ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Α. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Α. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΩΝ & ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Ο αρχαίος ελληνικός μύθος στην ποίηση του Δ. Π. Παπαδίτσα Διπλωματική Εργασία ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Α. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΜΙΧ. Γ. ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ ΜΕΛΗ: Θεσσαλονίκη 2014

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή Ο λογοτεχνικός μύθος Η λογοτεχνική κριτική για το μύθο στην ποίηση του Παπαδίτσα Θεωρητικές προσεγγίσεις Μορφές και τόποι του θανάτου, της μαντικής και των χρησμών (α) Ενδυμίων 19 (β) Αχερουσία. 27 (γ) Ορφέας 30 (δ) Περσεφόνη 33 (ε) Οδυσσέας 39 (στ) Τιθωνός 42 (ζ) Πυθία. 46 (η) Δελφοί 50 (θ) Κάλχας και Τειρεσίας Τρωικός και αργοναυτικός κύκλος Επίλογος Βιβλιογραφία Επίμετρο

3 Εισαγωγή Ο Δημήτρης Π. Παπαδίτσας (Σάμος Αθήνα 1987) εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα στα χρόνια της Κατοχής, με την ποιητική συλλογή Το Φρέαρ με τις Φόρμιγγες (1943). 1 Σύμφωνα με τα κριτήρια του Αλέξ. Αργυρίου, ο Παπαδίτσας εντάσσεται στην Πρώτη Μεταπολεμική Γενιά, δηλαδή στη γενιά εκείνη των ποιητών που διαμόρφωσαν την ποιητική τους φυσιογνωμία στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου πολέμου, της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου που ακολούθησε ( ). 2 Τα ιστορικά γεγονότα αυτής της περιόδου επηρέασαν, όπως ήταν φυσικό, το σύνολο των εκπροσώπων της Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο τόσο στη θεματική της, στην οποία κυριαρχούν το όραμα για έναν κοινωνικά και πολιτικά δικαιότερο κόσμο και η απογοήτευση για την ήττα των ανθρώπινων αξιών, όσο και στις εκφραστικές της αναζητήσεις. 3 Συνεπώς, ένα βασικό χαρακτηριστικό της ποίησης της Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς είναι η άμεση συνάρτησή της με την ιστορική πραγματικότητα. Εκτός από αυτό, όμως, οι μελετητές επισημαίνουν και ορισμένα άλλα γνωρίσματα της ποίησης αυτής της Γενιάς που τη διαφοροποιούν από την προηγούμενη και προσδιορίζουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της. Ο Δ. Ν. Μαρωνίτης παρατηρεί ότι η ποιητική παραγωγή της μεταπολεμικής περιόδου είναι ποσοτικά μεγάλη. Παρά το γεγονός όμως ότι ο όγκος της μεταπολεμικής ποίησης έχει πολλαπλασιαστεί σε σχέση με αυτόν της προηγούμενης περιόδου, οι ηγετικές μορφές απουσιάζουν. 4 Ο Γ. Π. Σαββίδης προσθέτει ότι οι ποιητές της γενιάς αυτής έχουν στην πλειοψηφία τους μικροαστική και μεσοαστική προέλευση και χαρακτηρίζονται από τις αιρετικές πνευματικές αλλά και πολιτικές τους επιλογές. Επιπλέον, αναφέρει ότι τα ποιήματά τους είναι συνήθως σύντομα, ολιγόλογα και σπάνια μόνο αναπτύσσονται σε πολυσέλιδες 1 Για τα βιογραφικά στοιχεία του ποιητή βλ. χρονολογικά: Αλεξ. Αργυρίου (επιμ.), Η Πρώτη Μεταπολεμική Γενιά, Η ελληνική ποίηση, τ. Ε, Σοκόλης, Αθήνα, 1982, σ , Ελένη Λαδιά, «Βιοχρονογραφία του Δ. Π. Παπαδίτσα», περ. Τετράδια Ευθύνης, «Πολυφωνία για τον Παπαδίτσα», τχ. 28 (Μάιος 1988), σ , Αλέξης Ζήρας «Δ. Π. Παπαδίτσας ( )» στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Πατάκης, Αθήνα, ( ), σ Στην Πρώτη Μεταπολεμική Γενιά εντάσσονται, σύμφωνα με τα κριτήρια του Αλέξ. Αργυρίου, όσοι γεννήθηκαν στο διάστημα και εξέδωσαν την πρώτη τους συλλογή μετά το 1940, βλ. Αλέξ. Αργυρίου, ό.π., σ Γιώργος Κεχαγιόγλου, «Θεματογραφία της πρώτης μεταπολεμικής ποιητικής γενιάς», στον τόμο Σωκρ. Λ. Σκαρτσής (επιμ.), Πρακτικά του Α Συμποσίου Νεοελληνικής Ποίησης, Γνώση, Αθήνα, 1981, σ Δ. Ν. Μαρωνίτης, Ποιητική και Πολιτική Ηθική. Πρώτη Μεταπολεμική Γενιά. Αλεξάνδρου Αναγνωστάκης Πατρίκιος, Κέδρος, Αθήνα, 1984, σ

4 συνθέσεις. Όσον αφορά τον τόνο, αυτός είναι ελεγειακός, χωρίς ωραιοπάθεια, ενώ μερικές φορές γίνεται δηκτικός ή και σαρκαστικός. 5 Η εκφραστική της Γενιάς του 30 συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση της ταυτότητας της Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς. Σύμφωνα με τον Αλέξ. Αργυρίου, οι νεωτερικοί εκφραστικοί τρόποι του Σεφέρη, του Ελύτη, του Εγγονόπουλου, του Εμπειρίκου και των άλλων εκπροσώπων της Γενιάς του 30 συνιστούσαν πλέον για τους μεταπολεμικούς ποιητές «δημιουργημένες κατακτήσεις», τις οποίες κατόρθωσαν να αφομοιώσουν και να ανανεώσουν με δημιουργικό τρόπο. 6 Έτσι, ο ελεύθερος στίχος γίνεται το εκφραστικό μέσο των μεταπολεμικών ποιητών που παράλληλα καταφεύγουν στον υπερρεαλισμό και αξιοποιούν τις τεχνικές του στα ποιήματά τους. Ο στόχος των μεταπολεμικών ποιητών είναι, όπως επισημαίνει η Νόρα Αναγνωστάκη, μέσα από τη δυναμικότητα της εκφραστικής «να προσπορίσουν το δυναμισμό της ουσίας της και από τη φλογερή ουσία των πραγμάτων δύναμη ποιητική». 7 Η πρώτη εποπτική-συνθετική μελέτη που έχουμε για τη γενιά με τίτλο «Η περιπέτεια του μοντέρνου ποιητικού λόγου» ανήκει στο Γιάννη Δάλλα και ακολουθεί η μελέτη του Βύρωνα Λεοντάρη «Ιδεολογικοί προσανατολισμοί της μεταπολεμικής ελληνικής ποίησης». 8 Στις μελέτες αυτές επιχειρείται για πρώτη φορά ο προσδιορισμός της ποιητικής φυσιογνωμίας της Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς, μέσα από την ανάδειξη των στοιχείων εκείνων που τη διαφοροποιούν από τη Γενιά του 30. Σύμφωνα με το Γιάννη Δάλλα, το ιστορικό βίωμα συνιστά τη σπουδαιότερη διαφορά της Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς από την προηγούμενη, γιατί καθορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά της. Στη μελέτη του γίνεται επίσης αναφορά για τρεις επιμέρους φάσεις ποιητικής δημιουργίας: την αντιστασιακή ή αγωνιστική, τη φάση της διάψευσης και αυτή της υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βύρων Λεοντάρης στη μελέτη του τονίζει την καθοριστική επίδραση της ιδεολογίας στην ποίηση και αναφέρεται στη λεγόμενη «ποίηση της αντίστασης», η οποία είχε ως αφετηρία τα ταραγμένα χρόνια της Κατοχής και στόχευε στην 5 Γ. Π. Σαββίδης, «Το στίγμα της Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς» στο Αλέξ. Αργυρίου (επιμ.), Η Πρώτη Μεταπολεμική Γενιά, Η Ελληνική Ποίηση, τ. Ε, Σοκόλης, Αθήνα, 1982, σ Αλέξ. Αργυρίου, Διαδοχικές αναγνώσεις Ελλήνων υπερρεαλιστών, Γνώση, Αθήνα, ( ), σ Νόρα Αναγνωστάκη, «Το παράθυρο προς την ποίηση και ο Δ. Π. Παπαδίτσας», στο Διαδρομή. Δοκίμια κριτικής, Νεφέλη, Αθήνα, 1995, σ Γιάννης Δάλλας, «Η περιπέτεια του μοντέρνου ποιητικού λόγου. Απόψεις», περ. Κριτική, τχ. 4/5 (Ιουλ.- Οκτ. 1959), σ = Πλάγιος λόγος. Δοκίμια κριτικής εφαρμογή, Καστανιώτης, Αθήνα, 1989, σ και Βύρων Λεοντάρης, «Ιδεολογικοί προσανατολισμοί της μεταπολεμικής ελληνικής ποίησης», περ. Κριτική, τχ. 7/8 (Ιαν.- Απρ. 1960), σ = Η ποίηση της ήττας, Έρασμος, Αθήνα, 1983, σ

5 απελευθέρωση του ατόμου από κάθε είδους δεσμά. Σύμφωνα με το Μιχ. Γ. Μπακογιάννη, η υιοθέτηση ιδεολογικών κριτηρίων «υποχρεώνει τον Βύρωνα Λεοντάρη να προχωρήσει σε μια αυστηρή και τυπική διάκριση της μεταπολεμικής ποιητικής παραγωγής, επιδιώκοντας να αναδείξει τον πρωτοποριακό χαρακτήρα της σοσιαλιστικής ποίησης». 9 Σήμερα, έχει πια καθιερωθεί η διάκριση των ποιητών της Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς από την κριτική σε τρεις επιμέρους τάσεις. 10 Η πρώτη αφορά την ποίηση που χαρακτηρίζεται από το έντονο πολιτικό και ιδεολογικό της περιεχόμενο. Οι περισσότεροι από τους ποιητές που εντάσσονται σε αυτήν την τάση συμμετέχουν ενεργά στα πολιτικά πράγματα της εποχής, γεγονός που καθορίζει σύμφωνα με τον Δ. Ν. Μαρωνίτη «το βαθύτερο χαρακτήρα της μεταπολεμικής ποίησης: την ιδιάζουσα δηλαδή ποιητική και πολιτική ηθική της». 11 Ειδικότερα, στην τάση αυτή εντάσσονται ποιητές όπως ο Άρης Αλεξάνδρου, ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Γιάννης Δάλλας, ο Δημήτρης Δούκαρης, ο Κλείτος Κύρου, ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Τίτος Πατρίκιος και ο Γιώργος Σαραντής. Αντίθετα, στη δεύτερη τάση υπάγονται οι υπαρξιακοί ποιητές που επιδιώκουν να εκφράσουν το άγχος και την αγωνία που χαρακτηρίζει τον τότε σύγχρονο άνθρωπο μπροστά στο πρόβλημα της ζωής, του θανάτου και της καθημερινής φθοράς. Οι ποιητές που θα μπορούσαν να ενταχθούν στην τάση αυτή είναι η Ελένη Βακαλό, η Όλγα Βότση, ο Μηνάς Δημάκης, ο Άρης Δικταίος, ο Νίκος Καρούζος, η Μελισσάνθη, ο Μίλτος Σαχτούρης και ο Τάκης Σινόπουλος. Η τελευταία τάση περιλαμβάνει τους νέοϋπερρεαλιστές. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλοι οι ποιητές της Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς αξιοποίησαν στο έργο τους στοιχεία ποιητικής του υπερρεαλισμού. Ωστόσο, κάποιοι από αυτούς συνδέθηκαν πολύ πιο στενά με 9 Μιχ. Γ. Μπακογιάννης, Το περιοδικό «Κριτική» ( ). Μια δοκιμή ανανέωσης του κριτικού λόγου, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2004, σ Λίνος Πολίτης, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1985, σ Ο Roderick Beaton στη δική του θεώρηση για την ποίηση της μεταπολεμικής περιόδου αναφέρει ότι οι ποιητές αυτής της γενιάς ακολούθησαν διάφορες και πολλές φορές αντικρουόμενες στρατηγικές. Η πρώτη στρατηγική, που χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τους «κοινωνικούς» ποιητές της Αριστεράς, επέλεξε την ελεύθερη και δημόσια έκφραση. Μια δεύτερη στρατηγική επιδίωξε «με την εσωτερικευμένη μελαγχολία και το σεβασμό στους παραδοσιακούς τρόπους να εμφυσήσει νέα πνοή στη «μετα-συμβολιστική» ποίηση των δεκαετιών του 1920 και του 1930». Ως κύριοι εκπρόσωποι αυτής της στρατηγικής αναφέρονται ο Κώστας Στεργιόπουλος και ο Άρης Δικταίος. Ορισμένοι άλλοι ποιητές ακολουθώντας μια τρίτη στρατηγική, αξιοποιούν τους μοντερνιστικούς πειραματισμούς της γενιάς του 30 και γράφουν ποιήματα που παραπέμπουν σε μια ερμητική, σχεδόν μυστικιστική ποίηση. Οι ποιητές αυτοί που συνέδεσαν το όνομά τους με την «κληρονομιά του Υπερρεαλισμού» είναι ο Δ. Π. Παπαδίτσας, ο Έκτωρ Κακναβάτος και ο Νίκος Καρούζος βλ. Roderick Beaton, Εισαγωγή στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία: ποίηση και πεζογραφία, , Νεφέλη, Αθήνα, 1996, σ Δ. Ν. Μαρωνίτης, ό.π., σημ. 4, σ

6 την υπερρεαλιστική ποίηση, ομολογώντας συχνά μια εκλεκτική συγγένεια μαζί της. 12 Πρόκειται, αλφαβητικά, για τους Νάνο Βαλαωρίτη, Τάκη Βαρβιτσιώτη, Έκτορα Κακναβάτο, Δημήτρη Παπαδίτσα, που αφομοίωσαν τις αρχές του υπερρεαλισμού και τις εφάρμοσαν στην ποίησή τους. Αξιοσημείωτη είναι η παρατήρηση του Γιάννη Δάλλα, ότι ο μεταπολεμικός υπερρεαλισμός, αν και είχε πίσω του μια ισχυρή παράδοση, κατόρθωσε να διαμορφώσει τη δική του, εντελώς ξεχωριστή φυσιογνωμία: έγινε έτσι, μια «ποιητική αρχή που βρέθηκε σε ρήξη και με την παράδοση και με το περιβάλλον της. Που είναι ανοιχτή και ταξιδεύει αρμονικά ανανεωμένη από τις επόμενες πρωτοπορίες. Και έτσι ανασχηματισμένη επηρεάζει τα άλλα ρεύματα της ποίησης μεταπολεμικά: την κοινωνική ή πολιτική και την υπαρξιακή ή οντολογική της κίνηση και τάση». 13 Ο Παπαδίτσας, που θεωρείται ένας από κυριότερους εκπροσώπους της Γενιάς του, ξεκίνησε την ποιητική του πορεία ως νεοϋπερρεαλιστής. Στις πρώτες συλλογές του, από το Φρέαρ με τις Φόρμιγγες (1943) και το Εντός Παρενθέσεως Ι (1945) και ΙΙ (1949) ως την Περιπέτεια (1953), ο ποιητής χρησιμοποιεί την υπερρεαλιστική τεχνική και γλώσσα, προκειμένου να εξεγερθεί εναντίον κάθε κοινωνικής καταπίεσης ή άλλης συνθήκης που περιορίζει την ανθρώπινη ελευθερία. 14 Ο Μιχάλης Μερακλής υποστηρίζει ότι ο υπερρεαλιστικός λόγος των πρώτων συλλογών του Παπαδίτσα υπαγορεύονταν από τις συνθήκες του Πολέμου και της Κατοχής, που ευνοούσαν την ανάπτυξη μιας κρυπτικής και υπαινικτικής λογοτεχνίας. Συμπληρώνει, ωστόσο, ότι ο υπερρεαλισμός ανταποκρίνονταν και στην ιδιοσυγκρασία του ποιητή, γιατί έφερε σ αυτόν «τον ορυμαγδό των εικόνων, τον καταιγισμό των αλλεπάλληλων, απροσδόκητων, ασύνδετων, ασυνάρτητων εικόνων που ξαφνιάζουν και προκαλούν τη λογική». 15 Οι εικόνες αποτελούν πράγματι βασικό στοιχείο της ποιητικής του Παπαδίτσα, καθώς συνιστούν τον κύριο άξονα πάνω στον οποίο δομούνται τα ποιήματά του, ενώ χάρη στον υπερρεαλιστικό τους χαρακτήρα, γίνονται άμεσες και δραστικά αποκαλυπτικές. Εξετάζοντας κανείς συνολικότερα το ποιητικό έργο του Παπαδίτσα, εύκολα διαπιστώνει ότι πρόκειται για έναν από τους πιο πολύγραφους εκπροσώπους της Γενιάς του. 12 Μιχάλης Γ. Μερακλής, Η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία ( ) Ι. Ποίηση, Κωνσταντινίδης, Θεσσαλονίκη, 1971, σ Γιάννης Δάλλας, «Η μεταπολεμική περιπέτεια του ελληνικού υπερρεαλισμού», στο Ευρυγωνία. Δοκίμια για την ποίηση και την πεζογραφία, Νεφέλη, Αθήνα, 2000, σ Αλέξ. Αργυρίου, ό.π., σημ. 1, σ Μιχάλης Γ. Μερακλής, ό.π., σημ

7 Πιο συγκεκριμένα, από το 1943, που εξέδωσε την πρώτη ποιητική του συλλογή, συνέχισε να γράφει μέχρι και το θάνατό του, το Το ποιητικό του έργο επομένως καλύπτει μια χρονική περίοδο γόνιμης παραγωγής περίπου 45 χρόνων και γι αυτό το λόγο η διάκριση του σε περιόδους κρίνεται όχι μόνο χρήσιμη, αλλά και αναγκαία για τη συστηματική και μεθοδική προσέγγισή του. Ο ίδιος ο ποιητής θέτει ως οριακό σημείο για το έργο του τα βιώματά του από την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου που ακολούθησε. Στηριζόμενος σε αυτό ο Αλέξης Ζήρας διακρίνει στην ποίηση του Παπαδίτσα δύο περιόδους: η πρώτη φτάνει ως το 1963 και ολοκληρώνεται με τη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του, Ποίηση 1, ενώ η δεύτερη, που έχει ως αφετηρία τη μεταιχμιακή συλλογή Εν Πάτμω (1964), ολοκληρώνεται με την τελευταία συλλογή του ποιητή, Το Προεόρτιον (1986). 16 Η Γεωργία Μάνιου δέχεται ότι η δεύτερη περίοδος ξεκινά με τη συλλογή Εν Πάτμω και επισημαίνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο που διαδραματίζει η συγκεκριμένη συλλογή στο σύνολο της ποιητικής παραγωγής του Παπαδίτσα, διακρίνει όμως και μία τρίτη περίοδο, η οποία έχει ως αφετηρία το Στην τρίτη και τελευταία αυτή περίοδο εντάσσονται τέσσερις συλλογές (Εναντιοδρομία, Δυοειδής Λόγος, Η Ασώματη, Το Προεόρτιον) οι οποίες ανήκουν σε ένα κλίμα διαφορετικό από αυτό της προηγούμενης περιόδου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ποιητής είχε την πρόθεση να συγκεντρώσει τις δύο πρώτες συλλογές σε τόμο με τίτλο Ποίηση 3, γεγονός που φανερώνει την εντύπωσή του ότι το 1977 αποτελεί σημαντική τομή στο έργο του και ότι εγκαινιάζει μια νέα περίοδο. 18 Η συγκεντρωτική έκδοση Ποίηση 1, που περιλαμβάνει τις συλλογές Το Φρέαρ με τις Φόρμιγγες (1943), Εντός Παρενθέσεως Ι (1945) και ΙΙ (1949), Η Περιπέτεια (1953), Το Παράθυρο (1955), Τα Νυχτερινά (1956), Ουσίες Ι (1959) και Ουσίες ΙΙ (1961), εκφράζει, σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του ποιητή, τον κατοχικό, τον εμφυλιακό και το μετεμφυλιακό του εαυτό. 19 Στην πρώτη αυτή περίοδο τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα της εποχής παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας του ποιητικού 16 Αλέξης Ζήρας, «Το ρίγος του απρόσμενου. Συμβολή στην εξήγηση της ποιητικής του Δ. Π. Παπαδίτσα», περ. Τετράδια Ευθύνης, «Πολυφωνία για τον Παπαδίτσα», τχ. 28 (Μάιος 1988), σ Γεωργία Μάνιου, Ο ποιητής Δ. Π. Παπαδίτσας. Φιλοσοφικές διαστάσεις και εικονοπλασία, ανέκδοτη διδακτορική διατριβή, Ιωάννινα, 2007, σ Σε συνέντευξη του, ο ποιητής αναφέρει για το θέμα: «Δουλεύω σε μια νέα ποιητική συλλογή κι ετοιμάζω την Ποίηση 3, που θα περιλαμβάνει την Εναντιοδρομία και τον Δυοειδή λόγο», Δημήτρης Π. Παπαδίτσας, «Η ποίησή μου είναι ένα ελεύθερο λυρικό πέταγμα», περ. Διαβάζω, τχ. 133 (18/12/1985), σ Δημήτρης Π. Παπαδίτσας, ό.π., σ

8 υποκειμένου. Από τη συλλογή Νυχτερινά και κυρίως από τις Ουσίες Ι και ΙΙ διαφαίνεται μια πρώτη προσπάθεια του ποιητή να ανακαλύψει την πηγή της ύπαρξης, αυτό που ο ίδιος αποκαλεί Ον. Σύμφωνα με τον ποιητή και κριτικό Τάκη Σινόπουλο, ο Παπαδίτσας σταδιακά «άγεται σε μία νέα γνώση του κόσμου και ταυτόχρονα στην αυτογνωσία προχωρώντας στην περιοχή μιας ματεριαλιστικής μεταφυσικής». 20 Πιο συγκεκριμένα, στη συλλογή Νυχτερινά τίθενται για πρώτη φορά τα φιλοσοφικά ερωτήματα που σχετίζονται με το αρχικό αίτιο της δημιουργίας. Στη συλλογή που ακολουθεί, τις Ουσίες, εντοπίζονται οι πρώτες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα και διαφαίνονται τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν την εικόνα του οντολογικού προσανατολισμού του ποιητή, ο οποίος εδώ αναφέρεται ρητά στο Ον, στην πηγή δηλαδή της ύπαρξης όλων των έμψυχων και των άψυχων. Στη συνέχεια επικεντρώνεται στην ανεύρεση της ουσίας των πραγμάτων ενώ με την πάροδο του χρόνου οι αναζητήσεις του στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε υπαρξιακούς και οντολογικούς χώρους και η φιλοσοφική διάσταση της ποίησής του γίνεται συνεχώς πιο εμφανής. 21 Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι οι υπερρεαλιστικές καταβολές εξακολουθούν να καθορίζουν το ποιητικό του έργο και σ αυτή τη φάση των φιλοσοφικών αναζητήσεων. Η δεύτερη περίοδος της ποίησής του έχει ως αφετηρία το 1964 και τη συλλογή Εν Πάτμω. Τα έντεκα ποιήματα αυτής της συλλογής αποτελούν έναν αποφασιστικό σταθμό στην εξέλιξη του ποιητή, καθώς έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των φιλοσοφικών και μεταφυσικών του αναζητήσεων. 22 Η περίοδος αυτή συμπίπτει χρονικά με την περιπλάνηση και τις συνεχείς μετακινήσεις του ποιητή, που κινητοποιούν τη φαντασία του και τροφοδοτούν τις αναζητήσεις του, οι οποίες τώρα επικεντρώνονται στην ανεύρεση της πρώτης αρχής, του Όντος. Η προσπάθεια του ποιητικού υποκειμένου να προσεγγίσει το Ον περνάει από δύο 20 Ευριπίδης Γαραντούδης Δώρα Μέντη (επιμ.), Τάκης Σινόπουλος, Χρονικό αναγνώσεων. Βιβλιοκρισίες για την μεταπολεμική ποίηση, Σοκόλης, Αθήνα, 1999, σ Για τη σχέση της ποίησής του με τη φιλοσοφία ο Παπαδίτσας είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Πραγματικά βλέπω ότι αυτό που θέλω να πω και να εκφράσω, να δώσω ποιητικά ή να υπονοήσω και μεταπλάσω, στο περισσότερο μέρος της ποίησης μου, βρίσκεται σε κάποια σχέση με τη φιλοσοφία, ή, θα έλεγα καλύτερα με το φιλοσοφικώς ατενίζειν ή βιώνειν τα πράγματα, τα γεγονότα, τη φύση, τον κόσμο.» (βλ. Α. Φωστιέρης Θ. Νιάρχος, Σε β πρόσωπο συνομιλίες με 50 συγγραφείς και καλλιτέχνες, Καστανιώτης, Αθήνα, 1990, σ ). 22 Το σπουδαίο ρόλο της συλλογής επισημαίνει και ο ίδιος ο Παπαδίτσας στο κείμενο του «Η Πάτμος, η ποίηση και εγώ», όπου χαρακτηριστικά αναφέρει: «Έτσι λοιπόν η Πάτμος, εκτός από τόπος έγινε τρόπος και τομή στο δρόμο της ποίησης μου», Δημήτρης Π. Παπαδίτσας, Ως δι εσόπτρου, Αστρολάβος/Ευθύνη (αρ. 39), Αθήνα, 1989, σ 37. Σε άλλο σημείο ο ποιητής γράφει: «Τώρα η άλλη φάση που αρχίζει από το «Εν Πάτμω» είναι η φάση που βρίσκεται πια στα σαράντα μου και συμπίπτει με τις περιπλανήσεις που λέγαμε προηγουμένως. Λέρος, Πάτμος, Σπάρτη, Καλαμάτα όπου αυτά τα μέρη μου έδωσαν άλλες ώσεις και κίνητρα για την ποίησή μου βλ. Δημήτρης Π. Παπαδίτσας, ό.π., σημ. 18, σ

9 δρόμους: την ελληνική αρχαιότητα και το βίωμα της Πάτμου (Εν Πάτμω), μέσω του οποίου ο ποιητής έλαβε τις πρώτες απαντήσεις στις αναζητήσεις του για το Ον. Οι υπόλοιπες συλλογές που απαρτίζουν την Ποίηση 2 είναι οι εξής: Δύο Ερμηνείες (1966), Όπως ο Ενδυμίων (1970), Διάρκεια και ενδέκατη παραλλαγή (1972) και Αχερουσία ή ένας Μονόλογος του Μενίππου (1974). Ο Αναστάσης Βιστωνίτης προσθέτει ότι αυτό που διαφοροποιεί την Ποίηση 2 από την προηγούμενη ποιητική παραγωγή του Παπαδίτσα είναι οι εκτεταμένες συνθέσεις αλλά και «το προοπτικό κοίταγμα του κόσμου, η προσπάθεια για ενατένιση αλλά περισσότερο πληθωρικά, μια και εδώ η παρουσία του αρχαίου κόσμου είναι πολύ εντονότερη, και κατά τα πρότυπα των μοντερνιστών, στοιχειακά οργανωμένη στο παρόν». 23 Στην τρίτη και τελευταία περίοδο ( ), ο ποιητής εμβαθύνει σε υπαρξιακά και μεταφυσικά θέματα, ενώ έμφαση δίνεται κυρίως στο θέμα της ζωής και του θανάτου. Στην περίοδο αυτή, ο Παπαδίτσας, έχοντας κατασταλάξει στα θέματά του και έχοντας καταφέρει να κυριαρχήσει στα εκφραστικά του μέσα, επιστρέφει στον υπερρεαλισμό της αφετηρίας. Η ελληνική αρχαιότητα εξακολουθεί να τον απασχολεί, σε μεγαλύτερο μάλιστα βαθμό σε σχέση με τις προηγούμενες περιόδους, καθώς θεωρεί ότι εκεί θα βρει απαντήσεις για τις μεταφυσικές του αναζητήσεις. 24 Ο ποιητής και δοκιμιογράφος Στέλιος Καραγιάννης, αναφερόμενος στο σύνολο της ποίησης του Παπαδίτσα, επισημαίνει τα τρία βασικά χαρακτηριστικά της: το οντολογικό και μεταφυσικό της περιεχόμενο, την υπερρεαλιστική της δομή και τον «αρχαιοελληνικό της οίστρο». 25 Ειδικά όσον αφορά το τελευταίο αυτό χαρακτηριστικό, παρατηρείται ότι ανάμεσα στους μεταπολεμικούς ποιητές ο Παπαδίτσας είναι εκείνος που ξεχωρίζει για την έντονη παρουσία της ελληνικής αρχαιότητας στους στίχους των ποιημάτων του. Η διαλεκτική σχέση του ποιητή με την αρχαιότητα ξεκινάει από τις συλλογές της αφετηρίας του και φτάνει ως το θάνατό του, ενώ ενδεικτικό της σχέσης αυτής είναι ότι στις επτά από τις δώδεκα συλλογές του ποιητή προτάσσεται ως μότο ένα απόσπασμα κειμένου αρχαίου συγγραφέα από το πρωτότυπο. 23 Αναστάσης Βιστωνίτης, «Για την Ποίηση 2 του Δ. Π. Παπαδίτσα», περ. Τετράδια Ευθύνης, «Πολυφωνία για τον Παπαδίτσα», τχ. 28 (Μάιος 1988), σ Δημήτρης Π. Παπαδίτσας, ό.π. σημ. 18, σ Στέλιος Καραγιάννης, «Το αλλότριο σώμα, η έκκριση και το μαργαριτάρι», περ. Τετράδια Ευθύνης, «Πολυφωνία για τον Παπαδίτσα», τχ. 28 (Μάιος 1988), σ

10 Ειδικότερα, οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι αποτελούν πηγή έμπνευσης για τον ποιητή, καθώς τροφοδοτούν τις αναζητήσεις του και εκφράζουν τις σκέψεις του. Μετά το 1970, παρατηρείται μια συνειδητή στροφή του προς την αρχαιότητα και τη χρήση μυθικών συμβόλων, γεγονός που συνδέεται άμεσα με τα νέα του ενδιαφέροντα και τα διαβάσματά του. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αγάπη του για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό τον οδήγησε στην απόφαση να μεταφράσει, σε συνεργασία με την Ελένη Λαδιά, τους Ορφικούς ύμνους (1984), τους Ομηρικούς ύμνους (1985) καθώς και την ομηρική Νέκυια που εκδόθηκε μετά το θάνατό του (2004). Ο μύθος στο έργο του Παπαδίτσα παρουσιάζεται κυρίως με τη μορφή μυθικών προσώπων, ενώ σπανιότερα εμφανίζονται και ορισμένοι μυθικοί τόποι (Αχερουσία, Συμπληγάδες, Άδης). Από τους μυθικούς κύκλους αξιοποιούνται ως ένα βαθμό ο αργοναυτικός και ο τρωικός, καθώς ορισμένα ποιήματα βασίζονται σε επεισόδια της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Επιπλέον, πολλά από τα μυθικά πρόσωπα που αναφέρονται προέρχονται από αυτούς τους κύκλους, κυρίως από τον δεύτερο. Η ποικιλία όμως των μυθικών μορφών, που δεν μπορούν να ενταχθούν σε κύκλους, φανερώνει ότι ο ποιητής αντλεί την έμπνευσή του από ένα ευρύτερο πλέγμα της πλούσιας ελληνικής μυθολογίας. Ο Παπαδίτσας έχοντας επίγνωση ότι ο μύθος συνιστά ισχυρό διακείμενο, εντάσσει στο ποιητικό του έργο μυθικές μορφές και τόπους και καλεί τον αναγνώστη να συμμετέχει ενεργά στην παραγωγή του νοήματος. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του ίδιου του ποιητή στο εισαγωγικό σημείωμα του συγκεντρωτικού τόμου Ποίηση 1: «Στην ποίηση υπάρχει κάποια διαδικασία μεταδόσεως που τελείται κατ αντίστροφη φορά προς τη διαδικασία της δημιουργίας. Και στις δύο περιπτώσεις επενεργεί ένας αυτοματισμός ακόμα κι όταν όλα βαδίζουν βάσει σχεδίου, με την προϋπόθεση ότι το μεταδιδόμενο βλέπεται ποιητικά. Σήμερα δεν υπάρχουν αναγνώστες της ποίησης, υπάρχουν ποιητές που την ποιούν και ποιητές που τη δέχονται». 26 Ο Παπαδίτσας, επομένως, θεωρεί την αλληλεπίδραση κειμένου αναγνώστη πολύ σημαντική στη δημιουργία ενός κειμένου. Ο ικανός αναγνώστης είναι κατά την άποψή του και αυτός «ποιητής», ο οποίος βοηθάει τον δημιουργό στην εξέλιξη του έργου του. Στόχος της εργασίας είναι η ανίχνευση και ο εντοπισμός των διακειμενικών σχέσεων της ποίησης του Παπαδίτσα με την ελληνική αρχαιότητα, με βάση κυρίως την ειδική σχέση του ποιητή με τον αρχαίο ελληνικό μύθο και τον τρόπο με τον οποίο αυτός συγκροτείται μέσα από 26 Δημήτρης Π. Παπαδίτσας, Ποίηση, Μέγας Αστρολάβος Ευθύνη, Αθήνα, 1997, σ

11 την υπερρεαλιστική γραφή. Αξιοποιώντας κυρίως το θεωρητικό πλαίσιο του Δανιήλ Ιακώβ για τις μυθολογικές αναφορές στη νέα ελληνική λογοτεχνία (2000), θα εξετάσουμε με ποιο μέρος του μύθου διαλέγεται κυρίως ο ποιητής ενώ στη συνέχεια, με βάση τη θεωρία του Ζάχου Σιαφλέκη για τη διακειμενικότητα του λογοτεχνικού μύθου (1994), θα προχωρήσουμε στον ερμηνευτικό σχολιασμό των κυριότερων μυθικών μορφών. Για τις ανάγκες του θέματος, η εργασία χωρίζεται σε τρία κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο περιλαμβάνει μια σύντομη επισκόπηση των απόψεων της κριτικής για το ρόλο του μύθου στην ποίηση του Παπαδίτσα καθώς και των θεωρητικών προσεγγίσεων που έχουν αναπτυχθεί γύρω από το θέμα του μύθου στη λογοτεχνία. Στο δεύτερο κεφάλαιο επιχειρείται ο ερμηνευτικός σχολιασμός των μυθικών μορφών που εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα στους στίχους των ποιημάτων του Παπαδίτσα. Οι μορφές αυτές είναι δυνατόν να διακριθούν σε δύο ευρύτερες ομάδες, η πρώτη εκ των οποίων περιλαμβάνει τις μυθικές μορφές και τους τόπους που σχετίζονται με το θέμα του θανάτου (Ενδυμίων, Αχερουσία, Ορφέας, Περσεφόνη, Οδυσσέας, Τιθωνός) ενώ η δεύτερη αυτές που συνδέονται με τους χρησμούς και τη μαντική (Πυθία, Δελφοί, Σίβυλλα, Απόλλων, Κάλχας, Τειρεσίας). Στο τρίτο κεφάλαιο, σχολιάζεται ο τρόπος με τον οποίο ο ποιητής χειρίζεται επεισόδια και μορφές που προέρχονται από δύο μυθικούς κύκλους της αρχαιότητας, τον τρωικό και τον αργοναυτικό. Η εργασία ολοκληρώνεται με το Επίμετρο που περιλαμβάνει με αλφαβητική σειρά τα ονόματα των μυθικών μορφών και τόπων που εμφανίζονται στην ποίηση του Παπαδίτσα. 11

12 1. Ο λογοτεχνικός μύθος 1.1 Η λογοτεχνική κριτική για το μύθο στην ποίηση του Παπαδίτσα Σε όλες σχεδόν τις συνθετικές μελέτες για το έργο του Παπαδίτσα, επισημαίνεται ειδικότερα η παρουσία του μύθου. 27 Πρώτος ο Αντρέας Καραντώνης στο βιβλίο του Προσωπικό (Με την «Ποίηση 2» του Παπαδίτσα), παρατηρεί το 1976 ότι οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι αποτελούν πηγή έμπνευσης για τον ποιητή, ενώ έμφαση δίνει στη σύγχρονη αίσθηση μέσα στην οποία αναβιώνουν οι μύθοι στα ποιήματά του. 28 Τη συνύφανση των αρχαίων ελληνικών μύθων με το σύγχρονο κόσμο στην ποίηση του Παπαδίτσα υπογραμμίζει και ο Γιωργής Κότσιρας (1990), ο οποίος τονίζει τον απροσποίητο και αρμονικό τρόπο με τον οποίο οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι περνούν στη εκφραστική τού ποιητή. 29 Σχετικά με την ειδική σχέση του ποιητή με το μύθο τοποθετείται και ο Αναστάσης Βιστωνίτης (1988). Παρατηρεί ότι από τους μεταπολεμικούς ποιητές, ο Παπαδίτσας είναι ο πρώτος που αναφέρεται τόσο άμεσα στο μύθο και παράλληλα εκφράζει την άποψη ότι «οι μυθολογικές του σηματοδοτήσεις θα πρέπει να θεωρηθούν όχι ως κοινωνιολογικές αναφορές σε σταθερά σχήματα που έχουν ιστορικοποιηθεί μέσα στον πολιτισμό, αλλά σε ζωντανές και καθημερινές πραγματικότητες που υπάρχουν κι ας μοιάζει να έχουν λησμονηθεί». 30 Ο Γιώργος Φρέρης (2000) επισημαίνει την προσπάθεια του ποιητή να συνδέσει τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα με την αρχαία παράδοση. 31 Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι επιχειρείται η αναδόμηση της αρχαίας ελληνικής παράδοσης, καθώς ο μύθος δεν χρησιμοποιείται στην ποίηση του Παπαδίτσα ελληνοκεντρικά. Προς επίρρωση αξίζει να αναφερθεί η άποψη της Ελισάβετ Αρσενίου (2003) που υποστηρίζει ότι ο Παπαδίτσας 27 Σχετικά με την απουσία συνθετικών μελετών για το ποιητικό έργο του Παπαδίτσα η Γεωργία Μάνιου αναφέρει τα εξής: «Έχουμε τη γνώμη ότι η κριτική δεν τόλμησε να ασχοληθεί εις βάθος με το ποιητικό έργο του Δ. Π. Παπαδίτσα, και κύρια αιτία θεωρούμε τον ιδιόμορφο υπερρεαλιστικό λόγο, παράλληλα με τις οντολογικές του αναζητήσεις, αλλά και ευρύτερα, τα υποστασιακά θέματά του, την επικοινωνία του με την αρχαία (προσωκρατική) φιλοσοφία, τους ορφικούς ύμνους και το «σταθμό» του Εν Πάτμω.» Γεωργία Μάνιου, ό.π., σημ. 17, σ. 25. Πράγματι, ο κρυπτικός και δυσκολονόητος ποιητικός λόγος του Παπαδίτσα είναι, ίσως, ο βασικός λόγος που απομάκρυνε τους κριτικούς από τη μελέτη του έργου του. 28 Αντρέας Καραντώνης, Προσωπικό (Με την «Ποίηση 2» του Παπαδίτσα). Αναφορές στον Υπερρεαλισμό, Γνώση, Αθήνα, 1981, σ Γιωργής Κότσιρας, Θεωρητική δοκιμή. Μελέτες ανιχνεύσεων στην τέχνη του λόγου, Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα, 1990, σ Αναστάσης Βιστωνίτης, ό.π., σημ. 23, σ Γιώργος Φρέρης, «Ανιχνεύσεις του μύθου του Ορφέα στην πρώτη ελληνική μεταπολεμική ποιητική γενιά» στο σ (31/05/2014) 12

13 «αντιπαραθέτει στη σεφερική αρχαιοελληνικότητα τη δική του διεθνιστική αρχαιοπρέπεια». 32 Αξιοσημείωτη είναι τέλος και η άποψη της Ελένης Λαδιά (2011), η οποία επισημαίνει τις δυσκολίες εντοπισμού της ειδικής σχέσης του ποιητή με την αρχαία Ελλάδα. Αυτό συμβαίνει, γιατί η αρχαία και η νέα Ελλάδα δεν διαχωρίζονται σαν δύο ξεχωριστές οντότητες στην ποίηση του Παπαδίτσα αλλά αποτελούν μέλη του ίδιου ζώντος οργανισμού, με αποτέλεσμα η σχέση του ποιητή με την αρχαία Ελλάδα να είναι «κάθε στιγμή άλλη, ποικίλη όπως ποικίλες είναι οι εκδηλώσεις του ζωντανού». 33 Εξετάζοντας πάντως κανείς την ποίηση του Παπαδίτσα εκ του σύνεγγυς διαπιστώνει ότι ο μύθος τροφοδοτεί το φιλοσοφικό στοχασμό του ποιητή και τις μεταφυσικές του αναζητήσεις. Πιο συγκεκριμένα, η κατ επανάληψη χρήση του μύθου αρχίζει να παρατηρείται από τη δεύτερη περίοδο της ποίησης του Παπαδίτσα ( ), στην οποία, όπως αναφέρθηκε, διαπιστώνεται μια στροφή σε μεταφυσικά ζητήματα. Θα μπορούσαμε λοιπόν να ισχυριστούμε ότι οι μυθικές αναφορές του ποιητή συνδέονται άμεσα με τη μεταφυσική διάσταση της ποίησής του και το φιλοσοφικό της προσανατολισμό. Εστιάζοντας λοιπόν την έρευνά μας κυρίως στο διάστημα από το 1970 και μετά, θα αναζητήσουμε τις μυθικές μορφές που κυριαρχούν στον ποιητικό λόγο του Παπαδίτσα, καθώς το συγκεκριμένο θέμα δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς. Πριν όμως φτάσουμε εκεί, θα ήταν χρήσιμο να γίνει λόγος για ορισμένες από τις πτυχές του προβληματισμού που έχει αναπτυχθεί, με επίκεντρο τη σχέση του μύθου με τη λογοτεχνία γενικότερα, χωρίς τη φιλοδοξία μια τέτοια σκιαγράφηση να είναι εξαντλητική. 32 Ελισάβετ Αρσενίου, Νοσταλγοί και Πλαστουργοί, Έντυπα, κείμενα και κινήματα στη μεταπολεμική λογοτεχνία, Τυπωθήτω, Αθήνα, 2003, σ Ελένη Λαδιά, Ο Αγαπημένος του Όντος, κείμενα για την ποίηση του Δ. Π. Παπαδίτσα, Λογείον, Αθήνα, 2011, σ

14 1.2 Θεωρητικές προσεγγίσεις Η συνεχώς μεταβαλλόμενη μορφή των μύθων, η διφορούμενη έννοιά τους και η «σκοτεινή» τους προέλευση, 34 σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο όρος «μύθος» στο πέρασμα των χρόνων προσέλαβε διάφορες σημασίες καθιστούν δύσκολο τον ακριβή προσδιορισμό του όρου. 35 Η δυσκολία αυτή επισημαίνεται από τους μελετητές και αντικατοπτρίζεται στους πολλούς και διαφορετικούς ορισμούς που έχουν δοθεί για το μύθο, οι οποίοι, στο μεγαλύτερο μέρος τους, σύμφωνα με τον William Righter, τείνουν να είναι γενικευτικοί. 36 Σε δύο σημεία, πάντως, στα οποία φαίνεται να συγκλίνουν οι μελετητές είναι η αφηγηματική μορφή των μύθων και η σχέση τους με θρησκευτικές τελετουργίες. Με βάση αυτήν την εκτίμηση, θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο μύθος ορίζεται ως ένα αφηγηματικό σύνολο που συνδέεται άμεσα με τη θρησκεία, με το υπερφυσικό στοιχείο να κυριαρχεί. Σταδιακά βέβαια ο μύθος άρχισε να χάνει το θρησκευτικό του χαρακτήρα και να συνδέεται όλο και περισσότερο με τη λογοτεχνία. Η σχέση του μύθου με τη λογοτεχνία είναι μια σχέση σύμφυτη, που ξεκινάει ήδη από την αρχαιότητα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι τα θέματα των αρχαίων τραγωδιών βασίζονταν σε μύθους, ενώ στη διάρκεια των αιώνων που ακολούθησαν, ο μύθος συνέχισε να γονιμοποιεί τη φαντασία των συγγραφέων και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μετατραπεί σε έναν από τους βασικότερους τρόπους ανανέωσης των λογοτεχνικών μορφών. 34 K. Κ. Ruthven, Ο Μύθος (μτφρ. Ιουλιέτα Ράλλη Καίτη Χατζηδήμου), Ερμής, Αθήνα, 1977 (σειρά: «Η Γλώσσα της κριτικής», αρ. 18), σ Ο Abrams ορίζει ως μύθο μια ιστορία που ανήκει σε μια μυθολογία (mythology): ένα σύστημα κληροδοτημένων από την αρχαιότητα ιστοριών, τις οποίες κάποτε μια συγκεκριμένη πολιτισμική ομάδα θεωρούσε αληθινές και οι οποίες χρησίμευαν για να εξηγούν τη φύση και τη λειτουργία του κόσμου, να δίνουν μια λογική βάση στα κοινωνικά ήθη και έθιμα και να επικυρώνουν τους κανόνες που όριζαν τη ζωή των ανθρώπων βλ. M. H. Abrams, «Μύθος», στο Λεξικό Λογοτεχνικών όρων (μτφρ. Γιάννα Δεληβοριά Σοφία Χατζηιωαννίδου), Πατάκης, Αθήνα, 2005, σ Ο Northop Frye θεωρεί το μύθο ως βάση για την τυπολογία ολόκληρου του λογοτεχνικού συστήματος. Σύμφωνα με τη θεωρία του, τα τέσσερα βασικά αφηγηματικά γένη η κωμωδία, το μυθιστόρημα, η τραγωδία και η ειρωνεία (σάτιρα) αποτελούν «μετατοπισμένες» εκδοχές των τεσσάρων στοιχειωδών μορφών του μύθου, οι οποίες σχετίζονται με τον εποχιακό κύκλο της άνοιξης, του καλοκαιριού, του φθινοπώρου και του χειμώνα βλ. Northrop Frye, Ανατομία της κριτικής (μτφρ. Μαριζέτα Γεωργουλέα), Gutenberg, Αθήνα, 1997, σ Ο όρος «μύθος» χρησιμοποιήθηκε επίσης στις γραμματολογικές σπουδές με τη σημασία του αφηγηματικού σχήματος, της πλοκής ενός λογοτεχνικού έργου αλλά και με τη σημασία μιας ουτοπικής πεποίθησης, ενός ευφημισμού δηλαδή για το ψεύδος. Σε αυτές τις χρήσεις του όρου θα πρέπει να προστεθούν και νεότερες που δηλώνουν το φανταστικό κόσμο μιας μυθοπλασίας καθώς και η συχνά ταυτόσημη χρήση των όρων μύθος, αρχέτυπο, θέμα ή μοτίβο στη διεθνή ορολογία για τη διάκριση των συστατικών στοιχείων της λογοτεχνίας βλ. Αντώνης Δεσποτίδης, «Μύθος», στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Πατάκης, Αθήνα, ( ), σ William Righter, Myth and Literature, Routledge and Kegan Paul, London and Boston, 1975, σ

15 Η ιδιότητα του μύθου να εξελίσσεται, να εκσυγχρονίζεται και να προσλαμβάνει νέες σημασίες είναι αυτή που τον μετατρέπει από συμβολικό εκφραστικό όργανο σε μέσο έκφρασης και δημιουργικότητας. 37 Όσον αφορά το λόγο για τον οποίο ο αρχαίος μύθος ασκεί τόσο μεγάλη έλξη στη λογοτεχνία, αυτός εντοπίζεται στην ικανότητά του να προσφέρει στον άνθρωπο απλές λύσεις για καταστάσεις και φαινόμενα πανανθρώπινα, καθώς περιλαμβάνει αλήθειες που παραμένουν επίκαιρες. 38 Ο συγγραφέας μπορεί, με βάση το παραδεδομένο υλικό των μύθων, να προβληματιστεί και να σκεφτεί ελεύθερα, να ανακαλύψει νέους εκφραστικούς τρόπους και να επικεντρωθεί στην ερμηνευτική επεξεργασία του μύθου. Σύμφωνα μάλιστα με τον K. Κ. Ruthven, οι μύθοι μπορούν να υποβληθούν σε οποιαδήποτε επεξεργασία. 39 Έτσι, ένας συγγραφέας μπορεί να πρωτοτυπήσει, ανακαλύπτοντας νέους τρόπους γραφής αρχαίων μύθων, παραβλέποντας τα γνωστά σημεία και εστιάζοντας την προσοχή του στα λιγότερο γνωστά. Ο Christopher Robinson συνοψίζοντας τους τρόπους με τους οποίους οι συγγραφείς χρησιμοποιούν τον αρχαίο μύθο, αναφέρει (α) την αναπαραγωγή, κατά την οποία ο συγγραφέας διηγείται απλώς το μύθο, (β) την αλληγορία, στην οποία αναζητείται το βαθύτερο νόημα του μύθου και (γ) την επανερμηνεία, στην οποία παρουσιάζεται μια νέα, διαφορετική οπτική ενός ήδη γνωστού μύθου. 40 Η σχέση επομένως του μύθου με τη λογοτεχνία είναι πολυεπίπεδη, άμεση αλλά και έμμεση και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο καθίσταται αντικείμενο της φιλολογικής έρευνας και επιστήμης. Η σύγχρονη λογοτεχνική κριτική, προκειμένου να δηλώσει τη σχέση αυτή, χρησιμοποιεί τον όρο «λογοτεχνικός μύθος». Τι σημαίνει όμως αυτός ο όρος και ποια είναι η βασική λειτουργία του στα κείμενα; Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει ο Pierre Albouy ο λογοτεχνικός μύθος αποτελεί: την επεξεργασία ενός αρχετυπικού ή παραδοσιακού δεδομένου, ίδιον ενός συγγραφέα και ενός έργου που απελευθερώνει πολλαπλές σημασίες ικανές 37 Σύμφωνα με το Γιώργο Φρέρη, ο μύθος από στοιχείο ιερό, θρησκευτικό και περιχαρακωμένο μετατρέπεται σε ελεύθερη έκφραση και ταυτίζεται με την απόδοση της κεντρικής ιδέας, δηλαδή με το θέμα. (Γιώργος Φρέρης, «Η Λογοτεχνία ως μύθος», περ. Δια-κείμενα, τχ. 1 (1999), σ. 14.) 38 Γιώργος Φρέρης, ό.π. 39 K. K. Ruthven, ό.π., σημ. 34, σ Christopher Robinson, «Helen or Penelope? Women writers, myth and the problem of gender roles», στο συλλογικό τόμο Peter Macridge (επιμ.), Ancient Myth in Modern Greek poetry. Essays in memory of C.A Trypanis, Portland Or, London, 1996, σ

16 να ασκήσουν μια συλλογική δράση ανάτασης και προστασίας ή να εκφράσουν μια κατάσταση πνεύματος ιδιαίτερα σύνθετη. 41 Πολύ σημαντική στον παραπάνω ορισμό είναι η παρουσία των αρχέτυπων και της συλλογικής δράσης, έννοιες που παραπέμπουν στη θεωρία του Jung, σύμφωνα με την οποία ο μύθος δεν συνιστά ατομική δημιουργία αλλά είναι προϊόν του συλλογικού ασυνειδήτου. Οι παραπάνω έννοιες καθορίζουν τη βασική λειτουργία του λογοτεχνικού μύθου που είναι η μετάβαση από το ατομικό στο συλλογικό και τανάπαλιν. 42 Ο μετασχηματισμός μιας μυθικής αφήγησης σε λογοτεχνική μορφή πραγματώνεται με τη βοήθεια των διακειμένων που εξασφαλίζουν τη μετάβαση «από ένα σύστημα σημαινόντων σε ένα άλλο» και συνίστανται από απλές λεκτικές αναφορές σε έργα ή καταστάσεις του παρελθόντος, μέχρι και την αυτούσια παράθεση σημασιολογικών στοιχείων από ένα παλιό σε ένα νεότερο έργο. 43 Έτσι, ακόμη και η απλή αναφορά ενός μυθικού ονόματος αποτελεί μία διακειμενική πράξη, με την προϋπόθεση ότι αυτή καταφέρνει να ανακαλέσει και να δραστηριοποιήσει όχι απλώς ένα κύριο όνομα αλλά μία κυρίαρχη σημασία που αναπτύχθηκε γύρω από αυτό κατά τη διάρκεια των προηγούμενων αιώνων. 44 Η διακειμενικότητα του λογοτεχνικού μύθου πρέπει, σύμφωνα με το Ζάχο Σιαφλέκη, να εννοηθεί ως μια «δημιουργική πράξη» από την πλευρά του συγγραφέα, καθώς του προσφέρει τη δυνατότητα να μεταπλάθει το μύθο σε λόγο, σε αμέτρητες εκδοχές και μέσα σε νέα κάθε φορά επικοινωνιακά πλαίσια. Επιπλέον του δίνει την ευκαιρία να κινείται ανάμεσα στο λογοτεχνικό και τον προσωπικό μύθο και να αξιοποιεί στοιχεία του ενός για την οργάνωση του άλλου. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι στο λογοτεχνικό μύθο, όπου τα διακείμενα είναι περισσότερο ισχυρά από οποιαδήποτε άλλη μορφή κειμένου, ο συγγραφέας μπορεί να επεξεργαστεί το μήνυμά του και να οριοθετήσει τις σημασίες που θέλει να προσδώσει στο έργο του. Από την άλλη πλευρά, το ίδιο γεγονός συμβάλλει στο να δραστηριοποιηθεί ο αναγνώστης και να δείξει τη δύναμη της δικής του επέμβασης στην παραγωγή του νοήματος. 45 Με άλλα λόγια, ο συγγραφέας οργανώνει και προτείνει ένα μήνυμα, αλλά ο αναγνώστης είναι 41 Pierre Albouy, Mythes et mythologies dans la littérature française (μτφρ. Ζάχος, Ι. Σιαφλέκης), Collin, Paris, 1969, σ Ζάχος, Ι. Σιαφλέκης, Η Εύθραυστη αλήθεια. Εισαγωγή στη θεωρία του λογοτεχνικού μύθου, Gutenberg, Αθήνα, 1994, σ. κβ. 43 Ό.π., σ Ό.π., σ Ό.π., σ

17 αυτός που καλείται να το εντοπίσει και να το ερμηνεύσει. Έτσι τα διακείμενα ρυθμίζουν όχι μόνο τη σύνθεση αλλά κυρίως τη νοηματοδότηση του κειμένου. Όσον αφορά τη σχέση του μύθου με τα λογοτεχνικά γένη, ο Ζάχος Σιαφλέκης παρατηρεί ότι η διακειμενική ανάγνωση του λογοτεχνικού μύθου ευνοείται στην ποίηση. 46 Οι βασικές προϋποθέσεις για την ένταξη του μύθου μέσα σε ένα ποιητικό κείμενο δημιουργούνται καταρχάς από την ιδιαιτερότητα της ποιητικής γλώσσας, την ελλειπτικότητα στην έκφραση και το βαθμό απόκλισής της από την κοινή γλώσσα επικοινωνίας. Το πιο σημαντικό όμως από όλα είναι ότι ο λογοτεχνικός μύθος στην ποίηση λειτουργεί με εικόνες. Οι μυθικές μορφές δηλαδή στην ποίηση είναι εικόνες τις οποίες ο δημιουργός καλείται να επεξεργαστεί μορφολογικά, προκειμένου να παραγάγει νέες σημασίες. Έτσι, η μυθική μορφή μετατρέπεται σε συστατικό στοιχείο της δομής ενός ποιήματος. Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τη νεοελληνική λογοτεχνία και τη σχέση της με τον αρχαίο ελληνικό μύθο ο Peter Mackridge παρατηρεί ότι ο μύθος ασκεί καθοριστική επίδραση σε όλες τις περιόδους της νεοελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής, με αφετηριακό σημείο την Κρητική λογοτεχνία της Αναγέννησης του 16ου και 17ου αιώνα. Έκτοτε σχεδόν όλοι οι νεοέλληνες ποιητές, από τον Ανδρέα Κάλβο και το Διονύσιο Σολωμό ως τους σημερινούς, αξιοποίησαν λογοτεχνικά το μύθο. 47 Τα κριτήρια πρόσληψης του λογοτεχνικού μύθου στη νεότερη ελληνική κριτική θεσπίζονται, κατά το Ζάχο Σιαφλέκη, από τη φιλολογία και ιδιαίτερα από την κλασική, γιατί το αντικείμενο μελέτης είναι η σχέση της νεοελληνικής παράδοσης με τους αρχαίους μύθους. 48 Ο Δανιήλ Ιακώβ, στη μελέτη του για την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη, ορίζει τον εντοπισμό μυθικών αναφορών ως έναν από τους τρεις βασικούς άξονες, με βάση τους οποίους μπορεί να διερευνηθεί η σχέση ενός νεότερου ποιητή με την αρχαία ελληνική παράδοση. Οι άλλοι δύο άξονες είναι: η συγκέντρωση των ρητών αναφορών σε παλαιότερα κείμενα και η διερεύνηση του λεξιλογίου του συγγραφέα για να διαπιστωθεί η οφειλή του στα αρχαία ελληνικά κείμενα. 49 Ο Ζάχος Σιαφλέκης, προσπαθώντας να διευρύνει το παράδειγμα αναφοράς, υποστηρίζει ότι η μελέτη του φαινομένου του λογοτεχνικού μύθου στη χώρα μας περιορίζεται σε μια μόνο 46 Ό.π., σ Peter Mackridge, «Introduction», στο συλλογικό τόμο Peter Macridge (επιμ.), Ancient Myth in Modern Greek poetry. Essays in memory of C.A Trypanis, Portland Or, London, 1996, σ.xvi-xix. 48 Ζάχος, Ι. Σιαφλέκης, ό.π., σημ. 42, σ. κγ. 49 Δανιήλ Ιακώβ, Η αρχαιογνωσία του Οδυσσέα Ελύτη και άλλες νεοελληνικές δοκιμές, Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2000, σ

18 διάστασή του, καθώς εξαντλείται στη γραμματολογική προσέγγισή του, ενώ απαιτείται, λόγω του πολύπλοκου χαρακτήρα του φαινομένου, μια πιο σύνθετη μέθοδος, που θα ξεκινάει βέβαια από τη φιλολογία, αλλά θα λαμβάνει υπόψη τον έντονα κοινωνικά χαρακτήρα του λογοτεχνικού μύθου και παράλληλα θα αναδεικνύει το δίκτυο των μυθικών παραλλαγών σε περισσότερες από μία εθνικές λογοτεχνίες. 50 Ο ίδιος βέβαια, αναγνωρίζοντας τη δυσκολία σφαιρικής αποτίμησης του φαινομένου του λογοτεχνικού μύθου, υπογραμμίζει ότι οι βασικοί άξονες μιας τέτοιας προσπάθειας δεν έχουν καθορισθεί ακόμη πλήρως και τονίζει ότι «η θεωρία της λογοτεχνίας, ως μια πράξη εκ των υστέρων, έρχεται να διαπιστώσει το ανυπέρβλητο της προσωπικής δημιουργίας και το άδηλο της ατομικής σημασιοδότησης». 51 Επομένως, η θεωρία της λογοτεχνίας λειτουργεί συμπληρωματικά στην ερμηνεία του λογοτεχνικού μύθου, αποτελώντας έναν πολύτιμο αρωγό. Δημιουργεί δηλαδή τις προϋποθέσεις για την αναγνώριση των μυθικών μορφών και του ρόλου τους σε ένα κείμενο και θέτει τους όρους για την ανάγνωση και την κατανόησή τους εκ μέρους του δέκτη, γνωρίζοντας πως, αν και ο λογοτεχνικός μύθος είναι ένα φαινόμενο «παγκόσμιο», η ερμηνεία του θα είναι πάντοτε θέμα εποχής, δημιουργού και αναγνωστών Ζάχος, Ι. Σιαφλέκης, ό.π., σημ. 42, σ. κδ. 51 Ό.π., σ Ό.π., σ

19 2. Μορφές και τόποι του θανάτου, της μαντικής και των χρησμών Εξετάζοντας κανείς ποιους μύθους αλλά και ποιες όψεις αυτών των μύθων αξιοποιεί ο Παπαδίτσας στο σύνολο της ποίησής του, διαπιστώνει πως οι μυθικές μορφές που χρησιμοποιεί μπορούν να διακριθούν σε δύο ευρύτερες ομάδες. Στην πρώτη ομάδα εντάσσονται οι μυθικές μορφές που σχετίζονται με την αναζήτηση της αιωνιότητας και την υπέρβαση του θανάτου, ενώ στη δεύτερη οι μορφές που σχετίζονται με το χώρο των Δελφών και το χάρισμα του χρησμού και της μαντείας. Ειδικότερα, οι μυθικές μορφές που ανήκουν στην πρώτη ομάδα, είναι ο Ενδυμίων, η Περσεφόνη, η Εκάτη, ο Ορφέας, ο Οδυσσέας και ο Τιθωνός, ενώ εκτενής αναφορά γίνεται επίσης στον Άδη και στην Αχερουσία που συνδέονται άμεσα με το θάνατο. Οι συγκεκριμένες μυθικές μορφές καθώς και οι τόποι αρχίζουν να εμφανίζονται από το 1970, ενώ η παρουσία τους γίνεται όλο και πιο ευδιάκριτη, φθάνοντας στην τελευταία συλλογή, το Προεόρτιον, στην οποία κυριαρχούν οι μυθικές αναφορές που συνδέονται με το θέμα του θανάτου και την επιθυμία υπέρβασής του. Το κριτήριο με βάση το οποίο κατατάσσονται και παρουσιάζονται οι παραπάνω μυθικές μορφές τόποι είναι η χρονική σειρά με την οποία εμφανίζονται στις ποιητικές συλλογές και έχει ως αφετηρία το μυθικό πρόσωπο του Ενδυμίωνος, πάνω στο οποίο βασίζεται μια ολόκληρη συλλογή του Παπαδίτσα, γραμμένη το Κατόπιν, ακολουθούν οι υπόλοιπες μυθικές μορφές και οι τόποι, σύμφωνα πάντα με τη σειρά που απαντώνται στα ποιήματά του. (α) Ενδυμίων Ο τίτλος και μόνο της ένατης συλλογής του Παπαδίτσα, Όπως ο Ενδυμίων (1970), παραπέμπει στον αρχαίο ελληνικό μύθο. Στη συγκεκριμένη συλλογή ο ποιητής για πρώτη φορά εκμεταλλεύεται σε τόσο μεγάλο βαθμό ένα μύθο, αφού το πρώτο ποίημα, που δάνεισε το όνομά του σε ολόκληρη τη συλλογή, στηρίζεται στην αναλογία του ποιητικού υποκειμένου με τη μυθική μορφή του Ενδυμίωνος. 53 Ποιος ήταν, όμως, ο μυθικός Ενδυμίων; Κατά τον Pierre Grimal, η γενεαλογία του μυθικού Ενδυμίωνος ποικίλλει ανάλογα με το συγγραφέα. Έτσι, πολύ συχνά εμφανίζεται ως γιος του Αέθλιου και της Καλύκης, ενώ σπανιότερα θεωρείται γιος του 53 Γεωργία Μάνιου, ό.π., σημ. 17, σ

20 ίδιου του Δία. Σύμφωνα με μια παραλλαγή του μύθου, ο Ενδυμίων είχε οδηγήσει τους Αιολείς της Θεσσαλίας στην Ηλεία και βασίλευε σε αυτούς. Κατόπιν είχε παντρευτεί και είχε αποκτήσει τρεις γιους, τον Παιόνα, τον Επείο και τον Αιτωλό καθώς και μια κόρη την Ευρυκύδη. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι ο Ενδυμίων ήταν ένας νέος, πανέμορφος βοσκός τον οποίο ερωτεύτηκε ο Ύπνος και του έδωσε το χάρισμα να κοιμάται με τα μάτια ανοιχτά. Η πιο γνωστή, όμως, από όλες τις παραλλαγές διηγείται πως τον Ενδυμίωνα τον ερωτεύτηκε η Σελήνη, όταν τον είδε να βόσκει το κοπάδι του. Ύστερα από παράκλησή της, ο Δίας υποσχέθηκε στον Ενδυμίωνα να του πραγματοποιήσει μια ευχή. Ο Ενδυμίων τότε επέλεξε να κοιμηθεί έναν αιώνιο ύπνο με τα μάτια ανοιχτά, διατηρώντας για πάντα τη νεότητά του. 54 Την τελευταία αυτή εκδοχή του μύθου υιοθετεί και ο Παπαδίτσας, όπως γίνεται φανερό από τα δύο χωρία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας που προτάσσονται στην αρχή του ποιήματος. Το πρώτο από αυτά είναι ένα σχόλιο του Απολλώνιου του Ρόδιου (Σχ. Απ. Ροδ ): παρά Διός εἰληφότα δῶρον, αὐτόν [Ἐνδυμίωνα] ταμίαν εἶναι θανάτου,/ ὅτε θέλοι ὀλέσθαι. Σύμφωνα με το σχόλιο αυτό, ο Ενδυμίων είχε λάβει από το Δία το δώρο να είναι διαχειριστής του θανάτου του και να πεθάνει όποτε ο ίδιος επιθυμεί. Το δεύτερο χωρίο προέρχεται από τη ραψωδία τ της Οδύσσειας (τ. 547): οὐκ ὂναρ, ἂλλ ὓπαρ ἐσθλόν (= όχι όνειρο αλλά ισχυρό όραμα) και μας οδηγεί, από την αρχή του ποιήματος, στην υπόθεση πως ο ποιητής θα μιλήσει για μια δική του οραματική πραγματικότητα. Η δυνατότητα του Ενδυμίωνος να είναι ταμίας θανάτου, να ορίζει δηλαδή το θάνατό του από μόνος του, είναι το στοιχείο που γοήτευσε κυρίως τον Παπαδίτσα σε αυτόν το μύθο. Το ποιητικό υποκείμενο δηλαδή θα ήθελε να έχει το προνόμιο του Ενδυμίωνος και για αυτό το λόγο «μεταμορφώνεται» σε Ενδυμίωνα και λειτουργεί όπως αυτός, προκειμένου να έρθει σε επαφή με την αιωνιότητα και να ψάξει εκεί απαντήσεις στις αναζητήσεις του γύρω από το Ον. Επιπλέον, η κατάσταση της ύπνωσης στην οποία βρίσκεται ο μυθικός Ενδυμίων δίνει τη δυνατότητα στον ποιητή να προχωρήσει στα δικά του προσωπικά οράματα, τα οποία στη συνέχεια παρουσιάζονται μέσα από μια σειρά υπερρεαλιστικών εικόνων. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο, όπως εύστοχα επισημαίνει ο Αντρέας Καραντώνης, ότι η ύπνωση υιοθετήθηκε ως μέθοδος απελευθέρωσης και ονειρικής δημιουργίας από τους θεωρητικούς του υπερρεαλισμού. 54 Pierre Grimal, Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας, επιμ. Βασ. Άτσαλος, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 1991, σ

21 Στο πρώτο ποίημα «[Έξω ούρλιαζαν ]», ο ποιητής μας εισάγει στο θέμα, δίνοντάς μας πληροφορίες για το χώρο και το χρόνο στον οποίο θα δράσει ο δικός του Ενδυμίων. Παράλληλα, φροντίζει να δημιουργήσει ατμόσφαιρα μυστηρίου, για να προετοιμάσει τους αναγνώστες να αφουγκραστούν με προσοχή τα οράματά του: τύλιγα μυστήριο και το ανέβαινα. 55 Όσον αφορά το χώρο, αυτός προσδιορίζεται από την αρχή του ποιήματος: Έξω ουρλιάζαν ζώα φανταστικά. 56 Αμέσως μετά προσδιορίζεται ο συμβατικός χρόνος του ποιήματος που είναι η νύχτα, και ειδικότερα μια νύχτα με φεγγάρι. Το φεγγάρι, βασικό στοιχείο του μύθου, εμφανίζεται στο δεύτερο κιόλας στίχο και συμπληρώνει το σκηνικό. Στη συνέχεια ο ποιητής γίνεται πιο συγκεκριμένος: Κι ήταν η ώρα έξι Έξι στο ένα κι έξι στο άλλο σώμα Έξι ανύπαρχτες πληγές Στη σπηλιά Κι έξω απ τη σπηλιά Θέριευα το ένα κι έχανα το άλλο Σώμα Κάτι μ έλιωνε στη μέση 57 Στους παραπάνω στίχους γίνεται λόγος για δύο σώματα, το ένα από τα οποία αντιστοιχεί στον αρχαίο Ενδυμίωνα, ενώ το άλλο στη σύγχρονη εκδοχή του. Δεν πρόκειται όμως για δύο διαφορετικούς Ενδυμίωνες αλλά για έναν. Η αιωνιότητα, το δώρο που χάρισε ο Δίας στον Ενδυμίωνα του δίνει τη δυνατότητα να διατηρεί τόσο το αρχαίο όσο και το νέο του σώμα. Αξίζει να παραθέσουμε την άποψη της Ελένης Λαδιά πως ο στίχος κάτι μ έλιωνε στη μέση υποδηλώνει το «ενδιάμεσο, το σημείο τομής των δύο κόσμων». 58 Στο σημείο αυτό διακρίνεται ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται ο μύθος από τον Παπαδίτσα. Ειδικότερα ο ποιητής δεν βλέπει το μύθο σαν ένα απολίθωμα του παρελθόντος, αλλά αντίθετα σαν ένα 55 Π: 129 οι παραπομπές στα αποσπάσματα των ποιημάτων του Παπαδίτσα γίνονται στη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του και δηλώνονται συντομογραφικά με το Π= Δ. Π. Παπαδίτσας, Ποίηση, Μέγας Αστρολάβος Ευθύνη, Αθήνα, 1997 και με τον αριθμό που δηλώνει τη θέση του ποιήματος στη συγκεντρωτική έκδοση. 56 Ό.π. 57 Ό.π. 58 Ελένη Λαδιά, Ποιητές και αρχαία Ελλάδα (Σικελιανός Σεφέρης Παπαδίτσας), Εκδόσεις των φίλων, Αθήνα, 1983, σ

22 «ζωντανό οργανισμό» που έχει την ιδιότητα να είναι πανταχού παρών. Έτσι, μέσα από το μύθο επιχειρείται η γεφύρωση του παρόντος με το παρελθόν και το μέλλον και η επαφή με το «αιώνιο». Το δεύτερο ποίημα «[Κι αυτή τη νύχτα ]» της ποιητικής σύνθεσης Όπως ο Ενδυμίων αρχίζει με μια αναφορά στο χρόνο: κι αυτή τη νύχτα και την άλλη νύχτα. 59 Η νύχτα, ο συμβατικός χρόνος του ποιήματος, επανέρχεται στο προσκήνιο, μόνο που εδώ γίνεται φανερό ότι ο ποιητής δεν θα μιλήσει για μια συγκεκριμένη νύχτα, αφού με το στίχο δημιουργείται η εντύπωση της συνέχειας και της διάρκειας. Ο στίχος αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς επαναλαμβάνεται τρεις φορές στην ποιητική σύνθεση. Είναι πιθανό η νύχτα να συμβολίζει το σκοτάδι και την άγνοια του ποιητικού υποκειμένου. Μέσα λοιπόν στη νύχτα το ποιητικό υποκείμενο δρασκελίζει ερωτήματα με την καρδιά και με τα μάτια και με το χρώμα κάθε πράξης και προσπαθεί να βρει απαντήσεις στα ερωτήματά του αυτά. Από τις δύο εκδοχές του Ενδυμίωνος, που εντοπίστηκαν στο ποίημα «[Έξω ούρλιαζαν ]», στο δεύτερο ποίημα κυρίαρχη αναδεικνύεται η σύγχρονη εκδοχή: Και κανείς δε με είδε αυτή τη νύχτα και την άλλη νύχτα Όλοι με πήραν για χρηματιστή Άλλοι για συνωμότη μ εκρηκτικά υλικά στα δόντια και στα τακούνια Όμως εγώ ήμουν η ατσάλινη τρίχα ρολογιού και σήμαινα το απρόβλεπτο πάνω απ τη σκέπη ενός θεωρήματος ή μιας Μ όλες τις προφυλάξεις κίνησης που παίζει την οικουμένη και το φόνο της στα ζάρια Ή στο ρυθμό της πλάνης 60 Στους παραπάνω στίχους παρατηρείται επίσης ότι η αναλογία του ποιητή με το μυθικό Ενδυμίωνα, που είχε ήδη διαφανεί από τον τίτλο της ποιητικής σύνθεσης έχει μετατραπεί εδώ σε πλήρη ταύτιση. Η υποκατάσταση του μυθικού προσώπου από το ποιητικό εξασφαλίζεται μέσω της ομιλίας σε πρώτο πρόσωπο. Το ποιητικό υποκείμενο δεν λειτουργεί απλώς όπως ο Ενδυμίων, αλλά ταυτίζεται μαζί του προκειμένου να αναπτύξει μια από τις βασικές ιδέες της ποίησής του, την πίστη στο «απρόβλεπτο». 59 Π: Ό.π. 22

23 Σύμφωνα με την Ελένη Λαδιά, η ιδέα του απρόβλεπτου αποτελεί την «κυριότερη φλέβα ολόκληρης της ποιητικής σύνθεσης». 61 Με το στίχο Όμως εγώ ήμουν η ατσάλινη τρίχα ρολογιού και σήμαινα το απρόβλεπτο πάνω απ τη σκέπη ενός θεωρήματος ο ποιητής- Ενδυμίων αμφισβητεί τη δύναμη των θεωρημάτων και εκφράζει τη βαθιά του πίστη στο απρόβλεπτο, που ανατρέπει τα αξιώματα και τις βεβαιότητες. 62 Το απρόβλεπτο, όπως υπογραμμίζει η Ελένη Λαδιά, υποδηλώνει το φιλοσοφικό, νοητικό χώρο και ισοδυναμεί με το πεπρωμένο στην ανθρώπινη ζωή, το οποίο ο Παπαδίτσας δέχεται μόνο έμμεσα, αφού δηλαδή πρώτα έχουν εξαντληθεί όλες οι πιθανότητες του νου. 63 Όταν ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί να κάνει κάτι άλλο, τότε μόνο αφήνεται να δεχτεί συνειδητά το απρόβλεπτο. Έτσι, ο ποιητής-ενδυμίων, αποδεσμευμένος από όλα εκείνα τα θεωρήματα που εγκλωβίζουν το νου και δεν τον αφήνουν να σκεφτεί ελεύθερα, ξεκινάει τις αναζητήσεις του γύρω από το πρώτο γράμμα κάθε πράγματος, 64 γνωρίζοντας όμως καλά τις δυσκολίες αυτού του εγχειρήματος. Αυτό που αναζητά στην πραγματικότητα είναι η πρώτη αρχή όλων των πραγμάτων, αυτό που ο ίδιος αποκαλεί Ον. Διαπιστώνεται, επομένως σ αυτό το σημείο, ότι ο μύθος λειτουργεί για τον Παπαδίτσα ως μέσο έκφρασης βασικών αρχών της φιλοσοφίας του καθώς και ως μέσο πραγμάτωσης των αναζητήσεών του γύρω από το Ον. Ο μύθος του Ενδυμίωνος αποτελεί αναμφίβολα τον πυρήνα της ποιητικής σύνθεσης. Εκτός όμως από αυτόν, στο ποίημα εντοπίζονται και ορισμένες άλλες μυθικές μορφές, οι οποίες έχουν έναν συμπληρωματικό ρόλο. Το τρίτο ποίημα της σύνθεσης «[Και αυτή τη νύχτα ]» είναι αυτό στο οποίο συναντάμε τις περισσότερες μυθολογικές αναφορές. Η πρώτη από αυτές ανήκει στις τρεις Μοίρες, που καθόριζαν το πεπρωμένο του ανθρώπου και λειτουργεί συνδετικά με το προηγούμενο ποίημα: Κι απ το ένα μάτι που το είχαν οι τρεις/ γεννημένες μ άσπρα μαλλιά. 65 Λίγους στίχους πιο κάτω, ο ποιητής αναφέρεται στις Εσπερίδες: Είμαστε η ερημική κουβαρίστρα που ξετυλίγει υφάδια και κέρδη σκοταδιού στα κρύα μάτια των Εσπερίδων. 66 Στη Θεογονία του Ησίοδου, οι Εσπερίδες αναφέρονται ως κόρες της νύχτας, ενώ με αυτήν την 61 Ελένη Λαδιά, ό.π., σημ. 58, σ Π: Ελένη Λαδιά, ό.π., σημ. 33, σ Π: Π: Ό.π. 23

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ. Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα.

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ. Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Ο ρομαντισμός προβάλλει το συναίσθημα και τη φαντασία. Στα ποιήματα υπάρχει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ Τι είναι το έπος; Αρχικά η λέξη έπος σήμαινε «λόγος». Από τον 5ο αι. π.χ. όμως χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει το μεγάλο αφηγηματικό ποίημα σε δακτυλικό

Διαβάστε περισσότερα

Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ι Σ Μ Ο Σ Μ Α Θ Η Μ Α Τ Ω Ν

Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ι Σ Μ Ο Σ Μ Α Θ Η Μ Α Τ Ω Ν ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΜΝΕΣ ΝΕΦ 206. Νεοελληνική πεζογραφία (1914 σήμερα) Διδάσκων: Μιχ. Γ. Μπακογιάννης Εαρινό εξάμηνο 2010-2011 Ιστορία της νεοελληνικής πεζογραφίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ 20 ού ΑΙΩΝΑ. Ενότητα 5: Ελληνικός υπερρεαλισμός. Άννα-Μαρίνα Κατσιγιάννη Τμήμα Φιλολογίας

ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ 20 ού ΑΙΩΝΑ. Ενότητα 5: Ελληνικός υπερρεαλισμός. Άννα-Μαρίνα Κατσιγιάννη Τμήμα Φιλολογίας ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ 20 ού ΑΙΩΝΑ Ενότητα 5: Ελληνικός υπερρεαλισμός Άννα-Μαρίνα Κατσιγιάννη Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί Ενότητας Βασικός σκοπός της πέμπτης διδακτικής ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Διά Βίου Μάθησης. Μάθησης. Ποίηση και Θέατρο Αρχαία Ελλάδα

Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Διά Βίου Μάθησης. Μάθησης. Ποίηση και Θέατρο Αρχαία Ελλάδα Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Πρόγραµµα Πρόγραµµα Διά Βίου Μάθησης Μάθησης Ποίηση και Θέατρο στην Ποίηση και Θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα Αρχαία Ελλάδα + Στόχος του προγράμματος Το πρόγραμμα επιμόρφωσης Ποίηση και Θέατρο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΑΚΗΣ Α ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ. Κοινωνική-αντιστασιακή ποίηση

ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΑΚΗΣ Α ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ. Κοινωνική-αντιστασιακή ποίηση ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΑΚΗΣ Α ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ Κοινωνική-αντιστασιακή ποίηση ΤΑΣΕΙΣ α) Κοινωνική ποίηση της δοκιμασίας β) «Νέο-υπερρεαλιστική» ή μεταπολεμική υπερρεαλιστική ποίηση γ) Υπαρξιακή - μεταφυσική ποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παιδική ηλικία είναι ένα ζήτημα για το οποίο η κοινωνιολογία έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έως σήμερα βρίσκεται υπό εξέλιξη ένα πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Μίλτου Σαχτούρη: «Η Αποκριά» (Κ.Ν.Λ. Β Λυκείου, σσ. 287-288)

Μίλτου Σαχτούρη: «Η Αποκριά» (Κ.Ν.Λ. Β Λυκείου, σσ. 287-288) 1. ΚΕΙΜΕΝΟ: Μίλτου Σαχτούρη: «Η Αποκριά» (Κ.Ν.Λ. Β Λυκείου, σσ. 287-288) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραµµατολογικά στοιχεία: 1.

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Μ. ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ Η ΑΠΟΚΡΙΑ

Μ. ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ Η ΑΠΟΚΡΙΑ Μ. ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ Η ΑΠΟΚΡΙΑ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ Ανήκει στην 1η μεταπολεμική γενιά. Βιώνει έντονα τα δραματικά γεγονότα της εποχής του και τα μετουσιώνει σε ποιητικές φόρμες. Διακρίνεται για το αντιλυρικό ύφος και την

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Μόνο με το αίσθημα μπορείς να διδάξεις. Αν καθήσεις στην έδρα η ποίηση θα φύγει από το παράθυρο. «Κώστας Μόντης» Βασικές αρχές: 1) Το λογοτεχνικό

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη

ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος 2015-2016 ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΒΑΦΗ Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική δραστηριότητα Α Γυμνασίου

Διδακτική δραστηριότητα Α Γυμνασίου Διδακτική δραστηριότητα Α Γυμνασίου 1. Ταυτότητα δραστηριότητας Τίτλος: Και πάλι στο σχολείο Δημιουργός: Μαρία Νέζη Πεδίο, διδακτικό αντικείμενο και διδακτική ενότητα: Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη:

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 0 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α Τ Ω Ν Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. καθημερινό λεξιλόγιο: «κάτι», «ἀρμαθιά»

Διαβάστε περισσότερα

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης»

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΑΝΙΑΤΣΑΣ' Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» Α. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το θέμα του συνεδρίου, Ήέες πόλεις πάνω σε παλιές", είναι θέμα με πολλές

Διαβάστε περισσότερα

III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ;

III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ; III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ; Eρωτήματα ποιες επιλογές γίνονται τελικά; ποιες προκρίνονται από το Π.Σ.; ποιες προβάλλονται από το εγχειρίδιο; ποιες υποδεικνύονται από το ίδιο το αντικείμενο; με

Διαβάστε περισσότερα

Φροντιστήρια "ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ" www.prooptikh.com 1. Οδηγίες για την αξιολόγηση των φιλολογικών μαθημάτων στο Γυμνάσιο

Φροντιστήρια ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ www.prooptikh.com 1. Οδηγίες για την αξιολόγηση των φιλολογικών μαθημάτων στο Γυμνάσιο Φροντιστήρια "ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ" www.prooptikh.com 1 Οδηγίες για την αξιολόγηση των φιλολογικών μαθημάτων στο Γυμνάσιο Η εξεταστέα ύλη του Γυμνασίου είναι τα 3/5 της ύλης που διδάχθηκε, με την προϋπόθεση ότι η

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑ88 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης. Δημήτρης Πλάντζος

ΣΑ88 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης. Δημήτρης Πλάντζος ΣΑ88 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης Δημήτρης Πλάντζος Δομή του Σεμιναρίου: Εισαγωγικά (10.10) Τι είναι θεωρία; Σε τι χρησιμεύει; (17.10) Εύρημα / έργο / έκθεμα / δημιουργός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ Διδασκαλία της λογοτεχνίας με τη μέθοδο project ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠ/ΚΟΣ: ΗΛΙΑΔΗ ΑΜΑΛΙΑ ΠΕ02, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ: Απελευθέρωση του μαθητή αναγνώστη από το άγχος

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες:

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες: Πρόταση Διδασκαλίας Ενότητα: Τάξη: 7 η - Τέχνη: Μια γλώσσα για όλους, σε όλες τις εποχές Γ Γυμνασίου Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος Α: Στόχοι Οι μαθητές/ τριες: Να

Διαβάστε περισσότερα

Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: "Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη"

Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: "Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη" Στο βιβλίο χρησιμοποιείτε πολυπρόσωπες αφηγήσεις μέσα στην κεντρική πλοκή ώστε να μιλήσετε για την ίδια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διδακτική παρέμβαση 2-3 ωρών στο μάθημα της Λογοτεχνίας της Β Λυκείου και συγκεκριμένα στο κείμενο «Ζάβαλη Μάϊκω» του Στρατή Μυριβήλη με αξιοποίηση ΤΠΕ (χρήση αρχείων power point, διαδικτύου και

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική της Λογοτεχνίας

Διδακτική της Λογοτεχνίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική της Λογοτεχνίας Ενότητα 1: Σκοποί της διδασκαλίας της λογοτεχνίας l Βενετία Αποστολίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 27-05-2004

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 27-05-2004 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 27-05-2004 1. Πράγματι, τα προαναφερθέντα αποτελούν κυρίαρχα χαρακτηριστικά της ποίησης του Ελύτη, που πιστοποιούνται σαφέστατα- και στο δοθέν ποίημα. Συγκεκριμένα:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η δημιουργικότητα είναι η λειτουργία που επιτρέπει στο νου να πραγματοποιήσει ένα άλμα, πολλές φορές εκτός του αναμενόμενου πλαισίου, να αναδιατάξει τα δεδομένα με απρόσμενο τρόπο, υπερβαίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 1.Α. Ο ρόλος και η λειτουργία του Προλόγου ως δομικό στοιχείο της τραγωδίας: Ο πρόλογος μιας τραγωδίας αποτελεί τα πρώτο από τα απαγγελλόμενα μέρη και εκτελείται από τους

Διαβάστε περισσότερα

[Σχόλια για το βιβλίο από τον Θωμά Μπαμπάλη, Αναπληρωτή Καθηγητή Παιδαγωγικής στο ΕΚΠΑ]

[Σχόλια για το βιβλίο από τον Θωμά Μπαμπάλη, Αναπληρωτή Καθηγητή Παιδαγωγικής στο ΕΚΠΑ] 1 [Σχόλια για το βιβλίο από τον Θωμά Μπαμπάλη, Αναπληρωτή Καθηγητή Παιδαγωγικής στο ΕΚΠΑ] Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι, Δυστυχώς δεν κατόρθωσα να παρευρεθώ στην σημερινή μας εκδήλωση που

Διαβάστε περισσότερα

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)»

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» «Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» Εισαγωγικά Στη σημερινή πρώτη μας συνάντηση θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε με απλό και ευσύνοπτο τρόπο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ Το κωμικό και η Ποιητική της Ανατροπής

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ Το κωμικό και η Ποιητική της Ανατροπής ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ Το κωμικό και η Ποιητική της Ανατροπής Ενότητα 8 Παρωδία Ι: Θεωρητική προσέγγιση Κατερίνα Κωστίου Τμήμα Φιλολογίας ενότητα 8 «Βατραχομυομαχία»: Σχέδιο του Γιώργου

Διαβάστε περισσότερα

επιστήμεσ ελισάβετ άρσενιου Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ Η αξία της ποίησης

επιστήμεσ ελισάβετ άρσενιου Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ Η αξία της ποίησης επιστήμεσ ελισάβετ άρσενιου Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ Η αξία της ποίησης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλογικό σημείωμα 7 Πρόλογος 9 Ο Καβάφης, ο χρόνος και η Ιστορία 11 ΜΕΡΟΣ Α Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ: Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ 25 Η χρηστική αξία

Διαβάστε περισσότερα

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια Δευτέρα, Ιουνίου 16, 2014 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΞΙΑΣ ΚΡΑΛΛΗ Η Μεταξία Κράλλη είναι ένα από τα δημοφιλέστερα πρόσωπα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Μετά την κυκλοφορία του πρώτου της βιβλίου, "Μια φορά

Διαβάστε περισσότερα

Οδυσσέας Ελύτης: Η Μαρίνα των βράχων (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ. 55-58)

Οδυσσέας Ελύτης: Η Μαρίνα των βράχων (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ. 55-58) 1. ΚΕΙΜΕΝO Οδυσσέας Ελύτης: Η Μαρίνα των βράχων (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ. 55-58) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραµ- µατολογικά στοιχεία:

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

1. ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1. ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1. ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΧΟΛΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΦΕ0708 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Ζ ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ : ΚΟΙΝ.: Ι. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

ΠΡΟΣ : ΚΟΙΝ.: Ι. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Π/ΘΜΙΑΣ & Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΤΜΗΜΑ Α Να διατηρηθεί μέχρι... Βαθμός Ασφαλείας...

Διαβάστε περισσότερα

Το μυστήριο της ανάγνωσης

Το μυστήριο της ανάγνωσης Βενετία Αποστολίδου Το μυστήριο της ανάγνωσης Γιατί κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι; Είναι σημαντική η ανάγνωση; Γιατί μας αρέσει η ανάγνωση; Τι είναι η φιλαναγνωσία; Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν; Η

Διαβάστε περισσότερα

«Από την έρευνα στη διδασκαλία» Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λάρισας «Κωνσταντίνος Κούμας» Παρασκευή 3 Μαρτίου 2017

«Από την έρευνα στη διδασκαλία» Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λάρισας «Κωνσταντίνος Κούμας» Παρασκευή 3 Μαρτίου 2017 Βιογραφικό σημείωμα Η Κατερίνα Τικτοπούλου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα και οι

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ

ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ Αρχαία Ελληνική θρησκεία ως "εθνική θρησκεία". Παράδοση +Συλλογική µνήµη. Ποικιλία παραδόσεων (ύθοι) + δυνατότητα πολλαπλής προσέγγισής τους Η ΦΩΩΝΗ ΤΩΩΝ ΠΟΙΗΤΩΩΝ Διάσωση

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος 5. Πρόλογος

Πρόλογος 5. Πρόλογος Πρόλογος 5 Πρόλογος Το βιβλίο αυτό, μαζί με το ϖρώτο βιβλίο με τίτλο «Ανθολόγιο αρχαϊκής λυρικής ϖοίησης», χαιρετίζει την εϖιστροφή της αρχαίας λυρικής ϖοίησης στη Μέση Εκϖαίδευση. Γνωρίζουμε ότι το είδος

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΤΕΧΝΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το στίγμα της γενιάς του 30 στην ποίηση. Τάσος Λειβαδίτης

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΤΕΧΝΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το στίγμα της γενιάς του 30 στην ποίηση. Τάσος Λειβαδίτης Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Αρσάκειο Γενικό Λύκειο Ψυχικού Σχολικό έτος: 2013-2014 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΤΕΧΝΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το στίγμα της γενιάς του 30 στην ποίηση Τίτος Πατρίκιος Νίκος Καββαδίας Τάσος Λειβαδίτης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΑΛ 102 Προφορικός λόγος 6 ΓΑΛ 103 Γραπτός λόγος I 6 ΓΑΛ 170 e-french 6 ΓΑΛ 100-299 Μάθημα περιορισμένης επιλογής 6

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΑΛ 102 Προφορικός λόγος 6 ΓΑΛ 103 Γραπτός λόγος I 6 ΓΑΛ 170 e-french 6 ΓΑΛ 100-299 Μάθημα περιορισμένης επιλογής 6 πρώτο δεύτερο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΑΛ 102 Προφορικός λόγος ΓΑΛ 103 Γραπτός λόγος I ΓΑΛ 170 e-french ΓΑΛ 100-299 Μάθημα περιορισμένης επιλογής ΓΑΛ 104 Γραπτός λόγος II ΓΑΛ 111 Φωνητική ΓΑΛ 1 Από

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Κάποια από τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Οδ. Ελύτη ειναι: η ποιητική προσέγγιση του κόσµου µε τις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804)

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ - ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΙΟΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ 1 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) (Η σύντομη περίληψη που ακολουθεί και η επιλογή των αποσπασμάτων από την πραγματεία του Καντ για την ανθρώπινη γνώση,

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Κάποια από τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Οδ. Ελύτη ειναι: η ποιητική προσέγγιση του κόσµου µε τις αισθήσεις,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Επιλογή κειμένων

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Επιλογή κειμένων EΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Επιλογή κειμένων 31Ε029 Υποχρεωτικό Χειμερινό Εξάμηνο Διδάσκουσα: Αναπλ. Καθηγήτρια

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί πως η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενα και συγγραφείς της νεοελληνικής λογοτεχνίας

Κείμενα και συγγραφείς της νεοελληνικής λογοτεχνίας Κείμενα και συγγραφείς της νεοελληνικής λογοτεχνίας 1830-1880 Διδάσκων: Αναπλ. Καθηγητής Ιωάννης Παπαθεοδώρου 1 η ενότητα: «Εισαγωγή στα ρομαντικά χρόνια» Ρομαντισμός. Η ανάδυση του μυθιστορήματος. Χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Μάθημα/Τάξη: Ν. Γλώσσα Γ' ΕΠΑΛ Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Τον Μάιο του 2017 δημοσιοποιήθηκαν αποτελέσματα έρευνας του

Διαβάστε περισσότερα

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Α/ Α Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Απλή Αν κάνετε αναζήτηση µιας λέξης σε ένα αρχαιοελληνικό σώµα κειµένων, αυτό που θα λάβετε ως αποτέλεσµα θα είναι: Μια καταγραφή όλων των εµφανίσεων της λέξης στο συγκεκριµένο

Διαβάστε περισσότερα

Το μάθημα της λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Το μάθημα της λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Το μάθημα της λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Ενότητα 3: Α. Κλειδιά και Αντικλείδια: -Ανάγνωση και ετερότητα -Ικανότητα λόγου-γλωσσική

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Μαθήματος: Εισαγωγή στην παιδική λογοτεχνία. Κωδικός Μαθήματος: ΓΛ0307. Διδάσκων: Διδάσκουσα: Τσιλιμένη Τασούλα, tsilimeni@uth.

Τίτλος Μαθήματος: Εισαγωγή στην παιδική λογοτεχνία. Κωδικός Μαθήματος: ΓΛ0307. Διδάσκων: Διδάσκουσα: Τσιλιμένη Τασούλα, tsilimeni@uth. Τίτλος Μαθήματος: Εισαγωγή στην παιδική λογοτεχνία Κωδικός Μαθήματος: ΓΛ0307 Διδάσκων: Διδάσκουσα: Τσιλιμένη Τασούλα, tsilimeni@uth.gr Είδος Μαθήματος: Υποχρεωτικό Εξάμηνο: 1 ο και 2 ο Μονάδες ECTS: 6

Διαβάστε περισσότερα

Από τα παιδιά δεν κρύβεσαι. Αν δεν τους αρέσει κάτι που κάνεις θα στο δείξουν χωρίς ενδοιασμό.

Από τα παιδιά δεν κρύβεσαι. Αν δεν τους αρέσει κάτι που κάνεις θα στο δείξουν χωρίς ενδοιασμό. Από τα παιδιά δεν κρύβεσαι. Αν δεν τους αρέσει κάτι που κάνεις θα στο δείξουν χωρίς ενδοιασμό. Ημερομηνία: 22/07/2016 Λίγο πριν βρεθούν στην Κύπρο για να εξιστορίσουν τον βίο και την πολιτεία μυθικών ηρώων,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ , ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΑΝΤΑ ΚΑΤΣΙΚΗ - ΓΚΙΒΑΛΟΤ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΠΟΡΕΙΑ ΑΘΗΝΑ 2001 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η οριοθέτηση της παιδικής λογοτεχνίας σε σχέση με την

Διαβάστε περισσότερα

Ψηφίδες για τη Νεοελληνική Γλώσσα

Ψηφίδες για τη Νεοελληνική Γλώσσα [1] Ψηφίδες για τη Νεοελληνική Γλώσσα Παρουσίαση και ενδεικτικά παραδείγματα εκπαιδευτικής αξιοποίησης Συντάκτρια: Μαρία Αλεξίου (εκπαιδευτικός ΠΕ02, ΜΔΕ Θεωρητικής Γλωσσολογίας, συντονίστρια του ψηφιακού

Διαβάστε περισσότερα

2 - µεταδιηγητικό ή υποδιηγητικό επίπεδο = δευτερεύουσα αφήγηση που εγκιβωτίζεται στη κύρια αφήγηση, π.χ η αφήγηση του Οδυσσέα στους Φαίακες για τις π

2 - µεταδιηγητικό ή υποδιηγητικό επίπεδο = δευτερεύουσα αφήγηση που εγκιβωτίζεται στη κύρια αφήγηση, π.χ η αφήγηση του Οδυσσέα στους Φαίακες για τις π 1 ΟΡΟΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Εστίαση (πρόκειται για τη σχέση του αφηγητή µε τα πρόσωπα της ιστορίας). Μηδενική = όταν έχουµε αφηγητή έξω από τη δράση (αφηγητής παντογνώστης). Εξωτερική = ο αφηγητής γνωρίζει

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΕΜΠΕΙΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΠΡΙΑΜΗ ΒΑΓΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Ρίτσος: Ανυπόταχτη Πολιτεία (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ. 51-53)

Γιάννης Ρίτσος: Ανυπόταχτη Πολιτεία (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ. 51-53) 1. ΚΕΙΜΕΝΟ Γιάννης Ρίτσος: Ανυπόταχτη Πολιτεία (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ. 51-53) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραµ- µατολογικά στοιχεία:

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ: ΟΔΥΣΣΕΙΑ

ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ: ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ: ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΕΠΟΣ Η λέξη σημαίνει: λόγος, διήγηση Αφηγηματικό ποίημα Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Είναι ένα ποίημα που αφηγείται μια ιστορία Είδη: 1. Μυθολογικό 2. Διδακτικό 3. Ηρωικό Η Ιλιάδα

Διαβάστε περισσότερα

Οι συγγραφείς του τεύχους

Οι συγγραφείς του τεύχους Οι συγγραφείς του τεύχους Οι συγγραφείς του τεύχους [ 109 ] Ο Θανάσης Αγάθος είναι λέκτορας Νεο ελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ. Οι μαθητές και οι μαθήτριες να είναι σε θέση να:

ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ. Οι μαθητές και οι μαθήτριες να είναι σε θέση να: ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΓΕΝΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΙΔΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β') ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 25 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Α1.

Διαβάστε περισσότερα

Η σύγκριση των δύο σχεδίων της Σάρας, 2 χρονών και 4 μηνών, που έγιναν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, φανερώνει ξεκάθαρα τη δυσφορία που νιώθει η

Η σύγκριση των δύο σχεδίων της Σάρας, 2 χρονών και 4 μηνών, που έγιναν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, φανερώνει ξεκάθαρα τη δυσφορία που νιώθει η Το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο πληροφόρησης και συμβουλευτικής για τους γονείς, να γίνει βοηθός και στήριγμά τους στο δύσκολο έργο της ανατροφής του παιδιού τους. Όσοι από

Διαβάστε περισσότερα

Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Πρόγραμμα. Πρόγραμμα. Διά Βίου Μάθησης. Μάθησης. Ποίηση και Θέατρο. Ποίηση και Θέατρο. στην Αρχαία Ελλάδα

Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Πρόγραμμα. Πρόγραμμα. Διά Βίου Μάθησης. Μάθησης. Ποίηση και Θέατρο. Ποίηση και Θέατρο. στην Αρχαία Ελλάδα Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Πρόγραμμα Πρόγραμμα Διά Βίου Μάθησης Μάθησης Ποίηση και Θέατρο Ποίηση και Θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα στην Αρχαία Ελλάδα Στόχος του προγράμματος Το πρόγραμμα επιμόρφωσης Ποίηση και Θέατρο στην

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ.

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. 2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ (Ι) ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ; Στο μάθημα «Κοινωνική Θεωρία της Γνώσης (I)» (όπως και στο (ΙΙ) που ακολουθεί) παρουσιάζονται

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη. Διδακτικοί Στόχοι. Α) Ως προς το γνωστικό αντικείμενο:

Περίληψη. Διδακτικοί Στόχοι. Α) Ως προς το γνωστικό αντικείμενο: Περίληψη Προτείνεται ένα διδακτικό σενάριο για το μάθημα των Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στη Γ Γυμνασίου με τη χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας, συγκεκριμένα με το λογισμικό

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΟΣ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ & ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΕΠΙΔΟΣΗ

ΧΡΟΝΟΣ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ & ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΕΠΙΔΟΣΗ Σελ.1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ Νοημοσύνης και Λογικής. Λογική είναι οι γνώσεις και οι εμπειρίες από το παρελθόν. Η Λογική έχει σχέση με το μέρος εκείνο της

Διαβάστε περισσότερα

Η ΤΑΞΗ ΩΣ «ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ» «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ»

Η ΤΑΞΗ ΩΣ «ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ» «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ» Η ΤΑΞΗ ΩΣ «ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ» «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ» Στόχοι: Η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, η ανάπτυξη, δηλαδή, μέσα στην τάξη-λογοτεχνικό εργαστήρι εσωτερικών κινήτρων, ώστε να εδραιωθεί μια σταθερότερη

Διαβάστε περισσότερα

Αυτή ακριβώς η μεταλλαγή είναι το θέμα του παρόντος βιβλίου. Προκειμένου να την προσδιορίσουμε μέσα σε όλο αυτό το ομιχλώδες τοπίο της

Αυτή ακριβώς η μεταλλαγή είναι το θέμα του παρόντος βιβλίου. Προκειμένου να την προσδιορίσουμε μέσα σε όλο αυτό το ομιχλώδες τοπίο της Εισαγωγή Tο βιβλίο αυτό θα μπορούσε να τιτλοφορείται διαφορετικά. Αν θέλαμε να ακολουθήσουμε το ρεύμα των αλλαγών στο χώρο των διεθνών οργανισμών, ο τίτλος του θα ήταν «Εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη».

Διαβάστε περισσότερα

11 Μαΐου 2016 Φιλομήλα Λαπατά στο klik: «Ο Έλληνας είχε πάντα τη νοοτροπία του θύματος»

11 Μαΐου 2016 Φιλομήλα Λαπατά στο klik: «Ο Έλληνας είχε πάντα τη νοοτροπία του θύματος» 11 Μαΐου 2016 Φιλομήλα Λαπατά στο klik: «Ο Έλληνας είχε πάντα τη νοοτροπία του θύματος» Μετά τα μπεστ σέλερ «Η ξυπόλυτη των Αθηνών» και «Η χήρα του Πειραιά», η συγγραφέας Φιλομήλα Λαπατά επέστρεψε με το

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Μετασχηματίζοντας δημιουργικά την αμφισβήτηση Μέσα στην τάξη ο εκπαιδευτικός με τους μαθητές αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται από τις μεταξύ τους στάσεις

Διαβάστε περισσότερα

(Κ.Ν.Λ. Β Λυκείου, σσ )

(Κ.Ν.Λ. Β Λυκείου, σσ ) 1. ΚΕΙΜΕΝΟ: Μ. Αναγνωστάκη, «Νέοι της Σιδώνος 1970» 1 (Κ.Ν.Λ. Β Λυκείου, σσ. 297-298) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραµµατολογικά

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Τετάρτη, 20 Μα ου 2009 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ A ΚΕΙΜΕΝΟ Μίλτος Σαχτούρης (γεν.1919) Ὁ Ἐλεγκτής Ἕνας μπαξές γεμάτος αἷμα εἶν ὁ οὐρανός καί λίγο χιόνι ἔσφιξα τά σκοινιά μου

Διαβάστε περισσότερα

15/9/2009. 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα

15/9/2009. 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα Νέα Αθηναϊκή Σχολή Λογοτεχνία Β Λυκείου Εισαγωγή Επιμέλεια: Τ. Γιακουμάτου www.netschoolbook.gr 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα Εσωτερική αναδιάρθρωση κράτους-στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Δομή και Περιεχόμενο

Δομή και Περιεχόμενο Υπουργείο Παιδείας & Πολιτισμού Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης Δομή και Περιεχόμενο Ομάδα Υποστήριξης Νέου Αναλυτικού Προγράμματος Εικαστικών Τεχνών Ιανουάριος 2013 Δομή ΝΑΠ Εικαστικών Τεχνών ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ Λυκείου

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ Λυκείου ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ Λυκείου Μανόλης Αναγνωστάκης «Στον Νίκο Ε 1949» Ερωτήσεις Φίλοι Που φεύγουν Που χάνονται μια μέρα Φωνές Τη νύχτα Μακρινές φωνές Μάνας τρελής στους έρημους δρόμους

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο διδαγμένο: Μίλτου Σαχτούρη «Ο Ελεγκτής»

Κείμενο διδαγμένο: Μίλτου Σαχτούρη «Ο Ελεγκτής» 1 8 ο ΓΕΛ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ, Γ ΤΑΞΗ «Ο Ελεγκτής» Υπεύθυνη καθηγήτρια: Δέσποινα Παπαστάθη, ΠΕ02 Κείμενο διδαγμένο: Μίλτου Σαχτούρη «Ο Ελεγκτής» Ένας μπαξές

Διαβάστε περισσότερα

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494 Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494 1.α. Από τον Πρόλογο στο Επεισόδιο: Η Ελένη, μαζί με τις γυναίκες που αποτελούν το Χορό του δράματος, μπαίνουν μέσα στο παλάτι προκειμένου να ζητήσουν πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

H φιλοσοφία γίνεται εύκολα μια νοσταλγική άσκηση. Άλλωστε, η σύγχρονη φιλοσοφία έχει την τάση να προβάλλει αυτή τη νοσταλγία. Σχεδόν πάντα, δηλώνει

H φιλοσοφία γίνεται εύκολα μια νοσταλγική άσκηση. Άλλωστε, η σύγχρονη φιλοσοφία έχει την τάση να προβάλλει αυτή τη νοσταλγία. Σχεδόν πάντα, δηλώνει H φιλοσοφία γίνεται εύκολα μια νοσταλγική άσκηση. Άλλωστε, η σύγχρονη φιλοσοφία έχει την τάση να προβάλλει αυτή τη νοσταλγία. Σχεδόν πάντα, δηλώνει πως κάτι έχει ξεχαστεί ή έχει σβηστεί, πως κάτι λείπει.

Διαβάστε περισσότερα

Τρόπος αξιολόγησης των μαθητών/-τριών στις ενδοσχολικές εξετάσεις: προαγωγικές, απολυτήριες και ανακεφαλαιωτικές

Τρόπος αξιολόγησης των μαθητών/-τριών στις ενδοσχολικές εξετάσεις: προαγωγικές, απολυτήριες και ανακεφαλαιωτικές Τρόπος αξιολόγησης των μαθητών/-τριών στις ενδοσχολικές εξετάσεις: προαγωγικές, απολυτήριες και ανακεφαλαιωτικές των δύο κλάδων της «Ελληνικής Γλώσσας»: Νέα Ελληνική Γλώσσα/Νεοελληνική Γλώσσα και Νέα Ελληνική

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: B ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ημερομηνία: Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο συγγραφέας αναφέρεται στη φυσιογνωμία και στον ρόλο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΗΣΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΤΙΤΛΟΣ

ΠΟΙΗΣΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΤΙΤΛΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΤΙΤΛΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1941-1971 ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ 1821-1879 1 ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΗ 1 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, τόμος Α ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΉ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ 20 ού ΑΙΩΝΑ. Ενότητα 8: Νικόλας Κάλας (μέρος β ) - Εκδοτικές προσπάθειες

ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ 20 ού ΑΙΩΝΑ. Ενότητα 8: Νικόλας Κάλας (μέρος β ) - Εκδοτικές προσπάθειες ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ 20 ού ΑΙΩΝΑ Ενότητα 8: Νικόλας Κάλας (μέρος β ) - Εκδοτικές προσπάθειες Άννα-Μαρίνα Κατσιγιάννη Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί Ενότητας Βασικός σκοπός

Διαβάστε περισσότερα

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ «ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑ ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ»

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ «ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑ ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ» Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ «ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑ ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ» Ειρηάννα Δραγώνα Θεατροπαιδαγωγός- Εμψυχώτρια Θεάτρου [ Το κείμενο βασίστηκε στις

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός. Σχολιασμού. Διπλωματικής Εργασίας

Οδηγός. Σχολιασμού. Διπλωματικής Εργασίας ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης: «Σπουδές στην Εκπαίδευση» Οδηγός Σχολιασμού Διπλωματικής Εργασίας (βιβλιογραφική σύνθεση) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ο συγγραφέας Γιάννης Καλπούζος μιλά στο onlarissa.gr: Τίποτε στη ζωή δεν είναι άσπρο-μαύρο

Ο συγγραφέας Γιάννης Καλπούζος μιλά στο onlarissa.gr: Τίποτε στη ζωή δεν είναι άσπρο-μαύρο Ο συγγραφέας Γιάννης Καλπούζος μιλά στο onlarissa.gr: Τίποτε στη ζωή δεν είναι άσπρο-μαύρο Δημοσιεύθηκε στις: 10 Ιουνίου 2018, 10:53 Πολυγραφότατος, σχεδόν μια εικοσαετία στα ελληνικά γράμματα, ο Γιάννης

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης

Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης Θεωρίες Μάθησης Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης Κάθε εκπαιδευτικός (εκούσια ή ακούσια) υιοθετεί μια θεωρία μάθησης. Το ίδιο ισχύει και για τις διάφορες εκπαιδευτικές τεχνολογίες. Για την εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Πέντε Προτάσεις Αντιμετώπισης των υσκολιών στην Ανάγνωση

Πέντε Προτάσεις Αντιμετώπισης των υσκολιών στην Ανάγνωση Πέντε Προτάσεις Αντιμετώπισης των υσκολιών στην Ανάγνωση Tο φαινόμενο της ανάγνωσης προσεγγίζεται ως ολική διαδικασία, δηλαδή ως λεξιλόγιο, ως προφορική έκφραση και ως κατανόηση. ημήτρης Γουλής Πρώτη Πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία

Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία Ερωτήσεις Επανάληψης 1 Οι Θεολογικές Δηλώσεις στην Συστηματική Θεολογία Διάλεξη Τρίτη από την σειρά Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία Οδηγός Μελέτης Περιεχόμενα Περίγραμμα Ένα περίγραμμα του μαθήματος,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Προαιρετικό σεμινάριο: Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας στη Μέση Εκπαίδευση, Π.Ι. Οκτώβριος Νοέμβριος 2015 Επιμέλεια: Σωτηρία Παπαμαργαρίτη, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα»

Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα» Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα» Α] Ασκήσεις κλειστού τύπου (Σωστό Λάθος) Για τον Πλάτωνα οι καθολικές έννοιες, τα «καθόλου», δεν είναι πράγματα ξεχωριστά

Διαβάστε περισσότερα

Τάκης Σινόπουλος: Φίλιππος (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ )

Τάκης Σινόπουλος: Φίλιππος (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ ) 1. ΚΕΙΜΕΝΟ Τάκης Σινόπουλος: Φίλιππος (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ. 69-70) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραµ- µατολογικά στοιχεία: 1. Ποιες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΡΙΝΑ ΓΙΩΤΗ: «Η επιτυχία της Στιγμούλας, μου δίνει δύναμη να συνεχίσω και να σπρώχνω τα όριά μου κάθε φορά ακόμα παραπέρα»

ΜΑΡΙΝΑ ΓΙΩΤΗ: «Η επιτυχία της Στιγμούλας, μου δίνει δύναμη να συνεχίσω και να σπρώχνω τα όριά μου κάθε φορά ακόμα παραπέρα» Ημερομηνία 27/11/2015 Μέσο trikalakids.gr Συντάκτης Link http://www.trikalakids.gr/bookcorner/%ce%bc%ce%b1%cf%81%ce%b9%ce%bd %CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CF%89%CF%84%CE%B7-%CE%B7- %CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%84%CF%85%CF%87%CE%AF%CE%B1-

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Χάρτινη αγκαλιά Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Εργασίες 1 α ) Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο που διαβάσαμε κρύβει στις σελίδες του βαθιά και πολύ σημαντικά μηνύματα, που η συγγραφέας θέλει να μεταδώσει

Διαβάστε περισσότερα

Αναστασία Μπούτρου. Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά»

Αναστασία Μπούτρου. Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά» Αναστασία Μπούτρου Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά» α) Αν κάποιος έχει φαντασία, μπορεί και φαντάζεται έναν καλύτερο κόσμο. Κλείνει τα μάτια του και βλέπει αυτό που ποθεί. Αυτό το απόσπασμα εννοεί

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του Σολωμού. Το μεταφυσικό στοιχείο εντοπίζεται λόγου χάρη στο στίχο 54 όπου ανιχνεύουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΙ ΡΩΤΑΜΕ ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ; ΤΙ ΜΑΣ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ; ΠΩΣ ΜΑΣ ΤΟ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ; ΣΥΝΘΕΣΗ: Οργάνωση ενός συνόλου από επιμέρους στοιχεία σε μια ενιαία διάταξη Αρχική ιδέα σύνθεσης

Διαβάστε περισσότερα