ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ NATURA 2000 ΑΛΥΚΕΣ ΛΑΡΝΑΚΑΣ

Transcript

1 ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ NATURA 2000 ΑΛΥΚΕΣ ΛΑΡΝΑΚΑΣ Κύριος του έργου: Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος/ Τμήμα Περιβάλλοντος Επιβλέποντες έργου: Κώστας Χατζηπαναγιώτου (Διευθυντής), Άννα Σαββίδου (Αρμόδια χειρίστρια) Εκπόνηση μελέτης: Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων Συντονιστής και Επιστημονικά υπεύθυνος έργου: Καθ. Παναγιώτης Δημόπουλος

2 Παναγιώτης Δημόπουλος Όνομα Ειδικότητα Αντικείμενο Βιολόγος, PhD Ευάγγελος Παππάς Βιολόγος, MSc Νίκος Κατσιμάνης Γεώργιος Κεχαγιάς Περιβαλλοντολόγος, MSc Υδροβιολόγος, PhD Βασικός Εμπειρογνώμονας 1 (Υπεύθυνος Αναδόχου) & Βασικός Εμπειρογνώμονας 2 Ειδικός σε θέματα Χλωρίδας & Οικοτόπων) Αναπληρωτής Βασικός Εμπειρογνώμονας 1 (Αναπληρωτής Υπεύθυνος Αναδόχου) Βασικός Εμπειρογνώμονας 3 (Ειδικός σε θέματα πτηνοπανίδας) & Βασικός Εμπειρογνώμονας 6 (Εδικός σε θέματα πανίδας) Βασικός Εμπειρογνώμονας 4 (Υδροβιολόγος) Ομάδα εκπόνησης μελέτης ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ NATURA 2000 ΑΛΥΚΕΣ ΛΑΡΝΑΚΑΣ Ιωάννης Κόκκορης Ελένη Φούη Εύη Αλεξανδροπούλου Δασολόγος, PhD Περιβαλλοντολόγος, MSc Περιβαλλοντολόγος Βασικός Εμπειρογνώμονας 5 (Ειδικός σε θέματα χαρτογράφησης) Μέλος ομάδας μελέτης (Ειδικός σε θέματα χειρόπτερων) Μέλος ομάδας μελέτης (Αξιολόγηση στοιχείων ανθρωπογενούς & φυσικού περιβάλλοντος, συμμετοχή στις προτάσεις διαχειριστικών μέτρων) Τριανταφυλλιά Ζαχαράκη Περιβαλλοντολόγος, MSc Μέλος ομάδας μελέτης (Αξιολόγηση στοιχείων ανθρωπογενούς & φυσικού περιβάλλοντος, συμμετοχή στις προτάσεις διαχειριστικών μέτρων) Νικόλας Παναγιώτου Περιβαλλοντολόγος, MSc Μέλος ομάδας μελέτης (Υποστήριξη στη χαρτογραφική αποτύπωση)

3 Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΛΥΚΩΝ ΛΑΡΝΑΚΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ Θεσμικό καθεστώς προστασίας I) Περιοχή ενταγμένη στο Δίκτυο Natura 2000 (Ειδική Ζώνη Διατήρησης) και Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΕΖΔ/ΖΕΠ) (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ) με κωδικό CY Αλυκές Λάρνακας II) Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου, κριτήρια BirdLife International) III) Ζώνη Ειδικής Προστασίας, σε εφαρμογή της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ (τροποποίηση της 79/409), Υγρότοπος Διεθνούς Σημασίας Ramsar IV) Περιοχή Ειδικής Προστασίας με βάση τη Σύμβαση της Βαρκελώνης.

4 Χάρτης αποτύπωσης τύπων οικοτόπων και χλωρίδας Τύποι οικοτόπων: 14 από τους οποίους οι 11 είναι τύποι οικοτόπων Κοινοτικής Σημασίας / Παράρτημα Ι Οδηγίας 92/43/ΕΕ οι 2 είναι τύποι οικοτόπων προτεραιότητας για διατήρηση/διαχείριση και οι 3 είναι οικότοποι Κυπριακού Ενδιαφέροντος

5 Αξιολόγηση των Τύπων Οικοτόπων

6 Αξιολόγηση των Τύπων Οικοτόπων τρία παραδείγματα χωρικής αποτύπωσης Χάρτες απεικόνισης της Κατάστασης (βαθμού) Διατήρησης σε Τοπικό Επίπεδο των τύπων οικοτόπων 1310, 1410 και 1420 με τη χρήση του ευρωπαϊκού πλέγματος αναφοράς (ΕΕΑ Reference Grid) 1x1 km

7 Σημαντικά είδη χλωρίδας στην περιοχή Αλυκών Λάρνακας Ophrys kotschyi (VU): είδος του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43, σε μια θέση Ν, ΝΔ της Αλυκής Λάρνακας σε περιοχή φυτεύσεων - καλλιεργειών. Βρίσκεται σε Ευνοϊκή Κατάσταση Διατήρησης (FV). Carchys scabra (ΕΝ): Α, ΝΑ της Αλυκής της Λάρνακας, πλησίον της κεντρικής οδού και σε μια, σχεδόν παράκτια, θέση στα ανατολικά της περιοχής μελέτης. Crypsis factorovskyi (VU): αρκετές θέσεις στην περιοχή «Καμάρες». Θεωρείται ότι απειλείται άμεσα, διότι οι θέσεις των καταγραφών δέχονται τις πιέσεις των εργασιών που λαμβάνουν χώρα στη συγκεκριμένη περιοχή.

8 Σημαντικά είδη χλωρίδας στην περιοχή Αλυκών Λάρνακας Erodium crassifolium (VU): περιοχή Ν του αεροδρομίου της Λάρνακας, κινδυνεύει από την πιθανή επέκταση των καλλιεργειών και την καταστροφή του βιοτόπου του από την διέλευση οχημάτων. Filago mareotica (VU): θέσεις πλησίον του βιοτόπου της Acacia saligna. Αναμένεται να κινδυνεύσει από τις δράσεις απομάκρυνσής της. Στο Ν, ΝΔ όριο της αλυκής της Λάρνακας, κινδυνεύει από την άμεση γειτνίαση με καλλιεργούμενες εκτάσεις. Galium divaricatum (VU): θέσεις Ν, ΝΔ της περιοχής μελέτης (δυτικά του οικισμού Μενεού), εντός ευρύτερα καλλιεργούμενης έκτασης. Κίνδυνος από πιθανή εντατικοποίηση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Χρειάζεται διαχρονική παρακολούθηση.

9 Σημαντικά είδη χλωρίδας στην περιοχή Αλυκών Λάρνακας Limonium mucronulatum (CR): ΝΑ της περιοχής μελέτης, κοντά σε ισοπεδωμένη έκταση και στα Α της χωμάτινης οδού που οδηγεί προς το Δ όριο των εγκαταστάσεων του βιολογικού καθαρισμού. Απειλείται στις θέσεις εμφάνισης των υπο-πληθυσμών του. Suaeda aegyptiaca (EN): ο μεγαλύτερος υπο-πληθυσμός του είδους απαντάται στις Αλυκές Λάρνακας. Χρειάζεται συστηματική παρακολούθηση για τη διασφάλιση των υδρολογικών συνθηκών και των συνθηκών αλατότητας, που είναι κρίσιμες για τη διατήρηση του βιοτόπου του.

10 Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΛΥΚΩΝ ΛΑΡΝΑΚΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ Πανίδα Η κυπριακή πανίδα περιλαμβάνει 22 είδη ερπετών (8 είδη φιδιών, 11 είδη σαυρών, 3 είδη χελωνών) και 3 είδη αμφιβίων. Στην περιοχή ενδιαφέροντος (ΕΖΔ CY ), και σύμφωνα με το τυποποιημένο έντυπο δεδομένων, απαντώνται 9 σημαντικά είδη ερπετών και 3 είδη αμφίβιων («Άλλα σημαντικά είδη»), δηλ. δεν περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (ως είδη για τα οποία έχει χαρακτηριστεί η ΕΖΔ), αλλά περιλαμβάνονται είτε στο Παράρτημα IV της ίδιας Οδηγίας, ή σε άλλες διεθνείς συμβάσεις. Όσον αφορά τα θηλαστικά, δεν έχουν καταγραφεί είδη στους πίνακες των Τυποποιημένων Εντύπων Δεδομένων, ενώ σε ότι αφορά τα ασπόνδυλα απαντάται 1 σημαντικό είδος.

11 Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΛΥΚΩΝ ΛΑΡΝΑΚΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ Αξιολόγηση Πανίδας Στην περιοχή ενδιαφέροντος δεν εντοπίζονται είδη (αμφίβια ή ερπετά) χαρακτηρισμού/ καθορισμού της ΕΖΔ, δηλ. είδη του Παραρτήματος ΙΙ της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ με αξιόλογο πληθυσμό. Απαντώνται είδη που περιλαμβάνονται είτε στο Παράρτημα IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (δηλ. είδη Κοινοτικού ενδιαφέροντος που απαιτούν αυστηρή προστασία), είτε στο Παράρτημα V (είδη Κοινοτικού ενδιαφέροντος των οποίων η απόσπαση από το φυσικό τους περιβάλλον και η εκμετάλλευσή τους είναι δυνατό να ρυθμίζονται με διαχειριστικά μέτρα) ή/ και στη Σύμβαση της Βέρνης (Παραρτήματα II και III), ή/ και παρουσιάζουν κάποιο άλλο ενδιαφέρον (πχ. ενδημικά είδη και υποείδη που εξαπλώνονται μόνο στην Κύπρο από τα Κ-Μ). Προέκυψε λοιπόν ότι δεν υπάρχει κάποιο είδος με υψηλή σημαντικότητα για τον τόπο ή κάποιο είδος που να υφίσταται σοβαρές πιέσεις/ απειλές εντός αυτού, έτσι ώστε να απαιτούνται διαχειριστικές δράσεις προτεραιότητας για την στήριξη της κατάστασης διατήρησης των πληθυσμών.

12 Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΛΥΚΩΝ ΛΑΡΝΑΚΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ Ο υγρότοπος των αλυκών της Λάρνακας βρίσκεται στο ΝΑ άκρο της Κύπρου και στην παράκτια ζώνη της επαρχίας Λάρνακας. Οριοθετείται από την πόλη της Λάρνακας στο βόρειο τμήμα του, νότια και ανατολικά χωρίζεται με μια λωρίδα άμμου από τη θάλασσα, ενώ δυτικά γειτνιάζει με γεωργικές εκτάσεις και με τις κοινότητες της Δρομολαξιάς και του Μενεού.

13 Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΛΥΚΩΝ ΛΑΡΝΑΚΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ Υδρολογία Η περιοχή των Αλυκών είναι ένα σύμπλεγμα βιοτόπων και αποτελείται από τέσσερις κύριες λίμνες, την Αλυκή (ή Μεγάλη Λίμνη), τη λίμνη του Αεροδρομίου (ή Μικρή Λίμνη), την Ορφανή και τον Σορό, ενώ παραλιακά στα ανατολικά της Ορφανής υπάρχει και η λίμνη Σπύρος. Οι λίμνες βρίσκονται σε ένα άξονα μήκους περίπου 7,5 km με κατεύθυνση από Βορρά προς Νότο και διαχωρίζονται με αναχώματα από φυσικές αποθέσεις άμμου μαζί με όστρακα και χαλίκια, καθώς και με τεχνητά αναχώματα. Όλες οι λίμνες βρίσκονται κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Η Αλυκή είναι η μεγαλύτερη λίμνη του συμπλέγματος, με εμβαδό 449 ha και περίμετρο 11,5 km. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα αποκομμένη από τη θάλασσα και από τις άλλες λίμνες με λωρίδες γης ή τεχνητά αναχώματα. Το βορειότερο άκρο της εισχωρεί μέσα στην πόλη της Λάρνακας και το νοτιότερο φτάνει στο παλιό αεροδρόμιο. Η Αλυκή είναι η πιο χαμηλή λίμνη του συμπλέγματος με χαμηλότερο τοπογραφικό σημείο -2,16 m από το επίπεδο της θάλασσας, ενώ στο κέντρο βρίσκεται στα -0,9 m από το επίπεδο της θάλασσας (Χατζηστεφάνου 1989, Χατζηχριστοφόρου 2008).

14 Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΛΥΚΩΝ ΛΑΡΝΑΚΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ Υδρολογία Στις Αλυκές Λάρνακας λόγω της πλήρους απομόνωσης από τη θάλασσα παρατηρείται: Α) περιοδική πλήρωσή τους με νερό μόνο κατά την χειμερινή και εαρινή περίοδο και Β) διατήρηση της στάθμης σε χαμηλά επίπεδα. Οι Αλυκές Λάρνακας έχουν δύο πηγές από τις οποίες εξαρτάται το υδατικό τους ισοζύγιο: Ι) από τις βροχοπτώσεις της χειμερινής περιόδου, οι οποίες είναι και η μοναδική σημαντική πηγή εισρεόντων υδάτων. Έτσι τη θερινή περίοδο που τα κατακρημνίσματα είναι αμελητέα και το ποσοστό εξάτμισης πολύ υψηλό, το υδατικό ισοζύγιο καθίσταται αρνητικό, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται ραγδαίες μεταβολές στην στάθμη των υδάτων, μέχρι που τελικά ο υγρότοπος ξηραίνεται πλήρως. Η ποσότητα και το ύψος του νερού στην περιοχή των Αλυκών μεταβάλλονται ανάλογα με τη βροχόπτωση κατά τους μήνες Οκτώβριο-Μάρτιο, γεγονός που δείχνει τη σπουδαιότητα της βροχόπτωσης στην υδροδότηση του συστήματος κυρίως της Αλυκής, αλλά και των υπολοίπων λιμνών. ΙΙ) από την εισροή επιφανειακού νερού, αν και αυτή δεν φαίνεται να επηρεάζει πολύ την ποσότητα του νερού της Αλυκής, εξαιτίας του περιορισμού της έκτασης της υδρολογικής της λεκάνης. Επίσης, έχει βρεθεί ότι στην Αλυκή υπάρχει ροή υπογείων νερών, που συνεχίζεται και στις αρχές της ξηρής περιόδου.

15 Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΛΥΚΩΝ ΛΑΡΝΑΚΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ Φυσικοί σχηματισμοί τοπίο Η περιοχή των Αλυκών της Λάρνακας είναι ένα χαρακτηριστικό τοπίο διαμορφωμένο από την μακροχρόνια (επί χιλιετίες) ανθρώπινη επίδραση. Λόγω αυτής της αλληλεπίδρασης η θεώρηση των φυσικού περιβάλλοντος και της ανθρώπινης δραστηριότητας θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ένα ενιαίο σύνολο για μελέτη και αξιολόγηση. Ορισμένες από τις ανθρώπινες δραστηριότητες της περιοχής δεν είχαν θετικές επιδράσεις στα ευαίσθητα φυσικά οικοσυστήματα της περιοχής, αλλά τα τελευταία χρόνια πολλές από τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις αντιμετωπίστηκαν. Στην άμεσα γειτνιάζουσα περιοχή του Χαλά Σουλτάν Τεκκέ απαντώνται δύο σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι που επιβεβαιώνουν τη μακροχρόνια αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το τοπίο: Ι) Ο αρχαιολογικός χώρος του προϊστορικού οικισμού-λιμάνι της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (2 η χιλιετία π.χ.) και βρίσκεται σήμερα κοντά στο χωριό Δρομολαξιά. Ο οικισμός εγκαταλείφθηκε στο τέλος του 12 ου αιώνα π.χ. (το λιμάνι έκλεισε λόγω προσχώσεων) ΙΙ) Ένας ακόμη αρχαιολογικός χώρος που ανακαλύφθηκε το 2002 κατά τις εργασίες αποκατάστασης του Χαλά Σουλτάν Τεκκέ και αφορά σε ευρήματα της Ύστερης Αρχαϊκής, της Κλασικής και της Ελληνιστικής Εποχής. Στην ευρύτερη περιοχή βρέθηκαν διάσπαρτες αρχαιότητες (ένα άγαλμα της Αρτέμιδας Παραλίας και τα κατάλοιπα ενός ιερού της Κλασσικής περιόδου (παλαιό αεροδρόμιο Λάρνακας).

16 Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΛΥΚΩΝ ΛΑΡΝΑΚΑΣ Βασικά στοιχεία επιτυχούς διαχείρισης της περιοχής αποτελούν οι ακόλουθες τέσσερεις (4) παράμετροι: Η οριοθέτηση Η διαχείριση των υφιστάμενων πιέσεων και απειλών (βασικές παράμετροι για τη διαχείριση των πιέσεων και απειλών αποτελούν: α) η οριοθέτηση που αναφέρεται παρακάτω και β) η διασφάλιση συναίνεσης των βασικών χρηστών της προστατευόμενης περιοχής) Η συνεργασία με το Δήμο Λάρνακας και άλλους φορείς με σκοπό την ένταξη της προστατευόμενης περιοχής στη συνολική δομή, το σχεδιασμό και τα προγράμματα του Δήμου και των άλλων υπηρεσιών του Κράτους Η οργάνωση και η διοίκηση της προστατευόμενης περιοχής

17 Πιέσεις/απειλές για τα προστατευτέα στοιχεία Χαμηλή B02.04: Αφαίρεση των νεκρών ή των ξερών δέντρων Θετική Εντός Ένταση Πιέσεις & Απειλές Επίδραση Εντός/ εκτός περιοχής Χαμηλή J01: Πυρκαγιές και καταστολή πυρκαγιών Αρνητική Εντός Χαμηλή F : Παγίδευση, δηλητηρίαση, λαθροθηρία Αρνητική Εντός Μέτρια A04: Βοσκή Αρνητική Εντός Χαμηλή K01.03: Αποξήρανση Αρνητική Εντός Χαμηλή E03.03: Εναποθέσεις αδρανών υλικών Αρνητική Εντός Χαμηλή A01: Καλλιέργεια Αρνητική Εντός Υψηλή H06.01: Ηχητικές οχλήσεις, ηχορύπανση Αρνητική Εντός Χαμηλή F03.02: Σύλληψη και απομάκρυνση πανίδας (χερσαίας) Αρνητική Εντός Μέτρια D04.01: Τοπικό αεροδρόμιο Αρνητική Εντός Χαμηλή F04: Σύλληψη/ απομάκρυνση χλωρίδας (χερσαίας) Αρνητική Εντός Μέτρια H04: Ρύπανση αέρα αερομεταφερόμενοι ρύποι Αρνητική Εντός Χαμηλή G04.01: Στρατιωτικές ασκήσεις Αρνητική Εντός Χαμηλή J02: Ανθρωπογενείς αλλαγές στις υδραυλικές συνθήκες Αρνητική Εντός Χαμηλή A07: Χρήση βιοκτόνων, ορμονών και αγροχημικών Αρνητική Εντός Χαμηλή A08: Λίπανση Αρνητική Εντός Χαμηλή E01.02: Ασυνεχής αστικοποίηση Αρνητική Εντός Χαμηλή G05.04: Βανδαλισμός Αρνητική Εντός Χαμηλή G02.10: Άλλα συγκροτήματα αθλημάτων και ψυχαγωγίας Αρνητική Εντός Χαμηλή G01.02: Πεζοπορία, ιππασία και μη μηχανοκίνητα οχήματα Αρνητική Εντός α/α Απειλή Αποτέλεσμα στο οικοσύστημα 1 Πρόσβαση ατόμων/ οχημάτων Επηρεάζεται το σύνολο των πουλιών ή τα πτηνά που διαχειμάζουν ή φωλιάζουν στην περιοχή. 2 Προσκρούσεις άγριων πτηνών με αεροσκάφη Θάνατος πτηνών 3 Εκπαίδευση σκύλων πλησίον της αλυκής Δρα αρνητικά στην πτηνοπανίδα της περιοχής 4 Υψηλή πυκνότητα πληθυσμού αλεπούδων Επηρεάζονται αρνητικά τα υδρόβια πτηνά στη φωλεοποίησή τους 5 Χωματουργικές εργασίες, διάνοιξη αποστραγγιστικών καναλιών Διατάραξη βλάστησης 6 Φάρμα προβάτων και σκουπίδια από το ανθρώπινο Διατάραξη βλάστησης, δρα αρνητικά στην πτηνοπανίδα της περιοχής δυναμικό 7 Εγκατάσταση σταθμού επεξεργασίας λυμάτων και μονάδας αφαλάτωσης εντός Διατάραξη βλάστησης, δρα αρνητικά στην πτηνοπανίδα της περιοχής της περιοχής Natura 8 Επιχωματώσεις Διατάραξη βλάστησης 9 Τουρισμός Επηρεάζονται ορισμένα είδη πανίδας λόγω της ηχορύπανσης. 10 Κατοικίες πλησίον της περιοχής Natura Επηρεάζονται ορισμένα είδη πανίδας λόγω της ηχορύπανσης. 11 Διεθνές αερολιμένας Λάρνακας Επηρεάζονται ορισμένα είδη πανίδας λόγω της ηχορύπανσης. 12 Καλλιέργεια-σπορά 13 Βόσκηση 14 Θήρα 15 Ρύπανση Από την καλλιέργεια και σπορά των χωραφιών πολύ κοντά στις όχθες των αλυκών αφαιρείται πολύτιμος χώρος για τα πουλιά για κάλυψη/ φωλεοποίηση. Επηρεάζει την φωλεοποίηση των υδρόβιων ειδών (ιδιαίτερα ειδών όπως της Τρουλλουρίας που φωλιάζει μακριά από το νερό και οι φωλιές της μπορούν να ποδοπατηθούν). Υποβάθμιση βιοτόπων λόγω όχλησης, μείωση έκτασης διαθέσιμων βιοτόπων. Από άμεση θανάτωση επηρεάζονται άμεσα τα θηρεύσιμα είδη, καθώς και τα μη θηρεύσιμα από την παράνομη θήρα. Έμμεσα από την αυξημένη όχληση, επηρεάζονται όλα τα διαχειμάζοντα είδη, τα οποία είτε αποκόπτονται από τα κατάλληλα ενδιαιτήματα είτε έχουν αυξημένη ενεργειακή δαπάνη εξαιτίας των άσκοπων μετακινήσεων. Ρύπανση εδαφών & νερών. Επίσης παρατηρήθηκε και εναπόθεση αδρανών υλικών και σκουπιδιών τα οποία επηρεάζουν τόσο τη χλωρίδα όσο και την πανίδα. Χαμηλή D02.01: Γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Αρνητική Εντός Χαμηλή F03.01: Θήρα Αρνητική Εντός Μέτρια D01.02: Δρόμοι και αυτοκινητόδρομοι Αρνητική Εντός Χαμηλή F : Συλλογή πανίδας (έντομα, ερπετά, αμφίβια ) Αρνητική Εντός Χαμηλή H05: Ρύπανση εδάφους και στερεά απόβλητα (εξαιρούνται οι Αρνητική Εντός απορρίψεις) Χαμηλή B01: Δασικές φυτεύσεις σε ανοιχτές εκτάσεις Θετική Εντός 16 Απουσία ενορχηστρωμένου και ορθολογικού σχεδιασμού 17 Ακατάλληλη υδρολογική διαχείριση 18 Περιορισμένη ενημέρωσηευαισθητοποίηση και συμμετοχή χρηστών 19 Περιορισμένη επιστημονική τεκμηρίωση υποστήριξη της λήψης αποφάσεων Επηρεάζεται το σύνολο της ΠΠ, καθώς και οι εξαρτώμενες παραγωγικές και άλλες δραστηριότητες. Επηρεάζεται το σύνολο των ειδών και οικοτόπων της ΠΠ. Διαταραχή της ισορροπίας γλυκού- αλμυρού νερού, οδηγεί σε αλλαγές στη βλάστηση Ανεξέλεγκτες και συχνά ασύμβατες δραστηριότητες στην περιοχή. Λείπει η εκτίμηση για την αξία της στην τοπική κοινωνία. Επηρεάζεται συνολικά το οικοσύστημα τόσο από τις ανεξέλεγκτες χρήσεις, όσο και από την έλλειψη σχεδιασμού και βιώσιμου- συμβατού αναπτυξιακού μοντέλου. Η έλλειψη επιστημονικών στοιχείων σε ότι αφορά τα είδη πανίδας (χειρόπτερα, αμφίβιαερπετά) περιορίζει τις δυνατότητες σχεδιασμού μέτρων αλλά και αντιμετώπισης των απειλών. Επηρεάζονται όλα τα είδη πανίδας.

18 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ (5 Γενικοί- και 21 Ειδικοί- Διαχειριστικοί Στόχοι) Γενικός σκοπός του παρόντος διαχειριστικού σχεδίου είναι η διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, των ειδών χλωρίδας και πανίδας κοινοτικού ενδιαφέροντος, τα οποία διαθέτει η προστατευόμενη περιοχή και λόγω των οποίων αποτελεί Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου ΦΥΣΗ Η Κυπριακή Δημοκρατία ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις που απορρέουν από την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ και οι πρόνοιες της οποίας έχουν ενσωματωθεί στην εθνική νομοθεσία με το Νόμο 153(Ι) /2003 περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής.

19 Προτάσεις μέτρων Διαχείρισης Ενότητες Διοίκηση, οργάνωση και θεσμοθέτηση Διατήρηση τύπων οικοτόπων & ειδών χλωρίδας Διατήρηση ειδών πανίδας Υδρολογικό ισοζύγιο Πολιτιστικό τοπίο Σύστημα ερμηνείας περιβάλλοντος, οργάνωση και προώθηση τουρισμού Οργάνωση και λειτουργία συστήματος παρακολούθησης Σε κάθε ενότητα περιλαμβάνονται επιμέρους έργα και δράσεις για τα οποία δίνονται αναλυτικά στοιχεία.

20 ΕΙΔΙΚΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ & ΜΕΤΡΑ Γενικός Στόχος Διαχείρισης 1: Διοίκηση, οργάνωση και θεσμοθέτηση

21 ΕΙΔΙΚΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ & ΜΕΤΡΑ Γενικός Στόχος Διαχείρισης 2: Διατήρηση τύπων οικοτόπων και ειδών χλωρίδας και πανίδας

22 ΕΙΔΙΚΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ & ΜΕΤΡΑ Γενικός Στόχος Διαχείρισης 2: Διατήρηση τύπων οικοτόπων και ειδών χλωρίδας και πανίδας

23 ΕΙΔΙΚΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ & ΜΕΤΡΑ Γενικός Στόχος Διαχείρισης 3: Διατήρηση υδρολογικού ισοζυγίου

24 ΕΙΔΙΚΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ & ΜΕΤΡΑ Γενικός Στόχος Διαχείρισης 4: Σύστημα ερμηνείας περιβάλλοντος, οργάνωση και προώθηση του τουρισμού

25 ΕΙΔΙΚΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ & ΜΕΤΡΑ Γενικός Στόχος Διαχείρισης 5: Οργάνωση και λειτουργία συστήματος παρακολούθησης Ειδικοί διαχειριστικοί στόχοι Ένταξη της παρακολούθησης στο διαχειριστικό πλαίσιο της περιοχής μελέτης Αντικείμενο-Στόχος Τύποι οικοτόπων Είδη χλωρίδας Οργάνωση συστήματος παρακολούθησης της επιτυχίας του Σχεδίου Διαχείρισης (σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης Σχεδίου Διαχείρισης) Είδη πανίδας Οριζόντια δράση

26 Προτάσεις μέτρων Διαχείρισης Διοίκηση, οργάνωση και θεσμοθέτηση Η ανάγκη για οριοθετημένες ζώνες προστασίας/διαχείρισης με προσαρμοσμένους όρους ώστε να διασφαλιστεί η Ικανοποιητική Κατάσταση Διατήρησης των ειδών και τύπων οικοτόπων για τα οποία είναι χαρακτηρισμένη η περιοχή ως ΕΖΔ δίνεται ως ακολούθως: α) μεταξύ της οδού προς το εργοστάσιο αφαλάτωσης και των λιμνών βιολογικού καθαρισμού του Συμβουλίου Αποχετεύσεως Λάρνακας καθώς και β) στην παράκτια ζώνη μεταξύ του εργοστασίου αφαλάτωσης και των στρατιωτικών εγκαταστάσεων (προστασία και διατήρηση των αμμοθινικών οικοσυστημάτων).

27 Διοίκηση, οργάνωση και θεσμοθέτηση Για τις προτάσεις μέτρων διαχείρισης ελήφθησαν υπόψη τα εξής: α) Ο υφιστάμενος οικισμός παραθεριστικών λυόμενων, β) Η δυνατότητα μελλοντικής οριοθέτησης οργανωμένης πλαζ στη θέση του εργοστασίου αφαλάτωσης, εφόσον μέσω της αξιολόγησης των συνθηκών θα είναι προς όφελος των αμμοθινικών και λοιπών παράκτιων οικοτόπων, γ) Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής τα οποία σχετίζονται από τη μια με τη φύση (υγροτοπικά και παράκτια οικοσυστήματα) και από την άλλη με το ανθρωπογενές περιβάλλον, λόγω της γειτνίασης με τον αστικό χώρο, δ) Οι υποδομές εντός της προστατευόμενης περιοχής (αεροδρόμιο, εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, τουριστικές εγκαταστάσεις, εγκατάσταση αφαλάτωσης), ε) Τα ιδιαίτερα πολιτιστικά στοιχεία της περιοχής για την οποία απαιτείται μια ιδιαίτερη διαχείριση.

28 Διοίκηση, οργάνωση και θεσμοθέτηση - Χαρακτηρισμός της προστατευόμενης περιοχής Η διαχείριση της περιοχής θα πρέπει ενδεχομένως να στηριχθεί σε αντίστοιχο θεσμικό χαρακτηρισμό που ενδεικτικά ανταποκρίνεται στην έννοια ενός περιφερειακού πάρκου (regional park) σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση κατά IUCN.

29 Διοίκηση, οργάνωση και θεσμοθέτηση - Πολεοδομικές ρυθμίσεις στην προστατευόμενη περιοχή H περιοχή CY Αλυκές Λάρνακας εμπίπτει εξ ολοκλήρου στην Πολεοδομική Ζώνη Δα2: Ζώνες Προστασίας (Τοπικό Σχέδιο Λάρνακας). Μετά την ένταξη της περιοχής στον εθνικό κατάλογο των περιοχών NATURA 2000 και την οριοθέτησή της, λειτουργούν οι πρόνοιες του άρθρου 16 το Νόμου 153 (Ι)/2003. Στη ζώνη Δα2, ο ανώτατος συντελεστής δόμησης είναι 0,01, όπως επίσης και το ποσοστό κάλυψης (0,01 ή 1%). Ο μέγιστος αριθμός ορόφων έχει καθοριστεί σε ένα, με μέγιστο ύψος 5 μ. Ζώνη Ανώτατος Συντελεστής Δόμησης Ανώτατος Αριθμός Ορόφων Ανώτατο Ύψος (μέτρα) Ανώτατο Ποσοστό Κάλυψης Δα2 0,01 : 1 1 5,00 0,01 : 1 Σημείωση: Για την ως άνω Ζώνη ισχύουν επιπρόσθετα οι πρόνοιες και η πολιτική που περιέχονται στο κείμενο της Δήλωσης Πολιτικής. Δα2 Ζώνες Προστασίας (Ελεύθεροι χώροι πρασίνου, Πάρκα, Αθλοπαιδιές, Δασική γη, Δασικά Πάρκα, Γήπεδα διευκολύνσεις αναψυχής & ψυχαγωγίας, Αρχαιολογικοί χώροι, Χώροι φυσικής καλλονής, Απομονωτικές λωρίδες)

30 Μέτρα και περιορισμοί για τη διαχείριση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων Για την προστασία στοιχείων του συστήματος των αλυκών της Λάρνακας που σχετίζονται με το υδρολογικό ισοζύγιο, αλλά και με τα βιοτικά στοιχεία του οικοσυστήματος (φυτοπλαγκτό, ανόστρακα, φλαμίνγκος και άλλα υδρόβια πτηνά) προτείνονται ορισμένοι περιορισμοί στις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή που αφορούν: Τη λήψη-άντληση επιφανειακού νερού Τις γεωτρήσεις Την απόρριψη υγρών ή στερεών αποβλήτων Την απαγόρευση αλιείας-συλλογής ανόστρακων (χωρίς έγκριση από το Τμήμα Αλιείας & Θαλασσίων Ερευνών) Τη χρήση φωτεινών πηγών κατά τη διάρκεια της νύχτας Την απαγόρευση μετακίνησης πεζών ή οχημάτων 4Χ4 στο υδάτινο σύστημα των αλυκών Τη μετακίνηση με οποιοδήποτε πλωτό μέσο στο υδάτινο σύστημα των αλυκών (χωρίς έγκριση από το Τμήμα Αλιείας & Θαλασσίων Ερευνών) Το κολύμπι ή άλλες δραστηριότητες αναψυχής στο υδάτινο σύστημα των αλυκών Την τοποθέτηση πάσης φύσης κατασκευών (π.χ. παρατηρητήρια, εξέδρες) μέσα στο υδάτινο σύστημα των αλυκών Την παραγωγή ισχυρών θορύβων (π.χ. εκρήξεις, πυροτεχνήματα, υπερβολικά δυνατή μουσική, κ.λπ..)

31 Προτεινόμενες δράσεις - έργα Στόχοι διατήρησης/διαχείρισης τύπων οικοτόπων β) λοιπών οικοτόπων κοινοτικού γ) τύπων οικοτόπων Κυπριακού Ι) Αξιολόγηση υφιστάμενης κατάστασης διατήρησης και επίτευξη ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης, ανόρθωσης ή αποκατάστασης α) τύπων οικοτόπων προτεραιότητας ενδιαφέροντος (Οδηγία 92/43) ενδιαφέροντος ΙΙ) Μηχανική απομάκρυνση (εκρίζωση, κοπή) συστάδων και ατόμων Acacia saligna. ΙΙΙ) Περιορισμός των εκτάσεων του καλαμιώνα με Arundo donax στις βόρειες και ανατολικές περιοχές της Αλυκής

32 Εποπτεία και παρακολούθηση φυτικών ειδών Προτεινόμενες δράσεις - έργα Με στόχο την επίτευξη ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης των προστατευόμενων φυτικών και κινδυνευόντων ειδών χλωρίδας της περιοχής μελέτης, προτείνεται η εκπόνηση προγράμματος βιο-παρακολούθησης των ειδών Carchys scabra, Crypsis factorovskyi, Filago mareotica, Limonium mucronulatum, Ophrys kotschyi και Suaeda aegyptiaca. H μεθοδολογία που θα εφαρμοστεί στηρίζεται στην Αξιολόγηση της Κατάστασης Διατήρησης του κάθε είδους μέσω: Του προσδιορισμού της Ευνοϊκής Τιμής Αναφοράς (ETA) για το μέγεθος του κάθε πληθυσμού και το εύρος εξάπλωσης και σύγκριση των ΕΤΑ με τις σύγχρονες τιμές. Του Προσδιορισμού του ενδιαιτήματος και του μεγέθους του επαρκούς ενδιαιτήματος και σύγκριση της τιμής αυτής με το διαθέσιμο ενδιαίτημα. Του Προσδιορισμού της τάσης των τιμών των παραμέτρων παρακολούθησης (σύγκριση τιμών σε διαφορετικές χρονικές περιόδους). Α/Α Είδος Κατηγορία κινδύνου (IUCN)* Είδος Παραρτήματος ΙΙ (Οδηγία 92/43) 1 Carchys scabra EN 2 Crypsis factorovskyi VU 3 Filago mareotica VU 4 Limonium mucronulatum CR 5 Ophrys kotschyi VU 6 Suaeda aegyptiaca EN

33 Διαχειριστικές Χωρικές Ενότητες (Α1) Διαχειριστική Χωρική Ενότητα Α1: παράκτια περιοχή με τη μορφή μικρής λωρίδας, στο ανατολικό τμήμα της περιοχής του Δικτύου Natura Περιορισμένης έκτασης υποβαθμισμένα παράκτια οικοσυστήματα, σημαντικά όχι μόνο για τη βιοποικιλότητά τους και την αισθητική τους αξία, αλλά και για την προστασία των ακτών από τη διάβρωση και τη μεταβολή της γραμμής του αιγιαλού. Σημαντικές απειλές για τους φυσικούς Τ.Ο., όπως π.χ. για τις θίνες. Οι Τ.Ο (Μονοετής βλάστηση της παλιρροιακής ζώνης) και 2110 (Πρωτογενείς κινούμενες θίνες) βρίσκονται σε Μη ευνοϊκή Κακή Κατάσταση Διατήρησης (U2).

34 Διαχειριστικές Χωρικές Ενότητες (Α2) Διαχειριστική Χωρική Ενότητα Α2: Καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της προστατευόμενης περιοχής του δικτύου Natura 2000, περιλαμβάνοντας το σύνολο των τύπων οικοτόπων της περιοχής, εκτός των παράκτιων τύπων της Ενότητας Α1, ενώ περιλαμβάνει θέσεις εντοπισμού σημαντικών ειδών χλωρίδας, όπως του είδους της Οδηγίας 92/43 Ophrys kotschyi και του σπάνιου ενδημικού της Κύπρου Limonium mucronulatum. Στο βόρειο (Ν) τμήμα της περιοχής Natura 2000, η Ενότητα ονομάζεται A2(N) και στο νότιο (S) τμήμα Α2(S).

35 Διαχειριστικές Χωρικές Ενότητες (Α2) Διαχειριστική Χωρική Ενότητα Α2: Με στόχο την χωροθέτηση δράσεων του Διαχειριστικού Σχεδίου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των φυσικών οικοσυστημάτων της περιοχής και των ιδιαίτερων πολιτισμικών χαρακτηριστικών της (πχ αρχαιολογικοί χώροι), έχουν περιληφθεί και μη φυσικές χρήσεις γης, π.χ. καλλιέργειες, αρχαιολογικοί και θρησκευτικοί χώροι, πάρκα, δομημένες εκτάσεις, που βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση και αλληλεπίδραση με τους φυσικούς Τ.Ο. και διαθέτουν ταυτόχρονα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που πρέπει να διαφυλαχθούν και να αναδειχθούν (π.χ. περιοχή τεμένους).

36 Διαχειριστικές Χωρικές Ενότητες (Α2) Διαχειριστική Χωρική Ενότητα Α2: Εντός της Ενότητας έχουν καταγραφεί οι οικότοποι 1150*, 1310, 1410, 1420, 1510, 2110, 5420, 6220* (υπολειμματικές κηλίδες υποβαθμισμένης δομής), 92D0, CY02, CY14 και τα σημαντικά είδη χλωρίδας που έχουν καταγραφεί στην περιοχή: Carchys scabra, Crypsis factorovskyi, Erodium crassifolium, Filago mareotica, Limonium mucronulatum, Ophrys kotschyi και Suaeda aegyptiaca.

37 Διαχειριστικές Χωρικές Ενότητες (Β) Διαχειριστική Χωρική Ενότητα Β: Αφορά το υπόλοιπο της περιοχής του Δικτύου Natura Περιλαμβάνει κυρίως καλλιεργούμενες εκτάσεις και μερικές λωρίδες φυσικής βλάστησης κυρίως από καλάμια σε θέσεις όπου συσσωρεύεται περίσσεια υδάτων. Διαδραματίζει το ρόλο της ζώνης περιφερειακής προστασίας και διαχείρισης (buffer zone) των φυσικών οικοτόπων της Ζώνης Α2(N).

38 Διαχειριστικές Χωρικές Ενότητες (Β) Διαχειριστική Χωρική Ενότητα Β: Δεν κρίθηκε σκόπιμη η οριοθέτηση επιμέρους ζωνών διότι η προστατευόμενη περιοχή είναι ιδιαίτερα μικρή (αποτελεί ουσιαστικά μια μικρή ζώνη εκατέρωθεν της Αλυκής). Δεν κρίθηκε αναγκαία η οριοθέτηση περιφερειακής ζώνης η οποία θα περιελάμβανε πολύ μεγάλη έκταση και θα ξεπερνούσε κατά πολύ τη διαχείριση της συγκεκριμένης περιοχής.

39

40 Συνοψίζοντας Η περιοχή των Αλυκών Λάρνακας προσδιορίζεται από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αφορούν: τη φύση (υγροτοπικά και παράκτια οικοσυστήματα) την άμεση και διαχρονική (διαμέσου των αιώνων) σχέση με το ανθρωπογενές περιβάλλον (λόγω της γειτνίασης με τον αστικό χώρο), τις υφιστάμενες υποδομές εντός της προστατευόμενης περιοχής (αεροδρόμιο, εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, τουριστικές εγκαταστάσεις, εγκατάσταση αφαλάτωσης) τα ιδιαίτερα και σημαντικά πολιτιστικά της στοιχεία. Οι Αλυκές Λάρνακας αποτελούν μια περιοχή για την οποία απαιτείται ιδιαίτερου τύπου διαχείριση. Η διαχείριση αυτή ενδεχομένως θα πρέπει να στηριχθεί σε αντίστοιχο θεσμικό χαρακτηρισμό που ενδεικτικά ανταποκρίνεται στην έννοια ενός περιφερειακού πάρκου σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση κατά IUCN.

41 Συνοψίζοντας Η περιοχή των Αλυκών της Λάρνακας αποτελεί ένα χαρακτηριστικό τοπίο διαμορφωμένο από την μακροχρόνια (επί χιλιετίες) ανθρώπινη επίδραση. Αποτέλεσμα αυτής της αλληλεπίδρασης είναι η θεώρηση των φυσικού περιβάλλοντος και της ανθρώπινης δραστηριότητας ως ένα ενιαίο σύνολο, το οποίο ως τέτοιο πρέπει να μελετάται, να αξιολογείται και να διαχειρίζεται.