 56 χαρακτήρων ανά γραμμή. Οι διαστάσεις του είναι 62,6X29,2X21,9 εκατοστά και τοβάρος του 23,2 κιλά. Συνδέεται με τον υπολογιστή μέσω παράλληλης ή σειριακής. ET: Εκτυπωτής Braille αμφίπλευρης εκτύπωσης, με ταχύτητα 60 χαρακτήρων το δευτερόλεπτο. Υποστηρίζει μηχανογραφικό χαρτί, πλάτους από 3,8 έως 38,1 εκατοστών με δυνατότητα εκτύπωσης 40 χαρακτήρων ανά γραμμή. Οι διαστάσεις του είναι 62,6X29,2X21,9 εκατοστά και το βάρος του 23,2 κιλά. Συνδέεται με τον υπολογιστή μέσω παράλληλης ή σειριακής. Juliet Pro 60: Εκτυπωτής Braille αμφίπλευρης εκτύπωσης, με ταχύτητα 60 χαρακτήρων το δευτερόλεπτο. Υποστηρίζει μηχανογραφικό χαρτί αλλά και απλές σελίδες, πλάτους από 3.8 έως 38,1 εκατοστών με δυνατότητα εκτύπωσης 40 χαρακτήρων ανά γραμμή. Οι διαστάσεις του είναι 62,6X29,2X21,9 εκατοστά και το βάρος του 23,2 κιλά. Συνδέεται με τον υπολογιστή μέσω παράλληλης ή σειριακής ενώ περιέχει συνθέτη φωνής. BookMaker, Braille Express 100 και Braille Express 150: Εκτυπωτές Braille αμφίπλευρης εκτύπωσης υψηλών απαιτήσεων παραγωγής, με ταχύτητα 80,100 και 150 χαρακτήρων το δευτερόλεπτο αντιστοίχως. Υποστηρίζουν μηχανογραφικό χαρτί, πλάτους από 3,8 έως 33,7 εκατοστών με δυνατότητα εκτύπωσης 44 χαρακτήρων ανά γραμμή. Οι διαστάσεις τους είναι 53,9X45,7X22,2 εκατοστά και το βάρος τους 22,7 κιλά. Συνδέονται με τον υπολογιστή μέσω παράλληλης ή σειριακής ενώ παρέχουν την δυνατότητα σύνθεσης φωνής. 78

87 Ε νότητα Β- Ecpgpuovéc της Σύγγροντκ Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α Marathon: Εκτυπωτής Braille εκτύπωσης μονής πλευράς, με ταχύτητα 200 χαρακτήρων το δευτερόλεπτο. Υποστηρίζει μηχανογραφικό χαρτί, πλάτους από 3,8 έως 33,7 εκατοστών με δυνατότητα εκτύπωσης 42 χαρακτήρων ανά γραμμή. Συνοδεύεται με βαλιτσάκι μεταφοράς ενώ οι διαστάσεις του είναι 53,3X45,7X15,2 εκατοστά και το βάρος του 34,1 κιλά. Συνδέεται με τον υπολογιστή μέσω παράλληλης ή σειριακής. BraillePlace: Εκτυπωτής Braille υψηλών απαιτήσεων παραγωγής αμφίπλευρης εκτύπωσης, με ταχύτητα 350 χαρακτήρων το δευτερόλεπτο. Υποστηρίζει μηχανογραφικό χαρτί, με δυνατότητα εκτύπωσης 45 χαρακτήρων ανά γραμμή και 27 γραμμών ανά σελίδα. Οι διαστάσεις του είναι 99X76,2X147,32 εκατοστά. Συνδέεται με τον υπολογιστή μέσω παράλληλης ή σειριακής ενώ περιέχει συνθέτη φωνής PIAF Συσκευή Ανάγλυφων Γραφικών Το PIAF είναι μια απλή στη χρήση συσκευή παραγωγής ανάγλυφων γραφικών για εκπαιδευτικούς κυρίως σκοπούς. Για την εκτύπωση χρησιμοποιείται ειδικό θερμοευαίσθητο μικροκαψουλικό χαρτί. Όποια γραμμή, σχήμα ή γράμμα έχουμε σχεδιάσει ή εκτυπώσει με μαύρο χρώμα επάνω στη σελίδα του μικροκαψουλικού χαρτιού θα μετατραπεί σε ανάγλυφο μετά το πέρασμα του οπό τη συσκευή. Είναι ιδανικό για την εκμάθηση απλών γεωμετρικών σχημάτων και εννοιών, εξοικείωση με το χειρόγραφο κείμενο και την υπογραφή σε άτομα με προβλήματα όρασης. Είναι επίσης δυνατή η χρήση του για παραγωγή μικρών ανάγλυφων χαρτών όπως για παράδειγμα τον ανάγλυφο χάρτη - οδηγό ενός κτιρίου κλπ. Επίσης με την βοήθεια του PIAF μπορεί κάποιος να αντιληφθεί την διάταξη των αντικειμένων που προβάλλονται στην οθόνη του υπολογιστή όπως και κάθε άλλη σχετικά πολύπλοκη δυσδιάστατη διάταξη. Χαρακτηριστικά Υποστηρίζει μικροκαψουλικό χαρτί μεγέθους μέχρι και A3 Εύκολο στη χρήση γρήγορο αποτελεσματικό Ηχητική σήμανση, για την εισαγωγή της επόμενης σελίδας Χαμηλή κατανάλωση και αθόρυβη λειτουργία 79

88 Ενότητα Β- Εφαοιιογές της Σύνγροντκ Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α Εύκολο στη μεταφορά με αναδιπλούμενα πλαϊνά στελέχη. Ιδιαίτερη προσοχή σε θέμα ασφαλούς χρήσης Εικόνα 2-8. Συσκευή Ανάγλυφων Γραφικών PIAF 3. Πληροφοριακά Συστήματα- Λογισμικό Εξυπηρέτησης Α.με.Α. 3A.OCR Παρά το γεγονός ότι το πρόγραμμα της Οπτικής Αναγνώρισης Χαρακτήρων (OCR) δεν είχε αρχικά δημιουργηθεί με σκοπό να χρησιμοποιηθεί από άτομα πού αντιμετωπίζουν προβλήματα όρασης, στη συνέχεια αναδείχθηκε σε ένα πολύ σημαντικό εργαλείο για τα άτομα αυτά. Η διαδικασία που ακολουθείται κατά τη χρήση του προγράμματος της Οπτικής Αναγνώρισης Χαρακτήρων (OCR) είναι η εξής: μετατρέπεται η εικόνα ενός κειμένου (π.χ ενός σκαναρισμένου χαρτιού ή ενός ηλεκτρονικού fax) σε ψηφιακές αντιστοιχίες που μπορούν να διαβαστούν από έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Το κείμενο αρχικά δεν είναι ηλεκτρονικά επεξεργασμένο, αλλά αποτελείται από γράμματα που είναι φτιαγμένα από μικροσκοπικές τελείες, οι οποίες αν ενωθούν συνθέτουν την εικόνα ενός κειμένου. Με τη χρήση του προγράμματος της Οπτικής Αναγνώρισης Χαρακτήρων (OCR) η εικόνα αναλύεται και μετατρέπονται οι χαρακτήρες σε επεξεργασμένο κείμενο βασισμένο στο πρότυπο των μικροσκοπικών τελειών FINEREADER To Fine Reader αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά και επιτυχημένα προϊόντα οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων στο κόσμο. Υποστηρίζει οπτική αναγνώριση για 121 γλώσσες με ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό επιτυχούς αναγνώρισης για τα Ελληνικά. Είναι πολύ απλό 80

89 Ενότητα Β- Εωαραογές ττκ Σύγγοοντκ Τ ελ ο λ ο γία ς για Α.ιιε.Α στην χρήση αφού με ένα μόνο συνδυασμό πλήκτρων ολοκληρώνονται οι διαδικασίες της σάρωσης και της αναγνώρισης. Επιτρέπει την μεταφορά των αναγνωρισμένων κειμένων σε άλλες δημοφιλείς εφαρμογές των windows και συνεργάζεται άψογα με τους περισσότερους σαρωτές που κυκλοφορούν στην αγορά των υπολογιστών. Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με την πολύ χαμηλή τιμή του το κάνουν ιδανικό για όλους τους χρήστες που επιθυμούν ακόμα μεγαλύτερη αυτονομία και πρόσβαση στην πληροφορία. Εικόνα 3-1. Το λογισμικό OCR Fine Reader Χαρακτηριστικά Βελτιωμένη πιστότητα αναγνώρισης στην έκδοση 8.0 Δυνατότητα αναγνώρισης πολύγλωσσων κειμένων Ικανότητα εκμάθησης χαρακτήρων Άψογη συνεργασία με τους περισσότερους σαρωτές της αγοράς Ευκολία στη χρήση (λειτουργία με το πάτημα ενός συνδυασμού πλήκτρων) Απόλυτη συνεργασία με τα προγράμματα ανάγνωσης οθόνης Δυνατότητα αποθήκευσης και σε HTLM ή PDF Ικανότητα σάρωσης δύο σελίδων ταυτόχρονα και επεξεργασία τους ξεχωριστά Υποστήριξη αναγνώρισης 121 γλωσσών Εύκολη μεταφορά του αναγνωρισμένου κειμένου σε κειμενογράφους και άλλες εφαρμογές Εκτελείται κατ ευθείαν μέσα από το Ms Word. 81

90 Ε νότητα Β- Ε ω αουογές trie Σύνγρονης Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α Συστήματα OCR που συνοδεύονται απο Μηχανή Ανάγνωσης Τα συστήματα OCR που συνοδεύονται απο Μηχανή Ανάγνωσης διευκολύνουν τους ανθρώπους με υπολειμματική όραση και είναι αδύνατο να χρησιμοποιηθεί από τυφλά άτομα, αφού το αποτέλεσμα της λειτουργίας του αποτυπώνεται πάντα στην οθόνη του υπολογιστή. Ωστόσο, αν το πρόγραμμα της Οπτικής Αναγνώρισης Χαρακτήρων (OCR) συνοδεύεται από μια Μηχανή Ανάγνωσης (Reading Machine), μπορεί με ευκολία να χρησιμοποιηθεί από άτομα με ολική τύφλωση ή με σοβαρά προβλήματα όρασης και μάλιστα αποτελεί σπουδαίο βοήθημα, αφού επιτρέπει στα άτομα αυτά να διαβάζουν εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, έντυπα και οτιδήποτε μπορεί να υπάρξει σε γραπτό κείμενο. Κατασκευασμένη έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από αρχάριους η Μηχανή Ανάγνωσης (Reading Machine) αποτελείται από έναν επίπεδο σαρωτή, ο οποίος περιέχει μια ηλεκτρο-οπτική κάμερα. Το μάτι της κάμερας αποτελείται από μια διπλή συσκευή που περιέχει 500 ευαίσθητους λαμπτήρες με αντίσταση, διατεταγμένους σε μια ευθεία γραμμή. Στην κάμερα είναι τοποθετημένος ένας ήλεκτρο μηχανικός X- Υ υποκινητής, ο οποίος μπορεί και την κατευθύνει προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, είτε οριζόντια, είτε κάθετα. Το υλικό το οποίο θα διαβαστεί (ένα βιβλίο, ένα περιοδικό, μια εφημερίδα, ένα γράμμα κτλ) είναι γυρισμένο με την όψη προς τα κάτω στο φακό που υπάρχει στην κορυφή της μηχανής. Η κάμερα κινείται αυτόματα μπροστά και πίσω σαρώνοντας κάθε γραμμή από το τυπωμένο κείμενο και διαβιβάζει ηλεκτρονικά την εικόνα σε έναν μικροϋπολογιστή, ο οποίος υπάρχει σε ένα ξεχωριστό σημείο. Στη συνέχεια με τη χρήση του προγράμματος της Οπτικής Αναγνώρισης Χαρακτήρων (OCR), ο μικροϋπολογιστής αναγνωρίζει τους χαρακτήρες, τους ομαδοποιεί κατά λέξεις και υπολογίζει την προφορά της κάθε λέξης ξεχωριστά. Για να μπορέσει να επιτευχθεί αυτό το βήμα, έχουν ήδη προγραμματιστεί χιλιάδες κανόνες προφοράς με τις εκατοντάδες εξαιρέσεις τους. Το αποτέλεσμα που προκύπτει, είναι μια σειρά από φωνήματα, τα οποία στέλνονται στη συσκευή συνθετικής ομιλίας, η οποία έχει τη δυνατότητα να αρθρώνει την κάθε λέξη χωριστά. 82

91 Ε νότητα Β- Εω αραογές της Σύγγροντκ Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α Επιπλέον, η Μηχανή Ανάγνωσης (Reading Machine) συνοδεύεται και από ένα ταμπλό ρυθμίσεων των λειτουργιών (control panel), προκειμένου να μπορεί το άτομο να ελέγχει τις κινήσεις του σαρωτή, να θέτει το σύστημα σε λειτουργία, να δίνει εντολή στο σύστημα να ξαναδιαβάζει κομμάτια από το κείμενο ή να συλλαβίζει λέξεις καθώς επίσης και μια ποικιλία από άλλες λειτουργίες. Ένα από τα πιο γνωστά εύχρηστα και πρακτικά εργαλεία ανάγνωσης κειμένων μέσω υπολογιστή, για ανθρώπους τυφλούς ή με σοβαρά προβλήματα όρασης, είναι το Kurzweil Η λειτουργία του βασίζεται ακριβώς στην ίδια διαδικασία που περιγράφηκε παραπάνω, ωστόσο όμως διαθέτει κάποια ξεχωριστά χαρακτηριστικά που το διακρίνουν από τα υπόλοιπα εργαλεία ανάγνωσης που κυκλοφορούν. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι τα εξής: Σαρώνει και αναγνωρίζει το κείμενο, ενώ κάνει ανάγνωση ή επεξεργασία Επεξεργασία κειμένου Με τα χαρακτηριστικά επεξεργασίας κειμένου του Kurzweil 1000, μπορεί κανείς να επεξεργαστεί με ευκολία τα ήδη σαρωμένα έγγραφά του. Μπορεί επίσης να αντιγράψει, να αποκόψει και να επικολλήσει οτιδήποτε, από ένα χαρακτήρα μέχρι πολλαπλές σελίδες, είτε μέσα στο Kurzweil 1000, είτε από άλλη εφαρμογή όπως ένα πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e- mail). Automatic Document Loading Με την εξουσιοδότηση του ADL (Automatic Document Loading, αυτόματο φόρτωμα εγγράφων), το Kurzweil 1000 ανοίγει αυτόματα όλα τα αρχεία που είχαν ανοιχτεί. Επιπλέον όποιες αλλαγές γίνουν σε ανοιγμένα αρχεία σώζονται αυτόματα την ώρα που βγαίνουν από το σύστημα. εξαιρετικά εύκολο στη χρήση Το Kurzweil 1000 συνδυάζει τη δύναμη ενός Pentium PC με την ευκολία της χρήσης ενός μαγνητοφώνου ταινίας. Για αρχάριους χρήστες, ένα keypad 17 πλήκτρων είναι διαθέσιμο και επιτρέπει να ελέγχει κάποιος τις εντολές του Kurzweil 1000, να εκφωνεί ή να συλλαβίζει λέξεις, να σαρώνει κείμενα, να προσδιορίζει άγνωστες λέξεις, να ρυθμίζει τον τόνο της φωνής και την ταχύτητα κ.α. Για προχωρημένους χρήστες που είναι πιο εξοικειωμένοι με τους υπολογιστές και την χρήση ενός κανονικού πληκτρολογίου, υπάρχει επίσης ένα πρότυπο μενού διασύνδεσης. 83

92 Ε νότητα Β- Εωαοιιογέο της Σύγγρονπς Τεχνολογία*: για Α.ιιε.Α Ον εντολές του Kurzweil 1000 είναν λογνκά ταξινομημένες υπο οικεία αναδιπλούμενα μενού όπως αρχεία, επεξεργασίες και περιβάλλοντα. Οποιαδήποτε μέθοδο και αν χρησιμοποιείτε, το Kurzweil 1000 είναι ένα καινοτομικό σύστημα που ανταποκρίνεται γρήγορα στις εντολές σας και σας κρατά ενήμερους σχετικά με τη κατάσταση όλων των λειτουργιών. Τα ενσωματωμένα μηνύματα help σας επιτρέπουν να αναγνωρίζετε τη λειτουργία κάθε πλήκτρου στο Kurzweil 1000 keypad, ενώ ένα πλήκτρο που ανακοινώνει τον τηλεφωνικό αριθμό υποστήριξης - χωρίς καμία επιβάρυνση- για τους πελάτες είναι επίσης διαθέσιμο οποτεδήποτε χρειαστείτε βοήθεια. Εικόνα 3-2. Reading Machine (Μηχανή Ανάγνωσης) Επεξεργασία κειμένου και αναζήτηση δεσμευμένης λέξης Το Kurzweil 1000 είναι το πρώτο σύστημα ανάγνωσης στον κόσμο που ενσωματώνει επεξεργασία κειμένου και αναζήτηση δεσμευμένης λέξης μαζί. Σε αντίθεση με την προσέγγιση άλλων προϊόντων, το Kurzweil 1000 επιτρέπει την επεξεργασία σαρωμένων εγγράφων στη στιγμή. Όχι μόνο το δακτυλογραφημένο κείμενο εκφωνείται μεγαλόφωνα καθώς κάποιος δακτυλογραφεί, αλλά το Kurzweil 1000 μπορεί ακόμη να εκφωνήσει μια τονισμένη περιοχή. Κάτι επιπλέον σημαντικό είναι η ικανότητα που έχει να αναζητά μια δεσμευμένη λέξη ή φράση μέσα σε ένα έγγραφο. Το χαρακτηριστικό αυτό χρησιμοποιείται για να μπορεί να βρεθεί εύκολα και γρήγορα ένας αριθμός σελίδας, μια λέξη ή αναφορά. 3.2.Αναγνώστες Οθόνης Hal Με την εκκίνηση των windows το Hal αναλαμβάνει την επικοινωνία του χρήστη με το περιβάλλον του υπολογιστή, ανακοινώνοντας όχι μόνο το πάτημα των πλήκτρων ή τους χαρακτήρες στην οθόνη αλλά και τα αντικείμενα του περιβάλλοντος των windows, δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα για τα μενού, τους διάλογους τα εικονίδια και γενικά 84

93 Ενότητα B- Εφαρ noyée της Σύγγρονης Tετνολογίας για A.us.A την κατάσταση στην οθόνη του υπολογιστή. To Hal είναι το βασικό εργαλείο κάθε τυφλού χρήστη ηλεκτρονικού υπολογιστή, αφού με την βοήθεια του προγράμματος σύνθεσης φωνής που περιέχει επιτυγχάνει την ανάγνωση των δεδομένων της οθόνης μέσω της κάρτας ήχου και των ηχείων του υπολογιστή. Η ταυτόχρονη υποστήριξη οθονών Braille από το Hal δίνει επιπροσθέτως στα άτομα με προβλήματα όρασης, απτική δυνατότητα πρόσβασης στη πληροφορία. Εικόνα 3-3. Αναγνώστης Οθόνης Hal Σημαντικότερες Δυνατότητες Ένα λογισμικό πρόσβασης που υποστηρίζει ταυτόχρονα ανάγνωση και απόδοση σε μορφή Braille, καλύπτοντας πλήρως τις ανάγκες των ατόμων με απώλεια όρασης. Πλήρης υποστήριξη Ελληνικών και Αγγλικών αλλά και Ελληνικό περιβάλλον. Ελευθερία χρήσης του λογισμικού σε οποιοδήποτε υπολογιστή με την ειδική έκδοση Dolphin Pen χωρίς ανάγκη εγκαταστάσεων και CDs. Χρήσιμο για φοιτητές ή εργαζόμενους που έχουν πρόσβαση σε πολλούς υπολογιστές. Η ανάγνωση οθόνης, εκφωνεί κάθε κείμενο που εμφανίζεται στην οθόνη (έγγραφα, μενού, ιστοσελίδες, s, κ.α.) καθώς και τα εικονίδια και κάποια από τα γραφικά στοιχεία, αναγγέλλοντας φωνητικά και όλα τα αντικείμενα περιβάλλοντος των windows που εμφανίζονται στην οθόνη του υπολογιστή. 85

94 Ενότητα B- Eoapupyéc της Σύγγοονηΐ Τεγνολογίαο yva Α.αε.Α Συνεργάζεται με όλα τα γνωστά λογισμικά σύνθεσης φωνής για την ανάγνωση οθόνης. Για την εκφώνηση αξιοποιείται η κάρτα ήχου του υπολογιστή. Για την εκφώνηση Ελληνικών και Αγγλικών με υψηλότερη ποιότητα σύνθεσης φωνής από αυτή που διατίθεται με το Lunarplus, συνεργάζεται με το λογισμικό σύνθεσης φωνής Φωναισθησία. Υποστήριξη όλων των γνωστών οθονών Braille. Δυνατότητα εγκατάστασης σε περισσότερους από έναν υπολογιστές, αγοράζοντας επιπλέον άδειες χρήσης. Εικόνα 3-4. Συσκευή USB απομακρυσμένης λειτουργίας Dolphin Pen Χαρακτηριστικά Πλήρως Ελληνικό περιβάλλον λειτουργίας και εκφώνηση αντικειμένων περιβάλλοντος Αυτόματη αναβάθμιση μέσω Internet Ισχυρή μηχανή παραμετροποίησης και εκπαίδευσης, στην έκδοση professional Πλήρης φωνητική αναγγελία των δεδομένων της οθόνης με πολύ εύκολο τρόπο Εύκολη πρόσβαση στις εφαρμογές των windows καθώς και σε σελίδες στο internet όπου μπορείτε να επιλέξετε λίστα συνδέσμων, κεφαλίδων ή πλαισίων Εκφωνεί ότι πληκτρολογείτε (κάθε χαρακτήρα ή και κάθε λέξη) Εύκολη ρύθμιση της ταχύτητας ανάγνωσης, της έντασης και της λεπτομέρειας της φωνητικής αναγγελίας Υποστηρίζονται περίπου 20 γλώσσες (Ελληνικά, Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Ισπανικά, κλπ.) Υποστήριξη πολλών Braille κωδικοποιήσεων (Computer Braille, Λογοτεχνικό Braille, Grade 1, Grade 2) Αξιοποιεί τα προγραμματιζόμενα πλήκτρα των οθονών Braille Απεικόνιση ψευδό- οθόνης Braille στην οθόνη του υπολογιστή για Βοήθεια του εκπαιδευτή, του γονέα ή του συναδέλφου που δεν γνωρίζει 86

95 Ενότητα Β- Ecpapuoyec xnc Iirr/oovnc Τεγνολογίαο via A.ue.A Supernova- Πρόγραμμα μεγέθυνσης - ανάγνωσης οθόνης flf"*»» -ι «β i ι= m * * δ S O J : It U» I Εικόνα 3-5. Supernova- Πρόγραμμα μεγέθυνσης - ανάγνωσης οθόνης Το Supernova είναι ένα λογισμικό το οποίο σχεδιάστηκε ειδικά για να δώσει στα άτομα με προβλήματα όρασης (μειωμένη όραση ή απώλεια όρασης) πρόσβαση στην χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή (π.χ. επεξεργασία κειμένου, περιήγηση στο internet ηλεκτρονική αλληλογραφία κ.α.). Προσφέρει δυνατότητα μεγέθυνσης των περιεχομένων της οθόνης έως και 32 φορές, ανάγνωση των δεδομένων της οθόνης με καθαρή συνθετική φωνή, και υποστήριξη οθόνης Braille, για την απτική απεικόνιση των δεδομένων της οθόνης. Καλύπτοντας όλες τις πιθανές ανάγκες πρόσβασης, το Supernova αναδεικνύεται σε ένα προϊόν ιδανικό για οργανισμούς, βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια, σχολεία, εταιρείες και γενικότερα χώρους εργασίας που μπορεί να απασχοληθούν άτομα με διάφορα προβλήματα όρασης. Σημαντικότερες Δυνατότητες Υποστηρίζει ταυτόχρονα μεγέθυνση, ανάγνωση και απόδοση σε μορφή Braille, καλύπτοντας πλήρως τις ανάγκες όλων των ατόμων με προβλήματα όρασης. Πλήρης υποστήριξη Ελληνικών και Αγγλικών αλλά και Ελληνικό περιβάλλον. Ελευθερία χρήσης του λογισμικού σε οποιοδήποτε υπολογιστή με την ειδική έκδοση Dolphin Pen χωρίς ανάγκη εγκαταστάσεων και CDs. Χρήσιμο για φοιτητές ή εργαζόμενους που έχουν πρόσβαση σε πολλούς υπολογιστές. Εκφωνεί κάθε κείμενο που εμφανίζεται στην οθόνη (έγγραφα, μενού, ιστοσελίδες, s, κ.α.) καθώς και τα εικονίδια και κάποια από τα γραφικά στοιχεία, 87

96 Ε νότητα Β- Εω αοιιογές της Σύνγροντκ Τεγνολόγιας για Α.ιιε.Α αναγγέλλοντας φωνητικά και όλα τα αντικείμενα περιβάλλοντος των windows. Συνεργάζεται με όλα τα γνωστά λογισμικά σύνθεσης φωνής. Για την εκφώνηση αξιοποιείται η κάρτα ήχου του υπολογιστή. Για την εκφώνηση Ελληνικών και Αγγλικών με υψηλότερη ποιότητα σύνθεσης φωνής από αυτή που διατίθεται ενσωματωμένη, συνεργάζεται με το λογισμικό σύνθεσης φωνής Φωναισθησία. Μεγενθύνει οτιδήποτε εμφανίζεται στην οθόνη μέχρι και 32 φορές αποδίδοντας πάντα καθαρή εικόνα (μέθοδος antialising). Υποστήριξη όλων των γνωστών οθονών Braille. Δυνατότητα εγκατάστασης σε περισσότερους από έναν υπολογιστές, αγοράζοντας επιπλέον άδειες χρήσης Lunar/LunarPlus- Πρόγραμμα μεγέθυνσης οθόνης To Lunar αποτελεί το πιο απλό και πρακτικό πρόγραμμα της Dolphin για άτομα με μειωμένη όραση αφού μας δίνει την δυνατότητα μεγέθυνσης των δεδομένων της οθόνης από 1.2 μέχρι 32 φορές και επιτρέπει την εύκολη πρόσβαση στις εφαρμογές του υπολογιστή. Η ταυτόχρονη περιορισμένης δυνατότητας ανάγνωση των δεδομένων που εμφανίζονται στην οθόνη είναι μια δυνατότητα που υπάρχει μόνο στο LunarPlus. Η συνθετική φωνή ακούγεται από τα ηχεία, μέσω της κάρτας ήχου του υπολογιστή μας. Σημαντικότερες Δυνατότητες Πλήρης υποστήριξη Ελληνικών και Αγγλικών αλλά και Ελληνικό περιβάλλον. Ελευθερία χρήσης του λογισμικού σε οποιοδήποτε υπολογιστή με την ειδική έκδοση Dolphin Pen χωρίς ανάγκη εγκαταστάσεων και CDs. Χρήσιμο για φοιτητές ή εργαζόμενους που έχουν πρόσβαση σε πολλούς υπολογιστές. Στο LunarPlus η ανάγνωση οθόνης, εκφωνεί τα περισσότερα κείμενα που εμφανίζονται στην οθόνη, όπως επίσης και όλα τα αντικείμενα περιβάλλοντος των Windows. To LunarPlus συνεργάζεται με όλα τα γνωστά λογισμικά σύνθεσης φωνής για την ανάγνωση οθόνης. Για την εκφώνηση αξιοποιείται η κάρτα ήχου του υπολογιστή. Για την εκφώνηση Ελληνικών και Αγγλικών με υψηλότερη ποιότητα σύνθεσης 88

97 Ενότητα Β- E(paouovéc xric Σύγγρονης Τεθνολογίας για Α.ιιε.Α φωνής από αυτή που διατίθεται με τον ενσωματωμένο συνθέτη, συνεργάζεται με το λογισμικό σύνθεσης φωνής Φωναισθησία. Μεγεθύνει οτιδήποτε εμφανίζεται στην οθόνη μέχρι και 32 φορές αποδίδοντας πάντα καθαρή εικόνα (μέθοδος antialising) Δυνατότητα εγκατάστασης σε περισσότερους από έναν υπολογιστές, αγοράζοντας επιπλέον άδειες χρήσης. Χαρακτηριστικά Πλήρως Ελληνικό περιβάλλον λειτουργίας και εκφώνηση αντικειμένων περιβάλλοντος Αυτόματη αναβάθμιση ρυθμίσεων Υποστηρίζει πολλαπλούς βαθμούς μεγέθυνσης από XI.20 μέχρι και Χ32 φορές Μπορείτε να επέμβετε και να επιλέξετε το πιο βολικό χρωματικό συνδυασμό, την αντίθεση και την φωτεινότητα Εμφάνιση μεγάλων mouse pointers (δείκτες ποντικιού) με δυνατότητα ειδικής επισήμανσης εάν χρειάζεται Δυνατότητα επισήμανσης του σημείου εστίασης για πιο εύκολη παρακολούθηση της θέσης ενδιαφέροντος. Κατά την ανάγνωση κειμένου τονίζει χρωματικά τις εκφωνούμενες λέξεις Πολλαπλοί τρόποι παρουσίασης της περιοχής μεγέθυνσης (όλη η οθόνη υπό μεγέθυνση, μισή οθόνη κανονική και μισή σε μεγέθυνση, λειτουργία μεγεθυντικού φακού κα.) Εξομάλυνση των αντικειμένων της οθόνης ώστε να μην καταστρέφεται το κείμενο σε υψηλούς βαθμούς μεγέθυνσης Υποστηρίζει πολλά συστήματα μεγέθυνσης CCTV (Optelec, LVI, κα.) Εκφωνεί ότι πληκτρολογείτε (κάθε χαρακτήρα ή και κάθε λέξη) Εύκολη ρύθμιση της ταχύτητας ανάγνωσης και της έντασης της φωνητικής αναγγελίας Υποστηρίζονται περίπου 20 γλώσσες (Ελληνικά, Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Ισπανικά, κα.) 89

98 Ενότητα Β- Ecpaom m c της Σύγγροντκ Τεγνολογίας για A.ue.A Jaws Λογισμικό Ανάγνωση και Μεγέθυνση Οθόνης Εικόνα 3-6. Λογισμικό Ανάγνωσης και Μεγένθυσης οθόνης Jaws Ένα από τα πλέον παραμετροποιήσιμα προγράμματα ανάγνωσης οθόνης. To JAWS είναι ένα από τα πιο δημοφιλή στον κόσμο προϊόντα ανάγνωσης οθόνης. Προϊόν της Freedom Scientific, του Αμερικανικού ομίλου που προέκυψε από την συγχώνευση τριών μεγάλων εταιρειών, της Elenter Joyce, της Blazie Engineering και της Arkenstone, ενσωματώνει την μακρόχρονη εμπειρία της πρώτης στον χώρο των προγραμμάτων ανάγνωσης οθόνης. Η εύκολη πρόσβαση στο Internet σε συνδυασμό με την πρακτικά απεριόριστη δυνατότητα παραμετροποίησης του το κάνουν ιδανικό εργαλείο για τους απαιτητικούς χρήστες. Το JAWS "διαβάζει" όλα τα αντικείμενα του περιβάλλοντος των Windows δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα για τα μενού, τους διάλογους τα εικονίδια και γενικά την κατάσταση στην οθόνη. To JAWS συνοδεύεται από πρόγραμμα σύνθεσης φωνής το οποίο όμως δεν υποστηρίζει την Ελληνική γλώσσα. Για την υποστήριξη Ελληνικών απαιτείται η αγορά της εξωτερικής συσκευής σύνθεσης Apollo 2 της Dolphin. Σημαντικότερες Δυνατότητες Πλήρης υποστήριξη Ελληνικών Εκφωνεί κάθε κείμενο που εμφανίζεται στην οθόνη (έγγραφα, μενού, ιστοσελίδες, s, κ.α.) Εκφωνεί και τα εικονίδια και τα περισσότερα γραφικά στοιχεία. Υποστήριξη όλων των γνωστών οθονών braille. Δυνατότητα εγκατάστασης σε περισσότερους από έναν υπολογιστές αγοράζοντας επιπλέον άδειες χρήσης. 90

99 Ενότητα Β- Εφαοιιογές tn c luy/povnc Τεγνολογίας για Α,ιιε.Α Νέα βελτιωμένη υποστήριξη για τις εφαρμογές Internet και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Magic Ανάγνωση και Μεγέθυνση Οθόνης Εικόνα 3-7. Λογισμικό Ανάγνωσης και Μεγέθυνσης Οθόνης Magic To Magic είναι η λύση της Freedom Scientific για άτομα με περιορισμένη όραση έχοντας την δυνατότητα να μεγεθύνει τα δεδομένα της οθόνης μέχρι 16 φορές και να επιτρέπει έτσι την εύκολη πρόσβαση στις εφαρμογές του υπολογιστή. Η ταυτόχρονη ανάγνωση των δεδομένων που εμφανίζονται στην οθόνη είναι μια δυνατότητα που υπάρχει προαιρετικά στην έκδοση του προγράμματος που υποστηρίζει Σημαντικότερες Δυνατότητες Υποστήριξη Ελληνικών Εκφωνεί κάθε κείμενο που εμφανίζεται στην οθόνη Magic Speech To Magic μεγεθύνει οτιδήποτε εμφανίζεται στην οθόνη μέχρι και 16 φορές αποδίδοντας πάντα καθαρή εικόνα (antialising) 91

100 Ε νότητα Β- Ειραο noyée της Σύγγρονπς Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α Connect Outloud Ανάγνωση και Μεγέθυνση Οθόνης Εικόνα 3-8. Λογισμικό Ανάγνωσης και Μεγέθυνσης Οθόνης Connect Outloud Το Connect Outloud αποτελεί μια απλή εφαρμογή που απευθύνεται στον νέο χρήστη αφού συνδυάζει τα βασικά χαρακτηριστικά του JAWS με την πιο χαμηλή τιμή και δίνει στο χρήστη με προβλήματα όρασης την δυνατότητα να δουλέψει στον υπολογιστή του, κάνοντας δυνατή την πρόσβαση στο Internet, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και παρέχοντας λύση επεξεργαστή κειμένου με την εφαρμογή FS Editor που το συνοδεύει. Υποστηρίζοντας μόνο τα παραπάνω και τις βασικές εφαρμογές που περιέχονται στο λειτουργικό (Notepad, Calculator, Media player, Cd player) θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι είναι ένα JAWS με περιορισμένες δυνατότητες πρόσβασης. Σημαντικότερες Δυνατότητες Το Connect Outloud έχει εκτεταμένη υποστήριξη των βασικών εφαρμογών internet. Υποστήριξη Ελληνικών. Εκφωνεί κάθε κείμενο που εμφανίζεται στην οθόνη Connect Outloud. Το Connect Outloud υποστηρίζει όλες τις γνωστές οθόνες Braille. 3.3.B ro w s e rs O BROWSER AVANTI O browser AVANTI "Adaptive and Adaptable Interactions for Multimedia Télécommunications Applications", έχει σχεδιαστεί για κάποιες από τις ποικίλες ανάγκες των ΑμεΑ. Παρέχει λεκτικές και συντακτικές προσαρμογές της διασύνδεσης του χρήστη, σάρωση για συσκευές με διακόπτη και τέλος παράγει ομιλία. Οι κύριες ενότητες του συστήματος AVANTI περιγράφονται παρακάτω. 92

101 Ε νότητα Β- Ε φ αριιογές ττκ Σύγγρονπς Τεγνολογίοκ για Α.ιιε.Α Μια συλλογή των βάσεων δεδομένων πολυμέσων που προσεγγίζονται μέσω ενός κοινού πρωτοκόλλου (HTTP) και παρέχουν τις πληροφορίες κινητικότητας για τα ΑμεΑ. Ο κεντρικός υπολογιστής AVANTI, που διατηρεί τη γνώση σχετικά με τους χρήστες, διατηρεί ένα ικανοποιημένο πρότυπο του συστήματος πληροφοριών και προσαρμόζει τις πληροφορίες που παρέχονται, σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά των χρηστών. Ο browser Ιστού AVANTI, που ενεργεί ως front-end στο σύστημα AVANTI, στοχεύει να ικανοποιήσει τις διαφορετικές δυνατότητες τελικών χρηστών, τις απαιτήσεις και τις προτιμήσεις, καθώς επίσης και τα διαφορετικά πλαίσια χρήσης. Το σχέδιο και η ανάπτυξη του ενδιάμεσου με τον χρήστη του πλοηγητή AVANTI έχουν ακολουθήσει την ενοποιημένη μεθοδολογία σχεδίου ενδιάμεσων με τον χρήστη (UMD). Η προκύπτουσα ενοποιημένη διεπαφή είναι ένα ενιαίο χειροποίητο αντικείμενο, στο οποίο οι τεχνικές προσαρμοστικότητας υιοθετούνται, προκειμένου να καλυφθούν οι απαιτήσεις των κατηγοριών των χρηστών με κάποιο ειδικό πρόβλημα. Στο παρόν πλαίσιο, η προσαρμοστικότητα αναφέρεται στη διαδικασία και στο ενδιάμεσο με τον χρήστη κατά τη διάρκεια της έναρξης κάθε συνόδου αλληλεπίδρασης, σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά χρηστών (π.χ. δυνατότητες χρηστών, ιδιαίτερη πείρα χρηστών) και τα χαρακτηριστικά χρήσης που είναι γνωστά πριν από την αλληλεπίδραση και υποτίθεται ότι παρέμειναν αμετάβλητα μέσα σε μια ενιαία σύνοδο. Η προσαρμοστικότητα, αφ' ετέρου, αναφέρεται στη διαδικασία και στο ενδιάμεσο με τον χρήστη δυναμικά, σύμφωνα με τις καταστάσεις αλληλεπίδρασης που ανιχνεύονται στο χρόνο εκτέλεσης (π.χ. ο χρήστης έχει ένα υψηλό ποσοστό λάθους, ο χρήστης είναι ανίκανος να εκτελέσει ορισμένους στόχους). Οι προσαρμογές υποστηρίζονται μέσω της συνεργασίας του browser και του πρότυπου κεντρικού υπολογιστή χρηστών, ένα συστατικό του κεντρικού υπολογιστή AVANTI, το πρώτο ελέγχει την αλληλεπίδραση χρηστών και δηλώνει αναλόγως το τελευταίο, το οποίο στη συνέχεια, επισύρει την προσοχή στα συμπεράσματα και στην κατάσταση της αλληλεπίδρασης. Δηλαδή ανιχνεύει τις καταστάσεις αλληλεπίδρασης, ενημερώνοντας διαδοχικά τη γνώση του. Η ενημερωμένη γνώση χρησιμοποιείται από το ενδιάμεσο με τον χρήστη για να αποφασίσει και μόνο του να το προσαρμόσει. Οι προσαρμογές εφαρμόζονται σε δύο διαφορετικά επίπεδα της διεπαφής, δηλαδή τα συντακτικά και λεξικολογικά επίπεδα. Οι συντακτικές προσαρμογές αναφέρονται στην επιλογή των διαφορετικών μορφών αλληλεπίδρασης, για έναρξη των στόχων διεπαφών. Πιο συγκεκριμένα, για κάθε στόχο ένας χρήστης μπορεί να αποδώσει μέσα στο ενδιάμεσο με τον χρήστη AVANTI, οι διαφορετικές περιπτώσεις διεπαφών σχεδίου και εφαρμογής (μορφές) έχουν αναπτυχθεί, για να φροντίσουν για τα διαφορετικά χαρακτηριστικά 93

102 Ενότητα Β- Ε φ αριιογές της Σύνγοονης Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α χρηστών, μετά από την ενοποιημένη μεθοδολογία σχεδίου ενδιάμεσων με τον χρήστη. Οι λεξικολογικές προσαρμογές αναφέρονται στην επιλογή εκείνων των ιδιοτήτων των φυσικών αντικειμένων διεπαφών που είναι κατάλληλα για έναν δεδομένο χρήστη (π.χ. μέγεθος πηγών, χρώματα, λεκτικές παράμετροι). Η λογική προσαρμογής στον πλοηγητή AVANTI πραγματοποιείται ως σύνολο συντακτικών και λεξικολογικών κανόνων προσαρμοστικότητας. Οι κανόνες δεν είναι σκληρός κωδικοποιημένοι στον browser, αλλά διατηρούνται μάλλον σε μια χωριστή ενότητα, έτσι ώστε να μπορούν να τροποποιηθούν ανεξάρτητα. Κατά συνέπεια, η λογική προσαρμογής της διεπαφής του πλοηγητή μπορεί να επαναπροσδιοριστεί, με την αλλαγή ή με την ενίσχυση των κανόνων, χωρίς απαίτηση των τροποποιήσεων του ίδιου του χρήστη στον πλοηγητή. Έτσι η προσαρμοστικότητα ενδιάμεσων με τον χρήστη εφαρμόζεται για να προσαρμόσει τον πλοηγητή στις δυνατότητες τελικών χρηστών, απαιτήσεις, και προτιμήσεις και κατά τη διάρκεια της έναρξης μιας νέας συνόδου και σε όλη την αλληλεπίδραση με το σύστημα. Η ανάπτυξη μιας ενοποιημένης διεπαφής για έναν browser Ιστού είναι ένα βήμα ύψιστης σημασίας προς την εφαρμογή του σχεδίου για όλη την αρχή και επομένως συμβάλλει για να αποτρέψει τον κοινωνικό αποκλεισμό των διάφορων τελικών χρηστών που έχουν δυσκολίες στην αντιμετώπιση των νέων τεχνολογιών και ειδικά του διαδικτύου. Ο browser AVANTI είναι αυτήν την περίοδο υπό αξιολόγηση μέσω δοκιμών που πραγματοποιούνται από χρήστες που έχουν προγραμματιστεί να εξετάσουν την αποτελεσματικότητα και τη δυνατότητα χρησιμοποίησης του γενικού συστήματος και στο εργαστήριο και για την χρήση στην πραγματική ζωή. Η μελλοντική εργασία περιλαμβάνει την ανάπτυξη των οδηγιών για το ενοποιημένο σχέδιο ενδιάμεσων με τον χρήστη των browsers Ιστού, καθώς επίσης και τις δραστηριότητες τυποποίησης σχετικά με τη δυνατότητα πρόσβασης στον Ιστού από όλους τους χρήστες Ο BROWSER BROOKES TALK Αυτός ο πλοηγητής έχει κατασκευαστεί από το Oxford Brookes University και επικεντρώνεται στο να διευκολύνει τα ΑμεΑ να ερευνούν έξυπνα το δίκτυο. Χαρακτηριστικά του είναι η παραγωγή ομιλίας και η μεγέθυνση της οθόνης. Για τους μεγαλύτερους σε ηλικία χρήστες, έχει αναπτυχθεί η βοήθεια φωνής, ένα ειδικό μπροστινό τέλος για Brookes Talk, το οποίο μιλά το χρήστη μέσω της αλληλεπίδρασής 94

103 Ενότητα Β- E ipaom m c της Σύγγροντκ Τεχνολογίας για A.us.A τους. Η τρέχουσα εργασία περιλαμβάνει την εξέταση και τους τρόπους να υποστηριχθεί η απώλεια μνήμης στη διεπαφή και στη λειτουργία browser. To Brookes Talk είναι ένας οδηγημένος browser Ιστού πλήκτρων λειτουργίας για τους τυφλούς και με οπτική αναπηρία χρήστες, που παρέχουν τη δυνατότητα πρόσβασης πληκτρολογίων μόνο που χρησιμοποιεί τα πλήκτρα λειτουργίας. Παρέχει επίσης ένα διαμορφώσιμο μεγάλο παράθυρο κειμένων για τους χρήστες που είναι άτομα με προβλήματα οράσεως και έναν τυποποιημένο οπτικό browser έτσι ώστε οι χρήστες να μπορούν να εργαστούν. Οι γρήγορες απόψεις της ιστοσελίδας παρέχονται χρησιμοποιώντας την ανάκτηση πληροφοριών και τις τεχνικές επεξεργασίας φυσικής γλώσσας. Οι πρόσθετες λειτουργίες ανίχνευσης που προσφέρει το Brookes Talk είναι: Ένας κατάλογος τίτλων. Ένας κατάλογος συνδέσεων. Ένας κατάλογος αποσπασματικών λέξεων πλήκτρων για κάθε σελίδα. Περίληψη σελίδων συμπεριλαμβανομένου του αριθμού λέξεων, συνδέσεων, τίτλων και αποσπασματικών λέξεων κλειδιών. Περίληψη της σελίδας που περιλαμβάνει τις βασικές προτάσεις της σελίδας. Αυτό είναι συνήθως περίπου 25% της σελίδας. Ακόμα υπάρχει η δυνατότητα που επιτρέπει στο χρήστη να εισαγάγει μια σειρά κειμένων και να επιλέξει μια μηχανή αναζήτησης. Τα αποτελέσματα της αναζήτησης κρατιούνται διαθέσιμα για την οπισθοδρόμηση έως ότου γίνει μια νέα αναζήτηση PWWEBSPEAK Έχει σχεδιαστεί για τους τυφλούς ή με οπτική αναπηρία χρήστες, χρήστες με δυσλεξία ή άλλες μαθησιακές διαταραχές και χρήστες που μαθαίνουν νέες γλώσσες. Ο browser PW WebSpeak παρέχει την δυνατότητα της αλλαγής του κειμένου σε ομιλία και μια διευρυμένη και αυξημένη οπτική παρουσίαση κειμένων. Έχει ως σκοπό συγκεκριμένα να αλληλεπιδράσει άμεσα με τις πληροφορίες της ιστοσελίδας και να μεταφράσει το περιεχόμενο πληροφοριών στην καθομιλουμένη. Ο χρήστης μπορεί να πλοηγήσει μέσω της δομής ενός εγγράφου βασισμένου στα περιεχόμενα του, τις παραγράφους και τις προτάσεις, παρά να πρέπει να εξετάσει και να ξετυλίξει την ερμηνεία μιας δομημένης επίδειξης οθόνης. To Pw WebSpeak έχει τις ακόλουθες βασικές λειτουργίες: 95

104 Ενότητα Β- Εφαοιιογές m e Σύτνοονικ Τεγνολογία για Α.ιιε.Α Απλουστευμένη παρουσίαση ιστοσελίδας που χρησιμοποιεί την ομιλία και την ενίσχυση οθόνης που περιλαμβάνει το συγχρονισμό του ήχου και της επίδειξης καθώς επίσης και ελεγχόμενου του μεγέθους πηγών από τον χρήστη. Απλές εντολές για την αλληλεπίδραση με το περιεχόμενο πληροφοριών ιστοσελίδας καθώς επίσης και την αυτόματη αναγνώριση των τίτλων, των συνδέσεων, των μορφών και άλλων σημαντικών ιδιοτήτων των σελίδων. Πλοήγηση της δομής και των συνδέσεων χωρίς να πρέπει να πάει μέσω του ίδιου του κειμένου. Υποστήριξη για την αναθεώρηση οποιουδήποτε στοιχείου μιας σελίδας, για παράδειγμα, μια παράγραφος, μια λέξη τη φορά και να είναι σε θέση να εξηγήσει, χαρακτήρα με χαρακτήρα, οποιαδήποτε λέξη. Υποστήριξη για τους πίνακες, τις δευτερεύουσες εικόνες και τις μορφές για να επιτρέψουν την πλήρη αλληλεπίδραση χρηστών με τις εφαρμογές και τις μηχανές αναζήτησης στον Ιστό. Ακόμα έχει διευθετήσιμες ταχύτητες ανάγνωσης. Υποστήριξη για τα πολλαπλάσια λεκτικά συστήματα λογισμικού, συμπεριλαμβανομένης της Microsoft SAPI. Υποστήριξη για τους ειδικούς τύπους αρχείων και τις λειτουργίες συμπεριλαμβανομένου: MAILTO, ακουστικός, πραγματικός ήχος, βίντεο. Έρευνα για το κείμενο μέσα στην ιστοσελίδα και μια ειδική διεπαφή στις δημοφιλείς μηχανές αναζήτησης για την απλουστευμένη αναζήτηση πέρα από τον Ιστό. Δημιουργία και συντήρηση ενός καταλόγου αγαπημένων ιστοσελίδων, καθώς επίσης και αυτόματη φόρτωση μιας αρχικής σελίδας στην εκτέλεση. Πλήρως προσιτός κατάλογος ιστορίας. Υποστήριξη για ιστοσελίδες πλοήγησης τοπικά, συμπεριλαμβανομένης της ακολουθίας των συνδέσεων με τις τοπικές και βασισμένες στο WEB σελίδες. Υποστήριξη για αποθήκευση ιστοσελίδας τοπικά είτε στο HTML είτε ως ευθεία σχήματα κειμένων. 96

105 Ενότητα Β- Εφαρμογές της Σύγγοονης Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α MULTIWEB Αυτός είναι ένας browser που αναπτύσσεται για συγκεκριμένες ανικανότητες στο πανεπιστήμιο Deakin. Κύρια χαρακτηριστικά του είναι η λεκτική παραγωγή, η ενίσχυση οθόνης, ακόμα ανιχνεύει για τις συσκευές διακοπτών και ενσωματώνει τη συγκεκριμένη τεχνολογία ανικανότητας κατάλληλη για τους χρήστες υπολογιστών με πολλαπλάσιες ανάγκες. Έχει ως σκοπό να χρησιμοποιηθεί χωρίς άλλο προσαρμοστικό λογισμικό και περιλαμβάνει μια λεκτική μηχανή, μια διεύρυνση κειμένων και μια ανίχνευση για τις συσκευές διακοπτών. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα επικοινωνίας του MultiWeb με το διαδίκτυο είναι: Πρόσβαση στα έγγραφα HTML που αποθηκεύονται ως τοπικά αρχεία, δηλαδή σε σκληρό δίσκο του χρήστη ή σε δισκέτα. Σε ιστοσελίδα μπορούν να επιδείξουν και το κείμενο και τις ευθύγραμμες εικόνες. Οι ευθύγραμμες εικόνες είναι προαιρετικές. Μεταφόρτωση των αρχείων από τους κεντρικούς υπολογιστές FTP. Τα πολυμέσα επιδεικνύουν και επαναλαμβάνουν τις ικανότητες που είναι δυνατές. Να δει τους ακόλουθους τύπους αρχείου γραφικής παράστασης: BMP, GIF, CMS, ICO, JPG, TIF, WMF, SCM, PCX και PNG. Τηλεοπτικά αρχεία AVI και MOV άποψης και να ακούσει WAV και MID αρχεία ήχου. Οι τύποι αρχείου που δεν μπορούν να επιδειχθούν μπορούν να σωθούν στο σκληρό δίσκο του χρήστη έτσι ώστε μπορούν να αντιμετωπισθούν από άλλες εφαρμογές. Τα έγγραφα HTML μπορούν να σωθούν στο δίσκο είτε στο HTML είτε σε μορφή ASCII. Η αποθήκευση σε ASCII επιτρέπει στο έγγραφο να παρουσιαστεί εύκολα σε άλλες εφαρμογές, όπως οι speech readers. To MultiWeb υποστηρίζει τις μορφές διαδικτύου συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης για τους χρήστες που είναι ανίκανοι να ενεργοποιήσουν ένα ποντίκι ή ένα πληκτρολόγιο. Οι διευθύνσεις διαδικτύου υπό μορφή ομοιόμορφου πόρου Locaters (URLs) μπορούν να εισαχθούν άμεσα για να επιτρέψουν την πρόσβαση στις συγκεκριμένες περιοχές. Τα URLs μπορούν να σωθούν ως σελιδοδείκτες για να διευκολύνουν την εύκολη πρόσβαση αργότερα. Οι χρήστες μπορούν να κινηθούν μεταξύ των εγγράφων με τη χρησιμοποίηση του Back και Forward κουμπιών πλοήγησης. 97

106 Ε νότητα Β- Εω αριιογές της Σύγγροντκ Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α Ον χρήστες μπορούν να δουν μνα ιστορία όλων των σελίδων που επισκέπτονταν κατά τη διάρκεια της τρέχουσας σύνδεσης και να επιστρέψουν σε αυτές. Οι χρήστες μπορούν να διευκρινίσουν μια αρχική σελίδα. Η θέση της επικοινωνίας επιδεικνύεται. Ο τίτλος του τρέχοντος εγγράφου και η τρέχουσα θέση μέσα στο έγγραφο επιδεικνύονται. To URL των τρεχόντων hotlinks επιδεικνύεται στο φραγμό θέσης. To MultiWeb περιλαμβάνει τις συνδέσεις με τις μηχανές αναζήτησης. Οι χρήστες έχουν την επιλογή να προσθέσουν ή να διαγράψουν τις μηχανές αναζήτησης από τον παρεχόμενο κατάλογο. To MultiWeb έχει μια λειτουργία ευρημάτων. Το τρέχον έγγραφο μπορεί να τυπωθεί. Το περιεχόμενο εγγράφων μπορεί να αντιγράφει στην περιοχή αποκομμάτων παραθύρων για τη συγκόλληση σε άλλες εφαρμογές. Πρέπει να σημειώσουμε ότι το MultiWeb περιέχει και το MultiMail, που είναι ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που περιλαμβάνει την πρόβλεψη λέξης και σας δίνει μια σειρά των επιλογών διεπαφών και χρηστών. To MultiMail μπορεί να βελτιώσει τις ευκαιρίες επικοινωνίας ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για τους χρήστες,ιαδικτύου με ανάγκες. To MultiMail σχεδιάστηκε αρχικά για τα Windows 3.x και 95 έτσι ώστε οι καταναλωτές με τον παλαιότερο εξοπλισμό υπολογιστών να μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτό το ελεύθερο προϊόν. Κατόπιν κυκλοφόρησε μια έκδοση στα 32 bit για τα Windows 95 / 98 / 2000, η οποία έχει εφαρμοστεί τώρα ΑΛΛΟΙ BROWSERS Ο BROWSER SIMPLY WEB Ο Simply Web είναι ένας πλοηγητής που διασυνδέεται μέσω ομιλίας χρησιμοποιώντας τον Internet Explorer. Παράγει ομιλία και παρέχει απλή επαφή με το πληκτρολόγιο. Ο Simply Web 2000 περιλαμβάνει σε λογισμικό έναν λεκτικό συνθέτη και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον αυτόνομο τρόπο ως browser Ιστού ομιλίας. Γίνεται εγκατάσταση 98

107 Ενότητα B- Ειραριιογές της Σύγγροντκ Τεγνολογίαΐ για Α.ιιε.Α ενός αναγνώστη οθόνης στον υπολογιστή και είναι πλήρως συμβατό με απλά Talker 98/2000. WORLD WIDE WEB BROWSER Το σύστημα πλοήγησης στον παγκόσμιο ιστό, World Wide Web Browser, για άτομα με προβλήματα όρασης παρέχει τις τυπικές λειτουργίες παρόμοιων συστημάτων, καθώς και ειδικές λειτουργίες για τη διευκόλυνση της πλοήγησης των ατόμων με προβλήματα όρασης. Η ανάπτυξη του λογισμικού έγινε από το Εργαστήριο Υποστηρικτικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας Ανθρώπου Μηχανής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας του Ινστιτούτου Πληροφορικής, που συμμετέχει στο έργο ΕΣΤΙΑ. MARCOPOLO Ο browser Marcopolo παρέχει την πρόσβαση στο World Wide Web με ελευθερία στην όραση. Είναι για τους τυφλούς και χαμηλής όρασης χρήστες υπολογιστών ή καθέναν που επιθυμεί να κοιτάξει βιαστικά τον Ιστό χωρίς να πρέπει να εξετάσει ένα όργανο ελέγχου υπολογιστών. Τα χαρακτηριστηκά του είναι λεκτική παραγωγή, ακουστικές εικόνες, απλή διεπαφή πληκτρολογίου. SENSUS INTERNET BROWSER Είναι ένας browser ομιλίας για το διαδίκτυο, που προέρχεται από την Δανία. Εκτός από την τυποποιημένη λειτουργία browser, επιτρέπει στους τυφλούς και χρήστες ατόμων με προβλήματα οράσεως να προσανατολιστούν, να πλοηγηθούν και να έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες για το διαδίκτυο. Οι τυφλοί χρήστες μπορούν να έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω της συνθετικής ομιλίας ή Braille. Οι χρήστες με προβλήματα οράσεως μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις πηγές, τα μεγέθη πηγών και τα χρώματα σχεδίου που προσαρμόζουν καλύτερα τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η λεκτική παραγωγή και ειδικές πηγές οθόνης. Ο χρήστης μπορεί να μην χρησιμοποιήσει ένα ποντίκι ή άλλη συσκευή υπόδειξης κατά αλληλεπίδραση με το διαδίκτυο και όλη η πλοήγηση και ο έλεγχος μπορούν να ολοκληρωθούν μέσω των πλήκτρων εντολών. Κάτι πολύ σημαντικό είναι ότι τα έγγραφα διαδικτύου αναλύονται προτού να παρουσιαστούν στο χρήστη. 99

108 Ε νότητα Β- Ecpaouoyéc της Σ ύγγρ ονικ Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α VIP BROWSER Ο browser αυτός αντικαθιστά τους τυποποιημένους browser και βελτιώνει την παράδοση πληροφοριών σε ένα οπτικό και αυξημένο περιβάλλον ομιλίας. Ακόμα βελτιστοποιεί τις οπτικές επιδείξεις για τους ανθρώπους με χαμηλή όραση. Εκείνοι που έχουν συνολική απώλεια όρασης θα ωφεληθούν επίσης από την εκτενή ένταση φωνής του browser. Η ομιλία μπορεί επίσης να ξεκινάει και να σταματάει όποτε το επιθυμούμε. Υπάρχουν επιλογές εντολής που περιγράφουν τη βασική σύντομη βοήθεια που ενεργοποιείτε στο σύστημα, ένας διαλογικός τρόπος εκμάθησης που αναγγέλλει ποια πλήκτρα λειτουργούν ως βοήθειες όταν τα πιέζετε που μαθαίνετε το σύστημα και ένα πλήκτρο λειτουργίας που καλεί επίσης ένα αφηγηματικό αρχείο βοήθειας. Όπως με άλλους browsers, μπορείτε να γυρίσετε χρονικά στις σελίδες που έχετε μπει και να βρείτε τις συγκεκριμένες λέξεις και τα επόμενα ή προηγούμενα περιστατικά τους, δίνει έμφαση επίσης και αναγγέλλει στις συνδέσεις ή σας δίνει την επιλογή να απαριθμήσει όλες τις συνδέσεις σε μια σελίδα ή μόνο εκείνες που διευκρινίζετε. Όλα τα άλλα στοιχεία Ιστού αντιπροσωπεύονται ως εικόνες, επιτρέποντας για παράδειγμα να μεταφορτώσουν και να ενισχύσουν τις εικόνες μετά από την απαίτηση. Οι πίνακες είναι επίσης σχηματοποιημένοι με έναν βελτιωμένο τρόπο, χρήσιμο για τα αποσπάσματα ή τις βάσεις δεδομένων αποθεμάτων. Όλες οι καλά γνωστές μηχανές αναζήτησης προγραμματίζονται εκ των πρότερων για την άμεση πρόσβαση. EIAD Ένας browser από τις λύσεις της Sarsfield που παρέχει αυξήσεις συγκεκριμένα γιααμεα. Κύρια χαρακτηριστικά του είναι η οθόνη επαφής και η απλουστευμένη γλωσσική διεπαφή. HOMEPAGE READER Ο νέος βασισμένος στην ομιλία browser από την IBM, που χρησιμοποιεί τον Netscape Navigator ως μηχανή του, έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Αεκτική παραγωγή, απλή διεπαφή πληκτρολογίου. DIRECTLY ACCESSIBLE BROWSER 100

109 Ενότητα B- Εφαρμογές της Σύγγροντκ Τεχνολογίας για Α,ιιε.Α Ένας νέος τύπος browser που έχει αναπτυχθεί είναι ο "directly accessible browser". Directly accessible, δηλαδή άμεσα προσιτός, σημάνει ότι ο browser έχει ενσωματώσει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα δυνατότητας πρόσβασης συμπεριλαμβανομένης της εκτύπωσης μεγάλης ύλης και κειμένων και της text-to-speech παραγωγής. Ο άμεσα προσιτός browser ξέρει ακριβώς τι είναι κάθε στοιχείο της ιστοσελίδας. Ξέρει πότε το κείμενο είναι ένας τίτλος, ή μια σύνδεση με μια άλλη περιοχή, ή το κείμενο που συνδέεται με έναν γραφικό, ή τις πληροφορίες σε έναν πίνακα δεν απαιτούν τους αναγνώστες οθόνης ή τα magnifiers οθόνης προκειμένου να λειτουργήσουν. WEBCITE Ένας browser βασισμένος στην ομιλία από την Compusult, που σχεδιάζεται για άτομα με χαμηλή όραση. Τα βασικά του στοιχεία είναι ότι επιτρέπει λεκτική παραγωγή, ενίσχυση οθόνης με μεγέθυνση και απλή διεπαφή πληκτρολογίων. 3.4.Προγράμματα μετατροπής σε Braille DBT Πρόγραμμα μετατροπής Braille Εικόνα 3-9. DBT Πρόγραμμα μετατροπής Braille To Duxbury Braille Translator ή DBT είναι παγκοσμίως το δημοφιλέστερο πρόγραμμα προετοιμασίας κειμένου για εκτύπωση σε Braille. Η εταιρεία που το ανέπτυξε, η Duxbury Systems ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με την βελτίωση του τρόπου εκτύπωσης και έχει βοηθήσει πολλά εκατομμύρια χρήστες αλλά και σημαντικό αριθμό οργανισμών, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων καθώς και εταιρειών παραγωγής εντύπων σε Braille. To DBT ΙΟΙ

110 Ενότητα Β- Εφαρ noyée της Σύγγρονης Τετνολογίαα για Α.υε.Α είναι πολύ εύχρηστο και υποστηρίζει εισαγωγή κειμένου από πολλές διαφορετικές φόρμες, όπως Microsoft Word, Wordperfect, SGML, ICADD, HTML,TXT ή Braille text. Αφότου εισάγουμε το κείμενο στο DBT μπορούμε να το μετατρέψουμε σε μορφή Braille και να το δούμε στην μορφή και διάταξη στην οποία μπορούμε να επέμβουμε προσθέτοντας και αφαιρώντας κείμενο ή και να συντάξουμε όλο το κείμενο στο DBT. Υποστηρίζονται πολλές γλώσσες και κώδικες Braille και υπάρχει η δυνατότητα transcribing σε Ελληνικά για την υποστήριξη μαθηματικών και συμβόλων WinBraille Εικόνα Πρόγραμμα μετατροπή Braille- Win Braille To Winbraille είναι ένα απλό και πολύ εύχρηστο εργαλείο στον τομέα της μετατροπής κειμένου σε μορφή Braille. Για την χρήση του δεν απαιτείται γνώση γραφής Braille. Το λογισμικό αυτό συνοδεύει τους εκτυπωτές της Index Braille και δίνει στον χρήστη την δυνατότητα εκτύπωσης με πολύ απλό τρόπο, σχεδόν όπως θα γινόταν με οποιοδήποτε άλλο εκτυπωτή στα Windows. Με τη βοήθεια του Winbraille μετατρέπουμε τα έγγραφα του υπολογιστή μας σε λογοτεχνικό ή μη Braille και στη συνέχεια μέσα από την εφαρμογή αυτή το στέλνουμε για εκτύπωση με δυνατότητα υποστήριξης μετατροπής κειμένου σε συμπτυγμένο ή όχι Braille για περισσότερες από τριάντα γλώσσες. To Winbraille διαθέτει προηγμένες λειτουργίες μορφοποίησης που είναι απαραίτητες κατά την παραγωγή εντύπων σε μορφή Braille, όπως οι κεφαλίδες και τα υποσέλιδα, ο χειρισμός της απεικόνισης πινάκων, επισημάνσεων κλπ. Υποστηρίζει τη μετατροπή μαθηματικών εκφράσεων του Ms Equation Edition σε Braille με βάση το μαθηματικό κώδικα Nemeth, καθώς και τη μετατροπή γραφικών και εικόνων σε ανάγλυφα γραφικά από όλους τους γνωστούς τύπους αρχείων (BMP, TIF, WMF, PNG, JPG, JPEG, GIF και SIG). To Winbraille λειτουργεί σε Windows 2003, Windows XP Home και Professional καθώς και 102

111 Ενότητα B- EcpaouoYéc ττκ Σύτ/οονηζ Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α Windows 2000 υποστηρίζοντας την εκτύπωση σε Braille εγγράφων από οποιοδήποτε πρόγραμμα. Επίσης υποστηρίζει κοινή χρήση του εκτυπωτή στην περίπτωση σύνδεσης σε δίκτυο. Χαρακτηριστικά Απλό και εύχρηστο εργαλείο μετατροπής κειμένων σε μορφή Braille Δεν απαιτείται γνώση της γραφής Braille. Υποστήριξη μετατροπής των εγγράφων σε λογοτεχνικό ή μη Braille για περισσότερες από τριάντα γλώσσες Άμεσος χειρισμός και παραμετροποίηση των ρυθμίσεων του εκτυπωτή και παραγωγή Braille με το πάτημα ενός πλήκτρου Για προχωρημένους χρήστες υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας νέων προσωπικών κανόνων μετατροπής και μορφοποίησης. Δυνατότητα μετατροπής μαθηματικών από Ms Equation Edition σε Braille με Βάση το μαθηματικό κώδικα Nemeth Υποστήριξη μετατροπής γραφικών και εικόνων (των τύπων: BMP, TIF, WMF, PNG, JPG, JPEG, GIF και SIG)ac ανάγλυφα γραφικά με δυνατότητα εισαγωγής κειμένου Braille σε οποιοδήποτε σημείο του ανάγλυφου γραφικού Δυνατότητα εκτύπωσης σε Braille όλων των δημοφιλών τύπων εγγράφων των Windows. Υποστήριξη κοινής χρήσης εκτυπωτή σε δίκτυο GUSÎMultimedia Speech System To Gus! Multimedia Speech System είναι ένα πρωτότυπο λογισμικό που έφερε επανάσταση χάρη στην εύχρηστη και λειτουργική φύση του. Μέχρι το 1992 δεν υπήρχε άλλο προϊόν που να εξυπηρετεί ανθρώπους των οποίων την επικοινωνία εμπόδιζαν προβλήματα λόγου ή φυσικές(σωματικές) αδυναμίες. Έτσι, άτομα με φωνολογικές διαταραχές, εγκεφαλικό, πλάγια μυατροφική σκλήρυνση(ασθένεια του Lou Gehrig) κατάφεραν να επικοινωνούν με άνεση. Η εταιρεία που παράγει το Gus! Multimedia Speech System σχεδιάζει όλα της τα προϊόντα έχοντας κατά νου την ιδέα μιας «ανοιχτής αρχιτεκτονικής». Το εν λόγω λογισμικό είναι σε θέση να μεταμορφώσει έναν οποιοδήποτε υπολογιστή συμβατό με Windows σε ένα εξαιρετικά ευέλικτο και δυνατό συγχρόνως μηχάνημα επικοινωνίας. Από το 1992 που πρωτοεμφανίστηκε μέχρι σήμερα το Gus!. 103

112 Ενότητα Β- Εωαοαογές της Σύγγρονικ Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α Multimedia Speech System έχοντας τύχει την ευρεία αποδοχή του κοινού προώθησε στην αγορά νέες εκδόσεις και κατάφερε να γίνει το πιο διάσημο λογισμικό βοηθητικής τεχνολογίας. Παρουσιάστηκε τα τελευταία χρόνια στα μεγαλύτερα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά δίκτυα και στις δημοφιλέστερες εκπομπές (π.χ. Larry King Live) και φιλοξενήθηκε στις στήλες μερικών από τις πιο γνωστές εφημερίδες και περιοδικά κερδίζοντας μόνο επαίνους και θετικά σχόλια. Ήταν άλλωστε το πρώτο λογισμικό δυναμικής παρουσίασης που αναπτύχθηκε για να είναι συμβατό με τα Windows. Υπερέχει σε σχέση με κάθε άλλο μηχάνημα που διευκολύνει την επικοινωνία προσφέροντας ένα ολοκληρωμένο πακέτο συσκευών και προγραμμάτων για εναλλακτική χρήση ανάλογα με τις εξατομικευμένες ανάγκες και ιδιαιτερότητες, αλλά και την εθνικότητα αφού είναι διαθέσιμο σε έξι γλώσσες. Το Gus! Multimedia Speech System περιέχει τα εξής: Gus! Multimedia Speech System for Windows Μετατρέπει έναν οποιοδήποτε συμβατό με Windows ηλεκτρονικό υπολογιστή σε ένα σύστημα δυναμικής επίδειξης. Παρέχει εξαιρετική ποιότητα ήχου, απλότητα και ευελιξία. Μπορεί κανείς να απολαύσει μουσική αλλά και να ακούσει λέξεις και προτάσεις ή άλλους ήχους με την ποιότητα ενός CD. Βασίζεται στην εμφάνιση μιας οθόνης η οποία περιέχει τετράγωνα που το καθένα αντιπροσωπεύει μία λέξη, μία φράση ή ένα θέμα(π.χ. συναισθήματα). Με την επιλογή ενός τετραγώνου(κουμπιού) από το χρήστη γίνεται η εκφώνηση της λέξης ή φράσης είτε σε μορφή συνθετικού λόγου(που έχει παραχθεί από τον Η/Υ) είτε σε μορφή εγγεγραμμένου ανθρώπινου λόγου. Κάθε σελίδα μπορεί να περιέχει από 2 μέχρι 72 κουμπιά ενώ δεν υπάρχει όριο για τις σελίδες που μπορεί να προσθέσει ο χρήστης. Συνοπτικά οι δυνατότητες που προσφέρει είναι οι εξής: Σύνθεση λόγου Αναπαραγωγή λόγου Ηχογράφηση λόγου Εικόνες, φωτογραφίες, κείμενο με την επιλογή ενός κουμπιού Παραγωγή προτάσεων Συνδέσεις με θέματα και κατηγορίες Επιλογή ανάμεσα σε 2-72 τετράγωνα ανά σελίδα δημιουργία απεριόριστου αριθμού σελίδων 104

113 Ε νότητα B- Ecpapiioyéc της Xi'rr/povnc Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α Ευέλικτες μέθοδοι σκαναρίσματος Ενσωματωμένη σύνδεση με το Gus! Talking Keyboard Ενσωματωμένη σύνδεση με το Gus! Easy Talk Κουμπιά που εισάγουν το χρήστη σε άλλα προγράμματα των Windows Εικόνα Σχηματικό διάγραμμα λειτουργίας του Gus! Multimedia Speech System fzjj Τ'ή ^ jüssîsl fei' # * ό.».»*.ιίτ>ι». i».rt.^.t.a Q C o m m o n P h ra se t E x cla m a tio n s! S c e s t to n E C o m m e n ts 1*1 fa m ily Carcgwor P ersonal in fo Fnorctfs B u sin ess G ekiny R o jo y Tranaportaoor At tit«d octor M arkevmab Restarftunt V isitin g S p e c if ic s C O u retí S p ic t a l O c c a s io n s L a u n c h i Εικόνα Οθόνη απο το λογισμικό Gus! 105

114 Ε νότητα Β- Ecpaoiiovéc xric Σύγγροντιο Τεγνολογίαο για Α.ιιε.Α Gus! Talking Keyboard Το πληκτρολόγιο εκφώνησης συνδυάζει ένα πληκτρολόγιο οθόνης με μία εξαιρετικά καθαρή συνθετική φωνή. Προβλέπει λέξεις τόσο κοντινές όσο και επόμενες επιταχύνοντας την εισαγωγή κειμένου και προτάσεις, ενώ ταυτόχρονα είναι σε θέση να παράγει λόγο. Ο χρήστης μπορεί να διαλέξει ανάμεσα σε διάφορα στυλ και μεγέθη, να σώσει και να επαναφέρει κείμενα, να «πει» λέξεις, προτάσεις ακόμη και παραγράφους. Enter text here using the on-screen keyboard, desktop keyboard, or with the included "switclvscanning" features! Hear CD quality text to speech for all your communicating needs g u OK><síMTík _ *»SK i poncif 0 n 3k S P a g o t b h P u a t c d J I q V e k r s w «-> ^ <^,3 he* *<+yt S c o n A B C ^ f I f X m 9 z F1 F2 F3 F4 F5 FÉ η FS P9 FIO F it F 12 Εικόνα Οθόνη απο το λογισμικό Gus! Gus! Easy Talk for Windows Αυτό το προϊόν σχεδιάστηκε για αυτούς απαιτούν μία γρήγορη μέθοδο παραγωγής λόγου επιλέγοντας μέσα από θέματα και φράσεις. Διευκολύνει τη συζήτηση ανάμεσα στο χρήστη και άλλα πρόσωπα με τη χρήση του synthesizer το οποίο είναι σε θέση να παράγει τόσο ανδρική όσο και γυναικεία φωνή. Ο χρήστης μπορεί να προσθέσει νέες φράσεις πληκτρολογώντας τις στην κορυφή του παραθύρου. Εικόνα Οθόνη απο το λογισμικό Gus! 106

115 Ενότητα Β- Εφαοιιογές ττκ Σύγγροντκ Τετνολογίας για Α.ιιε.Α Gus! Speak Clipboard Το όμιλόν πληκτρολόγιο είναι ένα εξαιρετικά εύχρηστο εργαλείο που είναι πάντα στη διάθεση του χρήστη μένοντας πάντα ορατό στην οθόνη του υπολογιστή. Παρέχει εύκολη πρόσβαση σε προγράμματα εκφώνησης για οποιαδήποτε εφαρμογή των Windows. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει ο χρήστης είναι αφού αντιγράψει και επικολλήσει το κείμενο που θέλει να ακούσει, έπειτα να επιλέξει το κουμπί της εκφώνησης στην οθόνη. Gus! Talking Calculator Ο όμιλόν υπολογιστής αναπαράγει ηχητικά τα κουμπιά με τους αριθμούς που επιλέγει ο χρήστης από την οθόνη και είναι σε θέση να λέει το αποτέλεσμα. Είναι ένα ιδιαίτερα εύχρηστο πρόγραμμα. Gus! Symbol Set Περιέχει μια πλήρη βιβλιοθήκη 2500 επαγγελματικά σχεδιασμένων συμβόλων που υποστηρίζουν την ανάπτυξη της επικοινωνίας. Κάθε σύμβολο είναι ένα αρχείο bitmap(*.bmp) το οποίο μπορεί να τροποποιηθεί χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε πρόγραμμα γραφικών των Windows. Gus! Mouse- Switch Interface Πρόκειται για ένα ποντίκι συμβατό με τα Windows και ένα διακόπτη PC ταυτόχρονα. Εξαλείφει τα προβλήματα που παρουσιάζουν συνήθως ηλεκτρονικοί υπολογιστές με ένα σειριακό κανάλι. Εικόνα Gus! Mouse- Switch Interface 107

116 Ε νότητα Β- Εφαριιογέα της Σύγγοονης Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α Gus! Speech Synthesizer Μέχρι πρόσφατα τα Synthesizer λόγου ακούγονταν σα robot. Η Microsoft όμως κατάφερε να κατασκευάσει ένα καινούργιο Synthesizer λόγου που βασίζεται αληθινά δείγματα ανθρώπινης φωνής. Είναι πραγματικά εντυπωσιακή η καθαρότητα, η ευκρίνεια και ο ρεαλισμός της φωνής. Gus! Access Keyboard Πρόκειται για ένα πληκτρολόγιο οθόνης συμβατό με όλους τους υπολογιστές που χρησιμοποιούν τα Windows. Είναι σε θέση να συμπληρώνει και να προβλέπει λέξεις λαμβάνοντας υπόψη γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες. Παρέχει τη δυνατότητα αποθήκευσης νέων λέξεων, με απλή πληκτρολόγηση τους. Gus! Dwell Cursor Πρόκειται για έναν πρακτικό τρόπο ενεργοποίησης των πλήκτρων του ποντικιού ο οποίος διευκολύνει άτομα με φυσικές δυσκολίες που δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τα κλασσικά ποντίκια ή που χρησιμοποιούν head pointing. Με το Gus! Dwell Cursor ο χρήστης απλά μετακινεί το δρομέα του ποντικιού και τοποθετώντας τον πάνω στην κουμπί της οθόνης που θέλει να επιλέξει πραγματοποιείται η λειτουργία που επιθυμεί ΦωνΑισθησία Πρόγραμμα σύνθεσης φωνής Η ΦωνΑισθησία είναι λογισμικό σύνθεσης φωνής που συνεργάζεται άψογα με τα πιο γνωστά προγράμματα ανάγνωσης οθόνης. Η τεχνολογία της σύνθεσης φωνής εξυπηρετεί τις ανάγκες των ατόμων με προβλήματα όρασης εδώ και αρκετά χρόνια. Εστιάζοντας στην κάλυψη αυτών ακριβώς των αναγκών, δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην δίγλωσση υποστήριξη για καλύτερη ποιότητα στην εκφώνηση τόσο των Αγγλικών όσο και των Ελληνικών κειμένων. Σημαντικές βελτιώσεις προέκυψαν και σε θέματα όπως η εύληπτη ομιλία που επιτρέπει ξεκούραστη ακρόαση για πολλές ώρες και η ταχύτητα απόκρισης που είναι εντυπωσιακή ακόμα και κατά τη σύνθεση φυσικής ομιλίας. Η έκδοση της 108

117 Ενότητα Β- Εω αραογές της Σύγγρονηι: Τεγνολογίαζ για Α.με.Α ΦωνΑισθησίας για προγράμματα ανάγνωσης οθόνης, καλύπτει αυτές ακριβώς τις ανάγκες που οι συνθέτες ομιλίας γενικής χρήσης παραβλέπουν. Εικόνα Πρόγραμμα Σύνθεσης Φωνής ΦωνΑισθησία Σημαντικότερες Δυνατότητες Πολυφωνική απαγγελία (Multivoice). Η ΦωνΑισθησία είναι ο πρώτος συνθέτης ομιλίας που υποστηρίζει δίγλωσσα κείμενα στον πυρήνα του. Ο Πολυφωνικός τρόπος λειτουργίας της ΦωνΑισθησίας επιτρέπει την ανάγνωση αμιγώς Αγγλικών κειμένων από Αγγλική φωνή καθώς και την ανάγνωση Ελληνικών κειμένων, με ή χωρίς Αγγλικές λέξεις, από Ελληνική φωνή. ΗχοΔακτυλογράφηοη (AudioTyping). Η ΗχοΔακτυλογράφηοη αποτελεί μία πρωτοποριακή και αποκλειστική τεχνολογία της e-rhetor που προσφέρει βέλτιστη απόκριση στο χρήστη όταν αυτός δακτυλογραφεί. Συνδυάζοντας συνθετική ή φυσική ομιλία μεταβαλλόμενης μελωδίας μαζί με άλλα ηχητικά αντικείμενα, η ακουστική απόδοση της πληκτρολόγησης γίνεται πλέον πολυδιάστατη. Peter, νέα Αγγλική φωνή. Ο Peter είναι η νέα Αγγλική φωνή της e-rhetor που παρέχει εύληπτη ομιλία στα Αγγλικά κείμενα. Έλενα και Σίμος, νέες φυσικές φωνές περιορισμένου θεματικού πεδίου. Οι φωνές περιορισμένου θεματικού πεδίου Έλενα και Σίμος κάνουν χρήση της τεχνολογίας φυσικής φωνής. Αυτές οι φωνές προσφέρονται καταρχήν στην ΦωνΑισθησία 1.7 σαν επιλογή αναγγελίας χαρακτήρων στο Πολυφωνικό τρόπο. 109

118 Ενότητα Β- Εφαριιογές in c Σύγγροντιο Τεγνολογίαο για Α.ιιε.Α Χαρακτηριστικά: Επεξεργασία Αγγλικής γλώσσας: βελτιωμένο λεξικό προσαρμογής Αγγλικών στα Ελληνικά και επιπλέον σύστημα πρόβλεψης προφορών για λέξεις που δεν βρίσκονται μέσα στο λεξικό, διατηρώντας τη ροή της ομιλίας. Επεξεργασία Ελληνικής γλώσσας: η προφορά των εκφράσεων που δεν αποτελούνται από κοινές λέξεις, όπως οι αριθμοί, οι συντμήσεις κλπ, υποστηρίζεται από γραμματικό αναλυτή δημιουργώντας σωστές προφορές. Ταχύτητα: ελάχιστος χρόνος εκκίνησης και εξαιρετικά άμεση απόκριση του συνθέτη φωνής, ακόμα και στις ταχύτερες κινήσεις του χρήστη. Αξιοπιστία: η ΦωνΑισθησία βασίζεται σε μια μηχανή σύνθεσης φωνής που για πολλά χρόνια συνοδεύει λογισμικά ανάγνωσης οθόνης και έχει περάσει πολλαπλές δοκιμές από έμπειρους χρήστες και σε πραγματικές συνθήκες. 4. Συσκευές εξυπηρέτησης ΑμεΑ 4.1. Μ εγενθυτές CCTV Clear view series Τα επιτραπέζια κλειστά κυκλώματα μεγέθυνσης για άτομα με μειωμένη όραση της σειράς ClearView+ της Optelec διαθέτουν δυνατότητα μεγέθυνσης από 2,6 έως 50 φορές δίνοντας τη δυνατότητα σε άτομα με μειωμένη όραση να διαβάζουν, να γράφουν, να βλέπουν φωτογραφίες και να ασχολούνται με τις αγαπημένες τους εργασίες. Απλά τοποθετείστε το αντικείμενο ή το βιβλίο σας στο κινητό πλαίσιο και στη συνέχεια με τη χρήση ενός μόνο πλήκτρου επιλέξτε το βαθμό μεγέθυνσης και την αντίθεση που επιθυμείτε. Η συσκευή μεγέθυνσης αποτελείται από επιμέρους μονάδες οι οποίες ανάλογα με την περίπτωση και τις ανάγκες του κάθε χρήστη επιλέγονται και διαμορφώνουν τα τελικά χαρακτηριστικά της κάθε συσκευής. Για πολλούς χρήστες η ταυτόχρονη χρήση του υπολογιστή και της συσκευής μεγέθυνσης είναι πολύτιμη. Σε αυτούς τους χρήστες απευθύνονται τα πιο δημοφιλή μοντέλα, ClearView+ 60 Color και ClearView+ PC τα οποία έχουν τη δυνατότητα παρουσίασης έγχρωμης εικόνας σε οθόνη υπολογιστή (VGA). To ClearView+ HO

119 Ενότητα B- Eoapiiovéc της Σύτ/ροντκ Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α 60 Color επιτρέπει την γρήγορη εναλλαγή μεταξύ της εικόνας υπολογιστή και του CCTV ενώ το ClearView+ PC υποστηρίζει και διαχωρισμό της οθόνης για την ταυτόχρονη προβολή και των δύο εικόνων. Και τα δύο μοντέλα υποστηρίζουν φυσικό χρώμα, τεχνητά χρώματα για την δημιουργία αντιθέσεων καθώς και αντιστροφή χρωμάτων (θετικό/αρνητικό). Είναι κομψά με μικρές διαστάσεις που διαμορφώνονται κυρίως από την επιλογή της οθόνης του Η/Υ. Η μεγέθυνση που επιτυγχάνεται σε μια οθόνη 17" ιντσών είναι από 2,6 έως 50 φορές. Είναι πολύ απλά στην χρήση αφού όλα τα πλήκτρα λειτουργίας είναι μεγάλα, ευανάγνωστα και τοποθετημένα πάνω στο κινητό πλαίσιο της βάσης. Εικόνα 4-1. Μεγενθυτής CCTV' clear view series Χαρακτηριστικά Υψηλό εύρος μεγέθυνσης από φορές Αυτόματη εστίαση Καταστάσεις λειτουργίας υψηλής αντίθεσης για πιο εύκολο διάβασμα: μαύρα γράμματα σε λευκό φόντο και λευκά γράμματα σε μαύρο φόντο Κατάσταση λειτουργίας φυσικού χρώματος για φωτογραφίες και γραφικά Πλήρως ρυθμιζόμενη φωτεινότητα Δυνατότητα απεικόνισης τεχνητών χρωμάτων για εναλλακτικούς συνδυασμούς χρωμάτων σε υψηλή αντίθεση (προαιρετικά)

120 Ενότητα B- Eoaouovéc m e Σύγγρονπς Τεγνολογίαα για Α.ιιε.Α Δυνατότητα σύνδεσης με ηλεκτρονικό υπολογιστή και ταυτόχρονης απεικόνισης δύο αντικειμένων (ένα αντικείμενο που βρίσκεται κάτω από την κάμερα και το αντικείμενο που εμφανίζεται στην οθόνη του υπολογιστή) - (μόνο για ToClearView+ PC) Εργονομικά σχεδιασμένη βάση και κινητό πλαίσιο με πλήκτρα πάνω σε αυτό για σταθερή και εύκολη χρήση ΕΙλεκτρονικό φρένο κινητού πλαισίου με το πάτημα ενός κουμπιού Μεγάλος χώρος εργασίας μεταξύ της κάμερας και της επιφάνειας εργασίας που επιτρέπει χειροτεχνία ή γράψιμο Εργονομικός βραχίονας οθόνης (για τις εργοστασιακές οθόνες) για ακόμα μεγαλύτερη ευκολία στην ανάγνωση Κόκκινη φωτεινή ένδειξη της σχετικής θέσης της κάμερας πάνω στην σελίδα Δυνατότητα εμφάνισης πάνω στην οθόνη γραμμών ή παραθύρου για την καλύτερη οριοθέτηση της επιφάνειας ενδιαφέροντος (προαιρετικά) Μπορείτε να επιλέξετε μια ασπρόμαυρη ή έγχρωμη CRT οθόνη ή μια έγχρωμη TFT ClearNote + Εικόνα 4-2.Μεγενθυτής CCTV ClearNote+ To ClearNote + είναι μια εύκολη στη χρήση, ευέλικτη, φορητή συσκευή κλειστού κυκλώματος CCTV η οποία συνδυάζει την μεγέθυνση του αντικειμένου που τοποθετούμε κάτω από την κάμερα στην οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή με τη δυνατότητα μεγέθυνσης και συνεπώς παρακολούθησης σημείων ενδιαφέροντος που βρίσκονται μακριά από τη θέση εργασίας. Το ClearNote + είναι πλήρως συμβατό μετά πιο δημοφιλή λογισμικά μεγέθυνσης οθόνης για υπολογιστές, όπως τα Lunar, LunarPlus και Supernova. 112

121 Ενότητα Β- Εφαριιογές τικ Σύγγοονηο Τ ελ ο λ ο γία ς για Α.ιιε.Α Η ικανότητα διαμοίρασης της οθόνης και εμφάνισης του μεγεθυμένου αντικειμένου σε παράθυρο των windows επιτρέπει την ταυτόχρονη απεικόνιση στην οθόνη, της κάμερας αλλά και του περιβάλλοντος των windows του υπολογιστή. Παρέχει επίσης την δυνατότητα αποθήκευσης στον δίσκο λήψεις τις κάμερας του CCTV για μελλοντική ΧΡήση. Χαρακτηριστικά Υψηλό εύρος μεγέθυνσης από 1,7 έως 57 σε οθόνη 17" Αυτόματη εστίαση με δυνατότητα παγώματος εστίασης. Τρεις διαφορετικές ρυθμίσεις κάμερας για γρήγορη και εύκολη μετάβαση από την προβολή γραφείου στην προβολή απόστασης. Η επιλογή της προβολής γίνεται αυτόματα Καταστάσεις λειτουργίας υψηλής αντίθεσης για πιο εύκολο διάβασμα: α) μαύρα γράμματα σε λευκό φόντο β) λευκά γράμματα σε μαύρο φόντο Κατάσταση λειτουργίας φυσικού χρώματος για φωτογραφίες και γραφικά Δυνατότητα απεικόνισης τεχνητών χρωμάτων για εναλλακτικούς συνδυασμούς χρωμάτων σε υψηλή αντίθεση (9 συνδυασμοί) Σύνδεση με Η/Υ μέσω USB και δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης CCTV και περιβάλλοντος εργασίας Δυνατότητα ρύθμισης των διαστάσεων του παραθύρου μεγέθυνσης στην οθόνη του υπολογιστή Ρυθμιζόμενη φωτεινότητα και αντίθεση Ειδικά σχεδιασμένη βάση τοποθέτησης φορητού υπολογιστή για σταθερή και εύκολη ΧΡήση Μεγάλος χώρος εργασίας μεταξύ της κάμερας και της επιφάνειας εργασίας που επιτρέπει χειροτεχνία ή γράψιμο Δυνατότητα λήψης και αποθήκευσης στο δίσκο του υπολογιστή, εικόνων της κάμερας Φορητή συσκευή (2,56kg.) με επαναφορτιζόμενη μπαταρία με δυνατότητα συνεχούς λειτουργίας για 5 ώρες δυνατότητα εξόδου Video σε USB και VGA. 113

122 Ε νότητα B- Ecpapiiovéc ttic Σύγγροντκ Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α 4.2. Φ ο ρ η το ί Μ εγ εν θ υ τές C C T V Compact+ To Compact+ είναι ένα πολύ μικρό φορητό σύστημα μεγέθυνσης που έρχεται να καλύψει τις καθημερινές ανάγκες των ατόμων με μειωμένη όραση. Έχει τη δυνατότητα μεγέθυνσης κειμένων ή γραφικών μέχρι δέκα φορές (ΧΙΟ) σε μια LCD οθόνη 4.3 ιντσών. Μπορείτε να πάρετε μαζί σας το Compact+ στη δουλειά ή στο σχολείο ή ακόμα και στη διασκέδαση. Διαθέτει έξι καταστάσεις απεικόνισης (έγχρωμα, υψηλής αντίθεσης μαύρο/άσπρο, άσπρο/μαύρο, κίτρινο/μαυρο, κίτρινο/μπλε και έγχρωμα χωρίς επιπλέον φωτισμό ιδανικό για μεγέθυνση οθονών όπως του κινητού τηλεφώνου) και επιτρέπει στον χρήστη να βλέπει καθώς γράφει (π.χ. για την υπογραφή κάποιου εγγράφου) Εικόνα 4-3. Φορητός Μεγενθυτής CCTV Compact+ Χαρακτηριστικά Η κάμερα είναι τοποθετημένη στο κέντρο και μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε σαν μεγεθυντικό φακό χειρός Ευκολία στη γραφή μετακινώντας την κάμερα στην εναλλακτική θέση λειτουργίας Τρία επίπεδα μεγέθυνσης 5Χ, 7.5Χ και 10Χ. Μπορείτε να μειώσετε τη μεγέθυνση ανασηκώνοντας τη συσκευή. Απεικόνιση: α) μαύρα γράμματα σε λευκό φόντο β) λευκά γράμματα σε μαύρο φόντο γ) φυσικού χρώματος Με το πλήκτρο snapshot μπορείτε να πάρετε και να αποθηκεύσετε φωτογραφίες 114

123 Ενότητα Β- Εφαοιιογές m e Σύγγροντκ Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α Οθόνη 4.3" υψηλής αντίθεσης Φορητότητα: τρεις ώρες διάρκεια επαναφορτιζόμενης μπαταρίας και 300 γρ. βάρος και διαστάσεις 13.5 χ 7.6 χ 3.0 αη Traveller+ Εικόνα 4-4. Φορητός Μεγενθυτής CCTV Traveller+ To Travelled είναι ένα έγχρωμο, πλήρες φορητό σύστημα μεγέθυνσης για άτομα με μειωμένη όραση που διαθέτει οθόνη 6,4" (16cm). Είναι ειδικά σχεδιασμένο για χρήση όπου και αν βρίσκεστε, στο γραφείο στο σχολείο ή και το σπίτι. Το χαρακτηριστικό του Traveller+, είναι το αναδιπλούμενο σχήμα του έτσι ώστε ο χρήστης να έχει μια πιο καθαρή εικόνα του αντικειμένου που βρίσκεται κάτω από την κάμερα.. Η συσκευή διαθέτει γραμμικό zoom για απεικόνιση σε μεγέθυνση από Χ4 μέχρι και ΧΙ6. Αυτό επιτυγχάνεται πολύ εύκολα και γρήγορα με το πάτημα των δυο μεγάλων πλήκτρων -και + που βρίσκονται τοποθετημένα κάτω από την οθόνη της συσκευής. To Traveller+ διαθέτει τρεις καταστάσεις απεικόνισης (έγχρωμα, υψηλής αντίθεσης μαύρο κείμενο σε άσπρο φόντο και το αντίστροφο. Τοποθετώντας τη συσκευή στην όρθια θέση μπορείτε να γράψετε και να διαβάσετε εύκολα με δεδομένο βαθμό μεγέθυνσης. Η επαναφορτιζόμενη μπαταρία της συσκευής διαρκεί για 2.5 ώρες συνεχούς λειτουργίας Χαρακτηριστικά Δυνατότητα ρυθμιζόμενης μεγέθυνσης από 4 εως 16 φορές Μεγάλη 16cm (6.4 inch) TFT οθόνη Αυτόματη εστίαση 115

124 Ε νότητα Β- Εφαοιιογέο rnc Σύγγοοντκ Τεγνολογίαο για Α.ιιε.Α Απεικόνιση: α) μαύρα γράμματα σε λευκό φόντο β) λευκά γράμματα σε μαύρο φόντο γ) φυσικού χρώματος Δυνατότητα τοποθέτησης σε όρθια θέση για διάβασμα και γράψιμο. Ελαφρύ (850γρ.) και εργονομικά σχεδιασμένο με τις επαναφορτιζόμενες μπαταρίες να υποστηρίζουν 2.5 ώρες συνεχούς λειτουργίας Δυνατότητα σύνδεσης της συσκευής σε τηλεόραση Διαστάσεις 18 χ 16 χ 9.5 εκατοστά 4.3. M o u n tb a tte n -Η λεκτρ ο νική γρ α φ ο μ η χ α νή B raille και Π ο λυμηχάνη μ α Το Mountbatten είναι πρακτικά μια ηλεκτρονική γραφομηχανή Braille με την δυνατότητα να ενσωματώνει μια σειρά από λύσεις που το αναδεικνύουν ως το απόλυτο πολυμηχάνημα εκπαίδευσης για τα παιδιά με προβλήματα όρασης και τους εκπαιδευτές τους Εικόνα 4-5. Πολυμηχάνημα Braille Mountbatten Μπορεί να αντικαταστήσει την μηχανική γραφομηχανή και να βοηθήσει στις καθημερινές ανάγκες ενός τυφλού μαθητή - χρήστη αφού πέρα από την χρησιμότητα της σαν ηλεκτρονική γραφομηχανή, υποστηρίζει φωνητική αναγγελία του χαρακτήρα που πατήθηκε, διαθέτει εύκολη λειτουργία διόρθωσης χαρακτήρων, λειτουργεί σαν μέσο 116

125 Ενότητα Β- Εφαρμογές της Σύγγρονης Τεγνολογίας για Α.με.Α αποθήκευσης κειμένων και έχει τη δυνατότητα σύνδεσης με εξωτερικό εκτυπωτή βλεπόντων. Επίσης υποστηρίζει τη σύνδεση με τυπικό πληκτρολόγιο υπολογιστή για εισαγωγή χαρακτήρων και εντολών ενώ η δυνατότητα χρήσης της συσκευής Mimic δίνει μια οπτική εικόνα του κειμένου που γράψαμε μεταφράζοντας την γραφή Braille σε γραφή βλεπόντων. Έτσι στην οθόνη που διαθέτει το Mimic μπορεί κάποιος που δεν γνωρίζει Braille να καταλάβει αλλά ακόμα και να παράγει Braille κείμενο εισάγοντας το από ένα τυπικό πληκτρολόγιο υπολογιστή. Τέλος, για τους τυφλούς χρήστες υπολογιστών το Mountbatten μπορεί να λειτουργήσει και ως εκτυπωτής Braille μονής πλευράς με μία απλή σύνδεση στην παράλληλη θύρα του υπολογιστή και ένα πρόγραμμα μετατροπής κειμένου σε Braille. Χαρακτηριστικά Φορητή ηλεκτρονική γραφομηχανή Braille Υποστήριξη εξάστιγμου Braille Φωνητική αναγγελία στα Ελληνικά του χαρακτήρα που εισάγει ο χρήστης καθώς και των πλήκτρων ελέγχου Μνήμη RAM 400Kb για αποθήκευση αρχείων (περίπου 600 σελίδες braille) Δυνατότητα εκτύπωσης και σε απλή σελίδα A4 80γρ Δυνατότητα σύνδεσης με εξωτερικό εκτυπωτή κειμένου (βλεπόντων) μέσω παράλληλης θύρας Δυνατότητα σύνδεσης εξωτερικού QWERTY πληκτρολογίου PS/2 για εισαγωγή χαρακτήρων και εντολών Εξωτερική συσκευή - οθόνη για απεικόνιση του κειμένου σε μορφή βλεπόντων Λειτουργεί και ως εκτυπωτής Braille μονής πλευράς θύρες εισόδου /εξόδου: 2 σειριακές, 1 παράλληλη, 1 είσοδος πληκτρολογίου, 1 έξοδος ακουστικών Δυνατότητα μεταφοράς αρχείων από και προς το PC Πλήρης υποστήριξη Ελληνικού Braille 117

126 Ενότητα Β- Etoaptiovéc m e Σύγγροντκ Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α Τροφοδοσία Volts 1.3Α Διαστάσεις 45X24X12 εκατοστά Βάρος 4.7 κιλά 4.4. Voice Mate Organizer Parrot με αναγνώριση φωνής Εικόνα 4-6. To Voice Mate Organizer της Parrot To Voice mate της Parrot είναι μια ολοκληρωμένη ηλεκτρονική ατζέντα που συνδυάζει σε μια συσκευή τα πλεονεκτήματα πέντε διαφορετικών εφαρμογών. Η φωνητική αναγγελία των συμβάντων και η εγγραφή φωνητικών μηνυμάτων δίνουν στο Voice mate την δυνατότητα να αποτελέσει το απόλυτο εργαλείο καθημερινής χρήσης για τα άτομα με προβλήματα όρασης. Έτσι σε μια εύχρηστη και βολική συσκευασία συνυπάρχουν τηλεφωνικός κατάλογος, ηχογράφηση φωνής, ρολόι, ημερολόγιο, υπενθύμιση ραντεβού, αριθμομηχανή, αυτόματη κλήση τηλεφωνικού αριθμού και άλλες συνοδευτικές εφαρμογές. To voice mate ανακοινώνει στο χρήστη την πληροφορία σε καθαρά Αγγλικά και ο χρήστης μπορεί εκφωνώντας μια εντολή να γίνει αντιληπτός από τη συσκευή και να πραγματοποιηθεί η λειτουργία που επέλεξε. 5. Εργονομικός σχεδιασμός θέσεων εργασίας για Λ.με.Λ Η εργονομική διευθέτηση της κατοικίας και του χώρου εργασίας συμβάλλει καθοριστικά στον τρόπο ζωής ενός ΑμεΑ. Ένας απροσπέλαστος χώρος που δεν διαθέτει τον κατάλληλο εργονομικό εξοπλισμό αποτελεί πάντα ένα εμπόδιο για κάθε κατηγορία ατόμων με ιδιαίτερα προβλήματα. Η προσπελασιμότητα ορίζεται σύμφωνα με τον μηχανολογικό εξοπλισμό διακίνησης που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος με αναπηρία. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες αναπηριών σε αυτόν τον τομέα: 118

127 Ε νότητα Β- Εω αριιογές της Σύνγοοντκ Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α 1. Ο χειριστής αναπηρικού καθίσματος, 2. Ο άνθρωπος που χρησιμοποιεί μπαστούνι, πατερίτσες ή περπατούρα, 3. Ο όρθιος άνθρωπος. Προσπελάσιμα είναι το σπίτι και ο χώρος εργασίας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κάθε άνθρωπο ανεξαρτήτως από το εάν έχει αναπηρία ή όχι. Απροσπέλαστοι είναι οι χώροι που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κάποια από τις προαναφερθείσες κατηγορίες ανθρώπων Εργονομική διευθέτηση του χώ ρο υ εργασίας Με τον όρο εργονομία του χώρου εργασίας εννοούμε το εργασιακό περιβάλλον, τα μηχανήματα και τις συνθήκες εργασίας που ρυθμίζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των εργαζομένων. Η αγορά των μηχανημάτων και η τοποθέτησή τους στα γραφεία δεν σημαίνει αυτομάτως ότι έχει δημιουργηθεί ένα ηλεκτρονικό γραφείο. Εάν δεν υπάρχει κάθε φορά ο κατάλληλος προγραμματισμός θα πρέπει να αντιμετωπιστούν παράπονα όπως πόνο στα μάτια, θάμβος οράσεως, ανησυχίες για τις επιπτώσεις της ακτινοβολίας, πονοκεφάλους, πόνους στην πλάτη και στον καρπό. Τα προβλήματα αυτά γίνονται περισσότερα όταν πρόκειται γιααμεα.η δημιουργία του χώρου εργασίας χρειάζεται δημιουργικότητα και προσεγμένη τέχνη. Όταν πρόκειται για ΑμεΑ δεν έχει τόση σημασία η αισθητική του χώρου εργασίας, όσο έχει η χρηστικότητά του και η προσπελασιμότητά του. Καλαίσθητος μπορεί να θεωρηθεί εκείνος ο χώρος εργασίας όπου το άτομο με αναπηρία έχει τη δυνατότητα να είναι δημιουργικό, παραγωγικό και αποδοτικό και να κινείται χωρίς εμπόδια. Ένα πανέμορφο τραπέζι ή γραφείο στο οποίο ένας άνθρωπος με αναπηρία δεν μπορεί να προσεγγίσει το αναπηρικό του κάθισμα δεν μπορεί να είναι λειτουργικό. Η ομορφιά εκλαμβάνεται διαφορετικά όταν πρόκειται για ικανά σωματικά άτομα και όταν πρόκειται για ΑμεΑ. Κατά τον ίδιο τρόπο οι αισθητικές αξίες διαφοροποιούνται όταν αφορούν έναν δικηγόρο και έναν διακοσμητή. Οι αισθητικοί κανόνες λοιπόν αλλάζουν όταν πρόκειται για παραπληγικούς και όταν πρόκειται για τετραπληγικούς. Στους παραπληγικούς η προσπελασιμότητά αφορά μόνο την έλλειψη σκαλοπατιών και την ύπαρξη μιας ευρύχωρης τουαλέτας. Όταν όμως έχουμε να κάνουμε με σοβαρές παραλύσεις και σοβαρές τετραπληγίες τότε η προσπελασιμότητά πρέπει να ορίζεται με την ευρεία της έννοια. 119

128 Ενότητα Β- Εφαριιογές της Σύγγρονης Τεχνολογίας για Α.ιιε.Α Ο προσπελάσιμος χώρος εργασίας Δεν είναι τυχαίο πως οι πιο δημιουργικοί άνθρωποι εργάζονται καλύτερα σε περιβάλλοντα που οι περισσότεροι από εμάς τα θεωρούμε χαοτικά. Είναι λίγοι οι δημιουργικοί άνθρωποι που κατορθώνουν να δημιουργούν σε περιβάλλον όπου επικρατεί η τάξη. Σε ό,τι αφορά τααμεα, πολλές φορές η αταξία επιβάλλεται. Η επίπλωση πρέπει να είναι αραιή, ώστε να μπορεί να μετακινείται και να ελίσσεται το αναπηρικό κάθισμα. Τα έπιπλα πρέπει να έχουν το κατάλληλο ύψος, ώστε να μπορούν να το υποδέχονται. Τα αρχεία θα πρέπει να βρίσκονται σε εύχρηστους φακέλους όταν δεν μπορούν να καταχωρηθούν σε ηλεκτρονικό υπολογιστή ενώ οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές πρέπει να δίνουν την δυνατότητα ελέγχου εξ'αποστάσεως. Ο χώρος όπου εργάζεται ένας χειριστής αναπηρικού καθίσματος πρέπει να του προσφέρει την δυνατότητα για πανοραμικό έλεγχο όλων των συσκευών και όλων των εργαλείων Εργονομικός σχεδιασμός με Η\Υ Σε γενικές γραμμές μπορούμε να θεωρήσουμε πως όλοι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές είναι προσπελάσιμοι. Προβλήματα προκύπτουν μόνο στην προσπέλαση των περιφερικών, δηλαδή, των εκτυπωτών, των scanner, των ποντικιών και των πληκτρολογίων. Σήμερα στην αγορά κυκλοφορούν πολλά μοντέλα Η\Υ που μπορούν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες ακόμα και των πιο δύσκολων κινητικών αναπηριών. Είναι λοιπόν ύψιστης σημασίας να γίνεται σε κάθε περίπτωση η επιλογή του σωστού Η\Υ και των σωστών προγραμμάτων γιατί αυτά είναι που ενισχύουν την παραγωγικότητα του χρήστη Κ ατάλληλος σχεδιασμός επίπλω ν Τα καλύτερα τραπέζια-πάγκοι εργασίας είναι τα περιστρεφόμενα επειδή μπορούν σε μικρό εμβαδόν να φιλοξενούν ταυτοχρόνως πολλές συσκευές. Οι περιστρεφόμενοι πάγκοι έχουν συνήθως σχήμα U γύρω από τον χειριστή του αναπηρικού καθίσματος. Αυτό το σχέδιο δίνει την δυνατότητα για ευκολότερη προσπέλαση σε όλο το μήκος του πάγκου. Επάνω στα περιστρεφόμενα σημεία του είναι δυνατόν να τοποθετηθούν συσκευές fax, ηλεκτρονικές γραφομηχανές, τερματικά ηλεκτρονικών υπολογιστών, ντοσιέ αρχείων, βιβλία και άλλα εργαλεία. Η περιστροφή γίνεται με ηλεκτρικό κινητήρα με τη βοήθεια δύο 120

129 Ενότητα Β- Ε φ αοιιογές ττκ Σύγγροντκ Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α διακοπτών ώστε να είναι πιο σταθερή. Το σχήμα υ δίνει την δυνατότητα στον χρήστη να έχει προσπέλαση που δεν διακόπτεται, σε πολλά σημεία ταυτοχρόνως. Για παράδειγμα, το τηλέφωνο είναι μια συσκευή που χρησιμοποιείται συχνά και πάντα απροειδοποίητα. Έτσι είναι πιο βολικό να υπάρχει τηλεφωνική συσκευή σε αρκετά σημεία, ώστε αν κουδουνίσει να μπορεί να απαντήσει ο χρήστης ανεξαρτήτως στο σημείο στο οποίο βρίσκεται. Εικόνα 5-1. Υπόδειγμα εργονομικού χώρου εργασίας σύμφωνα με το μοντέλο U Προσαρμογή του ύψους Το ύψος των επίπλων παίζει καθοριστικό ρόλο στον σχεδίασμά του εργασιακού χώρου. Το γραφείο πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στις διαστάσεις του χειριστή και να ταιριάζει στο ύψος της αναπηρικής καρέκλας. Ένα εργασιακό ύψος είτε πολύ ψηλό είτε πολύ χαμηλό μπορεί να προκαλέσει κράμπες και πόνο σε σημεία του σώματος όπως ο αυχένας και η πλάτη. Κατάλληλο ύψος όμως πρέπει να έχουν και τα συρτάρια ενός σωστά σχεδιασμένου γραφείου ώστε ο χρήστης να μπορεί σε κάθε περίπτωση να έχει πρόσβαση σε αυτά. Αναφορικά με τα περιστρεφόμενα τραπέζια για τα οποία έγινε λόγος παραπάνω είναι χρήσιμο να πούμε ότι το συρτάρι που έχει μέσα τις δισκέτες, προσαρμοσμένο στο σωστό ύψος, μπορεί μέσω μιας ράμπας να οδηγεί μία δισκέτα κατευθείαν μέσα στο 'diskdrive υπολογιστή Πληκτρολόγιο Η χρήση των πληκτρολογίων όπως κατασκευάζονται μέχρι σήμερα μπορεί να δημιουργήσει φλεγμονή των τενόντων ή των ελύτρων τους στις άκρες χείρες. Αυτό συμβαίνει γιατί ο χειριστής πρέπει να κρατά τα χέρια του παράλληλα με τις σειρές των 121

130 Ενότητα Β- Εφαοιιογές της Σύγγρονικ Τεγνολογίας για Α.ιιε.Α πλήκτρων. Γι αυτό το λόγο κατασκευάστηκαν εργονομικά πληκτρολόγια τα οποία οδηγούν σε αποτελεσματικότερη και γρηγορότερη εργασία. Η χρήση του πληκτρολογίου μπορεί να υποκατασταθεί από εικονικό πληκτρολόγιο το οποίο εμφανίζεται στην οθόνη του υπολογιστή. Σε ένα τέτοιο πληκτρολόγιο πληκτρολογούμε κατευθύνοντας το ποντίκι (ή το Trackball) πάνω στο γράμμα που θέλουμε και πατάμε το μπουτόν του ποντικιού. Όσον αφορά τα άτομα τα οποία δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα χέρια τους ενώ έχουν καλό έλεγχο της κίνησης του κεφαλιού τους, διατίθεται στην αγορά ένα ποντίκι το οποίο χειριζόμαστε μόνο με ελαφρές κινήσεις του κεφαλιού Εργονομική καρέκλα και αναπηρικό κάθισμα Ένα ΑμεΑ πρέπει να διασφαλίζει κατά την διάρκεια καθιστικής εργασίας, συνθήκες σωματικής άνεσης. Κάτι τέτοιο μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με την επιλογή του κατάλληλου καθίσματος. Ένα σωστό κάθισμα πρέπει να έχει καλές διαστάσεις, κατασκευή και ελαστικότητα.τα αναπαυτήρια ποδιών κάτω από το γραφείο είναι απαραίτητα ώστε να μην αιωρούνται τα πόδια. Όταν πρόκειται για άτομο το οποίο χρησιμοποιεί αναπηρικό κάθισμα τότε είναι αναγκαίο να γίνεται η κατάλληλη προσαρμογή των ειδικών αναπαυτηρίων στην αναπηρική καρέκλα Προστασία της όρασης Οι χρήστες ηλεκτρονικών υπολογιστών είτε έχουν προβλήματα οράσεως είτε όχι είναι ανάγκη να λαμβάνουν πάντα υπόψη τους κάποιες σημαντικές παραμέτρους που αφορούν την προστασία των ματιών τους. Το επίπεδο φωτεινότητας δεν πρέπει να έχει πολλές και σύντομες αυξομειώσεις ώστε να προλαβαίνει η κόρη του οφθαλμού αλλά και ο αμφιβληστροειδής να αντιδράσουν. Επιπλέον θα πρέπει να ληφθούν υπόψη η φωταύγεια του υπολογιστή αλλά και η ακτινοβολία της οθόνης, και να ρυθμιστούν ανάλογα. Στον υπολογιστή ενός χρήστη που ασχολείται πολλές ώρες την ημέρα είναι απαραίτητο να υπάρχουν φίλτρα υψηλής προστασίας. Από την άλλη μεριά ο αμφιβληστροειδής κάποιου χρήστη μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά από έντονες αντιθέσεις φωτισμού μεταξύ μεγάλων επιφανειών με αποτέλεσμα να μειωθεί η οπτική άνεση. Κρίνεται επίσης απαραίτητη η σωστή θέση της οθόνης σε σχέση με τα φώτα, τα παράθυρα και τις άλλες φωτεινές επιφάνειες. Ο φωτισμός είναι καλό να έρχεται παράλληλα και από τις δύο πλευρές του 122

131 Ενότητα Β- Εωαοιιονές της Σύγγροντκ Τεγνολογίο^ για Α.ιιε,Α χειριστή ενώ η οθόνη πρέπει να είναι τοποθετημένη σε ορθή γωνία σε σχέση με τα παράθυρα Περιορισμός των θορύβων Ο θόρυβος μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά την ηρεμία του χειριστή Η\Υ αλλά και να μειώσει συγχρόνως την αποδοτικότητά του. Ένας εργονομικός εργασιακός χώρος οφείλει να είναι απαλλαγμένος από πολλές και έντονές πηγές θορύβων που μπορούν να προκαλέσουν όχι μόνο εξωτερικοί θόρυβοι αλλά και πολλές ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές. Για παράδειγμα για την ελαχιστοποίηση του θορύβου του εκτυπωτή είναι χρήσιμο να τοποθετείται πάνω από αυτόν ειδικό κάλυμμα. Επιπλέον υπάρχουν πολλά ηχομονωτικά υλικά που μπορούν να εγκατασταθούν σε τοίχους, ταβάνια και πατώματα ώστε να μετριαστούν όσο το δυνατό περισσότερο οι εξωτερικοί θόρυβοί. Κ α μ π ίν ε ς μείω σ η ς θορύβου Οι καμπίνες μείωσης θορύβου, επιτυγχάνουν αποτέλεσμα μείωσης του θορύβου σε επίπεδα κάτω των 60όΒ. Είναι απαραίτητες για έναν ήσυχο χώρο εργασίας ειδικά όταν είναι κοινός με άλλους χρήστες. Εικόνα 5-2. Καμπίνες μείωσης θορύβου 123

132 Ενότητα Σ υ μ π ε ρ α ς μ α τ α - Α ξ ιο λ ο γ η ς η

133 Ε νότητα Γ- Συιιπεράσιιατα 1. Συμπεράσματα Από την έρευνα αγοράς που έγινε στα πλαίσια της παρούσας εργασίας, εντοπίστηκαν τα σημαντικότερα προϊόντα που έχουν αναπτυχθεί για δώσουν την δυνατότητα στα Α.με.Α να έχουν πρόσβαση στον υπολογιστή και να εξυπηρετούνται από αυτόν. Στο παρόν κεφάλαιο γίνεται μια αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της έρευνα αγοράς, και μια προσπάθεια εντοπισμού της κάλυψης ή μη των διαφόρων κατηγοριών Α.με.Α. από τα προϊόντα που μελετήθηκαν. Κατόπιν γίνεται μια πρόταση για προϊόντα που πιθανόν θα συντελούσαν στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των Α.με.Α αλλά απουσιάζουν από την σημερινή αγορά. \ Λ. Αξιολόγηση Θα μπορούσαμε να κατατάξουμε τα προϊόντα που παρατίθενται στην εργασία σε δύο κατηγορίες. Τα πρώτα επιτελούν μια πολύ συγκεκριμένη εργασία και απευθύνονται σε πολύ συγκεκριμένο κοινό. Για αυτά τα προϊόντα παρατηρούμε επίσης ότι πολλές διαφορετικές εταιρίες έχουν την δίκιά τους πρόταση για την ίδια συγκεκριμένη εργασία (πχ εκτυπωτές Braille). Αυτό μπορεί να δικαιολογηθεί από την σιγουριά που μπορεί να νιώθει μια εταιρία, ότι το προϊόν που πρόκειται να παράξει θα έχει κοινό και- εφόσον έχει κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των αντιστοίχων προϊόντων άλλων εταιριών- θα πετύχει κάποιο μερίδιο αγοράς. Από την άλλη βλέπουμε κάποια προϊόντα τα οποία προσπαθούν να καλύψουν όσο το δυνατόν περισσότερες περιπτώσεις χρησιμότητας. Αυτό δικαιολογείται από την ανάγκη των εταιριών που τα παράγουν να καλύψουν όσο το δυνατόν περισσότερες κατηγορίες χρηστών, έτσι ώστε τα προϊόντα να πιάσουν. Θα ήταν πολύ φιλόδοξη η προσδοκία να γίνει μια πλήρης καταγραφή της αγορά. Στην εργασία συμπεριλήφθηκαν προϊόντα που εκθέτονται σε ελληνικές εκθέσεις του είδους και προϊόντα που προτείνονται από συνδέσμους Α.με.Α. 125

134 Ενότητα Γ- Συιιπεράσμ.ατα 1.2.Κάλυψη αναγκών ΑμεΑ από τις εφαρμογές που παρουσιάζονται Άτομα με μειωμένη όραση ή χωρίς όραση Άτομα με κινητικές δυσκολίες Άτομα με αισθητηριακές ανεπάρκειες Άτομα με δυσκολίες στην επικοινωνία Άτομα με ψυχοδιανοητικές μειονεξίες ή διαταραχές Άτομα με μαθησιακές δυσκολίες Άτομα της τρίτης ηλικίας Πληκτρολόγια οθόνης Intellikeys Orbi touch Head and Eye tracking 0 3 ι Οθόνες-Εκτυπωτές Braille OCR Αναγνώστες Οθόνης Browsers Προγράμματα Μετατροπής σε Braille Μεγενθυτές CCTV Mountbatten Voice Mate Organizer Parrot Παρόλο που μπορεί να γίνει κάποια ταξινόμηση των αναπηριών- η οποία παρατίθεται στο κεφάλαιο 1- κάθε άτομο με ανάγκες εξαιτίας οργανικών αλλά και κοινωνικών λόγων δεν εμπίπτει απαραίτητα σε ακριβώς μια από τις κατηγορίες αναπηρίας. Στο παραπάνω πίνακα γίνεται μια προσπάθεια αξιολόγησης του κάθε προϊόντος ως προς τις αναπηρίες που εξυπηρετεί. Παρατηρούμε ότι τα περισσότερα προϊόντα βρίσκουν πεδίο εφαρμογής στα άτομα με δυσκολίες στην όραση. Αυτό είναι αναμενόμενο καθώς αυτή η κατηγορία Α.με.Α 126

135 Ενότητα Γ - Συιιπεοάσιιατα είναι η πιο οργανωμένη και περισσότερο κοινωνικά αποδεκτή σε βάθος αιώνων. Επιπλέον η δυσκολία στην όραση είναι μία πολύ συγκεκριμένη αναπηρία, με πολύ συγκεκριμένες ανάγκες. Ακόμα ο αριθμός των ατόμων με αυτήν την αναπηρία, καθιστά την κατηγορία οικονομικά εκμεταλλεύσιμη. Τα άτομα με κινητικές δυσκολίες έχουν την ιδιαιτερότητα ότι κατά κύριο λόγο μπορούν να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή. Για τα άτομα που έχουν κινητικές δυσκολίες στα χέρια υπάρχουν αρκετές προτάσεις, οπότε η κατηγορία μπορεί να θεωρηθεί καλυμμένη. Η κατηγορία των ατόμων με αισθητηριακές ανεπάρκειες έχει την ιδιαιτερότητα ότι δεν έχουν σαφώς ορισμένη αναπηρία, οπότε η κάλυψη ή όχι της αναπηρίας τους από τις προτάσεις που παρουσιάζονται δεν μπορεί να αξιολογηθεί, παρά μόνο σε συνθήκες μεγάλης παραμετροποίησης η οποία ξεφεύγει από τα όρια της εργασίας. Τα άτομα με δυσκολία στην επικοινωνία και με ψυχο-διανοητικές μειονεξίες ή διαταραχές θα μπορούσαν να ευεργετηθούν από την δυνατότητα χρήσης του υπολογιστή καθώς θα τους έδινε επικοινωνιακό διέξοδο. Υπάρχουν κάποιες προτάσεις για αυτά τα άτομα, αλλά τα περιθώρια ανάπτυξης στο τομέα τους είναι μεγάλα. Ο υπολογιστής θεωρείται σήμερα μεγάλο εκπαιδευτικό εργαλείο. Συνεπώς τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες μπορούν να ευεργετηθούν από την χρήση του υπολογιστή. Υπάρχουν αρκετές εκπαιδευτικές εφαρμογές, οι οποίες δεν εντάσσονται στις εφαρμογές για Α.με.Α. αλλά μπορούν να βρουν εφαρμογή στα άτομα αυτά. Από τις εφαρμογές που εξετάζονται στην εργασία, υπάρχουν αρκετές που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν άτομα με μαθησιακές δυσκολίες καθιστώντας ευκολότερη σε αυτά την χρήση του υπολογιστή. Τα άτομα της τρίτης ηλικίας έχουν το χαρακτηριστικό της δυσκολίας προσαρμογής στις νέες τεχνολογίες. Συνεπώς παρόλο που θα μπορούσαν να καλυτερέψουν την ποιότητα ζωής του μέσω του υπολογιστή, λόγω της αδυναμίας προσαρμογής δεν έχουν πρόσβαση σε αυτόν. 127

136 Ενότητα Γ - Συιιπεράσιιατα 1.3. Προτάσεις Σύμφωνα με τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι η χρησιμότητα εφαρμογών για άτομα με δυσκολία στην επικοινωνία και με ψυχο-διανοητικές μειονεξίες ή διαταραχές είναι τόσο μεγάλη που η προσφορά που υπάρχει σήμερα δεν είναι ικανοποιητική. Βασικό κριτήριο για την αξιολόγηση του αν τελικά τα προϊόντα που εξετάζονται εξυπηρετούν πραγματικά τα Α.με.Α, είναι το οικονομικό. Μπορεί να υπάρχουν πολύ καλές εφαρμογές τις οποίες όμως λόγω υψηλού κόστους να μην μπορούν να τις εκμεταλλευτούν οι περισσότεροι από αυτούς που τις έχουν ανάγκη. Επίσης πολλές από τις εφαρμογές εκτός από το οικονομικό κόστος, έχουν και μικρή διάρκεια ζωής. Προτείνεται λοιπόν η ενίσχυση του κράτους είτε μέσω επιχορηγήσεων σε συνδέσμους Α.με.Α είτε μέσω οικονομικών κινήτρων για εταιρίες παραγωγής. 128

137 Πηγές Πηγές Βιβλία: Παιδιά με ιδιαίτερες ανάγκες, Κρουσταλάκης, Αθήνα.2000 Νέες τεχνολογίες και πολυμέσα στην εκπαίδευση των Α.μ.Ε.Α., Σημειώσεις μαθήματος, ΤΣΙΝΑΚΟΣ Α., Εκδόσεις "Πανεπιστημίου Μακεδονίας", Θεσσαλονίκη 2003 Δ ιπ λω μ α τικ ές Εργασίες: Browsers για άτομα με ειδικές ανάγκες, Χριστόγλου Ζωή, Πανεπιστημίου Μακεδονίας, τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών, 2004 Το δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας, Ασημάκη Σ, Εργονομικός σχεδιασμός των θέσεων εργασίας με υπολογιστές για Α.με.Α, Μουχτάρη Αφροδίτη, Πανεπιστημίου Μακεδονίας, τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών, 2004 Head- tracking System, Βαρβάρα Βαμβούρα, Πανεπιστημίου Μακεδονίας, τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών, 2001 Ιστοσελίδες: kcyboards.com Διάφ ορα Διαφημιστικό φυλλάδιο εταιρίας EnLogic Μελέτη με αντικείμενο την Καθολική Πρόσβαση και Ισότιμη Συμμετοχή Ατόμων με Αναπηρίες (ΑμεΑ) στην Κοινωνία της Πληροφορίας Παραδοτέο Π.2: Τελική Εκδοση της Μελέτης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας, Επιμέλεια: Καθ. Κωνσταντίνος Στεφανίδης, Μάρτιος