ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΣΕΥΝΙΑ ΘΕΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ. «Σα Ανηικλείδια» Γηώξγεο Παπιόπνπινο ΣΑ ΑΝΣΙΚΛΕΙΔΙΑ

Transcript

1 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΣΕΥΝΙΑ ΘΕΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ ΚΕΙΜΕΝΟ: «Σα Ανηικλείδια» Γηώξγεο Παπιόπνπινο ΣΑ ΑΝΣΙΚΛΕΙΔΙΑ Η Πνίεζε είλαη κηα πόξηα αλνηρηή. Πνιινί θνηηάδνπλ κέζα ρσξίο λα βιέπνπλ ηίπνηα θαη πξνζπεξλνύλε. Όκσο κεξηθνί θάηη βιέπνπλ, ην κάηη ηνπο αξπάδεη θάηη θαη καγεκέλνη πεγαίλνπλε λα κπνπλ. Η πόξηα ηόηε θιείλεη. Φηππάλε κα θαλείο δελ ηνπο αλνίγεη. Χάρλνπλε γηα ην θιεηδί. Καλείο δελ μέξεη πνηνο ην έρεη. Αθόκε θαη ηε δσή ηνπο θάπνηε ραιάλε κάηαηα γπξεύνληαο ην κπζηηθό λα ηελ αλνίμνπλ. Φηηάρλνπλ αληηθιείδηα. Πξνζπαζνύλ. Η πόξηα δελ αλνίγεη πηα. Γελ άλνημε πνηέ γηα όζνπο κπόξεζαλ λα ηδνύλ ζην βάζνο. Ίζσο ηα πνηήκαηα πνπ γξάθηεθαλ από ηόηε πνπ ππάξρεη ν θόζκνο είλαη κηα αηέιεησηε αξκαζηά αληηθιείδηα γηα λ' αλνίμνπκε ηελ πόξηα ηεο Πνίεζεο. Μα ε Πνίεζε είλαη κηα πόξηα αλνηρηή. (Τα Αληηθιείδηα, 1988) ΕΡΩΣΗΕΙ 1. «Τα πξάγκαηα πνπ αγγίδνπλ ζε βάζνο ηε δσή καο, όπσο ε Πνίεζε, κπνξεί λα εηπσζνύλ κόλν κέζα απ ηηο πξνζσπηθέο καο εκπεηξίεο. Ννκίδσ όηη δελ ππάξρεη θαλέλαο νξηζκόο γηα ηελ πνίεζε. Ψζηόζν αο κνπ επηηξαπεί λα ηε θαληάδνκαη θαη λα ηελ νλεηξεύνκαη ζαλ κηα πόξηα αλνηρηή.». Με βάζε ηελ πξνζσπηθή θαηάζεζε ηνπ Παπιόπνπινπ ζην πεξηνδηθό «Γξάκκαηα θαη Τέρλεο», λα εληνπίζεηε πώο ε άπνςε απηή αληρλεύεηαη κέζα ζην πνίεκά ηνπ. (Μονάδες 18) 2. Ο Γ. Μαξσλίηεο αλαθέξεη όηη «ηα αληηθιείδηα, πξέπεη λα αθνπζηνύλ ζαλ δνθηκέο γηα λα νξηζηεί ην άπηαζην είδσιν ηεο πνίεζεο θαη ην θάληαζκα ηνπ ελόο πνηήκαηνο κηα αηέξκνλε πξνζπάζεηα λα ζπιιάβεη θαλείο ηελ αιήζεηα ηεο Πνίεζεο». Πώο αηζζεηνπνηείηαη ζην πνίεκα απηή ε δηαδηθαζία; (Μονάδες 17) 3. α) Πνηα ζηνηρεία ηεο αθήγεζεο δηαθξίλεηε ζην πνίεκα θαη πνην είλαη ην πξόζσπν πνπ «αθεγείηαη»; Πώο θαηνξζώλεη ν πνηεηήο λα δώζεη αληηθεηκεληθόηεηα ζην ιόγν ηνπ; 1

2 β) «Η πόξηα δελ αλνίγεη πηα./ Γελ άλνημε πνηέ γηα όζνπο κπόξεζαλ λα ηδνύλ ζην βάζνο». Πώο εξκελεύεηε ηελ «αληίθαζε» πνπ θαίλεηαη λα ππάξρεη ζηνπο ζηίρνπο απηνύο; (Μονάδες 20) 4. α) Τν πνίεκα ραξαθηεξίδεηαη από γισζζηθή απιόηεηα θαη ζαθήλεηα, παξά «ην θεπγαιέν ηνπ λόεκα». Πνηνη εθθξαζηηθνί ηξόπνη δεκηνπξγνύλ απηή ηελ εληύπσζε θαη πώο απεηθνλίδνληαη ζην πνίεκα ραξαθηεξηζηηθά ηεο γξαθήο ηνπ Παπιόπνπινπ; β) Σην πνίεκα ρξεζηκνπνηείηαη ην ζρήκα ηνπ θύθινπ: ν πξώηνο ζηίρνο θιείλεη θαη ην πνίεκα. Πώο ζπκβάιιεη απηό ην ζρήκα ζηε κεηάδνζε ηεο βαζηθήο ηδέαο ηνπ πνηήκαηνο; (Μονάδες 20) 5. Τν αθόινπζν θείκελν είλαη έλα πνίεκα γηα ηελ πνίεζε. Τη καο απνθαιύπηεη ζ απηό ν Άξεο Γηθηαίνο γηα ην ξόιν ηεο ηέρλεο ηνπ; Σπγθξίλεηε ην κε ηηο απόςεηο πνπ έρεη ν Γ. Παπιόπνπινο γηα ηελ πνίεζε. (Μονάδες 25) σγκρινόμενο κείμενο: Η Ποίηζη Μα εζύ, Πνίεζε, πνπ έληπλεο κηα θνξά ηε γπκλή κέζε καο, όηαλ θξπώλακε θαη δελ είρακε ξνύρν λα ληπζνύκε, όηαλ νλεηξεπόκαζηε, γηαηί δελ ππήξρε άιιε δσή λα δήζνπκε, δε ζα ππάξμνπλ πηα ζύλλεθα γηα λα ηαμηδέςνπκε ηε ξέκβε καο; δε ζα ππάξμνπλ πηα ζώκαηα γηα λα ηαμηδέςνπκε ηνλ έξσηά καο; Μα εζύ, Πνίεζε, πνπ δε κπνξείο λα θιεηζηείο κέζα ζε ζρήκαηα, κα εζύ, Πνίεζε, πνπ δε κπνξνύκε λα ζ' αγγίμνπκε κε ην ιόγν, εζύ, ην ζηεξλό ίρλνο ηεο παξνπζίαο ηνπ Θενύ αλάκεζά καο, ζώζε ηελ ηειεπηαία ώξα ηνύηε ηνπ αλζξώπνπ, ηελ πην ζηπγλή θαη ηελ πην απεγλσζκέλε, πνπ ν Θάλαηνο, πνπ ε Μνλαμηά, πνπ ε Σησπή, ηνλ θαξηεξνύλ ζε κηα ζηηγκή κειινύκελε. 'Αξεο Γηθηαίνο, Πνηήκαηα , Αζήλα

3 ΑΠΑΝΣΗΕΙ 1. Ο Παπιόπνπινο έρνληαο ππεξεηήζεη γηα ρξόληα ηελ πνίεζε θαηαλνεί ηε δπζθνιία πνπ ππάξρεη αθελόο ζην λα νξηζηεί ε ηέρλε απηή θη αθεηέξνπ ζην λα δεκηνπξγεζεί έλα αμηόινγν πνηεηηθό έξγν. Παξά ηελ πξνζπάζεηα ηνπ πνηεηή, θάζε πνηεηή, θάπνηεο θνξέο ην έξγν πνπ πξνθύπηεη δελ είλαη παξά κηα αηειήο απόπεηξα ή όπσο ζα ην απνθαινύζε ν Παπιόπνπινο, έλα Αληηθιείδη. Η νπζία ηεο πνίεζεο ζπρλά δηαθεύγεη, παξά ηελ ύπαξμε θαιώλ πξνζέζεσλ από ηε κεξηά ηνπ δεκηνπξγνύ ή ηνπ απινύ αλαγλώζηε. Ο Παπιόπνπινο δηαθξίλεη απηνύο πνπ πξνζεγγίδνπλ ηελ πνίεζε ζ εθείλνπο πνπ θνηηάδνπλ ρσξίο λα βιέπνπλ θαη ζ εθείλνπο πνπ βιέπνπλ κα ζπλεηδεηνπνηνύλ όηη ε πόξηα ηεο πνίεζεο είλαη θιεηζηή. Σηελ πξώηε θαηεγνξία αλήθνπλ νη άλζξσπνη πνπ δελ κπνξνύλ λα θαηαλνήζνπλ ηε καγεία ηεο πνίεζεο θαη πνπ πνηέ δελ αζρνιήζεθαλ κε ηελ ηέρλε απηή, ελώ ζηε δεύηεξε αλήθνπλ εθείλνη πνπ ληώζνπλ ηελ αμία ηεο πνίεζεο θαη πνπ επηρεηξνύλ λα εθθξαζηνύλ κέζσ απηήο. Η πόξηα ηεο πνίεζεο επνκέλσο είλαη αλνηρηή, θαζώο ε πνίεζε είλαη πάληνηε εθεί γηα λα καο πξνζθέξεη ηελ αηζζεηηθή απόιαπζε, ηνλ πξνβιεκαηηζκό θαη ηε ραξά ηεο δεκηνπξγίαο. Η πόξηα ηεο πνίεζεο, παξάιιεια, είλαη θιεηζηή θαζώο ηα κπζηηθά ηεο πνηεηηθήο δεκηνπξγίαο δελ κπνξνύλ λα απνθαιπθζνύλ όζν θη αλ πξνζπαζεί θαλείο. Η πόξηα ηεο πνίεζεο είλαη θιεηζηή ππό ηελ έλλνηα όηη δελ ππάξρεη θάπνηνο εύθνινο ηξόπνο γηα λα κπνξέζεη θάπνηνο λα θηάζεη ζηα ύςε απηήο ηεο ηέρλεο ή έζησ λα θηάζεη ζην ζεκείν λα κπνξεί λα δειώλεη πνηεηήο. Η ζεηεία ζην ρώξν ηεο Πνίεζεο απνηειεί νπζηαζηηθά κηα δηαξθή δνθηκαζία ηξηβή ηνπ δεκηνπξγνύ ζην ρώξν ηνπ πνηεηηθνύ ιόγνπ. Όπσο ν Καβάθεο δειώλεη «Δἰο ζε πξνζηξέρσ Τέρλε ηεο Πνηήζεσο» ζέινληαο λα ηηκήζεη ηελ ηέρλε ηνπ θαη λα εθθξάζεη ηελ ηδηαίηεξε αμία πνπ έρεη ε πνίεζε ζηε δσή ηνπ, έηζη θαη ν Παπιόπνπινο κε ηα Αληηθιείδηα έξρεηαη λα απνδώζεη θόξν ηηκήο ζηελ ηέρλε ηνπ θαη λα εθθξάζεη ηηο δπζθνιίεο πνπ βίσζε σο ηερλίηεο ηνπ ιόγνπ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα θαηαθηήζεη ηελ ηέρλε ηνπ, γη απηό θαη ρξεζηκνπνηεί α εληθό πξόζσπν «γηα λ αλνίμνπκε ηελ πόξηα ηεο Πνίεζεο» θαηαδεηθλύνληαο ην βάζνο ηεο πξνζσπηθήο ηνπ εκπεηξίαο θαη εληάζζνληαο ηνλ εαπηό ηνπ ζην ζύλνιν όισλ απηώλ πνπ πξνζπαζνύλ λα πξνζεγγίζνπλ ην ρώξν ηεο Πνίεζεο. 2. Ο Παπιόπνπινο θαηαλνεί όηη ε ελαζρόιεζε κε ηελ πνίεζε δελ νδεγεί θαη αλάγθε ζηε δεκηνπξγία αμηόινγνπ πνηεηηθνύ έξγνπ θαη δε δηαζθαιίδεη ηελ θαηάθηεζε ησλ κπζηηθώλ ηεο πνηεηηθήο ηέρλεο. Γηα θάζε πνηεηή ε αλακέηξεζε κε ηελ ηέρλε ηνπ είλαη έλαο δύζθνινο θαη αδηάθνπνο αγώλαο πνπ ζπλήζσο απαηηεί ηελ πιήξε αθνζίσζή ηνπ, ρσξίο πνηέ λα είλαη εγγπεκέλν ην ζεηηθό απνηέιεζκα. Αθόκε θη αλ έλαο πνηεηήο θαηνξζώζεη λα θαζηεξσζεί σο άμηνο ηερλίηεο ηνπ ιόγνπ, απηό δε ζεκαίλεη όηη κπνξεί πνηέ λα πάςεη ε ζπλερήο πξνζπάζεηά ηνπ λα νδεγήζεη ηελ ηέρλε ηνπ ζε πςειόηεξα επίπεδα. Δίλαη άιισζηε δύζθνιν γηα έλαλ πνηεηή λα ζεσξήζεη όηη έρεη πξαγκαηηθά θαηαθηήζεη ηελ πνηεηηθή ηέρλε, θαζώο πάληνηε ζα 3

4 έρεη ηελ αίζζεζε όηη ππάξρεη θάπνηα δηάζηαζε ηεο πνίεζεο πνπ ηνπ δηαθεύγεη. Η αιήζεηα ηεο πνίεζεο γίλεηαη αληηιεπηή κε δηαθνξεηηθό ηξόπν από θάζε πνηεηή αιιά θαη από θάζε αλαγλώζηε, γεγνλόο πνπ θαζηζηά ηε δεκηνπξγία νπζηαζηηθήο θαη δηαρξνληθήο πνίεζεο αθόκε δπζθνιόηεξε. Οη πνηεηέο επνκέλσο κπαίλνπλ ζε κηα αέλαε δηαδηθαζία δνθηκώλ, ίζσο θαη απνγνεηεύζεσλ, πξνζπαζώληαο λα απνηππώζνπλ κε ιέμεηο έλα όξακα, έλα ζπλαίζζεκα, κηα ηδέα, πνπ αηζζάλνληαη όηη ζα ηνπο ραξίζεη ηελ πνηεηηθή δηθαίσζε πνπ απνδεηνύλ. Ο ίδηνο ν Παπιόπνπινο πίζηεπε όηη πάληνηε ζα ππάξρεη ην ηδαληθό εθείλν πνίεκα πνπ δε ζα θαηνξζώζεη πνηέ λα ην γξάςεη έζησ θη αλ πξνζπαζεί κηα νιόθιεξε δσή. Η αγσλία κάιηζηα απηή ηνπ πνηεηή είλαη δηαηππσκέλε ζε δηάθνξα πνηήκαηά ηνπ. Σηα Αληηθιείδηα ν Παπιόπνπινο αζρνιείηαη κε απηή αθξηβώο ηελ ηδέα, όηη νη πνηεηέο αθόκε θη αλ παζρίδνπλ κηα νιόθιεξε δσή, δε ζα κπνξέζνπλ πνηέ λα θαηαθηήζνπλ πξαγκαηηθά ηελ αιεζηλή νπζία ηεο πνίεζεο. Μπνξεί λα έρνπλ ήδε γξαθηεί άπεηξα πνηήκαηα, αιιά όια απηά δελ είλαη παξά πξνζπάζεηεο, αηειείο δνθηκέο, ησλ πνηεηώλ λα πξνζεγγίζνπλ κία ηέρλε πνπ παξακέλεη πάληνηε θεπγαιέα θαη απξόζηηε. Γηα λα απνδώζεη κάιηζηα ηελ αγσλία ηνπ ν πνηεηήο ζπλζέηεη κηα επθάληαζηε αιιεγνξία, ζηελ νπνία ε πνίεζε παξνπζηάδεηαη σο κηα πόξηα, πνπ είλαη αλνηρηή γηα όζνπο ζέινπλ λα δνπλ ηε καγεία ηεο πνίεζεο, κα θιείλεη γηα όζνπο πξαγκαηηθά ληώζνπλ ηε δύλακε ηεο πνίεζεο θαη ζειήζνπλ λα κπνπλ κέζα. Η απνπζία ηνπ θιεηδηνύ ηεο πόξηαο ηεο πνίεζεο θαη νη κάηαηεο πξνζπάζεηεο ησλ πνηεηώλ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα αληηθιείδη πνπ ζα ηνπο επηηξέςεη λα ηελ αλνίμνπλ, δίλνπλ ηε ζπλέρεηα ηεο αιιεγνξίαο, ε νπνία θαηαιήγεη ζηελ απξνζδόθεηε αλαηξνπή όηη ελ ηέιεη ε πόξηα ηεο πνίεζεο είλαη αλνηρηή. Η αηληγκαηηθή θαηάιεμε ηνπ πνηήκαηνο έξρεηαη λα αλαζαξξήζεη ηνπο επίδνμνπο πνηεηέο, νη νπνίνη δε ζα πξέπεη λα απνγνεηεύνληαη από ηελ αδπλακία ησλ πξνθαηόρσλ ηνπο λα δεκηνπξγήζνπλ ην καγηθό αληηθιείδη, θαζώο ε πόξηα ηεο πνίεζεο παξακέλεη αλνηρηή. Με ηελ αιιεγνξία απηή όπνπ ε αιήζεηα ηεο πνίεζεο παξνκνηάδεηαη κε κία πόξηα, ν Παπιόπνπινο αηζζεηνπνηεί ηελ ελαγώληα θαη δηαρξνληθή πξνζπάζεηα ησλ πνηεηώλ λα θαηαθηήζνπλ ηελ πνηεηηθή ηέρλε. 3. α)η πνίεζε ηνπ Γηώξγε Παπιόπνπινπ είλαη θπξίσο αθεγεκαηηθή θαζώο ε ζπλήζεο ηάζε ηνπ πνηεηή είλαη λα πεξλά ην κήλπκά ηνπ κέζα από ηελ νπηηθή γσλία ελόο αθεγεηή πνπ καο δηεγείηαη ηελ ηζηνξία ηνπ ή κηα ηζηνξία. Τα πνηήκαηά ηνπ, επνκέλσο, απνηεινύλ ζύληνκεο δηεγήζεηο, όπνπ ζπλαληάεη θαλείο κηα ππνηππώδε πινθή θαη αξθεηά ελδηαθέξνπζεο αλαηξνπέο. Τηο ηζηνξίεο ηνπ κάιηζηα ν πνηεηήο ηεο παξνπζηάδεη ζπλήζσο ππό ηε κνξθή εηθόλσλ ή θηλεκαηνγξαθηθώλ πιάλσλ, θξνληίδνληαο λα καο θαζνδεγεί θάζε θνξά ζηε δεκηνπξγία ηεο θαηάιιειεο εηθόλαο, ώζηε λα δνύκε ην μεδίπισκα ηεο ηζηνξίαο όπσο ν ίδηνο ην έρεη πιάζεη ζηε ζθέςε ηνπ. Δίλαη ελδηαθέξνλ παξάιιεια ην γεγνλόο όηη ν Παπιόπνπινο δελ επηδηώθεη λα κεηαθέξεη ηελ ηζηνξία ηνπ κε ηε ρξήζε ελόο ακηγώο ιπξηθνύ ιεμηινγίνπ, απελαληίαο πξνηηκά ηηο απιέο θαζεκεξηλέο ιέμεηο, δεκηνπξγώληαο έηζη κηα αίζζεζε νηθεηόηεηαο ζηνλ αλαγλώζηε. Σηα Αληηθιείδηα ζπλαληάκε ζηίρνπο όπσο: «θάηη βιέπνπλ, ην κάηη ηνπο αξπάδεη θάηη», ζηνπο νπνίνπο θπξηαξρεί ε θαζεκεξηλή θξαζενινγία θαη ην ύθνο είλαη πεξηζζόηεξν πεδνινγηθό παξά 4

5 πνηεηηθό. Σεκαζία, άιισζηε, γηα ηνλ πνηεηή έρεη λα πεξάζεη ην κήλπκά ηνπ θαη όρη λα εληππσζηάζεη ηνλ αλαγλώζηε κε ηε ιεμηινγηθή ηνπ εκβξίζεηα θαη ηε δπλαηόηεηά ηνπ λα ρεηξίδεηαη ηνλ πνηεηηθό ιόγν. Ο Παπιόπνπινο αλήθεη ζηνπο πνηεηέο πνπ δε ληώζνπλ ηελ αλάγθε λα κεγαινπξγήζνπλ ζε ιπξηθό επίπεδν, θαζώο πηζηεύνπλ όηη εθείλν πνπ έρνπλ λα κνηξαζηνύλ κε ηνπο αλαγλώζηεο ηνπο, ζε επίπεδν πεξηερνκέλνπ, είλαη ζαθώο ζεκαληηθόηεξν. Γηα ην ιόγν απηό ε ηζηνξία ηνπ πνηήκαηνο καο δίλεηαη κε ιηηό ηξόπν, ζρεδόλ ζαλ λα καο κηιά ν πνηεηήο θαη επηθεληξώλεηαη πεξηζζόηεξν ζηελ νπζία ηνπ κεηαθεξόκελνπ κελύκαηνο. Σην ζπγθεθξηκέλν πνίεκα ε ηζηνξία πνπ καο παξνπζηάδεηαη αλαθέξεηαη ζηηο πξνζπάζεηεο πνπ γίλνληαη δηαρξνληθά από ηνπο πνηεηέο λα αλνίμνπλ ηελ πόξηα ηεο πνίεζεο γηα λα κπνξέζνπλ λα εηζέιζνπλ ζηνλ πνηεηηθό θόζκν πνπ ηόζε καγεία έρεη λα πξνζθέξεη ζηνπο κπεκέλνπο. Οη πξνζπάζεηεο απηέο έρνπλ μεθηλήζεη από ηόηε πνπ ππάξρεη ν θόζκνο κα δελ είλαη επηηπρείο θαζώο ε πόξηα ηεο πνίεζεο είλαη θιεηζηή. Η ηζηνξία απηή ινηπόλ καο δίλεηαη από έλαλ αθεγεηή, πνπ δελ παξνπζηάδεηαη όκσο κε πξσηνπξόζσπε αθήγεζε αιιά πνπ έρεη ζπλνιηθή επνπηεία ηόζν ηνπ ρώξνπ όζν θαη ηνπ ρξόλνπ ησλ πξνζπαζεηώλ πνπ έρνπλ γίλεη θαη ζπλερίδνπλ λα γίλνληαη γηα λα αλνηρηεί ε πόξηα ηεο πνίεζεο, ελώ πξνζπαζεί λα καο δώζεη κε αληηθεηκεληθόηεηα ηε ζεώξεζή ηνπ ζην ρώξν ηεο πνίεζεο. Σην πνίεκα ιεηηνπξγνύλ απνζηαζηνπνηεηηθνί κεραληζκνί (αληηθεηκεληθόο ηόλνο, έιιεηςε α εληθνύ πξνζώπνπ) θαη ζθελνζεηηθνί ρεηξηζκνί (ζεαηξηθόηεηα ζθελνζεηηθή παξνπζίαζε δεδνκέλσλ «πόξηα, αληηθιείδηα») ηνπ πνηεηή, πνπ ππνβάιινπλ εξσηήκαηα πξνβιεκαηηζκνύο ζηνλ αλαγλώζηε, πνπ ήδε δνθίκαζαλ ηνλ πνηεηή, ζηε δηαξθή ηξηβή ηνπ κε ηνλ πνηεηηθό ιόγν. Η γλώζε ηνπ αθεγεηή ζρεηηθά κε ηελ αμία ηεο πνίεζεο θαη ηηο ηόζεο πξνζπάζεηεο πνπ γίλνληαη από ηνπο πνηεηέο γηα λα κπνξέζνπλ λα θαηαθηήζνπλ ηα κπζηηθά ηεο πνηεηηθήο ηέρλεο, καο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα όηη ην πξόζσπν πνπ αθεγείηαη δελ κπνξεί παξά λα έρεη αζρνιεζεί ζε κεγάιν βαζκό κε ηελ πνίεζε θαη πηζαλόηαηα λα είλαη θαη ν ίδηνο έλαο πνηεηήο. Δλδεηθηηθό, σο πξνο ηελ άκεζε ζρέζε ηνπ αθεγεηή κε ηελ πνηεηηθή δεκηνπξγία, είλαη ην γεγνλόο όηη ζπκπεξηιακβάλεη ηνλ εαπηό ηνπ ζε απηνύο πνπ πξνζπαζνύλ λα αλνίμνπλ ηελ πόξηα ηεο πνίεζεο: «Ίζσο ηα πνηήκαηα πνπ γξάθηεθαλ / από ηόηε πνπ ππάξρεη ν θόζκνο / είλαη κηα αηέιεησηε αξκαζηά αληηθιείδηα / γηα λ αλνίμνπκε ηελ πόξηα ηεο Πνίεζεο.». Ο αθεγεηήο κηιώληαο γηα ηηο δηαρξνληθέο πξνζπάζεηεο ησλ πνηεηώλ δε ιέεη «γηα λα αλνίμνπλ ηελ πόξηα ηεο Πνίεζεο», αιιά επηιέγεη λα πεη «γηα λα αλνίμνπκε ηελ πόξηα ηεο Πνίεζεο», εληάζζνληαο θαη ηνλ εαπηό ηνπ ζε απηνύο πνπ επηρεηξνύλ ή έζησ ελδηαθέξνληαη πάξα πνιύ γηα ην άλνηγκα ηεο ζεκαληηθήο απηήο πόξηαο. Άιισζηε ν ηξόπνο κε ηνλ νπνίν κηιά γηα ηηο αγσληώδεηο πξνζπάζεηεο ησλ πνηεηώλ λα δεκηνπξγήζνπλ ην θαηάιιειν αληηθιείδη, απνθαιύπηεη κηα ελαξγέζηεξε εκπινθή κε ηελ πξνζπάζεηα απηή θαη κηα ηδηαίηεξε γλώζε ηεο αθνζίσζεο θαη ηεο απνθαζηζηηθόηεηαο πνπ ραξαθηεξίδεη όζνπο ππεξεηνύλ ηελ πνηεηηθή ηέρλε. β) Σηνπο ζηίρνπο απηνύο ε αληίθαζε είλαη θαζαξά θαηλνκεληθή, θαζώο επί ηεο νπζίαο ε 5

6 πόξηα είλαη θιεηζηή θπξίσο γηα ηνπο αλζξώπνπο πνπ κπνξνύλ λα δνπλ ζην βάζνο θαη κπνξνύλ λα αληηιεθζνύλ ηελ αμία ηεο πνηεηηθήο ηέρλεο, κηαο θαη νη άλζξσπνη απηνί κπνξνύλ παξάιιεια λα θαηαλνήζνπλ ηε δπζθνιία πνπ ππάξρεη ζην λα δεκηνπξγήζεη θαλείο έλα αμηόινγν πνηεηηθό έξγν. Όζνη θνηηάδνπλ κέζα από ηελ πόξηα ηεο πνίεζεο θαη δε βιέπνπλ ηίπνηα, δελ είλαη ζε ζέζε λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηε καγεία ηεο πνίεζεο θαη ηε δπζθνιία πνπ ππάξρεη ζην λα κπνξέζεη θάπνηνο λα ζπλζέζεη έλα πξαγκαηηθά αμηόινγν πνηεηηθό έξγν. Όζνη θνηηάδνπλ ρσξίο λα βιέπνπλ, δελ πξόθεηηαη θαλ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ όηη ζηελ πξαγκαηηθόηεηα ε πόξηα ηεο πνίεζεο είλαη θιεηζηή γηαηί δελ πξόθεηηαη πνηέ λα επηρεηξήζνπλ λα ηελ αλνίμνπλ, δελ πξόθεηηαη δειαδή πνηέ λα επηρεηξήζνπλ λα γξάςνπλ πνίεζε. Όζνη όκσο βιέπνπλ κέζα από ηελ πόξηα ηεο πνίεζεο θαη θαηαλννύλ ηελ αμία ηεο, ην πηζαλόηεξν είλαη όηη ζα πξνζπαζήζνπλ λα εηζαρζνύλ βαζύηεξα ζηνλ θόζκν ηεο πνίεζεο δεκηνπξγώληαο θαη νη ίδηνη πνηεηηθό έξγν θαη ηόηε ζα αληηιεθζνύλ αθόκε θαιύηεξα ηελ αμία ηεο πνίεζεο θαζώο ζα δηαπηζηώζνπλ όηη ε πνηεηηθή δεκηνπξγία δελ είλαη εύθνιε νύηε θαη δεδνκέλε. Γηα θάπνηνπο κάιηζηα αθόκε θαη ην γεγνλόο όηη ζα αθηεξώζνπλ όιε ηνπο ηε δσή ζηελ πνίεζε δε ζα ζηαζεί αξθεηό λα ηνπο επηηξέςεη λα αλνίμνπλ ηελ πόξηα ηεο ηέρλεο απηήο. Απηό ζεκαίλεη όηη ε πνίεζε δελ κπνξεί λα θαηαθηεζεί σο νπζία. Η θηινζνθία απηή καο ζπκίδεη ηελ πιαησληθή αληίιεςε γηα ην ζπήιαην αιιεγνξία ηνπ ζπειαίνπ, όπνπ κόιηο βγνπλ νη ςπρέο απ ην ζθνηάδη ηεο ακάζεηαο θαη αληηθξίζνπλ ην θσο ηεο Ιδέαο - ηνπ Αγαζνύ, ηπθιώλνληαη απ ηε ιάκςε ηνπ θαη ζηηγκηαία κπνξνύλ λα ην θνηηάμνπλ κόλν. Έηζη επηζηξέθνπλ πάιη ζ ό,ηη θαη πξηλ ηνπο παξείρε αζθάιεηα. Όζνη όκσο θαηνξζώζνπλ λα δνπλ ηε «δηαθνξεηηθόηεηα» ηόηε δελ επηζηξέθνπλ πιένλ ζην «ζθνηάδη». 4. α) Ο Παπιόπνπινο επηιέγεη ηε δηακόξθσζε ηνπ πνηεηηθνύ ηνπ ιόγνπ κε ηα πιένλ ζαθή θαη ιηηά εθθξαζηηθά κέζα. Η θπξηαξρία ησλ θύξησλ πξνηάζεσλ, ε ρξήζε θαζεκεξηλώλ εθθξάζεσλ θαη παξάιιεια ε ζρεδόλ πιήξεο έιιεηςε επηζέησλ θαη ζρεκάησλ ιόγνπ πξνζθέξνπλ ζηελ πνίεζε ηνπ Παπιόπνπινπ κηα εθπιεθηηθή ζαθήλεηα. Ο αλαγλώζηεο έξρεηαη ζ επαθή κ έλα ιόγν πνιύ θνληά ζηελ θαζεκεξηλή νκηιία πνπ ηνπ επηηξέπεη ηελ άκεζε πξόζιεςε ηνπ κεηαθεξόκελνπ κελύκαηνο, παξά ην γεγνλόο όηη ζηελ πξαγκαηηθόηεηα ε πξνζέγγηζε ηνπ πνηεηηθνύ λνήκαηνο πξνζθξνύεη ζηελ αηληγκαηηθή παξνπζίαζε ηεο πνίεζεο. Σ απηό ζπκβάιινπλ ε πξνθνξηθόηεηα ηνπ ιόγνπ ηνπ αιιά θαη νη αληηπνηεηηθέο ιέμεηο πνπ ρξεζηκνπνηεί (αληηθιείδηα, αξκαζηά, ραιάλε). Ο Παπιόπνπινο ζπρλά ζηελ πνίεζή ηνπ αλαδεηθλύεη ηηο αληηθάζεηο πνπ ελππάξρνπλ αθόκε θαη ζε έλλνηεο ή θαηαζηάζεηο πνπ θαηλνκεληθά δείρλνπλ μεθάζαξεο, ελώ παξάιιεια αξέζθεηαη ζηελ παξνπζίαζε δξακαηνπνηεκέλσλ ηζηνξηώλ πνπ θαηαιήγνπλ ζε κηα δηιεκκαηηθή ή θαη αηληγκαηηθή πξνζέγγηζε: «Αθόκε / θαη ηε δσή ηνπο θάπνηε ραιάλε κάηαηα / γπξεύνληαο ην κπζηηθό λα ηελ αλνίμνπλ.»: ε πξνζπάζεηα ησλ επίδνμσλ πνηεηώλ λα δεκηνπξγήζνπλ ην αληηθιείδη πνπ ζα αλνίμεη ηελ πόξηα ηεο πνίεζεο, κπνξεί λα θξαηήζεη κηα νιόθιεξε δσή θαη λα κε θηάζεη πνηέ ζην επηζπκεηό απνηέιεζκα. Παξόιν πνπ ε πνηεηηθή ηέρλε απαηηεί αθνζίσζε θαη ζπρλά άθζνλν ρξόλν γηα λα νδεγεζεί ζε αμηνζαύκαζηα επίπεδα, απηό δε ζεκαίλεη όηη όπνηνο είλαη δηαηεζεηκέλνο λα αθηεξώζεη ρξόλν από ηε δσή ηνπ ζα θηάζεη ηελ ηέρλε ηνπ ζε ηθαλνπνηεηηθά 6

7 επίπεδα. Σηα Αληηθιείδηα ε πόξηα ηεο πνίεζεο είλαη αλνηρηή κα παξάιιεια απξνζπέιαζηε θαζώο ζηελ πξαγκαηηθόηεηα δελ άλνημε πνηέ. Ο βαζηθόο πξνβιεκαηηζκόο ηνπ πνηήκαηνο, παξά ην γεγνλόο όηη παξέρεηαη ζηνλ αλαγλώζηε κε ζαθή θαη ιηηό ηξόπν, παξακέλεη δπζεπίιπηνο, θαζώο πξάγκαηη ε πόξηα ηεο πνίεζεο, δειαδή ε γλώζε ηεο πνηεηηθήο ηέρλεο δελ είλαη εύθνιν λα θαηαθηεζεί, ρσξίο απηό λα ζεκαίλεη όηη ε πνίεζε δελ είλαη πάληνηε δηαζέζηκε σο κέζν έθθξαζεο γηα θάζε πηζαλό ελδηαθεξόκελν. Παξάιιεια ζηα Αληηθιείδηα ν Παπιόπνπινο καο πξνζθέξεη ηα πιένλ ραξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία ηεο γξαθήο ηνπ πέξα από ηε ιηηόηεηα ζηελ έθθξαζε, ηε θπζηθόηεηα ηνπ πνηεηηθνύ ιόγνπ, ηελ θπξηαξρία ηνπ πεδνινγηθνύ ηόλνπ θαη κηα παξαζηαηηθή απόδνζε ηεο ζθέςεο ηνπ, πνπ επηηπγράλεηαη κέζσ ηνπ ζπκβνιηζκνύ. Ο πνηεηήο επηδίδεηαη ζε κηα αγαπεκέλε ηνπ ηαθηηθή ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηε δεκηνπξγία ελόο αληηθαηηθνύ ζπλδπαζκνύ πνπ παγηδεύεη ηε ζθέςε ηνπ αλαγλώζηε ζε κηα θπθιηθή πνξεία ( ζρήκα ηνπ θύθινπ: αξρίδεη θαη ηειεηώλεη κε ηνλ ίδην ζηίρν) όπνπ δελ ππάξρεη κηα ζαθήο δηέμνδνο. Η πόξηα ηεο πνίεζεο είλαη αλνηρηή, αιιά κάηαηα ζα επηρεηξήζεη θαλείο λα ηε δηαβεί θαζώο ηειηθά είλαη -θαη πάληνηε ήηαλθιεηζηή. Ο πνηεηήο αξέζθεηαη ζην λα πξνβάιιεη ηηο εύινγεο αληηθάζεηο ηεο δσήο θαη ηεο ηέρλεο. Ο πνηεηήο παγηδεύεη ηνλ αλαγλώζηε ηνπ ζ έλαλ αέλαν θύθιν όπνπ ε αξρή ζπκπίπηεη κε ην ηέινο θαη ην ηέινο κε ηελ αξρή, ζέινληαο λα δειώζεη ηελ άξξεθηε ζρέζε κεηαμύ ησλ πξαγκάησλ αιιά θαη ηε ζπλύπαξμε αληηθάζεσλ ζε θάζε θαηάζηαζε ηεο δσήο. Πέξα πάλησο από ηελ εηδηθόηεξε λνεκαηηθή δηάζηαζε ηνπ πνηήκαηνο, κπνξνύκε λα δηαθξίλνπκε ηελ ηδηαίηεξε ρξήζε ηνπ ζπκβόινπ ηεο πόξηαο, ζην νπνίν ν πνηεηήο παίδεη κε ηελ παξάιιειε δπλαηόηεηα κηαο πόξηαο λα αλνίγεη θαη λα θιείλεη. Τν ζύκβνιν απηό βνεζά ηνλ πνηεηή λα εθθξάζεη ηελ άπνςή ηνπ γηα ηελ πνίεζε κε ηξόπν παξαζηαηηθό θαη ζαθή. Δύθνια δηαθξίλεη θαλείο ζηελ πνίεζε ηνπ Παπιόπνπινπ ηελ επίδξαζε ηνπ θαβαθηθνύ θόζκνπ, ηόζν ζηε ρξήζε ησλ ζπκβόισλ όζν θαη ζηελ πεδνινγηθή έθθαλζε ηνπ πνηεηηθνύ ιόγνπ. Ο Παπιόπνπινο δεκηνπξγεί, όπσο θαη ν Καβάθεο, πνίεζε κε πεδνινγηθά εθθξαζηηθά κέζα, θαζώο ζθνπόο ηνπ πνηεηή δελ είλαη ε δεκηνπξγία ιπξηθώλ εηθόλσλ ή ε απόιαπζε ηνπ ιεθηηθνύ πινύηνπ θαη ησλ ερεηηθά θαιαίζζεησλ ζπλδπαζκώλ, ζθνπόο ηνπ είλαη ε απόδνζε ελόο κελύκαηνο πνπ ν πνηεηήο ζεσξεί ζεκαληηθό γηα ηνλ αλαγλώζηε. Γηαβάδνληαο ηα Αληηθιείδηα έρνπκε ηελ αίζζεζε πσο αθνύκε ηνλ πνηεηή λα καο απεπζύλεη ην ιόγν, λα καο εμεγεί ηηο ζέζεηο ηνπ ζρεηηθά κε ηελ πνίεζε θαη λα κνηξάδεηαη καδί καο ηνπο πξνβιεκαηηζκνύο ηνπ. Τν πνίεκα απηό ηνπ Παπιόπνπινπ θηλείηαη ζηα όξηα ηνπ θαζεκεξηλνύ ιόγνπ, όρη γηαηί ν πνηεηήο δελ κπνξεί λα ζηεξίμεη κηα ιπξηθόηεξε έθθξαζε, αιιά γηαηί επηζπκεί θπξίσο λα αθνπζηεί ε ζθέςε ηνπ ρσξίο λα θαιύπηεηαη από πεξηηηνύο ιεθηηθνύο αθθηζκνύο (επηδεηθηηθόηεηα). Η πνίεζε, άιισζηε, όπσο καο έρεη δηδάμεη θαη ν Καβάθεο κπνξεί λα γελλεζεί αθόκε θαη κέζα από κηα δηαηύπσζε ζρεδόλ αληηπνηεηηθή. Η απιόηεηα άιισζηε ζην ιόγν ηνπ Παπιόπνπινπ δελ πξέπεη λα εθιακβάλεηαη σο απιόηεηα ηνπ κεηαδηδόκελνπ κελύκαηνο, θαζώο νη πξνβιεκαηηζκνί ηνπ Παπιόπνπινπ ζπρλά πξνρσξνύλ πέξα από ην πξνθαλέο θαη ην 7

8 εύινγν, δπζθνιεύνληαο έηζη ηηο επηθαλεηαθέο πξνζεγγίζεηο. Σηα Αληηθιείδηα γίλεηαη ζαθήο ε πξόζεζε ηνπ πνηεηή λα πξνβιεκαηίζεη ηνλ αλαγλώζηε επηζεκαίλνληαο ηε δηηηή θύζε ηεο πνίεζεο, ε νπνία αλ θαη είλαη πάληνηε δηαζέζηκε σο κέζν έθθξαζεο δελ είλαη πνηέ πξνζβάζηκε, ππό ηελ έλλνηα όηη είλαη δύζθνιν λα θαηαθηεζεί ε ηέρλε απηή. β) Ο πνηεηήο μεθηλά κε ηελ παξαδνρή όηη ε πνίεζε είλαη κηα πόξηα αλνηρηή, ζέινληαο λα δειώζεη ηε δηαξθή παξνπζία ηεο ζηε δσή καο. Η πνίεζε είλαη πάληνηε ζηε δηάζεζή καο είηε γηα λα καο ζπγθηλήζεη κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο θάπνηνπ άιινπ αλζξώπνπ είηε γηα λα απνηειέζεη ην δηθό καο κέζν έθθξαζεο. Βέβαηα, όπσο καο εμεγεί ν πνηεηήο, ιίγνη είλαη απηνί πνπ ζα θνηηάμνπλ κέζα από ηελ πόξηα ηεο πνίεζεο θαη πξαγκαηηθά ζα δνπλ ηη έρεη λα ηνπο πξνζθέξεη. Όζνη όκσο αληηθξίζνπλ ηα ζέιγεηξα ηεο πνίεζεο ζα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ όηη ε πόξηα ηεο πνίεζεο είλαη θιεηζηή θαη δελ κπνξεί λα αλνίμεη θαζώο θαλείο δε γλσξίδεη πνπ βξίζθεηαη ην θιεηδί. Όζνη πξαγκαηηθά ληώζνπλ ηε δύλακε θαη ηελ αμία ηεο πνίεζεο, ζπλεηδεηνπνηνύλ παξάιιεια ην πόζν δύζθνιν είλαη λα θαηαθηήζεη θαλείο ηελ ηέρλε απηή θαη παξόιν πνπ πνιινί από απηνύο αθηεξώλνπλ νιόθιεξε ηε δσή ηνπο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα δεκηνπξγήζνπλ ην ηδαληθό πνίεκα πνπ ζα απνηειέζεη ην αληηθιείδη πνπ ζα ηνπο επηηξέςεη λα εηζέιζνπλ ζηνλ θόζκν ηεο πνίεζεο, ηειηθά αληηιακβάλνληαη όηη θάηη ηέηνην είλαη αδύλαην. Ο αξρηθόο ζηίρνο ηνπ πνηήκαηνο κε ην θάιεζκα ηεο αλνηρηήο πόξηαο δίλεη ηελ επθαηξία ζηνπο αλζξώπνπο λα δνπλ ηε καγεία ηεο πνίεζεο, ελώ ην θιείζηκν ηεο πόξηαο ζηε ζπλέρεηα ηνπο σζεί ζε κηα δηαξθή πξνζπάζεηα πνηεηηθήο δεκηνπξγίαο ώζηε λα αλνίμνπλ εθ λένπ ηε καγηθή απηή πόξηα. Η δηαπίζησζε όηη θαλείο δελ θαηόξζσζε λα θηηάμεη ην αληηθιείδη πνπ ζα κπνξνύζε λα αλνίμεη ηελ πόξηα, παξά ηηο πξνζπάζεηεο ησλ πνηεηώλ από ηελ αξρή ηνπ θόζκνπ, νδεγεί ζε κηα καηαίσζε ηνπ δηαρξνληθνύ απηνύ δεκηνπξγηθνύ ηαμηδηνύ θαη ζέηεη έλα ηέινο πνπ κνηάδεη ακεηάθιεην. Ο πνηεηήο όκσο επαλέξρεηαη ζην ηέινο ηνπ πνηήκαηνο κε ην ίδην θάιεζκα: «Μα ε Πνίεζε είλαη κηα πόξηα αλνηρηή.», γηα λα δώζεη ην θέιεπζκα κηαο λέαο αξρήο. Η πνηεηηθή δεκηνπξγία είλαη κηα αέλαε δηαδηθαζία πνπ δελ κπνξεί λα παύζεη ή λα καηαησζεί, θαζώο ε πνίεζε δελ είλαη παξά ην ζπλνλζύιεπκα όισλ εθείλσλ ησλ πνηεηηθώλ πξνζπαζεηώλ πνπ γίλνληαη αλά ηα ρξόληα από ηνπο επίδνμνπο δεκηνπξγνύο. Τν ζρήκα θύθινπ επνκέλσο ιεηηνπξγεί σο έλαπζκα γηα ηελ εθθίλεζε ή ηε ζπλέρηζε ηεο πξνζπάζεηαο, κηαο θαη ε πνίεζε κπνξεί λα απνηειεί έλαλ δύζθνιν ή ζρεδόλ απίζαλν ζηόρν, αιιά απηό δε ζεκαίλεη όηη ζα πξέπεη νη πνηεηέο λα εγθαηαιείπνπλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο. Ο Παπιόπνπινο άιισζηε αλαθέξεη: «Γελ κπνξείο λα εμεγήζεηο πώο γίλεηαη έλα πνίεκα. Έλα πνίεκα πξνεηνηκάδεηαη κέζα ζνπ από ηα παηδηθά ζνπ αθόκα ρξόληα. Έλα άιιν πξναηζζάλεζαη λα ζε πεξηκέλεη ζην ζηξίςηκν ηνπ δξόκνπ. Καη πξάγκαηη ζε πεξηκέλεη. Έλα άιιν πνπ δελ ζα ην γξάςεηο πνηέ, μέξεηο όηη ζα ην ζθέθηεζαη σο ηελ ώξα ηνπ ζαλάηνπ ζνπ. Τν πνίεκα έξρεηαη θαη θεύγεη, μαλαγπξίδεη, μαλαθεύγεη, μαλαγπξίδεη. Μπνξεί λα πεξάζνπλ ρξόληα ή κηα νιόθιεξε δσή, παιεύνληαο λα πηάζεηο ηνλ ίζθην ελόο πνπιηνύ». Γηα ηνλ πξαγκαηηθό πνηεηή ε 8

9 ελαζρόιεζε κε ηελ πνίεζε είλαη κηα δηαδηθαζία ρσξίο ηέινο, πνπ κπνξεί λα θαηαιήμεη ζηε δεκηνπξγία ιίγσλ ή πνιιώλ πνηεκάησλ, αιιά πάληνηε ζα ζεκαδεύεηαη από ηελ αδπλακία ηνπ πνηεηή λα θηάζεη ζηελ απνηύπσζε εθείλνπ ηνπ πνηήκαηνο πνπ ηνλ θαηαηξέρεη γηα ρξόληα θαη ην νπνίν ζα απνηεινύζε ηελ ηδαληθή απνηύπσζε ησλ ζθέςεώλ ηνπ. Η πόξηα ηεο πνίεζεο είλαη άιισζηε θιεηζηή. 5. Φαξαθηεξηζηηθό κνηίβν πάλσ ζην νπνίν μεδηπιώλνληαη ηα λνεκαηηθά ζώκαηα θαη ησλ δπν πνηεκάησλ, είλαη όηη αλαθέξνληαη ζηελ ίδηα ηελ πθή ηεο Πνίεζεο θαη ην πώο ν ίδηνο ν δεκηνπξγόο ζηέθεη απέλαληη ζηε κπζηεξηαθή παξνπζία ηεο. Καη ηα δπν πνηήκαηα αλήθνπλ ζηα πνηήκαηα γηα ηελ πνίεζε, θαζώο παξνπζηάδνληαη σο θηινζνθηθέο ζεσξήζεηο ησλ δεκηνπξγώλ ηνπο, πάλσ ζηελ Πνίεζε θαη ηνλ πνηεηηθό ιόγν. Σπγθεθξηκέλα ν Α. Γηθηαίνο απεπζύλεηαη ζε β εληθό πξόζσπν ζηελ Πνίεζε, αλνίγνληαο έλαλ δηάινγν καδί ηεο, δεκηνπξγώληαο έηζη έλα νηθείν επηθνηλσληαθό πιαίζην, ζέινληαο λα ηελ πξνζεγγίζεη. Ο δηάινγνο απηόο καο θέξλεη ζην λνπ ηνλ ηξόπν πνπ επηθαιείηαη θαη ν Καβάθεο ηελ ηέρλε ηεο Πνίεζεο «εηο ζε πξνζηξέρσ ηέρλε ηεο Πνηήζεσο». Ο Α. Γηθηαίνο απεπζύλεηαη ζηελ πνίεζε ρξεζηκνπνηώληαο, γηα λα ζεκαηνδνηήζεη ηε ππόζηαζή ηεο κνξθηθά, θεθαιαίν «Π», απνδεηθλύνληαο όηη ηε ζεσξεί θάηη ην Υςειό, ην Απόιπην, ην κπζηεξηαθό. Μάιηζηα ηε ζεσξεί σο θάηη ην αλώηεξν - ην πλεπκαηηθό «ην ζηεξλό ίρλνο ηνπ Θενύ αλάκεζά καο», παξαιιειίδνληάο ηε κόλν κε ζείν ρώξν, πνπ κπνξνύλ λα θαηνηθήζνπλ ηδέεο θαη λνήκαηα πνπ δελ νμεηδώλνληαη απ ηε λνηηά ηεο θαζεκεξηλήο πεδόηεηαο θαη ηελ θελόηεηα ησλ ζθνπηκνηήησλ, αιιά εθθξάδνπλ ηελ αγλόηεηα θαη ηελ θαζαξόηεηα ησλ ζθέςεσλ, όπνπ δελ ρσξνύλ ππνινγηζκνί. Δμηδαληθεύεη ηελ παξνπζία ηεο θαζώο αλαθέξεη «δελ κπνξείο λα θιεηζηείο ζε ζρήκαηα», «.. δελ κπνξνύκε λα ζ αγγίμνπκε κε ην ιόγν». Έηζη ππνζηεξίδεη, όηη παξόιν πνπ ηε ζεσξεί θνληά ηνπ ζε θάζε ζηηγκή «σο ην ζηεξλό θαηαθύγην», ηε ληώζεη παξάιιεια σο θάηη άπηαζην, ην ζεσξεηηθό, ην αζύιιεπην. Κάηη πνπ εθθξάδεη ηελ ίδηα ηε δσή θαη ηηο εθθάλζεηο ηεο αιιά θαη νηηδήπνηε πέξα από απηήλ. Μνιαηαύηα ν πνηεηήο πξνζπαζεί μεθάζαξα λα απνηππώζεη ηνλ νπζηαζηηθό ξόιν ηεο ζηε δσή ηνπ, αθνύ ήηαλ απηή πνπ ηνπ έδηλε ηε δπλαηόηεηα λα εθθξάζεη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ, αληηθαηνπηξίδνληαο θάζε ρξνληθή ζηηγκή, ελώ ηαπηόρξνλα γεληθεύεη ηηο εκπεηξίεο ηνπ ρξεζηκνπνηώληαο α πιεζπληηθό πξόζσπν, δειώλνληαο όηη ζίγνπξα εθπξνζσπεί θαη ηηο απόςεηο άιισλ πνπ εκπιέθνληαη κε ηνλ πνηεηηθό ιόγν: «έληπλεο.. ηε γπκλή κέζε καο όηαλ νλεηξεπόκαζηε, γηαηί δελ ππήξρε άιιε δσή λα δήζνπκε». Παξάιιεια ν πνηεηήο εθθξάδεη μεθάζαξα ηηο πξνζδνθίεο ηνπ από ηελ ηέρλε ηεο πνίεζεο «ζύλλεθα γηα λα ηαμηδέςνπκε ηε ξέκβε καο λα ηαμηδέςνπκε ηνλ έξσηά καο..», αθήλνληαο λα πιαλάηαη ε ππαξμηαθή ηνπ αγσλία, ηελ νπνία πξνζπαζεί λα δακάζεη κέζα από ηελ δηαθπγή ηνπ ζηελ πνηεηηθή ηέρλε. Τέινο ν πνηεηήο ζε κηα εθηόλσζε ηεο εζσηεξηθήο ηνπ αγσλίαο θαη απεπζπλόκελνο 9

10 κε ην ξήκα «ζώζε» ζηελ Πνίεζε, πξνζδνθά ηε ιύηξσζε αιιά θαη ηελ εζηθή ζηήξημε ζε ζηηγκέο αδπλακίαο πνπ θαξηεξνύλ ηνλ άλζξσπν θαη θπζηθά ηνλ ίδην, όηαλ θαξαδνθνύλ θαηαζηάζεηο, όπσο «ε Μνλαμηά, ν Θάλαηνο, ε Σησπή». Η Πνίεζε κε ηα δηαρξνληθά λνήκαηά ηεο ζα δηαθπιάμεη ζηελ αησληόηεηα ηηο κνλαδηθέο ζηηγκέο ηνπ αλζξώπνπ θαη δελ ζα αθήζεη ην ρξόλν θαη ηε θζνξά λα ηηο απνζησπήζνπλ θαη λα ηηο λεθξώζνπλ, ελώ δελ ζα αθήζεη ην ςύρνο ηεο κνλαμηάο θαη ηνπ ζαλάηνπ λα ηνλ ηπιίμνπλ. Αλαινγίεο γηα ηνλ κπζηεξηαθό θαη αλώηεξν ξόιν ηεο πνίεζεο, παξαηεξνύληαη θαη ζην πνίεκα ηνπ Γ. Παπιόπνπινπ. Η ηέρλε παξνπζηάδεηαη σο θάηη απξνζδηόξηζην θαη απξνζπέιαζην «κηα πόξηα αλνηρηή», κηα πόξηα πνπ απνπλέεη θάηη ην αηληγκαηηθό, έλα κπζηήξην. Παξάιιεια ηνλίδεηαη απ ηελ αξρή ε αλώηεξε ππόζηαζή ηεο κε ηε ρξήζε θεθαιαίνπ «Π», έηζη δειώλεηαη θαη ν ζεβαζκόο ηνπ πνηεηή απέλαληη ζηελ πνηεηηθή δεκηνπξγία, πνπ είλαη ζπλάκα θαη κηα δνθηκαζία γηα λα θηάζεη ν δεκηνπξγόο «ζηελ αιήζεηα ηεο ηέρλεο ηνπ», ζηνηρείν πνπ μεθάζαξα απεηθνλίδεηαη θαη ζηνλ Α. Γηθηαίν. Ο πνηεηήο μεθηλά κε ηελ παξαδνρή όηη ε πνίεζε είλαη κηα πόξηα αλνηρηή, ζέινληαο λα δειώζεη ηε δηαξθή παξνπζία ηεο ζηε δσή καο. Η πνίεζε είλαη πάληνηε ζηε δηάζεζή καο είηε γηα λα καο ζπγθηλήζεη κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο θάπνηνπ άιινπ αλζξώπνπ είηε γηα λα απνηειέζεη ην δηθό καο κέζν έθθξαζεο. Βέβαηα, όπσο καο εμεγεί (ν πνηεηήο), ιίγνη είλαη απηνί πνπ ζα θνηηάμνπλ κέζα από ηελ πόξηα ηεο πνίεζεο θαη πξαγκαηηθά ζα δνπλ ηη έρεη λα ηνπο πξνζθέξεη ( ζηηρ. 3-5). Όζνη όκσο αληηθξίζνπλ ηα ζέιγεηξα ηεο πνίεζεο ζα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ όηη ε πόξηα ηεο πνίεζεο είλαη θιεηζηή θαη δελ κπνξεί λα αλνίμεη θαζώο θαλείο δε γλσξίδεη πνπ βξίζθεηαη ην θιεηδί ( ζηηρ.6-7). Όζνη πξαγκαηηθά ληώζνπλ ηε δύλακε θαη ηελ αμία ηεο πνίεζεο, ζπλεηδεηνπνηνύλ παξάιιεια ην πόζν δύζθνιν είλαη λα θαηαθηήζεη θαλείο ηελ ηέρλε απηή θαη παξόιν πνπ πνιινί από απηνύο αθηεξώλνπλ νιόθιεξε ηε δσή ηνπο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα δεκηνπξγήζνπλ ην ηδαληθό πνίεκα πνπ ζα απνηειέζεη ην αληηθιείδη πνπ ζα ηνπο επηηξέςεη λα εηζέιζνπλ ζηνλ θόζκν ηεο πνίεζεο, ηειηθά αληηιακβάλνληαη όηη θάηη ηέηνην είλαη αδύλαην (ζηηρ.9-11). Ο αξρηθόο ζηίρνο ηνπ πνηήκαηνο κε ην θάιεζκα ηεο αλνηρηήο πόξηαο δίλεη ηελ επθαηξία ζηνπο αλζξώπνπο λα δνπλ ηε καγεία ηεο πνίεζεο, ελώ ην θιείζηκν ηεο πόξηαο ζηε ζπλέρεηα ηνπο σζεί ζε κηα δηαξθή πξνζπάζεηα πνηεηηθήο δεκηνπξγίαο ώζηε λα αλνίμνπλ εθ λένπ ηε καγηθή απηή πόξηα. Η δηαπίζησζε όηη θαλείο δελ θαηόξζσζε λα θηηάμεη ην αληηθιείδη πνπ ζα κπνξνύζε λα αλνίμεη ηελ πόξηα, παξά ηηο πξνζπάζεηεο ησλ πνηεηώλ από ηελ αξρή ηνπ θόζκνπ, νδεγεί ζε κηα καηαίσζε ηνπ δηαρξνληθνύ απηνύ δεκηνπξγηθνύ ηαμηδηνύ θαη ζέηεη έλα ηέινο πνπ κνηάδεη ακεηάθιεην. Ο πνηεηήο όκσο επαλέξρεηαη ζην ηέινο ηνπ πνηήκαηνο κε ην ίδην θάιεζκα: «Μα ε Πνίεζε είλαη κηα πόξηα αλνηρηή.», γηα λα δώζεη ην θέιεπζκα κηαο λέαο αξρήο. Η πνηεηηθή δεκηνπξγία είλαη κηα αέλαε δηαδηθαζία πνπ δελ κπνξεί λα παύζεη ή λα καηαησζεί, θαζώο ε πνίεζε δελ είλαη παξά ην ζπλνλζύιεπκα όισλ εθείλσλ ησλ πνηεηηθώλ πξνζπαζεηώλ πνπ γίλνληαη αλά ηα ρξόληα από ηνπο επίδνμνπο δεκηνπξγνύο. Τν ζρήκα θύθινπ επνκέλσο ιεηηνπξγεί σο έλαπζκα γηα ηελ εθθίλεζε ή ηε ζπλέρηζε 10

11 ηεο πξνζπάζεηαο, κηαο θαη ε πνίεζε κπνξεί λα απνηειεί έλαλ δύζθνιν ή ζρεδόλ απίζαλν ζηόρν, αιιά απηό δε ζεκαίλεη όηη ζα πξέπεη νη πνηεηέο λα εγθαηαιείπνπλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο. Ο Παπιόπνπινο άιισζηε αλαθέξεη: «Γελ κπνξείο λα εμεγήζεηο πώο γίλεηαη έλα πνίεκα. Έλα πνίεκα πξνεηνηκάδεηαη κέζα ζνπ από ηα παηδηθά ζνπ αθόκα ρξόληα. Έλα άιιν πξναηζζάλεζαη λα ζε πεξηκέλεη ζην ζηξίςηκν ηνπ δξόκνπ. Καη πξάγκαηη ζε πεξηκέλεη. Έλα άιιν πνπ δελ ζα ην γξάςεηο πνηέ, μέξεηο όηη ζα ην ζθέθηεζαη σο ηελ ώξα ηνπ ζαλάηνπ ζνπ. Τν πνίεκα έξρεηαη θαη θεύγεη, μαλαγπξίδεη, μαλαθεύγεη, μαλαγπξίδεη. Μπνξεί λα πεξάζνπλ ρξόληα ή κηα νιόθιεξε δσή, παιεύνληαο λα πηάζεηο ηνλ ίζθην ελόο πνπιηνύ». Γηα ηνλ πξαγκαηηθό πνηεηή ε ελαζρόιεζε κε ηελ πνίεζε είλαη κηα δηαδηθαζία ρσξίο ηέινο, πνπ κπνξεί λα θαηαιήμεη ζηε δεκηνπξγία ιίγσλ ή πνιιώλ πνηεκάησλ, αιιά πάληνηε ζα ζεκαδεύεηαη από ηελ αδπλακία ηνπ πνηεηή λα θηάζεη ζηελ απνηύπσζε εθείλνπ ηνπ πνηήκαηνο πνπ ηνλ θαηαηξέρεη γηα ρξόληα θαη ην νπνίν ζα απνηεινύζε ηελ ηδαληθή απνηύπσζε ησλ ζθέςεώλ ηνπ. Η πόξηα ηεο πνίεζεο είλαη άιισζηε θιεηζηή αθνύ ε ελαζρόιεζε καδί ηεο είλαη κηα αέλαε ηξηβή κε ην «άπηαζην». Σπκπεξαζκαηηθά ζπγθξίλνληαο ην ιόγν ησλ πνηεηώλ θαη ηνλ ηξόπν πνπ αληηκεησπίδνπλ (θαη νη δπν πνηεηέο) ηελ Πνίεζε, αληηιακβαλόκαζηε όηη ν Παπιόπνπινο εθθξάδεη ηελ αγσλία ηνπ, ζ όιν ην ζώκα ηνπ πνηήκαηνο, γηα ην θαηά πόζν κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζην ξόιν ηνπ σο πνηεηή, λα εθθξάζεη δειαδή ην αλέθθξαζην, ελώ γηα ηνλ Α. Γηθηαίν, ε πνίεζε είλαη έλα θαηαθύγην πνπ ειπίδεη λα πξνζθεύγεη ηηο δύζθνιεο ζηηγκέο γηα λ αλαδεηά ηε ιύηξσζε. Σ απηό ην ζεκείν ην θάιεζκά ηνπ καο ζπκίδεη ηνλ ζηίρν ηνπ Καβάθε «εηο ζε πξνζηξέρσ ηέρλε ηεο Πνηήζεσο πνπ θάπσο μέξεηο από θάξκαθα». Ο Παπιόπνπινο παξνπζηάδεη κηα αιιεγνξηθή ζεώξεζε ηεο Πνίεζεο κέζα από ζθελνζεηηθνύο ρεηξηζκνύο, ελώ ν Α. Γηθηαίνο θαηαζέηεη κηα εηιηθξηλή εμνκνιόγεζε, γηα ην ηη ηνπ έρεη πξνζθέξεη ν ρώξνο ηεο Πνίεζεο κέρξη ηώξα ζηε δσή ηνπ. Επιμέλεια : ΠΟΣΙΟΤ ΣΑΤΡΟΤΛΑ 11