ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΡΟΔΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΟΥ: ΜΙΑ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΡΟΔΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΟΥ: ΜΙΑ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΑΒΒΙΔΟΥ Επιβλέπων Καθηγητής: Χατζούδης Δημήτριος Καβάλα, Απρίλιος 2010

2 TEI Κ Α Β Α Λ Α Σ - Σ Δ Ο Τ Μ Η Μ Α ΛΟΓΙ2 ΤΙΚ Η Σ Αρίθ. Πρωτ...! i,.h, Η μ ερ... ir.i.[.h

3 Ευχαριστίες Πρώτα απ'όλα, θα ήθελχι να ευχαριστήσω τον ετηβλέττοντα καθηγητή της πτυχιακής εργασίας μου, κύριο Χατζούδη Δημήτριο, για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε αναθέτοντάς μου αυτή την εργασία, καθώς και την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγηση του κατά την διάρκεια της εργασίας μου. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια μου και τον φίλο μου για την ηθική τους υποστήριξη, την κατανόησή τους αλλά και τη βοήθεια τους, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών της προσπάθειάς μου. Αφιερώνω αυτήν την πτυχιακή εργασία στην μητέρα μου και στον πατέρα μου, που με στήριξαν όλα αυτά τα χρόνια των σπουδών μου.

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ... II VI ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 2 ΚΕΦΑΑΑΙΟ 1: Β1ΒΑΙΟΓΡΑΦ1ΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 1.1 Εισαγοτγή Ορισμός του τουρισμού Είδη τουρισμού Η σύγχρονη μορφή του τουρισμού... ^ 1.3 Ο τουρισμός σε παγκόσμιο επίπεδο... ^ 1.4 Ο τουρισμός στην Ευρώπη... ^ 1.5 Ο τουρισμός στην Ελλάδα... ^ Ο ρόλος του τουρισμού στην εθνική οικονομία... ^ 1.6 Ο τουρισμός στη Ρόδο... ^ Το νησί της Ρόδου Ιστορική αναδρομή της Ρόδου... ^ ^ Αρχαιότητα Βυζαντινοί χρόνοι Ιπποκρατεία Τουρκοκρατία Ιταλοκρατία Τουριστικά θέρετρα Λίνδος Κάμειρος... 14

5 Ιαλυσός Παλιά πόλη Καλλιθέα Η κοιλάδα των πεταλούδων Επτά πηγές Η εξέλιξη του τουρισμού στη Ρόδο Παράγοντες που ευνόησαν την τουριστικήανάπτυξη Χαρακτηριστικά τουρισηκού προϊόντος... ^ ^ Τουριστική εποχικότητα Το πρόβλημα της τουριστικής εποχικότητας στη Ρόδο... ' ^ Επιπτώσεις από την εποχικότητα στον τουριστικό τομέα... 1 ^ Σύστημα all inclusive... ^ ^ Οι ιδιομορφίες του τουριστικού προϊόντος... ^^ Παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά την ανταγωνιστικότητα... ^ ^ Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας Προοπτικές βελτίωσης του τουρισμού στη Ρόδο Γενικά Διαγραφόμενες προοπηκές του τουρισμού Ο χειμερινός τουρισμός στη Ρόδο Μαθητικός τουρισμός Πολιτικές και μέτρα Τουρισμός και οικονομική κρίση Τα διαρθρωτικά προβλήματα του ελληνικού τουρισμού Προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του τουρισμού Επίδραση της οικονομικής κρίσης στη Ρόδο Προβλέψεις για το μέλλον του τουρισμού... 20

6 Μέτρα στήριξης του τουρισμού... ^2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2.1 Εισαγωγή Σχεδιασμός της έρευνας Σχεδιασμός των ερωτηματολογίων Ερωτηματολόγια για τις ετηχειρήσεις Ερωτηματολόγια για τους τουρίστες Ετηλογή του δείγματος... ^2 2.5 Συλλογή δεδομένων... "^2 2.6 Μέθοδοι ανάλυσης δεδομένων... ^3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Εισαγωγή Τουρίστες Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος των τουριστών Στοιχεία παραμονής στο νησί... ^ Αξιολόγηση της παραμονής Επιχειρήσεις Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος των καταστηματαρχών Κατάσταση της επιχείρησης Αξιολόγηση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης Το μέλλον του τουρισμού ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 4.1 Εισαγωγή Ο τουρισμός στη Ρόδο Σύστημα all inclusive και tour operator Τουρίστες... 39

7 4.3.2 Επιχειρήσεις Τουριστική περίοδος Αξιολόγηση του νησιού Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης Επιχειρήσεις Τουρίστες... ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... Παράρτημα I ; Ερωτηματολόγιο 1... Παράρτημα 2; Ερωτηματολόγιο 2... Παράρτημα 3: Ερωτηματολόγιο 3... Παράρτημα 4: Στοιχεία περιγραφικής στατιστικής... Παράρτημα 5: Πίνακες συχνοτήτων...

8 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Σχεδιάγραμμα 1: Ηλικιακές ομάδες δείγματος Σχεδιάγραμμα 2: Εθνικότητα Σχεδιάγραμμα 3:Βαθμός επίδρασης της επίσκεψης στη Ρόδο, σύμφωνα με το γεγονός ότι πρόκειται για ένα δημοφιλή τουριστικό προορισμό Σχεδιάγραμμα 4: Ο λόγος ετηλογής του νησιού της Ρόδου ώς τουριστικό προορισμό Σχεδιάγραμμα 5: Μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για να ενημερωθούν για το νησί.. 47 Σχεδιάγραμμα 6: Εντοπισμός και κλείσιμο καταλύματος μέσω διαδικτύου Σχεδιάγραμμα 7: Βαθμός ικανοποίησης από τις υπηρεσίες και τις υποδομές του νησιού Σχεδιάγραμμα 8: Αξιολόγηση των τιμών και της ποιότητας της Ρόδου Σχεδιάγραμμα 9; Αξιολόγηση των μουσείων της Ρόδου Σχεδιάγραμμα 10:. Κάλυψη προσδοκιών από την επίσκεψη το νησί Σχεδιάγραμμα 11: Επίσκεψη στο νησί ξανά τα επόμενα 5 έτη Σχεδιάγραμμα 12: Ετήπεδο σπουδών Σχεδιάγραμμα 13: Έτη λειτουργίας της επιχείρησης Σχεδιάγραμμα 14: Επίδραση της οικονοιμικής κρίσης στην επιχείρηση Σχεδιάγραμμα 15: Μείωση της κερδοφορίας της επιχείρησης από την οικονομική κρίση Σχεδιάγραμμα 16:. Ανάγκη μείωσης προσωπικού λόγω οικονομικής κρίσης Σχεδιάγραμμα 17: Η αρνητική επίδραση του συστήματος all inclusive στα έσοδα της επιχείρησιις Σχεδιάγραμμα 18: Η αρνητική επίδραση της λειτουργίας των tour operator στα έσοδα της επιχείρησης... 54

9 Σχεδιάγραμμα 19: Αξιολόγηση τοιν επιπτώσεων του τουρισμού στο νησί της Ρόδου όσον αφορά την ανάπτυξη Σχεδιάγραμμα 20; Οι αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης είναι παροδικές Σχεδιάγραμμα 21: Απόδοση των μέτρων της πολιτείας για τη μείωση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης Σχεδιάγραμμα 22: Η διάρκεια της τουριστικής περιόδου της Ρόδου είναι επαρκής Σχεδιάγραμμα 23: Η επίδραση της προβολής και της διαφήμισης του νησιού στην τουριστική κίνηση... 57

10 ο τουρισμός αποτελεί άλλον ένα κλάδο οικονομικής δραστηριότητας η σημασία του οποίου σε ορισμένες χώρες υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών δεν μπορεί να υποβαθμιστεί και πολύ λιγότερο να αγνοηθεί. Η ανάπτυξη του τουρισμού από το τέλος των εχθροπραξιών του Β Παγκοσμίου Πολέμου και μετά υπήρξε κυριολεκτικά θεαματική, με αποτέλεσμα να συγκροτεί σήμερα τη μεγαλύτερη βιομηχανία στο κόσμο, την τουριστική βιομηχανία, η συμβολή της οποίας στην ανάπτυξη ή μεγέθυνση των οικονομιών πολλών χωρών, δεν ετηδέχτηκε αμφισβητήσεις. Παρ όλα αυτά όμως θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η ανάπτυξη του τουρισμού σε μια χώρα, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει πανάκια για την ετιίλυση οικονομικών προβλημάτων της και όχι μόνο. Εκτός όμως από οικονομικές ετηδράσεις, η ανάπτυξη του τουρισμού σε ορισμένο τόπο και χρόνο ασκεί και άλλες επιδράσεις, οι σημαντικότερες από τις οποίες είναι κοινωνικές, πολιτιστικές και τιεριβαλλοντολογικές. Σκοπός της εργασίας είναι να γίνει κατανοητό το εννοιολογικό περιεχόμενο του τουρισμού και να συνειδητοποιηθούν οι οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές επιδράσεις που ασκεί η ανάπτυξη του τουρισμού. Επίσης επισημαίνεται το πόσο επηρεάζει ο τουρισμός την οικονομία της χώρας και ειδικότερα του νησιού της Ρόδου, και κατά πόσο επηρεάζει η οικονομική κρίση τον τουρισμό του νησιού μέσα απο μια ερευνητική ανασκόπηση. Στόχος λοιπόν της έρευνας είναι η συλλογή πληροφοριών για τις επιπτώσεις του τουρισμού στο νησί της Ρόδου, όσον αφορά την οικονομία, την ανάπτυξη και την απασχόληση γενικότερα, αλλά και κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Στην εργασία θα εξετάσουμε την δυναμική του τουρισμού στη Ρόδο τις επιδράσεις του, τους παράγοντες που συνέβαλαν στην ανάπτυξη του, καθώς επίσης και τις προοπτικές βελτίωσης του. Επίσης θα μιλήσουμε για το επίπεδο που βρίσκεται τα τελευταία χρόνια και γενικότερα τις μορφές τουρισμών που υπάρχουν. Για να πραγματοποιηθεί η έρευνα αυτή δημιουργήσαμε ερωτηματολόγια που απευθύνονται σε Έλληνες και αλλοδαπούς τουρίστες αλλά και σε επιχειρηματίες του νησιού. Τα ερωτηματολόγια που απευθύνονται σε αλλοδαπούς τουρίστες, μεταφράστηκαν στην αγγλική γλώσσα, ώστε να είναι κατανοητά από όλους τους τουρίστες ανεξαρτήτως 1

11 εθνικότητας. Αναλυτικότερα στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η βιβλιογραφική ανασκόπηση για τον τουρισμό παγκοσμίως, τον τουρισμό της Ελλάδος και κυρίως τον τουρισμό της Ρόδου. Επιπέον αναλύονται τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τουριμός γενικότερα αλλά και ειδικότερα από την οικονομική κρίση. Ενώ στο δεύτερο κεφάλαιο προβάλλεται η ερευνητική μεθοδολογία βασισμένη σε ερωτηματολόγια που απαντήθηκαν από αλλοδαπούς και έλληνες τουρίστες αλλά και από τους καταστηματάρχες του νησιού. Στο τρίτο κεφάλαιο επιδεικνύονται τα αποτελέσματα και η στατιστική ανάλυση των δεδομένων που συλλέχθηκαν μέσω του ερωτηματολογίου που δημιουργήθηκε για τους σκοπούς της συγκεκριμένης έρευνας. Τέλος στο τέταρτο κεφάλαιο πραγματοποιείται μια σύνοψη των βασικότερων συμπερασμάτων που προέκυψαν από την συνολική ερευνητική προσπάθεια με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Από τη μία μεριά, όσον αφορά τον επιχειρηματικό κόσμο της Ρόδου, συμπεραίνουμε πως παρόλο που η τουριστική κίνηση στο νησί δεν έχει μειωθεί λόγω της κρίσης, έχει μειώθεί σημαντικά η κερδοφορία των επιχειρήσεων. Επακόλουθο της μείωσης κερδών είναι η μείωση του προσωπικού των επιχειρήσεων. Ακόμη σημαντικό πρόβλημα για το νησί αποτελεί το γεγονός ότι έχει συρρικνωθεί η τουριστική περίοδος, λόγω της μη λήψης μέτρων από την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και την πολιτεία. Από την άλλη μεριά, όσον αφορά τον αριθμό των τουριστών που επισκέπτεται το νησί συμπεραίνουμε πως επιλέγει οικονομικούς τρόπους και πακέτα διακοπών όπως το σύστημα το all inclusive. Επιπλέον διαπιστώσαμε πως οι τουρίστες επηρεάζονται από το γεγονός ότι η Ρόδος αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό στην Ευρώττη.

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο παρόν κεφάλαιο προβάλλεται μια βιβλιογραφική ανασκόπηση όσον αφορά τον τουρισμό. Παροικτιάζονται αναλυτικά, θεωρητικά στοιχεία που αφορούν γενικά τον τουρισμό παγκοσμίως και ειδικότερα στην Ελλάδα. Πιο αναλυτικά: Αρχικά, δίνεται ένας σύντομος ορισμός του τουρισμού, επιδεικνύονται τα είδη του τουρισμού και τονίζεται ο ρόλος του τουρισμού στην εθνική οικονομία. Έπειτα, προβάλλεται η οικονομική και κοινωνική επίδραση του τουρισμού παγκοσμίως, στην Ευρώπη, στην Ελλάδα και ειδικότερα στο νησί της Ρόδου. Στη συνέχεια, γίνεται μια ιστορική αναδρομή στην αρχαιότητα, στους βυζαντινούς χρόνους, στην ιπποκρατία. στην τουρκοκρατία και στην ιταλοκρατία. Ακολούθως, προβάλλονται τα τουριστικά θέρετρα του νησιού όπου παράλληλα διευκρινίζονται και οι παράγοντες που ευνόησαν την τουριστική ανάπτυξη του νησιού και την εξέλιξη στον τουρισμό. Ακόμη, αναφέρεται το πρόβλημα της τουριστικής εποχικότητας και οι επιπτώσεις της, ενώ παράλληλα προτείνονται μέτρα για την αντιμετώπιση της. Στο τελευταίο μέρος παρουσιάζονται τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τουρισμός από την οικονομική κρίση, και ποιά είναι η επίδραση της κρίσης στο νησί της Ρόδου. Ωστόσο όμως προτείνονται μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης και μέτρα για την στήριξη του τουρισμού. 1.2 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Τουρισμός είναι η πρόσκαιρη διακίνηση ατόμων από το γεωγραφικό περιβάλλον της μόνιμης διανομής σε άλλο, με σκοπό την ψυχική ευχαρίστηση. Για να έχουμε τουρισμό, είναι απαραίτητο να υπάρχουν δυο τουλάχιστον τόποι, αυτός της μόνιμης διαβίωσης κι εκείνος ή εκείνοι του τουριστικού προορισμού. Ο προορισμός πρέπει να είναι γνωστός από υπάρχουσες πληροφορίες, διότι σε αντίθετη περίπτωση δεν έχουμε το φαινόμενο του τουρισμού αλλά της εξερεύνησης (Σιταράς και Τζένος, 2007).

13 1.2.1 ΕΙΔΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ενδεικτικά είδη τουρισμού αποτελούν (Σταθόπουλος, 2006): Ο γενικός τουρισμός διακοπών αναψυχής ο οποίος αποτελεί μια δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου του ανθρώπου που σχετίζεται στενά με την ανάγκη που έχει αυτό για ανάπαυση και αναψυχή. Ο μορφωτικός τουρισμός ο οποίος αποτελεί μια μορφή τουρισμού στην οποία τα άτομα έχουν σαν κύριο σκοπό την συμμετοχή σε πολιτιστικές, γενικά, εκδηλώσεις. Ο τουρισμός εκθέσεων πρόκειται ουσιαστικά για κάθε είδους εκθέσεις, που συνήθως οργανώνονται σε μεγάλα αστικά κέντρα, ώστε οι επισκέπτες τους να μπορούν να συνδυάσουν την επαγγελματική τους ενημέρωση με κάποια μορφή τουρισμού. Ο τουρισμός υγείας και τα άτομα που συμμετέχουν σ αυτό έχουν σαν κύριο κίνητρο την αποκατάσταση και διατήρηση της υγείας τους, τη θεραπεία και ανάρρωση τους από διάφορες ασθένειες. Ο τουρισμός άθλησης έχει σαν κύριο κίνητρο την άσκηση ενός αθλήματος, όπως είναι για παράδειγμα η ποδηλασία, το γκολφ, η ιππασία, το τένις κλπ. Ο τουρισμός πόλης έχει σαν κύριο χαρακτηριστικό ότι τα άτομα που μετέχουν σε αυτόν ταξιδεύουν σε πόλη και την περιηγούνται για μερικές μέρες. Στο συνεδριακό τουρισμό υπάγονται κάθε είδους οργανωμένες εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα συνέδρια, τα οποία είναι περιορισμένης χρονικής διάρκειας. Ο τουρισμός περιπέτειας πρόκειται για μια μορφή τουρισμού με έντονο στοιχείο του απροσδόκητου. Φωτογραφικά σαφάρι, περιπλανήσεις σε άγνωστες περιοχές κλπ. Ο ορεινός τουρισμός αναφέρεται στο σύνολο των δραστηριοτήτων υπαίθριας αναψυχής και τουρισμού, που εκδηλώνεται αποκλειστικά και μόνο στις ορεινές περιοχές των χωρών υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών.

14 ο αγροτικός τουρισμός αναφέρεται στις δραστηριότητες υτιαίθριας αναψυχής και τουρισμού που αναπτύσσονται στον αγροτικό χώρο και εντάσσονται στο πλαίσιο του αγροτικού περιβάλλοντος και της αγροτικής ζωής. Ο θαλάσσιος τουρισμός αναφέρεται στο σύνολο των δραστηριοτήτων, που διεξάγονται σε θαλάσσιο χώρο μιας χώρας υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών. Ο κοινωνικός τουρισμός ορίζεται ως το σύνολο των σχέσεων και φαινόμενων τουριστικού χαρακτήρα που διευκολύνουν τη συμμετοχή στο τουρισμό των ασθενέστερων οικονομικών τάξεων Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ.ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο τουρισμός με τη σύγχρονη του μορφή αποτελεί ένα οικονομικό και κοινωνικό φαινόμενο, η ανάπτυξη του οποίου μετά το τέλος των εχθροπραξιών του Β Παγκόσμιου Πολέμου έχει προσελκύσει ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον τόσο των αναπτυγμένων χωρών, όσο και των αναπτυσσομένων, δηλαδή αυτών που για ίδιους ή διαφορετικούς λόγους δεν έχουν κατορθώσει ακόμα να διακόψουν το φαύλο κύκλο της φτώχειας και της μιζέριας τους. Οι λόγοι είναι κατανοητοί. Αν και ο τουρισμός σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει πανάκεια για την αντιμετώπιση όλων των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων των χωρών που επιχειρούν να τον αναπτύξουν, έχει αποδειχτεί στην πράξη ότι κάτω από προϋποθέσεις μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην οικονομική τους ανάπτυξη ή και μεγέθυνση. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που η ανάπτυξη του επιδιώκεται ολοένα και περισσότερο κυρίως από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η αναπτυξιακή πορεία του τουρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο υπήρξε ομολογουμένως εντυπωσιακή, αφού από το 1997 αδιαφιλονίκητα αναγνωρίζεται πλέον ως η μεγαλύτερη βιομηχανία του κόσμου. Οι παράγοντες εκείνοι που συνέβαλαν σε αυτό ήταν κατά κύριο λόγο η αύξηση του εισοδήματος των ανθρώπων, ο περισσότερος ελεύθερος χρόνος στη διάθεση τους για διακοπές και ξεκούραση, η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη στα μέσα μαζικής μεταφοράς και ιδιαίτερα στα αεροπλάνα και τέλος η απλούστευση των διατυπώσεων εισόδου-εξόδου στις χώρες υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών. Ειδικότερα σε ότι αφορά την εντυπωσιακή εξέλιξη των μεταφορικών μέσων, θα πρέπει να ειπωθεί ότι αυτά συνέβαλαν στο να αυξηθεί η εμβέλεια του διεθνούς τουρισμού, με την έννοια

15 ότι με το τιέρασμα του χρόνου ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι επισκέπτονται πιο απομακρυσμένους τουριστικούς προορισμούς. Η τάση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να αλλάξουν βαθμιαία οι κατευθύνσεις ροών του διεθνούς τουριστικού ρεύματος. Ας σημειωθεί ότι τόσο η εξέλιξη του τουρισμού σε μια δυναμικά αναπτυσσόμενη βιομηχανία, όσο και η τρέχουσα οικονομική σημασία του δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται χωριστά, αλλά στο πλαίσιο του αυξανόμενου ενδιαφέροντος για τον τριτογενή τομέα, δηλαδή του τομέα των υττηρεσιών της οικονομικής δραστηριότητας μιας χώρας (Ηγουμενάκης και Κραβαρίτης, 2004). 1.3 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Ο τουρισμός είναι ένας από τους δυναμικότερα αναπτυσσόμενους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας καθώς αποτελεί το μεγαλύτερο εξαγώγιμο προϊόν σε παγκόσμιο επίπεδο. Αποτελώντας κυρίαρχη δραστηριότητα σε πολλές χώρες συμβάλλει στη συνολική οικονομική ανάπτυξη των χωρών (UNWTO, 2010). Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών σημείωσε αξιοσημείωτη μεγέθυνση, συνδεόμενος με την κοινωνικοοικονομική αναπτυξιακή διαδικασία, καθώς συμβάλλει σημαντικά στην άνοδο του επιπέδου διαβίωσης των τουριστικά ανεπτυγμένων περιοχών και στην ευημερία των πολιτών. Η ανάπτυξη του διεθνούς τουρισμού τα τελευταία χρόνια συντελέστηκε με ρυθμούς υψηλότερους της αύξησης του παγκοσμίου ΑΕΠ. Σήμερα εκτιμάται ότι ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 12% της ιδιωτικής κατανάλωσης, παράγει το 6% του παγκόσμιου ακαθάριστου προϊόντος και προσφέρει περισσότερο από το 7% των θέσεων εργασιών σε παγκόσμιο επίπεδο (στοιχεία από το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών). Επίσης σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, ο τουρισμός αντιστοιχεί στο 40% του συνόλου των υπηρεσιών που εξάγονται, ενώ τα έσοδα του τουρισμού έχουν αυξηθεί πολύ περισσότερο από τα αντίστοιχα του διεθνούς εμπορίου (Hawkins, 2006). Το 2008 σημειώθηκαν 924 εκατ. αφίξεις τουριστών παγκοσμίως, 16 εκατ. περισσότερες σε σχέση με το 2007, σημειώνοντας αύξηση 2%. Η αύξηση αυτή, οφείλεται στα θετικά αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου καθώς το δεύτερο εξάμηνο σημειώνεται μια απότομη αλλαγή στις αφίξεις, γεγονός που καθιστά το 2008 μια χρονιά αντιθέσεων. Η ανάπτυξη ήταν αρνητική τους τελευταίους μήνες σε Ευρώπη (-3%) και Ασία(-3%), όπου η πτώση ήταν ακόμη πιο σημαντική, δεδομένης της διψήφιας αύξησης που

16 παρουσίασε το 2007 και της δυναμικής της παρουσίας της το πρώτο εξάμηνο του 2008 (+6%). Στο σύνολο του έτους, όλες οι περιοχές παρουσίασαν αύξηση εκτός από την Ευρώττη, οπού τα νούμερα παρέμειναν στάσιμα. Τα καλύτερα αποτελέσματα παρουσιάζουν η Μέση Ανατολή (+11%), η Αφρική (+5%) και η Αμερική (+4%). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού υπολογίζει ότι για το έτος 2009 ο παγκόσμιος τουρισμός θα μείνει σταθερός ή θα μειωθεί ελαφρώς (από -1% ως -2%) κατά τη διάρκεια του χρόνου (UNWTO, 2010). 1.4 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Ο Τουρισμός συμβάλλει ιδιαίτερα στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Είναι ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους κλάδους με ρυθμό ανάπτυξης που φθάνει το 5%, πολύ πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και με συνεχή ανοδική πορεία τα τελευταία 15 χρόνια. Οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις επαναπροσδιορίζουν τη δομή της τουριστικής βιομηχανίας στην Ευρώπη καθώς και τους ταξιδιωτικούς προορισμούς. Οι κοινωνικές εξελίξεις μεταβάλλουν τον τύπο των διακοπών που προτιμούν οι τουρίστες σε γενικές γραμμές, μικρότερα σε διάρκεια αλλά πιο συχνά ταξίδια. Η μεγάλη ποικιλία που υπάρχει πλέον στα μέσα μεταφοράς για τις διακοπές, καθώς οι κρουαζιέρες, τα σιδηροδρομικά και αεροπορικά ταξίδια έχουν αυξήσει σημαντικά τον επιβατικό τους όγκο. Επίσης, η νομισματική ένωση, που περικλείει ένα μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών χωρών, αναμένεται να ενισχύσει την ανάπτυξη του ευρωπαϊκού τουρισμού τα επόμενα χρόνια. Η Ευρώττη αποτελεί τον κορυφαίο τουριστικό προορισμό στον κόσμο, προσελκύοντας περισσότερο από το 50% της σχετικής αγοράς. Ο αριθμός των αφίξεων είναι διπλάσιος από ό,τι στο μεγαλύτερο ανταγωνιστή της Γηραιάς Ηπείρου, την Αμερική. Από πλευράς εσόδων, η Ευρώπη κατέχει αξιοζήλευτη θέση, με τέσσερις από τους έξι κορυφαίους προορισμούς, και τζίρο πάνω από 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Ιδιαίτερα σημαντικό επίσης για την ανάπτυξη του τουρισμού στην Ευρώπη είναι ότι περισσότεροι από το 60% των πολιτών της κάνουν διακοπές'. Όμως κατά την διάρκεια του πρώτου τριμήνου του 2009 οι κρατήσεις στα ξενοδοχεία κατέγραψαν μείωση κατά 10%. Αόγω της κρίσης υπολογίζεται ότι ένας στους έξι ευρωπαίους δεν θα πάει φέτος '

17 διακοτιές και ένας στους τρεις θα τιεριορίσει τη διάρκεια τους, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο 1.5 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα δέχεται, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, την «ειρηνική εισβολή» εκατοντάδων χιλιάδων ξένων τουριστών. Αρχικά ο τουρισμός προχωρούσε με αργούς ρυθμούς. Οι λόγοι της καθυστέρησης ήταν πολλοί και σοβαροί. Πρώτα-πρώτα έλειπαν οι κατάλληλοι δρόμοι, τα άνετα και σίγουρα μέσα συγκοινωνίας, τα ξενοδοχεία, τα κάμπινγκ, τα εστιατόρια και τα κέντρα ψυχαγοογίας. Οι ελλείψεις όμως και οι αδυναμίες αυτές, σιγά-σιγά ξεπεράστηκαν και οι Έλληνες κατάλαβαν και πίστεψαν ότι ο τουρισμός είναι μια μεγάλη πηγή πλούτου και ότι το τουριστικό συνάλλαγμα, που άφηναν οι ξένοι, βοηθά την εθνική μας οικονομία. Οι Έλληνες, κατάλαβαν ότι μπορούν να αναπτύξουν ένα αξιόλογο τουρισμό και τράβηξαν μπροστά. Σε αυτό βοήθησαν και τα προσόντα, που διαθέτει η χώρα μας όπως είναι το εύκρατο μεσογειακό κλίμα, η μεγάλη ηλιοφάνεια που διαθέτει, οι φυσικές της καλλονές, που παρέχουν απολαυστικό θέαμα για τους ξένους, οι ακρογιαλιές, οι αρχαιότητες, που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους ξένους. Ακόμα και οι ιαματικές πηγές της Ελλάδας είναι αξιόλογες και ευεργεπκές, για τη θεραπεία πολλών παθήσεων. Στις μέρες ο τουρισμός υφίσταται σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης, όπως επισημαίνεται σε σχετική ανακοίνωση του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων. Από τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα στοιχεία για το 2009, σημαντική εμφανίζεται η πτώση των αφίξεων τουριστών στην Ελλάδα (-7,3%). Για την Ελλάδα, οι ενδείξεις από τα στοιχεία των αεροπορικών αφίξεων στα κυριότερα αεροδρόμια της χώρας, που δέχονται πάνω από το 95% των αφίξεων από το εξωτερικό, είναι λιγότερο δυσοίωνες από όσο προέβλεπαν διάφοροι παράγοντες της αγοράς στο τέλος του 2008 και την αρχή του Η μεγαλύτερη μείωση (-9,8%) σημειώνεται στις αφίξεις αλλοδαπών στην Αθήνα, όπως καταγράφονται από τις υπηρεσίες του «Ελευθέριος Βενιζέλος». Έτσι, για το σύνολο της χώρας, τελικά η μείωση των αφίξεων από το εξωτερικό διαμορφώνεται στο 7% περίπου. Από τα παραπάνω στοιχεία καθίσταται προφανές ότι δεν πλήττονται ιδιαίτερα τα ταξίδια αναψυχής. Αντίθετα, πλήττεται σημαντικά ο ^ hltp;//

18 συνεδριακός και ο επιχειρηματικός τουρισμός σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Όσον αφορά τις επιμέρους τουριστικές περιοχές, τα στοιχεία του τετραμήνου δείχνουν αύξηση των αφίξεων στα Δωδεκάνησα 18,5%, που οφείλεται αποκλειστικά στην αύξηση που καταγράφηκε στη Ρόδο (+26,4%). Θετικά, επίσης, κινήθηκαν οι αφίξεις στα Χανιά, με ποσοστό αύξησης 23%. Είναι, όμως, ανησυχητική η πορεία των αφίξεων σε άλλες περιοχές της χώρας, όπου σημειώθηκαν αρνητικοί ρυθμοί, όπως στη Σαντορίνη (-69,8%), στη Μύκονο (-45,4%), στη Χίο (-38,6%), στην Κεφαλλονιά (-26,7%), στην Κω (-20,7%) και στην Κέρκυρα (-19,7%). Σύμφωνα με το 1ΤΕΠ, η εικόνα αυτή ενδέχεται να μεταβληθεί όταν δοθούν στη δημοσιότητα τα συνολικά στοιχεία της ΕΣΥΕ για τις αφίξεις στη χώρα μας με όλα τα μέσα ( Εξπρές, 2009) Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Ο τουρισμός είναι κλάδος της οικονομίας με σημαντικά οφέλη για τη χώρα δέκτη. Είναι γνωστό ότι (ΣΕΤΕ, 2003): 1. Ο τουρισμός φέρνει εισόδημα σε ξένα νομίσματα από την πώληση υπηρεσιών και σχετιζόμενων αγαθών στη χώρα υποδοχής. 2. Το εισόδημα διανέμεται ομαλά σε πολλούς τομείς της εθνικής οικονομίας, διαμορφώνοντας μια σημαντική, συσωρευτική και συνεχή ροή εισοδήματος. 3. Ο τουρισμός είναι ένας κλάδος που επεκτείνεται. 4. Η τουριστική βιομηχανία απαιτεί σχετικά χαμηλές επενδύσεις κεφαλαίων, σε σχέση με τη ροή επενδύσεων που επιτυγχάνει. 5. Διαμορφώνει μια ειδική μορφή αγοράς εξαγωγών, στην οποία ο καταναλωτής έρχεται σε αναζήτηση του προϊόντος. 6. Το προϊόν που πωλείται είναι κυρίως υττηρεσίες και άυλα αγαθά που προφανώς έχουν απεριόριστες δυνατότητες, η δε απόδοση του εξαρτάται από τη συμπληρωματική υποδομή και την προώθηση πωλήσεων. 7. Ο τουρισμός αποτελεί ένα εφαρμόσιμο και αποτελεσματικό εργαλείο δημόσιας πολιτικής για δημιουργία και ανάπτυξη κοινωνικής και πολιτιστικής οικειότητας, τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνείς ετήπεδο. 8. Ο τουρισμός αποτελεί ένα εργαλείο για την ανάπτυξη άλλων βιομηχανιών.

19 1.6 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΡΟΔΟ Ο τουρισμός της Ρόδου αναπτύχθηκε με ραγδαίους ρυθμούς τη δεκαετία του 1990 φθάνοντας από 8,1 εκατ. διανυκτερεύσεις το 1990 σε 10,8 εκατ. το Αυτό συνέβη όχι γιατί το επέτυχαν οι τουριστικοί φορείς με τις ενέργειές τους, αλλά επειδή αυτή ήταν η επιλογή των tour operators (Κούτουλας, 2005). Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα στοιχεία σε ικανοποιητικά επίπεδα βρίσκεται η κίνηση στα Δωδεκάνησα και κυρίως στη Ρόδο. Τον φετινό Νοέμβριο ο θαλάσσιος τουρισμός σημείωσε αύξηση 20% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Υπηρεσίας Ελέγχου Διαβατηρίων Λιμένος Ρόδου τον φετινό Νοέμβριο αφίχθησαν στην Ρόδο (μέσω θαλάσσης) άτομα, ενώ τον αντίστοιχο μήνα πέρσι, ο αριθμός των ατόμων που επισκέφθηκαν το νησί, ήταν ^ (Η Δημοκρατική, 2009). Επιπροσθέτως σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που ανακοίνωσε η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας η τουριστική κίνηση στη Ρόδο τον Αύγουστο σημείωσε μικρή μείωση της τάξης του 3,69%, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα πέρσι. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά στο αεροδρόμιο «Διαγόρας» έφθασαν με πτήσεις τσάρτερ τουρίστες ενώ πέρσι είχαν έρθει (ΑΠΕ, 2009) ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ Η Ρόδος ανήκει στο σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων, το οποίο βρίσκεται σε κοντινή γραμμή από την ακτογραμμή της Τουρκίας. Βρίσκεται στο σταυροδρόμι δυο μεγάλων θαλάσσιων διαδρομών της Μεσογείου, ανάμεσα στο Αιγαίο Πέλαγος και των ακτών της Μέσης Ανατολής. Επιπροσθέτως η Ρόδος καλύπτει μια έκταση 1400 τ. χλμ., έχει ακτογραμμή μήκους 220χλμ. και κατοικείται από περίπου κατοίκους"*. Ως σημείο συνάντησης τριών πολιτισμών έχει γνωρίσει πολλούς πολιτισμούς. Μέσω της μακραίωνης ιστορίας της, όλοι οι διαφορετικοί λαοί που κατοίκησαν στο νησί έχουν αφήσει το σημάδι τους σε όλες τις πλευρές του πολιτισμού του νησιού όπως στη τέχνη, τη γλώσσα και την αρχιτεκτονική. Η Ρόδος είναι ένα από τα πιο προσφιλή νησιά για διακοπές. Έχει ζεστό κλίμα, απέραντες παραλίες με γαλαζοπράσινα νερά, τη κοιλάδα με τις πεταλούδες και ένα έντονο βενετσιάνικο χρώμα στη παλιά πόλη με τα σοκάκια της και τα ψηφιδωτά της. Η μοναδική οδός των ιπποτών, αποτελεί δείγμα ^ hllp://el.wikipedia.org/wiki/%ce%a1 %CF%8C%CE%B4%CE%BF%CF%82

20 μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής με τα υτιέροχα κτίσματα τα οποία σώζονται σχεδόν ατόφια, παρέχοντας μας πολλές πληροφορίες για τη ζωή εκείνων των χρόνων. Το νησί των ιπποτών θεωρείται τόσο συναρπαστικό. Ο κοσμοπολίτικος τρόπος ζωής, η αδιάκοπη διασκέδαση, η φυσική ομορφιά των τοπίων, τα αρχαιολογικά και ιστορικά μνημεία, η εξαιρετική τουριστική υποδομή ή επαγγελματικά ταξίδια, το μοναδικό κλίμα και οι φιλόξενοι κάτοικοι, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα που σε κερδίζει^ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ Αρχαιότητα Από τον Όμηρο μαθαίνουμε ότι στη Ρόδο υπήρχαν κατά τους αρχαιότερους χρόνους τρεις μεγάλες πόλεις,η Λίνδος, η Ιαλυσός και η Κάμειρος. Οι πόλεις αυτές που ακμάζουν ήδη από την υστερομινωική εποχή, συνεχίζουν την ακμή τους στα μυκηναϊκά χρόνια, όπως δείχνουν οι νεκροπόλεις της Καμείρου και της Ιαλυσού, και παίρνουν νέα ζωή με την εγκατάσταση του δωρικού ττληθυσμού από το Άργος και τον ΊΑ αιώνα π.χ. Ο εκδωρισμός του πληθυσμού (στη γλώσσα, τη θρησκεία, τα έθιμα κλπ.) εισάγει τη Ρόδο στη μεγάλη δωρική οικογένεια και οι τρεις πόλεις της μαζί με την Κω, την Κνίδο και την Αλικαρνασσό, αποτελούν τη δωρική Εξάπολη, αμφικτιονία των Δωριέων αποίκων της Μικράς Ασίας με θρησκευτικό κέντρο το ναό του Τριοπίου Απόλλωνος στη χερσόνησο της Κνίδου. Αξιοποιώντας την γεωγραφική θέση του νησιού τους, το σταυροδρόμι των ηπείρων και των πολιτισμών, οι Ρόδιοι επιδίδονται στη ναυτιλία και διέπουν στη ναυσιπλοΐα και το εμπόριο. Τα πλοία τους οργώνουν τις θάλασσες μέχρι τα πέρατα της λεκάνης της μεσογείου, της Προποντίδας και του Ευξείνου. Κι όπως ο πληθυσμός του νησιού πλουτίζει και πληθαίνευ ακολουθεί το μεγάλο αποικιακό ρεύμα της εποχής. Στους περσικούς πολέμους η Ρόδος ακολούθησε την τύχη των μικρασιαηκών λαών που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των Περσών και αναγκάστηκε να εκστρατεύσει μαζί τους εναντίον των Ελλάδας. Μετά την ήττα των Περσών στη Σαλαμίνα η Ρόδος συμμάχησε με τους Αθηναίους. * *

21 Βυζαντινοί χρόνοι Ο χριστιανισμός μεταδόθηκε στη Ρόδο κατά τον Α' μ.χ. αιώνα, και κατά το δεύτερο μισό του Γ' μ.χ. αιώνα μαρτυρείτε οργανωμένη εκκλησία. Την πρώιμη ακμή του χριστιανισμού μαρτυρούν οι πολλές παλαιοχριστιανικές εκκλησίες, ενώ αναφέρονται επίσκοποι της Ρόδου, που πήραν μέρος στις οικουμενικές συνόδους. Με την τελική επικράτηση του Χριστιανισμού και την δίωξη της αρχαίας θρησκείας πολλά αρχαία μνημεία καταστράφηκαν, πολλοί ναοί των θεών μετατράττηκαν σε χριστιανικούς, ενώ πολλά έργα τέχνης μεταφέρθηκαν για να κοσμήσουν την Κωνσταντινούπολη όταν ορίστηκε νέα πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους Ιπποκρατεία Οι ιππότες κράτησαν τη Ρόδο για δυο αιώνες και περισσότερο. Κατέλαβαν και τα γύρω νησιά τη Χάλκη, τη Σύμη, τη Κω, τη Κάλυμνο, τη Λέρο και τη Τήλο. Στα χρόνια τους η Ρόδος αποτέλεσε προμαχώνα του χριστιανικού κόσμου ενάντια στη τουρκική πλημμυρίδα. Ήδη από το 1310 ο Οσμάν, ο πρώτος σουλτάνος του νέου τουρκικού κράτους, πολιόρκησε τη Ρόδο χωρίς όμως να την καταλάβει. Οι ιππότες ήταν χωρισμένοι σε οκτώ «γλώσσες». Κάθε γλώσσα είχε το κατάλυμα της και οι αρχαίοι των γλωσσών αποτελούσαν το σύμβολο του Μεγάλου Μαγίστρου. Οι ιππότες κατασκεύασαν πάνω στα ερείπια της παλιάς οχύρωσης ισχυρά τείχη που αγκαλιάζουν ημικυκλικά την πόλη, άνοιξαν έξω απ'αυτά βαθιά και πλατιά τάφρο και σήκωσαν προμαχώνες, πύργους και επάλξεις. Το φρούριο αυτό και η ανδρεία των ιπποτών έκαναν για πολλά χρόνια τη Ρόδο απόρθητη. 1,6.2.4 Τουρκοκρατία Μόλις οι Τούρκοι έγιναν κύριοι της Ρόδου μετέβαλλαν τους κυριότερους ναούς σε τεμένη και κατοίκησαν μέσα στη πόλη, όπου επέτρεψαν και στους Εβραίους να κατοικούν σε ειδική συνοικία. Οι Έλληνες τεχνίτες ή έμποροι μόνο τη μέρα έμπαιναν στο φρούριο της Παλιάς πόλης ενώ το βράδυ έπρεπε να βγουν γιατί δεν είχαν το δικαίωμα τνις διανυκτέρευσης. Ο ελληνικός πληθυσμός απαλλάχτηκε από το παιδομάζωμα και δεν αναφέρονται ομαδικές εξισλαμίσεις πληθυσμών. Η Ρόδος συναντάει τιιν παρακμή. Σταματάει το εμπόριο και την ναυτιλία, οι αγροί είναι 12

22 κατεστραμμένοι, σχολεία δεν υπάρχουν και μόνο ο παπάδες μαθαίνουν τα λιγοστά «κολλυβογράμματα»για να μπορούν να ψάλλουν στην εκκλησία Ιτα>Λκρατία Το 1912 μοίρα του ιταλικού στόλου καταλαμβάνει τη Ρόδο και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα στα πλαίσια του Ιταλοκρατικού πολέμου για τη Λιβύη. Οι Ιταλοί αρχηγοί της κατοχής σε διαγγέλματα επισημαίνουν ότι η κατοχή είναι προσωρινή και γίνεται μόνο για τις πολεμικές ανάγκες. Όταν οι Δωδεκανήσιοι οργανώνουν το συνέδριο της Πάτμου αντιμετωπίζουν πολλές διώξεις και έτσι καταλαβαίνουν ότι έχουν να κάνουν με νέο κατακτητή. Με τη λήξη του πολέμου ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος απαιτεί τα Δωδεκάνησα, επικαλούμενος λόγους εθνικοϊστορικούς. Η άρνηση της Ιταλίας προκαλεί την έντονη αντίδραση του πληθυσμού της Ρόδου που υπό την ηγεσία της εκκλησίας ξεσηκώνεται το Πάσχα του Τα επεισόδια εκείνα, από τα οποία υπήρξαν νεκροί και τραυματίες, έμειναν γνωστά στην ιστορία ως «αιματηρό Πάσχα». Ο ελληνοιταλικός πόλεμος του 1940, η γερμανική εισβολή, οι κακουχίες και η πείνα, η ιταλική συνθηκολόγηση το Σεπτέμβριο του 1943, οι πολεμικές επιχειρήσεις στο δωδεκανησιακό χώρο και οι διπλωματικοί αγώνες μέχρι την τελική προσάρτηση της Δωδεκανήσου στο ελληνικό κράτος αποτελούν συναρπαστικές ιστορίες. Η πανηγυρική τυπική ενσωμάτωση έγινε στη Ρόδο στις 7 Μαρτίου του 1948^ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΘΕΡΕΤΡΑ Αίνδος Η Λίνδος είναι από τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις της Ρόδου. Ιδρύθηκε στο νοτιοανατολικό μέρος του νησιού από τους Δαναΐδες ή από τον ήρωα Λίνδο. Κατά πιν ιπποτική περίοδο υπι'ιρξε μια από τα ισχυρότερα φρούρια του νησιού. Σήμερα είναι ένα από τα κυριότερα τουριστικά θέρετρα του νησιού^. * * el ^

23 Κάμειρος Η Κάμειρος ιδρύθηκε από τον Ηρακλείδη Τριπόλεμο, ήταν μία από τις τρεις πόλεις- κράτη, και είναι χτισμένη στα βορειοδυτικά παράλια της νήσου. Σήμερα σώζονται μόνο τα ερείπια* Ιαλυσός Η Ιαλυσός αποικίστηκε από Μινωήτες και αργότερα από Μυκηναίους. Ερείπια της καθώς και παλαιοχριστιανικά και μεσαιωνικά μνημεία σώζονται στην τοποθεσία της Φιλέρημου Παλιά πόλη Η παλιά πόλη χτίστηκε γύρω στο 1300 μ.χ. και είναι ένα μνημείο μεσαιωνικής εποχής με κύριο αξιοθέατο το παλάτι του μεγάλου Μαγίστρου και περικλείεται από ένα τεράστιο επιβλητικό τείχος. Ακόμα υπάρχει ο πύργος με το ρολόι, η πλακόστρωτη οδός των ιπποτών, εκκλησίες και τζαμιά. Ακόμα μέσα υπάρχουν παλιές βιβλιοθήκες και αρχαιολογικά ευρήματα που σε ταξιδεύουν σε άλλες εποχές Καλ^,ιθέα Στη Καλλιθέα βρίσκονται τα ιαματικά λουτρά των Ιταλών τα οποία δεν χρησιμοποιούνται τα τελευταία χρόνια και υπάρχουν μόνο σαν αξιοθέατο ωστόσο υπάρχει παραλία που ημεδαποί και αλλοδαποί μπορούν να την απολαύσουν Η κοιλάδα των πεταλούδων Βρίσκεται 16 χλμ νοτιοδυτικά της Ρόδου και έχει μήκος 6 χλμ. Είναι μια καταπράσινη περιοχή γεμάτη ρυάκια, πεύκα, πλατάνια και το καλοκαίρι κατακλύζεται από πεταλούδες αποτελώντας πόλο έλξης για χιλιάδες τουρίστες Επτά πηγές Πρόκειται για μια τοποθεσία κοντά στο χωριό Αρχάγγελος. Καταπράσινη φύση, αιωνόβια πλατάνια και κρυστάλλινα τρεχούμενα νερά συνθέτουν το τοπίο. * *

24 1.6.4 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣ.ΜΟΥ ΣΤΗ ΡΟΔΟ Ο τουρισμός στη Ρόδο ξεκίνησε γύρω στο 1955, όταν ακόμη τα πράγματα ήταν ρευστά και δεν υπήρχε η κατάλληλη τουριστική υποδομή. Βέβαια υπήρχε μια βάση που αργότερα θα έπρεπε να εκσυγχρονιστεί για να γίνει ένα κατάλληλο τουριστικό θέρετρο για τους ημεδαπούς και αλλοδαπούς επισκέπτες της. Το 1960 γίνονται οι πρώτες τουριστικές μονάδες στην πόλη της Ρόδου, ενώ ακόμη το υπόλοιπο νησί δεν είχε χαρακτηριστεί ως τουριστικό μέρος. Το 1970 οι τουριστικές μονάδες επεκτείνονται και στην ανατολική και δυτική πλευρά του νησιού. Έτσι η Ρόδος γνωρίζει τον τουρισμό και μαθαίνει να ζει απ αυτόν. Μέσα σ'αυτές τις δεκαετίες γνωρίζει την τουριστική άνθηση και κάθε χρόνο αυξάνεται ο αριθμός των αφίξεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1960 ξεκίνησαν και οι πρώτες πτήσεις charter δηλαδή πτήσεις χωρίς ανταποκρίσεις μέσω άλλων χωρών. Αυτό εξυπηρετούσε γιατί υπήρχε γρηγορότερη μετακίνηση και ήταν πιο οικονομικά. Έτσι λοιπόν ξεκίνησε ο ομαδικός τουρισμός. Βασικό ρόλο στην αύξηση του τουρισμού εκείνες τις περιόδους έπαιξε το ότι δεν υπήρχαν πολλοί προορισμοί όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στη Μεσόγειο. Τη δεκαετία του 90 με εξαίρεση το 1994 που υπήρχε εντυπωσιακή αύξηση, η πληρότητα των ξενοδοχειακών μονάδων από 82,2% περιορίσθηκε σε 61,6% και η μέση διάρκεια παραμονής από 9,6 μέρες σε 8,8 μέρες. Αυτό συμβαίνει γιατί έχουν ανακαλυφθεί καινούριοι τουριστικοί προορισμοί με χαμηλότερα τουριστικά πακέτα και με χαμηλότερα γενικά τιμές. Τα τελευταία 3 χρόνια ο τουρισμός έχει μια στασιμότητα που βέβαια αυτό δεν είναι και το καλύτερο αλλά έχει προοπτικές ως προς όλους τους κλάδους του νησιού για ένα καλύτερο μέλλον (Λογοθέτης, 2004) ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ EV ΝΟΗΣΑΝ ΤΗΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Οι εντυπωσιακές εξελίξεις του Ροδιακού τουρισμού δεν ήταν τυχαίες, αλλά το αποτέλεσμα μιας σειράς ευνοϊκών παραγόντων, που αξιοποιήθηκαν από το κράτος και την ιδιωτική πρωτοβουλία κατά τον καλύτερο τρόπο. Η Ρόδος διαθέτει ένα πλούσιο πολιτιστικό παρελθόν και μια ιδιαίτερη φυσική ομορφιά, που ελκύουν το ενδιαφέρον των επισκεπτών της. Η Ρόδος διέθετε και μια τουριστική υποδομή, που την είχε καθιερώσει ως τουριστικό προορισμό από την προπολεμική περίοδο. Το κράτος αμέσως μετά την ενσωμάτωση με τα ευνοϊκά φορολογικά, δασμολογικά και πιστωτικά μέτρα, που έλαβε, όχι μόνο ανακούφισε τον πληθυσμό του νησιού αλλά

25 συνέβαλε και στη δημιουργία τοπικού κεφαλαίου, το οποίο στη συνέχεια επενδύθηκε στον τουρισμό. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το 90 % του σημερινού τουριστικού κεφαλαίου ανήκει σε Ροδίτες, οι οποίοι πίστεψαν στις προοπτικές του τόπου τους και δημιουργούσαν τουριστικές επιχειρήσεις σε αντίθεση με άλλες περιοχές, που οι τουριστικές επενδύσεις «έπεσαν έξω». Το κράτος βέβαια ήλθε αρωγό με τη δημιουργία των απαραίτητων έργων υποδομής και με σειρά ευνοϊκών οικονομικών και φορολογικών κινήτρων, που προώθησαν ιδιαίτερα τις οικονομικές επενδύσεις (Λογοθέτης. 2004). 1.7 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ Η εποχικότητα στον τουρισμό είναι σχετικά πρόσφατο φαινόμενο, που εντείνεται από το έτος σε έτος με αποτέλεσμα να προβληματίζει τους διεθνείς τουριστικούς οργανισμούς, τις εθνικές κυβερνήσεις και τις ετηχειρήσεις του τουριστικού κυκλώματος για το τι μέλει γενέσθαι. Το φαινόμενο της εποχικότητας στη περύιτωση του Μεσογειακού τουρισμού στον οποίο ανήκει και η Ρόδος που προσφέρει το πρότυπο των θερινών διακοπών, βασισμένων στον ήλιο, τη θάλασσα και τις παραλίες, μπορεί να προσδιοριστεί εννοιολογικά ως «οι χρονικές αποκλίσεις που παρουσιάζει ένας τουριστικός προορισμός από τα χρονικά συμβατικά όρια της τουριστικής περιόδου η οποία αρχίζει την Ι** Απρίλη και τελειώνει την 31 Οκτώβρη» Το πρόβλημα της τουριστικής εποχικότητας στη Ρόδο Την τελευταία πενταετία ένα ποσοστό του αλλοδαπού τουρισμού που σταθερά ξεπερνά το 50 % συγκεντρώνεται στο τρίμηνο της τουριστικής αιχμής που είναι από τον Ιούλιο μέχρι και το Σεπτέμβριο. Αυτό μάλιστα συνοδεύεται και με παράλληλη μείωση του μέσου όρου ημερών διαμονής. Συγκεκριμένα οι μήνες της τουριστικής αιχμής συγκεντρώνουν μέσο ετήσιο ποσοστό 55,6 % με αυξητικές τάσεις ενώ οι υπόλοιποι μήνες συγκεντρώνουν το 43,8 % από το οποίο ο Απρίλιος συμμετέχει με ποσοστό κάτω του 5 %. Ο Απρίλιος έχει χαθεί σχεδόν για τη Ρόδο και η όποια κίνηση παρουσιάζει, οφείλεται στο μαθητικό τουρισμό και στον τουρισμό των εορτών του

26 Πάσχα των καθολικών, αφού τα τελευταία χρόνια τα θερινά προγράμματα των οργανωτών ταξιδιών αρχίζουν μια εβδομάδα πριν το Πάσχα, ενώ μεγάλοι αγγλικοί οργανισμοί θεωρούν τον Απρίλιο ότι ανήκει στους χειμερινούς μήνες από πλευράς κατάρτισης προγραμμάτων Επιπτώσεις από την εποχικότητα στον τουριστικό τομέα Η εποχικότητα έχει προκαλέσει μια σειρά από σοβαρές αρνητικές παρενέργειες σε όλο το φάσμα του τουριστικού κυκλώματος. Οι επιπτώσεις είναι εμφανείς στο περιβάλλον, τις τουριστικές ετηχειρήσεις, στις ενδιάμεσες επιχειρήσεις καθώς και στους ίδιους τους επισκέπτες. Το περιβάλλον του σε όλες του τις εκφάνσεις είναι εκείνο που δέχεται τη μεγαλύτερη πίεση στους μήνες αιχμής κατά τους οποίους παραβιάζονται τα όρια της φέρουσας ικανότητας του τόπου. Μπορεί να μην έχουν γίνει μετρήσεις για τον καθορισμό των ορίων αντοχής του για φιλοξενία επισκεπτών όμως από ορισμένα φαινόμενα, ιδιαίτερα αυτά που παρουσιάζονται στο τομέα των υποδομών και τις καθιστούν αδύναμες να ανταποκριθούν στις ανάγκες της ζήτησης, καταφαίνεται ότι ο τόπος εξάντλησε τα όρια της αντοχής του. Οι τουριστικές ετηχειρήσεις και ιδιαίτερα οι ξενοδοχειακές, είναι εκείνες που πλήττονται περισσότερο από το φαινόμενο της εποχικότητας. Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων δραστηριότητας των ξενοδοχείων της Ρόδου, αποδεικνύεται ότι σε ετήσια βάση δραστηριοποιείται μόλις το 48%-49% του παραγωγικού δυναμικού και ότι πάνω από το 50% της συνολικής τους δραστηριοποίησης πραγματοποιείται το τρίμηνο Ιουλίου - Σεπτεμβρίου με πληρότητες που ξεπερνούν το 100%, ενώ στους υπόλοιπους μήνες της τουριστικής περιόδου οι πληρότητες κυμαίνονται από 35%-65%. Η χαμηλή κερδοφορία δεν ευνοεί τις νέες επενδύσεις, απόδειξη ότι όσες ξενοδοχειακές έγιναν τα τελευταία χρόνια στη Ρόδο, πραγματοποιήθηκαν από υφιστάμενες επιχειρήσεις, που έκαναν χρήση των αφορολόγητων εκπτώσεων του αναπτυξιακού νόμου και από επιχειρήσεις στις οποίες συμμετέχουν και οργανωτές ταξιδιών που εξασφαλίζουν τη πελατεία τους. Η εποχικότητα επηρεάζει αρνητικά και τις ενδιάμεσες επιχειρήσεις, από τις οποίες οι πιο αντιπροσωπευτικές είναι οι αεροπορικές εταιρίες charters με τις οποίες διακινείται πάνω από το 85% του διεθνούς τουρισμού στου νησιωτικούς προορισμούς. Οι εταιρίες αυτές αλλά και τα λοιπά συμβατικά μεταφορικά μέσα δεν είναι δυνατόν να δεσμεύσουν και τα μέσα τους για να ανταποκριθούν στην αυξημένη

27 ζήτηση της αιχμής και τους άλλους μήνες να μη πραγματοποιούν το μεταφορικό έργο που θα τους εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που για τη διατήρηση των πτήσεων στους ακραίους μήνες, οι εταιρίες ζητούν από τους φορείς του προορισμού να τους εξασφαλίζουν ένα ποσοστό θέσεων στο αεροπλάνο τους. Η εποχικότητα επηρεάζει και τους ίδιους τους τουρίστες, αφού στη περίοδο της αιχμής υφίστανται όλες τις συνέπειες από την έξαρση των περιβαλλοντολογικών προβλημάτων. Η μεγάλη πλειοψηφία των τουριστών αναζητούν στις διακοπές τους, τις συνθήκες εκείνες που θα τους ηρεμήσουν και θα τους αναζωογονήσουν, συνθήκες που δε θα συναντούν στους μήνες αιχμής. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα περισσότερα παράπονα που φτάνουν στα γραφεία του EOT προέρχονται κατά κανόνα από τους καλοκαιρινούς τουρίστες (Λογοθέτης, 2004) ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ALL INCLUSIVE Με το all inclusive δίνεται η δυνατότητα στο πελάτη ενός ξενοδοχείου να μπορεί με τη τιμή που του έχει δοθεί, να τρώει τόσο το πρωινό όσο και τα γεύματα όσο και τα δείπνα και σε πολλές περιπτώσεις να του προσφέρονται δωρεάν και ενδιάμεσα δεκατιανά και ποτά. Ο τουρίστας με τον τρόπο αυτό μπορεί να εξασφαλίζει οικονομικότερες διακοπές και να αισθάνεται μεγαλύτερη ασφάλεια βρισκόμενος σε μια ξένη χώρα. Το σύστημα αυτό όμως, παρά το γεγονός ότι διασφαλίζει μεγαλύτερες πληρότητες στα ξενοδοχεία, δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην ευρύτερη αγορά, αφού ο ξένος πίνει και τρώει οτιδήποτε θέλει μέσα στο ξενοδοχείο. Το all inclusive θεωρείται ένα αναγκαίο κακό, χωρίς αυτό είναι βέβαιο ότι θα στρέφαμε χιλιάδες τουρίστες σε άλλους τουριστικούς προορισμούς, ενώ στην ευρύτερη χρήση του είναι βέβαιο ότι οδηγούμε σε κλείσιμο πολλές μικρές επιχειρήσεις υγειονομικού ενδιαφέροντος. Στη Ρόδο το σύστημα all inclusive έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στις υπόλοιπες τουριστικές επιχειρήσεις γιατί ο τουρίστας δεν καταναλώνει τίποτα εκτός του ξενοδοχείου και τα περισσότερα γενικά ξενοδοχεία το ακολουθούν αφού δεν μπορούν να κάνουν και διαφορετικά για το λόγο ότι θα χαθεί μεγάλος αριθμός τουριστών από το νησί'. '

28 1.7.3 ΟΙ ΙΔΙΟ.ΜΟΡΦΙΕΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Η ανταγωνιστικότητα κάθε προϊόντος είναι η δυνατότητα που έχει να πωλείται στους καταναλωτές κάτω από συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού. Ο καταναλωτής αγοράζει το προϊόν για τη ποιότητα του και για τη καλή του τη τιμή, που εξυτιακούεται ότι πρέπει να βρίσκεται στα επίπεδα των ομοειδών προϊόντων. Αν το προϊόν δεν πωλείται πρέπει να το βελτιώσουμε, ή να μειώσουμε τη τιμή του, αν οι συντελεστές του κόστους το επιτρέπουν, διαφορετικά δεν έχουμε άλλη επιλογή, παρά να παυσουμε να τα παράγουμε. Στη περίπτωση του τουριστικού προϊόντος τα πράγματα είναι ακόμη δυσκολότερα λόγω της ιδιομορφίας του προϊόντος, που το συνθέτουν ανομοιογενή στοιχεία, τα οποία ενώ επηρεάζουν εξίσου την ανταγωνιστικότητα του δεν συμβάλλουν ισόρροπα στη βελτίωση ή τη διατήρηση της. Είναι χαρακτηριστικό ότι το τουριστικό πακέτο (διαμονή με ημιδιατροφή) των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, που αποτελεί το προσφερόμενο και διαπραγματευόμενο στη διεθνή τουριστική αγορά τουριστικό μας προϊόν, ενώ αντιπροσωπεύει περισσότερο το 1/3 της δαπάνης του επισκέπτη στο τόπο προορισμού επωμίζεται όλο το βάρος της διατήρησης του ελληνικού τουρισμού σε ανταγωνιστικά επίπεδα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο ελληνικός τουρισμός εξαρτάται από την τιμολογιακή πολιτική των ξενοδοχείων από τη δυνατότητα που έχουν δηλαδή οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις να προσφέρουν τιμές αποδεκτές από τη διεθνή τουριστική ζήτηση, όπως εκφράζεται μέσα από τους οργανωτές ταξιδιών, και βέβαια να κερδίζουν, γιατί διαφορετικά δεν επιβιώνουν και αυτό είναι το σημερινό κρίσιμο σημείο του κλάδου (Λογοθέτης, 2004) ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΑΡΝΗΤΙΚΑ Οι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τα τελευταία χρόνια την ανταγωι ιστικότητα της ξενοδοχειακής βιομηχανίας είναι: 1. Η στασιμότητα της τουριστικής κίνησης η οποία τα τελευταία 5 χρόνια παρέμεινε στα ίδια επίπεδα. 2. Η παρατηρούμενη μείωση σε σταθερές τιμές της τουριστικής δαπάνης των επισκεπτών συνέπεια της συνεχιζόμενης διεθνούς οικονομικής ύφεσης, που ανάγκαζε μια μεγάλη μερίδα της παραδοσιακής ξενοδοχειακής μας πελατείας.

29 κυρίως τους Άγγλους, να στραφεί σε παραξενοδοχειακά φτηνά καταλύματα με αποτέλεσμα, συναινούσης και της βαθμιαίας συρρίκνωσης της τουριστικής περιόδου, να πέσει η πληρότητα των ξενοδοχειακών μονάδων κατά 8 περίπου ποσοστιαίες μονάδες. 3. Η αύξηση της τουριστικής προσφοράς κατά την τελευταία 5ετία κατά 14% σε ξενοδοχειακές κλίνες, όταν η ζήτηση την αντίστοιχη περίοδο έμεινε σχεδόν στάσιμη. Ο υψηλός πληθωρισμός που έχουμε τα τελευταία χρόνια. Οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις σε ένα αρκετά μεγάλο βαθμό αναγκάστηκαν να επωμισθούν και το τέλος των αεροδρομίων που τόσο επηρέασε την τουριστική ζήτηση, αφού οι οργανωτές ταξιδιών αρνούνται να το αποδεχτούν (Λογοθέτης, 2004) ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Για να ανακτήσει η ξενοδοχειακή βιομηχανία την ανταγωνιστικότητα θα πρέπει να αντιμετωτησθούν όλοι οι αρνητικοί παράγοντες. Θα πρέπει να γίνει αποδεκτό από όλους τους παράγοντες του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ότι το κόστος της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος δεν πρέπει να το πληρώνουν μόνο οι ξενοδόχοι, αλλά όλοι που ωφελούνται από τον τουρισμό ανάλογα με τα οφέλη που ο καθένας προορίζεται σε αυτόν. Η αποδοχή της αρχής αυτής εμπεριέχει τη δέσμευση όλων των παραγόντων που εμπλέκονται στο τουριστικό κύκλωμα πάνω σε μία προγραμματισμένη και συντονισμένη πολιτική ενεργειών και μέτρων, που θα στοχεύουν στην ανταγωνιστικότητα του τουρισμού. Όλοι οι παράγοντες-φορείς που διαμορφώνουν το τουριστικό προϊόν να εξειδικεύσουν τις ενέργειες τους, οι οποίες θα κατατείνουν από την μια μέρια στην αναβάθμιση του σημερινού προϊόντος και παράλληλα στη διαφοροποίηση προς άλλες μορφές περισσότερο αποδοτικές και ανθεκτικές σης τουριστικές συγκυρίες και από την άλλη μεριά στον περιορισμό των οικονομικών μέτρων που επιβαρύνουν το κόστος του τουριστικού προϊόντος (φόροι, τέλη κ.τ.λ.).

30 Ετηπρόσθετα μέτρα που άμεσα θα ανακουφίσουν την ξενοδοχειακή βιομηχανία και θα την επαναφέρουν σε ανταγωνιστική τροχιά είναι η ρύθμιση των ληξιπρόθεσμων ξενοδοχειακών υποχρεώσεων προς τις τράπεζες κατά τέτοιο τρόπο ώστε να καθιστούν βιώσιμες τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Επιπλέον η εξασφάλιση με τον αναπτυξιακό νόμο και με πόρους του Γ'Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, οικονομικών, φορολογικών και πολεοδομικών κινήτρων για τον εκσυγχρονισμό των ξενοδοχείων, ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της γενικής τουριστικής ζήτησης και των ειδικών μορφών τουρισμού. Τέλος, για τα ξενοδοχεία που συμμετέχουν στο πρόγραμμα χειμερινού τουρισμού οι αυξήσεις των δημοτικών τελών να περιορισθούν στο μισό του πληθωρισμού και να διατηρηθούν τα ίδια τιμολόγια. Ακόμη να καταργηθεί το τέλος αεροδρομίου, τουλάχιστον για τους χειμερινούς μήνες, για να βοηθηθεί η ανάπτυξη του χειμερινού τουρισμού. Καταληκτικά θα πρέπει να πούμε ότι ένας από τους σημανπκότερους παράγοντες που μπορεί να βελτιώσει τη ζήτηση του, είναι η προβολή και η διαφήμιση του τουριστικού προϊόντος (Λογοθέτης, 2004). 1.8 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΡΟΔΟ ΓΕΝΙΚΑ Ο τουρισμός στο νησί της Ρόδου και γενικά στην Ελλάδα βρίσκεται στο στάδιο του κορεσμού. Για να μεταφερθούμε όμως στο στάδιο της «αναγέννησης» θα πρέπει να αναζωογονηθεί το τουριστικό προϊόν που παρέχεται. Αυτό το στάδιο μπορεί να αλλάξει με κάποια μέτρα και κάποιες πολιτικές που θα πρέπει να ακολουθηθούν είτε από τους ίδιους τους πολίτες είτε από τους πολιτικούς φορείς. Όλα δεν γίνονται από τη μια στιγμή στην άλλη αλλά απαιτείται σωστή καθοδήγηση. Το νησί πρέπει να γίνει ανταγωνιστικό και αυτό είναι το κυρίαρχο πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στην αναβάθμιση του τουριστικού προ'ϊόντος έτσι ώστε η Ρόδος να γίνει ένας από τους σημαντικότερους προορισμούς". "

31 1.8.2 ΔΙΑΓΡΑΦΟΜΕΝΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Οι προοπτικές που διαγράφονται για το μέλλον του τουρισμού της Ρόδου πρέπει να εξεταστούν στα πλαίσια των διεθνών εξελίξεων και προοπτικών, αφού ο τουρισμός μας εξαρτάται στη συντριπτική του πλειοψηφία από το διεθνή τουρισμό. Κατά τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, ο τουρισμός θα συνεχίσει την ανοδική του πορεία και αυτό γιατί δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες, όπως είναι η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των λαών, η διεύρυνση του ελεύθερου χρόνου σε συνδυασμό με την αύξηση του μέσου όρου ζωής και η μείωση του κόστους των αεροπορικών μετακινήσεων. Ιδιαίτερα σε ότι αφορά το Μεσογειακό τουρισμό στον οποίο ανήκει και η Ρόδος, εκδηλώνεται από τους παράγοντες μας ένας έντονος προβληματισμός, που συνδέεται με ορισμένα φαινόμενα, όπως είναι η μαζικοποίηση του τουρισμού, η επιβάρυνση του περιβάλλοντος, η συγχώνευση και η δημιουργία μεγάλων τουριστικών οργανισμών ολιγοπωλιακού χαρακτήρα, η συρρίκνωση της τουριστικής τιεριόδου, αναγκάζουν να λάβουμε μια σειρά μέτρων όχι μόνο για να διατηρηθεί η θέση μας στην τουριστική αγορά αλλά και για να διευρυνθεί. Θα πρέτιει να ολοκληρωθούν οι γενικές υποδομές (ύδρευση, αποχέτευση, συγκοινωνίες κ.τ.λ.) και να δημιουργηθούν ειδικές τουριστικές υποδομές (μαρίνες, γήπεδα, γκολφ, συνεδριακά και αθλητικά κέντρα κ.τ.λ.) που θα έτητρέψουν την ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού, οι οποίες θα αμβλύνουν τις συνέτιειες του μαζικού τουρισμού και θα συμβάλουν στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Πρέπει ακόμα να αναδειχθούν και να προβληθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής, ώστε να διαφοροποιηθεί το τουριστικό προϊόν και να καταστεί πιο ελκυστικό και ανταγωνιστικό. Ακόμα θα πρέπει να εκσυγχρονιστούν και να αναβαθμιστούν όλες οι υπηρεσίες σε όλα τα επίπεδα. Τέλος θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο σύγχρονος τουρίστας είναι απαιτητικός. Θέλει να πληρώσει λίγα και να αγοράσει πολλά (Λογοθέτης, 2004) Ο ΧΕΙΜΕΡΙΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΡΟΔΟ Η Ρόδος λόγω της συγκειτρωτικότιμας του ξενοδοχειακού της δυναμικού στη πόλη, διαθέτει βασικές προϋποθέσεις όπως κλίμα φυσικό και τουριστικό περιβάλλον, ξενοδοχεία κ.α. για ανάπτυξη του χειμερινού τουρισμού, όμως υστερούν στις ειδικές τουριστικές υποδομές και στην οργάνωση, που ευνοούν τη διαμόρφωση ειδικών 22

32 χειμερινών τουριστικών προϊόντοιν, που να απευθύνονται σε συγκεκριμένες καταναλωτικές ομάδες. Η αντιμετώτηση των αδυναμιών αυτών, που θα οδηγήσει στη δημιουργία τουριστικο'ιν προϊόντϋ)ν ελκυστικών και ανταγωνιστικών, είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει το ενδιαφέρον των tour operators να συμπεριλάβουν τους προορισμούς αυτούς στα χειμερινά προγράμματα. Η μέχρι τώρα εμπειρία έχει αποδείξει ότι ο τουρισμός με τη σύμπραξη των tour operators, αποτελεί μονόδρομο για την ανάπτυξη χειμερινού τουρισμού σε ανεπτυγμένες τουριστικές περιοχές, που σήμερα τους χειμερινούς μήνες δέχονται 1,5%-2% αλλοδαπού τουρισμού. Mui αύξηση της τάξης του 5% στη περίπτωση της Ρόδου θα φέρει παραπάνω τουρίστες τους 5 μήνες του χειμώνα (Λογοθέτης, 2004) ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο μαθητικός τουρισμός αποτελεί ένα κλάδο με δυναμισμό και προοπτική. Ήδη η Ρόδος δέχεται κάθε χρόνο σημαντικό αριθμό μαθητών από όλα τα διαμερίσματα της χώρας. Το γεγονός ότι οι αφίξεις του προγραμματίζονται κυρίως τον Απρίλιο, πριν ακόμη αρχίσει η κίνηση του εξωτερικού τουρισμού, συμβάλλει στην τουριστική επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου που αποτελεί βασικό στόχο των τουριστικών παραγόντων της Ρόδου. Ο μαθητικός τουρισμός προωθείται το τελευταίο καιρό και στο εξωτερικό και ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη, με πρωτοβουλία του ΕΒΕΔ, προγράμματα για επισκέψεις μαθητών από την Ιταλία κατά την περίοδο μάλιστα του χειμώνα, γεγονός που θα τονώσει και το χειμερινό τουρισμό. Μια συστηματική και συντονισμένη οργάνωση του κλάδου αυτού θα έχει αναμφίβολα θετικά αποτελέσματα για τον τόπο. 1.9 ΠΟΑΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ Α) ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ Το πρόβλημα της τουρισπκής εποχικότητας είναι υπαρκτό και γίνεται πολυσύνθετο με τις επιπτώσεις που προκαλεί σε ολόκληρο το φάσμα του τουριστικού κυκλώματος. Αυτός είναι και ο λόγος που η αντιμετώπισή του προϋποθέτει συνειδητοποίηση από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς της σοβαρότητας του και γενική κινητοποίηση των παραγόντων του τουρισμού για τον προγραμματισμό της υλοποίησης των

33 κατάλληλων πολιτικών και δράσεοιν, που σταδιακά θα αμβλύνουν την εποχικότητα και θα επιμηκύνουν την τουριστική τιερίοδο με μελλοντικό στόχο την ανάπτυξη τουρισμού όλων των εποχών όπου εντάσσεται και ο χειμερινός τουρισμός. Οι προτάσεις για επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και την ανάπτυξη χειμερινού τουρισμού στη Ρόδο είναι ειδικευμένες και είναι οι παρακάτω: 1. Δημιουργία αναγκαίων υποδομών που θα στηρίξουν την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού. 2. Παροχή οικονομικών και φορολογικών κινήτρων στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις για τον εκσυγχρονισμό τους και κυρίως για τη δημιουργία των αναγκαίων εγκαταστάσεων, που θα καλύπτουν τις ανάγκες και των εκτός αιχμής πελατών της. Κίνητρα πρέπει να δοθούν για την ανακούφιση του υψηλού λειτουργικού τους κόστους του χειμώνα ώστε να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. 3. Εξασφάλιση κινήτρων στους οργανωτές ταξιδιών ανάλογα με εκείνα που προσφέρουν οι ανταγωνίστριες χώρες ώστε να πεισθούν να επιμηκύνουν τα θερινά τους προγράμματα και γιατί όχι να συμπεριλάβουν και τη Ρόδο στα χειμερινά τους. 4. Οργάνωση εκδηλώσεων πολιτιστικών, καλλιτεχνικών, αθλητικών κ.τ.λ. οι οποίες πρέπει να εξελιχθούν σε θεσμούς ώστε να περιληφθούν στα χειμερινά προγράμματα και να λειτουργήσουν όχι μόνο ως μέσα ψυχαγωγίας των επισκεπτών του χειμώνα, αλλά και ως στοιχεία τουριστικής έλξης. 5. Όλες αυτές οι πολιτικές και οι ενέργειες θα διαμορφώσουν νέα τουριστικά προϊόντα, τα οποία πρέπει να προβληθούν και να διαφημιστούν με τα κατάλληλα για κάθε αγορά διαφημιστικά μέσα. Τέλος είναι ανάγκη να δημιουργηθεί ένα αντιπροσωπευτικό όργανο νομαρχιακού ετηπέδου που θα κατευθύνει και θα συντονίζει όλες τις σχετικές ενέργειες και δράσεις (Λογοθέτης, 2004). Β) ΕΡΕΥΝΑ ΑΓΟΡΑΣ Αποτελεί οικονομικό ατόπημα η μη διενέργεια στη χώρα μας, με την ευθύνη του κράτους, στοιχειωδών έστω ερευνών για μια αγορά που προσφέρει σε τόσο σημανηκό βαθμό στο ΑΕΠ μας. Η Ελλάδα δαπανεί και συνεχίζει να δαπανεί πολλές φορές τεράστια ποσά για διαφήμιση και για προβολή της Ελλάδας χωρίς να έχει ένα ξεκάθαρο στόχο, χωρίς να γνωρίζει πόσα από τα χρήματα της διαφημιστικής δαπάνης θα επιστραφούν ή αν θα επιστραφούν ποτέ. Και συνεχίζεται και σήμερα η ίδια τακτική, όταν γνωρίζουμε πως ακόμα και μια μικρή επιχείρηση επιδιώκει να

34 διενεργήσει έστω και υποτυπώδη έρευνα της αγοράς της ώστε να χαράξει τη στρατηγική της. Κανείς δεν έχει σκύψει με σοβαρότητα να ερευνήσει τους λόγους για τους οποίους ο πλούσιος τουρίστας, όπως ο Αμερικάνος, δεν επισκέπτεται την Ελλάδα και αν υπάρχει τρόπος να επανέλθει ξανά ή και να αυξηθεί περισσότερο από ότι στο παρελθόν το τόσο σημαντικό αυτό μερίδιο της αγοράς. Αν λοιπόν το κράτος και ειδικότερα το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης δεν κάνει μια σωστή έρευνα αγοράς για να εντοτήσει το πρόβλημα και να το λύσει, τότε το σύστημα all inclusive κάθε χρόνο θα αυξάνεται και αυτό θα ζημιώνει όλο και περισσότερο το σύνολο της αγοράς ( Πατέλλης, 2009). Πίνακας 1: Συνολική δαττάνη διαφήμισης εξωτερικού ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΤΑΚΤΙΚΟ ΕΚΤΑ ΚΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (βάσει διαγωνισμού) (απευθείας) (α εξάμηνο) Γ) TOUR OPERATORS Η καλύτερη ερμηνεία του tour operator είναι «διαμεσολαβητής για την ολοκλήρωση ενός τουριστικού ταξιδιού». Ωστόσο ο ρόλος αυτός περιορίζει κατά πολύ τη σημερινή εικόνα ενός μεγάλου τουριστικού οργανισμού, που ασχολείται με τη διανομή του τουριστικού προϊόντος. Ένας τουριστικός οργανισμός σήμερα όχι απλώς διαμεσολαβεί, αλλά πολλές φορές δημιουργεί ο ίδιος αγορές, στις οποίες προσανατολίζει τον τουρίστα, έχοντας σε άλλες περιπτώσεις υπό τον έλεγχο ή την κυριότητα του και τα μέσα μεταφοράς και τα καταλύματα για τους τουρίστες. Ο tomoperator για να επιβιώσει σήμερα, χρειάζεται γραφεία, διαφήμιση, προβολή, καταλύματα, προορισμούς και ένα σωρό άλλες υπηρεσίες και υποδομές, που θα επιτρέψουν να κατακτήσει ένα κομμάτι της τουριστικής αγοράς. Η απελευθέρωση των αγορών και η παγκοσμιοποίηση επιτρέπουν σήμερα ευκολότερα σε ένα tour operator να εξελιχθεί σε γιγαντιαίο οργανισμό, με ολιγοψωνιακές τάσεις.

35 Παρακολουθώντας την τάση αυτή θα διατηστώσουμε ότι επιδρά σε ολόκληρο το τουριστικό προϊόν, με όσες επικίνδυνες επιπτώσεις μπορεί αυτό να συνεπάγεται. Για την Ελλαδα το φαινόμενο καθίσταται ιδιαιτέρως ανησυχητικό αν σκεφτούμε ότι οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις της χώρας, σε ποσοστό που ξεπερνάει το 90% είναι μικρομεσαίου μεγέθους, με συνέπεια να καθίστανται εντελώς αδύναμες όταν διαπραγματεύονται με οικονομικούς γίγαντες, οι οποίοι έχουν υπερπολλαπλάσια δύναμη και λιγότερες απαιτήσεις, προκειμένου να καταφέρει να διαπραγματευτεί καλύτερους όρους και καλύτερες τιμές. Οι tour operators είναι βέβαιοι ότι μας είναι απαραίτητοι. Χωρίς αυτούς οι αφίξεις θα ήταν λιγότερες και η αγορά του τουρισμού πιο φτώχιά. Εκείνο που έχει σημασία για τη χώρα μας είναι να βρεθεί ο τρόπος που θα βοηθηθούν καλύτερα οι ξενοδόχοι μας, ώστε να κερδίζουν περισσότερα από τη θετική λειτουργία των τουριστικών οίκων και να χάνουν λιγότερα από την τάση των tour operators για καθετοποίηση της αγοράς και διαρκώς περισσότερα κέρδη για τους ίδιους. Η ενίσχυση των δυνατοτήτων για να έρχονται στη χώρα περισσότεροι τουρίστες μέσω του διαδικτύου και η ενίσχυση των προοπτικών για δημιουργία συνεταιρισμών ξενοδόχων με κοινή νομική αντιπροσώπευση, κοινή δράση στις πωλήσεις κλινών ή στην αγορά προϊόντων είναι βέβαιο ότι θα ήταν μια προοπτική που πρέπει να εξεταστεί'^. Δ) ΠΡΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Η διαφήμιση και η προβολή είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες προώθησης του τουρισμού στη Ρόδο αρκεί να γίνεται σωστά. Όσο πιο ελκυστικό πρόσωπο εμφανίζει η πόλη στο εξωτερικό τόσο ευκολότερα θα προσελκύσει επενδυτές, τόσο ευκολότερα θα υπάρξει ενδιαφέρον για τον πολιτισμό και την ιστορία και βεβαίως τόσο ευκολότερα θα έρθει να μας επισκεφθεί και ο αλλοδαπός τουρίστας. Η προβολή και η διαφήμιση για κάθε περιοχή είναι υπόθεση του καθενός αρκεί να γίνεται σωστά και με επαγγελματισμό. Από εκεί και πέρα έρχεται το κεφάλαιο της εξειδικευμένης προβολής και διαφήμισης που θα πρέπει να γίνεται μόνο μετά από έρευνα αγοράς. Μετά την έρευνα θα μπορούμε να έχουμε ξεκάθαρους στόχους, θα καταφέρουμε να δούμε τι μας συμβαίνει καλύτερα και θα αντιληφθούμε ποιες αγορές έχουν ενδιαφέρον και με ποιόν τρόπο και τι τμήμα τους θα διεκδικήσουμε.

36 1.10 ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ Ι.ΙΟ.Ι ΤΑ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΠΡΟΒΑΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Πολύ πριν ακόμα ξεσπάσει η παγκόσμια οικονομική κρίση, ο ελληνικός τουρισμός είχε ήδη έντονα σημεία παθογένειας με σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα που σταδιακά τον οδηγούσαν σε απώλεια του ανταγωνιστικού του τιλεονεκτήματος από άποψη σχέσης αξίας-τιμής (value for money), συγκριτικά με τους νέους ανταγωνιστές στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου που, για το ίδιο μαζικό παραθεριστικό (και, κατά συνέπεια, εποχικό) τουριστικό προϊόν, έχουν πολύ χαμηλότερο κόστος παραγωγής και πολύ χαμηλότερη τιμή. Εμφανή συμπτώματα αυτής της παθογένειας είναι η συρρίκνωση της τουριστικής περιόδου, η μείωση της διαπραγματευτικής μας ικανότητας - που εκδηλώνεται με φαινόμενα όπως οι στάσιμες ή μειούμενες τιμιές η αυξανόμενη τάση για συμβόλαια «all inclusive» αλλά και η σταθερή υποβάθμιση του οικονομικού και κοινωνικού προφίλ του μέσου τουρίστα. Ένα πρόσθετο πρόβλημα είναι η υποτίμηση των νομισμάτων πολλών από τις χώρες-μέλη της Ε.Ε, εκτός Ευρωζώνης και της Ανατολικής Ευρώπης καθώς και των ανταγωνιστών της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό κάνει ακριβό το τουριστικό προϊόν της χώρας για τους πελάτες απ αυτές τις χώρες και φθηνότερο το προϊόν των ανταγωνιστών. Ακόμη το συνολικό πακέτο των τουριστικών υπηρεσιών της χώρας ετηβαρύνεται από μια σειρά από φόρους και τέλη που συνιστούν στην ουσία και αυτά φορολογία, αφού έχουν απολέσει εδώ και χρόνια τον χαρακτήρα της ανταποδοτικότητας, δημιουργώντας ένα υψηλό δείκτη φορολογικών ετηβαρύνσεων σε σχέση με τις ανταγωνίστριες χώρες. Αξιοσημείωτο πρόβλημα αποτελούν τα υψηλά τέλη χρήσης των υττηρεσιών του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος» αλλά και τα τέλη εκσυγχρονισμού του. Επιπλέον κύριο και βασικό πρόβλημα αποτελεί η ελλιπής πληροφόρηση για την τουριστική κίνηση καθώς τα στατιστικά στοιχεία δεν συλλέγονται και δεν αξιοποιούνται έγκαιρα με αποτέλεσμα την μη έγκαιρη παρουσίαση των αποτελεσμάτων και τιιν αντιμετώπιση τους. Ένας ακόμη παράγων που οφείλουμε να λάβουμε υπόψη είναι ότι η ζήτηση τουριστικών υπηρεσιών παρουσιάζει εξαιρετικά μεγάλη εισοδηματική ελαστικότητα και οι δαπάνες για τουριστικές υπηρεσίες δεν αποτελούν την πρώττι προτεραιότητα διάθεσης του «διακριτικού» εισοδήματος (Σκουλάς, 2009). Μείζων πρόβλημα αποτελεί η έλλειψη οργανωμένων υποδομών φιλοξενίας σε εισόδους αρχαιολογικών χώρων και μουσείων

37 όπως οι καντίνες και τα μικρο-καταστήματα πώλησης αναμνηστικών αντικειμένων, που λειτουργούν στεγαζόμενα σε πρόχειρες κατασκευές από λαμαρίνα ή παλαιό τροχόσπιτα, προκαλώντας μια δυσάρεστη αντίθεση στην εικόνα των χώρων που επισκέπτονται οι τουρίστες. Ένα σημαντικό πρόβλημα επιπλέον αποτελεί το χαμηλό ποιοτικό κέντρο βάρους των καταλυμάτων και υπηρεσιών που προσφέρει η χώρα. Επιπροσθέτως δεν αξιοποιήθηκε το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για το μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό πλούτο που διαθέτει η χώρα μας'^. Παρόλο που η Ελλάδα διαθέτει πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, καλές τουριστικές υποδομές, το κράτος δίνει υψηλή προτεραιότητα στον τομέα του τουρισμού, υπάρχει μια σειρά από σοβαρούς ανασταλτικούς παράγοντες, που εμποδίζουν την επιχειρηματικότητα στη χώρα. Το αυστηρό ρυθμιστικό περιβάλλον, τα εμπόδια στην ανάληψη ξένων επενδύσεων και οι περιορισμοί στην απόκτηση ιδιοκτησίας από ξένους αποτελούν τους ανασταλτικούς παράγοντες για την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας στον τουρισμό στην Ελλάδα. Επιπλέον υστερεί σε σημαντικό βαθμό στη διαχείριση των πόρων του φυσικού περιβάλλοντος. Στον τομέα των υποδομών μεταφορών και τεχνολογιών πληροφορικής η Ελλάδα υστερεί σημαντικά, καθώς οι οδικοί άξονες χρειάζονται βελτίωση και οι αεροπορικές μεταφορές αναβάθμιση. Τέλος, οι ανθρώπινοι πόροι, που απασχολούνται στον τουρισμό, δεν έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση και δεν επιμορφώνονται για να ανταποκριθούν στις υψηλές απαιτήσεις ου έντονου ανταγωνισμού που επικρατεί διεθνώς ( ΙΤΕΠ, 2010) ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Αρχικά η παροχή δέσμης οικονομικών και άλλων κινήτρων που θα ενθαρρύνει τη δημιουργία ξενοδοχείων υψηλών κατηγοριών και η παράλληλη αναβάθμιση των καταλυμάτων χαμηλότερων κατηγοριών θα στοχεύσει σε ένα πιστοποιημένο υψηλό επίπεδο παρεχομένων υπηρεσιών (Σκουλάς, 2009). Ακόμη στον τομέα των οδικών μεταφορών, οι οδικοί άξονες, που βρίσκονται σε εξέλιξη ή προγραμματίζονται να γίνουν, θα βελτιώσουν σημαντικά την κατάσταση. Το Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων προτείνει στο δημόσιο τομέα να σχεδιάσει και υλοποιήσει μία ολοκληρωμένη αναπτυξιακή τουριστικιί πολική, με κατεύθυνση τη βελτίωση της ολικι'ις ποιότητας και ποικιλίας του τουρισπκού προϊόντος, την προώθηση της 6.html

38 πολιτιστικής μας κληρονομιάς και τη μείωση της εποχικότητας. Προτείνει, επίσης, στον ιδιωτικό τομέα να προβεί στη δημιουργία μονάδων κατάλληλου μεγέθους και κατηγορίας, ανάλογα με το μέγεθος και το πρότυπο ζήτησης κάθε γεωγραφικής περιοχής, στη βελτίωση του μάνατζμεντ για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των αλλαγών που σημειώνονται, στην ανάπτυξη καινοτομικών προϊόντων και στην προσφορά προϊόντων των οποίων η τιμή συνάδει με την ποιότητα (ΙΤΕΠ,2010) ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗ ΡΟΔΟ Σε ένα νησί όπως η Ρόδος, όπου η κύρια οικονομική δραστηριότητά του είναι ο τουρισμός, είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στα αποτελέσματα της οικονομικής κατάστασης που έχει διαμορφωθεί στις τροφοδότριες χώρες. Η δραματική μείωση της τουριστικής επιχειρηματικής δραστηριότητας, η έλλειψη ρευστότητας, η αδυναμία ανταπόκρισης σε ταμειακές, φορολογικές και ασφαλιστικές υποχρεώσεις, η μεγάλη μείωση της οικοδομικής δραστηριότητας, ο στραγγαλισμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, η ανεργία, η υπερχρέωση νοικοκυριών και ετηχειρήσεων, είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της κρίσης που έχουν δημιουργήσει ένα φαύλο κύκλο για την τοπική οικονομία, από τον οποίο κανένας δεν μπορεί να εκτιμήσει μετά βεβαιότητας πόσο θα διαρκέσει και πόσο ακόμη θα ενταθεί'"*. Παρατηρείται μείωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας ιδιαίτερα στον τουριστικό τομέα, την οικοδομή και το εμπόριο το οποίο οδηγεί στη αύξηση της ανεργίας Επιπλέον διακρίνεται ένας δραματικός περιορισμός της ρευστότητας και απροθυμία τραπεζών για νέες χρηματοδοτήσεις ή ακόμα και αναχρηματοδοτήσεις. Τέλος διαφαίνεται μια ανησυχητική αύξηση σπς φορολογικές και ασφαλιστικές υποχρεώσεις των επιχειρήσεων και αδυναμία παραλαβής των σχετικών ενημεροτήτων, επηρεάζοντας κατά συνέπεια τις δανειοδοτήσεις. Πέρα όμως απο τις αρνητικές υπάρχουν και θετικές επιπτώσεις όπως είναι η μείωση τιμών σε αγαθά, ιδιαίτερα στην οικοδομή καθώς δεν υπάρχει ανοικοδόμηση. Δίνετε η ευκαιρία ανασύνταξης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, και η δυνατότητα περιορισμού των δανειακών τους υποχρεώσεων. Ακόμη προσφέρονται νέες επενδυτικές δυνατότητες, καθώς και διαρθρωτικές οικονομικές αλλαγές σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης (Κασέκας, 2010). ' * 18&pubID=l

39 Ως κορυφαίος όμως τουριστικός προορισμός η Ρόδος επέδειξε μεγάλες αντοχές στη διεθνή οικονομική κρίση καταγράφοντας τις μικρότερες απώλειες αφίξεων, αεροπορικώς σε σχέση με άλλους προορισμούς της χώρας και αύξηση στις αφίξεις ξένων με κρουαζιερόπλοια. Η κρίση δεν επηρέασε το νησί σε μέγιστο βαθμό χάρη στην αύξηση του θαλάσσιου τουρισμού που βοήθησε να αναπληρωθούν οι απώλειες. Ο θαλάσσιος τουρισμός υποβοηθήκε από τις υποδομές που δημιουργήθηκαν και κατέστησαν το λιμάνι ελκυστικό για τα κρουαζιερόπλοια (Χατζηευθυμίου, 2010). Σύμφωνα με στοιχεία της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, τον Σεπτέμβριο περιορίστηκε, το ποσοστό μείωσης των αφίξεων σε σχέση με τους προηγούμενους μήνες φθάνοντας στο 1%. Οι αεροπορικές αφίξεις από το εξωτερικό τον Σεπτέμβριο έφθασαν τις από τον ίδιο μήνα του Ο εσωτερικός τουρισμός σημείωσε πτώση, μόλις, 0,43% με αφίξεις φέτος τον Σεπτέμβριο επιβατών από τον ίδιο μήνα του Συνολικά, αφίχθησαν αεροπορικώς στη Ρόδο επισκέπτες έναντι τον περσινό Σεπτέμβριο που σημαίνει μείωση της τάξης του 0,85%. Αύξηση της τάξης του 10,3% παρουσίασε ο αριθμός των ξένων τουριστών που επισκέφθηκαν με κρουαζιερόπλοια τη Ρόδο στο εννεάμηνο Ιανουαρίου - Σεπτεμβρίου σε σχέση με το ίδιο διάστημα πέρυσι παρ ότι ο αριθμός των κρουαζιεροπλοίων ήταν μικρότερος. Ειδικότερα, φέτος έδεσαν στο λιμάνι της Ρόδου 494 κρουαζιερόπλοια τα οποία μετέφεραν επιβάτες, ενώ την ίδια περίοδο πέρυσι 529 κρουαζιερόπλοια με επιβάτες. Δηλαδή, αφίχθησαν 35 λιγότερα κρουαζιερόπλοια μεταφέροντας περισσότερους τουρίστες. Η καλύτερη επίδοση ήταν τον Αύγουστο όταν κατέπλευσαν στο λιμάνι της Ρόδου 99 κρουαζιερόπλοια, μεταφέροντας τουρίστες και παρουσιάστηκε αύξηση 11,3% σε σχέση με τον ίδιο μήνα του Μόνο τον Σεπτέμβριο η αύξηση των αφίξεων έφθασε σε ποσοστό 4,5%'^ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Το 2009 ο τουρισμός παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα μειώθηκε σε μεγάλο βαθμό λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Όμως για το 2010 η Ακαδημία Τουριστικών Ερευνών και Μελετών (ΑΤΕΜ) δημοσίευσε την πρόβλεψη ότι ο ελληνικός τουρισμός θα κλείσει με θετικό πρόσιμο σε 0u αφορά τις αφίξεις

40 τουριστών προς την Ελλάδα. Σε εξαμηνιαία έκθεση ανάλυσης επισημαίνεται για το 2010 μια αύξηση των τουριστικών αφίξεων στο 8,6%. Σε απόλυτα νούμερα εκτιμάται ότι το 2010 οι αλλοδαποί τουρίστες θα φτάσουν τα 15,5 εκατομμύρια'^. Για την επίτευξη αυτού του σεναρίου η ΑΤΈΜ υποθέτει ότι οι οικονομίες των χωρών προέλευσης του ελληνικού τουρισμού θα καταφέρουν να εξέλθουν από την κρίση και η τιμή του τιετρελαίου θα είναι κοντά στα 80 δολάρια το βαρέλι και την ισοτιμία ευρώ/δολλαρίου στο 1,45. Ωστόσο το χειρότερο σενάριο για την φετινή τουριστική χρονιά κάνει λόγο για αύξηση των αφίξεων μόνο στο 1,7 στην περίπτωση που η τιμή του πετρελαίου θα είναι κοντά στα 110 δολλάρια το βαρέλι και η ιοσοτιμία ευρώ/δολλαρίου στα 1,55. Σύμφωνα με την εξαμηνιαία Έκθεση Ανάλυσης Των Τουριστικών Τάσεων με τις προβλέψεις για τις τουριστικές τάσεις, όλα τα σενάρια εξέλιξης της τουριστικής κίνησης το 2010 αναμένεται να θετικά έως πολύ θετικά. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Τάξιδίων και Τουρισμού επισημαίνει ότι η πορεία του παγκόσμιου τουρισμού τη χρονιά αυτή θα αυξηθεί με ρυθμό λίγο κάτω του 2% και θα φτάσει τα 902 εκατομμύρια τουρίστες. Παράλληλα η μεγαλύτερη αύξηση του τουρισμού αναμένεται να σημειωθεί στη Μέση Ανατολή κατά 2,1%'^. Επιπλέον οι εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού προβλέπουν για το 2010 ελαφρά ανάκαμψη των διεθνών αφίξεων, στηριζόμενες στην επιστροφή της διεθνούς οικονομίας σε θετικούς ρυθμούς μεταβολής του ΑΕΠ. Άλλοι, ωστόσο, προβλέπουν ότι ο ευρωπαϊκός τουρισμός θα κησιθεί. από πλευράς αφίξεων, στα ίδια περίπου επίπεδα με το Εκτίμηση του 1ΤΕΠ είναι ότι ο ελληνικός τουρισμός θα σημειώσει το 2010 μια ισχνή ανάκαμψη των αφίξεων (2-3% περίπου). Είναι βέβαιο, ωστόσο, ότι τα έσοδα από τον τουρισμό θα συνεχίσουν την αρνητική πορεία που ξεκίνησαν το 2008'*. Επίσης. δύσκολο στόχο χαρακτηρίζει όσους δραστηριοποιούνται στον τουρισμό την φετινή τουριστικτ περίοδο, καθώς οι κρατι)σεις από τις αγορές του εξωτερικούείναι μειωμένες κατά 10%. Αμφίβολο όμως είναι ακόμη τι μερίδιο θα πάρει η Ελλάδα για να ενισχύσει έναν τομέα που συμμετέχει κατά 18% στο ΑΕΠ, σε μια χρονιά όπου τα κονδύλια για τη διαφημιστική προβολή τιις στο εξωτερικό είναι περιορισμένα, στα 12 εκατ. ευρώ. Απόρροια της αρνητικής δημοσιότητας για τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας στα γερμανικά μέσα ενι^μέρωσης είναι και η στασιμότητα στις κρατήσεις από Γερμανία, ενώ η /2010_21.html ' _22/01/2010_ '* a

41 αύξηση του ΦΠΑ που ανακοινώθηκε με τα μέτρα της κυβέρνησης θα επιβαρύνει τις τουριστικές επιχειρήσεις, μια και οι τιμές των συμβολαίων με τους tour operators έχουν συμφωνηθεί από πέρυσι. Από την άλλη, και η μείωση κατά 30% των δώρων Πάσχα. Χριστουγέννοιν και του επιδόματος αδείας αναμένεται να έχει συνέπειες και στον εσωτερικό τουρισμό, αρχής γενομένης από το Πάσχα, αφού τα περισσότερα ξενοδοχεία δεν θα λ ΐτουργήσουν λόγω χαμηλής ζήτησης. Οι προβλέψεις ωστόσο για τον παγκόσμιο τουρισμό είναι θετικές, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (ΠΟΤ) να προβλέπει το 2010 άνοδο 4%. Θετικά είναι και τα σημάδια από τη βρετανική αγορά, αφού οι Βρετανοί φέτος είναι αποφασισμένοι να ταξιδέψουν εκτός συνόρων, έχοντας απορρίψει την περσινή τους επιλογή για εσωτερικό τουρισμό. Ενώ για τους Βρετανούς προορισμοί όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία θεωρούνται «ώριμες» αγορές οι οποίες βαίνουν προς σταθεροποίηση, οι ευνοημένοι προορισμοί, αντίθετα, είναι οι εκτός ευρωζώνης Τουρκία, Αίγυπτος, Τυνησία, Μαρόκο, που είναι φθηνότεροι λόγω συναλλαγματικής διαφοράς. Όμως σε δημοφιλείς προορισμούς της χώρας όπως η Ρόδος υπάρχει μείωση στις κρατήσεις της τάξεως του 10%. Στόχος για την φετινή τουριστική περίοδο είναι να διατηρηθούν τα περσινά τουριστικά μεγέθη του νησιού, όπως σημειώνει ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Ρόδου. Αυτό όμως είναι «με δυσκολία» εφικτό, αφού «όl ς οι αγορές είναι μειωμέΐ ες σε σχέση με πέρυσι» και οι τιμές των συμβολαίων έχουν κλειστεί στα περυσινά επίπεδα, ενώ έχουν γίνει και προσφορές. Τέλος ο ελληνικός τουρισμός αυτή τη χρονιά τονίζεται πως θα καθοριστεί από τις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής. Πρέπει να ληφθούν ωστόσο, ορισμένα μέτρα από την κυβέρνηση ώστε να βελτιωθεί η τουριατική κίνηση στην Ελλάδα (Πουτετσή, 2010) ΜΕΤΡΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο τουρισμός αποτελεί αυτή τη στιγμή για τη χώρα, ένα από τα ελάχιστα πεδία που μπορούν να παίξουν καταλυτικό ρόλο στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Σε αυτό λοιπόν το πλαίσιο οικονομικής αστάθειας, αβεβαιότητας και απαισιόδοξων προβλέψεων, πρέπει να επιστρατευθούν μέτρα και στρατηγικές οι οποίες να μπορούν να οδηγήσουν τι χώρα στην έξοδο από την οικονομική κρίση'^. Η προσπάθεια της οικονομικής ανασυγκρότησης της χώρας, δεν θα στεφθεί από επιτυχία αν δε article&sid 4877

42 συνοδεύεται και από μέτρα που θα στηρίζουν αναπτυξιακές προσπάθειες και μέτρα που θα καθιστούν ανταγωνιστικές τις εξαγωγικές επιχειρήσεις της χώρας και, φυσικά, τις τουριστικές^. Στόχος της κυβέρνησης είναι ο ορισμός ενός νομοθετικού πλαισίου και περιορισμού της γραφειοκρατίας. Αποσκοπεί στην πράσινη τουριστική ανάπτυξη και στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου με στόχο την ποσέλκυση τουριστών σε δωδεκάμηνη βάση. Σημαντικό μέτρο αποτελεί η κατάργηση των εττιδοτήσεων για τη δημιουργία νέων κλινών στους κορεσμένους τουριστικούς προορισμούς και να συνεχιστεί στις μη αναπτυγμένες περιοχές της χώρας, με ιδιαίτερη έμφαση στις πυρόπληκτες περιοχές με στόχο την οικονομική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Τεράστιο λάθος θεωρείται η μείωση κατά των δελτίων κοινωνικού τουρισμού, στοχεύοντας έτσι στη μείωση των εσόδων του κράτους και της απασχόλησης. Οπότε συνίσταται η χορήγηση δελτίων κοινωνικού τουρισμού σε ευπαθείς κοινωνικά ομάδες. Παράλληλα προτείνεται να ενισχυθεί η ανάπτυξη και προβολή της «άλλης» Ελλάδας, με ιδιαίτερη έμφαση στις ορεινές περιοχές, στο πολιτισμό, στη γεωφυσική μορφολογία, στις ακτές, στα έθιμα, στη γαστρονομία και στη μουσική^'. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), για την πρωώθηση του συνιστά τη διατήρηση των ετηπέδων ανταγωνιστικότητας και βιωσιμότητας. Προτείνει λοιπόν τη προώθηση ενός συνεκτικού πλαισίου πολιτικής με την υιοθέτηση μιας συντονισμένης κυβερνητικής προσέγγισης και την εδραίωση των επιχειρηματικών συνθηκών που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη. Επιπλέον υποδεικνύει τη διασφάλιση ενός ελκυστικού περιβάλλοντος εργασίας με την αύξηση των δεξιοτήτων στον τουριστικό κλάδο και τη βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας του τουριστικού εργατικού δυναμικού μέσω της εφαρμογής προτύπων διασφάλισης ποιότητας και επιβραβεύσεων. Επισημαίνεται η εφαρμογή προγραμμάτων με στόχο την αύξηση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά στη σπουδαιότητα ενός «περιβαλλοντικά υπεύθυνου» τουρισμού, καθώς και ενίσχυση των δραστηριοτήτων με μικρές εκπομπές άνθρακα. Ο ΟΟΣΑ τονίζει την προώθηση της βέλτιστης χρήσης του ανθρώπινου δυναμικού, νέων μορφών οργάνωσης και διοίκησης και της ανάπτυξης μη ασώματων στοιχείων που βασίζονται στη φήμη, την εδραίωση του προφίλ, το μάρκετινγκ και την επικοινωνία. Τέλος προτείνει τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων όσον αφορά στην

43 οικονομία του τουρισμού κυρίως με την προώθηση της αυξημένης χρήσης του Δορυφόρου Λογαριασμού Τουρισμού^^. Επιπρόσθετα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού προτείνει μέτρα στήριξης του τουρισμού από τις κυβερνήσεις σε αυτήν την περίοδο της κρίσης, ώστε ο τομέας του τουρισμού και των ταξιδιών να αποτελέσει το εφαλτήριο για την ανάπτυξη των οικονομιών και τη δημιουρτ/ία απασχόλησης. Τουλάχιστον τη συνέχιση των περσινών μέτρων στήριξης ζητούν από την ελληνική κυβέρνηση και οι τουριστικοί φορείς της χώρας, υπογραμμίζοντας ότι ο τουρισμός θα είναι ο πρώτος κλάδος που θα ανακάμψει στην Ελλάδα, εφόσον επιβεβαιωθεί η τάση ανάκαμψης των ευρωπαϊκών χωρών, καθώς από αυτές τις αγορές έρχεται η συντριπτική πλειονότητα τουριστών. Το ΙΤΕΠ προτείνει μια σειρά μέτρων τα οποία διακρίνονται σε οκτώ κατηγορίες (Παπαδόπουλος, 2010); I. ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΤΡΑ: Μείωση των φόρων στις αερομεταφορές. Μείωση ή π ρ ο σ ω ρινή α να σ τολή της π λ η ρ ω μ ή ς τω ν φ ό ρ ω ν σ το ν τομέα τω ν καταλυμάτων και των εστιατορίων. Α μεση επ ένδ υ σ η σ ε τουριστικές υ π ο δ ο μ ές, κυρίω ς σ το ν τομέα τω ν καταλυμάτω ν, τω ν υ π ο δ ο μ ώ ν α να ψ υχή ς, τα τουριστικά θέρετρα, τα εθνικά πάρκα και τους πολιτιστικούς χώρους. Α νάτπυξη και βελτίω ση α ερ οπορ ικ ώ ν και λιμενικών υ π ο δ ο μ ώ ν, επ έκ τα σ η του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου και βελτίωση της προσβασιμότητας. Δημιουργία μητροπολιτικού συνεδριακού κέντρου στην Αθήνα. Περιφερειακή κατανομή του ξενοδοχεια κού δυναμικού. Θ α π ρ έ π ε ι να γίνει με βά ση την π ρ ο β λ επ ό μ ε νη ζήτηση κάθε π ερ ιο χή ς, τις υ φ ισ τάμ ενες υ π ο δ ο μ έ ς και τους ανθρώ πινους και φυσικούς πόρους που διαθέτει. II. ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ: Στήριξη των ξένων επενδύσεων. Οικονομικά οφ έλη π ρ ο ς εταιρείες π ο υ δρα σ τη ριοποιούντα ι στις ενα έρ ιες και θα λάσ σ ιες μ ετα φ ορές και π ο υ α να λα μ β ά νουν την πρ α γ μ α τοποίη σ η δ ρομ ολογίω ν σ ε α πο μ α κ ρ υσ μ ένες και όχι τό σ ο τουριστικά α νε τπ υ γμ ένε ς περιοχές και νησιά. m.cy/alithia_v2/front-endymain.php?action=nptext&page=&design=default&nptex

44 III. ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ TO ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Δημιουργία θέσ ε ω ν π λή ρ ο υ ς α π α σ χ ό λ η σ η ς και η μ ια π α σ χόλη σ η ς σ το ν τουριστικό τομέα, π ο υ θα α πευθ ύνοντα ι στις μειονότητες και στις ευ π α θ είς κοινωνικά ο μ ά δ ες του π λη θυ σμ ο ύ, ό π ω ς οι γυναίκ ες και οι φοιτητές Δ ημιουργία ειδικών π ρ ο γρ α μ μ ά τω ν ενημέρουσης τω ν ν έ ω ν σχετικά με τις π ρ ο ο τπικ ές π ο υ υ π ά ρ χ ο υ ν σ ε π ερ ίτπω σ η ενα σ χό λ η σ ή ς τους με τον τουρισμό. Δ ιοργά νω σ η σ εμιναρίω ν για τους επα γγελμ α τίες του κλάδου και βελτίυκτη των συστημάτων πρόσληψης προσω πικού απλοποιώ ντας τις διαδικασίες. Α νάπτυξη π ρ ο γρ α μ μ ά τω ν τεχνικής βοή θεια ς π ο υ θα επικεντρώ νονται στις τεχνικές του σ ύγχρ ο νου μάρκετινγκ, την επιχειρηματική πρακτική, τις μ εθόδους διοίκησης και τα π λη ροφ ορια κά σ υστήματα. Η κυβέρνηση του Πακιστάν εξέδω σ ε τουριστικές θεω ρ ή σ εις σ ε α λ λ ο δ α π ό τεχνικό και διοικητικό προσωπικό για τη μεταφορά εμπειρίας και τεχνογνωσίας. IV. ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΕΥΚΟΑΥΝΣΗ ΤΩΝ ΤΑΞΙΔΙΩΝ Διευκολύνσεις για τις τουριστικές θεω ρήσεις. Η ελληνική κ υβέρνηση, στην π ρ σ σ π ά θ ειά της να π ρ οσελκύσει α λ λ ο δ α π ο ύ ς τουρίστες, έχει α π λ ο π ο ιή σ ει για τους Κινέζους τουρίστες τις διαδικασίες λήψης τουριστικής θεώρησης. Χαλάρωση των ταξιδιωτικών περιορισμών V. ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Πακέτο π ό ρ ω ν για το μάρκετινγκ και ειδικότερα για διαφημιστικές εκστρατείες και διαφήμιση μέσω του Διαδικτύου Προβολή των εγχώριων προορισμών. Εκπτώσεις στα εισιτήρια για τα τουριστικά θέλγητρα και τις υποδομές. Π ροώ θηση της πρ οσ τιθ έμ ενη ς αξίας π ο υ π ρ ο κ ύ πτει α π ό την επίσκ εψ η σ ε έναν προορισμό. Προώθηση του εσωτερικού τουρισμού σε περιόδους εκτός αιχμής. VI. ΣΥΜΠΡΑΞΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ Οικονομική ενίσχυση για την α νά τπ υξη της δυναμικότητας τω ν α ερομετα φ ορώ ν.

45 Ο ργά νω σ η προω θητικώ ν σ υνδραστη ριοτή τω ν με α ερ ο π ο ρ ικ ές εταιρείες, ξενοδοχεία, τουριστικούς πράκ τορες, π ο υ θα σ το χεύουν σ τη ν σ νά τπυξη διαφημιστικής εκστρατείας στις αγορές - στόχους. Εκτπώσεις και ειδικές προσφορές σε εστιατόρια, τουριστικά θέλγητρα Π ροσω ρινή κατάργηση τω ν τελώ ν σ υμμ ετο χή ς τω ν επ α γγελμ α τιώ ν του τουρισμού σε τουριστικά γεγονότα (fairs) του εξωτερικού. Δημιουργία σ υμβουλίω ν π α ρ α κ ο λ ο ύθησης της τουριστικής α γοράς, με αντιπροσώπους από την κυβέρνηση και τον τουριστικό κλάδο. VII. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Χρηματοδότηση φιλικών π ρ ο ς το π ερ ιβ ά λ λον τουριστικώ ν υ π ο δ ο μ ώ ν και εκ σ υ γχρ ο νισ μ ό ς τω ν μέσω ν μετα φ οράς ώ σ τε να μ π ο ρ ο ύ ν να χρ η σ ιμ ο π ο ιο ύν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ο ργά νω σ η και π ρ ο ώ θ η σ η ψ υχαγω γικ ώ ν εκ δη λώ σ εω ν π ο υ δ εν α πα ιτούν τη χρήση ενέργειας. Χρηματοδότηση μη χανισμ ώ ν για την α νά τπ υξη π ρ ο ϊό ντω ν και υ πη ρ εσ ιώ ν «π ρ ά σ ινο υ» τουρισμού. Ε υαισθητοποίηση τω ν επαγγελματιώ ν του τουρισ μού και τω ν τουρισ τώ ν για περιβαλλοντικά ζητήματα, ό π ω ς η κλιματική αλλα γή και οι α να νεώ σ ιμ ες π η γ έ ς ενέργειας, μ έσω εκπαιδευτικώ ν π ρ ο γρ α μ μ ά τω ν και δια φ ημ ίσ εω ν στα ΜΜΕ Ανάπτυξη συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας στα καταλύματα. VIII. ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ Οργάνωση διασυνοριακών φεστιβάλ και ψυχαγωγικών εκδηλώσεων. Ανταλλαγή τεχνογνωσίας και πληροφοριώ ν μεταξύ των αγορών. Α νάτπυξη και π ρ ο ώ θ η σ η δρο μ ο λο γίω ν/ο δοιπ ο ρ ικ ο ύ με π ο λ λ α π λ ο ύ ς προορισμούς σε κάθε χώρα. IX. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Μείωση του συντελεστή ΦΠΑ π ο υ επιβάλλεται στις τουριστικές υ π η ρ εσ ίες στο επίπεδο των ανταγωνιστριών χωρών. Εκπτωση δαπανών για εσωτερικό τουρισμό από τα φορολογικά έσοδα.

46 Ε πανεξέταση α π ό μηδενική βά ση του ειδικού τέλους ακίνητης π ερ ιο υσ ία ς (ΕΤΑΚ). Σχεδιασ μός ενό ς κοινά α ποδεκ τού Χωροταξικού Π λαισίου για τον τουρισ μό στη βάση της βιώσιμης ανάτττυξης Αρση του καμποτάζ

47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 repeynhtikh ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζεται η μεθοδολογία που επιλέχτηκε να ακολουθηθεί στην παρούσα έρευνα, προκειμένου να αξιολογηθεί και να μετρηθεί η τουριστική κίνηση στο νησί της Ρόδου. Πιο αναλυτικά: Αρχικά, παρουσιάζεται εκτενώς η διαδικασία σχεδιασμού της έρευνας. Έπειτα προβάλλεται ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιήθηκε ο σχεδιασμός των ερωτηματολογίων. Επιπλέον, ετηδεικνόεται ο τρόπος με τον οποίο ετηλέχτηκε το δείγμα της έρευνας. Ακολουθεί μια παράθεση στη μέθοδο συλλογής των εμπειρικών δεδομένων. Τέλος, γίνεται αναλυτική περιγραφή των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάλυση των εμπειρικών δεδομένων. 2.2 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ο σκοπός της έρευνας αφενός, είναι η διερεύνηση και η αποτίμηση των τουριστικών υποδομών της νήσου και η αξιολόγηση της ικανοποίησης των επισκεπτόμενων τουριστών, αφετέρου ο καθορισμός του μεγέθους της ανάπτυξης του νησιού της Ρόδου που προέρχεται από τον τουρισμό. Για το λόγο αυτό, τέθηκαν ορισμένοι στόχοι. Οι βασικότεροι από αυτούς είναι: Η καταγραφή της τουριστικής κίνησης στο νησί της Ρόδου από Έλληνες και αλλοδαπούς τουρίστες. Η μέτρηση του ποσοστού επίδρασης της οικονομικής κρίσης στην τουριστική κίνησιι της νήσου. Η καταγραφή των επιπτώσεων της τρέχουσας οικονομικής κρίσης σε ορισμένους τομείς, και την παροδικότητα αυτής.

48 ο προσδιορισμός της αγοραστικής κίνησης του νησιού. Η καταγραφή της εθνικότητας των τουριστών. Η παρουσίαση των λόγων επιλογής του νησιού ως τουριστικό προορισμό. Για την διερεύνηση των παραπάνω στόχων καθώς και άλλων, που τιεριγράφονται στην εισαγωγή, αποφασίσθηκε η εκπόνηση έρευνας συλλογής δεδομένων μέσω δημοσκόπησης. Η διαδικασία πραγματοποίησης μιας δημοσκόπησης περιλαμβάνει τη δειγματοληψία, το σχεδίασμά των ερωτηματολογίων, την συμπλήρωση των ερωτηματολογίων και την ανάλυση των δεδομένων. Στο πρώτο βήμα της δημοσκόπησης, το οποίο είναι η δειγματοληψία, ο ερευνητής πρέπει να επιλέξει τους ερωτώμενους από τους οποίους θα συλλεχθούν τα στοιχεία. Συγκεκριμένα ο ερευνητής θα επικεντρωθεί σε ένα δείγμα του πληθυσμού για να συγκεντρώσει τις απαραίτητες πληροφορίες. Οι λόγοι για τους οποίους γίνεται η χρήση δείγματος σε μια έρευνα είναι; α) Το μικρότερο κόστος της έρευνας, β) Ο λιγότερος χρόνος συλογής των δεδομένων, γ) Η μεγαλύτερη ακρίβεια. Στη συνέχεια ακολουθεί η σύνταξη του ερωτηματολογίου, όπου είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα των στοιχείων που θα επιλεγούν. Για το λόγο αυτό, πρίν προχωρήσουμε στο σχεδίασμά του ερωτηματολογίου έπρεπε να δώσουμε απαντήσεις στα ακόλουθα ερωτήματα: Ποιά θα είναι η σειρά των ερωτήσεων; Τι είδους πληροφορίες πρέπει να συλλεχθούν; Με ποιά μέθοδο θα συλλεχθούν; Ποιό θα είναι το περιεχόμενο των ερωτήσεων; Ποιά θα είναι η διατύπωση των ερωτήσεων; Ποιός θα είναι ο τύπος των ερωτήσεων; Στην παρούσα έρευνα επιλέξαμε τον τρόπο συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου ο οποίος είναι η προσωπική συνέντευξη. Στη συνέντευξη αυτή ο ερευνητής και ο ερωτώμενος βρίσκονται πρόσωπο με πρόσωπο και ο ερωτώμενος συμπληρώνει το ερωτηματολόγιο. Η συνέντευξη μπορεί να είναι είτε προγραμματισμένη, είτε απρογραμμάτιστη που σημαίνει πως ο ερευνητής σταματάει τυχαία ανθρώπους και 39

49 τους ζητάει να συμμετάσχουν στην έρευνα και να συμτιληρώσουν το ερωτηματολόγιο επιτόπου. Αυτού του τύπου η συνέντευξη χαρακτηρίζεται από αρκετά ττλεονεκτήματα όπως είναι η διευκρίνιση ασαφών ερωτήσεων, η χρήση οπτικών εικόνων και επιτρέπει τη χρήση οποιασδήποτε μορφής ερώτησης. Ακόμη έχει μικρότερο κόστος και καλύτερη εποπτεία κατά τη διάρκεια της συνέντευξης. Ωστόσο το μη αντιπροσωπευτικό δείγμα και η σύντομη διάρκεια της συνέντευξης αποτελούν τα μειονεκτήματα αυτής της συνέντευξης. 2.3 ΣΧΕΑΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΑΟΓΙΩΝ Ο σχεδιασμός των ερωτηματολογίων βασίστηκε στη χρήση απλών σαφών λέξεων, στην αποφυγή χρήσης λέξεων με ασαφή έννοια, στην αποφυγή λέξεων που οδηγούν σε ανεπιθύμητη απάντηση, στην αποφυγή υποθέσεων με σκοπό ο ερωτώμιενος να μην απαντήσει λανθασμένα και στην αποφυγή μη κατανόησης της ερώτησης. Ετηπλέον η χρονική διάρκεια των ερωτηματολογίων επιδειώχτηκε να είναι σύντομη ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Αρχικά το ερωτηματολόγιο για τους καταστηματάρχες διακρίνεται σε 4 μέρη (Βλέπε στο Παράρτημα 1, για το πλήρες ερωτηματολόγιο των καταστηματαρχών). Πιο συγκεκριμένα; Μέοοε Α: Επιπτώσεις από την οικονομική κρίση Το πρώτο μέρος του ερωτηματολογίου περιλαμβάνει ερωτήσεις, που αφορούν την καταγραφή της επίδρασης της οικονομικής κρίσης στις επιχειρήσεις, στον αριθμό των τουριστών και ιδιαίτερα στην τουριστική κίνηση του νησιού. Υπάρχουν αρχικά 3 ερωτήσεις που αφορούν την επίδραση της κρίσης στις επιχειρήσεις όσον αφορά τα κέρδη και τη μείωση των τουριστών. Έπειτα ακολουθούν 3 ερωτήσεις που αφορούν το προσωπικό της επιχείρησης, την παροδικότητα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης και κατά πόσο απέδωσαν τα μέτρα της κυβέρνησης. Κλείνοντας με το πρώτο μέρος, το οποίο περιλαμβάνει την αισιοδοξία των καταστηματαρχών για το μέλλον του νησιού. Όλες οι ερωτήσεις έχουν πιθανές απαντήσεις είναι «Πολύ λίγο», «Λίγο», «Ούτε πολύ/ούτε λίγο», «Πολύ» και «Πάρα πολύ».

50 ΜΕΡΟΣ Β: Επιπτώσεις του τουρισμού στη Ρόδο Το δεύτερο μέρος του ερωτηματολογίου αποτελείται από ερωτήσεις που αφορούν τις επιπτώσεις της οικονομιιαίς κρίσης στην οικονομία, την απασχόληση, την ανάπτυξη, το ττεριβαλλον, το πολιτισμό, την πρόκληση βίαιων επεισοδίων και την ετηβάρυνση των αρχαιολογικών χώρων. ΜΕΡΟΣ Γ: Πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης Στο τρίτο μέρος περιλαμβάνονται ερωτήσεις που σχετίζονται με την διαφήμιση του νησιού, την λειτουργία των tour operator, την επίδραση του συστήματος all-inclusive, την ποιότητα του τουρισμού του νησιού και την επάρκεια της τουριστικής περιόδου. ΜΕΡΟΣ Δ: Προσωπικές πληροφορίες και πληροφορίες για την επιχείρηση Στο τελευταίο μέρος του ερωτηματολογίου επιδεικνύονται τα χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων, όπως το φύλο, η ηλικία, το επίπεδο σπουδών, τα άτομα που απασχολεί η επιχείρηση και τη χρονική διάρκεια της ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΟΥΤΙΣΤΕΣ Έπειτα, ακολουθεί το ερωτηματολόγιο για τους Έλληνες και τους αλλοδαπούς τουρίστες το οποίο αποτελείτε από 19 ερωτήσεις (Βλέπε στο Παράρτημα 1, ερωτηματολόγιο 2.3 για το πλήρες ερωτηματο/.όγιο των ελλήνων και των αλλοδαπών τουριστών). Για τη χρήση των ερωτηματολογίων από τους αλλοδαπούς τουρίστες χρειάστηκε να μεταφραστούν τα ερωτηματολόγια ώστε να γίνει πιο κατανοητή και εύκολη η χρήση τους από τους τουρίστες. Ειδικότερα στις 4 πρώτες ερωτήσεις των δύο ερωτηματολογίων περιλαμβάνονται ερωτήσεις που αφορούν ειδικά χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων. Επιπλέον, έπονται 3 ερωτήσεις που σχετίζονται με τους λόγους επιλογής της νήσου ως τουριστικό προορισμό και μέσω ποιών μέσων ενημερώθηκαν για το νησί και την επίδραση στην απόφασης τους, το γεγονός ότι πρόκειται για δημοφιλή προορισμό. Επίσης, υπάρχουν ερωτήσεις που μετρούν τη συνολική διάρκεια παραμονής των τουριστών στο νησί καθώς και μέσω ποιών υποδείξεων επέλεξαν το νησί ως τουριστικό προορισμό.ακόμη περιλαμβάνει 3 ερωτήσεις που καταγράφουν την άφιξη των τουριστών στο νησί για πρώτη φορά, ή την επίσκεψή τους για πολλοστή φορά.

51 καθώς και την καταγραφή της ικανοποίησης τους για τις υποδομές και τις υπηρεσίες της Ρόδου.Στη συνέχεια, υπάρχουν 2 ερωτήσεις που σχετίζονται με τον τόπο διαμονής των τουριστών, καθώς επίσης και τα χρήματα που ξοδεύουν ημερησίως. Δύο επιπρόσθετες ερωτήσεις αφορούν την αξιολόγηση της φύσης, της ποιότητας, της φιλοξενίας, της νυχτερινής ζωής, του καταλύματος, των παραλιών, των ιστορικών μνημείων,των τιμών και της γενικότερης αξιολόγησης της παραμονής των τουριστών στο νησί. Καταληκτικά καταγράφονται 2 ερωτήσεις οι οποίες σχετίζονται μιε την κάλυψη των προσδοκιών κατά την επίσκεψη στο νησί, καθώς και αν θα επισκεφθούν ξανά το νησί στα επόμενα 5 έτη. 2.4 ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Πληθυσμό της έρευνας αποτελεί το σύνολο των ελλήνων και των αλλοδαπών τουριστών που βρίσκονταν σε διακοπές στο νησί της Ρόδου και είχαν διαμείνει στο νησί πάνω από 3 ημέρες, όπως ετησης και το σύνολο των επιχειρηματιών και ιδιοκτητών τουριστικών καταστημάτων της Ρόδου. Ειδικότερα, χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της δειγματολειψίας ευκολίας (ο ερευνητής περιλαμβάνει στο δείγμα άτομα τα οποία συναντά τυχαία ή είναι εύκολο να έρθει σε επαφή). Συνολικά για τους καταστηματάρχες συλλέχθηκαν ερωτηματολόγια από 110 άτομα, καθώς και για το σύνολο των ελλήνων και αλλοδαπών τουριστών 102 ερωτηματολόγια. Έγιναν προσπάθειες για μια αντιπροσωπευτική κατανομή του δείγματος με βάση τον πληθυσμό της έρευνας. Όμως είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια ο πληθυσμός της έρευνας, δεδομένου ότι η διανομή των ερωτηματολογίων έγινε με κριτήριο την αντιπροσώπευση όλων των ηλικιών, φύλων, κοινωνικών ομάδων και επιπέδων εκπαίδευσης. 2.5 ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Η παρούσα έρευνα διεξήχθη στο νησί της Ρόδου και η συγκέντρωση των ερωτηματολογίων πραγματοποιήθηκε κατά τη χρονική περίοδο Ιουλίου του έτους Η συνέντευξη διαρκούσε περίπου 5-7 λεπτά περίπου, ενώ παρουσιάστηκαν κάποιες δυσκολίες κατά τη διάρκεια της έρευνας όσον αφορά κάποιες ερωτήσεις στις οποίες οι ερωτηθέντες χρειαζόταν περαιτέρω επεξηγήσεις για την κατανόηση τους. Οι ερωτήσεις αυτές αφορούσαν τις επιπτώσεις του τουρισμού

52 στη Ρόδο. Στη τιλειοψηφία των τιεριπτώσεων οι Έλληνες και αλλοδαποί τουρίστες, καθώς και οι καταστηματάρχες δεν αρνήθηκαν τη συμμετοχή τους στην έρευνα αυτή. Δεδομένου ότι η έρευνα ήταν ανώνυμη και σύντομη. 2.6 ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Συγκεντρώνοντας όλα τα ερευνητικά δεδομένα, προχωρήσαμε στην ανάλυση όλων απαντήσεων των ερωτηματολογίων με τη βοήθεια του προγράμματος S.P.S.S (Statistical Package for Social Sciences), το οποίο μας παρείχε τη δυνατότητα εκτέλεσης των στατιστικών αναλύσεων που επιλέχθηκαν. Σύμφωνα λοιπόν με τους στόχους που θέσαμε στη παρούσα έρευνα, χρησιμοποιήσαμε διάφορα μέτρα περιγραφικής της στατιστικής, όπως είναι η ανάλυση συχνοτήτων, η ανάλυση ελάχιστης και μέγιστης τιμής και ο μέσος όρος. Τα αποτελέσματα αυτών των αναλύσεων προβάλλονται στο παράρτημα 2.

53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο τρίτο κεφάλαιο της τιαρούσας έρευνας πραγματοποιείται η στατιστική ανάλυση των δεδομένων που συλλέχθηκαν μέσω των ερωτηματολογίων που δημιουργήθηκε για τους σκοπούς της συγκεκριμένης έρευνας. Αρχικά παρουσιάζονται τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος των τουριστών, τα στοιχεία παραμονής τους στο νησί και τέλος η αξιολόγηση της παραμονής τους. Έπειτα παρουσιάζονται τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των καταστηματαρχών και η κατάσταση της επιχείρησης. Αναλύονται και αξιολογούνται επίσης οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης καθώς και το μέλλον του τουρισμού. 3.2 ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ Ηλικιακέε οαάδεε δείναστοε: Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων (26,5%) βρίσκεται ανάμεσα στα 26 και 30 έτη, ενώ ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα 20 έως 25 έτη, με ποσοστό 21,6 %. Το υπόλοιπο 51,9% του δείγματος είναι μεγαλύτερο των 31 ετών.

54 Φ ύ ^ Οι άντρες συμμετείχαν στην παρούσα έρευνα με ποσοστό 52,9%, ενώ οι γυναίκες με ποσοστό 47,1%. Εθνικότητα: Το μεγαλύτερο ττοσοστό 31,4% των τουριστών ανήκει στου Έλληνες, ακολούθούν οι Αγγλοι με ποσοστό 28,4%, έπειτα οι Γερμανοί με 15,7%, έπονται οι Ιταλοί με 10,8%. Το υπόλοιπο 13,8% είναι Ρώσος Σουηδοί, Γάλλοι και Πολωνοί ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΣΤΟ ΝΗΣΙ Βαθαόε επίδοασυε τηε επίσκειι/ηε στη Ρόδο σύαιοωνα αε το γεύονόε ότι πρόκειται για ένα δηαοιριλή ποοοοισαό: Το μεγαλύτερο ποσοστό της τάξης του 46,1% άπαντησε πως την επίσκεψη τους την επηρέασε πολύ το γεγονός ότι πρόκειται γαι ένα δημοφιλή προορισμό. Το 21,6% απάντησε πως τους επηρέασε πάρα πολύ, ενώ το 16,7% ούτε πολύ ούτε λίγο. Κατά μέσο όρο το σύνολο των τουριστών που επισκέφθηκε το νησί, επηρεάστηκε πολύ από το γεγονός ότι το νησί της Ρόδου αποτελεί δημοφιλή προορισμό. Επιπλέον, στην κατάσταση αυτή συμβάλλει ουσιαστικά, το γεγονός ότι υπάρχει αξιοσημείωτη προβολή και διαφήμιση του νησιού στο εξωτερικό. Ακόμη τα τουριστικά γραφεία προβάλλουν σημαντικά το νησί, μέσω των οικονομικών τουριστικών πακέτων που προσφέρουν.

55 Σχεδιάγρμμα3: Βαθμός επίδρασης της επίσκεψης στη Ρόδο,σύμφωνα με το γεγονός ότι πρόκειται για ένα δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Πολύ λίγο Λίγο Ούτε πολύ/ούτε λίγο Λόγος επlλoγήc του νησιού tnc Ρόδου ώς τουριστικό προοοισαό: Το μεγαλύτερο ποσοστό 39,9% επέλεξε το νησί για τις παραλίες του, καθώς διαθέτει παραλίες με άμμο, βότσαλα και βραχάκια και καταγάλανα νερά. Κάθε. Το 25,5% επέλεξε τη Ρόδο για τη νυχτερινή του ζωή, καθότι διαθέτει πολλά μπαράκια, καφετέριες και κάθε είδους νυχτερινά μαγαζιά. Το 21,6% για τον πολιτιστικό τουρισμό της, εφόσον διαθέτει πλήθος αρχαιολογικών μνημείων και μουσείων, ενώ το υπόλοιπο 13% για οικοτουρισμό, φεστιβάλ και άλλες δραστηριότητες. Σχεδιάγραμμα 4: Ο λόγος επιλογής του νησιού της Ρόδου ώς τουριστικό προορισμό. Διάρκεια παραμονής: Το μεγαλύτερο ποσοστό της τάξης του 67,6% διαμένει στο νησί 8-14 ημέρες, 7 μέρες ή λιγότερο διαμένει το 25,5%, ενώ το υπόλοιπο 6,9% διαμένει ημέρες.

56 Μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για να ενπίίερωθούν για το νησί: Το μεγαλύτερο ποσοστό 38,2% των ερωτηθέντων ενημερώθηκαν για το νησί μέσω διαδικτύου, το 31,2% μέσω ταξιδιωτικού πρακτορείου, ενώ το υπόλοιπο 30,6% ενημερώθηκε από εφημερίδες, ταξιδιωτικά περιοδικά, οδηγούς διακοπών, τηλεόραση και φίλους. Επίσκειι/τι στο νησί: Το 58,9% των τουριστών έχει επισκεφθεί το νησί για πρώτη φορά, ενώ το 40,2% έχει επισκεφθεί το νησί και άλλες φορές. Παράλληλα το 29,4% έχει επισκεφθεί τη Ρόδο στο παρελθόν μία και δύο φορές, ενώ το 8,8% 3 ή και περισσότερες. Σημαντικό ποσοστό τουριστών επισκέπτεται ξανά το νησί. Αρωγός για την επίσκεψη αυτή αποτελεί το σύστημα all inclusive καθώς προσφέρονται πολλές υπηρεσίες σε πολλή χαμηλή τιμή. Εντοπισαόε και «κλείσιαο» καταλύαατος αέσω διαδικτύου: Το μεγαλύτερο ποσοστό 64,7% έκλεισε κατάλυμα μέσω διαδικτύου, ενώ το 35,3% όχι. Η χρήση του διαδικτύου από τους τουρίστες είναι σημαντική, καθώς με τη χρήση του οι τουρίστες κλείνουν καταλύματα ευκολότερα, όπως επίσης έχουν και επιλογές για τον καλύτερο εντοπισμό προσφορών. Σχεδιάγραμμα 6; Εντοπισμός και "κλείσιμο" καταλύματος μέσω του διαδικτύου. 64,7% 30 -

57 Αξιολόγηση παραμονής στο νησί: Το 52,9% θεώρησε την παραμονή του στο νησί καλή, το 32,4% πολύ καλή ενώ το 14,7% μέτρια ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ Βαθμός ικανοποίηση; από nc υπηρεσίε; και τι; υποδοιιέε του νησιού: Το 55,9% είναι πολύ ικανοποιημένοι από τις υποδομές του νησιού, το 21,6%> πάρα πολύ ικανοποιημένοι, ενώ το 20,6% ούτε πολύ ούτε λίγο. Κατά μέσο όρο το σύνολο των ερωτηθέντων που επισκέφθηκε το νησί έμεινε πολύ ικανοποιημένο από τις υπηρεσίες του νησιού. Το νησί προσφέρει πολλές υπηρεσίες για κάθε είδους ζήτηση, αλλά και άριστες υποδομές για κάθε είδους ανάγκες. Σχεδιάγραμμα 7: Βαθμός ικανοποίησης από τις υπηρεσίες και τις υποδομές του νησιού. Αξιολόγηση των παραλιών: Το 78,4% θεωρεί τις παραλίες του νησιού πολύ καλές, το 20,6% καλές, αντιθέτως το 1% τις θεωρεί μέτριες. Το νησί διαθέτει πλούσιο αριθμό παραλίων, όπως αμμώδεις παραλίες, με βότσαλα αλλά και βραχώδεις παραλίες. Για το λόγο αυτό και αξιολογούνται από τους τουρίστες πολύ καλές. Αξιολόγηση των τιαών και τη; ποίοτητας της Ρόδου: Το μεγαλύτερο ποσοστό 41,2% θεωρεί τις τιμές και την ποιότητα της Ρόδου μέτριες, το 29.4% πς θεωρεί άσχημες, ενώ το 22,55% καλές. Οι τιμές σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν υψηλές, όπου οι τουριστικές επιχειρήσεις προσπαθούν να αυξήσουν τα έσοδα τους, καθώς η τουριστική περίοδος έχει μικρύνει. Εντούτοις δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη ο χειμερινός τουρισμός ώστε να φέρνει έσοδα ικανοποιητικά στις επιχειρήσεις.

58 Σχεδιάνραμμαβ: Αξιολόνηση των τιμών και της ποιότητας της Ρόδου. 11 Πολύ άσχημες Άσχημες Πολύ καλές Αξιολόγηση ιστορικών υνηιιείων: Το 44,1% των τουριστών θεωρεί τα ιστορικά μνημεία καλά, το 28,4% μέτρια, ενώ το 25,5% πολύ καλές. Κατά μέσο όρο οι τουρίστες θωρούν τα μνημεία μέτρια έως καλά, γιατί σε ορισμένες περιπτώσεις δενέχουν αξιοποιηθεί. Οι αλλοδαποί τουρίστες ενδιαφέρονται για την ιστορία της Ρόδου και επισκέπτονται τα μνημεία αυτά ώστε να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους αλλά και για να αντικρίσουν τον πλούτο που κληρονόμησε το νησί. Αξιολόγηση των αουσείων: Το 55,9% των ερωτηθέντων τουριστών απάντησε πως τα μουσεία του νησιού είναι καλά, το 12,7% τα θεωρεί πολύ καλά, ενώ το 30,4% τα θεωρεί μέτρια. Υπάρχει πλήθος μουσείων στο νησί, και κυρίως μέσα στη πόλη της Ρόδου, όπου είναι πιο εύκολη η επισκεψιμότητα τους. Τα μουσεία αυτά διαθέτουν μνημεία από την εποχή της ιπποκρατίας και της τουρκοκρατίας. Σχεδιάγραμμα 9: Αξιολόγηση των μουσείων της Ρόδου. 55,9% ϊ i 30,4%

59 Καλυφ&ηκαν οι προσδοκίεα σας από την επίσκεψη aac στο νησί: Το μεγαλύτερο ποσοστό της τάξης του 59,8% απάντησε πως καλύφθηκαν οι προσδοκίες τους πολύ, το 24,5% πάρα πολύ, ενώ το 15,7% απάντησε πως καλύφθηκαν λίγο ή μέτρια. Κατά μέσο όρο το σύνολο των τουριστών διαβεβαίωσε πως καλύφθηκαν οι προσδοκίες που ανέμεναν από την ετήσκεψη τους στο νησί των Ιπποτών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η νήσος διαθέτει καλές υποδομές, αλλά προσφέρει πολλές υττηρεσίες για κάθε ανάγκη. Τα τουριστικά γραφεία με το σύστημα all inclusive, προσφέροιχν πολλές υπηρεσίες κυρίως στους αλλοδαπούς τουρίστες σε πολύ χαμηλές τιμές. Επίσκενι/η στο νησί έανά τα απόαενα 5 έτη: Το μεγαλύτερο ποσοστό 58,8% των τουριστών απάντησε πως θα επισκεφθεί το νησί ξανά, ενώ το 36,3% δεν γνωρίζει. Αντίθετα ένα πολύ μικρό ποσοστό 4,9% δε θα την ξαναεπισκεφθεί. Μέσα από την έρευνα συμπεραίνουμε πως οι τουρίστες επισκέπτονται ξανά το νησί επειδή μένουν ικανοποιημένοι από τις υπηρεσίες που του προσφέρονται σε πολύ χαμηλές τιμές, αλλά κα λόγω των πλούσιων παραλιών, της καταπράσινης φύσης και των ιστορικών μνημείων.

60 3.3 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑΡΧΩΝ Ηλικιακές ομάδες δείγαατος: Το μεγαλύτερο ποσοστό των καταστηματαρχών 21,8% βρίσκεται ηλικιακά στα 36 με 40 έτη, ενώ ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα 41 έως 44 με ποσοστό 15,5%. Το υπόλοιπο 20,9% του δείγματος είναι μικρότερο των 35 ετών. Επίπεδο σπουδών: Το 70,9% των ερωτηθέντων είναι απόφοιτοι Λυκείου, το 24,5% έχουν αποφοιτήσει από κάποιο Τεχνολογικό Ίδρυμα ή Πανεπιστήμιο, ενώ το υπόλοιπο 4,5% από κάποιο ΙΕΚ ή έχουν κάνει μεταπτυχιακό. Β Σχεδιάγραμμα 12: Επίπεδο σπουδών Φύλο: Οι άντρες συμμετείχαν στην παρούσα έρευνα με ποσοστό 59,1%, ενώ οι γυναίκες με ποσοστό 40,9% Κ.ΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Το προσωπικό που απασχολεί τι επιχειοηστι: Το μεγαλύτερο ποσοστό 29,1% των καταστηματαρχών απασχολεί 3 άτομα, το 27,3% 2 άτομα, το 36,5% απασχολεί από 4 έως 7 άτομα, ενώ το 7,3% χρησιμοποιεί ένα άτομο. Οι επιχειρήσεις που απασχολούν πολλά άτομα είναι κατά το πλείστον οικογενιεκές επιχειρήσεις. Αντίθετα οι επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερα άτομα είναι νέες επιχειρήσεις. Έτη λειτουονίαε τπε επιγείοησης: Το υψηλότερο ποσοστό 30% έχει την επιχείρηση από 6 έως 10 έτη, το 20,9% από 1 έως 5 έτη, ακολουθούν οι επιχειρήσεις που λειτουργούν από 21 έτη και άνω. ενώ το υπόλοιπο 29,1% λειτουργεί 11 έτη έως 20. Οι επιχειρήσεις που λειτουργούν από 1έως 10 έτη είναι νέες επιχειρήσεις, ενώ αυτές

61 που λειτουργούν από 11 έως 25 έτη είναι οικογενειακές επιχειρήσεις που παραχωρούνται από τον πατέρα στον υιό. Επίδραση της οικονοαικής κρίσπε στην επιγείοτιστι: Το 48,2% δήλωσε πως η οικονομική κρίση επηρέασε πολύ την επιχείρηση τους, το 18,2% δήλωσε πως ούτε πολύ ούτε λίγο τους επηρέασε, το 11,8% δήλωσε πάρα πολύ, ενώ το 22.8% δήλωσε λίγο ή πολύ λίγο. Το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων επηρεάστηκε πολύ απο την κρίση. Παρόλο που υπάρχουν τουρίστες στο νησί, δεν καταναλώνουν αρκετά με αποτέλεσμα την μείωση των εσόδων τους. Μείωση me κερδοωοοίαε τηε επιγείpησηc από την οικονομική κρίση: Όπως παρατηρούμε στο παρακάτω σχεδιάγραμμα το 43,6% επηρεάστηκε πολύ από την οικονομική κρίσΐ], το 21,8% δεν επηρεάστηκε ούτε πολύ, ούτε λίγο, το 16,4% δηλώνει πως επηρεάστηκε πάρα πολύ, ενώ το υπόλοιπο 18,2% επηρεάστηε πολύ λίγο ή λίγο. Κατά μέσο όρο λοιπόν έχει επηρεαστεί πολύ η κερδοφορία της επιχείρησης λόγω της κρίσης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως οι τουρίστες δεν καταναλώνουν κατά τη διάρκεια των διακοπών τους με αποτέλεσμα οι επιχειρηματίες να 52

62 αντιμετωπίζουν προβλήματα, όπως είναι η μείωση εσόδων αλλά και η ανάγκη για μείωση προσωπικού. Μείωση προσωπικού λόνω της οικονοαικύε Koicmc: Το υψηλότερο ποσοστό των ερωτηθέντων 26,4% δήλιοσε πως μείωσε πολύ λίγο το προσωπικό του, καθώς και το 25,5% δεν μείωσε το προσωπικό ούτε λίγο ούτε πολύ. Ωστόσο το 29,1% μείωσε πολύ έως πάρα πολύ το προσωπικό του, ενώ το 19,1% λίγο. Σχεδιάγραμμα 16: Ανάγκη μείωσης προσωπικού λόγω της οι ούτε πολύ/ούτε Αρνητική επίδραση του opotnuaioc «all-inclusive» στα έσοδα της ετηγείρησης: Στο σχεδιάγραμμα που ακολουθεί παρατηρείται η πολύ μεγάλη επίδραση του συστήματος με ποσοστό 39,1%. Οι ερωτηθέντες με ποσοστό 32,7% απάντησαν πως επηρέασε πολύ τα έσοδα της επιχείρησης, ενώ το 28,2% δήλωσε πως επηρεάστηκε είτε πολύ λίγο, είτε δεν επηρεάστηκε αρκετά. Το σύστημα αυτό επηρεάζει σαφώς τα έσοδα των επιχειρήσεων καθώς οι τουρίστες παραμένουν στα ξενοδοχεία όπου τους

63 προσφέρονται πολλές υπηρεσίες σε πολύ χαμηλές τιμές και δεν καταναλώνουν τίποτα εκτός ξενοδοχείου. Επομένως οι επιχειρήσεις δεν έχουν έσοδα από τους τουρίστες που χρησιμοποιούν αυτό το σύστημα. Σχεδιάνραμμα 17: Η αρνητική επίδραση του συστήματος "allinclusive" στα έσοδα της επιχείρησης. 32,7% Alyo Ούτε πολύ/ούτε Myo Η αρνητική επίδραση της λειτουργίας των «tour operator» στα έσοδα τηε επιγείοηστιε: Οι ερωτηθέντες δήλωσαν πως η λειτουργία των tour operator επηρέασε πολύ τα έσοδα της επιχείρησης με ποσοστό 34,5%, ενώ το 33,6% δήλωσε πως δεν επηρεάστηκαν ούτε πολύ ούτε λίγο. Επιπλέον το 17,3% απάντησε πως επηρεάστηκε πάρα πολύ, ενώ αντίθετα το 14,6% επηρεάστηκε πολύ λίγο ή λίγο. Η λειτουργία των tour operator από τη μια επηρεάζει θετικά τις επιχειρήσεις καθώς φέρνουν τουρίστες στο νησί και έχουν έσοδα από αυτούς, από την άλλη ομώς πολλοί τουρίστες που έρχονται χρησιμοποιούν το σύστημα all-inclusive και παραμένουν στα ξενοδοχεία οπότε οι επιχειρήσεις δεν έχουν σημαντικά κέρδη απ'αυτούς. Σχεδιάγραμμα 18: Η αρνητική επίδραση της λειτουργίαςτων "tour operator" στα έσοδα της επιχείρησης. Ούτε πολύ/ούτε Xiyo

64 3.3.3 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Αςιο?.όγηση των επιπτο)σί:(ο\ του τουρισυού στο \τισί όσον ucpopu την απασγό/.ηση: Το υψηλότερο ποσοστό των ερωτηθέντων με ποσοστό 46,4% δήλωσε πως οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην απασχόληση είναι αρνητικές, ενώ το 22,7% το χαρακτήρισε ούτε αρνητικό ούτε θετικό. Καθώς ετιίσης και το 11,8% τις θεώρησε πολύ αρνητικές. Αξιολόγηση των επιπτώσεων του τουρισιιού στο νησί όσον αοοοά την ανάπτυ τι: Το 53,6% των καταστηματαρχών που απάντησε στην έρευνα θεώρησε τις επιπτώσεις στην ανάπτυξη ούτε θετικές ούτε αρνητικές. Επιπλέον το 26,3% θεώρησε τις επιπτώσεις αρνητικές, ενώ το υπόλοιπο 20% θετικές έως πολύ θετικές. Αξιολόγηση των επιπτώσεων του τουοισιιού στο νησί όσον αφορά τον πολιτισιιό: Όσον αφορά τον πολίτισμό το 53,7% των ερωτηθέντων απάντησε πως θεωρεί τις επιπτώσεις θετικές έως πολύ θεπκές. Το 30% θεωρεί πως είναι ούτε αρνητικές ούτε θετικές, ενώ το υπόλοιπο 6,3% δήλωσε πως είναι αρνητικές ΤΟ ΜΕ.\ΑΟΝ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Οι αονητικέε επιπτώσειε me οικονοαικήζ κρίσης είναι παροδικές: Στην ερώτηση αυτή το 70,9% των ερωτηθέντων δήλωσε πως θεωρεί τις επιπτώσεις της κρίσης παροδικές. ωστόσο το 29,1% δεν είναι παροδικές.

65 Σχεδιάγραμμα 20: Οι αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης είναι παροδικές. Αποδοση των μέτρων της πολιτείας για τη αείωση των επιπτώσεων -me οικονοαικήε Στο ερώτημα αυτό το 38,1% απάντησε πως τα μέτρα της κυβέρνησης απέδωσαν πολύ λίγο, το 28,2% πως απέδωσαν λίγο. Ακόμη το 20% δήλωσε πως δεν απέδιοσαν τα μέτρα ούτε πολύ ούτε λίγο, ενώ το 13,7% δήλωσε πως απέδωσαν πολύ έως πάρα πολύ. Σχεδιάγραμμα 21: Απόδοση των μέτρων της πολιτείας για την μείωση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης. Ούτε πολύ/ούτε Πολύ Πάρα πολύ Αισιοδοξία για το αέλλον του τουοισαού στη Ρόδο: Το 45,5% των καταστηματαρχών που ερωτήθηκαν δεν είναι ούτε πολύ ούτε λίγο αισιόδοξοι για τον μέλλον του τουρισμού. Αντιθέτως το 25,5% είναι πολύ αισιόδοξο για το μέλλον, ενώ το 29,1% είναι αρνητικό για το μέλλον του τουρισμού. Το σύνολο των ετηχειρηματιών είναι προβληματισμένο όσον αφορά το μέλλον του τουρισμού στο νησί, καθώς πρέπει να δημιουργηθούν επιπρόσθετες υποδομές στο νησί, ώστε να διατηρηθεί ο τουρισμός στο νησί. Ο τουοισαόε του νησιού μποηεί να θεωοηθεί ποιοτικός: Το 43,6% των ερωτηθέντων θεωρεί τον τουρισμό του νησιού ποιοτικό, το 27,2% δεν θεωρεί το τουρισμό του νησιού ποιοτικό, ενώ το υπόλοιπο 29,1% το θεωρεί ούτε λίγο ούτε πολύ ποιοτικό. 56

66 Η διάρκεια της τουριστικής περιόδου πκ: Ρόδου επαηκτίί: Το 56,4% των καταστηματαρχών δήλίοσε πως δεν θεωρεί την τουριστική περίοδο επαρκή, το 33,6% τη θεωρεί ούτε πολύ ούτε λίγο επαρκή, ενώ το υπόλοιπο 10% τη θεωρεί πολύ επαρκή. Η τουριστική τκρίοδος του νησιού έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, για το λόγο αυτό η τοπική αυτοδιοίκηση προσπαθεί να αναπτύξει το χειμερινό τουρισμό ώστε η τουριστική περώδος να διαρεί όλο το χρόνο. Σχεδιάγραμμα 22: Η διάρκεια της τουριστικής περιόδου της Ρόδου επαρκής. Η επίδραση tuc ποοβολήε και me διαωήαιστιε του νησιού στην τουριστική κίνηση: Το μεγαλύτερο ποσοστό της τάξης του 90% δήλωσε πως η προβολή και η διαφήμιση επιδρά πολύ έως πάρα πολύ στην τουριστική κίνηση του νησιού. Όμως το υπόλοιπο 10% ατιάντησε ούτε πολύ ούτε λίγο επιδρά στην τουριστική κίνηση. Η προβολή και η διαφήμιση του νησιού σε περιοδικά, εφημερίδες, στη τηλεόραση και στο ίντερνετ σαφώς και αυξάνει την τουριστική κίνηση στο νησί. Σχεδιάγραμμα 23: Η επίδραση της προβολή και της διαφήμισης του νησιού στην τουρισηκή κίνηση.

67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο τελευταίο κεφά>λΐο της ρούσας πτυχιακής εργασίας πραγματοποιείται μία σύνοψη των βασικότερων συμπερασμάτων που προέκυψαν από την συνολική ερευνητική ενασχόληση με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Πραγματοποιώντας την έρευνα αυτή προσπαθήσαμε να διακρίνουμε τις θεπκές και τις αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού στις επιχειρήσεις και γενικότερα στην τουριστική κίνηση του νησιού. Παράλληλα διερευνήθηκαν οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στον τουρισμό, και διατυπώθηκαν προσδοκίες για το μέλλον τουρισμού. 4.2 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΡΟΔΟ Η Ρόδος ψηφίστηκε ως ο πρώτος δημοφιλέστερος τουριστικός προορισμός στην Ευρώπη και ως ο πέμπτος παγκοσμίως (Ροδίτης, 2008). Συγκεκριμένα η Ρόδος αποτελεί και το δημοφιλέστερο τουριστικό προορισμό για τη χώρα μας, για το λόγο αυτό και ο ελληνικός πληθυσμός επιλέγει κατά τον πλήστον το νησί για τις καλοκαιριί ές του διακοπές. Επιπλέον μέσα από την έρευνα που πραγματοποιήσαμε, διαπιστώσαμε πως ο τουρισμός στο νησί της Ρόδου βασίζεται κατά κύριο λόγο στους Έλληνες τουρίστες. Ωστόσο όμως και ο αγγλικός πληθυσμός επιλέγει τη Ρόδο καθώς του προσφέρονται πολλές υπηρεσίες σε πολύ χαμηλό κόστος. Μέσα από την έρευνα λοιπόν διαπιστώσαμε πως μεγάλο μέρος του σύνολου των αλλοδαπών τουριστών που επισκέτιτεται το νησί επηρεάζεται σημαντικά από το γεγονός ότι η Ρόδος αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Ακόμη σημαντικός αριθμός τουριστών επισκέπτεται ξανά το νησί και είναι κυρίως Άγγλοι και Γερμανοί. Όσον αφορά την ενημέρωση για το νησί, μεγάλο ποσοστό τουριστών ενημερώνεται για το νησί από τα ταξιδιωτικά πρακτορεία και από το διαδίκτυο καθώς υπάρχει πλήθος διαφημίσεων σε πολλές χώρες του εξωτερικού.. Σύμφωνα λοιπόν με τους επιχειρηματίες του νησιού, η προβολή και η διαφήμιση του νησιού στο εξωτερικό επηρεάζει σημαντικά την τουριστική κίνηση στο νησί αλλά και τα έσοδα των επιχειρήσεων. 58

68 4.3 ΣΥΣΤΗΜΑ ALL INCLUSIVE ΚΑΙ TOUR OPERATORS ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήσαμε, διαπιστώσαμε πως το μεγαλύτερο ποσοστό των αλλοδαπών τουριστών κλείνει καταλύματα μέσω τουριστικών πρακτορείων. Τα πρακτορεία αυτά προσφέρουν διακοπές με χαμηλό κόστος καθώς συνεργάζονται με ξενοδοχεία μέσης και μεγάλης κατηγορίας τα οποία χρησιμοποιούν το σύστημα all inclusive. Με το σύστημα αυτό δίνεται η δυνατότητα στο τιελάτη ενός ξενοδοχείου να μπορεί με τη τιμή που του έχει δοθεί, να τρώει τόσο το πρωινό όσο και τα γεύματα όσο και τα δείπνα. Το σύστημα αυτό το χρησιμοποιεί μεγάλο μέρος ατόμων που ανήκει ηλικιακά από 20 μέχρι 30 ετών. Η ομάδα αυτή αναζητά οικονομικούς τρόπους διαμονής και ψυχαγωγίας κατά την διάρκεια των διακοπών του. Επιπλέον οι ξενοδοχειακές μονάδες για να αυξήσουν την πληρότητα των μονάδων τους και προπάντως τα έσοδα τους, δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις ψυχαγωγίας και διασκέδασης. Οι τουρίστες απολαμβάνουν τις διακοπές τους, ψυχαγωγούνται, διασκεδάζουν με χαμηλό κόστος. Εντούτοις όμως οι τουρίστες με την ολοήμερη παραμονή τους στα ξενοδοχεία δεν απολαμβάνουν και τις υπόλοιπες ομορφιές του νησιού, τα αξιοθέατα και τα πλούσια ιστορικά μνημεία και μουσεία που διαθέτει το νησί ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Τα τελευταία 50 χρόνια ο τουρισμός στο νησί της Ρόδου έχει ανθήσει, έχει αυξηθεί η τουριστική κίνηση και θεωρείται από ξένους και Έλληνες τουρίστες ο δημοφιλέστερος προορισμός. Οι επιχειρήσεις έχουν αυξήσει αισθητά τα κέρδη τους καθώς κάθε χρόνο αυξάνεται ο τουρισμός στο νησί. Για τη διατήρηση του τουρισμού οι μεγάλες επιχειρήσεις συνεργάζονται με τουριστικά πρακτορεία του εξωτερικού, με σκοπό την προσέλκυση τουριστών στο νησί. Τα τουριστικά πρακτορεία προτείνουν σε πακέτα προσφορών σε δημοφιλείς προορισμούς. Παρ όλα αυτά όμως αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα καθώς τα τελευταία χρόνια για να προσελκύσουν ακόμη περισσότερο τουρισμό πολλές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν το σύστημα all inclusive. Με τη χρήση του συστήματος all inclusive, ο τουρισμός στο νησί αυξάνεται, συνεπώς και τα έσοδα των επιχειρήσεων αλλά και των ξενοδοχειακών μονάδων. Παρ όλες όμως τις θετικές επιπτώσεις της μεθόδου αυτής υπάρχουν και αρνητικές επιπτώσεις. Σημαντική επίπτωση αποτελεί το γεγονός ότι

69 μεγάλο ποσοστό τουριστών παραμένει στις ξενοδοχειακές μονάδες εφόσον του προσφέρονται πολλές υπηρεσίες και πολλά γεύματα δωρεάν. Επομένως με τις υπηρεσίες αυτές, οι τουρίστες παραμένουν στα ξενοδοχεία και δεν υπάρχει μεγάλη κίνηση σε τουριστικά καταστήματα και εστιατόρια με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις να χάνουν σημαντικά κέρδη κατά την διάρκεια της τουριστικής περιόδου. Επιπλέον οδηγεί πολλές μικρές επιχειρήσεις σε κλείσιμο καθώς δεν έχουν έσοδα λόγω της συγκεντρωτικότητας των τουριστών σε μεγάλα ξενοδοχεία. 4.4 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Η τουριστική περίοδος στο νησί ξεκινάει στις 1 Απριλίου και τελειώνει στις 31 Οκτωβρίου, όπου η διάρκεια αυτή των επτά μηνών δεν θεωρείται επαρκής. Οι ξενοδοχειακές μονάδες και όλες οι τουριστικές επιχείρησεις θεωρούν πως η τουριστική περίοδος έχει μειωθεί καθώς ο αριθμός των τουριστών κατά την έναρξη της τουρισπκής περιόδου έχει μειωθεί. Ο μήνας Απρίλιος βασίζεται κυρίως στον μαθητικό τουρισμό. Οι μήνες της τουριστικής περιόδου έχουν μειωθεί με αποτέλεσμα να μειωθούν και οι μέρες διαμονής των τουριστών. Μέσα από την έρευνα συμπεράναμε πως το μεγαλύτερο ποσοστό τουριστών που επισκέφθηκε το νησί παραμένει στο νησί 8-14 ημέρες. Αυτό οφείλεται στο σύστημα all inclusive που χρησιμοποιούν οι τουρίστες. Αντιθέτως ένα σημαντικό ποσοστό παραμένει στο νησί 7 μέρες ή και λιγότερο. Οι επιπτώσεις από τη συρρίκνωση της τουριστικής περιόδου έχει επιφέρει μείωση των εσόδων των επιχειρήσεων. Το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρηματιών θεωρεί την τουριστική περίοδο μη επαρκή. Για το λόγο αυτό οι αρμόδιες αρχές προσπαθούν να αναπτύξουν το χειμερινό τουρισμό ώστε να μεγαλώσει η τουριστική περίοδος. Πρέπει λοιπόν να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές ώστε οι τουρίστες να επισκέπτονται το νησί και κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου. Επιπλέον πρέπει να δημιουργηθούν χειμερινά προγραμμάτα τα οποία θα περιλαμβάνουν εκδηλώσεις πολιτιστικές, καλλιτεχνικές και αθλητικές με σκοπό να εξελιχθούν ώς θεσμοί. Τέλος στόχος των αρμοδίων πρέπει να αποτελέσει η ανάπτυξη του συνεδριακού τουρισμού. 4.5 ΑΞΙΟΑΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ Μέσα από την ερευνητικι'ι διαδικασία που ακολουθήσαμε προσπαθήσαμε να διαπιστώσουμε πως αξιολογούν οι τουρίστες τις υπηρεσίες και τις υποδομές του

70 νησιού. Οι τουρίστες που επισκέφθηκαν το νησί, αξιολόγησαν πολύ καλή την παραμονή. Αυτό το αποτέλεσμα οφείλεται στο γεγονός ότι η Ρόδος έχει πολλές δραστηριότητες και διαθέτει πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Το νησί διαθέτει πολλά ιστορικά μνημεία και μουσεία από την εποχή της ιπποκρατίας, της τουρκοκρατίας αλλα και των βυζαντινών χρόνων. Οι τουρίστες έμειναν ευχαριστημένοι από την επίσκεψη τους στο νησί, καθώς τα μνημεία αυτά βρίσκονται στη παλιά πόλη της Ρόδου και είναι εύκολα προσβάσιμες. Ακόμη όσον αφορά τη φύση θεωρείται από τους τουρίστες πολύ καλή, εφόσον διαθέτει καταπράσινη φύση, πλούσια βλάστηση, πολλές πηγές με νερά και την κοιλάδα με τις πεταλούδες. Οι τουρίστες επισκέπτονται το νησί για τις παροχές αυτές. Επιπλέον όσον αφορά την αξιολόγηση των παραλιών, μέσα από τις απαντήσεις τους συμτιεραίνουμε ότι είναι πολύ καλές. Το νησί διαθέτει πλήθος παραλιών για κάθε απαίτηση, δηλσδή παραλίες με αμμουδιά, με βότσαλχι και με βράχια. Επίσης ότι σχετίζεται με την διαμονή το μεγαλύτερο ποσοστό την έκρινε πολύ καλή. Επομένως ο τουρίστας επιλέγει τον τόπο διαμονής του ανάλογα με την οικονομική του κατάσταση, καθώς το νησί διαθέτει ξενοδοχεία για κάθε ανάγκη. Όσον αφορά όμως την ποιότητα και τις τιμές της Ρόδου υπάρχουν αντιδράσεις καθώς από κάποιους θεωρούνται άσχημες, από κάποιους μέτριες, ενώ είναι μικρό το ποσοστό που τις θεώρησε καλές. Ενώ υπάρχει τουρισμός στο νησί δεν υπάρχει κατανάλωση με αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών από μέρους των καταστημάτων. Συμπεραίνουμε λοιπόν πως οι τουρίστες έμειναν ικανοποιημένοι από τις περισσότερες υπηρεσίες του νησίου, γι αυτό και πολλοί θεωρούν το νησί κορυφαιό τουριστικό προορισμό. 4.6 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Όσον αφορά τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στους σε καταστηματάρχες και στους ιδιοκτήτες τουριστικών ειδών που αξιολογήθηκαν από τους επιχειρηματίες δεν είναι θετικές. Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει τον τουρισμό στο νησί σε πολλούς τομείς. Σύμφωνα με τους ιδιοκτήτες των καταστημάτων οι επιχειρήσεις του νησιού έχουν επηρεαστεί σε σημαντικό βαθμό από την οικονομική κρίση. Από την μία μεριά αν και δεν έχει μειωθεί πολύ ο αριθμός των τουριστών, η κερδοφορία των επιχειρήσεων έχει επηρεαστεί από την κρίση. Οι επιχείρησεις με την αύξηση του τουρισμού, αύξησαν και τις τιμές στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παρέχουν.

71 Αποτέλεσμα λοιπόν της αύξησης αυτής είναι η προτίμηση γειτονικών χωρών από τους τουρίστες, όπως η Τουρκία. Η χώρα αύτη προσφέρει τις ίδιες υπηρεσίες σε σαφώς χαμηλότερη τιμή, με τις ίδιες ανέσεις και την ίδια ποιότητα. Ακόμη με τη μείωση των εσόδων των επιχειρήσεων ακολουθεί και η μείωση του προσωπικού των επιχειρήσεων. Επομένως σημαντική επίπτωση αποτελεί η αύξηση της ανεργίας. Με βάση λοιπόν τα αποτελέσματα της έρευνας οι επιχείρησεις που λειτουργούν τα τελευταία 5 χρόνια αναγκάστηκαν να μειώσουν το προσωπικό τους πάρα πολύ, σε αντίθεση με τις επιχειρήσεις που λειτουργούν πάνω από 10 χρόνια οι οποίες μείωσαν ελάχιστα το προσωπικό τους. Οι επιχείρησεις που είναι οικογενειακές δεν έχουν επηρεαστεί αρκετά από την κρίση όσο οι νέες επιχειρήσεις. Επίσης για τη μείωση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρηματιών του νησιού θεωρεί πως τα μέτρα της πολιτείας απέδωσαν λίγο. Οι επιπτώσεις λοιπόν αυτές κρίθηκαν από τους ερωτηθέντες παροδικές, καθώς δεν θεωρούν ότι οι επιπτώσεις αυτές θα διαρκέσουν καιρό. Με την αντιμετώπιση της κρίσης και τη λήψη μέτρων δεν θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις στον τουρισμό. Η πολιτεία, δεν έχει προβεί ακόμη σε ενέργειες για να αντιμετωπίσει τη κρίση που ετιηρεάζει τον τουρισμό. Πρέπει λοιπόν να δημιουργήσει μια διαφήμιση που να τονίζει τις ομορφίες αλλά και τα τουριστικά μνημεία της Ρόδου αλλά και γενικότερα της Ελλάδας. Επιπλέον πρέπει να δοθούν προνόμια στις επιχειρήσεις στου νησιού ώστε να αναπτυχθούν περαιτέρω οι υποδομές της αλλά και οι υπηρεσίες που παρέχει ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει παγκοσμίως όλες τις χώρες, με αποτέλεσμα να την πτώση της τουριστικής κίνησης. Γενικότερα σε τουριστικές χώρες το τελευταίο χρόνο έχει μειώθεί η διακίνηση των τουριστών. Οι τουρίστες προσπαθούν να αναζητήσουν οικονομικότερους τρόπους και πακέτα διακοπών. Επιζητούν λοιπόν και οικονομικότερα πακέτα διακοπών αλλά και οικονομικότερους προορισμούς. Αποτέλεσμα είναι η μείωση της τουριστικής κίνησης σε δημοφιλή προορισμούς, και η αύξηση σε λιγότερο δημοφιλή αλλά οικονομικότερους προορισμούς.

72 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ηγουμενάκης, Ν., και Κραβαρίτης, Κ., (2004), «Τουρισμός-Βασικές έννοιες», Εκδόσεις Interbooks, Αθήνα Ηγουμενάκης, Ν και Κραβαρίτης, Κ., (2004), «Τουρισμός Βασικές έννοιες». Ανακτήθηκε στις , από php?products_id=357&oscsid= aff4fe29e285cf51esa Κούτουλας, Δ, (2005), Η πορεία του τουρισμού στη Ρόδο, Εφημερίδα Traveldailynews. Ανακτήθηκε στις , από s.gr/makeof.asp?central_id=892&pennanentjd=40 Αέργου. Η., (2008), «Τουρισμός - Ρόδος», Ανακτήθηκε στις , από Αογοθέτης, Μ., (2004), «Ένα πολύ όμορφο πρότυπο βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης», εκδόσεις «ΤΕΧΝΗ», Α. Βρατσάλης & υιοί οε, Ρόδος Σιταράς, Θ., και Τζένος, X., (2007), «Εισαγωγή στη θεωρία του τουρισμού». Εκδόσεις Interbooks, Αθήνα ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ Αθηναϊκό πρακτορείο Ειδήσεων, (2009), «Μείωση τουριστικής κίνησης στη Ρόδο», Ανακτήθηκε στις , από portal/portal/info/news/greeknews/aegean_eparxiaka?mediatype=html&user=anon&js_panename=aegean_eparxiaka&action=portlets.psmlportlet Action&eventsubmit_doview= &category=aegean_eparxiaka Εξπρές, (2009), «Ο τουρισμός σε Ελλάδα και ανταγωνίστριες χώρες το 2009», Ανακτήθηκε στις , από

73 Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων - ΙΤΕΠ, (2010), «Δύσκολο και το 2010 για τον τουρισμό», Ανακτήθηκε στις , από travel report. gr/?p=6649 Κασέκας, Λ., (2010), «Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην τοπική οικονομία» Ανακτήθηκε στις , από cle.asp?articleid=3092&catid=18&pubid=l Κουσούνης, Σ., (2010), «Προβλέψεις για αύξηση των αφίξεων τουριστών το 2010», Ανακτήθηκε στις , από /warti cl es_economyepix_l_22/01/2010_ Παπαδόπουλος, Γ., (2010), «Το παζλ των μέτρων για την στήριξη του τουρισμού». Ανακτήθηκε στις , από &nt=103 Πατέλλης, Γ., (2009), «Ανάλυση της δαπάνης διαφημιστικών ενεργειών τουριστικής προβολής εξωτερικού», μέρος γ'. Ανακτήθηκε στις , από tral_id=1734&perm an ent_id=3 Πουτετσή, X., (2010), «Στις κρατήσεις της τελευταίας σπγμής οι ελπίδες για τον ελληνικό τουρισμό». Ανακτήθηκε στις , από ht)pi/avww.tdvimagr/defeultasp?iad=2&c(f 19&aitId=318931&dl=07/03/2010 Ροδίτης, A., (2008), «Η Ρόδος αναδείχτηκε κορυφαίος ευρωπαϊκός τουριστικός προορισμός και πέμπτος στον κόσμο σε διαδικτυακή έρευνα», Ανακτι'ιθηκε στις από Σκουλάς, Ν., (2009), «Τρισδιάστατη η κρίση στον ελληνικό τουρισμό του», Ανακτήθηκε στις , από makeof asp?central_id= 1749&permanent_id=2 Χατζηευθυμίου, X., (2010), «Είμαι δήμαρχος όλων των Ροδίων», Ανακτήθηκε στις από =print&sid=1925

74 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Βικιπαιδεία, (2010) «Τουρισμός-Είδη τουρισμού», Ανακτήθηκε στις , από %CE%B9% CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82 Βικιπαιδεία, (2010), «Ρόδος», Ανακτήθηκε στις από h ttp ://e l.w ik ip e d ia.o r g /w ik i/% C E % A 1 % C F % 8 C % C E % B 4 % C E % B F % C F % 8 2 Δήμος Ροδίων, (2010), «Ιστορία της πόλης της Ρόδου», Ανακτήθηκε στις από την «Ιστορική αναδρομή της Ρόδου», (2009), Ανακτήθηκε στις , από http.7/ emid=95&lang=el Λογοθέτης, Μ., (2004), «Η τουριστική εποχικότητα». Ανακτήθηκε στις , από «Παγκόσμια Τουριστική Κίνηση», (2009), Ανακτήθηκε στις από Σταθόπουλος, Δ., (2006), «Εναλλακτικές μορφές τουρισμού». Ανακτήθηκε στις , από _id=l International Travel Report, (2009), «Αύξηση του θαλάσσιου τουρισμού στη Ρόδο», Ανακτήθηκε στις , από Hellenic Business, (2009), «Σε βαθειά ύφεση ο Ευρωπαϊκός τουρισμός». Ανακτήθηκε στις , από UNWTO, (2010), World Tourism Barometer, Ιανουάριος 2010, Ανακτήθηκε στις 03/03/2010, από 10 _l_en_excerpt.pdf ΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Παπαγεωργίου, Π., και Χασσίδ. 1., (2003), Ο ρόλος του τουρισμού στις πολιτικές αύξησης της απασχόλησης και στην αντιμετώπιση της ανεργίας. Σύνδεσμος εuηvικώv τουριστικών επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), Ανακτήθηκε στις , από 65

75 http.// /search?q cache:qrlkluv6vmuj; dmin/sete_conferences/omilies_paroysiaseis/2o_synedrio_toyrismos_k_anaptyks i/p._papageorgiou/papageorgiou_xassid.pps Σπάρταλη, Σ., και Φύλλης, Μ., (2005), Προοττηκές ανάτπυξης του Ροδιακού τουρισμού. Πτυχιακή εργασία, ΤΕΙ Κρήτης, Τμήμα Τουριστικών επιχειρήσεων. Ανακτήθηκε στις , από http;//nefeli.lib.teicrete.gr/bτowse/sdo/tour/20 05/Spartali/document.tkl LINK com/2010/01/ html s/article.html?article_id= a http ://www. sete.gr/default.php?pname=news Announcements&show= 167&la= 1

76 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

77 Παράρτημα 1: Ε ρ ω π ίμ α το λ ^ ιο.1 Στην επόμενη σελίδα ακολουθεί το ερωτηματολόγιο για τους καταστηματάρχες το οποίο χρησιμοποιήσαμε για την διεξαγωγή της έρευνας μας.

78 Η τουριστική κίνηση της Ρόδου και οι προοπτικές βελτίωσης του Μ.ι α..έρ.ε υ ν α..η.ο π οία. π τα ι c Τ.Ε.Ι. Καβάλας Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Διοίκησης Ετηχειρήσεων Καθηγητής: Δημήτριος Χατζούδης Τηλ: dchatzoudes(a).vahoo. er Φοιτήτρια: Αναστασία Σαββίδου Τηλ.: natasa-sv@hotmail.com Εισαγωγή: Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι ο καθορισμός του μεγέθους της ανάπτυξης του νησιού της Ρόδου που προέρχεται από τον τουρισμό. Στα πλαίσια αυτά επισημαίνονται τα οφέλη από τον τουρισμό αλλά και οι επιπτώσεις του σε διάφορους τομείς. Επιπλέον, η παρούσα έρευνα εξετάζει το ποσοστό κατά το οποίο η τρέχουσα οικονομική κρίση επηρεάζει την τουριστική κίνηση της Ρόδου. Το ερωτηματολόγιο απευθύνεται από τέσσερα μέρη και απευθύνεται σε επιχειρηματίες / ιδιοκτήτες τουριστικών καταστημάτων της Ρόδου. Οι απαντήσεις που θα δοθούν είναι αυστηρά εμπιστευτικές. Παρακαλούμε συμπληρώστε το παρόν ερωτηματολόγιο (απαιτεί 5-7 λεπτά από τον χρόνο σας). Σε περίπτωση που έχετε οποιαδήποτε ερώτηση διευκρίνησης επικοινιονήστε με την κυρία Αναστασία Σαββίδου στο Σας ευχαριστούμε ειλικρινά για τον χρόνο και τις σκέψεις σας. Τα αποτελέσματα της έρευνας μπορούν να σας αποσταλούν έπειτα από γραπτή σας απαίτηση.

79 Μ Ε Ρ Ο Σ A : ΕΠ ΙΠ ΤΩΣΕΙΣ ΑΠ Ο ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜ ΙΚΗ ΚΡΙΣΗ (τηρείται απόλυτη ανωνυμία και εμπιστευτικότητα) Πολύ λίγο Λίγο Ούτε Πολύ/ Ούτε λίγο Α. 1. Εττηρεάστηκε η επιχείρηση σας από την τρέχουσα οικονομική κρίση; Πολύ Πάρα πολύ Α.2. Μειώθηκε η κερδοφορία της επιχείρησης σας από την τρέχουσα οικονομική κρίση; Α.3. Μειώθηκε ο αριθμός των τουριστών της Ρόδου ως αποτέλεσμα της τρέχουσας οικονομικής κρίσης; Α.4. Αναγκαστήκατε να μειώσετε το προσωπικό σας λόγω της οικονομικής κρίσης; Α.5. Θεωρείτε ότι οι αρνητικές Ναι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης είναι παροδικές; Όχι Α.6. Απέδωσαν τα μέτρα της Πολιτείας για την μείωση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης; Α.7. Πόσο αισιόδοξοι είστε για το μέλλον του τουρισμού στη νήσο Ρόδο; Πολύ Ούτε Πολύ/ Πάρα Λίγο Πολύ λίγο Ούτε λίγο

80 Μ Ε Ρ Ο Σ Β : ΕΠ ΙΠ ΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜ ΟΥ ΣΤΗ ΡΟΑΟ (τηρείται απόλυτη ανωνυμία και εμπιστευτικότητα) Παρακαλώ αξιολογείστε τις εκπτώσεις του τουρισμού στο νησί της Ρόδου, όσο αφορά στους παρακάτω τομείς: Πολύ αρνηπκές Ούτε Θετικές / Ούτε Αρνηπκές Οικονομία Απασχόληση Ανάπτυξη ΠεριβάλΙον Πολιτισμός Πρόκληση βίαιων επεισοδίων από ανεξέλεγκτη συμπεριφορά τουριστών (μέθη, κτλ) Επιβάρυνση αρχαιολογικών χώρων Πολύ θετικές

81 Μ Ε Ρ Ο Σ Γ : Π ΡΟΤΥΠ Ο ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΑΝ ΑΠ ΤΥΞΗ Σ (τηρείται απόλυτη ανωνυμία και εμπιστευτικότητα) Γ.1. Κατά πόσο επηρεάζει η προβολή και η διαφήμιση του νησιού την τουριστική κίνηση; Πολύ Ούτε Πολύ/ Πάρα Λίγο Πολύ λίγο Ούτε λίγο πολύ Γ.2. Η λειτουργία των tour operator' επηρεάζει αρνητικά τα έσοδα της επιχείρησης σας; Πολύ Ούτε Πολύ/ Πάρα Λίγο Πολύ λίγο Ούτε λίγο πολύ Γ.3. Γ.4. Γ.5. Κατά πόσο επηρεάζει αρνητικά το σύστημα allinclusive" τα έσοδα της επιχείρησης σας; 0 τουρισμός του νησιού μπορεί να θεωρηθεί ως ποιοτικός; Κατά πόσο θεωρείτε την διάρκεια της τουρισηκής περιόδου της Ρόδου επαρκή; Πολύ Ούτε Πολύ/ Πάρα Λίγο Πολύ λίγο Ούτε λίγο πολύ Πολύ Ούτε Πολύ/ Πάρα Λίγο Πολύ λίγο Ούτε λίγο πολύ Πολύ Ούτε Πολύ/ Λίγο Πολύ λίγο Ούτε λίγο

82 ΜΕΡΟΣ Δ: ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ Π Λ ΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ (τηρείται απόλΐ/τη απονυμία και εμπιστευτικότητα) Δ.1. Φύλλο: Άντρας \ Γυναίκα Δ.2. Ηλικία: I I Δ.3. Ετήτιεδο σπουδών: Λύκειο Ι.Ε.Κ Πτυχίο ΤΕΙ / Πανεπιστημίου Μεταπτυχιακό Διδακτορικό Δ.4. Πόσα άτομα απασχολεί η επιχείρηση σας; I... Ί Δ.5. Πόσα χρόνια λειτουργεί η επιχείρηση σας; I. ~ Ζ ]

83 Ευγοΰΐστούαε via τον γοόνο που διαθέσατε via την ολοκλήρωση του εοωτνυατολονίου Αναστασία Σαββίδου Προπτυχιακή Φοιτήτρια Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καβάλας Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Λογιστικής Τηλέφωνο: natasa-sv(a>hotmail.com Επιθυμείτε να σας αποστείλουμε τα ατιοτείχσματα τις έρευνας; Στο ... Στη διεύθυνση:..

84 Παράρτημα 2: Ερωτηματολ^ιρ 2 Στην επόμενη σελίδα ακολουθεί το ερωτηματολόγιο για τους Έλληνες τουρίστες τ( οποίο χρησιμοποιήσαμε για την διεξαγωγή της έρευνας μας.

85 Η τουριστική κίνηση της Ρόδου και οι προοπτικές βελτίωσης της Μλ α,.έρ.ο V α,.η. ο πρ ί α π ρ α.γμ.α το π π ό τ ρ : Τ.Ε.Ι. Καβάλας Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Διοίκησης Ετηχειρήσεων Καθηγητής: Δημήτριος Χατζούδης Φοιτήτρια: Αναστασία Σαββίδου Τηλ.: Τηλ: dchatzoudes&.yahoo.sr natasa-sv@hotmail.com Εισαγωγή: Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η αξιολόγηση των τουριστικών υποδομών της νήσου Ρόδου, καθώς και η αξιολόγηση της ικανοποίησης των επισκεπτόμενων τουριστών. Το ερωτηματολόγιο απευθύνεται από 19 ερωτήσεις και απευθύνεται σε τουρίστες που βρίσκονται σε διακοπές στο νησί της Ρόδου (και έχουν ήδη διαμείνει στη Ρόδο για περισσότερες από 3 μέρες). Οι απαντήσεις που θα δοθούν είναι αυστηρά εμπιστευτικές. Παρακαλούμε συμπληρώστε το παρόν ερωτηματολόγιο (απαιτεί 5 λεπτά από τον χρόνο σας). Σε περίπτωση που έχετε οποιαδήποτε ερώτηση διευκρίνησης επικοινωνήστε με την κυρία Αναστασία Σαββίδου στο Σας ευχαριστούμε ειλικρινά για τον χρόνο και τις σκέψεις σας. Τα αποτελέσματα της έρευνας μπορούν να σας αποσταλούν έπειτα από γραπτή σας απαίτηση.

86 1. Φύλλο; Άνδρας Γυναίκα 2. Ηλικία: 3. Εθνικότητα; Ε 4. Εισόδημα (σε Ευρώ): Για ποιο λόγο επιλέξατε το νησί της Ρόδου ως τουριστικό προορισμό; Πολιτιστικός τουρισμός Φεστιβάλ Νυχτερινή ζωή Παραλίες Οικοτουρισμός Δραστηριότητες Άλλος λό-γος: i Ταξιδιωτικό πρακτορείο Διαδίκτυο Οικογένεια / φίλοι Εφημερίδες / περιοδικά Ταξιδιωτικά περιοδικά Οδηγοί διακοπών Τηλεόραση Άλλο μέσο: 7. Σε ποιο βαθμό σας επηρέασε στην απόφαση σας επισκεφτείτε την Ρόδο το γεγονός ότι πρόκειται για ένα δημοφιλή τουριστικό προορισμό; ενημερωθείτε για το νησί; 1 Πολύ Ούτε πολύ / Πάρα Λίγο Πολύ λίγο Ούτε λίγο πολύ

87 8. Ποια θα είναι η συνολική διάρκεια της παραμονής σας στο νησί; 7 μέρες ή λιγότερο μέρες μέρες μέρες 9. Επιλέξατε το κατάλυμα σας έπειτα από τις υποδείξεις ενός τουριστικού γραφείου; Ναι Όχι 10. Εντοπίσατε και «κλείσατε» κατάλυμα μέσω του διαδικτύου; Ναι Οχι 11. Είναι η πρώτη σας φορά στο νησί; Ναι Οχι 12. Πόσες φορές έχετε επισκεφτεί τη Ρόδο στο παρελθόν; 1 φορά 2 φορές 3 φορές ή περισσότερες 13. Είστε ικανοποιημένοι από τις υπηρεσίες και τις υποδομές του νησιού; Πολύ λίγο., Ούτε πολύ / ι Ούτε λίγο 14. Ποιος είναι ο τόπος της διαμονής σας στο νησί; Μέσης κατηγορίας ξενοδοχείο Ξενοδοχείο πολυτελείας Ενοικιαζόμενο Διαμέρισμα Φίλοι / συγγενείς / οικογένεια Κάμπινγκ ^ Άλλο: L

88 15. Πόσα χρήματα ξοδεύετε ανά άτομο την ημέρα; Περίπου Ευρώ Περίπου Ευρώ Περίπου 50 Ευρώ ή περισσότερα Πολύ άσχημη Ασχημη Μέτρια Καλή 16. Ποια είναι η γενικότερη αξιολόγηση της παραμονής σας U U στο νησί; Πολύ καλή 17. Παρακαλώ αξιολογείστε τις παρακάτω κατηγορίες όπως τις εκτιμήσατε από την παραμονή σας στο νησί; Πολύ άσχημη Ασχημη Μέτρια Καλή Φύση Πολύ καλή Παραλίες Μουσεία Ιστορικά μνημεία Τιμές / ποιότητα Φιλοξενία Νυχτερινή ζωή Διαμονή (κατάλυμα) Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ 18. Καλύφθηκαν οι προσδοκίες σας από την επίσκεψη σας στο νησί της Ρόδου; 19. Θα επισκεφτείτε ξανά το νησί μέσα στα επόμενα 5 έτη, Ναι Όχι ζιεν γνωρίζω

89 Ευγαριστούαε yia τον γοόνο που διαθέσατε via την ολοκλήρωση του εοωτηυατολονίου Αναστασία Σαββίδου Προπτυχιακή Φοιτήτρια Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καβάλας Σχο^Τΐ Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Λογιστικής Τηλέφωνο: natasa-sv&hotmail.com Επιθυμείτε να σας αποστεϋλυμε τα αποτελέσματα τις έρευνας; Οχ, Στο ... Στη διεύθυνση:.

90 Παράρτημα 3: ΕρωίηΜ ΤΡ^ιο.3 Στην επόμενη σελίδα ακολουθεί το ερωτηματολόγιο για τους αλλοδατιούς τουρίστες το οποίο χρησιμοποιήσαμε για την διεξαγωγή της έρευνας μας.

91 Tourism in the island of Rhodes Jh.is research is.b e Technological Educational Institute of Kavala School of Business and Economics Department of Accounting Professor in charge: Dimitrios Chatzoudes Student: Anastasia Sawidou Tel: Tel: dchatzoudes&vahoo.gr natasa-sv@hotmail.com Introduction: The present study examines various factors considering tourism in the island of Rhodes (purpose of visit, accommodation, overall satisfaction, etc). The questionnaire is to be answered by tourists that are currently enjoying their holidays in the island of Rhodes (and have been already stayed in Rhodes more that 3 days). The answers that will be provided are strictly confidential. Please fill in the present questionnaire (it will occupy 7 minutes of your time). We sincerely thank you for your time. The results of the present study are at your disposal after written demand (see end of questionnaire).

92 I. Genre: Male I I Female 2. Age: 3. Nationality: 4. Income (in Euros): What was the main purpose of your holiday to Rhodes? Cultural holiday Festivals Nightlife Beach holiday Eco-tourism holiday Active holiday Other: 6. Where did you get the information about Rhodes? Travel agency Internet Family / Friends Newspapers /magazines Travel brochures Travel guides TV Other: I 7. Is the island a popular holiday destination in your country? To what degree has this influenced you in your decision Not Much/ Very Very Little Much little Not little

93 8. How long are you planning to stay in Rhodes? 7 days or less days days days 9. Did you choose your accommodation influenced by the suggestions of the tour operator? Yes No 10. Is it your first time in Rhodes? Yes No 11. Did you choose the system all inclusive to stay in the island of Rhodes? Yes No 12. How often have you visited Rhodes before? 1 time 2 times 3 times or more 13. Are you satisfied with the services and the infi'astructure of the island? Very Not Much/ Very Little Much little Not little Much 14. At what kind of accommodation did you stay in Rhodes? Average class hotel Luxury hotel Apartment / bungalow Friends / relatives / family Camper / caravan / t e n t Other: L l

94 15. How much did you spend per person per day in the island? About Euros About Euros About 50 Euros or more 16. What is your overall valuation of your stay? Very Bad Not good Middle Good Good Bad Not good Middle Good Very 17. Could you give a valuation of the several aspects of the tourism product in the country? Nature Beach Museums Historical attractions Price / quality in general Hospitality / kind people Nightlife Accommodation Absolutely Barely Partially Inmost Completely 18. Has your trip to Rhodes been conform your expectations? 19. Would you visit Rhodes again within 5 years? Yes No Don't Know

95 Thank you for the time you dedicated to fill in the present questionnaire Anastasia Sawidou Undergraduate Student Technological Educational Institute of Kavala School of Business and Economics Department of Accounting Telephone: natasa-sv(a)hotmail. com Do you wish to be informed about the results of the present study? In the following .

96 Παράρτημα 4; Στ.Ρ.νχεία.περιγρα,φ.ιι^^ Δ ;. Καταστη ματάρχες Πίνακας 2.1: Περιγραφικά Στατιστικά (Ερωτήσεις Α.1-Α.7) Descriptive Statistics Ν Μίηίπιυιπ Maximum Mean 5td. Deviation Επηρεάστηκε η επιχείρηση σας από τ τρέχουσα οικονομική ,44 1,088 κρίση Μειώθηκε η κερδοφορ της επιχείρησης σας α την τρέχουσα οικονομ ,51 1,115 κρίση Μειώθηκε ο αριθμός τ τουριστών της Ρόδου αποτέλεσμα της ,44 1,080 τρέχουσας οικονομική κρίσης Θεωρείτε ότι οι αρνητι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης εί\ ,29,456 παροδικές Αναγκαστήκατε να μειώσετε το προσωπιι σας λόγω της ,64 1,269 οικονομικής κρίσης Απέδωσαν τα μέτρα τ Πολιτείας για την μείω των επιπτώσεων της ,10 1,083 οικονομικής κρίσης Πόσο αισιόδοξοι είστε το μέλλον του τουρισμ ,99 1,009 στη νήσο Ρόδο Valid Ν (listviiise) 110

97 Πίνακας 2.2: Περιγραφικά Στατιστικά (Ερωτήσεις Β.1) Descriptive Statistics Aξιoλoγεiστε τις του τουρισμού ι της Ρόδου όσο oikovopia Αξιολογείστε τις του τουρισμού c της Ρόδου όσο απασχόληση Αξιολογείστε τις του τουρισμού της Ρόδου όσο ανάπτυξη Αξιολογείστε τις του τουρισμού c της Ρόδου όσο ( περιβάλλον Αξιολογείστε τις του τουρισμού c της Ρόδου όσο πολιτισμό Αξιολογείστε τις του τουρισμού c της Ρόδου όσο πρόκληση βίαια επεισοδίων Αξιολογείστε τις του τουρισμού c της Ρόδου, όσο επιβάρυνση των αρχαιολογικών Valid Ν (listwise Ν Range linimunlaximur Mean 1 Deviati(^ariance 1,076 2,95,776,958 3,75 2,18,480,520,270

98 Πίνακας 2.3: Περιγραφικά Σταπστικά (Ερωτήσεις Γ.1-Γ.5) Descriptive Statistics Κατά π ό σ ο επιιρεάζε π ρ ο β ο λ ή και η διαφήμιση του νησιού την τουριστική κίνηση Η λειτoupyiα τω ν "Ιου operator επηρεάζει αρνητικά τα έσ ο δα τη επιχείρ η σ η ς σ α ς Κατά π ό σ ο επηρεά ζε αρνητικά το σύστημα all-inclusive" τα έοοδ της επιχείρησης σ α ς 0 τουρισ μ ός του νησιού μπ ορ εί να θεωρηθεί ω ς ποιοτικέ Κατά π ό σ ο θεωρείτε διάρκεια της τουριστικής περιόδου της Ρ όδου επαρκή Ν R ange Minimum M ean Variance 2 4,3, , ,4 5 1,122 1, ,96 1,091 1, ,25 1,096 1, ,38 1,040 1,082 Valid Ν (listwise) 110 Πίνακας 2.4: Περιγραφικά Στατιστικά (Ερωτήσεις Δ.1-Δ5) Descriptive Statistics Ν Range Minimunn \1aximum Mean )td. Deviation Variance Φύλο ,41,494,244 Ηλικία ,42 9,789 95,824 Επίπεδο σπουδών ,55,894,800 Πόσα άτομα απαο) η επιχείρηση σας Πόσα χρόνια λειτοι η επιχείρηση σας Vaiid Ν (listwise) ,32 1,556 2, ,57 10, ,403

99 Β, Τουρίστες Descriptive Statistics Ν Μίηίπιυπι Maximum Mean Std. Deviation Φύλο i 2 1,47 1,502 HAiKia 32, I 56 8,285 8 Εθνικότητα ,927 4,19 Εισόδημα (σε Ευρώ) ' 4 2,29 :,803 Σε ποιο βαθμό σας επηρέασε στην απόφαση σας να επισκεφτεiτε την Ρόδο το γεγονός ότι πρόκεπαι για ένα 102 ; 3,66 ; 1,139 δημοφιλή τουριστικό προορισμό; Ποια είναι η συνολική διάρκεια της παραμονής σας στο vησi; 102 ^ 1 4 1,83 1,598 Επιλέξατε το κατάλυμα σας έπειτα από τις uπoδεiξεις ,37 j,486 ενός τουριστικού γpαφεiou: Evτoπiσατε και "κλεiσατε" κατάλυμα μέσω του διαδικτύου; ,35, ,40,493 Eivai ή πρώτη σας φορά στο νησί; Πόσες φορές έχετε επισκεφτεi τη Ρόδο στο παρελθόν; ,85,779 Είστε ικανοποιημένοι από τις υπηρεσίες και τις υποδομές του νησιού: ,98,721 Ποιος είναι ο τόπος της διαμονής σας στο νησί; ,76 1 1,055 Πόσα χρήματα ξοδεύετε ανά άτομο την ημέρα;, ,35 Ποια είναι η γενικότερη αξιολόγηση της παραμονής σας στο νησί; ,18,666 Πως αξιολογείτε την φύση της Ρόδου, έτσι όπω ς την εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας στο νησί ,07,587 Πως αξιολογείτε τις παραλίες της Ρόδου, έτσι όπω ς τις εκτιμήσατε κατά τήν παραμονή σας στο νησί ,443 Πως αξιολογείτε τα μουσεία της Ρόδου, έτσι όπως τα εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας στο νησί ,80,661 Πως αξιολογείτε τα ιστορικά μνημεία της Ρόδου, έτσι όπω ς τα εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας στο νησί ,93,787 Πως αξιολογείτε τις τιμές και την ποιότητα της Ρόδου, έτσι όπω ς τις εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας στο νησί ,91,891 Πως αξιολογείτε τη φιλοξενία της Ρόδου, έτσι όπω ς την εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας στο νησί. Πως αξιολογείτε τη νυχτερινή ζωή της Ρόδου, έτσι όπως την εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας στο νησί ,58, ,41,694 Πως αξιολογείτε τη διαμονή τής Ρόδου, έτσι όπως την εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας στο νησί ' 3,66 Καλύφθηκαν οι προσδοκίες σας από την επίσκεψη σας ,05,736 στο νησί της Ρόδου; Θα επισκεφτείτε ξανά το νησί μέσα στα επόμενα 5 έτη ,77, ,696 Valid Ν (listwise) 0

100 Παράρτημα 5: ΠΜκες Συχνοτήτων Πίνακας 3.1,ΑΙ: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Α.1) Επηρεάστηκε η επιχείρηση σας από την τρέχουσα οικονομική κρίση Valid Πολύ λίγο Λίγο Ούτε Πολύ/ Ούτε λίγο Πολύ Πάρα πολύ I Cumulative Frequencv Percent Valid Percent 7 6,4 6,4 6,4 17! 15,5 15,5 21, ,2 18,2 40,0 5 3 : 48,2 48,2 88, ,8; 11,8 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 3.1,Α2: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Α.2) Μειώθηκε η κερδοφορία της επιχείρησης σας από την τρέχουσα οικονομική κρίση Valid Πολύ λίγο Frequency Percent Valid Percent : Cumulative 8 7,3 1 7,3! 7,3 Λίγο 12 10,9 10,9 18,2 Ούτε Πολύ/ Ούτε λίγο 24 21,8, 21,8 40,0 Πολύ 48 43,6 43,6 83,6 Πάρα πολύ 18 16,4 16,4 100,0 Total ,0 100,0 i Πίνακας 3.1.A3: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Α.3) Μειώθηκε ο αριθμός των τουριστών της Ρόδου ως αποτέλεσμα της τρέχουσας οικονομικής κρίσης Frequency Percent Valid Percent Cumulative Valid Πολύ λίγο 30j 27,3 i 27,3 ' 27,3 Λίγο 21 19,1 19,1 46,4 Ούτε Πολύ/ Ούτε λίγο 41 37,3 37,3 83,6 Πολύ 17 15,5. 15,5 99,1 Πάρα πολύ 1.9 I,9 100,0 Total ,0 100,0

101 Πίνακας 3.1,Α4: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Α.4) Αναγκαστήκατε να μειώσετε το προσωπικό σας λόγω της οικονομικής κρίσης Valid Πολύ λίγο Λίγο Cumulative Frequency Percent Valid Percent 29 26,4 26,4 26,4 21 I 19,1 19,1 i 45,5 Ούτε Πολύ/ Ούτε λίγο 28 25,5 25,5 i 70,9 Πολύ 25 22,7 22,7 93,6 Πάρα πολύ 7 6,4 6,4 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 3.1.Α5: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Α.5) Θεωρείτε ότι οι αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης είναι παροδικές Cumulative Percent Frequencv Percent l Valid Percent 1 Valid Ναι 78 70,9 1 70,9 1 70,9 Οχι i 29,1 ' 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 3.1.Α6: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Α.6) Απέδωσαν τα μέτρα της Πολιτείας για την μείωση των επιτττώσεων της οικονομικής κρίσης Cumulative Percent Frequency, Percent Valid Percent Valid Πολύ λίγο ,2 38,2 38,2 Λίγο ,2 28,2 66,4 Ούτε Πολύ/ Ούτε λίγο ,0 20,0 86,4 Πολύ 12, ,1 Πάρα πολύ 1, ,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 3.1.Α7: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Α.7) Πόσο αισιόδοξοι είστε για το μέλλον του τουρισμού στη νήσο Ρόδο Valid Πολύ λίγο Λίγο Ούτε Πολύ/ Ούτε λίγο Πολύ Πάρα πολύ Total Cumulative Frenuencv Percent Valid Percent Percent 7 : 6,4. 6,4 6,4 25 ' 22,7 I 22,7 29,1 50 j 45,5 [ 45,5 74,5 18 i 16,4 16,4 90,9 100,0 10 i 9,1 9,1 110 i 100, ,0

102 1 Πίνακας 3.1,Β Ι: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Β.1) Αξιολογείστε τις επιπτώσεις του τουρισμού στο νησί της Ρόδου όσο αφορά την οικονομία Valid Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Πολύ αρνητικές 17! 15,5 ' 15,5 15,5 Αρνητικές 33 30,0 30,0 45,5 Ούτε Θπικές / Ούτε Αρνητικές 32 29,1 29,1 74,5 Θετικές Πολύ θετικές Total 25 22,7 22,7 97,3 3 2,7 2,7 100,0 I ,0 100,0 Πίνακας 3.1,Β2: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Β.2) Αξιολογείστε τις επιπτώσεις του τουρισμού στο \ ησί της Ρόδου όσο αφορά την απασχόληση Valid Πολύ αρνητικές Cumulative Percent Frequency Percent Valid Percent 13 11,8 11,8 11,8 Αρνητικές 51 46,4 46,4 58,2 Ούτε Θετικές / Ούτε Αρνητικές 25 22,7 22,7 80,9 Θετικές 20 ; 18,2 18,2 99,1 Πολύ θετικές 1,9 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 3.1.Β3: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Β.3) Αξιολογείστε τις επιπτώσεις του τουρισμού στο νησί της Ρόδου όσο αφορά την ανάπτυξη 1 j i Cumulative Frequency Percent Valid Percent 1,8 1,8 Valid Πολύ αρνητικές 1,8 Αρνητικές 24,5 24,5 26,4 27 Ούτε Θετικές / Ούτε Αρνητικές 59 53,6 53,6 80,0 Θετικές 19 17,3 17,3 97,3 Πολύ θετικές 3 2,7 2,7 100,0 Total ,0 100,0

103 Πίνακας 3.1.Β4; Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Β.4) Αξιολογείστε τις επιπτώσεις του τουρισμού στο νησί της Ρόδου όσο αφορά το περιβάλλον Valid Πολύ αρνητικές Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent 4 3,6! 3,6 3,6 Αρνητικές 12 10,9 ' 10,9 14,5 Ούτε Θετικές / Ούτε Αρνητικές 45 40,9 40,9 55,5 Θετικές 36 ί 32,7 32,7 88,2 Πολύ θετικές 13 ^ 11,8 ^ 11,8 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 3.1.Β5: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Β.5) Αξιολογείστε τις επιπτώσεις του τουρισμού στο \ ησί της Ρόδου όσο αφόρα τον πολιτισμό Valid Αρνητικές Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent 7 ' 6,4 6,4 6,4 Ούτε Θετικές / Ούτε Αρνητικές ,0 30,0 ; 36,4 Θετικές Πολύ θετικές Total 51! 46,4 ' 46,4 82, ,3 17,3 100,0 110! 100,0 I 100,0 Πίνακας 3.1.Β6: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Β.6) Αξιολογείστε τις επιπτώσεις του τουρισμού στο \ ησί της Ρόδου όσο αφορά την πρόκληση βι επεισοδίων Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Πολύ αρνητικές Αρνητικές Ούτε Θετικές / Ούτε Αρνητικές 18 16,4 16,4 j 16, ,1 ' 49,1 65, ,5 34,5 100,0 Total ,0 100,0 I

104 Πίνακας 3.1,Β7: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Β.7) Αξιολογείστε τ ^ επιπτώσεις του τουρισμού στο νησί της Ρόδου, όσο αφορά την επιβάρυνση τι αρχαιολ^ικών χώρων Frequency Percent ' Valid Percent 21 19,1 19,1 Αρνητικές I 19,1 Ούτε Θετικές / Ούτε Αρνητικές ,5 74,5 93,6 Θετικές 6 5,5 5,5 99,1 Πολύ θετικές 1,9.9 i 100,0 Total 110! 100,0 100,0 1 Πίνακας 3.1.Γ1: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Γ.1) Κατά πόσο επηρεάζει η προβολή και η διαφήμιση του νησιού την τουριστική κίνηση Cumulative Percent Frequency Percent Valid Percent i Valid Λίγο 3 2,7 ; 2,7 : 2,7 Ούτε Πολύ/ Ούτε λίγο 8 i 7,3! 10, Πολύ 46 41,8 41,8 51,8 Πάρα πολύ 53! 48,2 ' 48,2 i 100,0 Total 110 j 100,0 I 1 100,0 Πίνακας 3.1.Γ2: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Γ.2) Η λειτουργία των "tour operator επηρεάζει αρνητικά τα έσοδα της επιχείρησης σας I Cumulative Frequency Percent Valid Percent Valid Πολύ λίγο 10 9,1 9,1 9,1 Λίγο 5,5 5,5 i 14,5! Ούτε Πολύ/ Ούτε λίγο 37 33,6 ί 33,6 I 48,2 Πολύ 38! 34,5 34,5 82,7 Πάρα πολύ 19 17,3 17,3 * 100,0 Total ,0 ί 100,0 L

105 Πίνακας 3.1,Γ3; Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Γ.3) Κατά πόσο επηρεάζει αρνητικά το σύστημα "all-inclusive" τα έσοδα της επιχείρησης σας Valid Πολύ λίγο Cumulative Percent Frequency Percent Valid Percent 4 3,6 3,6 3,6 Λίγο 8 7,3 7,3, 10,9 Ούτε Πολύ/ Ούτε λίγο 19 17,3 17,3 28,2 Πολύ 36 32,7 32,7 60,9 Πάρα ττολύ 43 39,1 39,1 i 100,0 Total ί 100,0 100,0 i Πίνακας 2.1.Γ4: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Γ.4) ο τουρισμός του νησιού μπορεί να θεωρηθεί ως ποιοτικός Cumulative Frequency Percent Valid Percent Valid Πολύ λiγo 5 4, ,5 Λίγο 25 22,7 [ 22,7 27,3 Ούτε Πολύ/ Ούτε λiγo ,1! 29,1 56,4 Πολύ 33 30,0 30,0 i 86,4 Πάρα πολύ 15 13,6 i 13,6 100,0 Total 110 I 100,0 100,0 Πίνακας 2.1.Γ5: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Γ.5) Κατά πόσο θεωρείτε την διάρκεια της τουριστικής περιόδου της Ρόδου επαρκή Cumulative Frequency Percent Valid Percent Valid Πολύ λiγo 23 20,9 20,9 20,9 Λίγο 39 35,5 35,5 56,4 Ούτε Πολύ/ Ούτε λiγo 37 33,6 i 33,6 90,0 Πολύ 5, 4,5 4,5 94,5 Πάρα πολύ 6 5,5 i 5,5 100,0 Total ,^ 100,0

106 i 1 Πίνακας 2.1.Δ 1: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Δ. 1) Valid Άντρας Γυκαίκα Total Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent 65 59,1 59,1 59, ,9 40,9 100,0 110] 100,0 100,0 Πίνακας 2.1.Δ2: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Δ.2) Frequency Percent Valid Percent i Cumulative Percent 2 1,8 1,8 1.8 Valid έως ,2 8,2 10, [ 10,9 j 10,9 20, ,8 i 21,8 42, ,5 15,5 58,2 46 και άνω 46 41,8 41,8 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 2.1.Δ3: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Δ.3) Επίπεδο σπουδών Frequency Percent Valid Pert:ent Cumulative Percent Valid Λύκειο 78 70,9 70,9! 70,9 t.e.k 4 3,6! 3,6 74,5 Πτυχίο TEI / Πανεπιστημίου 27 24,5 24,5 ' 99,1 Μεταπτυχιακό 1.9,9 100,0 Total , ,0 L

107 Πίνακας 2.1.Δ4; Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Δ.4) Πόσα άτομα απασχολΐί η επιχείρηση σας Valid 0 Cumulative Percent Frequency Percent Valid Percent 8 ί 7.3 7,3 7, ,3 27.3, 34, ,1 29,1 63, ,4 I 16,4 80, , , ,4 6,4 94,5 6 6 ; 5,5 5,5 100,0 Total 110 ' 100,0 100,0; Πίνακας 2.1.Δ5: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση Δ.5) Χρόνια Cumulative Percent Frequency Percent Valid Percent Valid έως ,9 20,9 ; 20, ,0 1 30,0 50, ,2 18,2 69, ,9; 10,9 80,0 21 και άνω 22 20,0 20,0 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 2.2.1: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 1) Φύλο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Ανδρος ,9 ; 52,9 52,9 Γ υναΐκα 48 ί 47,1 47,1 100,0 Total 102 I 100,0J 100,0

108 Πίνακας 2.2.2: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 2) Cumulative Percent Frequency Percent ^ Valid Percent Valid έως ,6 21,6 ; 21, ,5 26,5 48, ,6, 17,6 65, ,7 15,7 81, ; 10,8 10,8 92,2 46 και άνω 8 7,8 7,8 ί 100,0 Total 102 ; 100,0 100,0 1 Πίνακας 2.2.3: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 3) Frequenc y Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Αγγλική 29 28,4 28,4 28,4 Ιταλική 11, 10,8 10,8 39,2 Γερμανική 16 15, ,9 Ρωσική 6 5,9 5,9 60,8 Σουηδική 2 2, ,7 Γαλλική 4 3, ,7 Πολωνική 2 2,0 2,0 68,6 Ελληνική 32 31, ,0 Total , ,0 Πίνακας 2.2.4: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 4) Εισόδημα (σε Ευρώ) Valid Cum ulative F requency Percent Percent Percent Valid ,6 17, ,2 39,2 56, ,2 39,2 96, ,9 3,9 100,0 Total 1 02 I 100,0 i 100,0

109 Πίνακας 2.2.5: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 5) Για ποιό λόγο επιλίξατε το νησί της Ρόδου ως τουριστικό προορισμό q5(a) Total Πολιτιστικός τουρισμός Φεστιβάλ Νυχτερινή ζωή Παραλίες Οικοτουρισμός Δραστηριότητες Ν Percent 45 21,6% 44,1% 1,5% 1,0% 53 25,5% 52,0% 83 j 39,9% 1 81,4% 4 1,9%! 3,9% 22 ' 10,6% ' 21,6% ,0% 203,9% Πίνακας 2.2.6: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 6) Ποιό μέσα χρησιμοποιήσατε για να ενημερωθείτε για το νησί R esponses Percent of Cases Ν Percent q6(a) Ταξιδιωτικό πρακτορείο 53 : 31,2% 52,0% Διαδίκτυο 65 38,2% ' 63,7% Οικογένεια / φίλοι ,6% 12,7% Εφημερίδες / περιοδικά 4,1% 1 7 6,9% Ταξιδιωτικά περιοδικά 12! 7,1% ' 11,8% Οδηγοί διακοπών ,9% 1 9,8% Τηλεόραση 10 ^ 5,9% 9,8% Total ,0% 1 166,7% Πίνακας 2.2.7: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 7) Σε ποιο βαθμό σας επηρέασε στην απόφαση σας να επισκεφτείτε την Ρόδο το γεγονός ότι πρόκειται για ένα δημοφιλή τουριστικό προορισμό; Frequency Percent Valid Percent! Percent 8 7,8 7,8 Πολύ 7,8 Λίγο 8 7,8 : ,7 Ούτε πολύ / Ούτε λίγο 17, 16,7 16,7 32,4 Πολύ 47 46,1 46,1 78,4 Πάρα Πολύ 22 21,6 1 21,6 100,0 Total ,0 100,0

110 Πίνακας 2.2.8: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 8) Ποια cfvai η συνολική διάρκεια της παραμονής σας στο νησί; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Valid 7 μέρες ή λιγότερο 26 25,5 25,5 25, μέρες 69 67,6 67,6 93, μέρες 5 4,9 4,9 98, μέρες 2 2,0 2,0 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 2.2.9: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 9) Επιλίξατε το κατάλυμα σας έπειτα από τις υποδείξεις ενός τουριστικού γραφείου; Valid Ναι Οχι Total i Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent 64 62,7 62,7 62,7 38 : 37,3 37,3 100, ,0 : 100,0 Πίνακας : Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 10) Εντοπίσατε και "κλείσατε" κατάλυμα μέσω του διαδικτύου; Valid Ναι Όχι Total Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent 66 64,7 64,7 64,7 36 i 35,3 1 35,3 100,0 102 ' 100,0 100,0! Πίνακας : Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 11) Είναι η πρώ τη σας φορά στο νησί; Valid Ναι Οχι Total Cumulative Freauencv Percent Valid Percent Percent 61 ' 59,8! 59,8 59,8 41! 40,2 ' 40,2 100, ,0 100,0

111 Πίνακας : Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 12) Πόσες φορές έχετε επισκεφτεί τη Ρόδο στο τταρελθόν; Valid Missing Total 1 φορά 2 φορές 3 φορές ή περισσότερες Total System j Cumulative Frequency i Percent Valid Percent Percent 15 14,7 38,5 38,5 i 15 ; 14,7 i 38,5 76,9 9 8,8 23,1 ^ 100, ,2 100,0 ' ,8 102 ' 100,0 Πίνακας : Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 13) Είστε ικανοττοιημένοι σττό τις υπηρεσίες και τις υποδομές του νησιού; Cumulative Frequency Percent ' Valid Percent Valid Πολύ 1,0 Ούτε πολύ / Ούτε λίγο , ,8 Πολύ 57 55,9 56,4 78,2 Πάρα Πολύ 22; 21,6 21,8 100,0 Total ,0 100,0 Missing System 1 : 1,0 Total ,0 Πίνακας : Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 14) Ποιος είναι ο τόπ ο ς της διαμονής σ ας στο νησί; Valid Cumulative Percent Frequency Percent Valid Percent Μέσης κατηγορίας ξενοδοχείο 61 ; 59,8 59,8 59,8 Ξενοδοχείο πολυτελείας 12 11,8 11,8 71,6 Ενοικιαζόμενο Διαμέρισμα 23 22,5 22,5 94,1 Φίλοι / συγγενείς / οικογένεια 4 ' 3,9 3,9 98,0 Κάμπινγκ 2,0 2,0 100,0 Total , ,0

112 Πίνακας : Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 15) Πόσα χρήματα ξοδεύετε ανά άτομο την ημέρα; Valid Περίπου Ευρώ Περίπου Ευρώ Περίπου 50 Ευρώ ή περισσότερα Total Cumulative FrequencY Percent Valid Percent Percent 71 i 69,6 ' 69,6 69, ,5 25,5 95,1 5 4,9 4,9 100, i 100,0 i 100,0 1 Πίνακας ; Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 16) Ποια είναι η γενικότερη αξιολόγηση της παραμονής σας στο νησί; i Cumulative Percent Frequencv Percent Valid Percent Valid Μέτρια ,7 j 14,7 14,7 Καλή 54 52,9 52,9 67,6 Πολύ καλή 33 32,4 32,4 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας α; Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 17α) Πως αξιολογείτε την φύση της Ρόδου, έτσι όπως την εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας σ νησί. Frequency Percent Valid Percent Cumulative Valid Μέτρια 14 13,7 1 13,9 1 13,9 Καλή 66 64,7 65,3 79,2 Πολύ καλή 21 20,6 20,8 100,0 Total ,0 100,0 Missing System Total 1 100,0 102 L _ L

113 Πίνακας β; Πίνακας Συχνοτήτο)ν (Ερώτηση 17β) Vaiid Μέτριες Καλές Πολύ καλές Total Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent 1 1,0 ' 1,0 1, ,6 20,6 21, ,4 78,4 100, ,0 ^ 100,0 Πίνακας γ: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 17γ) Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Άσχημα 1 1,0 1,0 1,0 Μέτρια 31 30,4 30,4 31,4 Καλά 57 ; 55,9 ' 55,9 87,3 Πολύ καλά 13 12,7 12,7 100,0 Total 102 j 100,0 100,0 Πίνακας δ: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 17δ) Πως αξιολογείτε τα ιστορικά μνημεία της Ρόδου, έτσι όπως τα εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας στο νησί. Cumulative Percent Frequency Percent Valid Percent \ Valid Άσχημα 2 2,0 2,0 2,0 Μέτρια 29 28,4 28,4 30,4 Καλά 45 44,1 44,1 74,5 Πολύ καλά 26 ^ 25,5! 25,5 100,0 Total ,0 100,0

114 Πίνακας ε: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 17ε) Πως αξιολογείτε τις τιμές και την ποιότητα της Ρόδου, έτσι όπως τις εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας στο νησί. Valid Cumulative Frequency Percent Valid Percent i Percent Πολύ άσχημες 4 3,9 ; 3,9 3,9 Ασχημες 30 29,4 29,4 33,3 Μέτριες 42 41,2 41,2 74,5 Καλές 23 22,5 22,5 97,1 Πολύ καλές 3 i 2,9 2,9 : 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας στ: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 17στ) Πως αξιολογείτε τη φιλοξενία της Ρόδου, έτσι όπως την εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας σ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent 16 15,7 15,7 15,7 Valid Ασχημη Μέτρια 32 31,4 31,4 ; 47,1 Καλή 33 32,4 1 32,4 79,4 Πολύ καλή 21 20,6 ; 20,6 100,0 Total , ,0 i Πίνακας ζ: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 17ζ) Πως αξιολογείτε τη νυχτερινή ζωή της Ρόδου, έτσι όπως την εκτιμήσατε κατά την παραμονή σας στο νησί. Valid Ασχημη Μέτρια Καλή Πολύ καλή Total Cumulative Frequency Percent! Valid Percent Percent E 1,0 1,0 ; 1,0 9 8,8 8,8 i 9,8 39 ' 38,2 1 38,2 48, ,0 52,0 100, ,0 100,0

115 Πίνακας η: Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 17η) Ασχημη Μέτρια Καλή Πολύ καλή Total Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent 4 3,9 1 3,9 3, ,3 1 35,3 39, ,0! 52,0 91,2 9 8,8 8,8 100, ,0 100,0 Πίνακας : Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 18) Καλύφθηκαν οι προσδοκίες σας από την επίσκεψη σας στο νησί της Ρόδου; Frequency Percent Valid Percent Καθόλου Λίγο Μέτρια 59,8 75,5 Πάρα πολύ 24,5 24,5 100,0 Total 100,0 j 100,0 Πίνακας : Πίνακας Συχνοτήτων (Ερώτηση 19) Θα επισκεφτείτε ξανά το νησί μέσα στα επόμενα 5 έτη; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Ναι 60 58,8 58,8 58,8 Οχι 4,9 4,9 63,7 Δεν γνωρίζω 37 36,3 36,3 100,0 Total ,0 100,0 1