ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ. Διπλωματική Εργασία

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ. Διπλωματική Εργασία"

Transcript

1 ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ Διπλωματική Εργασία Διερεύνηση της Μεταβολής του Προϋπολογισμού Κατασκευής Οδικού Έργου στα Διάφορα Στάδια της Μελέτης του Αθανάσιου Χρ. Καρμπέρη Συμβουλευτική Επιτροπή Γεώργιος Κανελλαΐδης Καθηγητής ΕΜΠ (Επιβλέπων) Ματθαίος Καρλαύτης Αναπλ. Καθηγητής ΕΜΠ Κωνστ. Κεπαπτσόγλου Δρ Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ Φώτιος Μερτζάνης Επιστημ. Συνεργάτης ΕΜΠ Αθήνα, 2013

2 Ευχαριστίες Ευχαριστίες Η ολοκλήρωση των σπουδών ενός Αξιωματικού στη Σχολή Τεχνικής Εκπαιδεύσεως Αξιωματικών Μηχανικού προσδιορίζεται στην εκπόνηση και παρουσίαση της Διπλωματικής του εργασίας. Για να φτάσει στο τελικό στάδιο ολοκλήρωσης μίας Διπλωματικής, ο Αξκος σπουδαστής έχει διανύσει μία μακρά και επίπονη, πλην όμως ενδιαφέρουσα και συναρπαστική, μαθησιακή διαδρομή. Η εν λόγω διαδρομή είναι μακρά και επίπονη, καθώς απαιτείται η πλήρης αφοσίωσή του στο σκοπό της μάθησης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Παράλληλα όμως, η ίδια διαδρομή είναι ενδιαφέρουσα και συναρπαστική, καθώς ο Αξκος λαμβάνει βαθμιδωτά τις απαραίτητες γνώσεις που θα αποτελέσουν πολύτιμα εφόδια στην μετέπειτα καριέρα του στο Στράτευμα. Ορόσημο στη παραπάνω διαδρομή είναι η περάτωση της Διπλωματικής εργασίας, η οποία σηματοδοτεί αφενός την ολοκλήρωση της διερεύνησης, απάντησης και τεκμηρίωσης των λύσεων επί συγκεκριμένων προβλημάτων και αφετέρου τη γέννηση νέων ερευνητικών ερωτημάτων για να απαντηθούν στο μέλλον. Από τη θέση λοιπόν αυτή θα ήθελα να εκφράσω με τρόπο ειλικρινή τις αληθινές και εγκάρδιες ευχαριστίες μου, σε όλους όσους με βοήθησαν κατά την εκπόνηση και ολοκλήρωση αυτής της προσπάθειας. Συγκεκριμένα θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον κύριο Γεώργιο Κανελλαΐδη, Καθηγητή ΕΜΠ αλλά και τον κύριο Ματθαίο Καρλαύτη αναπληρωτή Καθηγητή ΕΜΠ, τόσο για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε, ο μεν πρώτος, κατά την ανάθεση του θέματος της εν λόγω Διπλωματικής, και τη συνεχή επίβλεψη και καθοδήγηση που μου παρείχε στα διάφορα στάδια αυτής, όσο και για την απρόσκοπτη επιστημονική συνεργασία και αδιάλειπτη υποστήριξη που μου παρείχε, ο δεύτερος, στη πραγμάτωση του ερευνητικού σκοπού. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω να προσδώσω και στους κυρίους Φώτιο Μερτζάνη και Κωνσταντίνο Κεπαπτσόγλου, για τις σημαντικής αξίας συμβουλές και οδηγίες τους που με το δικό τους τρόπο και στάση μου παρείχαν. Επιπροσθέτως όμως αισθάνομαι την ιδιαίτερη ανάγκη να ευχαριστήσω την οικογένειά μου και συγκεκριμένα τη σύζυγό μου Σοφία, που με στήριξε καθ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου, πνευματικά και ψυχικά, συμβάλλοντας τα μέγιστα για την ολοκλήρωση αυτών. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 1

3 Περιεχόμενα Περιεχόμενα 1. Η Ανάλυση Κόστους-Οφέλους (ΑΚΟ) ως Εργαλείο Στήριξης Απόφασης στην Αξιολόγηση Έργων Οδοποϊίας Το βασικό μοντέλο της Ανάλυσης Κόστους-Οφέλους (ΑΚΟ) Βιβλιογραφική ανασκόπηση της εφαρμογής ΑΚΟ σε έργα Οδοποϊίας Ανάλυση περιεχομένων μελέτης ΑΚΟ σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οδηγό Ανάλυση πλαισίου και αντικειμενικών στόχων του έργου Κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο Αντικειμενικοί στόχοι του έργου Συμβατότητα με κοινοτικό και Εθνικό δίκαιο Προσδιορισμός του έργου Περιγραφή του έργου-συνδεσιμότητα με άλλα έργα Έμμεσα Αποτελέσματα του Έργου Προσδιορισμός του επιπέδου της ανάλυσης Σκοπιμότητα και εξέταση εναλλακτικών δυνατοτήτων Αναγνώριση εναλλακτικών δυνατοτήτων Ανάλυση σκοπιμότητας Σύγκριση και επιλογή βέλτιστης πρότασης Χρηματοοικονομική ανάλυση Συνολικό επενδυόμενο κεφάλαιο Συνολικό λειτουργικό κόστος και έσοδα Χρηματοοικονομική απόδοση επένδυσης Πηγές χρηματοδότησης Χρηματοοικονομική βιωσιμότητα Χρηματοοικονομική απόδοση κεφαλαίου Οικονομική ανάλυση Μετατροπή αγοραίων τιμών σε λογιστικές Διορθώσεις εξωτερικών επιδράσεων Αναγωγή σε παρούσα αξία Υπολογισμός δεικτών οικονομικής απόδοσης Αξιολόγηση κινδύνων Ανάλυση ευαισθησίας Ανάλυση σεναρίων και κατανομή πιθανότητας των κρίσιμων μεταβλητών Ανάλυση κινδύνων Αξιολόγηση αποδεκτών επιπέδων κινδύνου Αντιμετώπιση κινδύνων Μέθοδος Αποκλίσεις προβλέψεων σε μελέτες ΑΚΟ για υφιστάμενο έργο Υποστηρικτικό Εργαλείο Απόφασης για την Εκτίμηση Προϋπολογισμού Έργων Οδοποϊίας Περιορισμοί και παραδοχές Τα βασικά βήματα Εφαρμογή Υποστηρικτικού Εργαλείου Διερεύνησης της Μεταβολής του Προϋπολογισμού Κατασκευής του Οδικού Άξονα Σάπες-Ορμένιο στα Διάφορα Στάδια της Μελέτης Αντικειμενικός σκοπός Σημερινή κατάσταση υφιστάμενου δρομολογίου Γενικά Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 2

4 Περιεχόμενα Μορφολογία εδάφους και γενικά χαρακτηριστικά υφιστάμενου δρομολογίου Τμήμα Α: Έξοδος Εγνατίας προς Σάπες - Νέα Σάντα Τμήμα Β: Νέα Σάντα - Μέγα Δέρειο Τμήμα Γ: Μέγα Δέρειο - Μικρό Δέρειο Τμήμα Δ: Μικρό Δέρειο - Μεταξάδες Τμήμα Ε: Μεταξάδες - Κυπρίνος Τμήμα ΣΤ: Κυπρίνος - Ορμένιο Χάραξη αυτοκινητόδρομου Γενικά Μορφολογία και γενικά χαρακτηριστικά εδάφους Τμήμα Α: Έξοδος Εγνατίας προς Σάπες - Νέα Σάντα Τμήμα Β: Νέα Σάντα - Μέγα Δέρειο Τμήμα Γ: Μέγα Δέρειο - Μικρό Δέρειο Τμήμα Δ: Μικρό Δέρειο - Μεταξάδες Τμήμα Ε: Μεταξάδες - Κυπρίνος Τμήμα ΣΤ: Κυπρίνος - Ορμένιο Οριζοντιογραφία Τμήμα Α: Έξοδος Εγνατίας προς Σάπες - Νέα Σάντα Τμήμα Β: Νέα Σάντα - Μέγα Δέρειο Τμήμα Γ: Μέγα Δέρειο - Μικρό Δέρειο Τμήμα Δ: Μικρό Δέρειο - Μεταξάδες Τμήμα Ε: Μεταξάδες - Κυπρίνος Τμήμα ΣΤ: Κυπρίνος - Ορμένιο Μηκοτομή Τμήμα Α: Έξοδος Εγνατίας προς Σάπες - Νέα Σάντα Τμήμα Β: Νέα Σάντα - Μέγα Δέρειο Τμήμα Γ: Μέγα Δέρειο - Μικρό Δέρειο Τμήμα Δ: Μικρό Δέρειο - Μεταξάδες Τμήμα Ε: Μεταξάδες - Κυπρίνος Τμήμα ΣΤ: Κυπρίνος - Ορμένιο Συνοπτική παρουσίαση γεφυρών Τυπικές διατομές Προκοστολόγηση έργου Ενιαία Τιμολόγια Δημοσίων Έργων Άρθρα τιμολογίου και αρχική προκοστολόγηση Ανάλυση αβεβαιότητας προκοστολόγησης Ανάλυση ελαστικότητας των μεταβλητών του προϋπολογισμού Εκλογή και ανάλυση κρίσιμων μεταβλητών Ανάλυση ευαισθησίας κρίσιμων μεταβλητών Κατανομές πιθανότητας των κρίσιμων μεταβλητών Εκτέλεση προσομοίωσης Monte Carlo (Μόντε Κάρλο) Υπολογισμός διαστημάτων εμπιστοσύνης για τη διακύμανση του προϋπολογισμού Συμπεράσματα Σύνοψη αποτελεσμάτων Πλεονεκτήματα και αδυναμίες του υποστηρικτικού εργαλείου διερεύνησης του προϋπολογισμού κατασκευής οδικού έργου στα διάφορα στάδια της μελέτης Βιβλιογραφία Ελληνική Βιβλιογραφία Ξένη Βιβλιογραφία Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 3

5 Περιεχόμενα Παράρτημα Α. Συντελεστές Ανατοκισμού και Προεξόφλησης Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 1.1. Ετήσιες χρηματοροές έργων Α και Β Πίνακας 1.2. Υπολογισμοί για το συντελεστή μετατροπής ενός αγαθού Πίνακας 1.3. Συνήθεις μεταβλητές έργων με μεγάλο χρόνο ζωής Πίνακας 1.4. Πίνακας υπολογισμών τιμών εναλλαγής μεταβλητών επένδυσης σε εργοστασιακή μονάδα Πίνακας 1.5. Πίνακας προβλέψεων τιμών που λαμβάνουν οι μεταβλητές της επένδυσης Πίνακας 1.6. Αποτελέσματα ρεαλιστικών σεναρίων Πίνακας 1.7. Βαθμολόγηση πιθανότητας-επίπτωσης κινδύνων Πίνακας 1.8. Μήτρα κινδύνων (risk matrix) - αξιολόγηση και επιμερισμός κινδύνων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού φορέα σε Οδικό έργο μέσω σύμβασης παραχώρησης Πίνακας 2.1. Πίνακας ανάλυσης σταδίων διαδικασιών ωρίμανσης υλοποίησης παρακολούθησης συγχρηματοδοτούμενων πράξεων Οδοποϊίας Πίνακας 3.1. Χιλιομετρικές θέσεις και μήκη γεφυρών Πίνακας 3.2. Άρθρα τιμολογίου για τη προκοστολόγηση του έργου Πίνακας 3.3. Προϋπολογισμός εργασιών Οδοποϊίας σύμφωνα με προμετρήσεις και τιμές δαπανών τιμολογίου Πίνακας 3.4. Πίνακας αξιολόγησης της ελαστικότητας των μεταβλητών της επένδυσης Πίνακας 3.5. Κατανομές Πιθανότητας Κρίσιμων Μεταβλητών Προϋπολογισμού Έργου (Μέση τιμή = μ) (Τυπική Απόκλιση = σ) Πίνακας 3.6. Συγκεντρωτικά Αποτελέσματα με τα Διαστήματα Εμπιστοσύνης για το Εύρος Διακύμανσης του Αρχικού Προϋπολογισμού του Έργου Κατάλογος Σχημάτων Σχήμα 1.1 Σχηματική απεικόνιση του πλαισίου στήριξης απόφασης στην αξιολόγηση Οδικών έργων... 7 Σχήμα 1.2. Διάγραμμα ροής του συνόλου των διεργασιών που απαιτούνται για την εκπόνηση της Ανάλυσης Κόστους Οφέλους Σχήμα 1.3. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 1: ανάλυση πλαισίου και αντικειμενικών στόχων του έργου Σχήμα 1.4. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 2: προσδιορισμός του έργου Σχήμα 1.5. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 3: ανάλυση σκποπιμότητας και εξέταση εναλλακτικών δυνατοτήτων Σχήμα 1.6. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 4: Χρηματοοικονομική ανάλυση 20 Σχήμα 1.7. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 5: Οικονομική ανάλυση Σχήμα 1.8. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 6: Αξιολόγηση κινδύνων Σχήμα 1.9. Διάγραμμα ανεμοστρόβιλος για την ανάλυση ευαισθησίας της ΟΚΠΑ μίας επένδυσης Σχήμα Διάγραμμα αράχνη για την ανάλυση ευαισθησίας της ΟΚΠΑ μίας επένδυσης Σχήμα Κατανομή ΠΕΡΤ πιθανότητας μεταβλητής Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 4

6 Περιεχόμενα Σχήμα Τριγωνική κατανομή πιθανότητας μεταβλητής (μή συμμετρική) Σχήμα Τριγωνική κατανομή πιθανότητας μεταβλητής (συμμετρική) Σχήμα Συνάρτηση πυκνότητας πιθανότητας του δείκτη Χρηματοοικονομικής Καθαρής Παρούσας Αξίας μίας επένδυσης ΧΚΠΑ (C) Σχήμα Σωρευτική κατανομή πιθανότητας του δείκτη Χρηματοοικονομικής Καθαρής Παρούσας Αξίας μίας επένδυσης ΧΚΠΑ (C) Σχήμα Ανάλυση σωρευτικής κατανομή πιθανότητας του δείκτη Χρηματοοικονομικής Καθαρής Παρούσας Αξίας μίας επένδυσης ΧΚΠΑ (C) Σχήμα Αντιστοιχία κλίμακας βαθμολογίας - αξιολόγησης κινδύνων Σχήμα Διάγραμμα ροής διεργασίας ποιοτικής αξιολόγησης και επιμερισμού κινδύνων σε έργα παραχώρησης ή σύμπραξης του δημόσιιυ με τον ιδιωτικό τομέα. 48 Σχήμα 2.1. Υποστηρικτικό Εργαλείο Διερεύνησης της Μεταβολής του Προϋπολογισμού Κατασκευής Οδικού Έργου στα Διάφορα Στάδια της Μελέτης Σχήμα 3.1. Οριζοντιογραφία Τμήματος Α: Έξοδος Εγνατίας Οδού προς Σάπες - Νέα Σάντα Σχήμα 3.2. Μηκοτομή Τμήματος Α: Έξοδος Εγνατίας Οδού προς Σάπες - Νέα Σάντα Σχήμα 3.3. Τυπική διατομή μελέτης Σχήμα 3.4. Τυπική διατομή σε έκχωμα Σχήμα 3.5. Τυπική διατομή σε επίχωμα Σχήμα 3.6. Τυπική μικτή διατομή Σχήμα 3.7. Ανάλυση ελαστικότητας μεταβλητών προϋπολογισμού (Α-1 έως Β-49) 1 ο διάγραμμα Σχήμα 3.8. Ανάλυση ελαστικότητας μεταβλητών προϋπολογισμού (Α-1 έως Β-49) 2 ο διάγραμμα Σχήμα 3.9. Ανάλυση ελαστικότητας μεταβλητών προϋπολογισμού (Β-49 έως Ε-17.2) 1 ο διάγραμμα Σχήμα Ανάλυση ελαστικότητας μεταβλητών προϋπολογισμού (Β-49 έως Ε- 17.2) 2 ο διάγραμμα Σχήμα Ανάλυση ευαισθησίας κρίσιμων μεταβλητών προϋπολογισμού 1 ο διάγραμμα Σχήμα Ανάλυση ευαισθησίας κρίσιμων μεταβλητών προϋπολογισμού 2 ο διάγραμμα Σχήμα Συνάρτηση πυκνότητας πιθανότητας προϋπολογισμού Σχήμα Σωρευτική κατανομή πιθανότητας προϋπολογισμού Σχήμα Ανάλυση Σωρευτικής Κατανομής Πιθανότητας Προϋπολογισμού (1 ο Διάστημα Εμπιστοσύνης) Σχήμα Ανάλυση Σωρευτικής Κατανομής Πιθανότητας Προϋπολογισμού (2 ο Διάστημα Εμπιστοσύνης) Σχήμα Ανάλυση Σωρευτικής Κατανομής Πιθανότητας Προϋπολογισμού (3 ο Διάστημα Εμπιστοσύνης) Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 5

7 Περίληψη Περίληψη Η παρούσα Διπλωματική εργασία επικεντρώνεται στη παραδοσιακή μέθοδο κατάρτισης προϋπολογισμού Οδικών έργων στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στις περιπτώσεις κατάρτισης προϋπολογισμού μέσω των ενιαίων τιμολογίων. Αρχικά, παρουσιάζεται και αναλύεται εκτενώς η μέθοδος και τα περιελαμβανόμενα σε αυτή στάδια εκπόνησης μελετών Ανάλυσης Κόστους Οφέλους (ΑΚΟ) για έργα Οδοποϊίας. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται μία μέθοδος διερεύνησης της μεταβολής του προϋπολογισμού κατασκευής Οδικού έργου στα διάφορα στάδια της μελέτης. Η υπόψη μέθοδος εφαρμόζεται σε μία ρεαλιστική περίπτωση Οδικού έργου, στο οποίο έχουν ήδη υλοποιηθεί η προκαταρκτική μελέτη και η αρχική χάραξη της οδού. Χρησιμοποιώντας τις υφιστάμενες προμετρήσεις εργασιών και υλικών, η μέθοδος υπολογίζει σε πιθανοτικούς όρους τόσο την αναμενόμενη τιμή όσο και το εύρος διακύμανσης του προϋπολογισμού κατασκευής κατά τη φάση δημοπράτησης του έργου. Σημαντικός περιορισμός της μεθόδου διερεύνησης της μεταβολής του προϋπολογισμού κατασκευής στα διάφορα στάδια της μελέτης είναι ότι δεν δύναται να εφαρμοστεί σε συστήματα δημοπράτησης τύπου «μελέτη-κατασκευή» καθώς και σε περιπτώσεις συμβάσεων παραχώρησης ή σύμπραξης του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, δεδομένου ότι η πλειονότητα των Οδικών έργων ακολουθούν τη συμβατική μέθοδο των ποσοστών έκπτωσης επί των ενιαίων τιμολογίων, η προτεινόμενη μέθοδος αποτελεί ένα χρήσιμο υποστηρικτικό εργαλείο για τον Κύριο του έργου, καθώς τον βοηθά στη διαχείριση του ετήσιου διατιθέμενου προϋπολογισμού. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 6

8 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους 1. Η Ανάλυση Κόστους-Οφέλους (ΑΚΟ) ως Εργαλείο Στήριξης Απόφασης στην Αξιολόγηση Έργων Οδοποϊίας Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, πολλοί ερευνητές προτείνουν διαφορετικούς ορισμούς του όρου: «στήριξη απόφασης» (βλ. Bardos et al, 2001; Sullivan, 2002; Bohanec, 2003). Σε αυτούς τους ορισμούς, κοινή προσέγγιση είναι ότι η στήριξη απόφασης παρουσιάζει μία συλλογή τεχνικών που έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τα άτομα που αντιμετωπίζουν πολύπλοκες αποφάσεις. Επιλέον, ένα μοντέλο ορίζεται ως: «Η απεικόνιση ενός αντικειμένου, συστήματος ή ιδέας σε άλλη μορφή, διαφορετική από αυτήν που έχει στην πργματικότητα» (Qureshi et al., 1999). Ακολουθώντας αυτές τις προσεγγίσεις, ορίζουμε το «πλαίσιο στήριξης απόφασης» ως: «ένα ευρύ περίγραμμα αλληλένδετων στοιχείων που υποστηρίζει τους μετέχοντες σε μία διεργασία λήψης απόφασης για την επίτευξη αντικειμενικών στόχων και επιλέον αποτελεί έναν οδηγό, ο οποίος δύναται να τροποποιηθεί όπως απαιτείται προσθέτοντας ή αφαιρώντας στοιχεία». Μία σχηματική απεικόνιση του πλαισίου στήριξης απόφασης στην αξιολόγηση επενδυτικών έργων παρουσιάζεται στο Σχήμα 1.1. Όπως φαίνεται, η απόφαση είναι το εξερχόμενο μίας διεργασίας που ακολουθείται από τους λήπτες απόφασης, οι οποίοι αναπτύσσουν μοντέλα στήριξης απόφασης χρησιμοποιώντας συγκεκριμένες υποθέσεις και περιορισμούς προκειμένου να επιτύχουν τους επιδιωκόμενους αντικειμενικούς στόχους. Επιλέον, είναι ξεκάθαρο ότι έκαστο πλαίσιο στήριξης απόφασης περιλαμβάνει ένα βασικό μοντέλο που λειτουργεί ως οδηγός, ενώ υπάρχουν εναλλακτικά μοντέλα που δύναται να αναπτυχθούν εντός ενός πλαισίου, απλά επιδρώντας στο βασικό μοντέλο, δηλ. μεταβάλλοντας (προσθέτοντας ή αφαιρώντας) είτε τις υποθέσεις και τους περιορισμούς, είτε τους αντικειμενικούς στόχους που ορίζονται από τους μετέχοντες. Λήπτες απόφασης Βασικό μοντέλο στήριξης απόφασης Office 39 sq m Απόφαση Αντικειμενικοί Στόχοι Υποθέσεις και Περιορισμοί Σχήμα 1.1 Σχηματική απεικόνιση του πλαισίου στήριξης απόφασης στην αξιολόγηση Οδικών έργων Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα πλαίσια στήριξης απόφασης δεν θα πρέπει να συγχέονται με τα «συστήματα στήριξης απόφασης», τα οποία ορίζονται ως: «λύσεις βασισμένες στην Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 7

9 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους τεχνολογία των υπολογιστών, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν υποστηρικτικά στην λήψη περίπλοκων αποφάσεων και λύσεων περίπλοκων προβλημάτων» (Shim et al., 2002; Abeliotis et al., 2009). Ειδικά για τις επενδύσεις που υλοποιούνται σε υποδομές και συγκεκριμένα στον τομέα των έργων Οδοποϊίας, η αξιολόγησή τους περιλαμβάνει την εκπόνηση της μελέτης σκοπιμότητας που υποστηρίζει την απόφαση υλοποίησης ή απόρριψης του εκάστοτε αξιολογούμενου έργου. 1.1 Το βασικό μοντέλο της Ανάλυσης Κόστους-Οφέλους (ΑΚΟ) Το 1808, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στις ΗΠΑ η βασική θεώρηση της σύγκρισης του κόστους και των ωφελειών για έργα υποδομών, ενώ το πλαίσο της ΑΚΟ εγκαθιδρύεται στις αρχές του 1900 και αναπτύσσεται ραγδαία μέχρι τη δεκαετία του 1950 (Hammond, 1966; Hanley and Spash, 1993). Η ΑΚΟ θεωρείται η κύρια τεχνική αξιολόγησης επενδύσεων σε έργα υποδομών και ειδικότερα σε Οδικά έργα, μέσω της ποσοτικής σύγκρισης των επιδράσεων της επένδυσης σε όρους προκύπτουσας ωφέλειας και κόστους δαπανηθέντων πόρων (Almansa and Martínez-Paz, 2011). Γενικότερα, τα έργα εξετάζονται κατά περίπτωση, καθώς τα περιβαλλοντικά και όχι μόνο οφέλη και κόστη εξαρτώνται από τον αντικειμενικό σκοπό του έργου. Για παράδειγμα, μία επένδυση στον τομέα των μεταφορών έχει περισσότερα προκύπτοντα οφέλη μέσω της μείωσης του κυκλοφοριακού φόρτου από τα αντίστοιχα οφέλη μέσω της μείωσης των εκπομπών ρύπων και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (Harford, 2006; Ascott, 2006). Επιπλέον, στις περιπτώσεις όπου δεν υφίστανται αγοραίες τιμές, η συνήθης προσέγγιση είναι η χρήση της μεθόδου προσωπικής αποτίμησης (contingent valuation, CV), η οποία είναι μία μέθοδος που χρησιμοποιεί ερωτηματολόγια για την αποτίμηση της αξίας των αγαθών και υπηρεσιών που δεν πωλούνται στην αγορά (Aravossis and Karydis, 2004). Η μέθοδος αυτή έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλές μελέτες στην επιστημονική βιβλιογραφία για την αξιολόγηση της καταναλωτικής θέλησης για πληρωμή (willingness to pay, WTP) για διάφορα προιόντα, π.χ. οι Yiridoe et al. (2005) ερευνούν την καταναλωτική συμπεριφορά έναντι των οργανικών και μή τροφίμων, αναλύοντας την θέληση των καταναλωτών για πληρωμή (WTP) σε οργανικά τρόφιμα. Επιπροσθέτως, υπάρχει η μέθοδος μεταφερόμενου οφέλους (benefit-transfer) ειδικά για περιβαλλοντικά αγαθά και υπηρεσίες (Pearce et. al, 2006), ενώ υφίστανται και έτερες προσεγγίσεις στην αποτίμηση του χρόνου, των ωφελειών υγείας, του εδάφους και του ύδατος (HM Treasury, 2004). Η Ανάλυση Κόστους-Οφέλους (ΑΚΟ) (Cost-Benefit-Analysis CBA), είναι μία μέθοδος που χρησιμοποιείται κυρίως για την αξιολόγηση της οικονομικής αξίας των πολύ μεγάλων ιδιωτικών έργων, καθώς και των έργων που εκτελούνται από το δημόσιο τομέα. Η ΑΚΟ εφαρμόζεται μέσω μίας έικθεσης, η οποία περιλαμβάνει τους υπολογισμούς τόσο για το κόστος το οποίο χρησιμοποιείται για να υλοποιηθεί και να λειτουργήσει το έργο, όσο και για τις διάφορες επιπτώσεις, θετικές ή αρνητικές, που αυτό θα έχει. Οι επιπτώσεις ενός έργου κατηγοριοποιούνται στις άμεσες χρηματοοικονομικές για τον επενδυτή/ες, όπου χρησιμοποιείται η χρηματοοικονομική ανάλυση (financial analysis) για τον υπολογισμό τους, με τα κριτήρια αξιολόγησης να λαμβάνουν υπόψη τις τιμές της αγοράς, καθώς και στις Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 8

10 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους άμεσες ή έμμεσες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπου χρησιμοποιείται η οικονομική ανάλυση (economic analysis) για τον υπολογισμό τους, με τα αντίστοιχα κριτήρια αξιολόγησης να λαμβάνουν υπόψη τις λογιστικές / σκιώδεις τιμές (shadow prices) σε συνδυασμό με το εξωτερικό κόστος (externalities) που έχει η επένδυση, δηλ. το κόστος το οποίο δεν αποτιμάται με τις υφιστάμενες μεθόδους της αγοράς. Η μέθοδος της ΑΚΟ εμφανίζει σημαντικές διαφορές, τόσο μεταξύ των χωρών όπου πρόκειται να υλοποιηθεί το εξεταζόμενο έργο, όσο και μεταξύ των τομέων στους οποίους ενάσσεται η συγκεκριμένη επένδυση. Όσον αφορά στις πλέον χαρακτηριστικότερες διαφορές, αυτές προσδιορίζονται στο προεξοφλητικό επιτόκιο που χρησιμοποιείται για την μετατροπή των τιμών στην παρούσα αξία τους, στο είδος των εκτιμήσεων για τις επιπτώσεις που αναμένονται από το έργο, καθώς και στους συντελεστές μετατροπής, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την μετατροπή των αγοραίων τιμών στις αντίστοιχες λογιστικές. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ), η ΑΚΟ εφαρμόστηκε πρωτίστως από το σώμα Μηχανικού των Ενόπλων Δυνάμεων, το 1936, όταν σύμφωνα με ομοσπονδιακή οδηγία απαιτείται η υποβολή ανάλυσης κόστους - οφέλους για τις προτεινόμενες πλωτές υποδομές. Επιπλέον, ο νόμος του 1939 που καθόριζε την πολιτική για την πρόληψη και τον έλεγχο των αντιπλημμυρικών έργων, ουσιαστικά συνέβαλε στον προσδιορισμό της ΑΚΟ ως πολιτικής, καθώς η συγκεκριμένος νόμος όριζε ότι: «τα προκύπτοντα οφέλη θα πρέπει να υπερβαίνουν το εκτιμώμενο κόστος» (Guess and Farnham, 2000). Στη συνέχεια, η μέθοδος αναπτύχθηκε κυρίως τις δεκαετίες του 1950 και 1960 στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο, κατά την αξιολόγηση των επενδύσεων σε αυτοκινητοδρόμους, ενώ πλήθος ανεξάρτητων κρατών καθώς και οργανισμών, μεταξύ των οποίων και η Ευρωπαική Ένωση (Ε.Ε.), έχουν ενσωματώσει την ΑΚΟ ως κύρια μεθοδολογία για την αξιολόγηση των έργων και πολιτικών τους. Στις επόμενες παραγράφους, παρουσιάζονται τα βασικά βήματα που ακολουθούνται κατά την εκπόνηση μίας ΑΚΟ, σύμφωνα με τον οδηγό ΑΚΟ (Cost Benefit Analysis - CBA) για επενδύσεις σε έργα υποδομών που εκδόθηκε από την Ευρωπαική επιτροπή (EU, 2008), καθώς και τον αντίστοιχο Οδηγό AUSTROADS (1996). Περαιτέρω, περιλαμβάνονται επεξηγήσεις επί των βασικών δεικτών αξιολόγησης που χρησιμοποιούνται σε μία ΑΚΟ, καθώς και οι διαδικασίες που ακολουθούνται κατά την εκτέλεση των απαραίτητων υπολογισμών. 1.2 Βιβλιογραφική ανασκόπηση της εφαρμογής ΑΚΟ σε έργα Οδοποϊίας Όπως αναφέρεται από πολλούς συγγραφείς, η βασικότερη μεθοδολογία για την αξιολόγηση των έργων συνεργασίας, που εκτελούνται είτε μέσω συμβάσεων παραχώρησης είτε μέσω σύμπραξης του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα (ΣΔΙΤ), είναι η ΑΚΟ (βλ. ESCAP, 2003; Grimsey and Lewis, 2005). Ειδκά για έργα Οδοποϊίας, η βιβλιογραφία περιλαμβάνει πολλές προσεγγίσεις μοντέλων που εντάσσονται στο πλαίσιο του μοντέλου ΑΚΟ (Engel et al, 2003). Σύμφωνα με τον Πολύζο (2001), τα Οδικά έργα ταξινομούνται ανάλογα με τον χαρακτήρα των οικονομικών επιπτώσεών τους, αν δηλ. έχουν παράγωγο (generative) ή αναδιανεμητικό (distributive) χαρακτήρα. Συγκεκριμένα, ως «παράγωγες» ορίζονται οι επιπτώσεις, οι οποίες «παράγουν» Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 9

11 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους θετική μεταβολή στους οικονομικούς δείκτες όλων των περιφερειών, ενώ ως «αναδιανεμητικές» εκείνες που προκαλούν θετική ή αρνητική μεταβολή στους οικονομικούς δείκτες, δηλαδή «αναδιανέμουν» την ανάπτυξη στο χώρο και το συνολικό άθροισμα των μεταβολών είναι μηδενικό (Πολύζος, 2001). Ένα έτερο παράδειγμα προσέγγισης στο πλαίσιο της ΑΚΟ είναι το μοντέλο του Elvik (1997), ο οποίος παρουσιάζει ένα μοντέλο μέτρησης των αναμενόμενων ατυχημάτων ή τραυματισμών που προλαμβάνονται ανά μονάδα υλοποίησης ενός συγκεκριμένου μέτρου ασφάλειας. Συγκεκριμένα, το προτεινόμενο μοντέλο προσδιορίζεται από την παρακάτω σχέση: (Αριθμός πρόληψης ατυχημάτων) = (κυκλοφοριακή φόρτιση) x (Δείκτη ατυχημάτων) x (Αποτελεσματικότητα). Από την ανάλυση του παραπάνω μοντέλου, το γινόμενο του κυκλοφοριακού φόρτου με το δείκτη ατυχημάτων προσδίδει τον αναμενόμενο αριθμό ατυχημάτων ή τραυματισμών πριν την εφαρμογή του μέτρου ασφαλείας. Στη συνέχεια, εκτιμάται ο αναμενόνος αριθμός των ατυχημάτων σε ετησια βάση, ο οποίος πολλαπλασιάζεται με το (%) ποσοστό της απόδοσης έκαστου μέτρου ασφαλείας και προκύπτει ο αριθμός των ατυχημάτων που προλαμβάνονται. Ως παράδειγμα, παρουσιάζεται το μέτρο μετατροπής ενός ισόπεδου κόμβου διασταύρωσης οδών σε κυκλικό κόμβο (roundabout). Θεωρώντας ότι ο τυπικός δείκτης ατυχημάτων σε ένα τέτοιο ισόπεδο κόμβο είναι 0,30 ατυχήματα ανά διελεύσεις και ο μέσος αριθμός ημερήσιων διελεύσεων του έτους (Annual Average Daily Traffic, AADT) είναι οχήματα, προκύπτει: (Αριθμός αναμενόμενων ατυχημάτων) = x 365 x 0,30 x 10-6 = 0,821. Περαιτέρω, λαμβάνοντας ότι η καλύτερη πρόβλεψη του ποσοστού μείωσης των ατυχημάτων μέσω της μετατροπής του κόμβου σε κυκλικό είναι 40%, προκύπτει ο ετήσιος αριθμός πρόληψης αναμενόμενων ατυχημάτων (ΑΠΑΑ): (ΑΠΑΑ) = 0,821 x 0,40 = 0,329. Στη συνέχεια, το προκύπτον αυτό όφελος μετατρέπεται σε νομισματική αξία σύμφωνα με το μέσο κόστος ανά ατύχημα (δηλ. ανά ατύχημα) και προεξοφλείται για περίοδο 40 ετών στην παρούσα αξία του. Στην επόμενη παράγραφο παρουσιάζεται αναλυτικά η σχέση υπολογισμού της παρούσας αξίας, ενώ το Παράρτημα A περιέχει τους πίνακες μετατροπής μίας νομισματικής μονάδας σε μελλοντική και παρούσα αξία, δηλ. είτε μέσω του ανατοκισμού σε μέλλουσα αξία, ή της προεξόφλησης σε παρούσα αξία, αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εκπόνηση και υποβολή μίας πρότασης έργου, η οποία να περιλαμβάνει ΑΚΟ, καθίσταται υποχρεωτική για το σύνολο των μεγάλων συγχρηματοδοτούμενων έργων από το 4 ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς, ΕΣΠΑ ), δηλαδή έργα με προυπολογισμό (Π/Υ) άνω των 25 εκ. ευρώ για περιβαλλοντικά έργα και άνω των 50 εκ. ευρώ για τις λοιπές κατηγορίες έργων (EU Official Journal, 2006). Η μέθοδος που παρουσιάζει o οδηγός της Ε.Ε., δύναται να εφαρμοστεί για την ανάλυση και αξιολόγηση όχι μόνο των έργων που συγχρηματοδοτούνται από την κοινότητα, αλλά και σε έτερα επενδυτικά έργα, δημόσιου ή / και ιδιωτικού Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 10

12 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους χαρακτήρα. Ειδικά για τα Οδικά έργα, η μέθοδος της ΑΚΟ αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο υποστηρικτικό εργαλείο απόφασης κατά την αξιολόγηση ενός έργου, μέσω της ανάλυσης της αβεβαιότητας και της ποσοτικής ανάλυσης των κινδύνων (Salling et al, 2007; Salling and Leleur, 2012). 1.3 Ανάλυση περιεχομένων μελέτης ΑΚΟ σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οδηγό Σύμφωνα με τον παραπάνω οδηγό της Ε.Ε., μία έκθεση προσέγγισης και αξιολόγησης ενός οποιουδήποτε έργου, θα πρέπει να δομείται στα παρακάτω έξι διακριτά βήματα, τα οποία αποτελούν διαφορετικές, πλην όμως συνδεόμενες διεργασίες, οι οποίες αναλύονται στη συνέχεια: Ανάλυση πλαισίου και αντικειμενικών στόχων του έργου Προσδιορισμός του έργου Σκοπιμότητα και εξέταση εναλλακτικών δυνατοτήτων Χρηματοοικονομική ανάλυση Οικονομική ανάλυση Αξιολόγηση κινδύνων Οι παραπάνω διεργασίες αποτελούν τα βασικά βήματα τα οποία πρέπει να ακολουθούνται, προκειμένου να προσδιοριστεί με σαφήνεια το πλαίσιο λειτουργίας του έργου και οι αντικειμενικοί στόχοι του, να τεκμηριωθεί η σκοπιμότητα υλοποίησής του, να επιλεγεί κατόπιν σύγκρισης η βέλτιστη εκ των εναλλακτικών δυνατοτήτων, καθώς και να υπολογιστούν οι βασικοί δείκτες αξιολόγησης της επένδυσης και να αναλυθούν οι κίνδυνοι του έργου με την επίδραση που έχουν στους παραπάνω δείκτες. Μία πλήρης ΑΚΟ περιλαμβάνει υπολογισμούς των δεικτών αξιολόγησης για το σύνολο των επενδυτών που διαθέτουν μέρος του επενδυτικού κεφαλαίου, καθώς και των αντίστοιχων δεικτών που εξετάζουν το έργο προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, σε όρους χρηματοοικονομικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς. Τα παραπάνω έξι βασικά βήματα, αποτελούν έξι αυτοτελείς διεργασίες, όπου σε έκαστη χρησιμοποιούνται συγκεκριμένα δεδομένα ως εισερχόμενα, που αλληλεπιδρούν και μετασχηματίζονται σε συγκεκριμένα αποτελέσματα, τα οποία και προσδίδουν την απαραίτητη πληροφορία στον εξεταστή καθώς και στους λήπτες αποφάσεων, περί της υλοποίησης ή όχι του εξεταζόμενου έργου. Οι έξι αυτές διεργασίες έχουν συγκεκριμένη σύνδεση και ροή που εκτελούνται, ενώ στο σύνολό τους αποτελούν τα βασικά τμήματα μίας ΑΚΟ. Το υπόψη διάγραμμα ροής, που περιλαμβάνει το σύνολο των διεργασιών για την ανάπτυξη της ΑΚΟ, παρουσιάζεται στο Σχήμα 1.2. Έτερες μέθοδοι αξιολόγησης έργων, οι οποίες δύναται να χρησιμοποιηθούν, είναι οι παρακάτω (Tudela et al, 2006): Ανάλυση κόστους αποτελέσματος (Cost-Effectiveness analysis - CEA) Πολυκριτηριακή ανάλυση (Multi criteria analysis - MCA) Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 11

13 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Ανάλυση οικονομικού αποτελέσματος (Economic impact analysis EIA) Οι συγκεκριμένες αναλύσεις έχουν μεγάλη χρησιμότητα κατά το στάδιο αξιολόγησης ενός έργο και ιδίως για την λήψη απόφασης περί της πρόκρισης της βέλτιστης εναλλακτικής δυνατότητας, καθώς χρησιμοποιούνται κυρίως για τη σύγκριση διαφορετικών έργων. Επομένως, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εναλλακτικοί τρόποι υλοποίησης ενός έργου, ουσιαστικά συνιστούν διαφορετικό κάθε φορά έργο, καθώς μεταβάλλεται τουλάχιστον μία εκ των τριών παραμέτρων αυτού, δηλ. το κόστος, ο χρόνος ή το φυσικό αντικείμενο, οι συγκεκριμένες μέθοδοι δύναται να αποτελέσουν τμήματα σε μία ΑΚΟ, κατά τη διεργασία αξιολόγησης των εναλλακτικών δυνατοτήτων. Στην παρούσα παράγραφο, αναλύονται τα στάδια προσέγγισης ενός επενδυτικού έργου και επεξηγούνται τα περιεχόμενα τους, σύμφωνα με τον ισχύοντα οδηγό ΑΚΟ για επενδυτικά έργα της Ε.Ε., καθώς και λοιπές θεωρίες και τεχνικές που περιλαμβάνονται στην βιβλιογραφία. Έναρξη Ανάλυση πλαισίου και αντικειμενικών στόχων του έργου (Διεργασία υπ αριθμ. 1) Προσδιορισμός του έργου (Διεργασία υπ αριθμ. 2) Σκοπιμότητα και εξέταση εναλλακτικών δυνατοτήτων (Διεργασία υπ αριθμ. 3) Χρηματοοικονομική ανάλυση (Διεργασία υπ αριθμ. 4) Οικονομική ανάλυση (Διεργασία υπ αριθμ. 5) Αξιολόγηση κινδύνων (Διεργασία υπ αριθμ. 6) Πέρας Σχήμα 1.2. Διάγραμμα ροής του συνόλου των διεργασιών που απαιτούνται για την εκπόνηση της Ανάλυσης Κόστους Οφέλους Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 12

14 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Ανάλυση πλαισίου και αντικειμενικών στόχων του έργου Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, το πρώτο βασικό βήμα που εκτελείται για την προσέγγιση ενός έργου, αφορά στην ανάλυση του πλαισίου και των αντικειμενικών στόχων του έργου. Το διάγραμμα ροής της υπόψη διεργασίας υπ αριθμ. 1, παρουσιάζεται στο επόμενο Σχήμα 1.3. Όπως φαίνεται στο συγκεκριμένο διάγραμμα ροής, αρχικά αναλύεται το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο στο οποίο πρόκειται να υλοποοιηθεί το εξεταζόμενο έργο. Στη συνέχεια, προσδιορίζονται και καταγράφονται οι αντικειμενικοί στόχοι που αναμένονται από το έργο και στη συνέχεια περιγράφεται η συμβατότητα του έργου, τόσο όσον αφορά στην υλοποίηση όσο και στη διαδικασία ανάθεσής του, με το Ευρωπαικό και το Εθνικό δίκαιο. Έναρξη διεργασίας υπ αριθμ. 1 Ανάλυση Κοινωνικοοικονομικού πλαισίου Προσδιορισμός των αντικειμενικών στόχων του έργου Συμβατότητα με Κοινοτικό και Εθνικό δίκαιο Πέρας διεργασίας υπ αριθμ. 1 Σχήμα 1.3. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 1: ανάλυση πλαισίου και αντικειμενικών στόχων του έργου Κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο Η σε βάθος ανάλυση του κοινωνικού και του οικονομικού πλαισίου, στο οποίο θα υλοποιηθεί το έργο, θεωρείται κρίσιμη, καθώς συνδέεται άμεσα με την ανάλυση της ζήτησης των προιόντων / υπηρεσιών που θα προσφέρει το έργο. Για παράδειγμα, οι προβλέψεις της Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 13

15 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους ζήτησης για ένα έργο υποδομών, θα έχουν διαφορετικά αποτελέσματα, αν η συγκεκριμένη υποδομή θα είναι εθνικής ή διεθνής εμβέλειας Αντικειμενικοί στόχοι του έργου Ο προσδιορισμός και η αναλυτική περιγραφή των αντικειμενικών στόχων του έργου, τεκμηριώνει και την ενδεχόμενη κοινωνική επίδραση και ωφέλεια από την λειτουργία του έργου. Έτσι, θα πρέπει να παρουσιάζεται μία ξεκάθαρη πρόβλεψη επί των στόχων του έργου, όπου η βέλτιστη προσέγγιση είναι η ποσοτική αποτίμησή τους, ώστε να είναι εφικτή τόσο η σχεδίαση όσο και η παρακολούθηση του έργου στη συνέχεια. Χαρακτηριστικά αναφέρεται το παράδειγμα του ενός Οδικού έργου, όπου ο ζητούμενος αντικειμενικός στόχος του είναι η σύνδεση δύο περιοχών, να ποσοτικοποιείται στο μήκος της οδού, π.χ. σε χιλιόμετρα. Επιπλέον, θα πρέπει να αναφέρονται και τα αποτέλσματα που αναμένεται ότι θα έχει το έργο σε αύξηση των θέσεων εργασίας, σε περιβαλλοντικές επιπτώσεις (θετικές ή αρνητικές), κτλ Συμβατότητα με κοινοτικό και Εθνικό δίκαιο Το έργο θα πρέπει να τεκμηριώνει τη συμβατότητά του, αφενός με την κοινοτική πολιτική, ιδίως στην περίπτωση των συγχρηματοδοτούμενων έργων, αλλά και με τους εθνικούς στόχους. Σε κάθε περίπτωση όμως, απαιτείται η επένδυση να συμμορφούται πλήρως με τις Ευρωπαικές οδηγίες και με το υφιστάμενο εθνικό νομικό και κανονιστικό πλαίσιο. Στην υπόψη παράγραφο της ΑΚΟ, θα πρέπει να αναφέρεται ρητώς η εν λόγω συμβατότητα, καθώς και οι νομικοί περιορισμοί, οι οποίοι ενδέχεται να προκύψουν είτε κατά την υλοποίηση είτε κατά την λειτουργία του έργου Προσδιορισμός του έργου Το δεύτερο απαραίτητο στοιχείο μίας ΑΚΟ, είναι ο σαφής προσδιορισμός του έργου. Ο προσδιορισμός ενός έργου, συνίσταται στην περιγραφή του, καθώς και στην εξέταση της συνδεσιμότητάς του με έτερα υφιστάμενα ή προς υλοποίηση έργα. Επιπλέον, θα πρέπει να αναγνωρίζονται και να καταγράφονται τα έμμεσα αποτελέσματα από την υλοποίηση του έργου, καθώς και να προσδιορίζεται το επίπεδο της εκτελούμενης ανάλυσης του έργου. Η διεργασιακή προσέγγιση παρουσιάζεται στο επόμενο Σχήμα Περιγραφή του έργου-συνδεσιμότητα με άλλα έργα Έκαστος αντικειμενικός στόχος του έργου, ο οποίος έχει ήδη αναλυθεί κατά την υπ αριθμ. 1 διεργασία, θα πρέπει να αποτελεί και μία αυτόνομα εξεταζόμενη μονάδα. Στη συγκεκριμένη παράγραφο, θα πρέπει να αναφέρεται και η ενδεχόμενη κατάτμηση του έργου, για Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 14

16 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους παράδειγμα σε υποέργα, καθώς και η ανάλυση του κύκλου ζωής του, με τον προσδιορισμό του απαιτούμενου χρόνου για την υλοποίηση του έργου. Επιπλέον, θα πρέπει να αναφέρονται και τα ορόσημα του έργου, τα οποία αποτελούν τα σημαντικά σημεία του έργου που συνδέονται με την ολοκλήρωση μίας φάσης ή την ολοκλήρωση συγκεκριμένων παραδοτέων του έργου και αποτελούν αντικειμενικά επαληθεύσιμα στοιχεία ελέγχου της προόδου και της εξέλιξης αυτού. Η ενδεχόμενη συνδεσιμότητα του έργου με λοιπές δράσεις θα πρέπει επίσης να αναλύεται, στην περίπτωση που το εξεταζόμενο είναι ένα κομμάτι ενός ευρύτερου έργου, προκειμένου να επεξηγηθούν οι επιπτώσεις, θετικές ή αρνητικές, οι οποίες θα υπολογιστούν στη συνέχεια. Έναρξη διεργασίας υπ αριθμ. 2 Περιγραφή του έργου - συνδεσιμότητα με έτερα έργα Έμμεσα αποτελέσματα του έργου Προσδιορισμός του επιπέδου της ανάλυσης Πέρας διεργασίας υπ αριθμ. 2 Σχήμα 1.4. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 2: προσδιορισμός του έργου Έμμεσα Αποτελέσματα του Έργου Στο συγκεκριμένο σημείο, θα πρέπει να υπολογίζονταικαι να αναλύονται κατά κύριο λόγο, όλα τα έμμεσα αποτελέσματα που θα επιφέρει η υλοποίηση και λειτουργία του έργου σε Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 15

17 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους πρωτογενείς αγορές, ενώ αντίστοιχα θα πρέπει να παραλείπονται οι πειπτώσεις στις αντίστοιχες δευτερογενείς αγορές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελέσματος σε πρωτογενή αγορά, είναι η κατασκευή ενός νέου οδικού άξονα, η λειτουργία του οποίου θα επηρεάσει την κίνηση του παράλληλου σιδηροδρομικού δικτύου, οπότε θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στην ΑΚΟ, πλην όμως η επίδραση που θα έχει στην αύξηση της τουριστικής κίνησης μίας περιοχής, η οποία αποτλεί δευτερογενή αγορά, δεν θα πρέπει να προσμετράται. Σε κάθε περίπτωση όμως, θα πρέπει να καταγράφονται και να εκτελούνται προβλέψεις επί των αποτλεσμάτων του έργου στις υφιστάμενες υποδομές και στα δίκτυα εξυπηρέτησης του κοινωνικού συνόλου Προσδιορισμός του επιπέδου της ανάλυσης Η διεργασία προσδιορισμού του έργου, περιλαμβάνει τον ορισμό του επιπέδου στο οποίο εκτελείται η συγκεκριμένη ΑΚΟ, δηλ. αν αφορά σε τοπικό, σε εθνικό, σε κοινοτικό ή σε παγκόσμιο επίπεδο. Χαρακτηριστικά αναφέρεται, ότι τα αναμενόμενα έσοδα από την υλοποίηση μίας επένδυσης, τα οποία υπολογίζονται στην χρηματοοικονομική ανάλυση αυτής, θα είναι τελείως διαφορετικά εάν η ΑΚΟ λογίζεται αποκλειστικά σε τοπικό ή αντίστοιχα και σε διεθνές επίπεδο. Περαιτέρω, ο προσδιορισμός του επιπέδου της ανάλυσης, χρησιμοποιείται τόσο για την αναγνώριση των επιπτώσεων που θα προκύψουν από την υλοποίηση του έργου, όπως για παράδειγμα οι επιπτώσεις στην τοπική οικονομία, ή οι αντίστοιχες επιπτώσεις στις εισαγωγές και τις εξαγωγές σε εθνικό επίπεδο, οι οποίες θα ληφθούν υπόψη κατά την οικονομική ανάλυση, όσο και για την αναγνώριση των μετεχόντων (stakeholders) του έργου, οι οποίοι θα επηρεάσουν ή θα επηρεαστούν άμεσα ή έμμεσα από το έργο Σκοπιμότητα και εξέταση εναλλακτικών δυνατοτήτων Η επόμενη διεργασία υπ αριθμ. 3, αφορά στη σκοπιμότητα και την εξέταση των εναλλακτικών δυνατοτήτων του έργου. Αρχικά, απαραίτητη διαδικασία είναι η αναγνώριση και η καταγραφή όλων των εναλλακτικών δυνατοτήτων του έργου. Στη συνέχεια, αναλύεται η σκοπιμότητα του έργου, ενώ στο τέλος συγκρίνονται οι εναλλακτικές δυνατότητες και επιλέγεται η βέλτιστη πρόταση. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, κατά τη διαδικασία της σύγκρισης εναλλακτικών τρόπων υλοποίησης του έργου, δύναται να χρησιμοποιηθούν οι μέθοδοι της ανάλυσης κόστους αποτελέσματος, ή η πολυκριτηριακή ανάλυση και η ανάλυση οικονομικού αποτελέσματος. Το διάγραμμα ροής της διεργασίας υπ αριθμ. 3, παρουσιάζεται στο επόμενο σχήμα Αναγνώριση εναλλακτικών δυνατοτήτων Κατά την αναγνώριση των εναλλακτικών δυνατοτήτων, χρησιμοποιούνται οι αντικειμενικοί στόχοι του έργου, που έχουν αναλυθεί στην προηγούμενη διεργασία υπ αριθμ. 2 και Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 16

18 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους αναλύεται το εύρος των μεθόδων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί. Χαρακτηριστικά παραδείγματα υπολογισμού του εύρους, αναφέρονται παρακάτω: Κατά την αξιολόγηση ενός έργου μεταφορών, θα πρέπει να εξετάζεται η διαφορετική όδευση, ή οι διαφορετικοί τεχνικοί μέθοδοι υλοποίησης, ή οι διαφορετικοί χρόνοι υλοποίησης του έργου Κατά την αξιολόγηση της ανάπτυξης υποδομών περίθαλψης υγείας, θα πρέπει να εξετάζεται και να προτιμάται η κατασκευή μεγάλων νοσοκομειακών μονάδων, ενώ θα πρέπει να αποφεύγεται η διάπσασή του σε διαφορετικές τοπικές κλινικές. Κατά την αξιολόγηση της τοποθεσίας εγκατάστασης ενός εργοστασίου παραγωγής, θα πρέπει να εξετάζεται και να προτιμάται η τοποθεσία εκείνη, η οποία βρίσκεται εγγύτερα στους καταναλωτές, έναντι μίας άλλης τοποθεσίας η οποία θα βρίσκεται εγγύτερα στους προμηθευτές. Έναρξη διεργασίας υπ αριθμ. 3 Αναγνώριση εναλλακτικών δυνατοτήτων Ανάλυση σκοπιμότητας Σύγκριση και επιλογή βέλτιστης πρότασης Πέρας διεργασίας υπ αριθμ. 3 Σχήμα 1.5. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 3: ανάλυση σκποπιμότητας και εξέταση εναλλακτικών δυνατοτήτων Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 17

19 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Το σημαντικότερο όμως στοιχείο που πρέπει να περιλαμβάνεται, είναι η προσέγγιση και η αναφορά στα βασικά σενάρια, δηλ. το σενάριο χωρίς το έργο (Business as Usual - BAU) και το σενάριο με το έργο. Τα βασικά αυτά σενάρια, δύναται να αναλυθούν και περαιτέρω, όπως παρακάτω: Το σενάριο «καμία επέμβαση» (πράττειν ουδέν) (do nothing scenario), όπου οι υπάρχουσες υποδομές δεν σταματούν την λειτουργία τους, αλλά δεν εκτελείται καμία επιπλέον επένδυση. Το σενάριο «μερική επέμβαση» (πράττειν το ελάχιστο) (do minimum scenario), το οποίο περιλαμβάνει γενικότερα την επίτευξη των αποτελεσμάτων με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, π.χ. η μερική επέμβαση σε υπάρχοντες υποδομές και λειτουργίες, παράλληλα με τις συντηρήσεις, κτλ. Εντούτοις, η συγκεκριμένη εναλλακτική δυνατότητα δεν είναι η πάντα η ωφελιμότερη, καθώς μία προσκαιρη εξοικονόμηση πόρων, μπορεί στο μέλλον να αποδειχθεί περισσότερο δαπανηρή. Το/τα σενάριο/α «ολική επέμβαση» (do something scenario), τα οποία περιλαμβάνουν την εξέταση της κατάστασης με την υλοποίηση του έργου και βασίζονται σε διαφορετικές τεχνικές, ρυθμιστικές και διαχειριστικές λύσεις Ανάλυση σκοπιμότητας Ένα έργο είναι σκόπιμο να υλοποιηθεί, όταν η σχεδίασή του περιλαμβάνει τεχνικές, νομικές, χρηματοοικονομικές και λοιπές διατάξεις, οι οποίες είναι συμβατές με το υφιστάμενο πλαίσιο στο οποίο εκτελείται. Η τεκμηρίωση της σκοπιμότητας υλοποίησης αποτελεί μία γενική απαίτηση για όλα τα εξεταζόμενα έργα και πρέπει να εκτελείται με μεγάλη προσοχή, ενώ είναι εφικτό να αποδεικνύεται η σκοπιμότητα αρκετών εναλλακτικών δυνατοτήτων που έχουν αναγνωριστεί σύμφωνα με την προηγούμενη παράγραφο. Οι τυπικές εκθέσεις σκοπιμότητας για μεγάλα επενδυτικά έργα, αποτελούν αυτοτελείς μελέτες, οι οποίες περιλαμβάνουν την ανάλυση της ζήτησης, την ανάλυση της τεχνολογικής επάρκειας, την ανάπτυξη σχεδίου παραγωγής, την πρόβλεψη των απαιτήσεων σε ανθρώπινους πόρους, το σχέδιο διαχείρισης του έργου (τοποθεσία, χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, ανάλυση των εργασιών και χρηματοοικονομικό σχέδιο), καθώς και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις (βλ. Παράρτημα ΙΙ στους Αραβώση κ.α., 2012) Σύγκριση και επιλογή βέλτιστης πρότασης Ύστερα από την αναγνώριση και την τεκμηρίωση της σκοπιμότητας των εναλλακτικών δυνατοτήτων, επιβάλλεται η πρόκριση της βέλτιστης επενδυτικής πρότασης, για την οποία στη συνέχεια θα εκτελεστούν οι λοιπές διεργασίες της ΑΚΟ. Ο οδηγός της Ε.Ε., προτείνει την εκτέλεση απλοποιημένων ΑΚΟ για τις συγκρινόμενες εναλλακτικές δυνατότητες, με την βαθμολόγηση αυτών, ώστε να υφίσταται αντικειμενική τεκμηρίωση για την πρόκριση της βέλτιστης πρότασης. Στην προκειμένη περίπτωση, είναι δυνατή και η χρησιμοποίηση επιπλέον μεθόδων αξιολόγησης, οι οποίοι αναφέρθηκαν παραπάνω, ενώ ειδικότερα προτείνεται ότι η εναλλακτική δυνατότητα του σεναρίου καμίας επέμβασης (BAU), μπορεί να Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 18

20 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους αποκλείεται εξαρχής και να χαρακτηρίζεται το υπόψη σενάριο ως καταστροφικό, καθώς ενδέχεται να έχει αρνητικές συνέπειες τόσο για τις υφιστάμενες υποδομές, όσο και για το κοινωνικό σύνολο Χρηματοοικονομική ανάλυση Ο κύριος σκοπός της χρηματοοικονομικής ανάλυσης ενός έργου, είναι η πρόβλεψη των μελλοντικών ταμειακών ροών, ώστε να υπολογιστούν οι καθαροί δείκτες αποπληρωμής της επένδυσης. Οι δείκτες που χρησιμοποιούνται κατά την χρηματοοικονομική ανάλυση, είναι η χρηματοοικονομική καθαρή παρούσα αξία (ΧΚΠΑ) (Financial Net Present Value FNPV) και ο χρηματοοικονομικός συντελεστής εσωτερικής απόδοσης της επένδυσης (ΧΣΑ) (Financial Internal Rate of Return FRR). Η μέθοδος που χρησιμοποιείται, είναι η ανάλυση προεξοφλημένων ροών (discounted cash flow approach), η οποία λαμβάνει υπόψη τη διαχρονική αξία του χρήματος (Παναγιωτακόπουλος, 2006). Για την υλοποίηση αυτής της μεθόδου, είναι απαραίτητο να εκτελεστούν εξαρχής ορισμένες παραδοχές: Οι χρηματικές ροές οι οποίες θα προκύψουν σε διαφορετικά έτη, ασχέτως αν θα ακολουθούν κάποιο πιτόκιο ανγωγής, όπως για παράδειγμα τον πληθωρισμό, θα προσαρμόζονται στην παρούσα αξία τους, με την χρήση του ίδιου προεξοφλητικού επιτοκίου. Θα λαμβάνονται υπόψην, μόνο οι χρηματικές εισροές και εκροές της επένδυσης, οπότε οι αποσβέσεις και υποτιμήσεις παγίων στοιχείων, οι κρατήσεις, καθώς και έτερα λογιστικά εργαλεία δεν θα χρησιμοποιούνται. Το διάγραμμα ροής της συγκεκριμένης διεργασίας υπ αριθμ. 4, παρουσιάζετια στο επόμενο Σχήμα 1.6, από όπου φαίνεται ότι αποτελείται από 6 διαφορετικές διαδικασίες. Αρχικά υπολογίζεται το απαραίτητο επενδυόμενο κεφάλαιο για την υλοποίηση του έργου, στη συνέχεια υπολογίζεται το λειτουργικό κόστος του έργου και εκτελούνται οι απαραίτητες προβλέψεις της ζήτησης, ώστε να προκύψουν τα αναμενόμενα έσοδα, υπολογίζεται η χρηματοοικονομική απόδοση της επένδυσης, εξετάζονται οι πηγές χρηματοδότησης και τα καταρτιζόμενα χρηματοδοτικά σχήματα, αξιολογείται η χρηματοοικονομική βιωσιμότητα της επένδυσης και τελικά υπολογίζεται η χρηματοοικονομική απόδοση για το σύνολο των κεφαλαίων που χρησιμοποιούνται στην εξεταζόμενης επένδυση. Η πρώτη βασική ενέργεια είναι ο καθορισμός του χρονικού ορίζοντα για τον οποίο εξετάζεται το έργο, δηλ. το μέγιστο χρονικό διάστημα για το οποίο εκτελούνται οι προβλέψεις της χρηματοοικονομικής ανάλυσης. Για την προγραμματική περίοδο , η Ε.Ε. προτείνει ο χρονικός ορίζοντας για επενδυτικά έργα στους τομείς της ενέργειας, των αυτοκινητοδρόμων και των λιμένων και αεροδρομίων να είναι τα 25 έτη, για επενδύσεις που αφορούν στους τομείς της ύδρευσης, του περιβάλλοντος και των σιδηροδρομικών δικτύων να είναι τα 30 έτη, ενώ οι αντίστοιχοι χρονικοί ορίζοντες για τα βιομηχανικά έργα να είναι τα 10 έτη και για τα έργα που υλοποιούνται τους τομείς τηλεπικοινωνιών και τους λοιπούς τομείς τα 15 έτη. Εντούτοις, οι παραπάνω χρονικοί ορίζοντες δεν είναι δεσμευτικοί, πλην όμως αποτελούν μία βάση για τους εξεταστές των έργων, καθώς συμβαδίζουν με την τεχνολογική απαξίωση των υλοποιούμενων κάθε φορά υποδομών και εγκαταστάσεων. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 19

21 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Συνολικό επενδυόμενο κεφάλαιο Το συνολικό επενδυόμενο κεφάλαιο αποτελείται από τις πάγιες επενδύσεις για την κατασκευή των απαραίτητων εγκαταστάσεων, όπως είναι η αγορά του γηπέδου, η κατασκευή των κτιριακών υποδομών, η προμήθεια του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού, η προμήθεια ειδικού εξοπλισμού, κτλ. Η υπολειμματική αξία τόσο των υλοποιούμενων εγκαταστάσεων, όσο και του εξοπλισμού, περιλαμβάνεται στο συνολικό επενδυόμενο κεφάλαιο και προσμετράται στις ετήσιες χρηματοροές κατά το τελευταίο έτος του χρονικού ορίζοντα Έναρξη διεργασίας υπ αριθμ. 4 Υπολογισμός επενδυόμενου κεφαλαίου Υπολογισμός λειτουργικού κόστους και αναμενομένων εσόδων Υπολογισμός χρηματοοικονομικής απόδοσης της επένδυσης Πηγές χρηματοδότησης Εξέταση χρηματοοικονομικής βιωσιμότητας Υπολογισμός χρηματοοικονομικής απόδοσης των επενδυόμενων κεφαλαίων Πέρας διεργασίας υπ αριθμ. 4 Σχήμα 1.6. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 4: Χρηματοοικονομική ανάλυση εξέτασης της επένδυσης, όπου εμφανίζεται με θετικό ή αρνητικό πρόσημο, λογιζόμενη ως εισροή για τον πελάτη ή εκροή για τον επενδυτή αντίστοιχα. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 20

22 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Στο συνολικό επενδυόμενο κεφάλαιο, περιλαμβάνονται επίσης και οι αρχικές δαπάνες, όπως οι αμοιβές της μελέτης σκοπιμότητας, των υπηρεσιών συμβούλων, των τεχνικών μελετών, των αδειοδοτήσεων, καθώς και διάφορα έξοδα που παρουσιάζονται κατά την φάση της κατασκεύης, όπως τα έξοδα εκπαίδευσης και κατάρτισης, πιστοποιήσεις, κλπ Συνολικό λειτουργικό κόστος και έσοδα Στο λειτουργικό κόστος της επένδυσης, περιλαμβάνονται τα έξοδα παραγωγής, τα έξοδα μισθοδοσίας του προσωπικού, τα έξοδα παροχής ενέργειας, δηλ. του ηλεκτρισμού, των συστημάτων ψύξης θέρμανσης, των επικοινωνιών, τα έξοδα συντήρησης των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού, είτε πρόκειται για προληπτική είτε για επισκευαστική. καθώς και τα διαχειριστικά έξοδα. Για τα έργα που παράγουν έσοδα, πρέπει να εκτελούνται προβλέψεις επί των ετήσιων εσόδων από την λειτουργία του έργου, σύμφωνα με τις αναμενόμενες πωλήσεις και τις τιμές των προιόντων και των υπηρεσιών Χρηματοοικονομική απόδοση επένδυσης Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, στη διαδικασία υπολογισμού της απόδοσης που αναμένεται να έχει η εξεταζόμενη επένδυση, χρησιμοποιείται η μέθοδος των προεξοφλημένων ροών, για τον υπολογισμό των δεικτών της ΧΚΠΑ και του ΧΣΑ, σύμφωνα με τις σχέσεις: ν ΧΚΠΑ = (συντελεστής t= 0 προεξόφλησης ) t (χρηματοροές ) t ΧΚΠΑ = (Ροές έτους 0) (Ροές 1ου έτους) (Ροές 2ου έτους) (Ροές έτους ν) ν (1+ι) (1+ι) (1+ι) (1+ι) Όπου: Ροές = διαφορά εισροών μείον τις αντίστοιχες εκροές που εμφανίζονται κατά το ίδιο έτος και ο δείκτης (i) ονομάζεται προεξοφλητικό επιτόκιο και χρησιμοποιείται για την αναγωγή των μελλοντικών χρηματοροών στην Παρούσα Αξία τους (βλ. Παράρτημα Α της παρούσας Διπλωματικής). Αντίστοιχα, η μαθηματική σχέση που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της τιμής του δείκτη ΧΣΑ, είναι ο παρακάτω: ΧΚΠΑ = ν t=0 Ροές (1 + ΧΣΑ) t = 0 Εκτενέστερη ανάλυση των υπόψη δεικτών, παρουσιάζεται από τους Αραβώσης et al., (2012). Ειδικότερα, η χρηματοοικονομική απόδοση της επένδυσης, χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της ενδεχόμενης έλλειψης χρηματοδότησης του έργου και συγκεκριμένα ερευνά αν τα αναμενόμενα από την κατασκευή και λειτουργία του έργου έσοδα, επαρκούν για να καλύψουν τις προβλεπόμενα έξοδα του έργου. Στην περίπτωση που τεκμηριώνεται ότι τα Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 21

23 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους έσοδα δεν επαρκούν, τότε θα πρέπει να εξεταστούν εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης του έργου, όπως αναλύεται παρακάτω Πηγές χρηματοδότησης Στη συγκεκριμένη παράγραφο, καταγράφονται αναλυτικά όλες οι πηγές που θα χρηματοδοτήσουν την εξεταζόμενη επένδυση, καθώς ενδέχεται να συμμετάσχουν κεφάλαια προερχόμενα από διαφορετικές πηγές, είτε λόγω ανεπάρκειας μονομερούς χρηματοδότησης, είτε λόγω δυνατότητας κάλυψης μέρους αυτής μέσω έτερων πηγών, όπως π.χ. με την ένταξη του έργου σε αναπτυξιακό νόμο. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η περίπτωση των συγχρηματοδοτούμενων έργων, τα οποία κατά το πρότυπο ΕΛΟΤ 1429 ορίζονται ως (ΕΛΟΤ,2008): «τα έργα τα οποία χρηματοδοτούνται από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους». Στα έργα αυτά, οι απαιτούμενοι χρηματικοί πόροι για την υλοποίησή τους, προέρχονται κυρίως από την κοινότητα, ενώ το υπολοιπόμενο μέρος του κεφαλαίου καλύπτεται από εθνική συμμετοχή. Το ακριβές ποσοστό αυτής της κατηγορίας, υπολογίζεται κατά περίπτωση, π.χ. αν το έργο παράγει ή όχι έσοδα και αναφέρεται αναλυτικά στα παραρτήματα του οδηγού της Ε.Ε.. Άλλες πηγές χρηματοδότησης μπορεί να είναι από εθνικούς πόρους, μέσω επιδότησης που δύναται να λάβει το έργο από το κράτος, καθώς και από εθνικό ιδιωτικό κεφάλαιο, όπου περιλαμβάνονται οι κατηγορίες των συμβάσεων συνεργασίας, δηλ. οι συμβάσεις παραχώρησης και οι ΣΔΙΤ, ή μέσω δανείων από την Ευρωπαική Τράπεζα Επενδύσεων ή έτερους φορείς. Ο προσδιορισμός των κεφαλαίων που συμμετέχουν και ο υπολογισμός των ποσοστών συμμετοχής που έκαστος συνεισφέρει, είναι ιδαίτερα σημαντικός, καθώς είναι ένα απαραίτητο δεδομένο, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί στην αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής απόδοσης των κεφαλαίων αυτών, όπως αναλύεται στις επόμενους παραγράφους Χρηματοοικονομική βιωσιμότητα Η βιωσιμότητα ενός έργου επιτυγχάνεται, όταν περιορίζεται ο κίνδυνος της έλλεψης ρευστότητας στο μέλλον. Η εξέταση επιτυγχάνεται με τον υπολογισμό των συνολικών ετήσιων ταμειακών ροών, όπου υπολογίζεται ως η διαφορά του συνόλου των εισροών με τις αντίστοιχες εκροές. Η εν λόγω διαφορά, η οποία τεκμηριώνεται μέσω του πίνακα υπολογισμών σε λογιστικό φύλλο, θα πρέπει να είναι θετική καθόλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα που εξετάζεται το έργο, προκειμένου να τεκμηριώνει ότι το έργο είναι βιώσιμο και δεν θα χρειαστεί η περαιτέρω χρηματοδότησή του κατά τον κύκλο ζωής αυτού. Επιπλέον, ο εξεταστής θα πρέπει να συγκρίνει τις προκύπτουσες ετήσιες ταμειακές ροές και να αναφέρει το έτος όπου εμφανίζονται οι λιγότερες θετικές χρηματοροές, προκειμένου να ληφθεί υπόψη κατά την αξιολόγηση των κινδύνων του έργου. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αξιολόγησης της χρηματοοικονομικής βιωσιμότητας σε δύο διαφορετικά έργα, παρουσιάζεται παρακάτω. Θεωρούνται οι ετήσιες χρηματοροές των έργων Α και Β, όπως στον παρακάτω πίνακα 1.1. Όπως φαίνεται, για το έργο Α προκύπτει μεγαλύτερη τιμή στο δείκτη της ΧΚΠΑ έναντι του Β, καθώς και μεγαλύτερη Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 22

24 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους τιμή στο δείκτη του ΧΣΑ. Εντούτοις, το έργο Α θα πρέπει αξιολογείται ως μή βιώσιμο χρηματοοικονομικά, ενώ το Β ως βιώσιμο αντίστοιχα. Αυτό προκύπτει σύμφωνα με τις χρηματοροές που περιλαμβάνονται στον πίνακα Όπως φαίνεται, για το έργο Α υφίσταται αρνητικό πρόσημο στις ετήσιες χρηματοροές και συγκεκριμένα στο δεύτερο έτος της επένδυσης, σε αντίθεση με το έργο Β, για το οποίο οι ετήσιες χρηματοροές είναι θετικές στο σύνολο των ετών που συνιστούν το χρονικό ορίζοντα της επένδυσης. Περαιτέρω, ο εξεταστής θα πρέπει να λάβει υπόψη του το έτος με την μικρότερη τιμή θετικών χρηματοροών για το έργο Β, το οποίο σύμφωνα με τα δεδομένα του Πίνακα 1.1, προκύπτει κατά το 1 ο έτος του χρονικού ορίζοντα της επένδυσης. Πίνακας 1.1. Ετήσιες χρηματοροές έργων Α και Β ΕΤΗ ΕΡΓΟ Α ΕΡΓΟ Β ( ) 2 ( ) ΧΚΠΑ ΧΣΑ 10,11% 8,82% Χρηματοοικονομική απόδοση κεφαλαίου Η τελευταία διαδικασία που περιλαμβάνεται στη διεργασία της χρηματοοικονομικής ανάλυσης, είναι ο υπολογισμός της χρηματοοικονομικής απόδοσης των κεφαλαίων που συμμετέχουν στο έργο. Σύμφωνα με τον οδηγό της Ε.Ε., υπολογίζονται οι βασικοί δείκτες αξιολόγησης της επένδυσης, δηλ. η ΧΚΠΑ και ο ΧΣΑ, για την αξιολόγηση της απόδοσης των παρακάτω κεφαλαίων: Εθνικό Κεφάλαιο (το εγχώριο κεφάλαιο που προέρχεται είτε από δημόσιους είτε από ιδιωτικούς φορείς) Δημόσιο κεφάλαιο (προερχόμενο από δημόσιο ταμείο σε τοπικό επίπεδο) Ιδιωτικό κεφάλαιο (το ίδιο κεφάλαιο του ιδιώτη επενδυτή, όπως συμβαίνει στις συμβάσεις έργων συνεργασίας του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα) Για τους υπολογισμούς της απόδοσης των παραπάνω κεφαλάιων, χρησιμοποιούνται οι δείκτες της ΧΚΠΑ και του ΧΣΑ, πλην όμως αλλάζει ο συμβολισμός τους, ανάλογα με έκαστη εξεταζόμενη πηγή διάθεσης κεφαλαίου. Ειδικότερα στα συγχρηματοδοτούμενα από την κοινότητα έργα, εκτελείται ο υπολογισμός της απόδοσης του κεφαλαίου που αποτελεί την εθνική συμμετοχή στο εξεταζόμενο έργο, οπότε η Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 23

25 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους κοινοτική χρηματοδότηση δεν προσμετράται, ενώ οι συγκεκριμένοι δείκτες αξιολόγησης συμβολίζονται ως ΧΚΠΑ (K) και ΧΣΑ (Κ) αντίστοιχα. Περαιτέρω, στον υπολογισμό της απόδοσης του ιδιωτικού κεφαλαίου από μία εξεταζόμενη επένδυση, η οποία υλοποιείται μέσω σύμβασης συνεργασίας, δηλ. μέσω σύμβασης παραχώρησης ή ΣΔΙΤ, και το κεφάλαιο, μερικό ή ολικό, που διατίθεται για την χρηματοδότηση του έργου προέρχεται από ιδιωτικούς πόρους, οι έτερες πηγές χρηματοδότησης (π.χ. συγχρηματοδότηση από την Ε.Ε. ή ενίσχυση από εθνικούς πόρους), δεν προσμετράται. Για την περίπτωση αυτή, στους υπολογισμούς λαμβάνονται υπόψη τόσο τα έξοδα, όσο και τα έσοδα που βαρύνουν αποκλειστικά τον ιδιώτη επενδυτή, όπως για παράδειγμα η αποπληρωμή του δανειζόμενου κεφαλαίου σε τραπεζικό φορέα λογίζεται στις εκροές, ενώ οι δείκτες απόδοσης του ιδιωτικού κεφαλαίου στην επένδυση, συμβολίζονται με ΧΚΠΑ (Kp) και ΧΣΑ (Kp) αντίστοιχα. Επιπλέον, οι δείκτες αξιολόγησης της απόδοσης του ίδιου δημόσιου κεφαλαίου που επενδύονται σε ένα έργο, συμβολίζονται με ΧΚΠΑ (Kg) και ΧΣΑ (Kg). Οι συγκεκριμένοι δείκτες, επίσης δεν λαμβάνουν υπόψη τις έτερες πηγές χρηματοδότησης, όπως η συγχρηματοδότηση από την κοινότητα, η επιχορήγηση από εθνικό ταμείο, ή η επένδυση ιδιωτικού κεφαλαίου. Αντιθέτως, στους υπολογισμούς των δεικτών αυτών προσμετράται η απόδοση μόνο του κεφαλαίου που προέρχεται από το ταμείο του δημόσιου φορέα, ο οποίος επενδύει και λαμβάνει μέρος των εσόδων του έργου Οικονομική ανάλυση Η οικονομική ανάλυση αξιολογεί τη συμβολή του έργου στην οικονομική ευημερία της περιφέρειας ή χώρας, οπότε και διανεργείται για λογαριασμό ολόκληρης της κοινωνίας και όχι για λογαριασμό των εκάστοτε επενδυτών και ιδιοκτητών των υποδομών που κατακσευάζονται και λειτουργούν μέσω του έργου, όπως συμβαίνει με την χρηματοοικονομική ανάλυση. Η μέθοδος που ακολουθείται, είναι η μετατροπή των αγοραίων τιμών της χρηματοοικονομικής ανάλυσης σε λογιστικές τιμές, η συνεκτίμηση των εξωτερικών επιδράσεων που επιφέρουν κοινωνικό κόστος ή όφελος και δεν λαμβάνονται υπόψη στην χρηματοοικονομική ανάλυση καθώς δεν δημιουργούν δημοσιονομικές δαπάνες ή έσοδα, όπως για παράδειγμα οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η αναγωγή των ροών σε παρούσα αξία με την χρήση του κοινωνικού συντελεστή προεξόφλησης και ο υπολογισμός των οικονομικών δεικτών αξιολόγησης της επένδυσης. Το διάγραμμα ροής της συγκεκριμένης διεργασίας υπ αριθμ. 5 παρουσιάζεται στο σχήμα Μετατροπή αγοραίων τιμών σε λογιστικές Η διόρθωση των τιμών εκτελείται όταν οι πραγματικές τιμές των εισροών ή των εκροών νοθεύονται από ατέλειες της αγοράς, όπως για παράδειγμα όταν υφίστανται μονοπώλια ή εξωτερικές οικονομίες, καθώς και όταν οι μισθοί δεν συνδέονται με την παραγωγικότητα της εργασίας ή όταν το κράτος καθορίζει τιμές για δημόσιες υπηρεσίες οι οποίες δεν αντανακλούν στο κόστος. Οι κυριότερες επιπτώσεις που προκαλούν οι ατέλειες των αγορών, Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 24

26 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους είναι η δημιουργία στρεβλώσεων, ώστε οι τιμές της αγοράς δεν απεικονίζουν το πραγματικό κοινωνικό κόστος και όφελος που προκύπτει από την παραγωγή και κατανάλωση μίας μονάδας αγαθών και υπηρεσιών. Η διόρθωση των υπόψη στρεβλώσεων, προκειμένου να αποτιμηθεί η συνεισφορά του έργου στην κοινωνική ευημερία, υλοποιείται μέσω της μετατροπής των αγοραίων τιμών στις αντίστοιχες λογιστικές τιμές (accounting prices), οι οποίες στην βιβλιογραφία συναντώνται και ως οικονομικές (economic) ή σκιώδεις (shadow) τιμές. Έτσι, χρησιμοποιούνται οι συντελεστές μετατροπής (ΣΜ), (Convension Factors CF), οι οποίοι είναι κάποιες συγκεκριμένες σταθερές, οι οποίες χρησιμοποιούνται στην πράξη για την μετατροπή των εγχώριων τιμών αγοράς ενός στοιχείου στις ισοδύναμες οικονομικές τιμές συνόρων (Μέργος, 2007). Γενικότερα, υφίστανται 3 κατηγορίες ΣΜ για την υλοποίηση της οικονομικής ανάλυσης: οι ειδικοί που αφορούν σε συγκεκριμένα αγαθά, οι κλαδικοί για ομάδες αγαθών με κοινά στοιχεία και οι γενικοί για το σύνολο της οικονομίας. Έναρξη διεργασίας υπ αριθμ. 5 Μετατροπή αγοραίων τιμών σε λογιστικές / οικονομικές τιμές Διορθώσεις εξωτερικών επιδράσεων Αναγωγή ροών σε Παρούσα Αξία με χρήση του κοινωνικού συντελεστή προεξόφλησης Υπολογισμός δεικτών οικονομικής απόδοσης (ΟΚΠΑ, ΟΣΑ, δείκτης Ο/Κ) Πέρας διεργασίας υπ αριθμ. 5 Σχήμα 1.7. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 5: Οικονομική ανάλυση Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 25

27 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Η ακριβής αποτίμηση του συντελεστή μετατροπής για οποιοδήποτε αγαθό, περιλαμβάνει τους αρχικούς υπολογισμούς της διεθνής τιμής του αγαθού, των τιμών φόρων και των τιμών της εργασίας, για αμφότερες τις περιπτώσεις της αγοραίας και της λογιστικής τιμής. Ένα παράδειγμα υπολογισμού, δίνεται στον παρακάτω Πίνακα 1.2: Πίνακας 1.2. Υπολογισμοί για το συντελεστή μετατροπής ενός αγαθού Αγαθό Τιμή Αγοράς Λογιστική Τιμή Διεθνής τιμή 400 Διεθνής τιμή 400 Φόρος 100 Φόρος 0 Εργασία 300 Εργασία 240 Σύνολο 800 Σύνολο 640 Οι υπολογισμοί αυτοί, χρησιμοποιούνται ως εισερχόμενα στην παρακάτω σχέση: (Λογιστική Τιμή) = (Συντελεστής Μετατροπής) x (Τιμή Αγοράς) Στηο συγκεκριμένο παράδειγμα, υπολογίζεται: 640 = ΣΜ x 800, οπότε: ΣΜ = 640 / 800 = 0,8 Εντούτοις, η παραπάνω μέθοδος του αναλυτικού υπολογισμού σε έκαστο ΣΜ, αποτελεί μία αρκετά χρονοβόρα διαδικασία και εκτελείται συνήθως στις περιπτώσεις μεγάλων αναπτυξιακών έργων. Περαιτέρω, υφίσταται και ο Γενικός Συντελεστής Μετατροπής (ΓΣΜ), ο οποίος προκύπτει από το πηλίκο της επίσημης συναλλαγματικής ισοτιμίας με την οικονομική συναλλαγματική ισοτιμία (Μέργος, 2007). Ο υπόψη συντελεστής καταδεικνύει τον βαθμό επέμβασης της χώρας στο εξωτερικό της εμπόριο και τη διαφοροποίηση των εγχώριων από τις διεθνείς τιμές. Ο ΓΣΜ προκύπτει από κατάλληλους υπολογισμούς, σύμφωνα με τη παρακάτω σχέση, όπου : ΓΣΜ = (Μ + Χ) / [ (Μ + Τ m ) + (X Τ x ) ] όπου: Μ = συνολικές εισαγωγές Τ = συνολικές εξαγωγές Τ m = φόροι εισαγωγών Τ x = φόροι εξαγωγών. Πρακτικά, προτείνεται ότι στις περιπτώσεις που δεν καθορίζεται συγκεκριμένη τιμή του ΓΣΜ σε εθνικό επίπεδο, τότε αυτός να λαμβάνεται ίσος με την μονάδα, δηλ. ΓΣΜ = 1. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 26

28 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Για τις ανάγκες των πρακτικών περιπτώσεων αξιολόγησης επενδυτικών έργων μέσω της ΑΚΟ, προτείνεται ο ΓΣΜ λαμβάνει τιμή ίση με 0,96, σύμφωνα με την αντίστοιχη τιμή των πρακτικών παραδειγμάτων που περιλαμβάνει ο οδηγός ΑΚΟ της Ε.Ε., ενώ και οι συνήθεις τιμές των ΣΜ που χρησιμοποιούνται ανά κλάδο θα έχουν τιμές ίσες με αυτές του υπόψη οδηγού. Για παράδειγμα, ο ΣΜ για το έδαφος θα είναι ίσος με 1,6, για τα κτίρια 0,6, για τις μηχανές, το απόθεμα πρώτων υλών και τις πρώτες ύλες θα είναι η μονάδα, για τις εκροές το 0,75 για τις εισαγωγές και το 0,8 για ενδιάμεσα μη εμπορεύσιμα αγαθά, ενώ για την ειδικευμένη εργασία θεωρείται ότι υφίσταται επαρκής ανταγωνισμός και ο ΣΜ = 1. Ειδικότερα για την ανειδίκευτη εργασία, ο ΣΜ της υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση: SW = FW x (1-u) x (1-t) όπου SW είναι η σκιώδης εργασία (shadow wage), FW η τιμή όπως θεωρείται στην χρηματοοικονομική ανάλυση (financial wage), ενώ u = ο τοπικός δείκτης ανεργίας και t = ο δείκτης κοινωνικής ασφάλισης και φόρου. Έτσι, εφόσον ληφθεί ότι u = 12% και t = 32%, ο ΣΜ = SW/FW = 0,598 = 0,6. Επιπλέον, για συγκεκριμένες υπηρεσίες / αγαθά που περιλαμβάνονται στην οικονομική ανάλυση, οι ΣΜ τους δύναται να προκύψουν από τη μέση τιμή των ΣΜ που έχουν οι επιμέρους εργασίες, οι οποίες συνιστούν τη συγκεκριμένη υπηρεσία / αγαθό, ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής έκαστης εργασίας σε αυτήν, σύμφωνα με την παρακάτω σχέση: ΣΜ (αγαθού) = ΣΜ (εργασία 1) x (ποσοστό εργασίας 1) + ΣΜ (εργασία 2) x (ποσοστό εργασίας 2) ΣΜ (εργασία ν) x (ποσοστό εργασίας ν) Χαρακτηριστικά, αναφέρεται το παράδειγμα της υπηρεσίας «καθαρισμός λυμμάτων», η οποία δύναται να κατανεμηθεί στις εξής εργασίες: 5% ειδικευμένη εργασία, 80% ανειδίκευτη εργασία και 15% υλικά, ενώ το κόστος υλικών κατανέμεται περαιτέρω σε 50% ανειδίκευτη εργασία και 50% από αγαθά τοπικής παραγωγής. Επομένως, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ΣΜ των αγαθών τοπικής παραγωγής είναι ίσος με τον ΓΣΜ, δηλ. ίσος με 0,96 και ο αντίστοιχος ΣΜ της ανειδίκευτης εργασίας είναι 0,6, τότε ο προκύπτον ΣΜ για το κόστος υλικών, υπολογίζεται όπως παρακάτω: ΣΜ (κόστος υλικών) = (50%) x (0,96) + (50%) x (0,6) = 0,48 + 0,3 = 0,78. Στη συνέχεια, ο ζητούμενος ΣΜ για τον καθαρισμό λυμμάτων, προκύπτει: ΣΜ (καθαρ. λυμμάτων) = ΣΜ (ειδικευμένη εργασία) x(5%)+σμ (ανειδίκευτη εργασία) x(80%)+σμ (κόστος υλικών) x(15%) = (1) x (0,05) + (0,6) x (0,8) +(0,78) x (0,15) = 0,05 + 0,48 + 0,117 = 0,647 Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 27

29 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Διορθώσεις εξωτερικών επιδράσεων Όλες οι τιμές που περιλαμβάνονται στην οικονομική ανάλυση, είτε ως εισερχόμενα είτε ως εξερχόμενα, θα πρέπει να λογίζονται πλεόν του φόρου προστιθέμενης αξίας, καθώς και των λοιπών έμμεσων φόρων, γεγονός που ισχύει και για τη μισθοδοσία, ενώ η εθνική συμμετοχή δεν λαμβάνεται υπόψη, καθώς έχει συντελεστή μετατροπής το 0. Στη συνέχεια, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η επίδραση, θετική ή αρνητική, που θα έχει το έργο και σε θέματα, για τα οποία δεν υφίσταται τιμή αγοράς. Σύμφωνα με τους Τσώχο κ.α (2005), ειδικά για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των Οδικών έργων, υφίστανται οι μέθοδος κόστους αντιμετώπισης (Avertive expenditures), η μέθοδος κόστους μετακίνησης (Travel cost method), καθώς και η μέθοδος της Υποθετικής Αποτίμησης (Contingent Valuation Method CVM) και η μέθοδος των τιμών προσωπκής προτίμησης (Hedonic price method). Από το σύνολο των μεθόδων αυτών, η βέλτιστη και κυρίως χρησιμοποιούμενη είναι η μέθοδος της Υποθετικής Αποτίμησης (Contingent Valuation, η οποία έχει χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς σε πολλές μελέτες για της αποτίμηση διαφόρων προϊόντων / υπηρεσιών (βλ. Carson, 1995, 1999; Fu et al., 1999). Η συγκεκριμένη μέθοδος βασίζεται σε μία έρευνα για την οικονομική προσέγγιση και την αποτίμηση των μη αγοραίων αγαθών / υπηρεσιών, ενώ ευρεία εφαρομογή έχει στην αποτίμηση περιβαλλοντικών ωφελειών καθώς και στις επιπτώσεις από τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Η μέθοδος της υποθετικής αποτίμησης υλοποιείται με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων, όπου ερωτάται το ποσό το οποίο θα ήτανε διατεθειμένο να πληρώσει ένα άτομο (willingness-to-pay, WTP), ή αντίστοιχα το ποσό το οποίο μπορεί να δεχθεί (willingness-to-accept, WTA), προκειμένου να διατηρηθεί η ύπαρξη, ή αντίστοιχα να αποζημιωθεί για την απώλεια, ενός συγκεκριμένου περιβαλλοντικού χαρακτηριστικού, όπως π.χ. η βιοποικιλότητα. Η μέθοδος δηλ αυτή, περιλαμβάνει τον προσδιορισμό της τιμής για μία υπηρεσία ή ένα προιόν το οποίο δεν υφίσταται στην αγορά, οπότε ονομάζεται και μέθοδος υποθετικής αγοράς. Άλλη μέθοδος που δύναται να χρησιμοποιηθεί για την αποτίμηση μή αγοραίων αγαθών / υπηρεσιών είναι η μέθοδος των τιμών προσωπκής προτίμησης (hedonic prices). Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται για την εκτίμηση των οικονομικών τιμών των οικοσυστημάτων ή των περιβαλλοντικών υπηρεσιών που επηρεάζουν άμεσα τις τιμές της αγοράς. Η πιο συχνή εφαρμογή τους εντοπίζεται στον υπολογισμό των διακυμάνσεων των τιμών των κατοικιών που προκύπτουν από την αξία των τοπικών περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τιμή πώλησης μίας συγκεκριμένης κατοικίας όταν βρίσκεται εγγύς ενός αεροδρομίου (Α/Δ), όπου υφίσταται μεγάλη ηχορύπανση), και της ίδιας κατοικίας όταν χωροθετείται μακριά από το Α/Δ. Έτσι, η μέθοδος αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να υπολογίσει τον οικονομικό όφελος ή κόστος που συνδέεται με: την ποιότητα του περιβάλλοντος, περιλαμβανομένης της ρύπανσης της ατμόσφαιρας, του ύδατος, του ήχου, ή την ποιότητα του περιβάλλοντος, όπως η αισθητική άποψη Η βασική προϋπόθεση για την εφαρμογή της μεθόδου των τιμών προσωπικής προτίμησης, είναι ότι η τιμή ενός αγαθού στην αγορά σχετίζεται με τα χαρακτηριστικά του, ή τις υπηρεσίες που παρέχει. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 28

30 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Άλλα παραδείγματα εξωτερικών επιδράσεων είναι στα έργα μεταφορών η αποτίμηση του εξοικονομούμενου χρόνου, σύμφωνα με των αριθμό χρηστών / επιβατών και το κόστος εργασίας, ή σε έργα που επιδρούν στο χαρακτηριστικό τοπίο του περιβάλλοντος (σύμφωνα με το μοντέλο Environmental Landscape Feature, ELF), κτλ Αναγωγή σε παρούσα αξία Η προεξόφληση των μελλοντικών ροών σε παρούσα αξία κατά την οικονομική ανάλυση, χρησιμοποιεί τον κοινωνικό συντελεστή προεξόφλησης (social discount rate SDR), ο οποίος δύναται να λαμβάνει διαφορετική τιμή σε σχέση με το επιτόκιο προεξόφλησης που χρησιμοποιείται κατά τη χρηματοοικονομική ανάλυση, ιδίως στις περιπτώσεις των ατελών αγορών. Κατά την περίοδο , η Ε.Ε. προτείνει, χωρίς να είναι δεσμευτικό, το κοινωνικό επιτόκιο προεξόφλησης να λαμβάνεται ίσο με 5.5% για τις χώρες της Ευρωζώνης και 3,5% για τις λοιπές χώρες Υπολογισμός δεικτών οικονομικής απόδοσης Για τον υπολογισμό των δεικτών οικονομικής απόδοσης, ακολουθείται η ίδια μέθοδος με την χρηματοοικονομική ανάλυση, με αλλαγή της ονομασίας των δεικτών που προκύπτουν. Έτσι, υφίστανται ο δείκτης της οικονομικής καθαρής παρούσας αξίας (ΟΚΠΑ) (Economic Net Present Value - ENPV), ο οποίος ισούται με τη διαφορά του προεξοφλημένου συνολικού οφέλους μείον το αντίστοιχο κόστος και ο οικονομικός εσωτερικός συντελεστής απόδοσης (ΟΣΑ) (Economic Rate of Return - ERR), ο οποίος ισούται με το κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο, το οποίο πρέπει να χρησιμοποιηθεί προκειμένου η ΟΚΠΑ να μηδενιστεί. Επιπλέον, ένας ακόμα δείκτης αξιολόγησης που υπολογίζεται, είναι ο λόγος Οφέλους Κόστους (Ο/Κ) (Benefit-Cost, B/C ratio), που είναι ο λόγος των προεξοφλημένων συνολικών οφελών προς το αντίστοιχο κόστος. OΚΠΑ = ν (κοινωνικός t= 0 συντελεστής προεξόφλησης ) t (χρηματοροές ) t ΟΚΠΑ = (Ροές έτους 0) (Ροές 1ου έτους) (Ροές 2ου έτους) (1 + ι) (1 + ι) (1 + ι) (Ροές έτους ν) ν (1 + ι) Όπου: Ροές = διαφορά του συνολικού οφέλους μείον το αντίστοιχο κόστος, που εμφανίζεται κατά το ίδιο έτος, ενώ ο δείκτης (i) αντιπροσωπεύει το κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο και χρησιμοποιείται για την αναγωγή των μελλοντικών ροών στην Παρούσα Αξία τους. Αντίστοιχα, η μαθηματική σχέση που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της τιμής του δείκτη ΟΣΑ, είναι ο παρακάτω: Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 29

31 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους OΚΠΑ = ν t=0 Ροές t (1 + OΣΑ) = 0 Επιπλέον, ο λόγος Ο / Κ προκύπτει από τη μαθηματική σχέση: (Λόγος Οφέλους- Κόστους)= (Ο / Κ) = ΠΑεισροών ΠΑεκροώ ν Τα κριτήρια αξιολόγησης συνίστανται από τις προκύπτουσες τιμές των παραπάνω δεικτών. Συγκεκριμένα, η θετική αξιολόγηση ενός έργου υφίσταται όταν ο δείκτης της ΟΚΠΑ για το εξεταζόμενο έργο θα λάβει θετική τιμή, ή αντίστοιχα ο δείκτης ΟΣΑ θα λάβει τιμή μεγαλύτερη του κονωνικού προεξοφλητικού επιτοκίου, ή ο λόγος Ο / Κ θα λάβει τιμή μεγαλύτερη της μονάδος. Αξίζει να επισημανθεί ότι στην περίπτωση αξιολόγησης ενός μεμονωμένου έργου, όπου έστω ένας από τους οικονομικούς δείκτες αξιολόγησης πληρεί το παραπάνω κριτήριο, τότε και οι έτεροι δείκτες θα πληρούν τα αντίστοιχα κριτήριά τους. Στην αντίθετη περίπτωση, όπου τουλάχιστον ένας δείκτης δεν πληρεί το συγκεκριμένο κριτήριο αξιολόγησης, τότε και οι έτεροι δείκτες θα πληρούν τα αντίστοιχα κριτήριά τους. Η κυριότερη διαφορά που εντοπίζεται μεταξύ των δεικτών αξιολόγησης ΧΚΠΑ και ΟΚΠΑ, καθώς και του ΧΣΑ σε σύγκριση με τον αντίστοιχο ΟΣΑ, είναι ότι οι μεν χρηματοοικονομικοί δείκτες προκύπτουν σύμφωνα με την εξέταση από την πλευρά του ιδιοκτήτη του έργου, ενώ οι αντίστοιχοι οικονομικοί δείκτες υπολογίζονται με γνώμονα τη συμβολή του έργου στην κοινωνική ευημερία. Κατά συνέπεια, υφίσταται η δυνατότητα για πολλά έργα στα οποία εμφανίζεται χαμηλός ή ακόμα και αρνητικός ο δείκτης ΧΚΠΑ, εξαιτίας των υπολογισμών της στρέβλωσης των τιμών της αγοράς, καθώς και της προσμέτρησης των εξωτερικών επιδράσεων οι οποίες υπολογίζονται κατά την οικονομική ανάλυση, να προκύψει ως θετικός ο δείκτης ΟΚΠΑ, ενώ αντίστοιχα ο ΟΣΑ να λάβει τιμή μεγαλύτερη από το κοινωνικό επιτόκιο προεξόφλησης και ο λόγος Ο/Κ να λάβει τιμή μεγαλύτερη της μονάδος. Οι δείκτες που υπολογίζονται κατά την οικονομική ανάλυση, αποτελούν τους σημαντικότερους δείκτες αξιολόγησης μίας επένδυσης. Ειδικότερα, υφίσταται η άποψη ότι τα έργα που εμφανίζουν αρνητικές τιμές στο δείκτη ΟΚΠΑ (και κατά συνέπεια ο ΟΣΑ θα είναι μικρότερος από το κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο και ο λόγος Ο/Κ θα έχει τιμή μικρότερη του 1), θα πρέπει να απορρίπτονται, καθώς «χρησιμοποιούν περισσότερο κοινωνικής αξίας πόρους, για την υλοποίηση μικρότερης αξίας οφέλη για το κοινωνικό σύνολο» Αξιολόγηση κινδύνων Το τελευταίο βήμα για υλοποίηση της αξιολόγησης μίας επένδυσης, περιλαμβάνει την έκθεση αξιολόγησης των κινδύνων. Ειδικότερα, η συγκεκριμένη έκθεση χρησιμοποιείται για τη διαχείριση της αβεβαιότητας που υφίσταται στο αρχικό στάδιο της εξέτασης ενός επενδυτικού έργου, ώστε να προκύψουν οι κατανομές πιθανότητας των τιμών για τους κύριους δείκτες αξιολόγησης της επένδυσης. Η αξιολόγηση του συνόλου των κινδύνων του έργου έχει ιδιαίτερη βαρύτητα στη συνολική αξιολόγηση και στη λήψη απόφασης περί της έγκρισης ή της απόρριψης της υλοποίησης ενός έργου, καθώς δύναται τα αποτελέσματα από τη συγκεκριμένη διεργασία να ανατρέψουν τα αποτελέσματα που προκύπτουν σύμφωνα με τους υπολογισμούς από τις προηγούμενες πέντε διεργασίες. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 30

32 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους υποβολή έκθεσης αξιολόγησης των κινδύνων καθίσταται ως υποχρεωτική για την περίπτωση των μεγάλων συγχρηματοδοτούμενων έργων από την κοινότητα (EU Official Journal, 2006). Τα 4 κύρια στάδια της διεργασίας αξιολόγησης των κινδύνων, παρουσιάζονται στο διάγραμμα ροής του επόμενου Σχήματος 1.8. Όπως φαίνεται, αρχικά εκτελείται η ανάλυση ευαισθησίας, στη συνέχεια εκτελείται η ανάλυση σεναρίων, η ανάλυση των κινδύνων και η αξιολόγηση των αποδεκτών επιπέδων κινδύνου του έργου Ανάλυση ευαισθησίας Η ανάλυση ευαισθησίας αποτελεί την πρώτη βασική διεργασία που υλοποιιεί ο εξεταστής του έργου, καθώς του δίνει τη δυνατότητα να καθορίσει τις κρίσιμες μεταβλητές ή παραμέτρους του εξεταζόμενου έργου, οι οποίες θα αναλυθούν περαιτέρω στη συνέχεια (Καρλαύτης και Λαγαρός, 2010). Γενικότερα, ως κρίσιμες νοούνται οι μεταβλητές που επιδρούν σε μεγάλο βαθμό, είτε θετικά είτε αρνητικά, στους δείκτες αξιολόγησης που υπολογίζονται σύμφωνα με τις προηγούμενες διεργασίες, δηλ. κατά τη χρηματοοικονομική και την οικονομική ανάλυση. Συνήθως, ως κριτήριο επιλογής μίας κρίσιμης μεταβλητής στην αξιολόγηση των κινδύνων ενός έργου, λαμβάνεται το ότι μία ενδεχόμενη μεταβολή μεγέθους μίας ποσοστιαίας μονάδας 1% στην τιμή της συγκεκριμένης μεταβλητής όπως αυτή υπολογίζεται στο πιθανότερο σενάριο, προκαλεί αντίστοιχη μεταβολή τουλάχιστον κατά 1%, σε σχέση με την αρχικά υπολογισμένη τιμή στο δείκτη αξιολόγησης της επένδυσης της ΚΠΑ. Εντούτοις, αξαιτίας της μοναδικότητας που παρουσιάζει έκαστο εξεταζόμενο έργο, η ανάλυση ευαισθησίας μελετάται κατά περίπτωση (case-by-case). Η διαδικασία αυτή, περιλαμβάνει τα παρακάτω επιμέρους βήματα, τα οποία αναλύονται στη συνέχεια. Αναγνώριση Καθορισμός των μεταβλητών Αποκλεισμός των προσδιορισμένων εξαρτώμενων μεταβλητών Ανάλυση ελαστικότητας Εκλογή των κρίσιμων μεταβλητών Η αρχική αναγνώριση και ο καθορισμός των μεταβλητών που επιδρούν στο εξεταζόμενο έργο, είναι ιδιαίτερα κρίσιμος. Από τη βιβλιογραφία, έχουν αναγνωριστεί και αναδειχτεί ορισμένες μεταβλητές, οι οποίες αποτελούν τις συνήθεις μεταβλητές που εμφανίζονται σε έργα με μεγάλο χρονικό ορίζοντα, όπως είναι τα επενδυτικά έργα. Οι μεταβλητές αυτές αυτές εντάσσονται σε συγκεκριμένες κατηγορίες και παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα 1.3. Στη συνέχεια, εκτελείται ο αποκλεισμός των εξαρτόμενων μεταβλητών, όπου αναγνωρίζεται η συνδεσιμότητά τους και διαχωρίζονται οι μεταβλητές αυτές που δύναται να περιληφθούν σε άλλες, προκειμένου να μην υπολογίζεται δύο ή και παραπάνω φορές η επίδρασή τους. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 31

33 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Έναρξη διεργασίας υπ αριθμ. 6 Ανάλυση ευαισθησίας (sensitivity analysis) Ανάλυση σεναρίων (scenario analysis) Κατανομή πιθανότητας των κρίσιμων μεταβλητών Ανάλυση κινδύνων Αξιολόγηση αποδεκτών επιπέδων κινδύνου Πέρας διεργασίας υπ αριθμ. 6 Αναγνώριση Καθορισμός των μεταβλητών Αποκλεισμός των προσδιορισμένων εξαρτώμενων μεταβλητών Ανάλυση ελαστικότητας μεταβλητών Εκλογή των κρίσιμων μεταβλητών Υπολογισμός των τιμών εναλλαγής (switching values) για τις κρίσιμες μεταβλητές Εισαγωγή 3 τιμών προβλέψεων σε κάθε μεταβλητή: Ελάχιστη - μέγιστη - καλύτερη Κατάρτιση πίνακα με το σύνολο των μεταβλητών και το σύνολο των τριών τιμών πρόβλεψης Εξετάζονται εναλλακτικά σενάρια: Π.χ. μέγιστη τιμή για την 1η μεταβλητή, ελάχιστη για την 2η, καλύτερη πρόβλεψη για την 3η, μέγιστη για την 4η, κ.τ.λ. Σκόπιμη κρίνεται και η εξέταση των δύο ακραίων σεναρίων: το πλέον αισιόδοξο και το πλέον απαισιόδοξο, όπου οι μεταβλητές λαμβάνουν μέγιστη ή ελάχιστη τιμή αντίστοιχα, ανάλογα με το πως επηρεάζουν τον δείκτη αξιολόγησης. Σύμφωνα με την κατανομή πιθανοτήτων των κρίσιμων μεταβλητών, υπολογίζεται η κατανομή πιθανότητας της Καθαρής Παρούσας Αξίας ή του Εσωτερικού Συντελεστή Απόδοσης της επένδυσης (προτείνεται η χρήση εργαλείου προσομοίωσης Μόντε Κάρλο) Προσδιορίζονται οι ελάχιστες αποδεκτές τιμές των δεικτών αξιολόγησης (ΚΠΑ ή ΕΣΑ), π.χ. ΚΠΑ < 0 Από τις κατανομές πιθανότητας των δεικτών, υπολογίζονται ποσοτικά οι πιθανότητες για τιμές μικρότερες από τις ελάχιστα αποδεκτές Σύμφωνα με τις 3 τιμές πρόβλεψης για έκαστη μεταβλητή, εκτελείται ο υπολογισμός της κατανομής πιθανότητας για κάθε μεταβλητή και υπολογίζονται οι αναμενόμενες τιμές (Expected values) Σχήμα 1.8. Διάγραμμα ροής διεργασίας υπ αριθμ. 6: Αξιολόγηση κινδύνων Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 32

34 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Χαρακτηριστικά αναφέρεται το παρακάτω παράδειγμα, όπου το μαθηματικό μοντέλο υπολογισμού της ΧΚΠΑ του αξιολογούμενου έργου, υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση: (Ροές έτους 0) (Ροές 1ου έτους) (Ροές 2ου έτους) (Ροές έτους ν) ΧΚΠΑ = ν (1+ι) (1+ι) (1+ι) (1+ι) Οι ροές των 1 ου, 2 ου, 3 ου,..., ν ετών, προκύπτουν από τη διαφορά των εισροών μείον τις αντίστοιχες εκροές. Οι εισροές δύναται να υπολογιστούν σύμφωνα με μία από τις παρακάτω σχέσεις: (Εισροές) = (πληθυσμός) x (τιμή μονάδος υπηρεσιών), ή (Εισροές) = (τακτική κατανάλωση) x (τιμή μονάδος υπηρεσιών), ή (Εισροές) = (ζήτηση) x (τιμή μονάδος υπηρεσιών). Επομένως, ανάλογα με τον τρόπο ανάπτυξης του μαθηματικού μοντέλου που αναπτύσσει έκαστος εξεταστής όταν καταρτίζει τους πίνακες υπολογισμού σε λογιστικό φύλλο, προφανώς θα χρησιμοποιεί μία εκ των παραπάνω σχέσεων. Έτσι, εφόσον έχει επιλέξει την πρώτη σχέση, τότε οι μεταβλητές «τακτική κατανάλωση» και «ζήτηση», θα πρέπει να αποκλειστούν, καθώς περιλαμβάνονται στην μεταβλητή «πληθυσμός», κ.ο.κ.. Αντίστοιχη Πίνακας 1.3. Συνήθεις μεταβλητές έργων με μεγάλο χρόνο ζωής ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Δυναμική των τιμών Στοιχεία Απαιτήσεων Κόστος Επένδυσης ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ Έτη αποπληρωμής δανείου, αύξηση πληθωρισμού, αναδιαμόρφωση επιτοκίων δανεισμού, άνοδος των μισθών, αλλαγές των τιμών υπηρεσιών Πληθυσμός, τακτικές καταναλώσεις, μορφοποίηση ζήτησης, παράδοσης Χρόνος και κόστος κατασκευής υποδομών, κόστος παράδοσης εξοπλισμού, κόστος σκυροδέματος, κόστος μεταφορικών, ωφέλιμος χρόνος ζωής εξοπλισμού Λειτουργικό Κόστος Ποσοτικές παράμετροι λειτουργικού κόστους Λογιστικές τιμές (κόστη και οφέλη) Ποσοτικές παράμετροι για κόστη και οφέλη Κόστος αγαθών και υπηρεσιών που χρησιμοποιούνται, τιμή ενέργειας, ενδιάμεσες χρεώσεις, κόστος συντήρησης Ακριβή ενεργειακά στοιχεία, αριθμός εργαζομένων Αξία του χρόνου, κόστος αποφυγής εργατικών ατυχημάτων, βελτίωση παραγωγής Χρησιμοποιούμενη έκταση γης Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 33

35 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους διαδικασία εκτελείται και για τις εκροές, όπου για παράδειγμα η μεταβλητή «αριθμός εργαζομένων», δύναται να αποκλειστεί εφόσον προσμετράται συνολικά στην μεταβλητή «άνοδος των μισθών», ή οι επιμέρους μεταβλητές: «κόστος οικοδομικών εργασιών», «κόστος ηλεκτρομηχανολογικών εργασιών», «κόστος εκσκαφών» κτλ, οι οποίες συνιστούν το «κόστος κατασκευής υποδομών», να αποκλειστούν και να εξεταστεί περαιτέρω συνολικά το «κόστος κατασκευής υποδομών». Στη συνέχεια, εκτελείται η αξιολόγηση της ελαστικότητας των μεταβλητών που προκύπτουν μετά τον αποκλεισμό των εξαρτημένων. Η ελαστικότητα μίας μεταβλητής, προκύπτει με τη χρησιμοποίηση της παρακάτω σχέσης: (Ποσοστιαία μεταβολή δείκτη αξιολόγησης) (Ελαστικότητα) = (Ποσοστιαία μεταβολή της μεταβλητής) Όπως φαίνεται, η αξιολόγηση της ελαστικότητας μίας μεταλητής υπολογίζεται σύμφωνα με το ποσοστό μεταβολής του δείκτη αξιολόγησης του έργου διαιρούμενο προς το ποσοστό μεταβολής έκαστης μεταβλητής. Περαιτέρω, οι μεταβλητές κατατάσσονται σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες, δηλ. της μεγάλης, της μεσαίας και της μικρής ελαστικότητας. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η κατηγορία της μικρής ελαστικότητας περιλαμβάνει τις μεταβλητές που έχουν τιμές ελαστικότητας στο διάστημα (0, 0,5), η αντίστοιχη κατηγορία της μεσαίας αυτές που παρουσιάζουν τιμές στο διάστημα (0,5,1) και στην κατηγορία της μεγάλης ελαστικότητας οι μεταβλητές με τιμές μεγαλύτερες ή ίσες της μονάδος. Στη συνέχεια, επιλέγονται οι κρίσιμες μεταβλητές σύμφωνα με το διάγραμμα της ευαισθησίας που παρουσιάζει ο δείκτης ΟΚΠΑ, όταν επηρεάζεται από αυτές. Ενδεικτικά παρουσιάζεται το παρακάτω Σχήμα 1.9 που αφορά στην ανάλυση ευαισθησίας του δείκτη ΟΚΠΑ που περιλαμβάνεται σε μία ΑΚΟ. Ανάλυση Ευαισθησίας του δείκτη Οικονομικής Καθαρής Παρούσας Αξίας (Tornado grpah) Μεταβλητές (-10% έως +10%) Έσοδα απ ό π ώληση ενέ κόστος επ ένδυσης A38 Έσοδα απ ό καύση αστι Καθαρισμός (τέφρας κ π ληθωρισμός Z4 Υλικά - κόστος υπ ηρε Μισθοδοσία (ανειδίκε Μισθοδοσία (ειδικευμ Αρνητικές επ ιδράσεις Μείωση εκπ ομπ ών ρύπ ω Ηλεκτρική ενέργεια D Οφέλη π ροστασία εδάφ Έσοδα απ ό καύση λοιπ Ψύξη-θέρμανση D9 επ ιτόκιο δανεισμού A ΟΚΠΑ (x 1.000) Σχήμα 1.9. Διάγραμμα ανεμοστρόβιλος για την ανάλυση ευαισθησίας της ΟΚΠΑ μίας επένδυσης. (Πηγή: Αραβώσης κ.α., 2012) Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 34

36 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Το διάγραμμα αυτό, το οποίο ονομάζεται και tornado graph εξαιτίας της σχηματικής του ομοιότητας με ανεμοστρόβιλο, παρουσιάζει τα αποτελέσματα των μεταβολών στις τιμές του δείκτη ΟΚΠΑ της υπόψη επένδυσης, οι οποίες προκύπτουν από την μεταβολή των μεταβλητών του έργου, σε ένα εύρος από -10% έως +10%, σε σχέση με την τιμή καλύτερης πρόβλεψής τους. Στο επόμενο Σχήμα 1.10, παρουσιάζονται τα συγκεκριμένα αποτελέσματα από την ανάλυση ευαισθησίας του υπόψη έργου, όπου χρησιμοποιείται ένα διάγραμμα απεικόνισης που συναντάται ως Διάγραμμα Αράχνη. Σε κάθε περίπτωση, αμφότερα τα διαγράμματα προσδίδουν τα ίδια αποτελέσματα, πλην όμως προτείνεται η χρήση του διαγράμματος σε σχήμα ανεμοστρόβιλου ως περισσότερο εύχρηστη, καθώς τοποθετεί τις μεταβλητές ιεραρχικά, ανάλογα με τον βαθμό επίδρασής τους και επιπλέον υπολογίζει και το ποσοτικό εύρος διακύμανσης των τιμών του δείκτη αξιολόγησης. Ανάλυση ευαισθησίας του δείκτη ΟΚΠΑ π ληθωρισμός Z4 ΟΚΠΑ (x 1.000) % -5% 0% 5% 10% Έσοδα απ ό καύση αστικών αποβλήτων D2 Έσοδα απ ό καύση λοιπ ών αποβλήτων D3 Έσοδα απ ό π ώληση ενέργειας D4 Μισθοδοσία (ειδικευμένη) D7 Μισθοδοσία (ανειδίκευτη) D8 Ψύξη-θέρμανση D9 Ηλεκτρική ενέργεια D10 Υλικά - κόστος υπ ηρεσιών D12 Καθαρισμός (τέφρας και λυμμάτων) D13 κόστος επ ένδυσης A38 επ ιτόκιο δανεισμού AB35 Οφέλη π ροστασία εδάφους E7 Μείωση εκπομπών ρύπων C02 (π αραγωγή ενέργειας) E8 Αρνητικές επ ιδράσεις (οσμές, θόρυβος, κτλ) E24 Ποσοστιαία (%) μεταβολή τιμής βάσης μεταβλητών Σχήμα Διάγραμμα αράχνη για την ανάλυση ευαισθησίας της ΟΚΠΑ μίας επένδυσης. (Πηγή: Αραβώσης κ.α., 2012) Η συγκεκριμένη μέθοδος της ανάλυσης ευαισθησίας, καταλήγει στην επιλογή των κρίσιμων μεταβλητών του εξεταζόμενου έργου, οι οποίες είναι αυτές που θα αναλυθούν περαιτέρω στα επόμενα βήματα της διεργασίας αξιολόγησης των κινδύνων. Επιπλέον, είναι σκόπιμο ο εξεταστής να προβεί στον υπολογισμό των τιμών εναλλαγής (switching values), για το σύνολο των κρίσιμων μεταβλητών που επιλέχθησαν από την προηγούμενη διαδικασία της ανάλυσης ευαισθησίας. Γενικότερα, ως τιμή εναλλαγής μίας μεταβλητής, ορίζεται η τιμή που πρέπει να λάβει αυτή, ώστε ο κύριος δείκτης αξιολόγησης του έργου της ΚΠΑ, να λάβει μηδενική τιμή, ή αντίστοιχα ο ΕΣΑ της επένδυσης να λάβει τιμή ίση με το προεξοφλητικό επιτόκιο, γεγονός που συνεπάγεται ότι η κατάληξη του έργου θα Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 35

37 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους πέσει κάτω από το ελάχιστο αποδεκτό όριο. Ο υπολογισμός των τιμών εναλλαγής εκτελείται πρωτίστως για τις κρίσιμες μεταβλητές, οι οποίες έχουν με μικρή μεταβολή μεγάλη επίδραση στη χρηματοοικονομική ή οικονομική ΚΠΑ του έργου. Η συγκεκριμένη μέθοδος βοηθάει τον εξεταστή αρχικά και τους λήπτες αποφάσεων στη συνέχεια, να προσδιορίσουν με ακρίβεια ποιο είναι το όριο της τιμής διακύμανσης μίας μεταβλητής, το οποίο αν ξεπεράσει η συγκεκριμένη μεταβλητή, τότε το έργο θα πέσει κάτω από το ελάχιστα αποδεκτό όριο. Επιπλέον, κρίνεται σκόπιμο μαζί με τον υπολογισμό των τιμών εναλλαγής των κρίσιμων μεταβλητών, να υπολογίζεται και η ποσοστιαία διαφορά μεταξύ της τιμής αυτής και της τιμής καλύτερης πρόβλεψης για κάθε μεταβλητή, η οποία επίσης να παρουσιάζεται στα αποτελέσματα, προκειμένου ο εξεταστής να εκτιμήσει την επικινδυνότητα έκαστης μεταβλητής. Στον επόμενο πίνακα 1.4, παρουσιάζεται ένας κατάλογος με τους υπολογισμούς των τιμών εναλλαγής, όπως περιλαμβάνονται στην ΑΚΟ για μία επένδυση σε εργοστασιακή μονάδα (Αραβώσης κ.α., 2012). Όπως φαίνεται, από τις 10 μεταβλητές που έχουν αξιολογηθεί ως κρίσιμες για το συγκεκριμένο έργο, υπολογίζοντας τις τιμές εναλλαγής τους, καθώς και τα ποσοστά μεταβολής σε σχέση με την τιμή καλύτερης πρόβλεψης, εξάγονται σημαντικά συμπεράσματα, όπως ότι μία ενδεχόμενη μείωση κατά 10,79% της τιμής καλύτερης πρόβλεψης στην μεταβλητή «βελτίωση παραγωγής», θα επιφέρει τον μηδενισμό της τιμής του δείκτη ΟΚΠΑ, οπότε το έργο θα τεθεί κάτω από το ελάχιστα αποδεκτό όριο. Το ίδιο θα συμβεί με την ενδεχόμενη αύξηση κατά 10,41% στην τιμή του «κόστους κατασκευή υποδομών», την μείωση κατά 12,95% της τιμής καλύτερης πρόβλεψης της μεταβλητής «χρησιμοποιούμενη έκταση», την αύξηση κατά 36,2% της τιμής καλύτερης πρόβλεψης της μεταβλητής «αρνητικές επιδράσεις», κ.ο.κ. Πίνακας 1.4. Πίνακας υπολογισμών τιμών εναλλαγής μεταβλητών επένδυσης σε εργοστασιακή μονάδα. A/A Κρίσιμη μεταβλητή καλύτερη πρόβλεψη Τιμή εναλλαγής Ποσοστό μεταβολής 1 Πληθωρισμός 1,5% 0,369% -75,4% 2 Μισθοδοσία (1 ου έτους) ,21% 3 Κόστος κατασκευής υποδομών ,41% 4 Κόστος υλικών (1 ου έτους) ,2% 5 Κόστος συντήρησης (1 ου έτους) ,4% 6 Ενδιάμεσες χρεώσεις ,2% 7 Τιμή ενέργειας ,7% 8 Βελτίωση παραγωγής ,79% 9 Χρησιμοποιούμενη έκταση ,95% 10 Αρνητικές επιδράσεις ,20% Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 36

38 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Ανάλυση σεναρίων και κατανομή πιθανότητας των κρίσιμων μεταβλητών Επόμενο βήμα, είναι η ανάλυση σεναρίων (scenario analysis), όπου λαμβάνεται υπόψη η συνολική επίδραση των κρίσιμων μεταβλητών στους δείκτες αξιολόγησης του έργου. Αξίζει να επισημανθεί ότι για κάθε μία μεταβλητή υφίσταται ήδη η τιμή καλύτερης πρόβλεψης, η οποία έχει χρησιμοποιηθεί στις διεργασίες της χρηματοοικονομικής και οικονομικής ανάλυσης, οι οποίες έχουν εκτελεστεί. Προκειμένου να επιτευχθεί η ανάλυση σεναρίων, σε κάθε μία μεταβλητή εισάγονται ως δεδομένα δύο επιπλέον τιμές προβλέψεων, οι οποίες είναι η ελάχιστη και η μέγιστη τιμή αυτής. Οι συγκεκριμένες τρεις τιμές που υφίστανται, δηλ. η ελάχιστη, η μέγιστη και η τιμή καλύτερης πρόβλεψης, αντιπροσωπεύουν το σενάριο βάσης, το απαισιόδοξο και το αισιόδοξο σενάρια, ανάλογα με το πώς επηρεάζει η κάθε μεταβλητή το δείκτη αξιολόγησης. Συγκεκριμένα, εφόσον μία μεταβλητή διατηρεί αναλογική σχέση με το δείκτη αξιολόγησης, δηλ. η αύξηση της τιμής της αυξάνει την τιμή της ΚΠΑ, τότε η μέγιστη τιμή πρόβλεψης αντιστοιχεί με το αισιόδοξο σενάριο. Στην αντίθετη περίπτωση, όπου επιδρά αντιστρόφως ανάλογα, τότε η ελάχιστη τιμή αυτής ισοδυναμεί με το απαισιόδοξο σενάριο. Περαιτέρω, οι τιμές αυτές (απαισιόδοξη αισιόδοξη τιμή βάσης), που δίνονται σε κάθε μεταβλητή, δύναται να χρησιμοποιηθούν για την υλοποίηση των κατανομών πιθανότητας των κρίσιμων μεταβλητών, ακολουθώντας την τριγωνική κατανομή ή την κατανομή ΠΕΡΤ (Program Evaluation and Review Technique - PERT). Επομένως, καθορίζοντας το εύρος διακύμανσης των τιμών κάθε μεταβλητής, με την εισαγωγή της ελάχιστης και της μέγιστης τιμής τους και επιλέγοντας μία κατανομή μεταξύ της τριγωνικής και της ΠΕΡΤ, καταρτίζεται ένας πίνακας όπως ο Πίνακας 1.5. Σύμφωνα με αυτό τον πίνακα, ο εξεταστής έχει τη δυνατότητα να αναλύσει εναλλακτικά ρεαλιστικά σενάρια, όπου έκαστη μεταβλητή θα λαμβάνει τιμή εντός του οριζόμενου εύρους διακύμανσής της, δηλ. ή την τιμή καλύτερης πρόβλεψης ή μία εκ των δύο ακραίων τιμών της, ελάχιστη και μέγιστη. Σε κάθε περίπτωση πάντως, προτείνεται η εξέταση των ακραίων ρεαλιστικών σεναρίων, τα οποία είναι το πλέον αισιόδοξο και το πλέον απαισιόδοξο σενάριο, όπου το σύνολο των κρίσιμων μεταβλητών λαμβάνει τις ακραίες τιμές, μέγιστη ή ελάχιστη, αναλόγως της επίδρασης που έχει η κάθε μία στο δείκτη της ΟΚΠΑ. Οι προκύπτουσες τιμές του αισιόδοξου και απαισιόδοξου σεναρίων, συνιστούν και το εύρος διακύμανσης της τιμής της ΟΚΠΑ. Όπως συμβαίνει και με την ανάλυση ευαισθησίας, η ανάλυση σεναρίων έχει το μειονέκτημα ότι δεν εκτελεί προβλέψεις επί της συμπεριφοράς των μεταβλητών. Εντούτοις, συνιστά ένα εργαλείο κατάδειξης ενδεχομένων αποτελεσμάτων του έργου, σύμφωνα με ρεαλιστικά σενάρια που δύναται να προκύψουν. Επιπλέον, ο υπολογισμός των κατανομών πιθανότητας για το σύνολο των κρίσιμων μεταβλητών που έχουν αναγνωριστεί, είναι απαραίτητος, προκειμένου αυτές να χρησιμοποιηθούν στη διαδικασία ανάλυσης των κινδύνων, που παρουσιάζεται παρακάτω. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 37

39 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Πίνακας 1.5. Πίνακας προβλέψεων τιμών που λαμβάνουν οι μεταβλητές της επένδυσης Τιμές μεταβλητών Α/Α Μεταβλητές Ελάχιστη Τιμή Καλύτερης Πρόβλεψη Μέγιστη Τιμή Κατανομή (α) (β) (γ) 1 Μεταβλ. (1) ΕΛ 1 ΚΠ 1 ΜΕ 1 ΠΕΡΤ 2 Μεταβλ. (2) ΕΛ 2 ΚΠ 2 ΜΕ 2 Τριγωνική 3 Μεταβλ. (3) ΕΛ 3 ΚΠ 3 ΜΕ 3 ΠΕΡΤ ν Μεταβλ. (ν) ΕΛ ν ΚΠ ν ΜΕ ν Τριγωνική Πίνακας 1.6. Αποτελέσματα ρεαλιστικών σεναρίων Α/Α Κρίσιμη μεταβλητή Σενά ριο Ρεαλιστικό σενάριο Αποτέλεσμα ΟΚΠΑ 1 Μεταβλητή (1) (α) ΕΛ 1 2 Μεταβλητή (2) (γ) ΜΕ Μεταβλητή (3) (β) ΚΠ (+...% σε σχέση με την τιμή που προκύπτει από το σενάριο βάσης) Μεταβλητή (ν) (α) ΕΛ ν Γενικότερα, στη βιβλιογραφία υφίσταται πλήθος διαφορετικών κατανομών πιθανότητας που δύναται να λάβουν οι τιμές μίας μεταβλητής. Ειδικότερα όμως, σε περιπτώσεις όπου δεν υφίστανται αναλυτικά στοιχεία παρελθούσης συμπεριφοράς των μεταβλητών, ή η συνδεσιμότητά τους είναι γνωστή και υπάρχουν ανεπαρκή στοιχεία επί των τιμών τους, η προτεινόμενη κατανομή πιθανότητας είναι η τριγωνική κατανομή (ADB, 2000; PMI, 2008; Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 38

40 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους European Commission, 2008), καθώς και η κατανομή ΠΕΡΤ (PERT - Program Evaluation and Review Technique) (Κηρυττόπουλος, 2006). Έστω (α) η ελάχιστη τιμή, (β) η τιμή καλύτερης πρόβλεψης και (γ) η μέγιστη τιμή μίας μεταβλητής. Κυριότερη διαφορά των δύο παραπάνω κατανομών, είναι ότι στην τριγωνική κατανομή η κορυφή του σχηματιζόμενου τριγώνου, το οποίο και συγκεντρώνει την μεγαλύτερη πιθανότητα, έστω (μ), βρίσκεται στο σημείο της τιμής καλύτερης πρόβλεψης δηλ. (μ) = (β), ενώ στην κατανομή PERT το μέγιστο σημείο της σχηματιζόμενης καμπύλης, το οποίο συγκεντρώνει την μέση τιμή της κατανομής, προκύπτει από τη σχέση: μ = (α + 4β + γ) / 6. Στα επόμενα Σχήματα 1.11 και 1.12, παρουσιάζονται οι δύο υπόψη κατανομές, ΠΕΡΤ και τριγωνική αντίστοιχα, για μία μεταβλητή, όπου οι προβλέψεις επί των τιμών της είναι: α = 80, β = 100 και γ = 160. Κατανομή ΠΕΡΤ πιθανότητας μεταβλητής (80; 100; 160) 3 X <= 86,1 5,0% X <= 132,6 95,0% 2,5 πιθανότητα (x 10^-2) 2 1,5 1 0, μέση τιμή = (80+4x ) / 6 = 106,67 Σχήμα Κατανομή ΠΕΡΤ πιθανότητας μεταβλητής (Πηγή: Αραβώσης κ.α., 2012) Τριγωνική κατανομή πιθανότητας μεταβλητής (80; 100; 160) 3 X <= 88,9 5,0% X <= 144,5 95,0% Πιθανότητα (x 10^-2) 2,5 2 1,5 1 0, Σχήμα Τριγωνική κατανομή πιθανότητας μεταβλητής (μή συμμετρική) (Πηγή: Αραβώσης κ.α., 2012) Όπως φαίνεται στο παραπάνω Σχήμα, το τρίγωνο που σχηματίζεται στη συγκεκριμένη τριγωνική κατανομή της μεταβλητής είναι ανισοσκελές, καθώς για α = 80, β = 100 και γ = 160, ισχύει ότι: (γ-β) > (β-α). Στις περιπτώσεις αυτές, η προκύπτουσα κατανομή ονομάζεται μή συμμετρική τριγωνική κατανομή. Στην αντίθετη περίπτωση, όπου για παράδειγμα Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 39

41 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους λαμβανότανε ότι γ = 120, τότε θα ίσχυε ότι (γ-β) = (β-α), οπότε το τρίγωνο που σχηματίζεται είναι ισοσκελές. Στις περιπτώσεις αυτές, η συγκεκριμένη κατανομή ονομάζεται συμμετρική τριγωνική κατανομή και η οποία θα έχει την μορφή όπως στο επόμενο Σχήμα 1.13: Τριγωνική κατανομή πιθανότητας μεταβλητής (80; 100; 120) 6 X <= 86,32 5,0% X <= 113,68 95,0% πιθανότητα (x 10^-2) Σχήμα Τριγωνική κατανομή πιθανότητας μεταβλητής (συμμετρική) (Πηγή: Αραβώσης κ.α., 2012) Ανάλυση κινδύνων Με την περάτωση της διαδικασίας υπολογισμού των κατανομών πιθανότητας για το σύνολο των κρίσιμων μεταβλητών, ακολουθεί η διαδικασία υπολογισμού της κατανομής πιθανοτήτων για τους κύριους δείκτες αξιολόγησης της επένδυσης, δηλ. της ΧΚΠΑ και της ΟΚΠΑ, καθώς και του ΧΣΑ και του ΟΣΑ. Η κυρίως χρησιμοποιούμενη μέθοδος για την εκτέλεση των συγκεκριμένων υπολογισμών, είναι η προσομοίωση της συμπεριφοράς των κρίσιμων μεταβλητών, σύμφωνα με τις προβλέψεις και το εύρος που έχει οριστεί για την κάθε μία, καθώς και τις κατανομές πιθανοτήτων των τιμών τους, προκειμένου να υπολογιστούν οι αναμενόμενες τιμές των δεικτών αξιολόγησης. Επιπλέον, από τα προκύπτοντα διαγράμματα σωρευτικής κατανομής πιθανότητας των δεικτών αξιολόγησης της επένδυσης, μπορούν να εξαχθούν σημαντικά συμπεράσματα, τα οποία να παίξουν σημαντικό ρόλο στην λήψη της απόφασης ή απόρριψης της επένδυσης αντίστοιχα. Η κυρίως χρησιμοποιούμενη τεχνική, είναι η μέθοδος Monte Carlo simulation (προσομοίωση Μόντε Κάρλο), η οποία έχει χρησιμοποιηθεί σε πλήθος επιστημονικών εφαρμογών κατά τα τελευταία εξήντα έτη. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μέθοδο, χρησιμοποιούνται τυχαίοι αριθμοί για τον υπολογισμό της πιθανότητας συγκεκριμένων αποτελεσμάτων. Επιτυγχάνεται με διαδοχικές επαναλήψεις, οι οποίες ονομάζονται προσομοιώσεις (simulations), οπότε η μέθοδος είναι γνωστή και ως προσομοίωση Μόντε Κάρλο. Η πρώτη επιστημονική έρευνα που αναφέρεται στην μέθοδο Μόντε Κάρλο, δημοσιεύεται το 1949 (Metropolis and Ulam, 1949), ενώ ως νονός της μεθόδου καταγράφεται ο Πολωνός μαθηματικός Stanislaw Ulam, ο οποίος εργάστηκε στο έργο (U.S. Manhattan Project) που υλοποιήθηκε κατά τον 2 ο παγκόσμιο πόλεμο. Ο Ulam ενώ έγινε ευρύτερα γνωστός το 1951, όταν σε συνεργασία με τον Edward Teller, σχεδίασαν την βόμβα υδρογόνου. Η προσομοίωση Μόντε Κάρλο είναι γνωστή για την ανάλυση των κινδύνων του χρόνου και του κόστους σε κατασκευαστικά έργα (Raftery, 2003), πλην όμως Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 40

42 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους δύναται να χρησιμοποιηθεί και στους κινδύνους που συνδέονται με επενδυόμενο κεφάλαιο (Hertz, 1964). Ειδικότερα στις συμβάσεις συνεργασίας του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα, υφίστανται διάφορα μοντέλα που χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη μέθοδο για την αξιολόγηση της οικονομικής βιωσιμότητας των έργων (Malini, 1999; Ng et al., 2007). Σύμφωνα με την υπόψη μέθοδο, αναπτύσσεται ένα μοντέλο προσομοίωσης στα λογιστικά φύλλα που χρησιμοποιούνται για τους υπολογισμούς κατά την χρηματοοικονομική και την οικονομική ανάλυση. Στο συγκεκριμένο μοντέλο εισάγονται οι τρεις τιμές πρόβλεψης σε κάθε μεταβλητή, καθώς και η επιθυμητή κατανομή πιθανοτήτων αυτής, σύμφωνα με τους υπολογισμούς που έχουν ήδη εκτελεστεί από την προηγούμενη διαδικασία, ενώ επιλέγονται και οι δείκτες αξιολόγησης της επένδυσης ως εξερχόμενα αποτελέσματα (Karmperis et al, 2012a; 2012b; 2012c). Με την επιλογή του αριθμού των προσομοιώσεων, το μοντέλο εκτελεί πλήθος υπολογισμών με τη χρήση τυχαίων τιμών, εντός των ορίων που καθορίζονται για το σύνολο των κρίσιμων μεταβλητών, οπότε και υπολογίζει τις προκύπτουσες κάθε φορά τιμές για το σύνολο των δεικτών αξιολόγησης. Μέσω των συνεχών επαναλήψεων, οι οποίες εκτελούνται τουλάχιστον εκατοντάδες φορές, προκύπτουν τα διαγράμματα σωρευτικής κατανομής πιθανότητας (cumulative probability function), ή αντίστοιχα τα διαγράμματα των συναρτήσεων πυκνότητας πιθανότητας (probability density function) για τους επιλεγέντες δείκτες αξιολόγησης. Ενδεικτικά παρουσιάζονται τα συγκεκριμένα διαγράμματα συνάρτησης πυκνότητας και σωρευτικής κατανομής πιθανότητας, στα παρακάτω Σχήματα 1.14 και 1.15 αντίστοιχα, για το δείκτη της ΧΚΠΑ μίας επένδυσης, ο οποίος συμβολίζεται με ΧΚΠΑ (C). Αντίστοιχα διαγράμματα προκύπτουν για το σύνολο των δεικτών αξιολογησης ενός έργου, δηλ. για τους δείκτες της ΟΚΠΑ και του ΟΣΑ, καθώς και για τους δείκτες απόδοσης των κεφαλαίων που συμμετέχουν, όπως το εθνικό κεφάλαιο: ΧΚΠΑ (Κ) και ΧΣΑ (Κ), ή το ιδιιωτικό κεφάλαιο: ΧΚΠΑ (Κp) και ΧΣΑ (Κp) σε ένα έργο συνεργασίας. Συνάρτηση πυκνότητας πιθανότητας του δείκτη XKΠΑ (C) της επένδυσης 6 X <=-9628,47 5% X <=13566,95 95% 5 Mean = πιθανότητα (x 10^ -5) εκατομμύρια ευρώ Σχήμα Συνάρτηση πυκνότητας πιθανότητας του δείκτη Χρηματοοικονομικής Καθαρής Παρούσας Αξίας μίας επένδυσης ΧΚΠΑ (C) (Πηγή: Αραβώσης κ.α., 2012) Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 41

43 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Σωρευτική κατανομή πιθανότητας του δείκτη XKΠΑ (C) της επένδυσης 1 X <=-9628,47 5% X <=13566,95 95% Mean = ,8 0,6 0,4 0, εκατομμύρια ευρώ Σχήμα Σωρευτική κατανομή πιθανότητας του δείκτη Χρηματοοικονομικής Καθαρής Παρούσας Αξίας μίας επένδυσης ΧΚΠΑ (C) (Πηγή: Αραβώσης κ.α., 2012) Αξιολόγηση αποδεκτών επιπέδων κινδύνου Η υλοποίηση των παραπάνω διαδικασιών καταλήγει στα διαγράμματα σωρευτικής κατανομής πιθανοτήτων για τις τιμές των κύριων δεικτών αξιολόγησης της επένδυσης. Από την ανάλυση των διαγραμμάτων αυτών, υπολογίζονται οι αναμενόμενες τιμές των υπόψη δεικτών, που αποτελούν τα σημαντικότερα κριτήρια για την λήψη απόφασης υλοποίησης ή όχι του εξεταζόμενου έργου. Για παράδειγμα, στην περίπτωση που κατά την ΑΚΟ ενός έργου, το κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο που χρησιμοποιείται είναι 5,5%, ενώ από τα αποτελέσματα της οικονομικής ανάλυσης προκύπτει η τιμή του ΟΣΑ = 10% και από την σωρευτική κατανομή πιθανοτήτων του συγκεκριμένου δείκτη, προκύπτει ότι ο ΟΣΑ λαμβάνει τιμές από 4 έως 10 με πιθανότητα 70% και από 10 έως 13 με πιθανότητα 30%, τότε η αναμενόμενη τιμή του ΟΣΑ (Expected ERR) για το έργο υπολογίζεται ως: (4 + 10)/2 x 0,7 + ( )/2 x 0,3 = 8,35%. Σε αυτή την περίπτωση, εφόσον οι λήπτες αποφάσεων έχουν θέσει ως ελάχιστο απαιτούμενο στόχο, ο ΟΣΑ να έχει αναμενόμενη τιμή ίση ή μεγαλύτερη από το 10%, τότε το έργο θα πρέπει να απορριφθεί, ενώ στην αντίθετη περίπτωση να προκριθεί. Η χρσιμότητα του διαγράμματος σωρευτικής κατανομής πιθανότητας των δεικτών αξιολόγησης, τεκμαίρεται από το γεγονός ότι δίνει τη δυνατότητα στον εξεταστή και στους λήπτες αποφάσεων να αξιολογήσουν τους κινδύνους του έργου, καθώς μπορούν να υπολογίσουν την αθροιστική πιθανότητα που υπάρχει για συγκεκριμένες τιμές των δεικτών που θεωρούνται ως κρίσιμες. Ενδεικτικά παρουσιάζεται ένα παράδειγμα ανάλυσης του διαγράμματος σωρευτικής κατανομής πιθανότητας για το δείκτη ΧΚΠΑ (C) μίας επένδυσης, το οποίο αρχικά υπολογίζεται όπως στο Σχήμα Η ανάλυση του υπόψη διαγράμματος, στην περίπτωση που ο εξεταστής έργων θεωρήσει ως κρίσιμες τιμές την ΧΚΠΑ (C) = 0 και Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 42

44 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους την ΧΚΠΑ (C) = και θελήσει να υπολογίσει τις σωρευτικές πιθανότητες για τις τιμές αυτές, παρουσιάζεται στο επόμενο Σχήμα Όπως φαίνεται από την ανάλυση του διαγράμματος για τις δύο αυτές τιμές, η πιθανότητα ο δείκτης ΧΚΠΑ (C) να έχει αρνητική τιμή, υπολογίζεται σε 39,03%, ή διαφορετικά ο συγκεκριμένος δείκτης θα έχει θετική τιμή με πιθανότητα 60,97%, ενώ η αντίστοιχη πιθανότητα η τιμή του δείκτη να ξεπεράσει την τιμή των ευρώ, είναι 12,97%, ή αλλιώς υπάρχει 87,03% πιθανότητα ο δείκτης να λάβει μικρότερη τιμή από τη συγκεκριμένη. Τα αποτελέσματα αυτά θα χρησιμοποιηθούν κατά την λήψη της απόφασης, όπου για παράδειγμα εφόσον η πιθανότητα των 39,03% για αρνητική τιμή του δείκτη αξιολογηθεί ως υπερβολική τότε το έργο πρέπει να απορριφθεί, κ.ο.κ.περαιτέρω, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η προκατειλημμένη αισιοδοξία (optimism bias), η οποία διακατέχει το σύνολο των εξεταστών έργων. Στην βιβλιογραφία υφίσταται μεγάλος αριθμός δημοσιευμένων μελετών, ο οποίος καταδεικνύει ότι υπάρχει μία αποδεδειγμένα συστηματική τάση των ανθρώπων να είναι υπέρ του δέοντος αισιόδοξοι για την έκβαση των δράσεων και σχεδίων που προγραμματίζουν και σχεδιάζουν. Η αισιοδοξία αυτή, εκφράζεται με την υπερεκτίμηση της πιθανότητας να προκύψουν θετικά γεγονότα και την αντίστοιχη υποεκτίμηση της πιθανότητας να προκύψουν αρνητικά γεγονότα. Ειδικότερα, πιο συνηθισμένη είναι η υπέρμετρη αισιοδοξία επί της συμπεριφοράς των βασικότερων μεταβλητών και παραμέτρων του εξεταζόμενου έργου, όπως το κόστος της επένδυσης, ο χρόνος κατασκευής του έργου, το λειτουργικό κόστος αυτού, ή τα ωφέλη που αναμένεται να προκύψουν από το έργο. Η προκατειλημμένη αισιοδοξία δύναται να οδηγήσει σε υπερβάσεις του κόστους, σε μειώσεις του αναμενομένου οφέλους, καθώς και σε καθυστερήσεις κατά την εφαρμογή χρνοδιαγραμμάτων των έργων. Με δεδομένο αυτό, ο οδηγός ΑΚΟ της Ε.Ε., προτείνει στους αξιολογητές των έργων να ενεργούν κατάλληλα, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν το επίπεδο της υπέρμετρης αισιοδοξίας τους. Οι προσαρμογές που συνήθως γίνονται, βασίζονται στη χρήση εμπειρικών στοιχείων, όπως για παράδειγμα μέσω της σύγκρισης του έργου με λοιπά όμοια έργα που έχουν ήδη εκτελεστεί, ή μέσω της βοήθειας από εξειδικευμένο προσωπικό όπως με τις Σωρευτική κατανομή πιθανότητας του δείκτη XKΠΑ (C) της επένδυσης 1 X <= % X <= % Mean = ,8 0,6 0,4 0, εκατομμύρια ευρώ Σχήμα Ανάλυση σωρευτικής κατανομή πιθανότητας του δείκτη Χρηματοοικονομικής Καθαρής Παρούσας Αξίας μίας επένδυσης ΧΚΠΑ (C) Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 43

45 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους υπηρεσίες συμβούλων και εμπειρογνωμόνων. Μία ακόμα μέθοδος που μπορεί να υιοθετηθεί από τον αξιολογητή ενός έργου, προκειμένου να ελαχιστοποιήσει την επίδραση των υπεραισιόδοξων προβλέψεων, προσδιορίζεται στην αύξηση κατά ενός ποσοστού της προβλεπόμενης τιμής για το κατασκευαστικό ή / και λειτουργικό κόστος του έργου, καθώς και για τον απαιτούμενο χρόνο κατασκευής, ενώ και η κατά ένα βαθμό μείωση του αναμενόμενου οφέλους αντίστοιχα, ώστε να επανυπολογιστούν και να προκύψουν εκ νέου οι κατανομές πιθανότητας των δεικτών αξιολόγησης του έργου Αντιμετώπιση κινδύνων Το τελευταίο βήμα με το οποίο ολοκληρώνεται η διεργασία αξιολόγησης των κινδύνων, είναι η κατάλληλη αντιμετώπισή τους. Αυτή επιτυγχάνεται με τον προσδιορισμό της στρατηγικής για τη μείωση των κινδύνων, ενώ βέλτιστη αντιμετώπιση αποτελεί η μεταφορά συγκεκριμένων κινδύνων σε έτερο φορέα. Ειδικότερα, ο επιμερισμός των κινδύνων στα εμπλεκόμενα μέρη, είναι μία βασική μέθοδος που χρησιμοποιείται στις συμβάσεις συνεργασίας του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα, δηλ. στις συμβάσεις παραχώρησης και στις ΣΔΙΤ. Ειδικά για τον επιμερισμό των κινδύνων ενός έργου που εκτελείται μέσω σύμβασης συνεργασίας, οι οποίοι δεν είναι δυνατόν να ποσοτικοποιηθούν, οπότε και να εκτελεστεί η ποσοτική αξιολόγησή τους, προτείνεται η εκτέλεση μίας ποιοτικής αξιολόγησης, σύμφωνα με τις εκτελούμενες προβλέψεις από τον εξεταστή, τόσο επί της πιθανότητας να συμβούν, όσο και επί των συνεπειών που θα επιφέρουν στο συνολικό έργο, εφόσον συμβούν. Για έκαστο κίνδυνο που δύναται να αναγνωριστεί, εκτελείται η καταγραφή του και η ποιοτική αξιολόγηση της πιθανότητας να συμβεί και της συνέπειας που θα επιφέρει, αμφότερες σε πενταβάθμια κλίμακα. Με τη μέθοδο αυτή και την χρήση κατάλληλου πίνακα (βλ. πίνακα 1.7), οι κίνδυνοι βαθμολογούνται σε κατάλληλη αριθμητική κλίμακα, π.χ. από 2 έως 10, ενώ στη συνέχεια ταξινομούνται σε κατηγορίες επικινδυνότητας, δηλ. από 2 4 είναι η χαμηλή επικινδυνότητα, 5 6 η μέτρια, 7 8 η υψηλή και 9 10 η ακραία κατηγορία επικινδυνότητας. Ένας ενδεικτικός πίνακας βαθμολόγησης των κινδύνων ενός έργου, σύμφωνα με την πιθανότητα εμφάνισης και την επίπτωσή τους, παρουσιάζεται στον Πίνακα 1.7, ενώ μία ενδεικτική αντιστοίχηση μεταξύ της βαθμολογίας που λαμβάνει έκαστος κίνδυνος και της αξιολόγησής του, εμφανίζεται στο επόμενο Σχήμα ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 9-10 ΑΚΡΑΙΟΣ 7-8 ΥΨΗΛΟΣ 5-6 ΜΕΤΡΙΟΣ 2-4 ΧΑΜΗΛΟΣ Σχήμα Αντιστοιχία κλίμακας βαθμολογίας - αξιολόγησης κινδύνων Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 44

46 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Πίνακας 1.7. Βαθμολόγηση πιθανότητας-επίπτωσης κινδύνων ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΜΕΛΗΤΕΑ ΜΙΚΡΗ ΜΕΤΡΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙ ΚΗ ΣΠΑΝΙΑ ΜΙΚΡΗ ΠΙΘ ΠΙΘΑΝΟ ΠΟΛΥ ΠΙΘ ΣΧΕΔΟΝ ΒΕΒΑΙΟ Στη συνέχεια, σύμφωνα με τα αποτελέσματα από τη ποιοτική αξιολόγηση των κινδύνων, ο εξεταστής είναι σε θέση να καταρτίσει την μήτρα κινδύνων (risk matrix), η οποία περιέχει και τον επιμερισμό των συνολικών κινδύνων στους συμβαλλόμενους φορείς, του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Ο επιμερισμός αυτός υλοποιείται σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ποιοτικής αξιολόγησης των κινδύνων και την βασική αρχή ότι έκαστος τομέας αναλαμβάνει τους κινδύνους που δύναται να διαχειριστεί καλύτερα, προκειμένου να επιτευχθεί η πρόληψή τους. Στον Πίνακα 1.8, παρουσιάζεται μία ενδεικτική μήτρα κινδύνων, που καταρτίζεται κατόπιν της ποιοτικής αξιολογησης για ένα Οδικό έργο που πρόκειται να υλοποιηθεί μέσω σύμβασης παραχώρησης μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα. Πίνακας 1.8. Μήτρα κινδύνων (risk matrix) - αξιολόγηση και επιμερισμός κινδύνων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού φορέα σε Οδικό έργο μέσω σύμβασης παραχώρησης. ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Χρηματο - οικονομικός Προδιαγραφών Λειτουργίας Σχεδίασης Εγκαταστάσεων Περιβαλλοντικός ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ Πιθανότητ α Συνέπειες Βαθμ ολογί α ΕΠΙΜΕΡΙΣΜΟΣ Αξιολόγηση Δημόσιο Πληθωριστικός Πιθανό Μέτρια 6 Μέτρια Λειτουργικό Κόστος - Συντηρ. Πολύ Πιθανό Μέτρια 7 Υψηλός Επιτόκιο Δανεισμού Μικρό Μεγάλη 6 Μέτριος Χρόνος Κατασκευής Πιθανό Μεγάλη 7 Υψηλός Κόστος Κατασκευής Πιθανό Μεγάλη 7 Υψηλός Παράληψη απαιτήσεων Ανορθολογική σχεδίαση Πιθανό Καταστροφι κή 8 Υψηλός Μικρό Μικρή 4 Χαμηλός Μή επίτευξη Μικρό Μεγάλη 6 Μέτριος περιβαλλ. στόχων Ιδιωτικός Φορέας Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 45

47 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Συναλλαγματικός Ασφάλισης Αφανή Ελαττώματα Διακυμάνσεις συναλλάγματος Εγκαταστάσεις- Εξοπλισμός Εγκαταστάς. - εξοπλισμού Ζήτησης - Αγοράς Χρήση υπηρεσιών Πολιτικός Θεσμικό Νομοθεσία πλαίσιο, Πιθανό Μέτρια 6 Μέτρια Μικρό Μέτρια 5 Μέτριος Πιθανό Μεγάλη 7 Υψηλός Μικρό Καταστροφι κή 7 Υψηλός Μικρό Μέτρια 5 Μέτριος Ρυθμιστικός Με άλλες Υπηρεσίες Σπάνιο Μεγάλη 5 Μέτριος Αξία εγκαταστάσεων Υπολειμματικής αξίας κατά την παράδοση Πτώχευσης - Πιθανό Φορολογικός Υπεργολαβικός Τεχνολογικός Χρήσεως Ανώτερης Βίας Ασφάλεια εξοπλισμού Αλλαγή εφαρμοστέας φορολόγησης Πιθανό Μεγάλη 7 Υψηλός Πολύ Πιθανό Καταστροφι κή 8 Υψηλός Μεγάλη 8 Υψηλός Παραλείψεις σε κατασκευή Πιθανό Μεγάλη 7 Υψηλός λειτουργία Ολική εγγύηση συντήρησης Παροχής ενέργειας, ύδατος, κτλ Πόλεμος, εξέγερση, τρομοκρ. ενέργειες Ασφάλεια βλάβες από Πολ υ Πιθανό Καταστροφι κή 9 Ακραίος Μικρό Μέτρια 5 Μέτριος Μικρή Καταστροφι κή 7 Υψηλός Μικρό Μεγάλη 6 Μέτριος Στον παραπάνω Πίνακα 1.8, παρουσιάζεται η αξιολόγηση ορισμένων βασικών κινδύνων, οι οποίοι δύναται να εμφανιστούν σε επενδυτικά έργα, όπου τουλάχιστον μία εκ των τριών παραμάτρων που συνιστούν το έργο, δηλ. το κόστος, ο χρόνος και το φυσικό αντικείμενο είναι αρκετά μεγάλη. Σε κάθε περίπτωση, τα έργα συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ανήκουν στην κατηγορία των επενδύσεων, οπότε οι παραπάνω κατηγορίες κινδύνων υφίστανται στο σύνολο των συγκεκριμένων έργων. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 1.8, εκτελέστηκε η ποιοτική αξιολόγηση για το σύνολο των κινδύνων αυτών, οι οποίοι επιμερίστηκαν στα συμβαλλόμενα μέρη, σύμφωνα με την παρακάτω διεργασία. Αρχικά, ο εξεταστής αξιολόγησε την πιθανότητα και τις συνέπειες έκαστου κινδύνου. Για παράδειγμα, ο κίνδυνος «υπέρβαση του κόστους κατασκευής», ο οποίος ανήκει στην κατηγορία του «χρηματοοικονομικού κινδύνου», αξιολογείται ως «πιθανό» ενδεχόμενο, το οποίο θα έχει «μεγάλη» συνέπεια στο έργο. Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα, από τον Πίνακα 1.7: Βαθμολόγηση πιθανότητας επίπτωσης κινδύνων, ο υπόψη κίνδυνος βαθμολογείται με «7», ενώ με την υπόψη βαθμολογία αξιολογείται ως «υψηλός», σύμφωνα με την αντιστοιχία κλίμακας βαθμολογίας και αξιολόγησης του Σχήματος Περαιτέρω, επειδή ο ιδιωτικός φορέας που θα εμπλακεί στο έργο, αναμένεται ότι θα έχει περισσότερη τεχνογνωσία και καλύτερη διαχειριστική ικανότητα επί της κατασκευής του έργου, σε σύγκριση με το δημόσιο φορέα, ο συγκεκριμένος κίνδυνος, αναλαμβάνεται αποκλειστικά από τον ιδιωτικό φορέα (συμβολισμός: του πίνακα 1.8). Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 46

48 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Αντιθέτως, ο κίνδυνος της «παράλειψης απαιτήσεων», που ανήκει στην κατηγορία κινδύνων «προδιαγραφές λειτουργίας», αξιολογείται ως «πιθανή» η εμφάνισή του και ως «καταστροφικές» οι συνέπειες από την εμφάνιση αυτή, οπότε σύμφωνα με τον Πίνακα 1.7 βαθμολογείται με «8» και στη συνέχεια αξιολογείται ως «υψηλός» από τα οριζόμενα στο Σχήμα Στη συνέχεια, εξαιτίας του ότι ο δημόσιος φορέας είναι αυτός που καθορίζει αρχικά τις προδιαγραφές λειτουργίας του έργου, ενώ ο ιδιωτικός φορέας στη συνέχεια δύναται να διαχειριστεί καλύτερα το σχέδιο εφαρμογής, καθώς διατηρεί μεγαλύτερη τεχνογνωσία επί τεχνικών θεμάτων, ο συγκεκριμένος κίνδυνος επιμερίζεται ισόποσα μεταξύ των αντισυμβαλλομένων (συμβολισμός: για το δημόσιο και για τον ιδιωτικό φορέα). Η συγκεκριμένη διαδικασία εκτελείται για το σύνολο των κινδύνων, οπότε συμπληρώνεται η μήτρα των κινδύνων του έργου. Αξίζει να τονιστεί, ότι οι πενταβάθμιες κλίμακες αξιολόγησης της πιθανότητας εμφάνισης και της συνέπειας των κινδύνων, καθώς και η δεκαβάθμια αριθμητική κλίμακα βαθμολόγησης και η αντίστοιχη κλίμακα αξιολόγησης των κινδύνων, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν στο παραπάνω παράδειγμα, είναι απολύτως ενδεικτικές. Ο εξεταστής ενός έργου έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τις κλίμακες βαθμολόγησης και αξιολόγησης που επιθυμεί, π.χ. η βαθμολόγηση να γίνεται σε εκατονταβάθμια κλίμακα, πλην όμως θα πρέπει να ακολουθεί τα βασικά βήματα της διεργασίας ποιοτικής αξιολόγησης των κινδύνων, το διάγρμμα ροής της οποίας περιλαμβάνεται στο επόμενο Σχήμα Γενικότερα, η αντιμετώπιση των κινδύνων είναι μια σύνθετη λειτουργία, που απαιτεί τη διάθεση αρκετών πόρων και αρμοδιοτήτων, ενώ σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να συντάσσεται ένα σχέδιο διαχείρισης των κινδύνων του έργου, το οποίο να περιλαμβάνει εκτός των άλλων και τα ειδικά μέτρα για τον μετριασμό των κινδύνων που εντοπίστηκαν, όπως ο ορισμός υπεύθυνου για κάθε κίνδυνο ή τη διαδικασία παρακολούθησης κτλ, σύμφωνα με τις διεθνείς ορθές πρακτικές. Αξίζει να αναφερθεί πάντως, ότι ο βαθμός με τον οποίο αξιολογούνται οι κίνδυνοι ενός έργου, δεν είναι ο ίδιος κατά τον χρονικό ορίζοντα ενός έργου. Όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία, η εμπειρία έχει καταδείξει ότι το χρονικό σημείο του έργου που παρουσιάζει την μεγαλύτερη επικινδυνότητα, είναι το τελικό στάδιο της κατασκευής του έργου, δηλ. το σημείο όπου περατώνεται η φάση υλοποίησης και το έργο εισέρχεται στην φάση λειτουργίας. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 47

49 Κεφάλαιο 1 : Ανάλυση Κόστους Οφέλους Έναρξη διεργασίας Κατάρτιση πίνακα πιθανότητας - επίπτωσης κινδύνων με κατάλληλη βαθμολογική κλίμακα Αντιστοίχηση βαθμολογίας και κατηγορίας αξιολόγησης κινδύνων Εκτίμηση πιθανότητας εμφάνισης των κινδύνων Εκτίμηση συνέπειας των κινδύνων εφόσον συμβούν Βαθμολόγηση κινδύνων σύμφωνα με πίνακα πιθανότητας - επίπτωσης Αξιολόγηση κινδύνων σύμφωνα με την αντιστοίχηση βαθμολογίας - αξιολόγησης Συμπλήρωση μήτρας κινδύνων και εκτίμηση για φορέα που δύναται να διαχειριστεί καλύτερα έκαστο κίνδυνο Επιμερισμός κινδύνων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού φορέα Πέρας διεργασίας Σχήμα Διάγραμμα ροής διεργασίας ποιοτικής αξιολόγησης και επιμερισμού κινδύνων σε έργα παραχώρησης ή σύμπραξης του δημόσιιυ με τον ιδιωτικό τομέα. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 48

50 Κεφάλαιο 2 ο : Μέθοδος 2. Μέθοδος Στο παρόν Κεφάλαιο παρουσιάζεται η μέθοδος που ακολουθήθηκε στη Διπλωματική. Συγκεκριμένα, αρχικά έγινε ανασκόπηση σε ορισμένες μελέτες ΑΚΟ που εκπονήθηκαν πριν από την κατασευή και λειτουργία ενός αυτοκινητόδρομου, από τις οποίες διαπιστώθηκαν η ελλιπής αξιολόγηση κινδύνων που επηρεάζουν τόσο το κόστος όσο και τα έσοδα του έργου, καθώς επίσης και οι μεγάλες αποκλίσεις στις τιμές των κύριων μεταβλητών του έργου σε σχέση με τα τελικά αποτελέσματα. Από αυτά τεκμαίρεται η αβεβαιότητα σχετικά με τις αρχικές προβλέψεις και συγκεκριμένα το φαινόμενο της μεταβολής του αρχικά προϋπολογιζόμενου κόστους κατασκευής ενός Οδικού έργου κατά τα διάφορα στάδια της μελέτης. Συγκεκριμένα, ένα ιδιαίτερα κρίσιμο στοιχείο σε έργα Οδοποϊίας είναι ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ των σταδίων εκπόνησης μίας αναγνωριστικής μελέτης και μελέτης σκοπιμότητας (ΑΚΟ) και της εκπόνησης των τευχών δημοπράτησης του έργου, στα οποία και καθορίζεται ο ακριβής προϋπολογισμός αυτού. Τούτο τεκμαίρεται από τον επόμενο Πίνακα 2.1 όπου παρουσιάζονται τα τυπικά στάδια διαδικασιών ωρίμανσης, υλοποίησης και παρακολούθησης των συγχρηματοδοτούμενων πράξεων Οδοποϊίας (ΥΠΕΘΑ, 2009). Όπως φαίνεται, το 2 ο Στάδιο που αφορά στην εξέταση της σκοπιμότητας ενός έργου Οδοποϊίας, περιλαμβάνει την εκπόνηση αναγνωριστικής μελέτης και στη συνέχεια την εκπόνηση μελέτης οικονομικής σκοπιμότητας, δηλ. την Ανάλυση Κόστους Οφέλους (ΑΚΟ). Ωστόσο, ο ακριβής προϋπολογισμός του έργου ορίζεται κατά το 7 ο Στάδιο, όπου από τα αποτελέσματα της οριστικής μελέτης προκύπτουν οι απαραίτητες προμητρήσεις υλικών και εργασιών οι οποίες στη συνέχεια τιμολογούνται σύμφωνα με τη μέθοδο των ενιαίων τιμολογίων εκτέλεσης τεχνικών έργων. Επιπλέον, λαμβάνεται υπόψη ότι η πλειονότητα των έργων Οδοποϊίας και συγκεκριμένα τα έργα μικρού προϋπολογισμού δεν δημοπρατούνται σύμφωνα με τη μέθοδο Μελέτη-Κατασκευή ή μέσω συμβάσεων παραχώρησης, αλλά ακολουθούν τη συμβατική μέθοδο των ενιαίων τιμολογίων (ΟΔΟ, ΑΤΟΕ, ΑΤΗΕ κλπ). Δεδομένου όμως ότι οι τιμές αυτές, οι οποίες υπολογίζονται σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή εκπόνησης μίας προκαταρκτικής μελέτης μεταβάλλονται σε σχέση με τις τιμές μίας οριστικής μελέτης που χρησιμοποιείται στη δημοπράτηση του έργου, προκύπτει η αναγκαιότητα ανάπτυξης ενός εργαλείου στήριξης απόφασης για την διερεύνηση της μεταβολής του προϋπολογισμού κατασκευής οδικού Έργου στα διάφορα στάδια της μελέτης και συγκεκριμένα για την αρχική εκτίμηση του εύρους διακύμανσης του προϋπολογισμού. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 49

51 Κεφάλαιο 2 ο : Μέθοδος Πίνακας 2.1. Πίνακας ανάλυσης σταδίων διαδικασιών ωρίμανσης υλοποίησης παρακολούθησης συγχρηματοδοτούμενων πράξεων Οδοποϊίας. (Πηγή: ΥΠΕΘΑ/ ΓΔΟΣΥ / ΔΙΔΕΑΠ, 2009: Σύστημα Διαχειριστικής Επάρκειας και Ποιότητας) ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ - ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΔΙΚΑΙ- ΟΥΧΟΣ ΥΠΟΧΡΕΟΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΑΡΜ. ΔΗΜ. ΥΠΗΡ. ΑΝΑΔΟ- ΧΟΣ 1. Πιστοποιήση - Εκχώρηση αρμοδιότητας Δικαιούχου 2. Σκοπιμότητα Έργου 2.1 Εκπόνηση Αναγνωριστικής Μελέτη (Στάδιο Ι ) (αν απαιτείται) 2.2 Εκπόνηση Μελέτης Οικονομικής Σκοπιμότητας 3. Προκήρυξη και Ανάθεση Μελετών (N.3316/05 Εγκ. 38/06) Ε.Υ.Δ. 3.1 Διαδικασία Επιλογής Μελετητή Δημοσίευση στο τεύχος του Ενημερωτικού Δελτίου του ΤΕΕ Περίληψης Πρόσκλησης Ενδιαφέροντος Κατάθεση από τους Υποψηφίους Αναδόχους Φακέλου Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος Ορισμός Προϊσταμένης και Διευθύνουσας Υπηρεσίας για την εκπόνηση της Μελέτης Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 50

52 Κεφάλαιο 2 ο : Μέθοδος Ορισμός Επιτροπής Αξιολόγησης - Αξιολόγηση Φακέλων Υποψηφίων Αναδόχων Επιλογή Αναδόχου Μελετητή Διαδικασία Σύμβασης Προκαταρκτική Μελέτη Έργου Διαδικασία Ενστάσεων και επιδίκαση αυτών Ανάδειξη Τελικού Αναδόχου Μελετητή, Δημοσίευση αποτελέσματος αξιολόγησης στο Ενημερωτικό Δελτίο του ΤΕΕ Έλεγχος νομιμότητας από Ελεγκτικό Συνέδριο (για συμβάσεις ύψους άνω του ) Κατάρτιση Σύμβασης - Υπογραφή Σύμβασης- Εγκατάστασης Αναδόχου - Μελετητή Εκπόνηση Κυκλοφοριακής Μελέτης / Θέσεις Κόμβων (αν απαιτείται) Εκπόνηση Προκαταρκτικής Μελέτης Οδικών Έργων Εκπόνηση Προκαταρκτικής Μελέτης Λοιπών Τεχνικών Έργων Γεωλογική Αναγνώριση Συλλογή Στοιχείων από ΟΚΩ Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 51

53 Κεφάλαιο 2 ο : Μέθοδος Ετοιμασία Προμελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΦΠΧ) Διαδικασία Έκδοσης Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και Αξιολόγησης (ΠΧ) Έγκριση Σταδίου Ι 4. Αδειοδοτήσεις Γνωμοδότηση επί της Προμελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΥΠΕ ΥΠΕΧΩΔΕ ή ΠΕΧΩ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ) Έκδοση οικοδομικής άδειας από Πολεοδομία στην περίπτωση κατασκευής κτιρίων διοίκησης 4.3 Ορισμός αιγιαλού και παραλίας (αν απαιτείται) ΦΕΚ με την απόφαση καθορισμού Αιγιαλού & Παραλίας (για έργο στον Αιγιαλό) Γνωμοδότηση Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων του ΥΠ.ΠΟ Γνωμοδότηση Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠ.ΠΟ 4.7 Γνωμοδότηση Δασικής Υπηρεσίας 5. Προμελέτη Έργου / ΜΠΕ (Στάδιο ΙΙ) 5.1 Εκτέλεση Τοπογραφικών Εργασιών και Κτηματογραφική Αποτύπωση 5.2 Εκπόνηση Προμελέτης Οδικών Έργων 5.3 Εκπόνηση Προμελέτης Αποχέτευσης / Αποστράγγισης Ομβρίων Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 52

54 Κεφάλαιο 2 ο : Μέθοδος 5.4 Εκπόνηση Γεωλογικής Μελέτης 5.5 Εκπόνηση Γεωτεχνικής Μελέτης 5.6 Εκπόνηση Προμελέτης Τεχνικών Έργων Εκπόνηση Προμελέτης Στατικών (γεφυρες - τοίχοι - κτίρια κλπ) Εκπόνηση Προμελέτης Αρχιτεκτονικών (κτίρια αν απαιτούνται) Εκπόνηση Προμελέτης Η/Μ Εγκαταστάσεων (αν απαιτείται) Εκπόνηση Προμελέτης Κόμβων και Παράπλευρων Έργων (αν απαιτείται) 5.8 Εκπόνηση Υδρολογικής Μελέτης (αν απαιτείται) 5.9 Εκπόνηση ΜΠΕ 5.10 Έγκριση ΜΠΕ - Οριζοντιογραφία - Μηκοτομή 5.11 Έγκριση Σταδίου ΙΙ 6. Οριστική Μελέτη Έργου (Στάδιο ΙΙΙ) 6.1 Εκπόνηση Οριστικής Μελέτης Κόμβων (αν απαιτείται) 6.2 Εκπόνηση Οριστικής Μελέτης Οδικού Έργου 6.3 Εκπόνηση Οριστικής Μελέτης Αποχέτευσης / Αποστράγγισης 6.4 Εκπόνηση Οριστικής Μελέτης Τεχνικών Έργων Εκπόνηση Οριστικής Μελέτης Αρχιτεκτονικών (κτίρια αν απαιτούνται) Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 53

55 Κεφάλαιο 2 ο : Μέθοδος Εκπόνηση Οριστικής Μελέτης Στατικών (κτίρια - γέφυρες - τοίχοι κλπ) Εκπόνηση Οριστικής Μελέτης Η/Μ Εγκαταστάσεων (αν απαιτείται) Εκπόνηση Οριστικής Μελέτης Περιβαλοντικής Αποκατάστασης (φύτευσης) 6.6 Εκπόνηση Μελέτης Φωτισμού (αν απαιτείται) Εκπόνηση Μελέτης Διευθέτησης Χειμάρρων (αν απαιτείται) Εκπόνηση Μελέτης Σήμανσης / Ασφάλισης Οδού (αν απαιτείται) 6.9 Σύνταξη Κτηματολογίου και Πράξεων Αναλογισμού 6.10 Εκπόνηση Μελετών ΣΑΥ ΦΑΥ 6.11 Έγκριση Σταδίου ΙΙΙ 6.12 Απαλλοτριώσεις 7. Σύνταξη και Έγκριση Τευχών Δημοπράτησης 7.1 Σύνταξη Τευχών Δημοπράτησης 7.2 Έλεγχος και Έγκριση Τευχών Δημοπράτησης 7.3 Σύνταξη Διακήρυξης Δημοπράτησης 8. Τεχνικό Δελτίο Πράξης (Τ.Δ.Π.) 8.1 Σύνταξη Τ.Δ.Π. 8.2 Υποβολή Τ.Δ.Π. 8.3 Σύνταξη Τεχνοοικ/κής Ανάλυσης προσδιορ. του % κοινοτικής συμμετοχής, σύμφωνα με το άρθρο 29 παρ. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 54

56 Κεφάλαιο 2 ο : Μέθοδος 9. Έγκριση Αιτήματος Ένταξης Έργου στην ΕΥΔ 4 του Κανονισμού (ΕΕ) 1260/99 και την Εγκύκλιο 13233/ του ΥΠΟΙΟ. 9.1 Αξιολόγηση Αιτήματος 9.2 Ενταξη Έργου - Έγκριση Τ.Δ.Π 9.3 Τροποποίηση Τ.Δ.Π. (αν απαιτείται) 10. Υλοποίηση Εργου 10.1 Εξασφάλιση Χρηματοδότησης (εγγραφή σε ΣΑΕ, ΣΑΝΑ, κλπ) 10.2 Προέγκριση Δημοπράτησης από την ΕΥΔ Δημοσίευση Περίληψης Διακήρυξης Δημοπράτησης Έργου (σε όποια έντυπα απαιτείται) 10.4 Ορισμός Ημερομηνίας και Τόπου Διαγωνισμού Ορισμός Επιτροπής Διαγωνισμού και εισήγηση για ανάθεση / διαδικασία εκτέλεσης δημοπράτησης Έγκριση αποτελέσματος δημοπράτησης - ανακήρυξη Αναδόχου από Τεχνικό Συμβούλιο Έργου Έλεγχος νομιμότητας από Ελεγκτικό Συνέδριο (για συμβάσεις ύψους άνω του ) 10.8 Προσυμβατικός έλεγχος από την ΕΥΔ Υπογραφή Εργολαβικής Σύμβασης με Ανάδοχο Συμπλήρωση Τεχνικού Δελτίου Υποέργου (ΤΔΥ) Υποβολή Τεχνικού Δελτίου Υποέργου (ΤΔΥ) Έγκριση Τεχνικού Δελτίου Υποέργου (ΤΔΥ) Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 55

57 Κεφάλαιο 2 ο : Μέθοδος Τροποποίηση Τ.Δ.Π. & έγκριση από ΕΥΔ Εκπόνηση Χρονοδιαγράμματος Υλοποίησης Ορισμός Επιβλέποντα Εγκατάσταση Αναδόχου Άνοιγμα Ημερολογίου Έργου (Συμβατικές προθεσμίες) / Ορισμός Εκπροσώπου Αναδόχου Υλοποίηση αντικειμένου - επιμετρήσεις - πιστοποιήσεις- λογαριασμοί - ποιοτικός έλεγχος Επιμέρους έλεγχοι από την ΕΥΔ Παραλαβή επιμέρους αυτοτελών τμημάτων Βεβαίωση περαίωσης εργασιών Σύνταξη Πρωτοκόλλου Προσωρινής Παραλαβής Έργου (επιστροφή εγγυητικών επιστολών ύψους 60% επί του συνόλου) Οριστική Παραλαβή Έργου Επιστροφή Εγγυητικών Επιστολών (υπόλοιπο 40%) 11. Παρακολούθηση Πράξης / Υποέργων Συμπλήρωση Μηνιαίων Δελτίων Δήλωσης Δαπανών Υποέργου Συμπλήρωση Δελτίων Παρακολούθησης Πράξης / Υποέργου Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 56

58 Κεφάλαιο 2 ο : Μέθοδος 2.1 Αποκλίσεις προβλέψεων σε μελέτες ΑΚΟ για υφιστάμενο έργο Στη παρούσα παράγραφο, εξετάζονται οι αποκλίσεις των αρχικών προβλέψεων για ένα έργο Οδοποϊίας και συγκεκριμένα για την κατασκευή και λειτουργία ενός αυτοκινητόδρομου. Ως δεδομένα ελήφθησαν δύο συγκεκριμένες μελέτες ΑΚΟ οι οποίες είχαν εκπονηθεί 5 και 2 έτη αντίστοιχα, πριν από τη κατασκευή του συγκεκριμένου αυτοκινητόδρομου. Αξίζει να αναφερθεί ότι σε αμφότερες από τις δύο μελέτες ΑΚΟ, δεν ακολουθήθηκαν τα στάδια της διεργασίας υπ αριθμ 6, που παρουσιάστηκαν στο προηγούμενο Κεφάλαιο, αλλά κάποιες πολύ απλοϊκές εφαρμογές βασικών στοιχείων αυτής. Συγκεκριμένα, η ανάλυση ευαισθησίας εκτελέστηκε σε περιορισμένο αριθμό μεταβλητών, ενώ και το εξεταζόμενο εύρος διακύμανσης των τιμών βάσης (καλύτερης πρόβλεψης), ήταν επίσης περιορισμένο. Ειδικότερα, οι εν λόγω αναλύσεις ήταν της τάξης ± 1% σε πολύ βασικές μεταβλητές, όπως π.χ. ο πληθωρισμός, η φόρτιση κυκλοφορίας, κ.α. Από την επεξεργασία των προβλέψεων για τις τιμές διακύμανσης των κύριων μεταβλητών που επηρέασαν τα αναμενόμενα έσοδα και το αντίστοιχο λειτουργικό κόστος του έργου, αναγνωρίστηκαν συγκεκριμένες μεταβλητές με πολύ μεγάλες αποκλίσεις ως προς τη τιμή βάσης και τη τελική τιμή που έλαβαν. 2.2 Υποστηρικτικό Εργαλείο Απόφασης για την Εκτίμηση Προϋπολογισμού Έργων Οδοποϊίας Περιορισμοί και παραδοχές Οι περιορισμοί καθώς και οι παραδοχές που υφίστανται στο προτεινόμενο υποστηρικτικό εργαλείο εκτίμησης του εύρους διακύμανσης αρχικού προϋπολογισμού ενός έργου Οδοποϊίας παρουσιάζονται παρακάτω: Το υπόψη εργαλείο αφορά σε έργα που πρόκειται να δημοπρατηθούν με τη παραδοσιακή μέθοδο δημοπράτησης, όπου ο προϋπολογισμός εκτιμάται με τη μέθοδο των ενιαίων τιμολογίων (ΟΔΟ, ΑΤΟΕ, ΑΤΗΕ, κλπ). Κατά συνέπεια, δεν υφίσταται δυνατότητα εφαρμογής σε λοιπά συστήματα όπως μελέτηκατασκευή ή παραχώρηση σε ιδιωτικό φορέα της κατασκευής και λειτουργίας του έργου. Απαιτείται η ύπαρξη βάσης δεδομένων τήρησης παρελθόντων στοιχείων για τα Άρθρα των ενιαίων τιμολογίων. Απαιτείται η ύπαρξη εξειδικευμένου λογισμικού για την εκτέλεση του αλγορίθμου. Η εγγραφή κατανομών πιθανότητας στις κρίσιμες μεταβλητές δύναται να χαρακτηριστεί ως υποκειμενική καθώς βασίζεται αποκλειστικά στην παρελθούσα συμπεριφορά αυτών. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 57

59 Κεφάλαιο 2 ο : Μέθοδος Δε λαμβάνονται υπόψη έτεροι κίνδυνοι που δύναται να επηρεάσουν το προϋπολογισμό ενός έργου, π.χ. ενδεχόμενα λάθη στις προμετρήσεις ποσοτήτων υλικών και εργασιών Τα βασικά βήματα Το συγκεκριμένο υποστηρικτικό εργαλείο βασίζεται στη Διεργασία υπ αριθμ. 6: «Αξιολόγηση Κινδύνων» που περιλαμβάνεται στο 6 ο βήμα μίας μελέτης ΑΚΟ και το οποίο αναλύθηκε εκτενώς στο προηγούμενο 1 ο Κεφάλαιο. Το διάγραμμα ροής παρουσιάζεται στο παρακάτω Σχήμα 2.1: Έναρξη Προμέτρηση και αναγνώριση μεταβλητών που επηρεάζουν το Προϋπολογισμό Ανάλυση ελαστικότητας μεταβλητών Εκλογή των κρίσιμων μεταβλητών Ανάλυση ευαισθησίας (sensitivity analysis) Κατανομές πιθανότητας των κρίσιμων μεταβλητών Εκτέλεση Προσομοίωσης Μόντε Κάρλο Υπολογισμός διαστημάτων εμπιστοσύνης διακύμανσης προϋπολογισμού Πέρας Σχήμα 2.1. Υποστηρικτικό Εργαλείο Διερεύνησης της Μεταβολής του Προϋπολογισμού Κατασκευής Οδικού Έργου στα Διάφορα Στάδια της Μελέτης Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 58

60 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή 3. Εφαρμογή Υποστηρικτικού Εργαλείου Διερεύνησης της Μεταβολής του Προϋπολογισμού Κατασκευής του Οδικού Άξονα Σάπες-Ορμένιο στα Διάφορα Στάδια της Μελέτης 3.1 Αντικειμενικός σκοπός Στο παρόν Κεφάλαιο, εφαρμόζεται το υποστηρικτικό εργαλείο διερεύνησης της μεταβολής του προϋπολογισμού κατασκευής στα διάφορα στάδια της μελέτης τουα αυτοκινητόδρομου Σάπες Ορμένιο. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιείται ως δεδομένο η προμέτρηση που περιλαμβάνεται στην αναγνωριστική μελέτη που εκπονήθηκε από το ΥΠΕΘΑ/ΓΕΣ και αφορά στη πιθανή κατασκευή αυτοκινητόδρομου μεταξύ Εγνατίας Οδού (κόμβος Σαπών) και Ορμενίου. Αρχικά, παρουσιάζεται το υφιστάμενο δρομολόγιο καθώς και η χάραξη της οδού ως προς τη μορφολογία και τα γενικά χαρακτηριστικά του εδάφους, την οριζοντιογραφία, τη μηκοτομή και τη διατομή. Εν συνεχεία, αναπτύσσεται ένα μοντέλο προκοστολόγησης, στο οποίο εφαρμόζεται το υποστηρικτικό εργαλείο εκτίμησης του εύρους διακύμανσης του αρχικού προϋπολογισμού του έργου, το οποίο περιλαμβάνει την ανάλυση ελαστικότητας, την αναγνώριση και επιλογή των κρίσιμων μεταβλητών, την ανάλυση ευαισθησίας, την ανάπτυξη ενός μοντέλου προσομοίωσης Μόντε Κάρλο, την ποσοτική ανάλυση κινδύνου και τον προσδιορισμού του έύρους διακύμανσης του προϋπολογισμού σε πιθανοτικούς όρους. 3.2 Σημερινή κατάσταση υφιστάμενου δρομολογίου Γενικά Ο εξεταζόμενος αυτοκινητόδρομος αφορά στον άξονα διασύνδεσης των οικισμών Σαπών του νομού Ροδόπης και Ορμενίου του νομού Έβρου. Το υπάρχον δρομολόγιο αποτελεί μία οδό μονής λωρίδας κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση χωρίς διαχωριστική νησίδα και έχει συνολικό μήκος 145,05km. Σε συνδυασμό με τη βελτίωση των υπαρχόντων συνδετήριων οδών (κάθετων ως προς τον υπό μελέτη νέο άξονα) με την ανατολική περιοχή του νομού Έβρου, το δρομολόγιο μπορεί να προσφέρει εναλλακτική σύνδεση του νομού Έβρου με την υπόλοιπη Θράκη και τη Βόρεια Ελλάδα. Οι κάθετες αυτές οδοί είναι οι: Μέγα Δέρειο Σουφλί, Μικρό Δέρειο Μάνδρα, Μεταξάδες Διδυμότειχο και Κυπρίνος Ορεστιάδα. Παρ όλα αυτά, το συγκεκριμένο δρομολόγιο παρουσιάζει εγγενείς αδυναμίες χάραξης και κατασκευής οι οποίες είναι διακριτές ακόμα και με οπτική παρατήρηση. Επιπρόσθετα, η ακολουθούμενη χάραξη διασχίζει σημαντικές κωμοπόλεις και οικισμούς της περιοχής εντός των οποίων δεν μπορούν να αναπτυχθούν υψηλές ταχύτητες για λόγους ασφαλείας. Σε επίπεδο μελέτης χάραξης, το συγκεκριμένο δρομολόγιο έχει βασικά τεχνικά μειονεκτήματα (μικρό εύρος διατομής, μικρή ταχύτητα σχεδιασμού). Συγκεκριμένα, η οδός χαρακτηρίζεται γενικά από μικρό πλάτος οδοστρώματος (7-8m, το οποίο μεταβάλλεται κατά μήκος του σε πολλά σημεία με μέγιστη μείωση πλάτους μόλις στα 5m στο τμήμα μετά τη Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 59

61 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή θέση Άρης), μεγάλες κατά μήκος κλίσεις και μικρές ακτίνες καμπυλότητας (αρκετά κλειστές στροφές). Επιπρόσθετα, είναι εμφανές ότι η ταχύτητα μελέτης στο τμήμα εκατέρωθεν της θέσης Άρης αντιστοιχεί σε αυτή επαρχιακών οδών (κάτω των 60km/h) λόγω ύπαρξης ελιγμών και μικρών ακτινών στροφών. Για αρκετά σημεία του υπόλοιπου ορεινού τμήματος η ταχύτητα μελέτης υπολογίζεται ακόμη χαμηλότερα σε 30-40km/h (ανομοιομορφίες χάραξης). Το γεγονός αυτό οδηγεί σε μικρότερες ταχύτητες κίνησης, σε δυσκολία διασταυρώσεως οχημάτων που κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση ή προσπέρασης ακινητοποιημένων οχημάτων αλλά και σε μικρή κυκλοφοριακή ικανότητα του δρομολογίου, στοιχεία που δυσκολεύουν την κίνηση ογκωδών και σχετικά αργών οχημάτων. Στα προαναφερθέντα προστίθεται η κακή ποιότητα οδοστρώματος και η έλλειψη πλευρικής στήριξης του, καθώς και τα αρκετά σημεία ασταθών πρανών ορυγμάτων τα οποία δύναται να οδηγήσουν σε κατολισθήσεις. Τέλος, το αμιγώς ορεινό κομμάτι του είναι εκτεθειμένο σε καιρικά φαινόμενα, κατά την διάρκεια του χειμώνα, λόγω της ανόδου του σε υψόμετρο μέχρι τα 938m, καθιστώντας αδύνατη την διέλευση του για μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι να επέμβουν ειδικά εκχιονιστικά μηχανήματα. Ακόμα και με την παρέλευση αυτών, ο συνδυασμός όλων των προαναφερθέντων δημιουργεί εξαιρετικές δυσκολίες στην διάβαση του κατά τη διάρκεια χειμερινών μηνών από οχήματα βαρέως τύπου Μορφολογία εδάφους και γενικά χαρακτηριστικά υφιστάμενου δρομολογίου Η μορφολογία του εδάφους αλλάζει κατά μήκος του δρομολογίου. Βάσει γεωμορφολογίας και σημαντικών φυσικών οροσήμων (κορυφές, ποταμοί, κοιλάδες) μπορεί να θεωρηθεί ότι η υπό μελέτη περιοχή χωρίζεται σε έξι (6) επιμέρους τμήματα ομοιογενών χαρακτηριστικών. Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία από την προκαταρκτική μελέτη του ΓΕΣ/ΔΥΠΟ (2010), στην Εικόνα 3.1 παρουσιάζεται η χάραξη του προτεινόμενου αυτοκινητόδρομου. Επιπλέον, επειδή στην υπόψη μελέτη χρησιμοποιούνται παραπλήσιοι οικισμοί ως μέσο τοπικού προσδιορισμού, ο προτεινόμενος αυτοκινητόδρομος διαιρείται στα παρακάτω Τμήματα, τα οποία φαίνονται στην Εικόνα 3.2: Τμήμα Α: Έξοδος Εγνατίας προς Σάπες - Νέα Σάντα Τμήμα Β: Νέα Σάντα - Μέγα Δέρειο Τμήμα Γ: Μέγα Δέρειο - Μικρό Δέρειο Τμήμα Δ: Μικρό Δέρειο - Μεταξάδες Τμήμα Ε: Μεταξάδες - Κυπρίνο Τμήμα ΣΤ: Κυπρίνος - Ορμένιο Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 60

62 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα 3.1. Η χάραξη του προτεινόμενου αυτοκινητόδρομου που ξεκινάει από την περιοχή Μέστη στον κόμβο 39 της Eγνατίας Oδού έως την περιοχή Ορμένιo (πηγή: Προκαταρκτική μελέτη, ΓΕΣ/ΔΥΠΟ, 2010) Για τα παραπάνω τμήματα διαίρεσης του αυτοκινητόδρμου, σημειώνονται τα χαρακτηριστικά που προκύπτουν από πληροφορίες χαρτών, δορυφορικών αποτυπώσεων και επί τόπου έρευνας. Επισημαίνεται ότι το σύνολο των Εικόνων (3.1 έως και 3.30) που χρησιμοποιούνται στη Διπλωματική, προέρχονται από την προκαταρκτική μελέτη του ΓΕΣ/ΔΥΠΟ (2010). Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 61

63 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα 3.2. Η κατάτμηση του αυτοκινητόδρομου σε έξι τμήματα (πηγή: Προκαταρκτική μελέτη, ΓΕΣ/ΔΥΠΟ, 2010) Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 62

64 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Τμήμα Α: Έξοδος Εγνατίας προς Σάπες - Νέα Σάντα Το υπάρχον δρομολόγιο ξεκινά από την έξοδο της Εγνατίας οδού με ανισόπεδο κόμβο προς τον οικισμό των Σαπών στον νομό Ροδόπης. Γενικά διέρχεται από πεδινό τμήμα, με υψόμετρα εδάφους +50m έως +150m και στο σύνολο του βρίσκεται εντός του νομού Ροδόπης (δήμοι Αρριανών και Σαπών) (Εικόνες ). Δεν παρατηρείται ιδιαίτερη φυσική βλάστηση, καθώς σχεδόν όλη η περιοχή χρησιμοποιείται για καλλιέργειες (κυρίως σιτηρών, τριφυλλιού και βάμβακος). Στην περιοχή παρατηρούνται υδατορεύματα ήσσονος σημασίας, μερικά από τα οποία χρησιμοποιούνται και ως αρδευτικά κανάλια. Εικόνα 3.3. Ευθύγραμμο τμήμα μετά τα Αρριανά (πηγή: Προκαταρκτική μελέτη, ΓΕΣ/ΔΥΠΟ, 2010) Στο πρώτο χιλιόμετρο συναντάται γέφυρα διέλευσης πάνω από την σιδηροδρομική γραμμή πλησίον του σιδηροδρομικού σταθμού της Μέστης. Μετέπειτα, η οδός διέρχεται επί γέφυρας ενός χειμάρρου και στο 3ο χιλιόμετρο διέρχεται πλησίον του οικισμού Βέλκιον του δημοτικού διαμερίσματος Σαπών σε υψόμετρο +75m. Στο 10ο χιλιόμετρο η οδός διέρχεται εντός της κωμόπολης των Σαπών σε υψόμετρο +118m. Στην συνέχεια, στο 14ο χιλιόμετρο διέρχεται εντός του οικισμού του Λυκείου του δήμου Αρριανών σε υψόμετρο +55m. Η σημαντικότερη διάβαση ποταμού σημειώνεται στην περιοχή πριν τον οικισμό των Αρριανών περίπου στο 16ο χιλιόμετρο, με γέφυρα μήκους μέτρων περίπου (Εικόνα 1.3). Στο 16ο χιλιόμετρο η οδός διέρχεται εντός του οικισμού των Αρριανών σε υψόμετρο +56m. Συνεχίζεται ανοδική πορεία μέχρι το 23ο χιλιόμετρο όπου σε υψόμετρο +133m πραγματοποιείται διάβαση ποταμού ανατολικά του οικισμού της Νέας Σάντας, με γέφυρα μήκους μέτρων. Το υπάρχον δρομολόγιο διαβαίνει τα υδατορεύματα με μικρά τεχνικά έργα (επιχώσεις και οχετούς), με εξαίρεση τη διάβαση ανατολικά της Νέας Σάντας, όπου έχει κατασκευαστεί μικρού μήκους γέφυρα. Σε αυτό το τμήμα το ανάγλυφο του εδάφους είναι ιδιαίτερα ομαλό χωρίς υψηλές κλίσεις. Οριζοντιογραφικά, υπάρχουν αρκετές μεγάλες ευθυγραμμίες χωρίς απότομες στροφές με εξαίρεση τα τμήματα της οδού που διέρχονται εντός των οικισμών. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 63

65 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα 3.4. Γέφυρα πριν τον οικισμό των Αρριανών (πηγή: Προκαταρκτική μελέτη, ΓΕΣ/ΔΥΠΟ, 2010) Τμήμα Β: Νέα Σάντα - Μέγα Δέρειο Ορεινό τμήμα, με υψόμετρα εδάφους από +200m έως +1000m. Η περιοχή περιλαμβάνει τμήμα του δήμου Σαπών του νομού Ροδόπης και του δήμου Ορφέος του νομού Έβρου. Παρουσιάζονται έντονες πτυχώσεις, που συχνά συνοδεύονται από την παρουσία εποχικών υδατορευμάτων (Εικόνα ). Η βλάστηση είναι θαμνώδης έως δασώδης, μέτριας πυκνότητας μέχρι το ύψωμα του Άρη, ενώ η κάθοδος προς το Μεγάλο Δέρειο χαρακτηρίζεται από πυκνή βλάστηση και ψηλά δένδρα (κυρίως βελανιδιές, αλλά και έλατα). Εικόνα 3.5. Η τυπική μορφή της οδού στο πρώτο ορεινό τμήμα μεταξύ Νέας Σάντας Άρη είναι εντός κοιλάδας, μεταξύ κοίτης υδατορεύματος και επικλινούς βραχώδους πλαγιάς Οι σημαντικότερες διαβάσεις ρεμάτων παρατηρούνται στο τμήμα μεταξύ Νέας Σάντας και υψώματος Άρη. Ο δρόμος διασχίζει τα ρέματα με μεγάλα επιχώματα ύψους μέτρων και οχετούς διατομής 3-4 μέτρων, ενώ δεν υπάρχει καμία διάβαση με γέφυρα (Εικόνες ) Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 64

66 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα 3.6. Μεγάλο επίχωμα με διπλό οχετό Εικόνα 3.7. Μεγάλο επίχωμα σε θέση διάβασης υδατορεύματος Εικόνα 3.8. Οχετός κάτω από την οδό Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 65

67 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα 3.9. Τμήμα της οδού σε μικτή διατομή επί επιχώματος και ορύγματος Το τμήμα Άρης Μέγα Δέρειο μπορεί να χωριστεί σε 2 υποτμήματα: Νέα Σάντα Άρης, εντός του νομού Ροδόπης και Άρης Μέγα Δέρειο, εντός του νομού Έβρου. Το πρώτο υποτμήμα αποτελεί και το δυσκολότερο κομμάτι όλου του δρομολογίου λόγω της μορφολογίας του εδάφους. Σε όλο το μήκος του υπάρχουν μεγάλα ορύγματα και επιχώματα επί βραχώδους εδάφους και φαίνεται να έχει κατασκευαστεί σε πιο πρόσφατη περίοδο (Εικόνα 3.10, 3.11), αν και υπάρχουν αρκετές αστοχίες στην κατασκευή του (Εικόνα 3.13). Το δρομολόγιο βρίσκεται σε συνεχή άνοδο και οι κλίσεις είναι ιδιαίτερα υψηλές με τις μέγιστες να αγγίζουν το 20%. Η ασφαλής ταχύτητα κυκλοφορίας στους απότομους ελιγμούς αυτού του τμήματος εκτιμάται πως δεν ξεπερνά τα 40km/h. Το πλάτος της οδού φτάνει σε σημεία τα 7,5m. Το μέγιστο υψόμετρο όλου του δρομολογίου βρίσκεται στο 42ο χιλιόμετρο, στην θέση «Άρης» και φτάνει τα 938m. Στην συγκεκριμένη θέση υπάρχει διασταύρωση με οδό που συνεχίζει προς την Αλεξανδρούπολη. Οι μόνες εγκαταστάσεις που παρατηρήθηκαν είναι αριθμός υπογείων θέσεων τοποθέτησης εκρηκτικών για στρατιωτικούς σκοπούς (Εικόνα 3.12). Εικόνα Γενική όψη του δρομολογίου Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 66

68 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα Χαρακτηριστικό όρυγμα μεγάλου ύψους Εικόνα Κατολισθήσεις λόγω ελλιπούς σταθεροποίησης των πρανών και υπόγεια θέση τοποθέτησης εκρηκτικών Εικόνα Χαρακτηριστική εικόνα των αστοχιών της οδού Στο δεύτερο υποτμήμα, το δρομολόγιο ακολουθεί καθοδική πορεία μέχρι το 62ο χιλιόμετρο στο Μεγάλο Δέρειο σε υψόμετρο +377m και διέρχεται από πυκνό δάσος (Εικόνα 3.14, 3.15). Στο υποτμήμα αυτό που είναι παλαιότερης κατασκευής, τα τεχνικά έργα και ο όγκος των χωματουργικών είναι σαφώς πιο μειωμένα σε σχέση με αυτά μέχρι τον Άρη. Η διατομή του υποτμήματος ελαττώνεται αισθητά μέχρι και τα 5m. Το τμήμα αυτό χαρακτηρίζεται επίσης από υψηλές κλίσεις και μικρές ακτίνες καμπυλότητας. Μεταξύ Άρη Μέγα Δερείου υπάρχουν στρατιωτικές εγκαταστάσεις με ένα ενεργό στρατιωτικό φυλάκιο και θέσεις πολυβολείων. Στην κορυφογραμμή υπάρχουν αρκετές ανεμογεννήτριες με συνέπεια ένα εκτεταμένο και άγνωστο προς τους μελετητές υπόγειο δίκτυο καλωδίων υψηλής τάσης. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 67

69 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα Κάθοδος από την θέση «Άρης» προς το Μέγα Δέρειο Εικόνα Δασώδης βλάστηση πέριξ της οδού Τμήμα Γ: Μέγα Δέρειο - Μικρό Δέρειο Για μικρό διάστημα εκατέρωθεν του Μεγάλου Δερείου το έδαφος είναι σχετικά ομαλό, ενώ η φυσική βλάστηση περιορίζεται λόγω των καλλιεργειών. Σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων μετά το Μεγάλο Δέρειο η βλάστηση αρχίζει να γίνεται πολύ έντονη και το περιβάλλον είναι δασώδες καθώς το υψόμετρο πέφτει πλησιάζοντας στο Μικρό Δέρειο (Εικόνα 3.19). Τα υψόμετρα εδάφους περιορίζονται σε εύρος +100m έως +360m. Η κάθοδος του ορεινού όγκου συνεχίζεται με μικρές ακτίνες (απότομες στροφές) και μεγάλες κατωφέρειες μέχρι και το 69ο χιλιόμετρο. Ο υπάρχων δρόμος αναγκάζεται σε δύο διαβάσεις ρεμάτων με γέφυρες. Η πρώτη διάβαση συναντάται στο 72ο χιλιόμετρο και αποτελείται από δύο διαδοχικές γέφυρες (Εικόνες 3.16, 3.17). Η δεύτερη διάβαση βρίσκεται στο 74ο χιλιόμετρο (Εικόνα 3.18). Στην συνέχεια, το αρχικό δρομολόγιο διέρχεται εντός του οικισμού του Μικρού Δερείου στο 76ο χιλιόμετρο σε υψόμετρο +122m. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 68

70 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα Γέφυρα διέλευσης χειμάρρου στο 72o km της οδού Εικόνα Η δεύτερη (νεότερη) γέφυρα στο 72o km Εικόνα Γέφυρα από οπλισμένο σκυρόδεμα στο 74o km της οδού Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 69

71 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα Δασώδης έκταση πριν το Μικρό Δέρειο Το τμήμα από το 27ο μέχρι το 69ο χιλιόμετρο αποτελεί το πιο έντονο μορφολογικά τμήμα ολόκληρου του δρομολογίου. Η άνοδος από την Νέα Σάντα μέχρι την θέση Άρης και η κάθοδος μέχρι το Μικρό Δέρειο, χαρακτηρίζονται από μικρές ακτίνες καμπυλότητας, μικρό πλάτος οδοστρώματος και έντονες κατά μήκος κλίσεις. Αυτό καθιστά το συγκεκριμένο τμήμα, μήκους 42km, το πλέον μη ασφαλές οδικό τμήμα ολόκληρου του υπό εξέταση δρομολογίου (Εικόνες ) Τμήμα Δ: Μικρό Δέρειο - Μεταξάδες Το τμήμα που ακολουθεί μετά το Μικρό Δέρειο παρουσιάζει ελαφρά άνοδο υψομέτρων (αγγίζοντας τα +300m) και συνέχεια της πυκνής, δασώδους βλάστησης (Δημοτικό Δάσος Μεταξάδων). Μετά από μικρή άνοδο εντός 2 χιλιομέτρων η διαδρομή βρίσκεται σε υψίπεδο, πριν ξεκινήσει εκ νέου η κάθοδος μέχρι το υψόμετρο των +156m ώσπου συναντά τον οικισμό των Μεταξάδων στο 97ο χιλιόμετρο. Στο αρχή της διαδρομής, και συγκεκριμένα στο 77ο χιλιόμετρο, υπάρχει μεταλλική γέφυρα τύπου Belley μήκους 70m (Eικόνα 3.20, 3.21), για διέλευση του Καλορρέματος, παραπόταμου του Ερυθροποτάμου. Εικόνα Μεταλλική γέφυρα Belley για την διέλευση του Καλορρέματος Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 70

72 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα Λεπτομέρεια της μεταλλικής γέφυρας Belley Τμήμα Ε: Μεταξάδες - Κυπρίνος Το τμήμα μετά τους Μεταξάδες είναι πεδινό, μεταξύ υψομέτρων +40m και +170m. Η πεδιάδα καλλιεργείται και δεν παρουσιάζει σημαντική φυσική βλάστηση. Η οδός διασχίζει το συγκεκριμένο τμήμα με αρκετές ευθυγραμμίες (Εικόνα 3.24) και μικρές κατά μήκος κλίσεις λόγω του σχετικά ηπίου ανάγλυφου του εδάφους. Η οδός διέρχεται εντός του οικισμού Αβδέλλα στο 99ο χιλιόμετρο σε υψόμετρο +56m. Στην συνέχεια, διαβαίνει με γέφυρα, μήκους 120m, κάθετα τον Ερυθροπόταμο στο 100ο χιλιόμετρο (Eικόνες 3.22, 3.23). Βορειότερα, στο 100ο χιλιόμετρο, η οδός διέρχεται εντός του οικισμού της Πολιάς, του δημοτικού διαμερίσματος Αλεποχωρίου, σε υψόμετρο +49m. Το δρομολόγιο συνεχίζει με ανατολική κατεύθυνση, ώσπου στο 104ο χιλιόμετρο διέρχεται έξω από τον οικισμό Λάδη του δημοτικού διαμερίσματος Ελαφοχωρίου σε υψόμετρο +90m. Στη συνέχεια, το δρομολόγιο ακολουθεί βόρεια κατεύθυνση βγαίνοντας από τον δήμο Μεταξάδων και εισέρχεται στο δήμο Κυπρίνου. Σε αυτό το τμήμα του δρομολογίου παρατηρούνται υδατορεύματα ήσσονος σημασίας εκτός από το 118ο χιλιόμετρο όπου η οδός διέρχεται πάνω από βασικό αρδευτικό κανάλι σε υψόμετρο +80m (Εικόνα 3.25). Τέλος, στο 120ο χιλιόμετρο η οδός διέρχεται πλησίον του οικισμού Κυπρίνος σε υψόμετρο +69m. Εικόνα Γέφυρα Ερυθροποτάμου Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 71

73 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα Λεπτομέρεια γέφυρας Ερυθροποτάμου Εικόνα Ευθυγραμμίες και ήπιες κλίσεις χαρακτηρίζουν το τμήμα Ε Εικόνα Αρδευτικό κανάλι Τμήμα ΣΤ: Κυπρίνος - Ορμένιο Το τελευταίο τμήμα έχει όμοια γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά με το προηγούμενο. Το έδαφος παρουσιάζει υψομετρικές διακυμάνσεις χωρίς να ξεπερνά υψόμετρα της τάξης των +260m. Το δρομολόγιο διασχίζει τον ποταμό Άρδα στην χιλιομετρική θέση m, με γέφυρα μήκους 370m (Εικόνα 3.26, 3.27). Ανατολικά της γέφυρας υπάρχει τοπική στένωση Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 72

74 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή κοίτης με επίχωμα και κοιτόστρωση για προσωρινή γεφύρωση ποταμού Άρδα με μεταλλική κατασκευή (Εικόνα 3.30). Το υπάρχον δρομολόγιο συνεχίζει βορειότερα όπου συναντά τον οικισμό των Κομάρων του δήμου Τριγώνου στο 123ο χιλιόμετρο σε υψόμετρο +72m. Μετέπειτα ακολουθεί ανοδική πορεία και διέρχεται εντός του συνόλου του οικισμού του Πενταλόφου (διασχίζει το κέντρο του) (Εικόνα 3.28) του δήμου Τριγώνου σε υψόμετρο +250m. στο 130ο χιλιόμετρο. Στο 137,5ο χιλιόμετρο η οδός διέρχεται δια μέσου του οικισμού των Πετρωτών σε υψόμετρο +200m (Εικόνα 3.29). Τελικά το δρομολόγιο καταλήγει στον κάθετο άξονα της Εγνατίας Οδού προς μεθοριακό σταθμό Ορμενίου, που διέρχεται νοτίως του οικισμού του Ορμενίου, του ομωνύμου δημοτικού διαμερίσματος, του δήμου Τριγώνου του νομού Έβρου, με υψόμετρο +74m, έχοντας χιλιομετρική θέση τέλους m. Εικόνα Γέφυρα ποταμού Άρδα Εικόνα Ποταμός Άρδας Εικόνα Η οδός διέρχεται εντός του οικισμού Πενταλόφου Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 73

75 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εικόνα Τμήμα της οδού μεταξύ Πετρωτών - Ορμενίου Εικόνα Τοπική στένωση κοίτης με επίχωμα και κοιτόστρωση προσωρινή γεφύρωση ποταμού Άρδα 3.2 Χάραξη αυτοκινητόδρομου Γενικά Ο αυτοκινητόδρομος Σάπες-Ορμένιο, όπως περιλαμβάνει η χάραξη της προκαταρκτικής μελέτης του ΓΕΣ/ΔΥΠΟ (201), είναι γενικά οδός 2 λωρίδων συν ΛΕΑ ανά κατεύθυνση, με ταχύτητα μελέτης 90km/h. Γενική φιλοσοφία της προτεινόμενης διαδρομής είναι να προσφέρει μεγάλες ταχύτητες, άνεση κίνησης για κάθε τύπου οχήματα και να κινείται σχετικά κοντά στο υπάρχον δρομολόγιο, ώστε το τελευταίο να αποτελεί και παράπλευρη οδό εξυπηρέτησης. Ο προτεινόμενος αυτοκινητόδρομος σχεδιάζεται έτσι ώστε να διατηρείται σε μεγάλο βαθμό το υπάρχον δρομολόγιο, ώστε αυτό να μπορεί να χρησιμοποιείται κατά τμήματα για ανάγκες τοπικών μετακινήσεων αλλά και ως παράπλευρη οδός εξυπηρέτησης και εναλλακτική παράλληλη διαδρομή σε περιπτώσεις καταστροφών ή συντήρησης του αυτοκινητοδρόμου. Όπου είναι δυνατό, στα πεδινά τμήματα, ο δρόμος είναι υπερυψωμένος σε σχέση με το φυσικό έδαφος κατά 5-6m. Με τον τρόπο αυτό διευκολύνεται η κατασκευή κάτω διαβάσεων για τοπικά οδικά δίκτυα και αρδευτικά κανάλια, ενώ δίνεται τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί το πλεονάζον υλικό που προκύπτει από τις εκσκαφές των ορυγμάτων και σηράγγων. Στην πρόταση αυτή γίνεται προσπάθεια να αποφευχθούν γέφυρες και μεγάλα τεχνικά, όπως ψηλά επιχώματα. Η ελαχιστοποίηση των γεφυρών επιβάλλεται από την Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 74

76 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή ταυτόχρονη στρατιωτική σημασία του έργου, καθώς ενδεχόμενη καταστροφή τους διακόπτει το δρομολόγιο και το καθιστά μη αξιοποιήσιμο. Τα μεγάλα επιχώματα δημιουργούν επιπλέον κινδύνους για ολισθήσεις, καθώς οι εγκάρσιες κλίσεις των πρανών είναι τοπικά ιδιαίτερα μεγάλες και τοπικά συνοδεύονται από παράλληλες στρώσεις γεωλογικών σχηματισμών. Η κατασκευή των δύο κοιλαδογεφυρών στο τμήμα μεταξύ Νέας Σάντας και Μεγάλου Δερείου κρίνεται αναπόφευκτη. Η ανάγκη για κίνηση του αυτοκινητόδρομου κοντά στο υπάρχον δρομολόγιο, αλλά και οι περιορισμοί στις επιτρεπτές κατά μήκος κλίσεις επιβάλλουν την άνοδο του αυτοκινητόδρομου νωρίτερα από τον υπάρχοντα δρόμο, λίγο μετά τη Νέα Σάντα. Τα σημεία που προτείνονται οι γέφυρες αποτελούν διαβάσεις σημαντικών υδατορευμάτων για τις οποίες προϋπάρχουν μεγάλα τεχνικά (υψηλά επιχώματα με οχετό) έτσι κι αλλιώς. Οι προτεινόμενες γέφυρες έχουν μήκος κατά σειρά 216m και 292m. Επειδή στο τμήμα αυτό το υπάρχον δρομολόγιο παρουσιάζει αρκετά καλά χαρακτηριστικά, προβλέπεται δυνατότητα παράκαμψης των γεφυρών με την κατασκευή μικρών σε μήκος συνδετήριων οδών του αυτοκινητόδρομου με το υπάρχον δρομολόγιο, ταυτόχρονα με αναβάθμιση του τελευταίου ειδικά για το τμήμα αυτό. Σε περίπτωση καταστροφής ή εργασιών συντήρησης κάποιας γέφυρας, η παράκαμψη εξυπηρετεί ώστε να συνεχίζεται σχεδόν απρόσκοπτα και με πολύ μικρή καθυστέρηση η κίνηση των οχημάτων. Σε περιπτώσεις πεδινών ή χαμηλών γεφυρών προτείνεται η δυνατότητα παράκαμψης μέσω μη μόνιμων κατασκευών, για όποτε χρειαστεί. Αυτό γίνεται εφικτό μέσω κοιτόστρωσης από τις δύο όχθες των ποταμών προς το κέντρο με τρόπο ώστε να στενεύει το άνοιγμα σε μήκος ικανό να γεφυρωθεί από μη μόνιμες κατασκευές, όπως μεταλλικές γέφυρες (Εικόνα 3.30). Σε περιπτώσεις ρεμάτων χαμηλής ροής η κοιτόστρωση μπορεί να είναι συνεχής από τη μία όχθη ως την άλλη. Ο προτεινόμενος αυτοκινητόδρομος φτάνει σε μέγιστο υψόμετρο εκτεθειμένου καταστρώματος (δηλαδή, εκτός σηράγγων) τα +744,80m, σημαντικά χαμηλότερα από το μέγιστο υψόμετρο του υπάρχοντος δρομολογίου, που αγγίζει τα +938m. Όπου είναι δυνατό, ο αυτοκινητόδρομος βρίσκεται στη δυτική πλευρά σημαντικών κορυφογραμμών. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, ο νέος δρόμος είναι δυσκολότερα παρατηρήσιμος και βάλλεται δυσκολότερα από τα ανατολικά. Ταυτόχρονα, λόγω των χαμηλότερων γενικά υψομέτρων και του μεγάλου αριθμού σηράγγων είναι λιγότερο εκτεθειμένος στις καιρικές συνθήκες, που ειδικά το χειμώνα είναι ιδιαίτερα δύσκολες, λόγω της χιονόπτωσης και του παγετού. Επίσης, ειδικά στα πεδινά τμήματα που προσφέρεται μεγαλύτερη ευελιξία στο σχεδιασμό, γίνεται προσπάθεια να παρακάμπτονται οι υπάρχοντες οικισμοί και μάλιστα σε απόσταση που να μην προκαλείται σημαντική όχληση στους κατοίκους Μορφολογία και γενικά χαρακτηριστικά εδάφους Η μορφολογία του εδάφους αλλάζει κατά μήκος του δρομολογίου. Βάσει γεωμορφολογίας και σημαντικών φυσικών οροσήμων (κορυφές, ποταμοί, κοιλάδες) μπορεί να θεωρηθεί ότι η υπό μελέτη περιοχή χωρίζεται σε έξι (6) επιμέρους τμήματα ομοιογενών χαρακτηριστικών. Τα παραπάνω, με τη χρήση παραπλήσιων οικισμών ως μέσο τοπικού προσδιορισμού, μπορούν να οριστούν ως εξής: Τμήμα Α: Έξοδος Εγνατίας προς Σάπες - Νέα Σάντα Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 75

77 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Τμήμα Β: Νέα Σάντα - Μέγα Δέρειο Τμήμα Γ: Μέγα Δέρειο - Μικρό Δέρειο Τμήμα Δ: Μικρό Δέρειο - Μεταξάδες Τμήμα Ε: Μεταξάδες - Κυπρίνος Τμήμα ΣΤ: Κυπρίνος - Ορμένιο Για τα τμήματα αυτά σημειώνονται τα ακόλουθα χαρακτηριστικά, όπως προκύπτουν από τις πληροφορίες χαρτών, δορυφορικών αποτυπώσεων και επί τόπου έρευνας Τμήμα Α: Έξοδος Εγνατίας προς Σάπες - Νέα Σάντα Γενικά πεδινό τμήμα, με υψόμετρα εδάφους +50m έως +200m. Δεν παρατηρείται ιδιαίτερη φυσική βλάστηση, καθώς σχεδόν όλη η περιοχή χρησιμοποιείται για καλλιέργειες (κυρίως σιτηρών, τριφυλλιού και βάμβακος). Στην περιοχή παρατηρούνται υδατορεύματα ήσσονος σημασίας, μερικά από τα οποία χρησιμοποιούνται και ως αρδευτικά κανάλια. Η σημαντικότερη διάβαση ποταμού σημειώνεται στην περιοχή ανατολικά των οικισμών Ιάσιον και Εβρίνος, όπου το άνοιγμα της κοίτης εκτιμάται περίπου στα μέτρα, ενώ διάβαση ποταμού πραγματοποιείται και ανατολικά του οικισμού Νέα Σάντα, με άνοιγμα κοίτης περίπου στα μέτρα. Το σημερινό τοπικό οδικό δίκτυο διαβαίνει τα παραπάνω υδατορεύματα με μικρά τεχνικά έργα (μικρές γέφυρες) Τμήμα Β: Νέα Σάντα - Μέγα Δέρειο Ορεινό τμήμα, με υψόμετρα εδάφους από +200m έως +1000m. Η περιοχή παρουσιάζει έντονες πτυχώσεις, που συχνά συνοδεύονται από την παρουσία εποχικών υδατορευμάτων (χείμαρροι). Η βλάστηση είναι θαμνώδης έως δασώδης, μέτριας πυκνότητας μέχρι το ύψωμα του Άρη, ενώ η κάθοδος προς το Μεγάλο Δέρειο χαρακτηρίζεται από πυκνή βλάστηση και ψηλά δένδρα (κυρίως βελανιδιές, αλλά και έλατα). Οι σημαντικότερες διαβάσεις ποταμών παρατηρούνται στο τμήμα μεταξύ Νέας Σάντας και υψώματος Άρη. Ο παρών δρόμος διαβαίνει τα ρέματα με μεγάλα επιχώματα ύψους 20-30m και οχετούς διατομής 3-4m Τμήμα Γ: Μέγα Δέρειο - Μικρό Δέρειο Για μικρό διάστημα εκατέρωθεν του Μεγάλου Δερείου το έδαφος είναι σχετικά ομαλό, ενώ η φυσική βλάστηση περιορίζεται λόγω των καλλιεργειών. Σε απόσταση 5-6km μετά το Μεγάλο Δέρειο η βλάστηση αρχίζει να γίνεται πολύ έντονη και το περιβάλλον είναι δασώδες καθώς το υψόμετρο πέφτει πλησιάζοντας στο Μικρό Δέρειο. Τα υψόμετρα εδάφους περιορίζονται σε εύρος +100m έως +360m. Ο υπάρχων δρόμος αναγκάζεται σε δύο διαβάσεις ποταμών με γέφυρες. Η ανατολική πλευρά του ποταμού (τμήμα του Καλορρέματος με διεύθυνση Βόρεια-Νότια), απ όπου προτείνεται η νέα χάραξη του αυτοκινητόδρομου έχει μόνο τοπικούς δασικούς χωματόδρομους και χαρακτηρίζεται επίσης από πυκνή, δασώδη βλάστηση, με έντονες πτυχώσεις. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 76

78 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Τμήμα Δ: Μικρό Δέρειο - Μεταξάδες Το τμήμα που ακολουθεί μετά το Μικρό Δέρειο παρουσιάζει ελαφρά άνοδο υψομέτρων (αγγίζοντας τα +300m) και συνέχεια της πυκνής, δασώδους βλάστησης. Μετά από μικρή άνοδο εντός 2km η διαδρομή βρίσκεται σε υψίπεδο, πριν ξεκινήσει εκ νέου η κάθοδος για τον οικισμό Μεταξάδες, σε υψόμετρα της τάξης των +100m. Στο μέσο της διαδρομής παρατηρούνται καλλιέργειες στα ανατολικά, μεταξύ του υπάρχοντος δρομολογίου και του οικισμού Κόρυμβος. Το τμήμα δεν παρουσιάζει σημαντικά υδατορεύματα Τμήμα Ε: Μεταξάδες - Κυπρίνος Το τμήμα μετά τους Μεταξάδες είναι πεδινό, μεταξύ υψομέτρων +40m έως +170m. Η πεδιάδα καλλιεργείται και δεν παρουσιάζει σημαντική φυσική βλάστηση. Το δρομολόγιο διαβαίνει με γέφυρα κάθετα τον Ερυθροπόταμο κοντά στους οικισμούς Αβδέλλα και Πολιά, βορειοανατολικά των Μεταξάδων σε σημείο με άνοιγμα κοίτης περί τα 120m. Ο προτεινόμενος αυτοκινητόδρομος διαβαίνει τον ποταμό ανατολικότερα, σε σημείο με άνοιγμα κοίτης περί τα 80m. Παρατηρούνται υδατορεύματα ήσσονος σημασίας και διάβαση βασικού αρδευτικού καναλιού πριν τον οικισμό Κυπρίνος Τμήμα ΣΤ: Κυπρίνος - Ορμένιο Το τελευταίο τμήμα έχει όμοια γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά με το προηγούμενο. Το υπάρχον δρομολόγιο ακολουθεί τη διαδρομή που ορίζουν οι οικισμοί Κυπρίνος, Κόμαρα, Πεντάλοφος και Πετρωτά πριν το τελικό κομμάτι που οδηγεί στο Ορμένιο. Εκεί το έδαφος παρουσιάζει υψομετρικές διακυμάνσεις χωρίς να ξεπερνά υψόμετρα της τάξης των +260m. Ο προτεινόμενος αυτοκινητόδρομος κινείται ανατολικά του υπάρχοντος δρομολογίου, σε ομαλότερο ανάγλυφο και υψόμετρα κάτω από τα +120m.Το δρομολόγιο διαβαίνει τον ποταμό Άρδα που ρέει ανάμεσα στους οικισμούς Κυπρίνος και Κόμαρα. Η υπάρχουσα χάραξη χρησιμοποιεί γέφυρα σε σημείο που ο ποταμός έχει άνοιγμα περί τα 160m, ενώ ο προτεινόμενος αυτοκινητόδρομος κινείται ανατολικότερα, σε σημείο που η κοίτη δεν ξεπερνά σε πλάτος τα 80m Οριζοντιογραφία Διατηρώντας την διαίρεση του αυτοκινητοδρόμου στα 6 τμήματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, η προτεινόμενη χάραξη περιγράφεται παρακάτω. Αρχικά, παρουσιάζεται η οριζοντιογραφία του αυτοκινητόδρομου, όπου επισημαίνεται ότι σε περιπτώσεις επιχωμάτων σε ρέματα έχει προβλεφθεί η κατασκευή οχετών για τη διευκόλυνση πιθανής ροής υδατορευμάτων Τμήμα Α: Έξοδος Εγνατίας προς Σάπες - Νέα Σάντα Ο προτεινόμενος αυτοκινητόδρομος ξεκινά από την έξοδο της Εγνατίας οδού προς Σάπες και κινείται προς βορά. Αρχικά, κινείται δυτικότερα του υπάρχοντος δρομολογίου, παρακάμπτοντας τον οικισμό Βέλκιον και το λόφο αμέσως βόρεια του οικισμού. Συνεχίζει Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 77

79 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή δυτικά των οικισμών Αρσάκειο και Σάπες και μετά αλλάζει κατεύθυνση προς βορειαβορειοανατολικά, περνώντας βόρεια των Σαπών και νότια του Λυκείου, όπου και διασταυρώνεται με το υπάρχον δρομολόγιο (Χ.Θ m). Ανατολικά του Ιασίου γίνεται διάβαση ποταμού στη Χ.Θ m, με χαμηλή γέφυρα μήκους 89m. Συνεχίζει κινούμενος εκ νέου προς βορά, παρακάμπτοντας τους οικισμούς Εβρίνος και Ιάσιο, μέχρι το υπάρχον δρομολόγιο, όπου ξεκινά να κινείται παράλληλα με αυτό και τον παρακείμενο ποταμό. Η διάβαση του ποταμού γίνεται στο ίδιο σημείο με τη διάβαση του υπάρχοντος δρομολογίου (Χ.Θ m), με χαμηλή γέφυρα μήκους 70m. Οι ακτίνες καμπής είναι 700m 1300m, με ταχύτητα μελέτης 90km/h οδού κατηγορίας Α. Σχήμα 3.1. Οριζοντιογραφία Τμήματος Α: Έξοδος Εγνατίας Οδού προς Σάπες - Νέα Σάντα Τμήμα Β: Νέα Σάντα - Μέγα Δέρειο Ο αυτοκινητόδρομος κινείται κοντά στο υπάρχον δρομολόγιο, κατά κανόνα βορειότερα και δυτικότερα. Προτείνονται δύο γέφυρες σε σημεία αναγκαστικής διάβασης ρεμάτων (Χ.Θ m, μήκους 216m και Χ.Θ m μήκους 292m). Περνώντας τον Άρη από δυτικά, δεύτερη μεγάλη σήραγγα στη θέση Χ.Θ m (μήκος 3265m) Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 78

80 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή κατευθύνει το δρομολόγιο δυτικά της κορυφογραμμής. Εκτός μικρών διαστημάτων, η διαδρομή παραμένει στην πλευρά αυτή, διατηρώντας τις βουνοκορφές ανατολικά της. Στη Χ.Θ m και λίγο πριν το Μέγα Δέρειο ο αυτοκινητόδρομος διασταυρώνεται ανισόπεδα (βρίσκεται σε σήραγγα) με το υπάρχον δρομολόγιο και επανέρχεται για μεγάλο διάστημα ανατολικά αυτού. Η χάραξη αυτή επηρεάζει πιθανότατα στρατιωτικό φυλάκιο που βρίσκεται κοντά στην κορυφογραμμή και προς τη δυτική της παρειά. Στο σημείο αυτό έχει μελετηθεί εναλλακτική χάραξη στην ανατολική παρειά της κορυφογραμμής, κινούμενη σχεδόν πάνω στο υπάρχον δρομολόγιο, αλλά προκρίθηκε η επιλογή της δυτικής, για λόγους κάλυψης από τα ανατολικά και διατήρησης του υπάρχοντος δρομολογίου. Από τη Νέα Σάντα μέχρι το τέλος της σήραγγας με είσοδο τη Χ.Θ m παρατηρείται η μεγαλύτερη ελικτότητα στο δρομολόγιο, παρουσιάζοντας ακτίνες καμπών 750m 1115m. Από τον Άρη και πέρα ο αυτοκινητόδρομος κινείται παράλληλα με την βορειοδυτική πλευρά της κορυφογραμμής και δεν παρουσιάζει σημαντικές καμπές μέχρι την προαναφερθείσα ανισόπεδη διασταύρωση με το υπάρχον δρομολόγιο. Για την παράκαμψη των δύο γεφυρών, σε περίπτωση βλάβης ή εργασιών συντήρησης, προβλέπονται οδοί σύνδεσης του αυτοκινητόδρομου με το υπάρχον δρομολόγιο. Η παράκαμψη πραγματοποιείται μέσω συνδετήριων δρόμων στις Χ.Θ m (μήκους 242m) και Χ.Θ m (μήκους 465m). Στο διάστημα μεταξύ Νέας Σάντας και υψώματος του Άρη, το υπάρχον δρομολόγιο έχει αρκετά καλά χαρακτηριστικά και χρησιμοποιείται τμήμα του μήκους 6,045m. Η παράκαμψη αντικαθιστά τμήμα του αυτοκινητοδρόμου μήκους 5,478m με τμήμα 6,752m αποτελούμενο από συνδετήριες οδούς και κομμάτι του παλαιού δρομολογίου Τμήμα Γ: Μέγα Δέρειο - Μικρό Δέρειο Ο αυτοκινητόδρομος κινείται ανατολικά του υπάρχοντος δρομολογίου, απομακρύνεται από αυτό και κατευθύνεται προς το Καλόρρεμα, όπου έχει βόρεια-νότια διεύθυνση. Οι καμπές είναι ακτίνας 750m και η διαδρομή είναι σχετικά ήπια οριζοντιογραφικά, με ταχύτητα μελέτης στα 90km/h. Στη θέση Χ.Θ m υπάρχει διάβαση ποταμού, με χαμηλή γέφυρα μήκους 250m, που διασχίζει διαγώνια την κοίτη, με διεύθυνση νοτιοδυτικά-βορειοανατολικά. Ο αυτοκινητόδρομος συνεχίζει στην ανατολική πλευρά του ποταμού, φτάνοντας ανατολικά του οικισμού Μικρό Δέρειο, όπου διαβαίνει τις καλλιεργούμενες εκτάσεις παραπλεύρως του οικισμού Τμήμα Δ: Μικρό Δέρειο - Μεταξάδες Ο αυτοκινητόδρομος παρακάμπτει το Μικρό Δέρειο από ανατολικά, ανεβαίνοντας στο υψίπεδο που ακολουθεί πριν φτάσει στους Μεταξάδες. Αμέσως μετά το Μικρό Δέρειο ο αυτοκινητόδρομος διασταυρώνεται με το υπάρχον δρομολόγιο στη Χ.Θ m και κινείται σχεδόν παράλληλα με αυτό, ευρισκόμενος αρκετά δυτικότερα. Με τον τρόπο αυτό συντομεύεται σημαντικά η διαδρομή. Στη Χ.Θ m συναντάται ξανά ο υπάρχων δρόμος και ο αυτοκινητόδρομος συνεχίζει παράλληλα και κοντά με αυτόν, μέχρι να ξαναπροκύψει διασταύρωση στη Χ.Θ m. Η ταχύτητα μελέτης είναι κατά κύριο λόγο Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 79

81 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή 90km/h, με εξαίρεση τα τμήματα που έχουν ακτίνες καμπής κάτω των 750m, όπου η ταχύτητα μελέτης πέφτει στα 80km/h. Προς το τέλος του τμήματος αυτού ο αυτοκινητόδρομος παρακάμπτει τους Μεταξάδες από τα ανατολικά, κινούμενος μεταξύ των Μεταξάδων και του οικισμού Παλιούρι Τμήμα Ε: Μεταξάδες - Κυπρίνος Μετά τους Μεταξάδες ο αυτοκινητόδρομος εισέρχεται σε πεδιάδα και αποτελείται κατά κύριο λόγο από ευθύγραμμα τμήματα και ανοιχτές καμπές. Στη Χ.Θ m διασχίζεται ο Ερυθροπόταμος με χαμηλή γέφυρα μήκους 125m περίπου σε σημείο μεταξύ των οικισμών Πολιά και Λάδη. Οι καμπές έχουν ακτίνες 750m και η ταχύτητα μελέτης είναι 90km/h. Μετά τη διάβαση του ποταμού ο αυτοκινητόδρομος διασταυρώνεται με το υπάρχον δρομολόγιο στη Χ.Θ m. Διασταύρωση έχουμε εκ νέου στις Χ.Θ m και Χ.Θ m. Στο σημείο αυτό και ενώ ο αυτοκινητόδρομος βρίσκεται μεταξύ των οικισμών Ζώνη και Χελιδώνα ξεκινά μεγάλη ευθυγραμμία μήκους 6100m που κινείται πάνω ή ακριβώς δίπλα στο υπάρχον δρομολόγιο, με διεύθυνση βόρεια-νότια. Στη Χ.Θ m, ανατολικά του Κυπρίνου, ο αυτοκινητόδρομος χωρίζεται καθαρά πλέον από το υπάρχον δρομολόγιο κι συνεχίζει ανεξάρτητα την πορεία του βορειοανατολικά προς Ορμένιο Τμήμα ΣΤ: Κυπρίνος - Ορμένιο Στο τελευταίο κομμάτι ο αυτοκινητόδρομος εκκινεί ανατολικά του Κυπρίνου, διαβαίνοντας τον ποταμό Άρδα βορειοανατολικά του οικισμού, στη Χ.Θ m, με χαμηλή γέφυρα μήκους 293m περίπου. Η διαδρομή συνεχίζει βόρεια βορειοδυτικά προς Ορμένιο σε πεδινό τμήμα, με ευθείες κι ανοιχτές καμπές. Στην πορεία του ο αυτοκινητόδρομος διασχίζει μικρά υδατορεύματα και αρδευτικά κανάλια, η ροή των οποίων προβλέπεται να διευκολύνεται κάτω από τον αυτοκινητόδρομο με την κατασκευή οχετών. Οι καμπές έχουν ακτίνα εύρους 750m 1200m, ενώ η μεγάλη ευθεία πριν το Ορμένιο έχει μήκος 3150m. Η ταχύτητα μελέτης είναι 90km/h. Ο αυτοκινητόδρομος καταλήγει στον δρόμο Εγνατίας Οδού Συνοριακού Σταθμού Ορμενίου, που περνάει έξω και νότια του Ορμενίου, έχοντας Χ.Θ. τέλους m Μηκοτομή Στην ενότητα αυτή περιγράφεται ο σχεδιασμός του δρόμου σε επίπεδο μηκοτομής. Βασικός στόχος είναι η περιγραφή των κυρίων ανωφερειών και κατωφερειών και τα χαρακτηριστικά υψόμετρα Τμήμα Α: Έξοδος Εγνατίας προς Σάπες - Νέα Σάντα Το τμήμα αυτό είναι πεδινό και δεν παρατηρούνται μεγάλες κατά μήκος κλίσεις ούτε σημαντικές υψομετρικές διαφορές. Όπου είναι δυνατό, ο αυτοκινητόδρομος βρίσκεται σε υπερύψωση 5m 6m σε σχέση με το φυσικό έδαφος. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 80

82 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Η έξοδος από την Εγνατία εκκινεί από υψόμετρο +79,8m και ο αυτοκινητόδρομος ακολουθεί καθοδική πορεία με κατά μήκος κλίση -3,5% για περίπου 1km μέχρι το πεδινό τμήμα. Αγγίζει το κατώτερο σημείο με υψόμετρο +48,86m μόλις στη Χ.Θ m. Έπειτα ακολουθεί γενικά το πεδινό ανάγλυφο με ήπια άνοδο, με κατά μήκος κλίσεις 1% έως 2%. Εξαίρεση αποτελεί μικρό μήκος κατωφέρειας που ξεκινά στη Χ.Θ m και παρουσιάζει κατά μήκος κλίση -4,2% για 600m περίπου. Προσεγγίζοντας τη Νέα Σάντα οι κατά μήκος κλίσεις αυξάνονται σε +2% με +3,5% καταλήγοντας σε υψόμετρο 200m, λίγο μετά τη Νέα Σάντα, στη Χ.Θ m Τμήμα Β: Νέα Σάντα - Μέγα Δέρειο Το τμήμα ξεκινά από υψόμετρο 200m στη Χ.Θ m και εκκινεί άνοδο με κατά μήκος κλίσεις +2,73% με +3,54%, φτάνοντας στην πρώτη γέφυρα, στη Χ.Θ m. Η γέφυρα έχει μήκος 216m, υψόμετρο αρχής +281m και τέλους +289m και παρουσιάζει κατά μήκος κλίση +3,54%. Εκτιμάται ότι το μέγιστο ύψος της από το έδαφος θα είναι περί τα 45m. Το επόμενο τμήμα μέχρι τη δεύτερη γέφυρα (Χ.Θ m) παρουσιάζει επίσης ανοδική πορεία, με κατά μήκος κλίσεις +2.7% με +4.5%. Η δεύτερη γέφυρα έχει υψόμετρο αρχής +395m και τέλους +406m και παρουσιάζει κατά μήκος κλίση +3,15%. Εκτιμάται ότι το μέγιστο ύψος της από το έδαφος θα είναι περί τα 60m. Πριν τη δεύτερη γέφυρα προτείνεται σήραγγα στη Χ.Θ m (μήκος 817m), που παρουσιάζει κατά μήκος κλίση +3,15%. Μετά τη δεύτερη γέφυρα ξεκινά ένα τμήμα μεγαλύτερων κατά μήκος κλίσεων, που αγγίζουν το +6,6% για απόσταση 2.270km. Οι δύο συνεχόμενες σήραγγες που προτείνονται στη συνέχεια (Χ.Θ m, μήκος 350m και Χ.Θ m, μήκος 823m) έχουν ενιαία κατά μήκος κλίση +2,36%. Από τη Νέα Σάντα μέχρι την τελευταία αυτή σήραγγα ο αυτοκινητόδρομος κινείται πάνω από το υπάρχον δρομολόγιο. Η σήραγγα στην έξοδό της φέρνει τον αυτοκινητόδρομο κάτω από το υπάρχον δρομολόγιο. Ο αυτοκινητόδρομος συνεχίζει να ανεβαίνει, και διασταυρώνεται με το υπάρχον δρομολόγιο σε κοντινό ύψος, λίγο πριν ξεκινήσει η μεγάλη σήραγγα των 2702m στη Χ.Θ m και σε υψόμετρο +652m. Αυτή έχει κατά μήκος κλίση +2,27% και έχει έξοδο σε υψόμετρο +715m. Για λίγο διάστημα συνεχίζεται η άνοδος, μέχρι το ψηλότερο σημείο του αυτοκινητόδρομου, που βρίσκεται μέσα σε σήραγγα, στη Χ.Θ m και σε υψόμετρο +746,90m. Ψηλότερο σημείο που ο δρόμος βρίσκεται εκτός σηράγγων βρίσκεται λίγο πριν, στη Χ.Θ m και με υψόμετρο +744,8m. Από το σημείο αυτό αρχίζει η κάθοδος προς το Μέγα Δέρειο. Ο αυτοκινητόδρομος συνεχίζει τη σταθερή κάθοδο με κλίση 3,97%, και Χ.Θ με μήκος 435m και κλίση - 0,77%) και την τελική κάθοδο προς το Μέγα Δέρειο, που γίνεται με κλίση 4,07%. Η πορεία του τμήματος καταλήγει σε υψόμετρο +363m, στη Χ.Θ m Τμήμα Γ: Μέγα Δέρειο - Μικρό Δέρειο Ο αυτοκινητόδρομος κατέρχεται από υψόμετρο περίπου +363m με κλίσεις -2,41% έως -4,43%, καταλήγοντας στη γέφυρα διάβασης του ποταμού (Χ.Θ m, υψόμετρο +144m). Μετά τη γέφυρα ο αυτοκινητόδρομος συνεχίζει με σχεδόν μηδενικές κλίσεις, ανηφορίζοντας ελαφρά με κλίση +0,21% μέχρι τη Χ.Θ m, όπου ξεκινά κατωφέρεια με κλίση -0,71%, μέχρι το Μικρό Δέρειο. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 81

83 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Τμήμα Δ: Μικρό Δέρειο - Μεταξάδες Μετά το Μικρό Δέρειο ο αυτοκινητόδρομος ξεκινά ανωφέρεια, οδηγούμενος στο επερχόμενο υψίπεδο. Η άνοδος γίνεται αρχικά με κατά μήκος κλίση +4,97% για περίπου 750m και συνεχίζει με αρκετά ήπιες κλίσεις, καθώς ο αυτοκινητόδρομος διατρέχει το υψίπεδο. Μετά από μικρή άνοδο με κατά μήκος κλίσεις +1% έως +2,9%, αγγίζεται υψόμετρο 260m στη Χ.Θ m. Ακολουθεί ήπια κάθοδος με κλίση -1,27% μέχρι τα +234m, που αγγίζονται στη Χ.Θ m και στη συνέχεια ο δρόμος ανεβαίνει με κατά μήκος κλίση +3,9% για να φτάσει σε υψόμετρο +265m στη Χ.Θ m. Από εκεί ξεκινά η κάθοδος για τους Μεταξάδες. Η διαδρομή έχει κατά μήκος κλίση -2,07%, και ακολουθούν τμήματα με κλίσεις κατά σειρά -4,99%, -2,9% και 3,91%, μέχρι το πεδινό τμήμα των Μεταξάδων, αγγίζοντας το υψόμετρο των +50m στη Χ.Θ m. Η γέφυρα που διαβαίνει τον Ερυθροπόταμο μετά τους Μεταξάδες έχει οριζόντια, σχεδόν μηδενική κλίση Τμήμα Ε: Μεταξάδες - Κυπρίνος Μετά τη γέφυρα του Ερυθροπόταμου ο αυτοκινητόδρομος ακολουθεί μικρή άνοδο με κλίσεις +0,26% έως +2,25% και στη συνέχεια σχεδόν μηδενική. Από τη Χ.Θ m ξεκινάει πιο απότομη άνοδος με κλίση +3,98%, που διαρκεί 1500m και φτάνει στη Χ.Θ m, με υψόμετρο +159m. Στο σημείο αυτό ξαναρχίζει κάθοδος, με κατά μήκος κλίση - 4,28% για 540m, ενώ στη συνέχεια η κάθοδος είναι ηπιότερη, με κλίσεις τάξεως -1% με -2%, φτάνοντας στη Χ.Θ m με υψόμετρο +56m. Ακολουθεί ήπια άνοδος με κλίσεις +1% έως +2,7%, ως τη Χ.Θ m με υψόμετρο +123m. Για 650m περίπου ο αυτοκινητόδρομος είναι σχεδόν οριζόντιος. Στη συνέχεια παρατηρείται στιγμιαία κάθοδος με κλίση -2,94%, ώστε να αγγίζεται τοπικό ελάχιστο υψόμετρο +107m στη Χ.Θ m, πριν ο δρόμος ανεβεί εκ νέου στα +125m, στη Χ.Θ m. Από εκεί ξεκινά η κάθοδος με κλίση -2% για τον Κυπρίνο και τον ποταμό Άρδα, όπου στη Χ.Θ m παρατηρείται υψόμετρο +87m Τμήμα ΣΤ: Κυπρίνος - Ορμένιο Μετά τον ποταμό Άρδα ο δρόμος έχει ελαφρά ανοδική πορεία με κλίση +1% για περίπου 2200m, μηδενική κλίση για τα επόμενα 1800m, και συνεχίζει για την τελική κάθοδο με κλίση -3,1% προς Ορμένιο. Ο αυτοκινητόδρομος καταλήγει στη Χ.Θ.Τέλους m σε υψόμετρο +65m Συνοπτική παρουσίαση γεφυρών Στουν επόμενο Πίνακα 3.1 εμφανίζονται συνοπτικά οι θέσεις και τα μήκη των γεφυρών για την προτεινόμενη χάραξη του αυτοκινητοδρόμου. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 82

84 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Σχήμα 3.2. Μηκοτομή Τμήματος Α: Έξοδος Εγνατίας Οδού προς Σάπες - Νέα Σάντα Πίνακας 3.1. Χιλιομετρικές θέσεις και μήκη γεφυρών Α.Α. Χ.Θ. ΑΡΧΗΣ (m) Χ.Θ. ΤΕΛΟΥΣ (m) ΜΗΚΟΣ (m) ΤΥΠΟΣ Πεδινή Διάβαση Πεδινή Διάβαση Κοιλαδογέφυρα Κοιλαδογέφυρα Χαμηλή Γέφυρα Πεδινή Διάβαση Πεδινή Διάβαση ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΓΕΦΥΡΩΝ 7 ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΜΗΚΟΣ ΓΕΦΥΡΩΝ 1335 ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΜΗΚΟΣ ΕΡΓΟΥ ΕΠΙ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΕΡΓΟΥ 1,14% Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 83

85 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Τυπικές διατομές Η διατομή του αυτοκινητόδρομου ορίζεται έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές ενός σύγχρονου αυτοκινητόδρομου τύπου Εγνατίας Οδού. Τα επί μέρους στοιχεία ανά κατεύθυνση ορίζονται ως εξής: Λωρίδα κυκλοφορίας: 3,75m (x2) Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης (ΛΕΑ): 2,5m Έρεισμα: 1,5m Λωρίδα Καθοδήγησης αριστερά: 0,75m Νησίδα αριστερά: 1m Συνολικό πλάτος διατομής: 2x(3,75x2+2,5+1,5+0,75+1) = 2x13,25 = 26,5m Παρακάτω εμφανίζονται τυπικές διατομές σε όρυγμα, επίχωμα και μικτές. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 84

86 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή ΤΥΠΙΚΕΣ ΔΙΑΤΟΜΕΣ ΑΡΤΗΡΙΑΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΧΑΡΑΞΗ Κλίμακα 1:50 Άξονας οδού Ακατάλληλα εδάφους πάχους 30 εκ. Γραμμή εδάφους Φυτική γή Αντιολισθηρή ασφαλτική στρώση Ασφαλτική στρώση κυκλοφορίας κατά την Π.Τ.Π. Α265 συμπεπυκνωμένου παχους 0,05μ. Ασφαλτική ισοπεδωτική στρώση Ασφαλτική στρώση βάσης κατά την Π.Τ.Π. Α260 συμπεπυκνωμένου πάχους 0,05μ. Δύο στρώσεις βάσης κατά την Π.Τ.Π. 0155, συμπεπυκνωμένου πάχους 0,10μ έκαστη. Υπόβαση δύο στρώσεων κατά την Π.Τ.Π. 0150, συμπεπυκνωμένου πάχους 0,10μ. έκαστη. Ασφαλτική συγκολλητική επάλειψη κατά την Π.Τ.Π. Α201 Ασφαλτική συγκολλητική επάλειψη κατά την Π.Τ.Π. Α201 Ασφαλτική συγκολλητική επάλειψη κατά την Π.Τ.Π. Α201 Ασφαλτική προεπάλειψη κατά την Π.Τ.Π. Α201 Στρώση στράγγισης οδοστρώματος ΜΕ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΑ Σχήμα 3.3. Τυπική διατομή μελέτης Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 85

87 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Σχήμα 3.4. Τυπική διατομή σε έκχωμα Σχήμα 3.5. Τυπική διατομή σε επίχωμα Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 86

88 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Σχήμα 3.6. Τυπική μικτή διατομή 3.3 Προκοστολόγηση έργου Ενιαία Τιμολόγια Δημοσίων Έργων Η προκοστολόγηση ενός έργου, και ειδικά ενός έργου δημοσίου χαρακτήρα, είναι ένα σημαντικό και σύνθετο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει με επιτυχία κάθε Αναθέτουσα Αρχή. Ο ορθός και εύστοχος υπολογισμός όλων εκείνων των στοιχείων που συνθέτουν το άμεσο και έμμεσο κόστος κατασκευής αποτελούν βασική προϋπόθεση για τη διασφάλιση της επιτυχούς ολοκλήρωσης του. Η σημασία της προκοστολόγησης είναι κρίσιμου χαρακτήρα και για τα δύο συμβαλλόμενα μέρη. Αφενός, προφυλάσσει τους διαγωνιζόμενους από υποκειμενικού χαρακτήρα εκτιμήσεις κατά την διάρκεια της προσφοράς τους και εξασφαλίζει τον ανάδοχο από οικονομικές αστοχίες κατά την διάρκεια τέλεσης του έργου. Αφετέρου, διασφαλίζει τον κύριο του έργου και συγκεκριμένα το ελληνικό δημόσιο στην κατεύθυνση της βέλτιστης διανομής και αξιοποίησης των διαθέσιμων κονδυλίων της χώρας και στην μακροπρόθεσμη ορθή ανταπόδοση των επενδεδυμένων κεφαλαίων. Μετά την εφαρμογή του νέου 3263/2004 περί δημοσίων έργων θεσμοθετήθηκαν το 2004 από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ενιαία τιμολόγια δημοπράτησης δημοσίων έργων για τις κατηγορίες οδοποιίας, υδραυλικών, λιμενικών, οικοδομικών και πρασίνου. Περιλαμβάνουν την περιγραφή των άρθρων εργασιών και, ανάλογα με την προκοστολόγηση του έργου, τιμολόγησή τους. Είναι υποχρεωτική η εφαρμογή τους για τις δημοπρατήσεις των δημοσίων έργων από όλους τους φορείς που κατασκευάζουν δημόσια έργα στη χώρα εφόσον εφαρμόζουν τις εργασίες που περιλαμβάνονται σε αυτά. Ο στόχος των ενιαίων τιμολογίων είναι: i. Η τυποποίηση της διαδικασίας κοστολόγησης δημοσίων έργων που καθοδηγεί τους μελετητές στην επιλογή άρθρων εργασιών και την προμέτρησή τους και εξαλείφει το Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 87

89 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή φαινόμενο της διαφορετικής κοστολόγησης ομοειδών έργων από διαφορετικές υπηρεσία. ii. Η εισαγωγή τιμολογίων που λαμβάνουν υπόψη τους τη χρήση σύγχρονων μηχανημάτων, υλικών και τεχνικών και προσεγγίζουν τις πραγματικές τιμές που επικρατούν στην αγορά. iii. Η υιοθέτηση σύγχρονων προδιαγραφών ελληνικών και διεθνών στην εκτέλεση των διαφόρων εργασιών. iv. Η πλήρης και σαφής περιγραφή των υλικών, εργασιών, μεταφορών, ελέγχων κλπ που κοστολογούνται σε κάθε άρθρο, ώστε να περιορίζονται οι πιθανότητες διαφωνίας μεταξύ αναδόχου και ΚτΕ. v. Η απεξάρτηση από τις παλαιές αναλύσεις τιμών που οδηγούσαν σε μη ορθολογική κοστολόγηση των έργων καθώς και σε διεκδίκηση νέων τιμών κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των έργων. vi. Ο περιορισμός της σύνταξης τιμών νέων εργασιών κατά τη σύμβαση και κοστολόγησής τους κατά το δοκούν. Οι τιμές των ενιαίων τιμολογίων κοστολογούν τα άρθρα πρόβλεψης εργασιών που συνθέτουν το υπό ανάθεση έργο υπό συνήθεις συνθήκες κατασκευής του. Δεδομένου ότι μέσω αυτών δεν είναι δυνατόν να προβλεφθούν και να κοστολογηθούν ειδικές συνθήκες εκτέλεσης των εργασιών, για την κάλυψη αυτών των ειδικών συνθηκών (όπως π.χ. θαλάσσιες μεταφορές, μονοπωλιακές καταστάσεις κ.α.) υπάρχει η δυνατότητα να λαμβάνονται υπόψη από τις αναθέτουσες αρχές και να αποζημιώνονται ιδιαίτερα, με τη σύνταξη και προσθήκη στα τιμολόγια δημοπράτησης επί πλέον άρθρων, πλήρως αιτιολογημένων, που θα αποζημιώνουν τις κατά τόπους ειδικές συνθήκες. Το ενιαίο τιμολόγιο οδοποιίας κατατάσσει τα έργα, ανάλογα με το μέγεθος του προϋπολογισμού τους, σε τρεις κατηγορίες. Έργα προϋπολογισμού μέχρι 7εκ., έργα από 7 έως 15 εκ. και έργα προϋπολογισμού μεγαλύτερου των 15 εκ.. Για την κατάταξη ενός έργου, βάσει του προϋπολογισμού του στο αντίστοιχο τιμολόγιο, συνυπολογίζονται τα κονδύλια των Γ.Ε. και Ο.Ε. (γενικά έξοδα και έξοδα εργολάβου) και των απρόβλεπτων. Αντίθετα, δε συνυπολογίζονται τυχόν κονδύλια διαφόρων επιπλέον δαπανών, καθώς και τα κονδύλια της αναθεώρησης και του Φ.Π.Α. Με χρήση αυτού του γενικού κανόνα, το έργο μας κατατάσσεται στην Τρίτη κατηγορία και έγινε χρήση των αναλυτικών στοιχείων αυτής για την προκοστολόγηση. Σε αυτό το σημείο αξίζει να επισημανθεί ότι η εγγενής αδυναμία των μεθόδων προκοστολόγησης είναι η ασφαλής πρόβλεψη όλων των έμμεσων μη κατασκευαστικών εξόδων που δύναται να επιβαρύνουν οικονομικά μια κατασκευή. Στην κατεύθυνση αυτή, κρίθηκε ότι η χρήση των ενιαίων τιμολογίων δημοσίων έργων είναι η καταλληλότερη οποιασδήποτε άλλης, καθώς παρουσιάζει συγκριτικά πλεονεκτήματα στην τιμολόγηση, όπως παρακάτω: Στις τιμές του τιμολογίου περιλαμβάνονται οι φόροι, τα τέλη κλπ όπως ισχύουν κατά την ημέρα δημοπράτησης του έργου. Στις τιμές περιλαμβάνεται ανηγμένα το κόστος εκτέλεσης νυκτερινών εργασιών πλην των έργων εκείνων που η εκτέλεση τους προβλέπεται αποκλειστικά να γίνει κατά τη διάρκεια νυχτερινών ωρών. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 88

90 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Στις τιμές περιλαμβάνονται ανηγμένα οι δαπάνες μίσθωσης εξασφάλισης εδαφικής λωρίδας γης και όχι η αγορά της Άρθρα τιμολογίου και αρχική προκοστολόγηση Στον επόμενο Πίνακα 3.2 παρουσιάζονται τα Άρθρα Τιμολογίου που προκύπτουν από την προτεινόμενη χάραξη της Οδού. Στη συνέχεια, στον Πίνακα 3.3 παρουσιάζεται ο αρχικός προϋπολογισμός του έργου, σύμφωνα με το ισχύον τιμολόγιο. Στον εν λόγω Πίνακα, περιλαμβάνονται οι προμετρήσεις εργασιών και υλικών που προκύπτουν από την αναγνωριστική μελέτη, οι οποίες πολλαπλασιάζονται με τις τιμές των αντίστοιχων Άρθρων του τιμολογίου και αθροίζονται. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 89

91 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Πίνακας 3.2. Άρθρα τιμολογίου για τη προκοστολόγηση του έργου α/α α/α Τιμολ. Είδος εργασίας Άρθρο Μεταφορά Μονάδα Αναθεώρησης Τιμή Τιμή Μον.( ) Άρθρο Μονάδα Μον.( ) Απόστ. (Km) Συντελεστής Συμπύκν. Τελική Τιμή ( ) ΟΜΑΔΑ Α: ΧΩΜΑΤΟΥΡΓΙΚΑ ΕΚΣΚΑΦΕΣ 1 Α-1 Εκσκαφή ακαταλλήλων εδαφών ΟΔΟ-1110 m 3 0,28 2 Α-2 Εκσκαφή σε έδαφος γαιώδες -ημιβραχώδες ΟΔΟ-1123Α m 3 0,55 3 Α Α Α-3.3 Α-3 Όρυξη σε έδαφος βραχώδες Όρυξη σε έδαφος βραχώδες με χρήση εκρηκτικών Όρυξη σε έδαφος βραχώδες με ελεγχόμενη χρήση εκρηκτικών Όρυξη σε έδαφος βραχώδες χωρίς χρήση εκρηκτικών ΔΙΑΝΟΙΞΗ ΤΑΦΡΩΝ ΟΔΟ-1133Α m 3 2,10 ΟΔΟ-1133Α m 3 3,50 ΟΔΟ-1133Α m 3 6,00 ΟΔΟ- 1123B ΟΔΟ- 1123B ΟΔΟ- 1133B ΟΔΟ- 1133B ΟΔΟ- 1133B m 3 Km 0, ,25 11,53 m 3 Km 0, ,25 11,80 m 3 Km 0, ,25 13,35 m 3 Km 0, ,25 14,75 m 3 Km 0, ,25 17,25 6 Α-4.1 Α-4 Διάνοιξη τάφρων Διάνοιξη τάφρου σε έδαφος γαιώδες - ημιβραχώδες ΟΔΟ-1212 m 3 1,21 7 Α-4.2 Διάνοιξη τάφρου σε έδαφος βραχώδες ΟΔΟ-1220 m 3 3,87 ΟΔΟ- 1123B ΟΔΟ- 1133B m 3 Km 0, ,25 12,46 m 3 Km 0, ,25 15,12 8 Α-18.1 Συνήθη δάνεια υλικών Κατηγορίας Ε1 έως Ε4 ΟΔΟ-1510 m 3 0,82 ΟΔΟ-1520 m 3 Km 0, ,3 12,00 9 Α Α-18.3 Δάνεια θραυστών επίλεκτων υλικών Κατηγορίας Ε4 Δάνεια θραυστών επίλεκτων υλικών λατομείου Κατηγ. Ε4 ΟΔΟ-1510 m 3 1,25 ΟΔΟ-1520 m 3 Km 0, ,3 12,43 ΟΔΟ-1510 m 3 4,83 ΟΔΟ-3122 m 3 Km 0, ,32 17,50 11 Α-19 Κοκκώδες υλικό mm ΟΔΟ-3121Β m 3 4,49 ΟΔΟ-3122 m 3 Km 0, ,32 17,16 12 Α-20 Κατασκευή επιχωμάτων ΟΔΟ-1530 m 3 0,85 0,85 Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 90

92 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή 13 Α-23 Κατασκευή στρώσης άμμου -σκύρων μεταβλητού πάχους ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΠΡΑΝΩΝ - ΠΛΗΡΩΣΗ ΝΗΣΙΔΩΝ ΟΔΟ-3121A m 3 4,11 ΟΔΟ-3122 m 3 Km 0, ,32 16,78 Α-24 Επένδυση πρανών 14 Α-24.1 Επένδυση πρανών με φυτική γη ΟΔΟ-1610 m 2 0,55 ΟΔΟ-3123 m 3 Km 0, ,32 13,22 15 Α-25 Πλήρωση νησίδων με φυτική γη ΟΔΟ-1620 m 3 1,83 ΟΔΟ-3124 m 3 Km 0, ,32 14,50 16 Β ΟΜΑΔΑ Β: ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΧΩΜΑΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Οπλισμένο C16/20, πεζοδρομίων γεφυρών, επένδυσης πασσαλοστοιχιών κλπ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ - ΜΟΝΩΣΕΙΣ - ΑΡΜΟΙ ΟΔΟ-2532 m 3 90,00 ΟΔΟ-3123 m 3 Km 0, ,32 102,67 17 Β-42 Μεμβράνη στεγάνωσης πυθμένα τάφρων ΟΔΟ-2412 m 2 4,69 4,69 18 Β Β-49 Σφράγιση οριζόντιων αρμών με PLASTIC 77 ή αναλόγου Χυτοσιδηρά καλύμματα φρεατίων, σχάρες υπονόμων ΥΔΡ-6370 m 2,86 2,86 ΥΔΡ-6752 kg 0,82 0,82 20 Β-58.2 Σωλήνες Φ50 ΥΔΡ m 2,78 2,78 21 Β-58.4 Σωλήνες Φ110 ΥΔΡ m 7,60 7,60 ΓΕΩΥΦΑΣΜΑΤΑ Β-64 Γεωυφάσματα 22 Β-64.1 Γεωύφασμα στραγγιστηρίων ΟΙΚ-7914 m 2 1,37 1,37 Β-66 ΦΡΕΑΤΙΑ - ΒΑΘΜΙΔΩΤΑ ΡΕΙΘΡΑ Φρεάτια αποστράγγισης και αποχέτευσης ομβρίων 23 Β-66.1 Φρεάτιο υδροσυλλογής τύπου Φ1Ν (ΠΚΕ) ΟΔΟ-2548 τεμ. 363,40 363,40 Β-70 Φρεάτια δικτύων σωληνώσεων αναμονής Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 91

93 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή 24 Β-70.1 Φρεάτιο έλξης καλωδίων 60x40 cm 25 Β-70.2 Φρεάτιο σύνδεσης καλωδίων 120x80 cm ΟΜΑΔΑ Γ: ΟΔΟΣΤΡΩΣΙΑ Γ-1 Υπόβαση οδοστρωσίας 70%ΟΔΟ %ΥΔΡ %ΟΔΟ %ΥΔΡ τεμ. 138,70 138,70 τεμ. 235,00 235,00 26 Γ-1.1 Υπόβαση μεταβλητού πάχους (Π.Τ.Π. Ο-150) ΟΔΟ-3121.Β m 3 9,22 ΟΔΟ-3122 m 3 Km 0, ,35 22,18 27 Γ-2.1 Βάση μεταβλητού πάχους (Π.Τ.Π. Ο-155) ΟΔΟ-3211.Β m 3 9,46 ΟΔΟ-3212 m 3 Km ,35 144,46 28 Γ-5 Κατασκευή ερεισμάτων ΟΔΟ-3311.Β m 3 10,95 ΟΔΟ-3312 m 3 Km 0,5 20 1,35 24,45 ΟΜΑΔΑ Δ: ΑΣΦΑΛΤΙΚΑ 29 Δ-5.3 Βάση πάχους 0,07 m ΟΔΟ-4321.Β m 2 5,20 ΟΔΟ-4322 m 2 Km ,42 5,20 30 Δ-7 31 Δ Δ-10.2 Ασφαλτική ισοπεδωτική στρώση πάχους 0,05 m (Π.Τ.Π. Α265) Ασφαλτική στρώση κυκλοφορίας 0,05 m με χρήση τροποποιημένης ασφάλτου Αντιολισθηρή στρώση 25 mm με χρήση τροποποιημένης ασφάλτου ΟΜΑΔΑ Ε: ΣΗΜΑΝΣΗ - ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΘΑΙΑ ΟΔΟ-4421.Β m 2 4,00 ΟΔΟ-4422 m 2 Km 0, ,42 4,85 ΟΔΟ-4521.Β m 2 7,00 ΟΔΟ-4522 m 2 Km 0, ,42 7,85 ΟΔΟ-4521.Β m 2 4,80 ΟΔΟ-4522 m 2 Km ,42 4,80 33 Ε Ε-1.6 Μονόπλευρο χαλύβδινο στηθαίο οδού τύπου ΜΣΟ-2 Μονόπλευρο στηθαίο οδού τύπου ΜΣΟ-8 NEW JERSEY ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ - ΠΕΡΙΦΡΑΞΕΙΣ - ΟΡΙΟΔΕΙΚΤΕΣ ΟΔΟ-2653 m 22,30 22,30 ΟΔΟ-2548 m 26,95 26,95 35 Ε-5.1 Περίφραξη τύπου Α ύψους 1,46 m ΥΔΡ-6812 m 9,90 9,90 36 Ε-17.2 Τελική Διαγράμμιση Οδοστρώματος με υλικό υψηλής αντοχής και αντανακλαστικότητας ΟΙΚ-7788 m 2 5,23 5,23 Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 92

94 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Πίνακας 3.3. Προϋπολογισμός εργασιών Οδοποϊίας σύμφωνα με προμετρήσεις και τιμές δαπανών τιμολογίου ΧΘ 0-22 ΧΘ ΧΘ ΧΘ ΧΘ Ποσότητες Δαπάνες Ποσότητες Δαπάνες Ποσότητες Δαπάνες Ποσότητες Δαπάνες Ποσότητες Δαπάνες Σύνολο Κόστους Σύνολα ανα Εργασίες , , , , , , , , , , ,00 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0, ,00 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 93

95 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 94

96 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή 3.4 Ανάλυση αβεβαιότητας προκοστολόγησης Σε αυτή τη παράγραφο παρουσιάζεται η ποσοτική ανάλυση της αβεβαιότητας επί της προκοστολόγησης του εξεταζόμενου έργου. Μία βασική παραδοχή είναι ότι δεν εξετάζεται η όποια αβεβαιότητα υφίσταται στις τιμές εργασιών και υλικών, καθώς θεωρήθηκαν ως σταθερές. Αντίθετα, ως μεταβλητές θεωρήθηκαν οι τιμές των Άρθρων του τιμολογίου, οι οποίες μεταβάλλονται (αυξάνονται ή μειώνονται) με το χρόνο καθώς είναι άμεσα συνδεδεμένες με άλλες παραμέτρους της εγχώριας αλλά και της διεθνής αγοράς. Δεδομένου ότι η εν λόγω προκοστολόγηση εκτελείται το 2012 με τις ισχύουσες τιμές, πλην όμως υφίσταται μία σειρά αναγκαιουσών μελετών που απαιτούν μεγάλο χρόνο μέχρι τη τελική έγκριση του έργου, ο αντικειμενικός σκοπός είναι η όσο το δυνατόν καλύτερη εκτίμηση του πιθανού εύρους διακύμανσης του αρχικού προϋπολογισμού του έργου. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται το υποστηρικτικό εργαλείο που παρουσιάστηκε στη προηγούμενη παράγραφο Ανάλυση ελαστικότητας των μεταβλητών του προϋπολογισμού Στα επόμενα Σχήματα 3.8 και 3.10 παρουσιάζονται τα διαγράμματα τύπου «Αράχνη» ενώ στα Σχήματα 3.9 και 3.11 τα αντίστοιχα διαγράμματα τύπου «Ανεμοστρόβιλος», που περιλαμβάνουν την ανάλυση ευαισθησίας του αρχικού προϋπολογισμού στο σύνολο των μεταβλητών του έργου. Συνολικό Κόστος Ανάλυση Ελαστικότητας Μεταβλητών Α-1 έως Β 49 Διάγραμμα "Αράχνη" % -5% 0% 5% 10% Μεταβολή στη τιμή βάσης (%) Α-2 Α-1 Α-3.1 Α-3.2 Α-3.3 Α-4.1 Α-4.2 Α-18.1 Α-18.2 Α-18.3 Α-19 Α-20 Α-23 Α-24.1 Α-25 Β Β-42 Β-43.1 Β-49 Σχήμα 3.7. Ανάλυση ελαστικότητας μεταβλητών προϋπολογισμού (Α-1 έως Β-49) 1 ο διάγραμμα Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 95

97 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Ανάλυση Ελαστικότητας Μεταβλητών Α-1 έως Β 49 Διάγραμμα "Ανεμοστρόβιλος" Μεταβλητές: Μεταβολές στη Τιμή Βάσης (-10% έως +10%) Α-20 Α-3.3 Α-18.1 Α-2 Α-18.3 Α-19 Β- Α-23 Α-18.2 Β-42 Α-24.1 Α-25 Α-1 Α-4.1 Β-43.1 Β-49 Α-4.2 Α-3.1 Α Συνολικό Κόστος Σχήμα 3.8. Ανάλυση ελαστικότητας μεταβλητών προϋπολογισμού (Α-1 έως Β-49) 2 ο διάγραμμα Ανάλυση Ελαστικότητας Μεταβλητών Β-49 έως Ε-17.2 Διάγραμμα "Αράχνη" Συνολικό Κόστος % -5% 0% 5% 10% Μεταβολή στη Τιμή Βάσης (%) Β-58.2 Β-58.4 Β-64.1 Β-66.1 Β-70.1 Β-70.2 Γ-1.1 Γ-2.1 Γ-5 Δ-5.3 Δ-7 Δ-8.2 Δ-10.2 Ε-1.2 Ε-1.6 Ε-5.1 Ε-17.2 m3 Km / Τιμή Μονάδας ( ) Σχήμα 3.9. Ανάλυση ελαστικότητας μεταβλητών προϋπολογισμού (Β-49 έως Ε-17.2) 1 ο διάγραμμα Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 96

98 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Ανάλυση Ελαστικότητας Μεταβλητών Β-49 έως Ε-17.2 Διάγραμμα "Ανεμοστρόβιλος" Μεταβλητές: Μεταβολές στη Τιμή Βάσης (-10% έως +10%) m3 Km Δ-8.2 Γ-1.1 Δ-5.3 Δ- Δ-7 Ε-1.2 Ε-1.6 Γ-2.1 Ε-5.1 Β-58.4 Γ-5 Β-58.2 Ε-17.2 Β-64.1 Β-66.1 Β-70.1 Β Συνολικό Κόστος Σχήμα Ανάλυση ελαστικότητας μεταβλητών προϋπολογισμού (Β-49 έως Ε-17.2) 2 ο διάγραμμα Οι παραπάνω υπολογισμοί εκτελούνται με τη χρήση του που αποτελεί επέκταση του MS Excel. Στη συνέχεια, σύμφωνα με τα παραπάνω αποτελέσματα, καταρτίζεται ο πίνακας αξιολόγησης της ελαστικότητας των μεταβλητών του έργου. Συγκεκριμένα, όσο μεγαλύτερη είναι η απόκλιση της αρχικής τιμής το προϋπολογισμού σε συνέχεια της μονοσήμαντης μεταβολής έκαστης μεταβλητής, τόσο μεγαλύτερη ελαστικότητα παρουσιάζει η εν λόγω μεταβλητή. Οι μεταβλητές που παρουσιάζουν μικρή ελαστικότητα, είναι αυτές που η μεταβολή τους δεν έχει μεγάλη επίδραση στον αρχικό προϋπολογισμό του έργου. Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 97

99 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Πίνακας 3.4. Πίνακας αξιολόγησης της ελαστικότητας των μεταβλητών της επένδυσης α/α ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΓΑΛΗ ΜΕΣΑΙΑ ΜΙΚΡΗ 1 Α-1 Εκσκαφή ακαταλλήλων εδαφών 2 Α-2 Εκσκαφή σε έδαφος γαιώδες -ημιβραχώδες Х Х Α-3 Όρυξη σε έδαφος βραχώδες 3 Α-3.1 Όρυξη σε έδαφος βραχώδες με χρήση εκρηκτικών 4 Α-3.2 Όρυξη σε έδαφος βραχώδες με ελεγχόμενη χρήση εκρηκτικών 5 Α-3.3 Όρυξη σε έδαφος βραχώδες χωρίς χρήση εκρηκτικών Α-4 ΔΙΑΝΟΙΞΗ ΤΑΦΡΩΝ 6 Α-4.1 Διάνοιξη τάφρου σε έδαφος γαιώδες - ημιβραχώδες 7 Α-4.2 Διάνοιξη τάφρου σε έδαφος βραχώδες 8 Α-18.1 Συνήθη δάνεια υλικών Κατηγορίας Ε1 έως Ε4 9 Α-18.2 Δάνεια θραυστών επίλεκτων υλικών Κατηγορίας Ε4 10 Α-18.3 Δάνεια θραυστών επίλεκτων υλικών λατομείου Κατηγ. Ε4 11 Α-19 Κοκκώδες υλικό mm 12 Α-20 Κατασκευή επιχωμάτων 13 Α-23 Κατασκευή στρώσης άμμου -σκύρων μεταβλητού πάχους Х Х Х Х Х Х Х Х Х Х Х Α-24 ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΠΡΑΝΩΝ - ΠΛΗΡΩΣΗ ΝΗΣΙΔΩΝ 14 Α-24.1 Επένδυση πρανών με φυτική γη 15 Α-25 Πλήρωση νησίδων με φυτική γη Х Х Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 98

100 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή ΟΜΑΔΑ Β: ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΧΩΜΑΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ 16 Β Οπλισμένο C16/20, πεζοδρομίων γεφυρών, επένδυσης πασσαλοστοιχιών κλπ Х ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ - ΜΟΝΩΣΕΙΣ - ΑΡΜΟΙ 17 Β-42 Μεμβράνη στεγάνωσης πυθμένα τάφρων 18 Β-43.1 Σφράγιση οριζόντιων αρμών με PLASTIC 77 ή αναλόγου 19 Β-49 Χυτοσιδηρά καλύμματα φρεατίων, σχάρες υπονόμων 20 Β-58.2 Σωλήνες Φ50 21 Β-58.4 Σωλήνες Φ110 Β-64 ΓΕΩΥΦΑΣΜΑΤΑ 22 Β-64.1 Γεωύφασμα στραγγιστηρίων ΦΡΕΑΤΙΑ - ΒΑΘΜΙΔΩΤΑ ΡΕΙΘΡΑ Β-66 Φρεάτια αποστράγγισης και αποχέτευσης ομβρίων 23 Β-66.1 Φρεάτιο υδροσυλλογής τύπου Φ1Ν (ΠΚΕ) Β-70 Φρεάτια δικτύων σωληνώσεων αναμονής 24 Β-70.1 Φρεάτιο έλξης καλωδίων 60x40 cm 25 Β-70.2 Φρεάτιο σύνδεσης καλωδίων 120x80 cm ΟΜΑΔΑ Γ: ΟΔΟΣΤΡΩΣΙΑ Х Х Х Х Х Х Х Х Х Γ-1 Υπόβαση οδοστρωσίας 26 Γ-1.1 Υπόβαση μεταβλητού πάχους (Π.Τ.Π. Ο-150) 27 Γ-2.1 Βάση μεταβλητού πάχους (Π.Τ.Π. Ο-155) 28 Γ-5 Κατασκευή ερεισμάτων ΟΜΑΔΑ Δ: ΑΣΦΑΛΤΙΚΑ Х Х Х Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 99

101 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή 29 Δ-5.3 Βάση πάχους 0,07 m 30 Δ-7 Ασφαλτική ισοπεδωτική στρώση πάχους 0,05 m (Π.Τ.Π. Α265) 31 Δ-8.2 Ασφαλτική στρώση κυκλοφορίας 0,05 m με χρήση τροποποιημένης ασφάλτου 32 Δ-10.2 Αντιολισθηρή στρώση 25 mm με χρήση τροποποιημένης ασφάλτου Х Х Х Х ΟΜΑΔΑ Ε: ΣΗΜΑΝΣΗ - ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΘΑΙΑ 33 Ε-1.2 Μονόπλευρο χαλύβδινο στηθαίο οδού τύπου ΜΣΟ-2 34 Ε-1.6 Μονόπλευρο στηθαίο οδού τύπου ΜΣΟ-8 NEW JERSEY ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ - ΠΕΡΙΦΡΑΞΕΙΣ - ΟΡΙΟΔΕΙΚΤΕΣ 35 Ε-5.1 Περίφραξη τύπου Α ύψους 1,46 m 36 Ε-17.2 Τελική Διαγράμμιση Οδοστρώματος με υλικό υψηλής αντοχής και αντανακλαστικότητας 37 Κόστος Μεταφοράς (σε m 3 Km) 38 Ονομαστική Τιμή Μετρικού Κόστους Ασφάλτου Х Х Х Х Х Х Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 100

102 Κεφάλαιο 3 ο : Εφαρμογή Εκλογή και ανάλυση κρίσιμων μεταβλητών Στο σημείο αυτό θα ήταν σκόπιμο να υπογραμμιστεί η σπουδαιότητα των βασικών (κρίσιμών) μεταβλητών που επηρεάζουν το κατασκευαστικό κόστος του έργου, δηλ. τον αρχικό προϋπολογισμό αυτού. Οι κρίσιμες μεταβλητές επιλέγονται σύμφωνα με την ανάλυση ευαισθησίας της τιμής του προϋπολογισμού, όταν επηρεάζεται από αυτές. Συγκεκριμένα, ως κρίσιμες επιλέγονται οι μεταβλητές για τις οποίες ο δείκτης της τιμής του προϋπολογισμού του έργου παρουσιάζει μεγάλη ελαστικότητα (βλ. αντίστοιχη στήλη στον προηγούμενο Πίνακα 3.4). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μεταβλητή της «τιμής ασφάλτου», καθώς η γενικευμένη αύξηση της τιμής του πετρελαίου τα τελευταία χρόνια διεθνώς, έχει οδηγήσει σε μια ανάλογη αυξητική τάση στην αγορά των παραγώγων του. Από τον κανόνα αυτό δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση η άσφαλτος, κατεξοχήν πετρελαϊκό παράγωγο. Παρά το γεγονός ότι στη Ελλάδα η αγορά ασφάλτου είναι ρυθμισμένη από το κράτος και η τιμή της ορίζεται καθημερινά από την Γενική Γραμματεία Εμπορίου, η ανατίμηση της σε διάστημα 18 μηνών είναι εντυπωσιακή. Όπως φαίνεται στην επόμενη Εικόνα 31, η εν λόγω τιμή της ασφάλτου έχει σχεδόν τριπλασιαστεί. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την σημαντική επιρροή που μπορεί να έχει μια περαιτέρω αύξηση της τιμής της στο τελικό κόστος του έργου και συγκεκριμένα στην πολύ μεγάλη απόκλιση του προϋπολογισμού του έργου που δύναται να παρατηρηθεί στο στάδιο της οριστικής μελέτης σε σχέση με την αρχική εκτίμηση κατά την προκαταρκτική μελέτη ή προμελέτη. Σε αντιστοιχία με τα παραπάνω, και συνυπολογίζοντας ότι τα μεταφορικά κόστη αποτελούν σημαντικό τμήμα του αρχικού προϋπολογισμού, αντίστοιχη επιρροή στο τελικό κόστος μπορεί να έχει μια ενδεχόμενη αυξητική τάση στην τιμή του πετρελαίου κίνησης, το οποίο έχει φτάσει σε τιμή μέγιστο 50ετίας, όπως φαίνεται στη παρακάτω Εικόνα Εικόνα Διακύμανση ονομαστικής Τιμής Μετρικού Τόνου Ασφάλτου Αθανάσιος Χρ. Καρμπέρης 101

Διάγραμμα ροής διεργασίας υπολογισμού ΚΠΑ Χρηματοοικονομική βιωσιμότητα υπολογισμός της ΚΠΑ...20

Διάγραμμα ροής διεργασίας υπολογισμού ΚΠΑ Χρηματοοικονομική βιωσιμότητα υπολογισμός της ΚΠΑ...20 Περιεχόμενα Α ΜΕΡΟΣ Κεφάλαιο 1ο Εισαγωγή στην αξιολόγηση επενδύσεων... 3 1.1. Ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις... 3 1.2. Δημόσια έργα και προμήθειες... 4 1.3. Δημόσιες επενδύσεις... 5 1.3.1. Βασικές αρχές

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ. Κωδικός: Δ2-02-Ε-03

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ. Κωδικός: Δ2-02-Ε-03 ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Κωδικός: Δ2-02-Ε-03 Έκδοση 01 9/1/2009 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ Στο υποβληθέν επιχειρηματικό σχέδιο θα περιλαμβάνονται κατ ελάχιστον οι ακόλουθες ενότητες: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Θα παρατεθεί σύντομη περιγραφή των βασικών

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτες σκοπιμότητας έργων

Μελέτες σκοπιμότητας έργων ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΕΡΓΩΝ Μελέτες σκοπιμότητας έργων Αθανάσιος Χασιακός ΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ Είναι μια ανάλυση σχετικά με: Αν ένα έργο είναι σκόπιμο να υλοποιηθεί. Με ποια κατασκευαστικά

Διαβάστε περισσότερα

Αποτίμηση Επιχειρήσεων

Αποτίμηση Επιχειρήσεων Αποτίμηση Επιχειρήσεων 08.04.2019 Μέθοδος Προεξόφλησης Ταμειακών Ροών Παραδοχές Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο τα πάγια περιουσιακά στοιχεία αλλά και οι παραγωγικοί συντελεστές Η επιχείρηση αξίζει

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Περιβάλλοντος - Νομοθεσία

Διαχείριση Περιβάλλοντος - Νομοθεσία Διαχείριση Περιβάλλοντος - Νομοθεσία Ενότητα 4: Μονοκριτηριακή ανάλυση Δ. Καλιαμπάκος - Δ. Δαμίγος Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση & Διαχείριση Υπόγειων Εργων ΔΠΜΣ Σχεδιασμός & Κατασκευή Υπόγειων Εργων Κατερίνα Αδάμ, Μ. Sc., Ph.D Aναπληρώτρια Καθηγήτρια, Σχολή ΜΜΜ

Οργάνωση & Διαχείριση Υπόγειων Εργων ΔΠΜΣ Σχεδιασμός & Κατασκευή Υπόγειων Εργων Κατερίνα Αδάμ, Μ. Sc., Ph.D Aναπληρώτρια Καθηγήτρια, Σχολή ΜΜΜ Οργάνωση & Διαχείριση Υπόγειων Εργων ΔΠΜΣ Σχεδιασμός & Κατασκευή Υπόγειων Εργων Κατερίνα Αδάμ, Μ. Sc., Ph.D Aναπληρώτρια Καθηγήτρια, Σχολή ΜΜΜ 27/10/2017 Χειμερινό Εξάμηνο, 2017-2018 1 Ανάλυση Κόστους

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ 4 η ΑΣΚΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ Εισαγωγή Άσκησης

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ 4 η ΑΣΚΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ Εισαγωγή Άσκησης ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ 4 η ΑΣΚΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ Εισαγωγή Άσκησης ΥΠΕΥΘΥΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

Business Plan. Ένα επιχειρηµατικό πρόγραµµα περιλαµβάνει απαραίτητα τις ακόλουθες ενότητες:

Business Plan. Ένα επιχειρηµατικό πρόγραµµα περιλαµβάνει απαραίτητα τις ακόλουθες ενότητες: Business Plan Το επιχειρηµατικό πλάνο αποτελεί το πρώτο και µερικές φορές το µοναδικό έγγαφο κείµενο που παρουσιάζει ολοκληρωµένα την επενδυτική πρόταση, γι' αυτό πρέπει να είναι ρεαλιστικό και εφικτό,

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 4 η : Αξιολόγηση Επενδυτικών Αποφάσεων Εισαγωγή

Ενότητα 4 η : Αξιολόγηση Επενδυτικών Αποφάσεων Εισαγωγή Ενότητα 4 η : Αξιολόγηση Επενδυτικών Αποφάσεων Εισαγωγή Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο "Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμητικά Μοντέλα Επιλογής Έργων

Αριθμητικά Μοντέλα Επιλογής Έργων Αριθμητικά Μοντέλα Επιλογής Έργων Διακρίνονται σε χρηματοοικονομικά μοντέλα και σε μοντέλα βαθμολόγησης. Τα χρηματοοικονομικά μοντέλα είναι: Περίοδος αποπληρωμής επενδεδυμένων κεφαλαίων (Payback Period)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ Η επιλογή της κατάλληλης εκτιμητικής μεθόδου ακινήτων αποτελεί μία «λεπτή» διαδικασία που εξαρτάται κυρίως από τη φύση και τις προοπτικές του κάθε ακινήτου.

Διαβάστε περισσότερα

2.1 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ Γενικά

2.1 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ Γενικά 2.1 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ 2.1.1 Γενικά Η επιλογή ενός επενδυτικού σχεδίου μεταξύ εναλλακτικών επενδύσεων πρέπει να έχει τελικό στόχο τη μεγιστοποίηση της περιουσίας των μετόχων της επιχείρησης (ιδιωτική

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία αποτίμησης επενδυτικών σχεδίων στα αεροδρόμια. Η εμπειρία από την περίπτωση του Κρατικού Αερολιμένα της Σαντορίνης

Μεθοδολογία αποτίμησης επενδυτικών σχεδίων στα αεροδρόμια. Η εμπειρία από την περίπτωση του Κρατικού Αερολιμένα της Σαντορίνης Μεθοδολογία αποτίμησης επενδυτικών σχεδίων στα αεροδρόμια. Η εμπειρία από την περίπτωση του Κρατικού Αερολιμένα της Σαντορίνης e-mail: sambra@.unipi.gr Μεθοδολογία αποτίμησης επενδυτικών σχεδίων στα αεροδρόμια.

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Ενότητα 1: Βασικές έννοιες Δ. Δαμίγος Μ. Μενεγάκη Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ Υπεύθυνη μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ Ε.ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ - 1 ΤΟΜΟΣ Β ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ Ε.ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ - 1 ΤΟΜΟΣ Β ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ Ε.ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ - 1 ΤΟΜΟΣ Β ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ Κεφάλαιο 1 Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Επιτόκιο: είναι η αμοιβή του κεφαλαίου για κάθε μονάδα χρόνου

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ι ΚΟ Ν Ο Μ Ι Κ Α / Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η

Ο Ι ΚΟ Ν Ο Μ Ι Κ Α / Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η Ο Ι ΚΟ Ν Ο Μ Ι Κ Α / Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η Σ χ ε τ ι κ ά μ ε τ ι ς ε κ τ ι μ ή σ ε ι ς - σ υ ν ο π τ ι κ ά Σεμινάριο Εκτιμήσεων Ακίνητης Περιουσίας, ΣΠΜΕ, 2018 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Σ Χ Ε Τ Ι Κ Α Μ Ε Τ Ι Σ Ε Κ Τ Ι Μ

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Ενότητα 3: Κριτήρια Αξιολόγησης Επενδύσεων Δ. Δαμίγος Μ. Μενεγάκη Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 5 η. Αποτίμηση Στοιχείων Κόστους και Οφέλους

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 5 η. Αποτίμηση Στοιχείων Κόστους και Οφέλους Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 5 η Αποτίμηση Στοιχείων Κόστους και Οφέλους Ζητήματα που θα εξεταστούν: Ποια θεωρούνται στοιχεία κόστους και ποια οφέλους στην αξιολόγηση ενός έργου ή

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας Μέρος 5 Αξιολόγηση Εναλλακτικών Σεναρίων ΔΡ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΟΜΠΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ

Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας Μέρος 5 Αξιολόγηση Εναλλακτικών Σεναρίων ΔΡ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΟΜΠΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ 2018 Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας Μέρος 5 Αξιολόγηση Εναλλακτικών Σεναρίων ΔΡ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΟΜΠΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ Για την ανάλυση και αξιολόγησης των εναλλακτικών σχεδίων εξέλιξης της ζήτησης σε μια ΕΑ, που θα

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 6 η. Ανάλυση Κινδύνου και Κοινωνικό Προεξοφλητικό Επιτόκιο

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 6 η. Ανάλυση Κινδύνου και Κοινωνικό Προεξοφλητικό Επιτόκιο Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 6 η Ανάλυση Κινδύνου και Κοινωνικό Προεξοφλητικό Επιτόκιο Ζητήματα που θα εξεταστούν: Πως ορίζεται η έννοια της αβεβαιότητας και του κινδύνου. Ποια είναι

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Ενότητα 4: Ανάλυση ευαισθησίας και πιθανολογική ανάλυση Δ. Δαμίγος Μ. Μενεγάκη Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομική Ανάλυση Επενδύσεων Έργων Α.Π.Ε.

Οικονομική Ανάλυση Επενδύσεων Έργων Α.Π.Ε. Οικονομική Ανάλυση Επενδύσεων Έργων Α.Π.Ε. υρτώ Θεοφιλίδη - Χημικός Μηχανικός, MSc (Εργαστήριο Ανάλυσης Ενεργειακών Συστημάτων) άρης Ανδρεοσάτος Διπλωματούχος Μηχανολόγος Μηχανικός, MSc (Τμήμα Ανάλυσης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ. Υπεύθυνη μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ. Υπεύθυνη μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ Υπεύθυνη

Διαβάστε περισσότερα

Η τεχνική της Καθαρής Παρούσας Αξίας ( Net Present Value)

Η τεχνική της Καθαρής Παρούσας Αξίας ( Net Present Value) Η τεχνική της Καθαρής Παρούσας Αξίας ( Net Present Value) Σύμφωνα με αυτή την τεχνική θα πρέπει να επιλέγουμε επενδυτικά σχέδια τα οποία έχουν Καθαρή Παρούσα Αξία μεγαλύτερη του μηδενός. Συγκεκριμένα δίνεται

Διαβάστε περισσότερα

Χρηματοοικονομική Διοίκηση

Χρηματοοικονομική Διοίκηση Χρηματοοικονομική Διοίκηση Ενότητα 4: Τεχνικές επενδύσεων ΙΙ Γιανναράκης Γρηγόρης Τμήμα Διοίκηση Επιχειρήσεων (Γρεβενά) Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΠΡΑΞΕΙΣ Εισαγωγική εισήγηση Νο1

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΠΡΑΞΕΙΣ Εισαγωγική εισήγηση Νο1 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΠΡΑΞΕΙΣ Εισαγωγική εισήγηση Νο1 ΒΑΣΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Είναι η επένδυση συμφέρουσα; Ποιός είναι ο πραγματικός χρόνος αποπληρωμής της επένδυσης; Κατά πόσο επηρεάζεται

Διαβάστε περισσότερα

Η πρόταση κατατίθεται σε τρία (3) αντίγραφα και σε ηλεκτρονική μορφή (cd rom)

Η πρόταση κατατίθεται σε τρία (3) αντίγραφα και σε ηλεκτρονική μορφή (cd rom) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΘΕΤΟΥΣΑΣ ΑΡΧΗΣ ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Προς: Την Ειδική Γραμματεία Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα Καραγιώργη Σερβίας 8, 101 84 Αθήνα ΤΙΤΛΟΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ή ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα. Motor Challenge

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα. Motor Challenge ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Γενική Διεύθυνση Ενέργειας και Μεταφορών Προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας & Απαιτούμενη Διαχείριση Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Motor Challenge Ενότητα Πολιτικής Ενεργειακής Διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Ενότητα 5: Ειδικά ζητήματα Δ. Δαμίγος Μ. Μενεγάκη Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ. ΑΣΚΗΣΗ 1 η Μέθοδος Κόστους-Οφέλους Κοινωνικο-Οικονομική Αξιολόγηση Έργου Γέφυρας Ρίου Αντιρρίου

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ. ΑΣΚΗΣΗ 1 η Μέθοδος Κόστους-Οφέλους Κοινωνικο-Οικονομική Αξιολόγηση Έργου Γέφυρας Ρίου Αντιρρίου ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΑΣΚΗΣΗ 1 η Μέθοδος Κόστους-Οφέλους Κοινωνικο-Οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές έννοιες για αξία χρήματος και επενδύσεις. Δρ. Αθανάσιος Δαγούμας, Λέκτορας Οικονομικής της Ενέργειας & των Φυσικών Πόρων, Παν.

Βασικές έννοιες για αξία χρήματος και επενδύσεις. Δρ. Αθανάσιος Δαγούμας, Λέκτορας Οικονομικής της Ενέργειας & των Φυσικών Πόρων, Παν. Βασικές έννοιες για αξία χρήματος και επενδύσεις Δρ. Αθανάσιος Δαγούμας, Λέκτορας Οικονομικής της Ενέργειας & των Φυσικών Πόρων, Παν. Πειραιώς Βασικοί Ορισμοί Διαχρονική Αξία Χρήματος Το χρήµα έχει δύο

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Ενότητα 7: Κοινωνικο-οικονομική ανάλυση Δ. Δαμίγος Μ. Μενεγάκη Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Ενότητα 2: Πίνακας Ταμειακών Ροών Δ. Δαμίγος Μ. Μενεγάκη Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του Παν. Πειραιώς ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία

Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του Παν. Πειραιώς ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του Παν. Πειραιώς ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία Μεταπτυχιακό Μάθημα: Χρηματοδότηση Ενεργειακών Επενδύσεων & Διαχείριση Κινδύνου Δρ. Αθανάσιος Δαγούμας, Λέκτορας

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων

Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Αξιολόγηση Επενδυτικών Σχεδίων Ενότητα 6: Αξιολόγηση επενδύσεων με χρήση λογισμικού Δ. Δαμίγος Μ. Μενεγάκη Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Διοίκηση Έργου. Ενότητα 2: Επιλογή Έργων. Σαμαρά Ελπίδα Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη)

Διοίκηση Έργου. Ενότητα 2: Επιλογή Έργων. Σαμαρά Ελπίδα Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη) Διοίκηση Έργου Ενότητα 2: Επιλογή Έργων Σαμαρά Ελπίδα Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη) Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΑΠ ΔΕΟ 31 www.frontistiria-eap.gr ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΕΟ 31 ΤΟΜΟΣ Β ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΑΠ ΔΕΟ 31 www.frontistiria-eap.gr ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΕΟ 31 ΤΟΜΟΣ Β ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΕΟ 31 ΤΟΜΟΣ Β ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΑΘΗΝΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 01 1 ΤΟΜΟΣ ΚΑΘΑΡΑ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΞΙΑ Η καθαρή Παρούσα Αξία ισούται με το άθροισμα προεξοφλημένων καθαρών ταμειακών

Διαβάστε περισσότερα

Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών ιαχείριση Ενέργειας και Περιβαλλοντική Πολιτική

Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών ιαχείριση Ενέργειας και Περιβαλλοντική Πολιτική ιαχείριση Ενέργειας και Περιβαλλοντική Πολιτική 5. Οικονομική Αξιολόγηση Ενεργειακών Επενδύσεων Καθηγητής Ιωάννης Ψαρράς Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων & ιοίκησης Γρ. 0.2.7. Ισόγειο Σχολής Ηλεκτρολόγων

Διαβάστε περισσότερα

Αποτίμηση Επιχειρήσεων

Αποτίμηση Επιχειρήσεων Αποτίμηση Επιχειρήσεων 01.04.2019 ΚΑΘΑΡΑ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΗ ΘΕΣΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ Ο ισολογισμός των επιχειρήσεων στην Ελλάδα διέπεται από τους κανόνες του φορολογικού νόμου. Τις περισσότερες φορές όμως ο ισολογισμός

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 2 η. Δημόσιες Επενδύσεις και Αναπτυξιακά Έργα

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 2 η. Δημόσιες Επενδύσεις και Αναπτυξιακά Έργα Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 2 η Δημόσιες Επενδύσεις και Αναπτυξιακά Έργα Ζητήματα που θα εξεταστούν: Ποιες είναι οι παρεμβάσεις του κράτους και ποιος είναι ο άμεσος στόχος τους. Πως

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Σχέδιο Κινήτρων για επενδύσεις αειφόρου εμπλουτισμού και αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Το Σχέδιο Κινήτρων θα συγχρηματοδοτηθεί

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία Επιχειρηματικότητας ΙΙ

Στοιχεία Επιχειρηματικότητας ΙΙ Στοιχεία Επιχειρηματικότητας ΙΙ Νικόλαος Μυλωνίδης Απρίλιος 2007 1 Η έννοια του Επιχειρηματία Αναλαμβάνει δράση Συνδυάζει καινοτομικά και δημιουργικά τους συντελεστές της παραγωγής Παράγει προϊόντα και

Διαβάστε περισσότερα

Ποσοτικές Μέθοδοι στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ΙΙ Σύνολο- Περιεχόμενο Μαθήματος

Ποσοτικές Μέθοδοι στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ΙΙ Σύνολο- Περιεχόμενο Μαθήματος Ποσοτικές Μέθοδοι στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ΙΙ Σύνολο- Περιεχόμενο Μαθήματος Χιωτίδης Γεώργιος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Η μεθοδολογία αξιολόγησης Αιτήσεων Χρηματοδότησης Πράξεων συγχρηματοδοτούμενων από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Υ.ΜΕ.ΠΕΡ.Α.Α. βασίζεται στον «Οδηγό Αξιολόγησης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 1.1 Τι είναι η κοινωνικο-οικονομική αξιολόγηση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Συνδυασμένη χρήση μοντέλων προσομοίωσης βελτιστοποίησης. Η μέθοδος του μητρώου μοναδιαίας απόκρισης Νικόλαος

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 2η:Επιλογή Έργου

Διάλεξη 2η:Επιλογή Έργου Τµ. Διοίκησης Επιχειρήσεων/Μεσολόγγι ΤΕΙ Δυτ. Ελλάδας Διαχείριση Έργων Πληροφορικής Διάλεξη 2η:Επιλογή Έργου Β. Βασιλειάδης Τµ. Διοικ. Επιχειρήσεων, ΤΕΙ Δυτ. Ελλάδας Μελέτη Σκοπιµότητας Ø Τι είναι: Ø Τεκµηρίωση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΡΓΩΝ Α Ξ Ι Ο Λ Ο Γ Η Σ Η Ε Ρ Γ Ω Ν. ΡΟΜΠΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, PhD.

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΡΓΩΝ Α Ξ Ι Ο Λ Ο Γ Η Σ Η Ε Ρ Γ Ω Ν. ΡΟΜΠΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, PhD. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΡΓΩΝ Α Ξ Ι Ο Λ Ο Γ Η Σ Η Ε Ρ Γ Ω Ν ΡΟΜΠΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, PhD. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΩΝ Κάθε έργο αποτελεί ένα οικονομικό μηχανισμό, ο οποίος αναλώνει, αλλά και παράγει χρήμα. Οι εμπλεκόμενοι στο έργο

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ. Οικονομοτεχνικές Μελέτες

Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ. Οικονομοτεχνικές Μελέτες Περιεχόμενα Πρόλογος...9 Ο Σκοπός αυτού του βιβλίου... 11 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Οικονομοτεχνικές Μελέτες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Επιχειρηματικότητα και Νέες Επιχειρηματικές ραστηριότητες... 29 1.1 Γενικά...29 1.2 Η υναμική

Διαβάστε περισσότερα

Οδοποιία IΙ. Ενότητα 8: Οικονομική Αξιολόγηση Οδικών Έργων. Γεώργιος Μίντσης ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Οδοποιία IΙ. Ενότητα 8: Οικονομική Αξιολόγηση Οδικών Έργων. Γεώργιος Μίντσης ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οδοποιία IΙ Ενότητα 8: Οικονομική Αξιολόγηση Οδικών Έργων Γεώργιος Μίντσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Εισαγωγή

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Εισαγωγή 1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Εισαγωγή Η ανάλυση ευαισθησίας μιάς οικονομικής πρότασης είναι η μελέτη της επιρροής των μεταβολών των τιμών των παραμέτρων της πρότασης στη διαμόρφωση της τελικής απόφασης. Η ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΜΕΙΟ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΩΝ & ΔΑΝΕΙΩΝ

ΤΑΜΕΙΟ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΩΝ & ΔΑΝΕΙΩΝ ΤΑΜΕΙΟ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΩΝ & ΔΑΝΕΙΩΝ 31/05/2018 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΟΤΑ Το Ταμείο είναι ένας Δημόσιος μη κερδοσκοπικός Οργανισμός που λειτουργεί με τη μορφή Ν.Π.Δ.Δ., και υπάγεται

Διαβάστε περισσότερα

11.2.2 Είδη δαπανών. Μιχάλης Δούμπος, Αναπλ. Καθηγητής Πολυτεχνείο Κρήτης, Σχολή Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης mdoumpos@dpem.tuc.

11.2.2 Είδη δαπανών. Μιχάλης Δούμπος, Αναπλ. Καθηγητής Πολυτεχνείο Κρήτης, Σχολή Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης mdoumpos@dpem.tuc. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση Πρόγραμμα ια Βίου Μάθησης ΑΕΙ για την Επικαιροποίηση Γνώσεων Αποφοίτων ΑΕΙ: Σύγχρονες Εξελίξεις στις Θαλάσσιες Κατασκευές Α.Π.Θ. Πολυτεχνείο Κρήτης

Διαβάστε περισσότερα

Οργανωσιακός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Ανθρωπίνου Δυναμικού

Οργανωσιακός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Ανθρωπίνου Δυναμικού Οργανωσιακός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Ανθρωπίνου Δυναμικού ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΑΡΟΥΤΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΚΑΡΓΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΏΝ ΔΙΚΤΥΩΝ 2016-2017 Υπόθεση Εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ 7 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΕΛΕΤΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ 7 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΕΛΕΤΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΛΑΡΙΣΑΣ -ΛΑΜΙΑΣ Ενθάρρυνση Επιχειρηματικών Δράσεων, Καινοτομικών Εφαρμογών και Μαθημάτων Επιλογής Φοιτητών ΤΕΙ Λάρισας Λαμίας PLEASE ENTER ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ 7 η ΕΝΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ 8 Ο εξάμηνο Χημικών Μηχανικών Δανάη Διακουλάκη, Καθηγήτρια ΕΜΠ diak@chemeng.ntua.gr Άγγελος Τσακανίκας, Επ. καθηγητής ΕΜΠ atsaka@central.ntua.gr ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. 1: Ιστορική προσέγγιση της οικονομικής θεωρίας και της έννοιας της προσόδου. Το υπόβαθρο των εκτιμήσεων στο σκηνικό του χθες

Περιεχόμενα. 1: Ιστορική προσέγγιση της οικονομικής θεωρίας και της έννοιας της προσόδου. Το υπόβαθρο των εκτιμήσεων στο σκηνικό του χθες Περιεχόμενα Εισαγωγή.................................................................. xiii 1: Ιστορική προσέγγιση της οικονομικής θεωρίας και της έννοιας της προσόδου. Το υπόβαθρο των εκτιμήσεων στο σκηνικό

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 9 η. Χρηματοοικονομική Ανάλυση

Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 9 η. Χρηματοοικονομική Ανάλυση Κοινωνικοοικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 9 η Χρηματοοικονομική Ανάλυση Ζητήματα που θα εξεταστούν: Ποια είναι η Έννοια και ποιοι οι Στόχοι της Χρηματοοικονομικής Ανάλυσης. Πως διαφοροποιείται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ. Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης Βασιλικά Βουτών

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ. Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης Βασιλικά Βουτών ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης Βασιλικά Βουτών Αρ.Μ.ΑΕ 30539/70/Β/94/06 Αριθμός ΓΕ.ΜΗ. 77122427000 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΜΕΝΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (Ο.Λ.Θ. Α.Ε.) ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: Μελέτη Προγραμματικού Σχεδίου (MASTER PLAN) Λιμένος Θεσσαλονίκης ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ: ΠΡΟΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΑΜΟΙΒΗ: Ο.Λ.Θ. Α.Ε. 395.000,00 (χωρίς Φ.Π.Α.) ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα Χρηματοοικονομικής Διοίκησης

Συστήματα Χρηματοοικονομικής Διοίκησης Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών Συστήματα Χρηματοοικονομικής Διοίκησης Ακαδημαϊκό Έτος 2007 2008 Εξάμηνο 8 ο 7η Διάλεξη: Αξιολόγηση Επενδύσεων Ιωάννης Ψαρράς

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία, Τεχνικές και Θεωρία για Οικονοµοτεχνικές Μελέτες. Πρόλογος 9 Ο Σκοπός αυτού του βιβλίου 11

Μεθοδολογία, Τεχνικές και Θεωρία για Οικονοµοτεχνικές Μελέτες. Πρόλογος 9 Ο Σκοπός αυτού του βιβλίου 11 Μεθοδολογία, Τεχνικές και Θεωρία για Οικονοµοτεχνικές Μελέτες Πρόλογος 9 Ο Σκοπός αυτού του βιβλίου 11 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Οικονοµοτεχνικές Μελέτες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Επιχειρηµατικότητα και Νέες Επιχειρηµατικές ραστηριότητες

Διαβάστε περισσότερα

Α. Συντελεστής Ανάκτησης Κεφαλαίου ΣΑΚ = Β. Συντελεστής Συσσώρευσης Κεφαλαίου ΣΣΚ =

Α. Συντελεστής Ανάκτησης Κεφαλαίου ΣΑΚ = Β. Συντελεστής Συσσώρευσης Κεφαλαίου ΣΣΚ = Χρήσιμοι συντελεστές Α. Συντελεστής Ανάκτησης Κεφαλαίου *(1 ) ΣΑΚ = (1 ) 1 Β. Συντελεστής Συσσώρευσης Κεφαλαίου ΣΣΚ = ( 1 ) 1 Κόστος εξοπλισμού Στο κόστος αυτό του εξοπλισμού περιλαμβάνεται (α) το κόστος

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 1 η. Ανάλυση Αναπτυξιακών Έργων Επενδυτικά Κριτήρια

Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 1 η. Ανάλυση Αναπτυξιακών Έργων Επενδυτικά Κριτήρια Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 1 η Ανάλυση Αναπτυξιακών Έργων Επενδυτικά Κριτήρια Στην παρούσα ενότητα θα παρουσιασθούν και θα αναλυθούν: Η Έννοια και Σκοπός της Κοινονικο-οικονομικής Αξιολόγησης. Τα Επενδυτικά

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικά του Περιβάλλοντος και των Υδατικών Πόρων

Οικονομικά του Περιβάλλοντος και των Υδατικών Πόρων ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ «Επιστήμη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων» Οικονομικά του Περιβάλλοντος και των Υδατικών Πόρων Ανάλυση Κόστους - Οφέλους Χρηματοοικονομική ανάλυση Ο ιδιώτης: στοχεύει στη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000 2006 Ε.Π. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 2: ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ - ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΟ 2.5 Ενίσχυση

Διαβάστε περισσότερα

Στο στάδιο ανάλυσης των αποτελεσµάτων: ανάλυση ευαισθησίας της λύσης, προσδιορισµός της σύγκρουσης των κριτηρίων.

Στο στάδιο ανάλυσης των αποτελεσµάτων: ανάλυση ευαισθησίας της λύσης, προσδιορισµός της σύγκρουσης των κριτηρίων. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η τεχνική αυτή έκθεση περιλαµβάνει αναλυτική περιγραφή των εναλλακτικών µεθόδων πολυκριτηριακής ανάλυσης που εξετάσθηκαν µε στόχο να επιλεγεί η µέθοδος εκείνη η οποία είναι η πιο κατάλληλη για

Διαβάστε περισσότερα

Χρηματοοικονομική Ι. Ενότητα 5: Η Χρονική Αξία του Χρήματος (2/2) Ιωάννης Ταμπακούδης. Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Ι

Χρηματοοικονομική Ι. Ενότητα 5: Η Χρονική Αξία του Χρήματος (2/2) Ιωάννης Ταμπακούδης. Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Ι Χρηματοοικονομική Ι Ενότητα 5: Η Χρονική Αξία του Χρήματος (2/2) Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

4. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ I

4. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ I Χρηματοοικονομική Διοίκηση I 4. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ I 1 Είδη Επενδύσεων Χρηματιστηριακές και Επενδύσεις Παγίων Είναι κάθε τοποθέτηση διαθεσίμων κεφαλαίων σε ενεργητικά στοιχεία μακράς χρονικής

Διαβάστε περισσότερα

Slide 8.1. ΤΕΙ Πειραιά Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Λογιστική και Χρηματοοικονομική. Δευτέρα 27 Ιανουαρίου & Τετάρτη 29 Ιανουαρίου

Slide 8.1. ΤΕΙ Πειραιά Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Λογιστική και Χρηματοοικονομική. Δευτέρα 27 Ιανουαρίου & Τετάρτη 29 Ιανουαρίου Slide 8.1 ΤΕΙ Πειραιά Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Λογιστική και Χρηματοοικονομική Δευτέρα 27 Ιανουαρίου & Τετάρτη 29 Ιανουαρίου Slide 8.2 Η μέθοδος λήψης αποφάσεων για αξιολόγηση επενδυτικών πλάνων Μετά το

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός Οικονοµικής Ανάλυσης: Οικονοµική Αξιολόγηση των Επιλογών Καθαρότερης Παραγωγής

Οδηγός Οικονοµικής Ανάλυσης: Οικονοµική Αξιολόγηση των Επιλογών Καθαρότερης Παραγωγής Οδηγός Οικονοµικής Ανάλυσης: Οικονοµική Αξιολόγηση των Επιλογών Καθαρότερης Παραγωγής. Τι Προσφέρει ο Οδηγός; Καθοδήγηση σχετικά µε την οικονοµική ανάλυση των επιλογών καθαρότερης παραγωγής o Εισαγωγή:

Διαβάστε περισσότερα

Επενδυτικός κίνδυνος

Επενδυτικός κίνδυνος Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση Πρόγραμμα ια Βίου Μάθησης ΑΕΙ για την Επικαιροποίηση Γνώσεων Αποφοίτων ΑΕΙ: Σύγχρονες Εξελίξεις στις Θαλάσσιες Κατασκευές Α.Π.Θ. Πολυτεχνείο Κρήτης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΟΥ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΕ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΟΥ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΟΥ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΕ 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιασμός συγκοινωνιακών έργωνοικονομικά

Σχεδιασμός συγκοινωνιακών έργωνοικονομικά ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Σχολή Αγρονό ων Το ογράφων Μηχανικών ΕΜΠ Εργαστήριο Συγκοινωνιακής Τεχνικής Σχεδιασμός συγκοινωνιακών έργωνοικονομικά στοιχεία ΝΕΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΥΠΟΔΟΜΗΣ Κωνσταντίνος

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη Διδακτορικής Διατριβής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Τμήμα Περιβάλλοντος. Ευστράτιος Γιαννούλης

Περίληψη Διδακτορικής Διατριβής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Τμήμα Περιβάλλοντος. Ευστράτιος Γιαννούλης Μοντελοποίηση και βελτιστοποίηση του ενεργειακού συστήματος με την χρήση κατανεμημένης παραγωγής και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. H τεχνολογική διάσταση Περίληψη Διδακτορικής Διατριβής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Η μεθοδολογία αξιολόγησης Αιτήσεων Χρηματοδότησης Πράξεων συγχρηματοδοτούμενων από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Υ.ΜΕ.ΠΕΡ.Α.Α. βασίζεται στον «Οδηγό

Διαβάστε περισσότερα

Τι ενδιαφέρει τον ιδιώτη

Τι ενδιαφέρει τον ιδιώτη ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΠΜΣ «Επιστήµη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων» Οικονοµικά του Περιβάλλοντος και των Υδατικών Πόρων Αξιολόγηση επενδύσεων Τι ενδιαφέρει τον ιδιώτη Πόσα χρήµατα θα επενδύσω; Πότε

Διαβάστε περισσότερα

29 Σεπτεμβρίου Ετοιμάστηκε από την. Τελική Μελέτη για το Πανεπιστήμιο Κύπρου

29 Σεπτεμβρίου Ετοιμάστηκε από την. Τελική Μελέτη για το Πανεπιστήμιο Κύπρου ΤΑΜΕΙΟ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ Αναλογιστική μελέτη με ημερομηνία αναφοράς την 30 η Ιουνίου, 2010 για την εξέταση των οικονομικών επιπτώσεων στο Ταμείο

Διαβάστε περισσότερα

Έτος 1 Έτος 2 Έτος 3 Έτος 4 Έτος 5 Εισπράξεις 270.000 300.000 350.000 500.000 580.000

Έτος 1 Έτος 2 Έτος 3 Έτος 4 Έτος 5 Εισπράξεις 270.000 300.000 350.000 500.000 580.000 Θέμα 1 0 Η εταιρία ΑΒΓ σχεδιάζει να επενδύσει σήμερα (στο έτος 0), σε ένα έργο το οποίο θα έχει αρχικό κόστος 00.000, διάρκεια ζωής 5 έτη και αναμένεται να δώσει τις ακόλουθες εισπράξεις: Έτος 1 Έτος 2

Διαβάστε περισσότερα

Μοντέλα εκτίμησης επενδύσεων. Κριτήρια επενδύσεων. Μοντέλα εκτίμησης επενδύσεων

Μοντέλα εκτίμησης επενδύσεων. Κριτήρια επενδύσεων. Μοντέλα εκτίμησης επενδύσεων Μοντέλα εκτίμησης επενδύσεων Κριτήρια επενδύσεων Accounting rate of return Economic Value Added (EVA) Payback Net Present Value (NPV) Internal Rate of Return (IRR) Profitability Index (PI) 2 Μοντέλα εκτίμησης

Διαβάστε περισσότερα

Χρηματοοικονομική Διοίκηση

Χρηματοοικονομική Διοίκηση Χρηματοοικονομική Διοίκηση Ενότητα 3: Τεχνικές επενδύσεων Ι Γιανναράκης Γρηγόρης Τμήμα Διοίκηση Επιχειρήσεων (Γρεβενά) Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ ΕΡΓΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ ΕΡΓΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ ΕΡΓΩΝ 1. Διαχείριση έργων Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται σημαντική αξιοποίηση της διαχείρισης έργων σαν ένα εργαλείο με το οποίο οι διάφορες επιχειρήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Επενδύσεων. Διάλεξη 3 Μέθοδοι Αξιολόγησης Επενδύσεων Δράκος και Καραθανάσης, Κεφ 3 και Κεφ 4

Αξιολόγηση Επενδύσεων. Διάλεξη 3 Μέθοδοι Αξιολόγησης Επενδύσεων Δράκος και Καραθανάσης, Κεφ 3 και Κεφ 4 Αξιολόγηση Επενδύσεων Διάλεξη 3 Μέθοδοι Αξιολόγησης Επενδύσεων Δράκος και Καραθανάσης, Κεφ 3 και Κεφ 4 1 Περίγραμμα Διάλεξης Η Καθαρή Παρούσα Αξία (ΚΠΑ) Ο Εσωτερικός Βαθμός Απόδοσης (ΕΒΑ) Ο Χρόνος Επανείσπραξης

Διαβάστε περισσότερα

Το λογισµικό εκπόνησης οικονοµοτεχνικών µελετών COBA. Η δυνατότητα εφαρµογής του στην Ελλάδα.

Το λογισµικό εκπόνησης οικονοµοτεχνικών µελετών COBA. Η δυνατότητα εφαρµογής του στην Ελλάδα. Το λογισµικό εκπόνησης οικονοµοτεχνικών µελετών COBA. Η δυνατότητα εφαρµογής του στην Ελλάδα. Κ.Μ. Ευθυµίου Πολιτικός µηχανικός, Msc. Λέξεις κλειδιά: COBA, οικονοµοτεχνική µελέτη ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το λογισµικό

Διαβάστε περισσότερα

( p) (1) (2) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. Α.Α.Δράκος

( p) (1) (2) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. Α.Α.Δράκος ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Δράκος 4-5 4.) ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ 4.. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ. ΜΕΤΡΟ 2.7: Ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων (υποδομές, επιχειρηματικές δραστηριότητες, προώθηση -προβολή)

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ. ΜΕΤΡΟ 2.7: Ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων (υποδομές, επιχειρηματικές δραστηριότητες, προώθηση -προβολή) ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000 2006 Ε.Π. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 2: ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ - ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΟ 2.7: Ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ BRAND NAME ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΕΤΑΙΡΙΩΝ

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ BRAND NAME ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΕΤΑΙΡΙΩΝ INVESTMENT RESEARCH & ANALYSIS JOURNAL Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ BRAND NAME ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΕΤΑΙΡΙΩΝ H Ύπαρξη ενός Ισχυρού Brand Name Αποτελεί Ικανή Συνθήκη Βελτίωσης

Διαβάστε περισσότερα

GOGAS 00 eisagogika_layout 1 12/7/17 10:42 AM Page 8. Περιεχόμενα

GOGAS 00 eisagogika_layout 1 12/7/17 10:42 AM Page 8. Περιεχόμενα GOGAS 00 eisagogika_layout 1 12/7/17 10:42 AM Page 8 Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ - ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ - ΕΥΚΑΙΡΙΑ 15 1.1 Εισαγωγή 16 1.2 Η έννοια της επιχειρηματικότητας 16 1.3 Βασικά χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 2η:Επιλογή Έργου

Διάλεξη 2η:Επιλογή Έργου Τµ. Διοίκησης Επιχειρήσεων/Μεσολόγγι ΤΕΙ Δυτ. Ελλάδας Διαχείριση Έργων Πληροφορικής Διάλεξη 2η:Επιλογή Έργου A. Στεφανή Τµ. Διοικ. Επιχειρήσεων, ΤΕΙ Δυτ. Ελλάδας Μελέτη Σκοπιµότητας Ø Τι είναι: Ø Τεκµηρίωση

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΤΟΥ Ε.Π. «ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ »

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΤΟΥ Ε.Π. «ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ » ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΤΟΥ Ε.Π. «ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ 2007-2013» ΑΞΟΝEΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 04, 05, 06: Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού της Δημόσιας Διοίκησης Κατηγορία Πράξης: 2.2.1: «Δράσεις βελτίωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000 2006 Ε.Π. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 2: ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ - ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΟ 2.3 Υποδομές

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: Χρηματοοικονομική Λογιστική ΙΙ

Μάθημα: Χρηματοοικονομική Λογιστική ΙΙ TEI Aνατολικής Μακεδονίας & Θράκης Τμήμα Λογιστικής & Χρηματοοικομικής Μάθημα: Χρηματοοικονομική Λογιστική ΙΙ Εισήγηση ανασκόπησης Διδάσκων: Αθανάσιος Μανδήλας smand@teiemt.gr 1 Ύλη Πάγια Αποθέματα Απαιτήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Ενότητα 4: Περιεχόμενα Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) - ΙI

Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Ενότητα 4: Περιεχόμενα Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) - ΙI Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Ενότητα 4: Περιεχόμενα Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) - ΙI Καθηγητής Α. Κούγκολος Δρ Στ. Τσιτσιφλή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑ ΚΕΦΆΛΑΙΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΎΝ ΘΑ ΑΣΧΟΛΗΘΟΎΜΕ με την αξιολόγηση διάφορων ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ. κεφάλαιο 2

ΣΤΑ ΚΕΦΆΛΑΙΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΎΝ ΘΑ ΑΣΧΟΛΗΘΟΎΜΕ με την αξιολόγηση διάφορων ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ. κεφάλαιο 2 κεφάλαιο 2 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΚΕΦΆΛΑΙΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΎΝ ΘΑ ΑΣΧΟΛΗΘΟΎΜΕ με την αξιολόγηση διάφορων επενδυτικών προτάσεων. Πριν από την ανάλυση των προτάσεων αυτών, είναι απαραίτητο να έχετε

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΟΔΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΟΔΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΟΔΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 1 Η υπάρχουσα οδική σύνδεση μεταξύ δύο πόλεων έχει κατασκευαστεί πριν πολλά χρόνια και παρουσιάζει σήμερα αυξημένο κόστος συντήρησης καθώς και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ. του ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ (ΕΕ).../... ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ. του ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ (ΕΕ).../... ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 4.3.2019 C(2019) 1616 final ANNEXES 1 to 2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ του ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ (ΕΕ).../... ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ για την τροποποίηση των παραρτημάτων VIII και IX της οδηγίας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000 2006 Ε.Π. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 2: ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ - ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΟ 2.6 Αειφορική

Διαβάστε περισσότερα