Μάθημα: Δυναμική των χωρικών δομών και των χρήσεων γης και σύγχρονες πρακτικές σχεδιασμού

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ & ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ Μάθημα: Δυναμική των χωρικών δομών και των χρήσεων γης και σύγχρονες πρακτικές σχεδιασμού Θέμα: Η θεώρηση του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Νοτίου Αιγαίου υπό το πρίσμα του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό. Υπεύθυνος μαθήματος: Μ. Αγγελίδης Διδακτική ομάδα: Μ. Αγγελίδης Α. Αραβαντινός Εκπόνηση εργασίας: Σπυρίδων Παπαγιαννάκης ΑΘΗΝΑ 2010

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ...3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...5 Αντικείμενο της Εργασίας... 5 Υπόθεση εργασίας... 5 Μεθοδολογία... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ - ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Σύντομη αναφορά στο θεσμικό πλαίσιο αναφορικά με την χωροταξία στην Ελλάδα Σύντομη αναφορά στον Τουρισμό ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ - ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου μέσα από την θεώρηση του ΠΠΧΣΑΑΝΑ Γενική θεώρηση ΠΠΧΣΑΑ Νότιου Αιγαίου Δομή ΠΠΧΣΑΑ Νοτίου Αιγαίου Προσέγγιση ΠΠΧΣΑΑ ΝΑ για τον Τουρισμό προτάσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΙΔΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ Η προσέγγιση (εκτιμήσεις διαπιστώσεις) της ΚΥΑ του ΕΠΧΣΑΑΤ για την τουριστική δραστηριότητα Γενική θεώρηση ΕΠΧΣΑΑΤ Δομή ΕΠΧΣΑΑΤ Προσέγγιση ΕΠΧΣΑΑΤ για τον Τουρισμό στο νησιωτικό χώρο του Νοτίου Αιγαίου (Κυκλάδες Δωδεκάνησα) Προτάσεις ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...54 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι η συγκριτική θεώρηση της προσέγγισης για τον Τουρισμό μεταξύ του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Νοτίου Αιγαίου (ΠΠΧΣΑΑΝΑ - ΦΕΚ Β' 1487/ ) υπό το πρίσμα του πρόσφατα εγκεκριμένου Ειδικού πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό (ΕΠΧΣΑΑΤ - ΦΕΚ 1138/Β/ ). Όσο αναφορά τους βασικούς στόχους και τις επιδιώξεις μεταξύ του ΠΠΧΣΑΑΝΑ και του ΕΠΧΣΑΑΤ διαπιστώνεται συμβατότητα. Η συμβατότητα αυτή όμως σε μεγάλο βαθμό παραμένει σε επίπεδο διακηρύξεων ενώ διαπιστώνονται ουσιώδεις διαφορές στον τρόπο που το κάθε σχέδιο προσεγγίζει την επίτευξη των στόχων του τόσο από πλευρά μεθοδολογίας όσο και από πλευράς κατευθύνσεων και μέτρων. Η γενική θεώρηση του ΠΠΧΣΑΑΝΑ αντιστρατεύεται την οριοθέτηση ζωνών αμιγούς τουριστικής ανάπτυξης και υιοθετεί την προσέγγιση μιας ελεγχόμενης τουριστικής δραστηριότητας με καλύτερη διάχυση στο χώρο και αειφορική προσέγγιση όσο αφορά τους πόρους (φυσικούς, πολιτιστικούς) που οδηγεί στην επιδίωξη ενσωμάτωσης της χρήσης «τουρισμός» στον υφιστάμενο οικιστικό ιστό των νησιών. Βασικός στόχος της προσέγγισης αυτής είναι η σταδιακή αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης του μαζικού τουρισμού. Λαμβάνοντας υπ όψιν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου προωθούνται οι θεματικές μορφές τουρισμού. Η οργάνωση του τουριστικού τομέα στην Περιφέρεια Ν. Αιγαίου προωθείται μέσα από ζώνες (Α,Β,Γ) διαφορετικής άσκησης και ανάπτυξης της τουριστικής δραστηριότητας με έμφαση στην ποιοτική αναβάθμιση των τουριστικών υπηρεσιών και υποδομών, τον περιορισμό ίδρυσης νέων ξενοδοχειακών μονάδων, και την προσέλκυση επενδύσεων για την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών και ειδικών μορφών τουρισμού. Ως κεντρική συνιστώσα της προσέγγισης αυτής προβάλλεται ο σεβασμός της φέρουσας ικανότητας των νησιών και προτείνονται δείκτες για την εκτίμησή της. Σε αντίθεση με το ΠΠΧΣΑΑΝΑ το ΕΠΧΣΑΑΤ ενώ «ευαγγελίζεται» την αειφόρο και ισόρροπη ανάπτυξη του τουρισμού και την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, δεν αιτιολογεί επαρκώς την αειφορική προσέγγιση του εγχειρήματος. Βασικό μεθοδολογικό εργαλείο για την επίτευξη των στόχων του είναι η διάκριση του χώρου σε 10 κατηγορίες 3

4 οι οποίες δημιουργούν ένα πολύπλοκο σύστημα με επικαλυπτόμενες περιοχές διαφορετικών τυπολογιών, με αποτέλεσμα να υπάρχει ασάφεια για το τι ισχύει, πού, και τι όχι. Οι νησιωτικές περιοχές αντιμετωπίζονται με τη λογική της ομοιογενοποίησης και της εντατικής ανάπτυξης τουριστικών υποδομών που επιτρέπονται σχεδόν παντού ακόμα και σε βραχονησίδες και περιοχές NATURA. Διαφαίνεται από το σύνολο των κειμένων και από την ιδιαίτερα μεγάλη έκταση που δίδεται στις νέου τύπου μικτές τουριστικές αναπτύξεις (άρθρο 9 ), ότι αυτές αποτελούν κεντρικό ζήτημα για το Πλαίσιο και τις επιδιώξεις του. Με τον μανδύα των αναπτύξεων αυτών προωθούνται μεγάλες επενδύσεις εκτός κλίμακας του νησιωτικού χώρου που αυξάνουν ουσιαστικά την παραθεριστική κατοικία και την εκτός σχεδίου δόμηση αντί να προωθούν την σταδιακή κατάργησή της. Επίσης η αναφορά στην φέρουσα ικανότητα του χώρου είναι πλημμελής χωρίς να προτείνονται όρια και τρόποι καθορισμού της. Το γενικό συμπέρασμα από την εργασία αυτή είναι ότι υπάρχει μικρή συμβατότητα έως και ασυμβατότητα σε μερικούς τομείς μεταξύ των δύο σχεδίων όσο αναφορά τον τουρισμό και τις κατευθύνσεις που δίνονται. Η αντιστροφή της λογικής του σχεδιασμού, με την έγκριση του ΠΠΧΣΑΑΝΑ πολλά χρόνια πριν την έγκριση του ΕΠΧΣΑΑΤ μπορεί ως ένα βαθμό να δικαιολογήσει το συμπέρασμα αυτό. Η υποταγή του δημόσιου συμφέροντος ή «η προσαρμογή του» στις επενδυτικές επιταγές των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων μπορεί επίσης να αποτελεί μια αιτιολόγηση. Κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας η μη του χωροταξικού σχεδιασμού σε υποκείμενο επίπεδο (ΠΠΧΣΑΑΝΑ) είναι η διαμόρφωση ενός σαφούς πλαισίου κατευθύνσεων από τον υπερκείμενο σχεδιασμό (ΕΠΧΣΑΑΤ). Σύμφωνα με τον νόμο 2742/99 τα Περιφερειακά Πλαίσια οφείλουν να αναθεωρούνται και να ενσωματώνουν τις κατευθύνσεις των Ειδικών Πλαισίων. Δυστυχώς η γενικότερη ασάφεια, η ασυμβατότητα μεταξύ στόχων και κατευθύνσεων, και η εμμονή στις τουριστικές αναπτύξεις του άρθρου 9 του ΕΠΧΣΑΑΤ είναι σχεδόν σίγουρο ότι μελλοντικά θα δυσχεράνουν την όποια αναθεώρηση. Λέξεις κλειδιά: τουρισμός, Αιγαίο, ειδικό χωροταξικό πλαίσιο, περιφερειακό χωροταξικό πλαίσιο, χωροταξικός σχεδιασμός 4

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείμενο της Εργασίας Η παρούσα εργασία θα παρουσιάσει μια συγκριτική θεώρηση της προσέγγισης για τον Τουρισμό μεταξύ του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Νοτίου Αιγαίου (ΠΠΧΣΑΑΝΑ - ΦΕΚ Β' 1487/ ) και του πρόσφατα εγκεκριμένου Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό (ΕΠΧΣΑΑΤ - ΦΕΚ 1138/Β/ ). Υπόθεση εργασίας Σύμφωνα με το Ν. 2742/99 καθορίζεται για όλη την χώρα ένα ιεραρχικό πλαίσιο αλληλοεξαρτώμενων σταδίων χωροταξικού σχεδιασμού τριών επιπέδων (Γενικό Πλαίσιο, Ειδικά Πλαίσια, Περιφερειακά Πλαίσια) έτσι ώστε τα υποκείμενα επίπεδα σχεδιασμού να εναρμονίζονται και να ενσωματώνουν τους στόχους και τις κατευθύνσεις των υπερκείμενων επιπέδων. Δυστυχώς η λογική της ιεράρχησης των επιπέδων χωροταξικού σχεδιασμού ανατράπηκε στη πράξη με την έγκριση του ΠΠΧΣΑΑΝΑ πολλά χρόνια πριν την έγκριση του ΓΠΧΣΑΑ και του ΕΠΧΣΑΑΤ. Η υπόθεση εργασίας που διερευνάται σχετίζεται με «το επίπεδο και τα προβλήματα συμβατότητας που δημιουργούνται λόγω της ανατροπής της ιεραρχικής λογικής των επιπέδων χωροταξικού σχεδιασμού (Ν. 2742/99) μεταξύ του ΠΠΧΣΑΑΝΑ και του ΕΠΧΣΑΑΤ. Μεθοδολογία Η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθείται αναλύεται σε 4 στάδια που καλύπτονται από τα αντίστοιχα κεφάλαια. Στο πρώτο στάδιο (Κεφάλαιο 1) επιχειρείται μια σύντομη επισκόπηση του θεσμικού πλαισίου αναφορικά με την χωροταξία στην Ελλάδα και στη συνέχεια ακολουθεί μια σύντομη αναφορά στον φαινόμενο του Τουρισμού. Στο δεύτερο στάδιο (Κεφάλαιο 2 ) παρουσιάζεται το πορτρέτο της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και αναλύεται η γενική θεώρηση(φιλοσοφία, στόχοι & σκοποί) και η δομή του ΠΠΧΣΑΑΝΑ. Τέλος ακολουθούν η προσέγγιση και οι προτάσεις του ΠΠΣΧΑΑΝΑ που αφορούν τον Τουριστικό τομέα. 5

6 Στο τρίτο στάδιο (Κεφάλαιο 3) αρχικά παρουσιάζονται οι εκτιμήσεις διαπιστώσεις για την Τουριστική δραστηριότητα σύμφωνα με τη ΚΥΑ του ΕΠΧΣΑΑΤ και στην συνέχεια η γενική θεώρηση(φιλοσοφία, στόχοι & σκοποί) καθώς και η δομή του. Τέλος ακολουθούν η προσέγγιση και οι προτάσεις του ΕΠΧΣΑΑΤ που αφορούν τον Τουριστικό τομέα με έμφαση στο νησιωτικό χώρο της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Στο τέταρτο στάδιο παρουσιάζονται η συγκριτική θεώρηση μεταξύ των δύο πλαισίων, οι διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα που προέκυψαν. Τα κύρια στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν είναι δευτερογενείς πηγές με κυριότερες το ΠΠΧΣΑΑΝΑ (ΦΕΚ Β' 1487/ ) και το ΕΠΧΣΑΑΤ (ΦΕΚ 1138/Β/ ) καθώς και κείμενα που προέρχονται από άρθρα, βιβλία αλλά και επίσημα έγγραφα και ΦΕΚ. 6

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ - ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 1.1 Σύντομη αναφορά στο θεσμικό πλαίσιο αναφορικά με την χωροταξία στην Ελλάδα Ο χωροταξικός σχεδιασμός στην Ελλάδα υπάγεται για πρώτη φορά στην αρμοδιότητα του κράτους με το άρθρο 24 του Συντάγματος του Το άρθρο 24 παρ. 2 ορίζει ότι «Η χωροταξική αναδιάρθρωση της χώρας, η διαμόρφωση, η ανάπτυξη, η πολεοδόμηση και η επέκταση των πόλεων και των οικιστικών γενικά περιοχών υπάγεται στη ρυθμιστική αρμοδιότητα και τον έλεγχο του Κράτους, με σκοπό να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και η ανάπτυξη των οικισμών και να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης». Με βάση τις ανωτέρω επιταγές του συντάγματος ψηφίζεται ο Ν.360/76 «περί Χωροταξίας και Περιβάλλοντος» ο οποίος εισάγει για πρώτη φορά τις έννοιες των χωροταξικών σχεδίων και προγραμμάτων σε ένα ιεραρχημένο σύστημα αλληλοεξαρτώμενων σταδίων σχεδιασμού και προγραμματισμού (εθνικό, περιφερειακό, ειδικό). Δυστυχώς κανένα χωροταξικό σχέδιο δεν εγκρίθηκε με βάση τις ρυθμίσεις του Ν.360/76 και ο νόμος αυτός, παρά κάποιες λίγες αποφάσεις, παρέμεινε ουσιαστικά ανενεργός. Η αδυναμία της περιόδου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα του Ελληνικού χώρου και η δυσκολία προσαρμογής της χώρας στις απαιτήσεις της Ε.Ε., οδήγησαν στην θεσμοθέτηση του Ν.2742/99 «Χωροταξικός Σχεδιασμός και Αειφόρος Ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 207 Α ). Μέχρι τότε, τα μόνα κείμενα με στόχους και κατευθύνσεις για τη χωρική ανάπτυξη και οργάνωση σε ευρύτερο -περιφερειακό- επίπεδο, ήταν τα Ρυθμιστικά Σχέδια της Αθήνας (Ν.1515/85) και της Θεσσαλονίκης (Ν.1561/85), στα οποία ενσωματώθηκαν και στοιχεία χωροταξικού σχεδιασμού και κατοχυρώθηκαν με νόμο. Σκοπός του Ν.2742/99 σύμφωνα με το άρθρο 1 είναι η θέσπιση θεμελιωδών αρχών και η θεσμοθέτηση σύγχρονων οργάνων, διαδικασιών και μέσων άσκησης χωροταξικού σχεδιασμού που προωθούν την αειφόρο και ισόρροπη ανάπτυξη, κατοχυρώνουν την παραγωγική και κοινωνική συνοχή, διασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος στο σύνολο του εθνικού χώρου και στις επιμέρους ενότητές του και ενισχύουν τη θέση της χώρας στο διεθνές και ευρωπαϊκό πλαίσιο. 7

8 Με το Ν.2742/99 εκτός από τους στόχους και τις κατευθυντήριες αρχές του χωροταξικού σχεδιασμού, καθορίζονται τα όργανα, τα μέσα, και οι μηχανισμοί εφαρμογής ελέγχου και υποστήριξής του. Ειδικότερα καθορίζεται για όλη την χώρα ένα ιεραρχικό πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού τριών επιπέδων: - Το Γενικό Πλαίσιο, που αφορά τη μακροπρόθεσμη χωρική ανάπτυξη και διάρθρωση του εθνικού χώρου. -Τα Ειδικά Πλαίσια με τα οποία εξειδικεύονται ή συμπληρώνονται οι κατευθύνσεις του Γενικού Πλαισίου και αφορούν την ανάπτυξη και οργάνωση ορισμένων περιοχών ή τομέων. -Τα Περιφερειακά Πλαίσια, που καταρτίζονται για κάθε περιφέρεια της χώρας. Δυστυχώς η λογική της ιεράρχησης των επιπέδων χωροταξικού σχεδιασμού ανατράπηκε στη πράξη με την έγκριση των Περιφερειακών Σχεδίων πριν την προβλεπόμενη έγκριση του Γενικού Πλαισίου από την Ολομέλεια της Βουλής. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι υπήρξε στην σύνταξη των Περιφερειακών Σχεδίων και κάποια ανάδραση με τον οιονεί υπερκείμενο σχεδιασμό λόγω του ότι η προσπάθεια για Εθνικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού είχε ξεκινήσει πριν από την θέση σε ισχύ του Ν. 2742/99 με την σύσταση διεπιστημονικής επιτροπής (αρχιτέκτονες, χωροτάκτες, πολεοδόμοι, συγκοινωνιολόγοι, περιβαλλοντολόγοι) με σκοπό τη εκπόνηση μελέτης στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος με αντικείμενο τη διατύπωση πλαισίου κατευθύνσεων για τον χωροταξικό σχεδιασμό και την αειφόρο ανάπτυξη. Η επιτροπή παρέδωσε το έργο της στο τέλος του 2000 και αποτέλεσε αυτό την εισήγηση για το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Το τελικό κείμενο αναθεωρήθηκε το Νοέμβριο του 2002 και ακολούθησε γνωμοδότηση επ αυτού. Στη συνέχεια διατυπώθηκαν απόψεις από τους συμμετέχοντες φορείς, και τέλος εκδόθηκε η υπ αρ. πρωτ / εισήγηση της Γενικής Διεύθυνσης του ΥΠΕΧΩΔΕ επί του Γενικού Πλαισίου. Με βάση τα ανωτέρω έγγραφα διαμορφώθηκε το τελικό κείμενο σχεδίου απόφασης έγκρισης του Γενικού Πλαισίου, το οποίο εκκρεμούσε προς υπογραφή προκειμένου να αποσταλεί στη Βουλή για έγκριση. Έτσι χωρίς την τυπική έγκριση από την βουλή του Γενικού πλαισίου θεσμοθετήθηκαν τα εξής 12 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α πλην Αττικής: 8

9 1) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 25297/2003 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ Β' 1470/ ) 2) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 25290/2003 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (ΦΕΚ Β' 1487/ ) 3) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 25294/2003 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Πελοποννήσου (ΦΕΚ Β 1485/ ) 4) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 26295/2003 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας (ΦΕΚ Β' 1472/ ) 5) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 26298/2003 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας(ΦΕΚ Β 1469/ ) 6) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 25292/2003 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Θεσσαλίας (ΦΕΚ Β 1484/ ) 7) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 26297/2003 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (ΦΕΚ Β' 1473/ ) 8) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 25291/2003 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Περιφέρειας Κρήτης (ΦΕΚ Β 1486/ ), 9) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 25301/2003 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Ηπείρου» (ΦΕΚ Β 1451/ ), 10) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 29310/2003 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης» (ΦΕΚ Β 1471/ ), 11) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 48976/2004 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Ιονίων Νήσων» (ΦΕΚ Β' 56/ ) 12) Α.Π. (ΥΠΕΧΩΔΕ) 674/2004 Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας» (ΦΕΚ Β ). Εκτός από τα ανωτέρω Περιφερειακά Πλαίσια, είχε προηγουμένως εκδοθεί η Υ.Α /4362/2001 για το «Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Καταστημάτων Κράτησης» (ΦΕΚ Β' 1575/ ) και είχαν εκπονηθεί σχέδια δύο ακόμη ειδικών πλαισίων: α) του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον παράκτιο χώρο β) του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης του ορεινού όγκου 9

10 Τέλος μόλις πρόσφατα, θεσμοθετήθηκε το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΦΕΚ 128 Α/ ) και τα εξής Ειδικά Πλαίσια: α) Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πήγες Ενέργειας (ΦΕΚ 2464Β/ ) β) Ειδικό Πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τη Βιομηχανία και η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτού. (ΦΕΚ 151//ΑΑΠ/ ) γ) Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό και η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτού (ΦΕΚ 1138/Β/ ) 10

11 1.2 Σύντομη αναφορά στον Τουρισμό O όρος Τουρισμός προέρχεται από τη Γαλλική λέξη tour «γύρος», που σημαίνει κάνω το γύρο της πόλης. Από τη λέξη tour προήλθε και η αγγλική λέξη touring που σημαίνει περιέρχομαι περιοδεύω σε διάφορους τόπους με σκοπό την επίσκεψη για αναψυχή και ψυχαγωγία. Στην ελληνική μετάφραση του όρου touring αρχικά χρησιμοποιήθηκε ο όρος «περιηγητισμός» αλλά τελικά επικράτησε ο όρος τουρισμός. Τουρισμός είναι το φαινόμενο που πηγάζει από την παροδική επίσκεψη εκτός της μόνιμης κατοικίας για τον οποιοδήποτε λόγο πέραν του επαγγελματικού (Burkart και Medlik 1981). Ένας από τους πρώτους «τουρίστες ταξιδιώτες» ήταν ο Ηρόδοτος, γεωγράφος και ιστορικός ( π.χ.). Ο Τουρισμός εξελίχθηκε από ταξίδι περιήγησης τον 17 ο -18 ο αιώνα, σε ταξίδι αναψυχής τον 19 ο αιώνα των κοινωνικά προνομιούχων τάξεων και μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου σε ταξίδι διακοπών και κοινωνικό αγαθό της νέας αστικής τάξης. Το φαινόμενο του τουρισμού είναι συνδεδεμένο με τον ελεύθερο χρόνο και πηγάζει από την ανάγκη του ατόμου για ανάπαυση, ψυχαγωγία και διασκέδαση, για αλλαγή του χώρου και των παραστάσεων, φυγή από τη σύγχρονη καθημερινότητα μέσα από την αναζήτηση του νέου, του πρωτότυπου, του εντυπωσιακού. Ο τουρισμός αποτελεί ένα σύγχρονο οικονομικό και κοινωνικό φαινόμενο με μαζικό χαρακτήρα. Βασικοί παράγοντες που συνέβαλλαν στην αλματώδη αύξηση του τουρισμού μετά τον πόλεμο ήταν η μεγάλη ανάπτυξη του τομέα των μεταφορών και η αύξηση των εισοδημάτων και του ελεύθερου χρόνου. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον αναπτύχθηκε ο μαζικός τουρισμός που βασίστηκε στο χαμηλό κόστος μεταφοράς και διαμονής. Ο μαζικός τουρισμός εκτός από τα θετικά που επέφερε, οδήγησε πολλές περιοχές σε υποβάθμιση και απαξίωση. 11

12 Σε αντίθεση με τον μαζικό τουρισμό, στις μέρες μας αναπτύχθηκαν και εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού στοχεύουν σε μια περιορισμένη, ήπια, ποιοτική και ελεγχόμενη τουριστική δραστηριότητα που σέβεται το περιβάλλον και τη φέρουσα ικανότητα του χώρου (αειφορική προσέγγιση). Ένα βασικό ζητούμενο των εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι η άρση της εποχικότητας και η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου σε 12 μήνες. Παραδείγματα μορφών εναλλακτικού τουρισμού είναι: ο οικοτουρισμός, ο θερμαλισμός, ο πολιτιστικός τουρισμός, ο τουρισμός περιπέτειας, ο συνεδριακός τουρισμός, ο θρησκευτικός τουρισμός κ.λ.π. Ο τουρισμός αποτελεί για την Ευρώπη και την Ελλάδα έναν από τους σημαντικότερους οικονομικούς τομείς με μεγάλη αναπτυξιακή προοπτική. Σύμφωνα με την εκτίμηση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Τουρισμού και Ταξιδιών (WTTC), η συμβολή του τουριστικού τομέα στο ελληνικό ΑΕΠ ανέρχεται σε 16,2%, έναντι 9,9% στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αντίστοιχα η συμβολή του τουριστικού τομέα στην απασχόληση στην Ελλάδα ανέρχεται σε 19,4% έναντι 10,4% στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το μέλλον του τουρισμού για την επόμενη δεκαετία, παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση, προβλέπεται θετικό με ενίσχυση τόσο του μαζικού τουρισμού όσο και των εναλλακτικών μορφών τουρισμού. (Πηγή: World Travel and Tourism Council 2009) Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του ελληνικού τουρισμού είναι η έντονη εποχικότητα και υψηλή εξάρτηση από τους ταξιδιωτικούς πράκτορες (tour operators). Τα νησιά αποτελούν τους σημαντικότερους τουριστικούς προορισμούς στην Ελλάδα. Ο τουρισμός στα νησιά έχει θετικές επιδράσεις στην οικονομική ανάπτυξη, την απασχόληση, και τη βελτίωση των υποδομών και υπηρεσιών τους, η ανάπτυξη όμως αυτή, έχει και σοβαρές επιπτώσεις στο δομημένο και φυσικό περιβάλλον τους, στην οικονομία και την κοινωνία τους. Οι αρνητικές επιπτώσεις αυτές, οφείλονται κατά κύριο λόγο στο μη σεβασμό της ιδιαιτερότητας του κάθε νησιού, της κλίμακας και της φέρουσας ικανότητάς του (επιπτώσεις από το μαζικό τουρισμό επικράτηση του τουριστικού μοντέλου 3S Sun, Sea, and Sex ). 12

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ - ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 2.1 Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου μέσα από την θεώρηση του ΠΠΧΣΑΑΝΑ Το Νότιο Αιγαίο αποτελεί μια από τις ελληνικές περιφέρειες με διττό ρόλο, ως εξωτερικό σύνορο της χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σημαντική πύλη εισόδου στη χώρα και την Ε.Ε. Η πολυδιάσπαση του χώρου (πολυνησία) προσδίδει μια μοναδικότητα ως προς τις περιφέρειες της χώρας και της Ευρώπης. Η μεθοριακή θέση της (εθνική, κοινοτική) συνεπάγεται σειρά μειονεκτημάτων όσο αναφορά το αυξημένο κόστος ανάπτυξης, την αδυναμία επίτευξης οικονομιών κλίμακας, το αυξημένο κόστος αντιμετώπισης προβλημάτων (λαθρομετανάστευση, διακίνηση ναρκωτικών, τελωνειακοί έλεγχοι κλπ), τη δυσχέρεια στη ανάπτυξη σχέσεων με τις περιβάλλουσες χώρες λόγο της αστάθειας των σχέσεων με αυτές, τη δυσχέρεια αξιοποίησης που παρέχει ο χώρος για ανάπτυξη των πεδίων της έρευνα και τεχνολογίας. Η μεγάλη απόσταση της από τα ευρωπαϊκά κέντρα ανάπτυξης, η ανυπαρξία κοινών συνόρων με άλλα Ευρωπαϊκά κράτη-μέλη και ο νησιωτικός χαρακτήρας καθιστούν το Ν. Αιγαίο μια εξαιρετικά απομονωμένη ευρωπαϊκή περιφέρεια η οποία ελάχιστα μπορεί να επωφεληθεί από την εξέλιξη των ευρωπαϊκών δικτύων (οδικών και σιδηροδρομικών). Οι επιδράσεις από τα βόρεια σύνορα της χώρας και οι εξελίξεις στα Βαλκάνια, την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη λόγο της αυξημένης απόστασης αναμένονται να είναι μάλλον έμμεσες. Παρά τις προσπάθειες οι στόχοι των Κοινοτικών πρωτοβουλιών για ισόρροπη ανάπτυξη απομεμακρυσμένων και προβληματικών περιοχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι δύσκολο να επιτευχθούν σε νησιωτικές περιφέρειες όπως το Νότιο Αιγαίο λόγω του ότι η έμφαση των προγραμμάτων αυτών δίνεται στη ροπή για δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Γενικότερο αποτέλεσμα αυτών των συνθηκών είναι η μειωμένη ανταγωνιστικότητα του ιδιωτικού τομέα, λόγω υψηλού μεταφορικού κόστους και η δυσκολία στη στελέχωση του δημόσιου τομέα, όπου η γεωγραφική διασπορά επιτείνει τη χαμηλή αποδοτικότητά του. 13

14 Παρ όλα αυτά ιδιαίτερη βαρύτητα και προοπτικές προσδίδουν η κομβική θέση που κατέχει η περιφέρεια σε σχέση με τους βασικούς άξονες των θαλάσσιων και αεροπορικών μεταφορών καθώς και η δυνατότητα ενίσχυσης του ρόλου της στο "Μεσογειακό Τόξο" και στον προβλεπόμενο από τον εθνικό χωροταξικό σχεδιασμό, άξονα ανάπτυξης Κύπρος νησιά Ανατολικού Αιγαίο-Θράκη. Η βελτίωση των σχέσεων της Ελλάδας με τις όμορες χώρες και κυρίως με την Τουρκία και η πιθανή ένταξής της στην Ε.Ε., αναμένεται να αναβαθμίσει περαιτέρω τη θέση και το ρόλο της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου. Απόσπασμα χάρτη Β.4 Αξιολόγηση Χωροταξικής Οργάνωσης Περιφέρειας & Προοπτικές Β.4.α Προβλήματα (Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ - Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (ΦΕΚ Β' 1487/ ) ) Ο Τουρισμός είναι μία από τις κύριες δραστηριότητες της περιφέρειας και η συμβολή του στην οικονομική ανάπτυξη είναι καθοριστική. Σε ό,τι αφορά τους φυσικούς και πολιτισμικούς πόρους, η αρνητική επιρροή του τουρισμού έχει δραματικά αποτελέσματα κυρίως λόγω της έλλειψης τεχνικών υποδομών και της υπερσυγκέντρωσης επισκεπτών στο χώρο και το χρόνο. Η χαμηλή κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη σε ορισμένα νησιά της περιοχής, θα μπορούσε να μεταβληθεί τάχιστα από την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων 14

15 τηλεματικής, τόσο στις οικονομικές δραστηριότητες όσο και στους τομείς της παιδείας και υγείας / πρόνοιας. Η μοναδικότητα και σπουδαιότητα της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς παρέχει τις προϋποθέσεις για την προσέλκυση του διεθνούς επιστημονικού και ερευνητικού ενδιαφέροντος στο πεδίο της υποδειγματικής αειφορικής διαχείρισης και την ισχυροποίηση της ακτινοβολίας του χώρου του Ν. Αιγαίου ως "κοιτίδας πολιτισμού". Λόγο της ιδιαιτερότητας του νησιωτικού χώρου του Νοτίου Αιγαίου το ΠΠΧΣΑΑ προτείνει την κατάταξη των νησιών με τη χρήση ειδικής μεθόδου προσέγγισης βασιζόμενης στη χρήση πολλαπλών κριτηρίων και παραμέτρων (μέγεθος, πληθυσμός, ακτίνα επιρροής, κόστος μεταφοράς, οικονομικές δραστηριότητες κλπ) σε τρεις ομάδες: Ομάδα I: νησιά μικρής γεωγραφικής έκτασης και με σοβαρά προβλήματα ανάπτυξης, όπως συνεχή μείωση πληθυσμού, σοβαρές ελλείψεις σε υποδομές, ελάχιστο βαθμό αξιοποίησης των πόρων τους (ποσοτικά και ποιοτικά) και αισθητή γεωγραφική απομόνωση (Αγαθονήσι, Ανάφη, Αντίπαρος, Αρκοί, Δονούσα, Ηρακλειά, Θηρασία, Κίμωλος, Κίναρος, Κουφονήσια, Λειψοί, Μάραθος, Μεγίστη, Νίσυρος, Σίκινος, Σχοινούσα, Τέλενδος, Τήλος, Φολέγανδρος, Χάλκη). Ομάδα II: νησιά που αναπτύσσονται τουριστικά, ενώ παράλληλα διαθέτουν και άλλες παραγωγικές δραστηριότητες και εκμεταλλεύσιμους πόρους. Σ αυτά η έμφαση πρέπει να δοθεί σε δράσεις που στοχεύουν στην αντιμετώπιση των συγκρούσεων μεταξύ των δραστηριοτήτων και την αποτροπή της εξάρτησής τους από τη μονόπλευρη τουριστική ανάπτυξη (Αμοργός, Άνδρος, Αστυπάλαια, Ίος, Κάλυμνος, Κάρπαθος, Κάσος, Κέα, Κύθνος, Λέρος, Μήλος, Πάρος, Πάτμος, Σέριφος, Σίφνος, Σύμη, Τήνος). Ομάδα III: νησιά με σημαντική τουριστική δραστηριότητα σε Περιφερειακό, Εθνικό και Κοινοτικό επίπεδο, με αυξανόμενες περιβαλλοντικές πιέσεις, πληθυσμιακή αύξηση και συγκέντρωση, με άμεση ανάγκη ελέγχου του είδους της ανάπτυξής τους (Θήρα, Κως, Μύκονος, Νάξος, Ρόδος, Σύρος). 15

16 Οι επιδόσεις της περιφέρειας Ν. Αιγαίου σε πολλούς τομείς είναι καλύτερες από αυτές της χώρας. Ο μόνιμος πληθυσμός της, κατά την εικοσαετία , εμφανίζει ρυθμούς αύξησης υπερδιπλάσιους(17,5%) από τους αντίστοιχους μέσους εθνικούς (6,7%). Ο Ν. Κυκλάδων εμφανίζει ραγδαία αύξηση (19,7%) την τελευταία δεκαετία, υπερσκελίζοντας το Ν. Δωδ/νήσου (16,2%). Από το σύνολο των νησιών της Περιφέρειας 55 από αυτά είναι κατοικημένα με την Ρόδο να διατηρεί την πρωτοκαθεδρία ( κατ.). Επισημαίνεται η υπέρμετρη αύξηση του πληθυσμού στα περισσότερα νησιά, κατά τους θερινούς μήνες λόγο του τουρισμού, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στο χωροταξικό σχεδιασμό και τον αναπτυξιακό προγραμματισμό (ανάγκες σε μεταφορικές, λοιπές τεχνικές και κοινωνικές υποδομές κ.ά.). Ως προς την απασχόληση και την περιφερειακή αγορά εργασίας, καταγράφεται η σημαντική αύξηση των οικονομικά ενεργών κατοίκων (22,6% κατά την περίοδο ). Το ποσοστό της ανεργίας είναι σημαντικά χαμηλότερο από το αντίστοιχο σε εθνικό επίπεδο, στο οποίο όμως δεν αποτυπώνονται οι συνέπειες της εποχικότητας της κύριας απασχόλησης (τουρισμός), της πολυαπασχόλησης (πρωτογενής και τριτογενής τομέας), της υποαπασχόλησης και ετεροαπασχόλησης, της άδηλης ανεργίας και της υψηλής συμμετοχής των οικονομικών μεταναστών και αλλοδαπών, κυρίως κατά τη θερινή περίοδο, στην περιφερειακή αγορά εργασίας. Στην τομεακή διάρθρωση της απασχόλησης, καταγράφεται η συνεχής υπεροχή του τριτογενή τομέα (1991 ποσοστό 61,44%), που οφείλεται κατά κύριο λόγο στον κλάδο του τουρισμού, με παράλληλη συρρίκνωση της απασχόλησης στους δύο άλλους τομείς, η οποία εκτιμάται ότι θα συνεχισθεί. Στη σύνθεση του ΑΕΠ της περιφέρειας ο τριτογενής τομέας συμβάλλει κατά 75% με τάσεις ενίσχυσης, ο πρωτογενής κατά 10% και ο δευτερογενής κατά 15% (1994). Την τελευταία εικοσαετία υλοποιήθηκε σημαντικό μερίδιο των ιδιωτικών επενδύσεων του τουριστικού τομέα, χρηματοδοτούμενων στο πλαίσιο των Αναπτυξιακών Νόμων 1262/82 και 1892/90. 16

17 2.2 Γενική θεώρηση ΠΠΧΣΑΑ Νότιου Αιγαίου Σύμφωνα με τον νόμο 2742/99, την από γνωμοδότηση του Περιφερειακού Συμβουλίου της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, και την εισήγηση της Δνσης Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩΔΕ με αριθμό πρωτοκόλλου 22437/ εγκρίθηκε το ΠΠΧΣΑΑ Νοτίου Αιγαίου με αριθμό απόφασης ΥΠΕΧΩΔΕ 25290/2003 και δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Β' 1487/ Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου αποτελεί σύνολο κειμένων και διαγραμμάτων με τα οποία: Καταγράφεται και αξιολογείται η θέση της Περιφέρειας στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο, ο ρόλος της σε εθνικό επίπεδο και σε σύγκριση με άλλες περιφέρειες καθώς επίσης και οι λειτουργίες διαπεριφερειακού χαρακτήρα που έχει ή μπορεί να αναπτύξει. Καταγράφονται και αξιολογούνται οι παράγοντες εκείνοι που επηρεάζουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και διάρθρωση του χώρου στο επίπεδο της Περιφέρειας. Αποτιμώνται οι χωρικές επιπτώσεις των ευρωπαϊκών, εθνικών και περιφερειακών πολιτικών και προγραμμάτων στο επίπεδο της Περιφέρειας. Προσδιορίζονται με προοπτική δεκαπέντε (15) ετών βασικές προτεραιότητες και οι στρατηγικές επιλογές για την ολοκληρωμένη και αειφόρο ανάπτυξη του χώρου στο επίπεδο της Περιφέρειας, οι οποίες θα προωθούν την ισότιμη ένταξή της στον ευρύτερο διεθνή, ευρωπαϊκό και εθνικό χώρο. Το ΠΠΧΣΑΑ Νοτίου Αιγαίου στοχεύει: Στην εναρμόνιση με τα εγκεκριμένα ή υπό διαμόρφωση κείμενα του Γενικού και των Ειδικών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και 17

18 Αειφόρου Ανάπτυξης και την εξειδίκευση και συμπλήρωση των βασικών προτεραιοτήτων και επιλογών τους, στο επίπεδο της Περιφέρειας. Την προώθηση της αειφόρου, ισόρροπης και διαρκούς ανάπτυξης της Περιφέρειας σύμφωνα με τις φυσικές, οικονομικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητές της. Στην ενσωμάτωση των κατευθύνσεων του περιφερειακού προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, των προγραμμάτων περιφερειακής ανάπτυξης, καθώς και άλλων γενικών ή ειδικών αναπτυξιακών προγραμμάτων που έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη διάρθρωση και ανάπτυξη του χώρου της περιφέρειας. Στην εξασφάλιση της ικανότητάς τους να αποτελέσουν τη βάση αναφοράς για το συντονισμό και την εναρμόνιση των επί μέρους πολιτικών, προγραμμάτων και επενδυτικών σχεδίων του Κράτους, των δημοσίων οργανισμών και επιχειρήσεων και των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτης και δεύτερης βαθμίδας, που έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη συνοχή και ανάπτυξη του περιφερειακού χώρου. Στην εξασφάλιση κατευθύνσεων για τα μεγάλα αστικά συγκροτήματα για τα οποία απαιτούνται Ρυθμιστικά Σχέδια για την οικιστική τους οργάνωση και για την προστασία του περιβάλλοντος. Στην εξασφάλιση της ικανότητάς τους να λειτουργούν ως κατευθυντήρια πλαίσια στα κατώτερα επίπεδα χωρικού σχεδιασμού (ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ, ΠΕΡΠΟ, και ΖΟΕ) εξασφαλίζοντας την συνεκτική διαχείριση του χώρου. Στην εξειδίκευση και συμπλήρωση των βασικών προτεραιοτήτων ως επιλογών των χωρικών κατευθύνσεων αναφορικά με τις περιοχές στις οποίες θα ενεργοποιούνται τα εργαλεία και οι μηχανισμοί του Ν. 2742/1999, ειδικότερα δε οι Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων και τέλος οι Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων. 18

19 Στον καθορισμό προγράμματος δράσης στο οποίο εξειδικεύονται οι απαιτούμενες ενέργειες για την εφαρμογή των προτάσεων των ΠΠΧΣΑΑ, ρυθμίσεις, μέτρα και προγράμματα, το κόστος και οι πηγές χρηματοδότησης των προτεινόμενων παρεμβάσεων, καθώς και οι φορείς και το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής των προτεινόμενων μέτρων και δράσεων. 19

20 2.3 Δομή ΠΠΧΣΑΑ Νοτίου Αιγαίου Το ΠΠΧΣΑΑΝΑ αποτελείται από (4) άρθρα. Στο άρθρο 1 δηλώνεται η τυπική έγκριση του ΠΠΣΧΑΑ Νοτίου Αιγαίου, και περιγράφεται σε γενικές γραμμές το περιεχόμενο του κειμένου που πρόκειται να ακολουθήσει (ειδικότερα η ανάπτυξη που θα ακολουθήσει στο άρθρο 3). Στο άρθρο 2 περιγράφονται οι γενικοί στόχοι του σχεδίου. Στο άρθρο 3 που αποτελεί και το κύριο σώμα του κειμένου αναλύονται και παρουσιάζονται διεξοδικά ανά κεφάλαιο τα εξής: Α. Θέση και ο ρόλος της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου στον διεθνή, ευρωπαϊκό και εθνικό χώρο. Β. Αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης και των προοπτικών στο επίπεδο της περιφέρειας. Ειδικότερα: προτείνεται η αναγκαιότητα ειδικής μεθόδου προσέγγισης η οποία οδήγησε στην κατάταξη των νησιών σε τρεις ομάδες(ι,ιι,ιιι) παρουσιάζεται η αναπτυξιακή φυσιογνωμία της περιφέρειας (αξιολόγηση προοπτικές) παρουσιάζεται η χωρική οργάνωση της περιφέρειας (αξιολόγηση προοπτικές) όσο αναφορά: τις μεταφορές, την ενέργεια, το υδατικό δυναμικό, τις υποδομές περιβάλλοντος (διαχείριση στερεών αποβλήτων, εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων), το οικιστικό δίκτυο, τους παραγωγικού τομείς (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής), το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, τις χωρικές επιπτώσεις των δημόσιων πολιτικών στην Περιφέρεια Ν. Αιγαίου (Αναπτυξιακά Προγράμματα από 1986 έως1996). γίνεται σύνοψη των προβλημάτων και των δυνατοτήτων της περιφέρειας. Γ. Πρόταση του ΠΠΧΣΑΑ Νοτίου Αιγαίου. Ειδικότερα αναπτύσσεται η πρόταση όσο αναφορά: το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης το αναπτυξιακό πλαίσιο 20

21 την χωροταξική οργάνωση τις κατευθύνσεις για την προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος την χωρική διάρθρωση των βασικών δικτύων μεταφορικής υποδομής στρατηγικές επιλογές και κατευθύνσεις την χωρική διάρθρωση των βασικών δικτύων λοιπής τεχνικής υποδομής(ενέργεια, υδατικό δυναμικό, υποδομές περιβάλλοντος: διαχείριση στερεών & υγρών αποβλήτων) τις βασικές κατευθύνσεις χωροταξικής πολιτικής ανά τομέα παραγωγής τις βασικές κατευθύνσεις πολιτικής γης(οικιστικών αναπτύξεων) τον καθορισμό περιοχών για περαιτέρω εφαρμογή των διατάξεων του Ν. 2508/97 και Ν. 2742/99 (σχέδια ολοκληρωμένων αστικών παρεμβάσεων, περιοχές ειδικών χωρικών παρεμβάσεων, περιοχές οργανωμένης ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων, ρυθμιστικά σχέδια, ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ, ΖΟΕ). Δ. Πρόγραμμα δράσης που συνοδεύει το ΠΠΧΣΑΑ. Ειδικότερα: Το Μακροπρόθεσμο Πρόγραμμα Δράσης του Χωροταξικού Σχεδίου της Περιφέρειας για τα έτη (μελέτες - αναγκαία μεγάλα έργα και παρεμβάσεις). Εκτίμηση κόστους προτεινόμενων παρεμβάσεων - Διαθέσιμοι πόροι και πηγές χρηματοδότησης Το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δράσης Ενέργειες για την εφαρμογή του ΠΠΧΣΑΑ (Θεσμικές παρεμβάσεις - Δείκτες και μηχανισμός παρακολούθησης εφαρμογής ΠΠΧΣΑΑ) Ε. Διαγράμματα Ειδικότερα περιλαμβάνονται οι εξής χάρτες : Χάρτης Α1 : Διαγραμματική απεικόνιση της θέσης της Περιφέρειας στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο. Χάρτης Α2 : Διαγραμματική απεικόνιση της θέσης της Περιφέρειας στον ελληνικό χώρο. Χάρτης Β4 : Αξιολόγηση Χωροταξικής οργάνωσης της Περιφέρειας 21

22 και προοπτικές. Χάρτης Δ1.1 : Πρότυπο Χωρικής ανάπτυξης. Χάρτης Π2 : Οικιστικό Δίκτυο (διάρθρωση ιεράρχηση - πολιτική) Χωρική Δομή. Τέλος στο άρθρο 4 ορίζεται ότι η ισχύς της παρούσας απόφασης αρχίζει από την δημοσίευση της στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως και ακολουθούν οι τυπικές υπογραφές. 22

23 2.4 Προσέγγιση ΠΠΧΣΑΑ ΝΑ για τον Τουρισμό προτάσεις Σύμφωνα με το κεφάλαιο Γ.1 (Πρότυπο χωρικής Ανάπτυξης) ο προβλεπόμενος ρόλος της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου σε εθνικό επίπεδο που σχετίζεται με τον τουρισμό για την περίοδο προσδιορίζει ότι : Ο χώρος του Ν. Αιγαίου θα λειτουργήσει ως σημαντικότατος εθνικός πόλος έλξης τουριστικής δραστηριότητας υψηλής έντασης και απόδοσης. Η καλύτερη διάχυση της τουριστικής δραστηριότητας στο χώρο και το χρόνο προκρίνονται με σκοπό την ελαχιστοποίηση της μονόπλευρης τουριστικής εξάρτησης. Η διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής και περιβαλλοντικής αξία της Περιφέρειας θα οδηγήσει σε υψηλότερης ποιότητας τουριστικό "προϊόν", στην προσέλκυση υψηλότερης στάθμης επισκεπτών καθώς και σε ανάπτυξη δραστηριοτήτων εκπαίδευσης και έρευνας στους τομείς του περιβάλλοντος και του πολιτισμού. Οι ιδιωτικές επενδύσεις στον τουριστικό τομέα κυρίως ειδικών μορφών τουρισμού (θαλάσσιου, πολιτιστικού, συνεδριακού, αγροτοτουρισμού και σε παράλληλες επιχειρήσεις παροχής σχετικών υπηρεσιών διαμονής, αναψυχής και εξυπηρετήσεων) θα αποτελέσουν ένα ελκυστικό χώρο ανάπτυξης. Οι βασικές στρατηγικές επιλογές που σχετίζονται με την τουριστική δραστηριότητα για την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου είναι: Διατήρηση χαμηλού ποσοστού ανεργίας με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας από την προσέλκυση επενδύσεων στον τουρισμό. Αύξηση του κατά κεφαλή ΑΠΠ από την αποδοτικότερη λειτουργία του τουρισμού, της μεταποίησης, του πρωτογενή τομέα και των παραγωγικών επενδύσεων. Χωρική οργάνωση και λειτουργία βασικών δραστηριοτήτων και υποδομών που σχετίζονται με τον τουρισμό, γεωργία /κτηνοτροφία, εξόρυξη, μεταποίηση. 23

24 Επισημαίνεται η σύνδεση του τουρισμού με την πολιτιστική κληρονομιά στη λογική όχι μόνο της λειτουργίας του Νοτίου Αιγαίου ως διεθνούς κέντρου διακοπών αλλά και ως κοιτίδας πολιτισμού με αντίστοιχη προσέλκυση δραστηριοτήτων και επενδύσεων. Προβάλλεται η αειφόρος διαχείριση του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος με άξονα τον σεβασμό της φέρουσας ικανότητα των νησιών και προτείνονται δείκτες για την εκτίμησή της (περιβαλλοντικοί δείκτες κοινωνικοοικονομικοί δείκτες). Σύμφωνα με το κεφαλαίο Γ.2 (Αναπτυξιακό πλαίσιο) προβλέπετε ότι ο πληθυσμούς το 2015 θα είναι μεγαλύτερος των κατοίκων. Στο δευτερογενή τομέα η οικοδομική δραστηριότητα που είναι άμεσα συναρτώμενη με τον τουρισμό αναμένεται να διατηρήσει τη σημαντική συμβολή της. Στον τριτογενή τομέα η πρωτοκαθεδρία του τουρισμού στη διαμόρφωση τόσο της αγοράς εργασίας όσο και του προϊόντος θα διατηρηθεί και μελλοντικά, υπό την προϋπόθεση αναγκαίων αλλαγών αναφορικά με τις μορφές και την ένταση της τουριστικής κίνησης, την άμβλυνση της εποχικότητας, τη συμπληρωματικότητα με δραστηριότητες του πρωτογενή και δευτερογενή τομέα. Όσο αναφορά την αγορά εργασίας η βαρύτητα του τριτογενή τομέα και κυρίως του τουρισμού στην απασχόληση της Περιφέρειας, θα διατηρηθεί και την επόμενη δεκαετία. Με βάση τη διαπίστωση αυτή προτείνεται: Ο έλεγχος και η διύλιση της τουριστικής δραστηριότητας μαζικού χαρακτήρα, μέσω των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης με συνεπαγόμενη στροφή προς εναλλακτικές, ήπιες μορφές, εναρμονισμένες με το χαρακτήρα της κάθε περιοχής και με κατεύθυνση άρσης της εποχικότητας της απασχόλησης. Η υιοθέτηση της εξειδίκευσης της Περιφέρειας ως τουριστικού προορισμού σε διεθνές επίπεδο, δεν πρέπει να ταυτισθεί σε επίπεδο απασχόλησης με τη μονοκαλλιέργεια ή τη μονοανάπτυξη του τουρισμού, καθώς εγκυμονεί κινδύνους συνολικής ανατροπής των δυνατοτήτων απασχόλησης του τοπικού πληθυσμού. Η παρουσία και των τριών παραγωγικών τομέων σε κάθε 24

25 "αυτοτελή" χωρική ενότητα, ώστε να εξασφαλιστεί μια περισσότερο ισόρροπη κατανομή ανθρώπων και δραστηριοτήτων στο νησιωτικό χώρο. Η απασχόληση και η ανεργία στο άμεσο μέλλον θα συνδυάζει κληρονομιές του παρελθόντος και σημερινές δυναμικές που υπερβαίνουν τα όρια της Περιφέρειας. Χαρακτηριστικά αναφέρονται: Η επαγγελματική κινητικότητα των κατοίκων προς δραστηριότητες σχετιζόμενες με τον τουρισμό και γενικότερα με τις υπηρεσίες. Η ανάπτυξη καινοτόμων μεθόδων εργασίας, όπως η τηλεργασία. Το μικρό ποσοστό ανεργίας, που θα συνεχίσει να κινείται χαμηλότερα από το μέσο εθνικό. Σύμφωνα με το κεφάλαιο Γ.7 (Βασικές κατευθύνσεις χωροταξικής πολιτικής ανά τομέα παραγωγής) και ειδικότερα το υποκεφάλαιο Γ.7.3(Τριτογενής τομέας) αναφέρεται ότι με κριτήριο την απασχόληση, το "δυναμισμό" και την προεξάρχουσα δραστηριότητα (υφιστάμενη και προβλεπόμενη για την επόμενη δεκαετία) η Περιφέρεια Ν. Αιγαίου μπορεί να χαρακτηριστεί ως ενιαία «τουριστική ζώνη» σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Η γενική κατεύθυνση του ΠΠΧΣΝΑ αντιστρατεύεται την οριοθέτηση ζωνών αμιγούς τουριστικής ανάπτυξης και υιοθετεί την προσέγγιση μιας ελεγχόμενης τουριστικής δραστηριότητας με καλύτερη διάχυση στο χώρο και αειφορική προσέγγιση όσο αφορά τους πόρους που οδηγεί στην επιδίωξη ενσωμάτωσης της χρήσης «τουρισμός» στον υφιστάμενο οικιστικό ιστό των νησιών. Βασικός στόχος της προσέγγισης αυτής είναι η αποφυγή των αρνητικών οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων λόγο εποχικότητας της ζήτησης ιδιαίτερα κατά την χειμερινή περίοδο όπου εμφανίζεται το φαινόμενο ερήμωσης ολόκληρων οικισμών. Προωθούνται για την περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου λαμβάνοντας υπ όψιν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της σύμφωνα με τους στόχους της εθνικής τουριστικής πολιτικής οι θεματικές μορφές τουρισμού (θαλάσσιος, συνεδριακός, οικολογικός, πολιτιστικός, θεματικός, περιηγητικός τουρισμός κλπ.) όπου μέσω της γενικής επιδίωξης της "ποιότητας" έναντι της "ποσότητας" στο τουριστικό προϊόν προτείνετε η ανάπτυξη δικτύων υποδομών ειδικών μορφών τουρισμού όπως π.χ. μαρίνες, συνεδριακά κέντρα, σημεία ιδιαίτερου περιβαλλοντικού, αρχαιολογικού και πολιτιστικού 25

26 ενδιαφέροντος. Με βάση τα παραπάνω, σαν γενική κατεύθυνση της οργάνωσης του τουριστικού τομέα στην Περιφέρεια Ν. Αιγαίου ορίζονται τρεις "ζώνες" διαφορετικής άσκησης και ανάπτυξης της τουριστικής δραστηριότητας, ως εξής : Ζώνη Α: Περιοχές Ποιοτικής Αναβάθμισης Εντατικών Τουριστικών Δραστηριοτήτων Στη ζώνη Α ανήκουν τμήματα νησιών ή νησιά, όπου αναπτύσσεται και λειτουργεί η τουριστική δραστηριότητα με κυρίαρχο μοντέλο αυτό του μαζικού τουρισμού που προβλέπεται να συνεχιστεί και στο μέλλον. Στόχος για τις περιοχές αυτές είναι: Ο εκσυγχρονισμός των ήδη υφιστάμενων υποδομών (καταλυμάτων αναψυχής, εξυπηρετήσεων) και η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Ο περιορισμός ίδρυσης νέων ξενοδοχειακών υποδομών και αύξησης των κλινών, με εφαρμογή αυστηρών κριτηρίων βιωσιμότητας των νέων επιχειρήσεων και έλεγχο του τρόπου της δόμησης και του βαθμού ανάπτυξής τους (μέγεθος, κλίμακα, κατηγορία, ποιότητα). Η ενθάρρυνση / προσέλκυση επενδύσεων ανάπτυξης υποδομών εναλλακτικών και ειδικών μορφών τουρισμού (Συνεδριακός, Ιαματικός, Θαλάσσιος) για τη σταδιακή αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης του μαζικού τουρισμού. Εντός της Ζώνης Α θα μπορούν με ειδικότερες μελέτες (ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ, κτλ) να καθορίζονται τμήματα χώρου με αμιγή τουριστική χρήση ή και Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ). Στη Ζώνη Α εντάσσονται επίσης οι χαρακτηριζόμενες ως Κορεσμένες Τουριστικές Περιοχές (ΚΤΠ) που καθορίζονται από Υπουργικές αποφάσεις (όπως π.χ. οι περιοχές της απόφασης ΥΠΕΘΟ /ΕΙΔ135/ΕΟΤ (ΦΕΚ 797 Β'/ δηλ. τμήματα των Δήμων Ρόδου, Κω, Κοιν. Καρδάμαινας Κω, Δήμου Μυκόνου, Παροικιάς Πάρου, περιοχής Καλντέρας και Οίας Σαντορίνης). 26

27 Ζώνη Β: Περιοχές Ειδικής Τουριστική Ανάπτυξης (ΕΤΑ) Στη ζώνη Β εντάσσεται ο λοιπός νησιωτικός χώρος (εκτός της Ζώνης Α), με γενικό στόχο την ανάπτυξη δραστηριότητας συμβατής και αναμεμιγμένης με άλλες χρήσεις όπως κατοικίας (μόνιμης και παραθεριστικής), αναψυχής, πολιτιστικών δραστηριοτήτων κ.ά., ώστε να αποφευχθούν οι αρνητικές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο περιβάλλον, τους φυσικούς πόρους και την τοπική οικονομία από την γιγάντωση και τη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού. Στη Ζώνη αυτή είναι δυνατή η οριοθέτηση τουριστικών ζωνών εφόσον τεκμηριώνονται από αντίστοιχες μελέτες κατώτερου επιπέδου σχεδιασμού. Το μέγεθος της μέγιστης επιτρεπόμενης τουριστικής δραστηριότητας και ανάπτυξης υποδομών κατά νησί ή υποπεριοχή, πρέπει να προσδιορίζεται από ειδικές μελέτες "χωρητικότητας", που θα λαμβάνουν υπόψη το μέγεθος και την κλίμακα του συγκεκριμένου χώρου, τους υφιστάμενους φυσικούς και ανθρώπινους πόρους, τις υφιστάμενες και προβλεπόμενες τεχνικές υποδομές, κ.λπ. Η έγκριση χωροθέτησης ξενοδοχειακών καταλυμάτων και άλλων υποδομών και επιχειρήσεων τουριστικού χαρακτήρα θα κινείται μέσα στα πλαίσια των ποσοτικών και ποιοτικών περιορισμών που θα καθορίζονται από τις πιο πάνω μελέτες. Επίσης, στη Ζώνη Β ενισχύονται κατά προτεραιότητα πρωτοβουλίες και επενδύσεις για την ανάπτυξη ειδικών και εναλλακτικών μορφών τουρισμού και συμπληρωματικών δραστηριοτήτων, που συμβάλλουν στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, την προσέλκυση επισκεπτών πέραν των περιόδων αιχμής και τη δημιουργία απασχόλησης στον τουρισμό και κατά τη χειμερινή περίοδο, όπως π.χ. δράσεις αγροτοτουρισμού, πολιτιστικού, οικολογικού, εκπαιδευτικού, περιπατητικού τουρισμού, κ.α. Ως Ζώνη ΕΤΑ χαρακτηρίζεται το σύνολο της Περιφέρειας εξαιρουμένων των ενοτήτων που περιλαμβάνονται στην προαναφερθείσα Ζώνη Α. Η συμβολή ενός κατάλληλα προσαρμοσμένου συστήματος κινήτρων για τουριστικές επενδύσεις στη Ζώνη Β κρίνεται καθοριστική για τη μακροπρόθεσμη εξέλιξη και τον προσανατολισμό της τουριστικής ανάπτυξης προς τους επιθυμητούς στόχους. Αυτό συνεπάγεται αναπροσαρμογή και εξειδίκευση για το Νότιο Αιγαίο του Ν. 2601/98 σε ότι αφορά τις επενδύσεις τουριστικού χαρακτήρα. 27

28 Ζώνη Γ: Περιοχές / θέσεις ειδικών δράσεων και μορφών τουρισμού Η ζώνη Γ είναι ουσιαστικά ένα δίκτυο συγκεκριμένων σημείων του χώρου, παρά μια αμιγής ζώνη. Τα σημεία αυτά που μπορούν να βρίσκονται σε περιοχές εντός των ορίων των Ζωνών Α ή Β. Στο δίκτυο αυτό εντάσσονται περιοχές όπου αναπτύσσονται ως ιδιαίτερης σημασίας πόλοι έλξης ειδικών μορφών και δράσεων τουρισμού όπως ο πολιτιστικός, ο συνεδριακός, ο οικολογικός, ο θρησκευτικός, ο ιαματικός, κ.α. Είναι προφανές ότι ένα τέτοιο δίκτυο, συνεχώς εξελισσόμενο λόγω της ύπαρξης και δυνατότητας ανάδειξης παρόμοιων πόρων και πόλων έλξης σε πολλά νησιά της Περιφέρειας, απαιτεί για το χαρακτηρισμό των σημείων του συγκεκριμένα χωροταξικά, αναπτυξιακά και ποιοτικά κριτήρια επιλογής. Για τις περιοχές και τις θέσεις που συνθέτουν το δίκτυο αυτό θα προβλέπονται ειδικοί όροι δόμησης και ανάπτυξης υποδομών, καθώς και ειδικοί περιβαλλοντικοί όροι προστασίας ανάλογα με το είδος και τη μορφή της αναπτυσσόμενης τουριστικής δραστηριότητας. Απόσπασμα χάρτη Δ.1.1 Πρότυπο Χωρικής Ανάπτυξης (Πηγή:ΥΠΕΧΩΔΕ - Π.Π.Χ.Σ.Α.Α Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (ΦΕΚ Β' 1487/ ) ) 28

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΙΔΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 3.1 Η προσέγγιση (εκτιμήσεις διαπιστώσεις) της ΚΥΑ του ΕΠΧΣΑΑΤ για την τουριστική δραστηριότητα Οι εκτιμήσεις για την εξέλιξη της τουριστικής δραστηριότητας με ρυθμούς 6% σε παγκόσμιο επίπεδο αναμένεται να συνεχιστούν μακροπρόθεσμα υπό το καθεστώς ενός διαρκώς εντεινόμενου ανταγωνισμού. Ειδικότερα στην Ευρώπη μέχρι το 2020 αναμένεται ετήσιος ρυθμός αύξησης 4% και αναλογούν μερίδιο στην παγκόσμια τουριστική ζήτηση 46%. Η διαμόρφωση του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος επηρεάζεται άμεσα από τις εξελίξεις και τις αλλαγές που συντελούνται στο διεθνές τουριστικό περιβάλλον. Επισημαίνεται ιδιαίτερα η αυξημένη ζήτηση κατοικίας σε οργανωμένα τουριστικά συγκροτήματα καθώς και μορφών διαχείρισης τουριστικών καταλυμάτων (π.χ. condo hotels) στη λογική της πώλησης και της μακροχρόνιας μίσθωσης σε τρίτους. Στο πλαίσιο της ΕΕ, η έλλειψη κοινής τουριστικής πολιτικής δυσχεραίνει τη σχεδιασμένη τουριστική ανάπτυξη της χώρας και οξύνει τους κινδύνους που προέρχονται από τις απαιτήσεις που διαμορφώνονται στο διεθνή ανταγωνισμό. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας την καθιστούν μοναδική στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη και της παρέχουν μεγάλες δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης. Με σκοπό την ανάπτυξη ενός αειφόρου τουρισμού, είναι επιβεβλημένη η διατήρηση και ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και του τοπίου, καθώς και η αντιμετώπιση των επιπτώσεων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Η τουριστική ανάπτυξη μπορεί να επηρεάσει θετικά και τις λοιπές παραγωγικές δραστηριότητες μιας περιοχής με τον κατάλληλο χωρικό σχεδιασμό. Ο ολοκληρωμένος χωροταξικός σχεδιασμός που βασίζεται στις αρχές της αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυξης αποτελεί προϋπόθεση για την ορθολογική ανάπτυξη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων (επομένως και του τουρισμού) και δημιουργεί ένα επιχειρησιακό πλαίσιο αναφοράς για την αναζήτηση συμπληρωματικότητας και συνέργιας στις επιμέρους τομεακές πολιτικές. Καθιστά επίσης ευχερέστερη τη διευθέτηση των ενδεχόμενων συγκρούσεων, ως προς τη χρήση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και συμβάλλει στη 29

30 δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ των επενδυτών και των τουριστών, αναδεικνύοντας τη χώρα ως ώριμο τουριστικό προορισμό. Τα κύρια χαρακτηριστικά του Ελληνικού τουρισμού είναι: Η απήχηση της χώρας κυρίως στις αγορές της Δυτικής Ευρώπης. Η επικράτηση του μαζικού τουρισμού και η περιορισμένη ανάπτυξη άλλων μορφών τουρισμού. Η περιβαλλοντική υποβάθμιση σε μερικούς προορισμούς. Η έντονη εποχικότητα που καθιστά αναγκαίο τον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος με δραστηριότητες που επιμηκύνουν την τουριστική περίοδο (προώθηση αστικού τουρισμού, συνεδριακού τουρισμού, τουρισμού γκολφ). Η μειωμένη προσβασιμότητα των προορισμών. Η κυριαρχία του αεροπλάνου ως μέσου άφιξης αλλοδαπών επισκεπτών. Το μη ικανοποιητικό επίπεδο υπηρεσιών, η απαξίωση σημαντικού ποσοστού των τουριστικών καταλυμάτων παρά την επιχειρούμενη αργή αλλά σταθερή ποιοτική αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού βάσει νέων πρότυπων, οι ελλείψεις σε ειδικές τουριστικές υποδομές καθώς και οι δυσλειτουργίες (κυκλοφοριακή συμφόρηση, έλλειψη χώρων στάθμευσης κ.λπ.) που παρουσιάζουν πολλοί τουριστικοί προορισμοί με την παρεπόμενη υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Η ριζική ανασυγκρότηση της προβολής της χώρας στις διεθνείς αγορές και η ανάδειξη νέων μορφών τουρισμού. 30

31 3.2 Γενική θεώρηση ΕΠΧΣΑΑΤ Σύμφωνα με το αρθρο 1 σκοπός του ΕΠΧΣΑΑΤ είναι η παροχή κατευθύνσεων, κανόνων και κριτηρίων για τη χωρική διάρθρωση, οργάνωση και ανάπτυξη του τουρισμού στον ελληνικό χώρο και των αναγκαίων προς τούτο υποδομών καθώς και η διατύπωση ενός ρεαλιστικού προγράμματος δράσης για την επόμενη δεκαπενταετία ( ). Κύριες επιδιώξεις του ΕΠΧΣΑΑΤ είναι η προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος, η εξασφάλιση της προστασίας και της βιωσιμότητας των πόρων, η ενίσχυση των πολιτικών περιφερειακής ανάπτυξης καθώς και η διαμόρφωση ενός σαφέστερου πλαισίου κατευθύνσεων προς τον υποκείμενο σχεδιασμό, τις αδειοδοτούσες αρχές και τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις. Οι γενικοί στόχοι του σχεδίου περιληπτικά είναι : Η προώθηση της αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυξης του Τουρισμού. Η περιβαλλοντική αναβάθμιση, η διεύρυνση της τουριστικής δραστηριότητας (θεματικά, χρονικά, χωρικά) και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και προβολής του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Η προσαρμογή του σχεδιασμού στις νέες προκλήσεις και πολιτικές με σκοπό τη βελτίωση της απόδοσης του τουριστικού τομέα. Η προώθηση της υγιούς επιχειρηματικότητας (δημιουργία σταθερού πλαισίου κανόνων χωροθέτησης τουριστικών επιχειρήσεων, δημιουργία συνθηκών προσέλκυσης επενδύσεων στον τουρισμό). Η εξειδίκευση και συμπλήρωση των βασικών κατευθύνσεων, προτεραιοτήτων και επιλογών του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, στον τομέα του τουρισμού. Η διάχυση της τουριστικής ανάπτυξης με πολιτικές ενθάρρυνσης ή αποθάρρυνσης της συγκέντρωσης τουριστικών επενδύσεων Η διάχυση των αποτελεσμάτων του τουριστικού τομέα με πολιτικές που ενισχύουν τη διασύνδεσή τους με στους υπολοίπους τομείς της οικονομίας. 31

32 Η βελτίωση του συνολικού (άμεσου και έμμεσου) οικονομικού αποτελέσματος της τουριστικής δραστηριότητας και του βαθμού απόδοσής της Η ενσωμάτωση στο παρόν ειδικό πλαίσιο των σχετικών με τον τουρισμό κατευθύνσεων, παρεμβάσεων και έργων των προγραμμάτων δημοσίων επενδύσεων, των προγραμμάτων περιφερειακής ανάπτυξης, καθώς και άλλων γενικών ή ειδικών αναπτυξιακών προγραμμάτων που έχουν αξιόλογες επιπτώσεις στη διάρθρωση και ανάπτυξη του εθνικού χώρου, καθώς και η διατύπωση προτάσεων για νέες παρεμβάσεις, έργα κ.λπ. Η παροχή των αναγκαίων κατευθύνσεων προς τα υποκείμενα επίπεδα χωρικού σχεδιασμού για την προώθηση της τουριστικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της αειφόρου, ισόρροπης, συνεκτικής και ολοκληρωμένης διαχείρισης του χώρου. Η εξειδίκευση και αναπροσαρμογή των στόχων, κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων της αναπτυξιακής νομοθεσίας, όσον αφορά στην τουριστική ανάπτυξη και την παροχή ειδικότερων κατευθύνσεων ως προς την αξιοποίηση των αναπτυξιακών κινήτρων. 32

33 3.3 Δομή ΕΠΧΣΑΑΤ Το ΕΠΧΣΑΑΤ αποτελείται από (12) άρθρα. Τα πρώτα τρία άρθρα (1 έως 3) έχουν γενικό περιεχόμενο και αναφέρονται στο σκοπό, τους στόχους, και στους ορισμούς που είναι απαραίτητοι. Τα ενδιάμεσα άρθρα 4 έως 10 αποτελούν το κύριο σώμα του κειμένου. Το άρθρο 11 παρουσιάζει το πρόγραμμα δράσης και τέλος το άρθρο 12 περιλαμβάνει τις τελικές και καταργούμενες διατάξεις. Ειδικότερα: Στο άρθρο 1 περιγράφονται ο σκοπός του και οι επιδιώξεις του ΕΠΧΣΑΑΤ με χρονικό ορίζοντα 15 χρόνων ( ). Στο άρθρο 2 περιγράφονται οι γενικοί στόχοι του σχεδίου Στο άρθρο 3 παραθέτονται διάφορες διευκρινήσεις και ορισμοί που αναφέρουν: Πότε μια περιοχή διαθέτει αναγνωρίσιμη τουριστική ταυτότητα Πως ορίζεται ο μαζικός και ο εναλλακτικός τουρισμός Τι θεωρείται ως υψηλή συγκέντρωση τουρισμού Τι θεωρείται ως αποδεκτό επίπεδο υποδομών Τι θεωρείται ως σύνθετη και ολοκληρωμένη τουριστική υποδομή μικτής χρήσης Στο άρθρο 4 με βάση της έντασης και το είδους της τουριστικής δραστηριότητας, τη γεωμορφολογία, και την ευαισθησία των πόρων, γίνεται η κατηγοριοποίηση του εθνικού χώρου σε 10 ομάδες ως εξής: (Α) Αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές με κύρια χαρακτηριστικά την υψηλή συγκέντρωση μαζικού τουρισμού, την αναγνωρίσιμη τουριστική ταυτότητα με ισχυρή φήμη, τον υψηλό βαθμό εξάρτησης της τοπικής οικονομίας από τον τουρισμό, και την πιθανότητα φθίνουσας οικονομικής απόδοσης του τουριστικού πόρου. 33