3. Υποδοχείς. 1. Ιστορική αναδρομή. 2. Τι είναι υποδοχέας

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "3. Υποδοχείς. 1. Ιστορική αναδρομή. 2. Τι είναι υποδοχέας"

Transcript

1 3. Υποδοχείς 1. Ιστορική αναδρομή Το 1878 ο John Langley, φοιτητής φυσιολογίας στο Cambridge, κατά τη διάρκεια ερευνών για τη δραστικότητα της ατροπίνης (αλκαλοειδές με αντιεκκριτική δραστικότητα) και της πιλοκαρπίνης (χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του γλαυκώματος), πρότεινε για πρώτη φορά ότι και οι δύο αυτές χημικές ενώσεις αλληλεπιδρούν με κάποια ουσία στις χημικές απολήξεις των κυττάρων αδένα. Σχήμα 3.1 Ατροπίνη και Πιλοκαρπίνη. Το 1897 ο Ehrlich διατύπωσε τη θεωρία της πλευρικής αλυσίδας, σύμφωνα με την οποία τα κύτταρα έχουν πλευρικές αλυσίδες προσδεμένες σε αυτά, οι οποίες περιέχουν ειδικές ομάδες ικανές να συνδυάζονται με μια συγκεκριμένη ομάδα μιας τοξίνης. Ονόμασε δε αυτές τις πλευρικές αλυσίδες υποδοχείς. Το 1905 ο Langley, περισσότερο από 25 χρόνια ύστερα από τις αρχικές παρατηρήσεις του, μελετούσε την ανταγωνιστική επίδραση του κουραρίου (γενικός όρος για ποικιλία τεταρτοταγών αλκαλοειδών δηλητηρίων που προκαλούν μυϊκή παράλυση) στη διέγερση νικοτίνης στο σκελετικό μυ. Συμπέρανε ότι υπήρχε μια επιδεκτική ουσία που ελάμβανε το κίνητρο και το μεταβίβαζε προκαλώντας μυϊκή σύσπαση. Για πρώτη φορά δόθηκε σημασία σε δυο θεμελιώδη χαρακτηριστικά του υποδοχέα: την ικανότητα αναγνώρισης ειδικών προσδετών (ligands) και την ικανότητα του συμπλόκου (complex) προσδέτη-υποδοχέα να εκκινεί μια βιολογική απόκριση. 2. Τι είναι υποδοχέας Οι υποδοχείς (receptors) είναι πρωτεΐνες που βρίσκονται κύρια στην κυτταρική μεμβράνη ή στον πυρήνα των κυττάρων. Κάθε χημική ένωση, είτε παραγόμενη ενδογενώς, είτε χορηγούμενη εξωτερικά, η οποία έχει τη δυνατότητα να αλληλεπιδρά και να προσδένεται στον υποδοχέα, ονομάζεται προσδέτης (ligand). Η περιοχή εκείνη της πρωτεΐνης που προσδένεται με τον προσδέτη ονομάζεται περιοχή πρόσδεσης (binding domain). Η αλληλεπίδραση του προσδέτη με τον υποδοχέα είτε αναστέλλει είτε διεγείρει τη δραστικότητα του, πράγμα το οποίο έχει ως αποτέλεσμα μια φυσιολογική απόκριση, χαρακτηριστική για τη δραστικότητα του φαρμάκου. Για παράδειγμα, κάποιες αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-υποδοχέα προκαλούν διάνοιξη ή κλείσιμο διαύλων ιόντων (ion channels). Κάποιες άλλες αλληλεπιδράσεις οδηγούν στην απελευθέρωση των λεγόμενων δεύτερων αγγελιοφόρων (second messengers), η οποία προκαλεί μια αλληλουχία βιοχημικών γεγονότων που έχει ως αποτέλεσμα συγκεκριμένη φυσιολογική απόκριση. Ο μηχανισμός με τον οποίο το μήνυμα που μεταφέρεται από τον προσδέτη μετατρέπεται δια μέσου του υποδοχέα σε φυσιολογική απόκριση, ονομάζεται μεταγωγή σήματος (signal transduction). 32

2 Σχήμα 3.2 Μεταγωγή σήματος. Οι υποδοχείς που είναι διαμεμβρανικές πρωτεΐνες εκδηλώνουν τυπικά τη λειτουργία τους στο μεμβρανικό περιβάλλον, με συνέπεια οι ιδιότητές τους και οι μηχανισμοί δραστικότητας τους να εξαρτώνται από τη φωσφολιπιδική μεμβράνη. Τέτοιες πρωτεΐνες μπορούν να αποχωριστούν από τη μεμβράνη, όταν τα κύτταρα υποστούν έντονη κατεργασία με απορρυπαντικά. Όταν όμως απομακρυνθούν από τη μεμβράνη μπορεί να χάσουν την ακεραιότητά τους. Εφόσον, γενικώς οι υποδοχείς υπάρχουν σε μικρές ποσότητες και μπορεί να είναι ασταθείς, μόνο λίγοι έχουν απομονωθεί σε καθαρή μορφή και έχουμε λίγες δομικές πληροφορίες γι αυτούς. Οι πρόσφατες πρόοδοι στη Μοριακή Βιολογία έχουν επιτρέψει την απομόνωση, κλωνοποίηση και ανάλυση αλληλουχίας των υποδοχέων, οδηγώντας στον μοριακό χαρακτηρισμό αυτών των πρωτεϊνών. Όμως τέτοιοι υποδοχείς, σε αντίθεση με τα ένζυμα, τυπικά χαρακτηρίζονται ως προς τη λειτουργία τους και όχι ως προς τις δομικές ιδιότητές τους. Τα δύο κύρια χαρακτηριστικά των υποδοχέων, η ικανότητα αναγνώρισης και η ικανότητα να προκαλούν φυσιολογική απόκριση μπορεί να σχετίζονται με την ίδια ή διαφορετικές θέσεις της ίδιας πρωτεΐνης. Οι δυνάμεις που εμπλέκονται στον σχηματισμό συμπλόκου φαρμάκου-υποδοχέα καλύπτουν όλο το φάσμα των πιθανών χημικών δεσμών που συνήθως αναπτύσσονται γενικά στις αλληλεπιδράσεις οργανικών μορίων. Περιλαμβάνουν ομοιοπολικό δεσμό, ιοντικές αλληλεπιδράσεις, αλληλεπιδράσιες διπόλου-διπόλου, δεσμό υδρογόνου, αλληλεπίδραση μεταφοράς φορτίου, υδροφοβικές αλληλεπιδράσεις, δυνάμεις van der Waals. Θεωρείται ότι οι δεσμοί ανάμεσα στο φάρμακο και στον υποδοχέα σχηματίζονται αυθόρμητα όταν το φάρμακο φτάνει σε κατάλληλη απόσταση από τον υποδοχέα. Η πρόσδεση πολλών φαρμάκων στους υποδοχείς τους χαρακτηρίζεται από ασθενείς μη δεσμικές αλληλεπιδράσεις, με αποτέλεσμα το φαινόμενο να είναι αντιστρεπτό. k on είναι η σταθερά ταχύτητας για τον σχηματισμό συμπλόκου φαρμάκου-υποδοχέα, η οποία εξαρτάται από τις συγκεντρώσεις φαρμάκου και υποδοχέα. k off είναι η σταθερά για τη διάσπαση του συμπλόκου φαρμάκου-υποδοχέα, η οποία εξαρτάται από τη συγκέντρωση του συμπλόκου φαρμάκουυποδοχέα. Η βιολογική δραστικότητα ενός φαρμάκου σχετίζεται με τη συγγένεια του φαρμάκου προς τον υποδοχέα, μέτρο της οποίας αποτελεί η σταθερά αστάθειας Κ D. Όσο μικρότερη είναι η τιμή της K D, τόσο μεγαλύτερη είναι η συγκέντρωση συμπλόκου φαρμάκου-υποδοχέα και τόσο μεγαλύτερη είναι η συγγένεια του φαρμάκου προς τον υποδοχέα. Από την παραπάνω ισορροπία φαίνεται ότι η πρόσδεση ενός φαρμάκου στον υποδοχέα εξαρτάται από τη συγκέντρωση. Όσο αυξάνει η συγκέντρωση του φαρμάκου στο εξωκυτταρικό υγρό, η ισορροπία μετατοπίζεται προς τα αριστερά και το σύμπλοκο φαρμάκου-υποδοχέα διασπάται. Συνεπώς, όταν οι συγκεντρώσεις φαρμάκου ή ενδογενών προσδετών μειώνεται κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο, τότε καθίστανται ανενεργά. Η ενδογενής μείωση της συγκέντρωσης του φαρμάκου είναι αποτέλεσμα του μεταβολισμού και της απέκκρισης του φαρμάκου. Επομένως, και οι δυο αυτές πορείες επηρεάζουν ευθέως τη διάρκεια δραστικότητας ενός φαρμάκου. Συχνά, είναι επιθυμητό το αποτέλεσμα του φαρμάκου να διαρκεί περιορισμένο χρόνο, ώστε η φαρμακολογική δραστικότητα να τερματίζεται. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των διεγερτών του κεντρικού νευρικού συστήματος, η παρατεταμένη δραστικότητα μπορεί να είναι επιζήμια. Σε μερικές όμως περιπτώσεις είναι επιθυμητό το φάρμακο να έχει παρατεταμένο χρόνο δραστικότητας και το φαινόμενο που προκαλεί να μην είναι αντιστρεπτό. Σε τέτοιες 33

3 περιπτώσεις είναι επιθυμητός ο σχεδιασμός ομοιοπολικού δεσμού μεταξύ φαρμάκου και υποδοχέα. Για παράδειγμα, ένα χημειοθεραπευτικό μέσο για την καταπολέμηση του καρκίνου είναι επιθυμητό να σχηματίζει δεσμούς μη αντιστρεπτούς με τους υποδοχείς των καρκινικών κυττάρων. 2.1 Παραδείγματα δεσμών που αναπτύσσονται μεταξύ φαρμάκου και υποδοχέα Ο ομοιοπολικός δεσμός είναι ο ισχυρότερος δεσμός, σπάνια όμως δημιουργείται μεταξύ ενός φαρμάκου και ενός υποδοχέα, εκτός από την περίπτωση του DNA και ενζύμων. Ένα φάρμακο και ομάδες του υποδοχέα μπορούν να αλληλεπιδράσουν ηλεκτροστατικά. Παράδειγμα ηλεκτροστατικής αλληλεπίδρασης αποτελεί η ακετυλοχολίνη. Σχήμα 3.3 Ακετυλοχολίνη. Στο παρακάτω σχήμα φαίνονται δυνατότητες αλληλεπιδράσεων ιόντων-διπόλου και διπόλου-διπόλου. Σχήμα 3.4 Αλληλεπιδράσεις ιόντων-διπόλου και διπόλου-διπόλου. Παραδείγματα ενδομοριακού και διαμοριακού δεσμού υδρογόνου φαίνονται στο σχήμα για το σαλικυλικό οξύ. Σχήμα 3.5 Σαλικυλικό οξύ. Παράδειγμα σχηματισμού συμπλόκου μεταφοράς φορτίου φαίνεται ανάμεσα στο μυκητοκτόνο chlorothalonil και σε μια μονάδα τυροσίνης του υποδοχέα. 34

4 Σχήμα 3.6 Παράδειγμα σχηματισμού συμπλόκου μεταφοράς φορτίου. Υδροφοβικές αλληλεπιδράσεις μπορεί να προκύψουν ανάμεσα σε μια λιπόφιλη ομάδα του φαρμάκου και μια μη πολική ομάδα του υποδοχέα. Σχήμα 3.7 Υδροφοβικές αλληλεπιδράσεις. Γενικά, οι μη δεσμικές αλληλεπιδράσεις είναι ασθενείς και επομένως η δημιουργία αρκετών τέτοιων δεσμών μεταξύ ενός φαρμάκου και του υποδοχέα είναι ιδιαίτερα σημαντική. Στο επόμενο σχήμα υποδεικνύονται οι πιθανοί δεσμοί που μπορούν να δημιουργηθούν στο τοπικό αναισθητικό dibucaine. Σχήμα 3.8 Dibucaine. 2.2 Υπεροικογένειες υποδοχέων Οι υποδοχείς, ανάλογα με τη λειτουργία τους μπορούν να ταξινομηθούν σε τέσσερις υπεροικογένειες. Τα μέλη μιας υπεροικογένειας έχουν την ίδια γενική δομή και γενικό μηχανισμό δραστικότητας. Όμως, τα μέλη μιας υπεροικογένειας παρουσιάζουν ποικιλία όσον αφορά την αλληλουχία αμινοξέων σε μερικές περιοχές και τα μεγέθη των εξωκυτταρικών και ενδοκυτταρικών περιοχών. Κάθε υπεροικογένεια υποδιαιρείται σε έναν αριθμό τύπων υποδοχέων, τα μέλη του οποίου συνήθως χαρακτηρίζονται από τον ίδιο ενδογενή προσδέτη. Υπεροικογένεια τύπου 1: Προκαλεί διάνοιξη διαύλων ιόντων. Υπεροικογένεια τύπου 2: Η πρόσδεση προκαλεί διαμορφωτική αλλαγή, που έχει ως αποτέλεσμα την προσέλκυση μιας G-πρωτεΐνης του κυττοπλάσματος σε μια ενδοκυτταρική περιοχή πρόσδεσης του υποδοχέα. Αυτό μπορεί είτε να επηρεάζει διαύλους ιόντων, είτε να αναστέλλει ή να ενεργοποιεί ένα ένζυμο. 35

5 Υπεροικογένεια τύπου 3: Η πρόσδεση σε ένα υποδοχέα προκαλεί διμερισμό αυτού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα διαμορφωτικές αλλαγές που προκαλούν αυτοφωσφορυλίωση ποικίλων τυροσινών στην ενδοκυτταρική περιοχή. Οι φωσφορυλιωμένες τυροσίνες δρουν ως θέσεις πρόσδεσης μεγάλης συγγένειας για ειδικές εξωκυτταρικές πρωτεΐνες. Υπεροικογένεια τύπου 4: Τα μέλη της απαντώνται στον πυρήνα του κυττάρου. Το Ν-τελικό άκρο του υποδοχέα φαίνεται να ελέγχει τη μεταγραφή γονιδίου. 3. Προσδιορισμός αλληλεπιδράσεων φαρμάκου-υποδοχέα Οι ορμόνες και οι νευροδιαβιβαστές είναι σπουδαίες ενδογενείς ενώσεις, οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη ρύθμιση πολλών φυσιολογικών λειτουργιών. Αυτές οι ενώσεις αλληλεπιδρούν με έναν ειδικό υποδοχέα σε έναν ιστό και προκαλούν μια ειδική χαρακτηριστική απόκριση. Για παράδειγμα, η ενεργοποίηση ενός μυ από το κεντρικό νευρικό σύστημα προκαλείται από την απελευθέρωση του νευροδιαβιβαστή ακετυλοχολίνη. Η καμπύλη που καταγράφει τη σύσπαση του μυ σε συνάρτηση με τον λογάριθμο της συγκέντρωσης της ακετυλοχολίνης αποτελεί τυπικό παράδειγμα καμπύλης δόσης-απόκρισης ή συγκέντρωσης-απόκρισης. Σχήμα 3.9 Καμπύλης δόσης-απόκρισης ή συγκέντρωσης-απόκρισης. Αποτέλεσμα αύξηση της συγκέντρωσης ενός νευροδιαβιβαστή στη σύσπαση του μυ. Οι καμπύλες δόσης-απόκρισης είναι μέσο προσδιορισμού των αλληλεπιδράσεων φαρμάκουυποδοχέα και χρησιμοποιούνται για τη σύγκριση της ισχύος διάφορων ενώσεων με έναν συγκεκριμένο υποδοχέα. Με τη βοήθεια τέτοιας καμπύλης μπορεί να προσδιοριστούν τιμές LD 50, ED 50 ή εκατοστιαία αναλογία ενός φυσιολογικού φαινομένου. Η πρόσδεση ενός φαρμάκου σε έναν υποδοχέα μπορεί να αναστείλει τη δραστικότητα του υποδοχέα ή να διεγείρει τον υποδοχέα ώστε να προκληθούν χαρακτηριστικές αποκρίσεις της δραστικότητας του φαρμάκου. Τα φάρμακα που προσδένονται σε έναν υποδοχέα και προκαλούν παρόμοια απόκριση με αυτή που προκαλούν ενδογενείς ενώσεις προσδέτες ονομάζονται αγωνιστές, ενώ τα φάρμακα που δεν προκαλούν απόκριση όταν προσδένονται στον υποδοχέα ονομάζονται ανταγωνιστές. 3.1 Αγωνιστές Η απόκριση που προκαλείται από την αυξανόμενη συγκέντρωση ενός αγωνιστή αυξάνει μέχρι να φθάσει μια μέγιστη τιμή. Περαιτέρω αύξηση της συγκέντρωσης του αγωνιστή δεν οδηγεί σε περαιτέρω απόκριση. 36

6 Σχήμα 3.10 Καμπύλη δόσης-απόκρισης ενός αγωνιστή. Οι αγωνιστές έχουν συχνά δομές παραπλήσιες προς τις δομές ενδογενών προσδετών. Λογικά, επομένως, η δομή ενδογενών προσδετών, ή του φαρμακοφόρου του, αποτελεί σύνηθες σημείο εκκίνησης για το σχεδιασμό ενός νέου αγωνιστή. Μεγάλη σημασία για τον σχεδιασμό έχει η μελέτη της πρόσδεσης του ενδογενούς προσδέτη με τον υποδοχέα με τη χρήση κρυσταλλογραφίας, ακτίνων-χ, φασματοσκοπίας πυρηνικού μαγνητικού συντονισμού (NMR) και τεχνικών υπολογιστικής μοριακής μοντελοποίησης. Βέβαια, πολλοί αγωνιστές έχουν δομές που δεν είναι άμεσα συγκρίσιμες με τις δομές των ενδογενών προσδετών. Στηριζόμενοι στην υπόθεση ότι ένας νέος αγωνιστής είναι πολύ πιθανόν να είναι δραστικός αν περιέχει λειτουργικές ομάδες παρόμοιες προς αυτές που έχει ο ενδογενής προσδέτης, μπορεί να σχεδιαστούν νέα φάρμακα και να μελετηθεί η σχέση δομής-δραστικότητας σε σύγκριση με τη δραστικότητα ενδογενούς προσδέτη. Επιπλέον, από τις λειτουργικές ομάδες, ένα νέο φάρμακο θα πρέπει να έχει το κατάλληλο σχήμα και μέγεθος ώστε να αλληλεπιδρά με τον υποδοχέα. 3.2 Ανταγωνιστές Οι ανταγωνιστές είναι ενώσεις που προσδένονται στον υποδοχέα και δεν παρουσιάζουν καμία απόκριση. Όταν όμως χρησιμοποιηθούν παρουσία ενός αγωνιστή, αναστέλλουν τη δραστικότητα του. Ταξινομούνται σε δύο κατηγορίες: τους ανταγωνιστικούς (competitive) και μη ανταγωνιστικούς (non-competitive) ανταγωνιστές. Όταν η συγκέντρωση ενός ανταγωνιστικού ανταγωνιστή αυξάνει, η απόκριση που προκαλείται από τον αγωνιστή ελαττώνεται. Η αύξηση όμως της συγκέντρωσης του αγωνιστή εξισορροπεί το φαινόμενο. Η κατηγορία των ανταγωνιστικών ανταγωνιστών είναι η μεγαλύτερη. Αγωνιστής και ανταγωνιστής σε αυτή την περίπτωση προσδένονται στο ίδιο σημείο του υποδοχέα, ή τουλάχιστον, ο ανταγωνιστής επηρεάζει άμεσα την πρόσδεση του αγωνιστή. Ο βαθμός ανταγωνισμού εξαρτάται από τις σχετικές συγκεντρώσεις αγωνιστή και ανταγωνιστή. Για τους μη ανταγωνιστικούς ανταγωνιστές η αύξηση της συγκέντρωσης του αγωνιστή δεν επαναφέρει την απόκριση του υποδοχέα. Ο βαθμός, δηλαδή, του ανταγωνισμού δεν εξαρτάται από τη συγκέντρωση του αγωνιστή. Πιστεύεται ότι οι μη ανταγωνιστικοί ανταγωνιστές προσδένονται μη αντιστρεπτά με τον υποδοχέα μέσω ισχυρών δεσμών (π.χ ομοιοπολικών δεσμών) σε αλλοστερικές θέσεις του υποδοχέα. Αυτό προκαλεί διαμορφωτική αλλαγή στη θέση του υποδοχέα, έχοντας ως αποτέλεσμα να εμποδίζεται η πρόσδεση του αγωνιστή στον υποδοχέα. 37

7 Σχήμα 3.11 Καμπύλη δόσης-απόκρισης ενός ανταγωνιστή. Σχήμα 3.12 Φαινόμενο διαφορετικών συγκεντρώσεων ανταγωνιστικού ανταγωνιστή στην καμπύλη δόσης απόκρισης ενός αγωνιστή Α. Καμπύλη Α: απουσία ανταγωνιστή.καμπύλη Χ1, Χ2, Χ3: καμπύλες για τον αγωνιστή Α παρουσία τριών διαφορετικών συγκεντρώσεων Χ1, Χ2, Χ3 του ανταγωνιστή Χ. Σχήμα 3.13 Φαινόμενο διαφορετικών συγκεντρώσεων μη ανταγωνιστικού ανταγωνιστή στην καμπύλη δόσης απόκρισης ενός αγωνιστή Α. Καμπύλη Α: απουσία ανταγωνιστή.καμπύλη Χ1, Χ2, Χ3: καμπύλες για τον αγωνιστή Α παρουσία τριών διαφορετικών συγκεντρώσεων Χ1, Χ2, Χ3 του ανταγωνιστή Χ. 38

8 Ιδανικό σημείο εκκίνησης για το σχεδιασμό ενός νέου ανταγωνιστή θα ήταν η δομή του υποδοχέα. Όμως, συνήθως είναι πολύ δύσκολο να ταυτοποιηθεί ένας υποδοχέας και να υπάρξουν οι απαιτούμενες δομικές και στερεοχημικές πληροφορίες. Έτσι, στην πράξη η έρευνα ξεκινά με τη δομή και τη στερεοχημεία ενδογενών προσδετών ή γνωστών αγωνιστών και ανταγωνιστών του υποδοχέα. 3.3 Μερικοί αγωνιστές Οι μερικοί αγωνιστές είναι ενώσεις που έχουν ιδιότητες και αγωνιστών και ανταγωνιστών. Προκαλούν μερική απόκριση, αλλά δεν προκαλούν πλήρη απόκριση. Όταν ο μερικός αγωνιστής χρησιμοποιηθεί σε μεγάλες συγκεντρώσεις ενδογενή προσδέτη ικανές να προκαλέσουν πλήρη απόκριση, τότε παρατηρούνται ανταγωνιστικά φαινόμενα. Πιστεύεται ότι δρουν ως ανταγωνιστές εμποδίζοντας την πρόσδεση του ενδογενούς προσδέτη στον υποδοχέα, αλλά συγχρόνως ενεργοποιούν ασθενώς τον υποδοχέα. Όσο η συγκέντρωση του μερικού ανταγωνιστή αυξάνει, η απόκριση ελαττώνεται προσεγγίζοντας τη μέγιστη απόκριση του μερικού αγωνιστή. Σχήμα 3.14 Καμπύλη δόσης-απόκρισης μερικού αγωνιστή. Σχήμα 3.15 Φαινόμενο που παρατηρείται σε υψηλή συγκέντρωση ενδογενή προσδέτη όταν αυξάνεται η συγκέντρωση του μερικού αγωνιστή.υ1, Υ2, Υ3: αυξανόμενες συγκεντρώσεις ενδογενούς προσδέτη. 3.4 Παραδείγματα αγωνιστών και ανταγωνιστών. Με βάση τα παραπάνω, αν επιθυμούμε ένα φάρμακο να προκαλέσει μια απόκριση, πρέπει να είναι αγωνιστής. Σε αντίθετη περίπτωση, αν σκοπός είναι η πρόληψη της ειδικής απόκρισης ενός νευροδιαβιβαστή ή μιας ορμόνης, είναι επιθυμητός ένας ανταγωνιστής. Γενικά, ανάμεσα στους αγωνιστές υπάρχουν πολύ μεγάλες δομικές ομοιότητες, ενώ στους ανταγωνιστικούς ανταγωνιστές υπάρχει μόνο μικρή δομική ομοιότητα. Στους παρακάτω πίνακες φαίνονται διάφοροι αγωνιστές και ανταγωνιστές ισταμίνης και επινεφρίνης. 39

9 Νευροδιαβιβαστής Αγωνιστές Ανταγωνιστές ισταμίνη 2-μεθυλο-ισταμίνη 4-μεθυλο-ισταμίνη (ενδογενείς) pyrilamine 2-(2-πυριδυλ)αιθυλαμίνη chlorcyclizine Πίνακας 3.1 Παραδείγματα δομών αγωνιστών και ανταγωνιστών ισταμίνης. 40

10 Νευροδιαβιβαστής Αγωνιστές Ανταγωνιστές επινεφρίνη Isoprenaline Terbutaline (ενδογενείς) Prazosin Pibuterol Timolol Πίνακας 3.2 Παραδείγματα δομών αγωνιστών και ανταγωνιστών επινεφρίνης. 41

11 4. Στερεοχημεία και αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-υποδοχέα Η στερεοχημεία ενός φαρμάκου μπορεί να επηρεάζει σημαντικά τη δραστικότητα του. Δυο εναντιομερείς ενώσεις ή γενικότερα διαστερεομερείς ενώσεις μπορεί να παρουσιάζουν μεγάλες αλλαγές στη δραστικότητα. Οι πρωτεΐνες, οι οποίες αποτελούνται από μεγάλο αριθμό χειρόμορφων δομικών μονάδων (αμινοξέα), είναι χειρόμορφες ενώσεις. Στην περίπτωση δυο εναντιομερών, τα δύο σύμπλοκα που σχηματίζονται ανάμεσα σε έναν υποδοχέα και καθένα από τα εναντιομερή είναι διαστερεομερή και έχουν διαφορετικές ενέργειες και χημικές ιδιότητες. Οι σταθερές αστάθειας των συμπλόκων φαρμάκου-υποδοχέα εναντιομερικών φαρμάκων μπορεί επομένως να διαφέρουν. Ισχυροί ανταγωνιστές είναι εκείνες οι ενώσεις που παρουσιάζουν μεγάλο βαθμό συμπληρωματικότητας προς τον υποδοχέα. Όταν ένα φάρμακο περιέχει ένα ασύμμετρο κέντρο στον φαρμακοφόρο του, τότε αναμένεται τα δυο εναντιομερή να παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές στη συγγένειά τους προς τον υποδοχέα, γιατί η συμπληρωματικότητα του κάθε εναντιομερούς προς τον υποδοχέα είναι διαφορετική. Όταν ένα φάρμακο έχει μικρή συγγένεια προς τον υποδοχέα, που σημαίνει φτωχή μοριακή συμπληρωματικότητα, ή στην περίπτωση που το ασύμμετρο κέντρο του φαρμάκου βρίσκεται εκτός της περιοχής που εμπλέκεται στη σύμπλεξη με τον υποδοχέα, τότε τα δυο εναντιομερή μπορεί να έχουν παρόμοιες δράσεις. Γενικά, μπορούμε να διακρίνουμε τις παρακάτω κατηγορίες: α) Το πρώτο στερεοϊσομερές είναι δραστικό και το δεύτερο στερεοϊσομερές παρουσιάζει δραστικότητα ίδιου τύπου και ισχύος. Παράδειγμα: τα (R) και (S) εναντιομερή του ανθελονοσιακού φαρμάκου chloroquinine παρουσιάζουν ισοδύναμες δράσεις. Σχήμα 3.16 Chloroquinine. β) Το πρώτο στερεοϊσομερές είναι δραστικό και το δεύτερο στερεοϊσομερές παρουσιάζει δραστικότητα ίδιο τύπου αλλά ασθενέστερη. Παράδειγμα: το Ε ισομερές του οιστρογόνου diethylstilbesterol παρουσιάζει μόνο το 7% της δραστικότητας του Z ισομερούς. Σχήμα 3.17 Diethylstilbesterol. γ) Το πρώτο στερεοϊσομερές είναι δραστικό και το δεύτερο στερεοϊσομερές παρουσιάζει δραστικότητα άλλου τύπου. Παράδειγμα: η (S)-ketamine είναι αναισθητικό, ενώ η (R)-ketamine παρουσιάζει μικρή αναισθητική δραστικότητα, αλλά είναι ψυχωτικό. Σχήμα 3.18 Ketamine. 42

12 Το Darvon, (2S, 3R)-(+)-dextropropoxyphene, είναι ένα αναλγητικό φάρμακο. Το εναντιομερές του Novrad, (-)-levopropoxyphene, είναι αντιβηχικό. Αυτές οι ενώσεις αποτελούν διαφορετικά φάρμακα. (Τα εμπορικά ονόματα είναι επίσης εναντιομερικά). Darvon Novrad Σχήμα 3.19 Darvon και Novrad. H propranolol είναι ένας ανταγωνιστής του β-αδρενεργικού υποδοχέα που προάγει την αγγειοδιαστολή. Οι β 1 - και β 2 - αδρενεργικοί υποδοχείς είναι σημαντικοί για την καρδιακή και βρογχική αγγειοδιαστολή, αντίστοιχα. Ο λόγος ισχύος της δραστικότητας των δυο εναντιομερών είναι 100. Όμως, η propranolol παρουσιάζει και τοπική αναισθητική δραστικότητα, όπου ο λόγος ισχύος της δραστικότητας των δυο εναντιομερών είναι 1. Προφανώς, η δεύτερη δραστικότητα οφείλεται σε κάποιον άλλο μηχανισμό. Σχήμα 3.20 Propranolol. δ) Το πρώτο στερεοϊσομερές είναι δραστικό και το δεύτερο στερεοϊσομερές είναι μη δραστικό. Παράδειγμα το (S)-α-methyldopa είναι υπερτασικό, ενώ το (R)- εναντιομερές είναι μη δραστικό. Σχήμα 3.21 α-methyldopa. ε) Το πρώτο στερεοϊσομερές είναι δραστικό, ενώ το δεύτερο στερεοϊσομερές είναι δραστικό, αλλά παρουσιάζει διαφορετικές παρενέργειες. Παράδειγμα: Η (S)-thalidomide είναι κατευναστικό και παρουσιάζει ως παρενέργεια τερατογένεση. Η (R)-thalidomide είναι επίσης κατευναστικό, αλλά δεν παρουσιάζει τερατογένεση. Σχήμα 3.22 (S)-thalidomide. 43

13 Όταν ένα φάρμακο έχει παραπάνω από ένα ασύμμετρα κέντρα, τότε υπάρχει σε μορφή αρκετών διαστερεομερών το καθένα από τα οποία μπορεί να έχει διαφορετική δραστικότητα. Το αντιυπερτασικό φάρμακο labetalol, έχει 2 ασύμμετρα ανθρακοάτομα και υπάρχει στη μορφή τεσσάρων στερεοϊσομερών. Το φάρμακο αυτό προκαλεί μπλοκάρισμα των α- και β-αδρενεργικών υποδοχέων. Το (R,R) ισομερές είναι κύρια β-αναστολέας, ενώ το (S,R) ισομερές είναι α-αναστολέας. Τα άλλα δυο ισομερή, το (S,S) και το (R,S), είναι μη δραστικά. Σχήμα 3.23 Τα τέσσερα στερεοϊσομερή του labetalol. Ιδιαίτερη σημασία για τις αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-υποδοχέα έχει και η διαμόρφωση του φαρμάκου. Ένα φάρμακο μπορεί να έχει ποικιλία διαμορφώσεων λόγω ελεύθερης περιστροφής γύρω από απλούς δεσμούς με μη κυκλικά μόρια και λόγω διαμορφωτικής ευελιξίας σε κυκλικά συστήματα. Ένας υποδοχέας μπορεί να αναγνωρίζει μόνο ένα διαμορφωμερές. Το διαμορφωμερές που προσδένεται στον υποδοχέα δεν είναι απαραίτητα εκείνο που έχει τη χαμηλότερη ενέργεια. Για να προσδιορισθεί, με κάποιο βαθμό βεβαιότητας, η ενεργός διαμόρφωση ενός φαρμάκου, όταν σχηματίζει το σύμπλοκο φαρμάκου-υποδοχέα, ακολουθείται η μέθοδος σύνθεσης και ελέγχου δραστικότητας διαμορφωτικά άκαμπτων αναλόγων. 5. Cimetidine και Ranitidine Χαρακτηριστικό παράδειγμα ορθολογικού σχεδιασμού ανταγωνιστών υποδοχέων αποτελούν τα φάρμακα κατά του έλκους cimetidine και ranitidine. Η ισταμίνη προσδένεται στον H 1 υποδοχέα και προκαλεί αντιδράσεις αλλεργίας και υπερευαισθησίας, τις οποίες τα αντιισταμινικά ανταγωνίζονται. Η ισταμίνη παρουσιάζει και άλλη μια δραστικότητα, τη διέγερση έκκρισης γαστρικού υγρού. Τα αντιισταμινικά δεν παρουσιάζουν καμία δραστικότητα στην έκκριση γαστρικού υγρού, γιατί η ισταμίνη σε αυτήν την περίπτωση προσδένεται σε δεύτερο υποδοχέα, τον H 2. Οι υποδοχείς Η 1 και Η 2 μπορεί να διαφοροποιηθούν με αγωνιστές και ανταγωνιστές. Η 2-μεθυλο-ισταμίνη προκαλεί κατά προτίμηση απόκριση του Η 1 υποδοχέα, ενώ η 4- μεθυλο-ισταμίνη προκαλεί κατά προτίμηση φαινόμενο στον Η 2 υποδοχέα. Ένας ανταγωνιστής Η 2 ισταμινικού υποδοχέα αναμενόταν να ωφελεί την θεραπεία υπερέκκρισης που προκαλεί έλκος. Το 1964 ξεκίνησαν έρευνες που μετά από τέσσερα έτη και σύνθεση 200 ενώσεων οδήγησαν στη ένωση οδηγό Ν α -γουανυλοισταμίνη, η οποία απεδείχθη μερικός αγωνιστής και όχι ανταγωνιστής. Σχήμα 3.24 Ν α -γουανυλο-ισταμίνη. 44

14 Περαιτέρω έρευνες οδήγησαν σε ανάλογα θειουρίας. Το Ν-μέθυλο ανάλογο (burimamide) βρέθηκε να είναι υψηλά ειδικός ανταγωνιστικός ανταγωνιστής της ισταμίνης στον Η 2 υποδοχέα. Σχήμα 3.25 Burimamide. Για να ξεπεραστούν προβλήματα φαρμακοκινητικής και φαρμακοδυναμικής οι έρευνες συνεχίστηκαν και κατέληξαν στην εύρεση της cimetidine. Η cimetidine κυκλοφόρησε στη Μ. Βρετανία το Από την έναρξη της έρευνας σε ανταγωνιστές Η 2 υποδοχέα μέχρι την κυκλοφορία στην αγορά της cimetidine χρειάστηκαν 12 χρόνια. Σχήμα 3.26 Cimetidine. Η αντικατάσταση του ιμιδαζολικού δακτυλίου από δακτύλιο φουρανίου οδήγησε στην ανακάλυψη της ranitidine. Σχήμα 3.27 Ranitidine. 45

Φαρμακολογία Τμήμα Ιατρικής Α.Π.Θ.

Φαρμακολογία Τμήμα Ιατρικής Α.Π.Θ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Α.Π.Θ. Ενότητα 3: Φαρμακοδυναμική Μαρία Μυρωνίδου-Τζουβελέκη Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ Το ένζυμο Αδενυλική κυκλάση, υπεύθυνο για τη βιοσύνθεση του camp. Το camp είναι ένα παράδειγμα μορίου «αγγελιοφόρου» καθοδικά των G πρωτεινών Αύξηση του camp

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών Χηµική Μεταβίβαση Σήµατος Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών 1 Η Επικοινωνία στα Ζωϊκά Κύτταρα 1. Δίκτυα εξωκυτταρικών και ενδοκυτταρικών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Βιολογία ΙI Κυτταρική Επικοινωνία Διδάσκοντες: Σ. Γεωργάτος, Θ. Τζαβάρας, Π. Κούκλης, Χ. Αγγελίδης Υπεύθυνος μαθήματος: Σ. Γεωργάτος Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Στρατηγικές ρύθμισης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Στρατηγικές ρύθμισης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Στρατηγικές ρύθμισης Oι μεταβολικές πορείες, όπως και η κυκλοφοριακή κίνηση ρυθμίζονται από σήματα. Η CTP, το τελικό προϊόν μιας πορείας πολλών βημάτων, ελέγχει τη ροή των αντιδράσεων σύνθεσής

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Β ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΗ ΣΥΝΑΨΗ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Β ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΗ ΣΥΝΑΨΗ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Β ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΗ ΣΥΝΑΨΗ Η νευρομυϊκή σύναψη αποτελεί ιδιαίτερη μορφή σύναψης μεταξύ του κινητικού νευρώνα και της σκελετικής μυϊκής ίνας Είναι ορατή με το οπτικό μικροσκόπιο Στην

Διαβάστε περισσότερα

ΦΑΡΜΑΚΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΠΙΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

ΦΑΡΜΑΚΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΠΙΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΠΙΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΣΗΜΕΙΑ ΔΡΑΣΗΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ (ΕΝΕΡΓΕΙΑ) ΠΙΘΑΝΕΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ (ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ) Φαρμακολογική ενέργεια: αναγνώριση

Διαβάστε περισσότερα

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια 39 αμινοξέα Μ.Β. 4500 προοπιομελανοκορτίνη(pomc) 1. κορτικοτροπίνη (ACTH), 2. β λιποτροφίνη (β LPH), 3. γ λιποτροφίνη (γ LPH),

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ Το ένζυμο Αδενυλική κυκλάση, υπεύθυνο για τη βιοσύνθεση του camp. Το camp είναι ένα παράδειγμα μορίου «αγγελιοφόρου» καθοδικά των G πρωτεινών Αύξηση του camp

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΝΖΥΜΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΤΗΡ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΙΣΑΑΚ 1. Να εξηγήσετε γιατί πολλές βιταμίνες, παρά τη μικρή συγκέντρωσή τους στον οργανισμό, είναι πολύ σημαντικές για

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα Κύτταρο Το κύτταρο αποτελείται από μέρη τα οποία έχουν συγκεκριμένη δομή και επιτελούν μία συγκεκριμένη λειτουργία στην όλη οργάνωση του κυττάρου. Δομή κυτταροπλασματικής μεμβράνης Συστήματα επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΥΣΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΥΣΗΣ Είδαμε τους μηχανισμούς με τους οποίους καταλύονται οι χημικές/βιολογικές αντιδράσεις (θα επανέλθουμε αν έχουμε χρόνο) Θα εξετάσουμε δύο παραδείγματα ενζύμων και του

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Βιολογία ΙI Κυτταρική Επικοινωνία Διδάσκοντες: Σ. Γεωργάτος, Θ. Τζαβάρας, Π. Κούκλης, Χ. Αγγελίδης Υπεύθυνος μαθήματος: Σ. Γεωργάτος Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρική Βιολογία. Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος. Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΠΘ

Κυτταρική Βιολογία. Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος. Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Κυτταρική Βιολογία Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος Παναγιωτίδης Χρήστος ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαια 8 ο Ένζυμα και κατάλυση

Κεφάλαια 8 ο Ένζυμα και κατάλυση Κεφάλαια 8 ο Ένζυμα και κατάλυση Τα ένζυμα είναι βιομόρια που μεσολαβούν στους χημικούς μετασχηματισμούς και στη μετατροπή της ενέργειας Κύρια χαρακτηριστικά τους η ισχύς και η εξειδίκευση Πλέον θα τα

Διαβάστε περισσότερα

KΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Χημική σύσταση του κυττάρου. Να απαντήσετε σε καθεμιά από τις παρακάτω ερωτήσεις με μια πρόταση:

KΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Χημική σύσταση του κυττάρου. Να απαντήσετε σε καθεμιά από τις παρακάτω ερωτήσεις με μια πρόταση: KΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Χημική σύσταση του κυττάρου Ενότητα 1.1: Χημεία της ζωής Ενότητα 2.1: Μακρομόρια Να απαντήσετε σε καθεμιά από τις παρακάτω ερωτήσεις με μια πρόταση: 1. Για ποιο λόγο θεωρείται αναγκαία η σταθερότητα

Διαβάστε περισσότερα

Τα χημικά στοιχεία που είναι επικρατέστερα στους οργανισμούς είναι: i..

Τα χημικά στοιχεία που είναι επικρατέστερα στους οργανισμούς είναι: i.. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «XHMIKH ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Όταν αναφερόμαστε στον όρο «Χημική Σύσταση του Κυττάρου», τί νομίζετε ότι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ Ορίζουμε ως διαβιβαστή μια ουσία που απελευθερώνεται από έναν νευρώνα σε μια σύναψη και που επηρεάζει ένα άλλο κύτταρο, είτε έναν νευρώνα είτε ένα κύτταρο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ Όπως συμβαίνει με τη συναπτική διαβίβαση στη νευρομυϊκή σύναψη, σε πολλές μορφές επικοινωνίας μεταξύ νευρώνων στο κεντρικό νευρικό σύστημα παρεμβαίνουν άμεσα ελεγχόμενοι

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15. Κυτταρική ρύθμιση. Ακαδημαϊκές Εκδόσεις 2011 Το κύτταρο-μια Μοριακή Προσέγγιση 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15. Κυτταρική ρύθμιση. Ακαδημαϊκές Εκδόσεις 2011 Το κύτταρο-μια Μοριακή Προσέγγιση 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 Κυτταρική ρύθμιση Ακαδημαϊκές Εκδόσεις 2011 Το κύτταρο-μια Μοριακή Προσέγγιση 1 ΕΙΚΟΝΑ 15.1 Μηχανισμοί διακυτταρικής σηματοδότησης. Η διακυτταρική σηματοδότηση μπορεί να συμβαίνει είτε απευθείας

Διαβάστε περισσότερα

Επίδραση και άλλων παραγόντων στην Αλλοστερική συμπεριφορά της Αιμοσφαιρίνης

Επίδραση και άλλων παραγόντων στην Αλλοστερική συμπεριφορά της Αιμοσφαιρίνης Επίδραση και άλλων παραγόντων στην Αλλοστερική συμπεριφορά της Αιμοσφαιρίνης Καθώς το οξυγόνο χρησιμοποιείται στους ιστούς παράγεται CO2 το οποίο πρέπει να μεταφερθεί πίσω στους πνεύμονες ή τα βράγχια

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2015-2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ 1)Πώς το φαινόμενο Bohr επηρεάζει την πρόσδεση οξυγόνου στην αιμοσφαιρίνη; Που συνδέονται τα ιόντα

Διαβάστε περισσότερα

ΦΑΡΜΑΚΟ ΥΝΑΜΙΚΗ ΙΙ. Γενικές έννοιες (Θεωρία υποδοχέων - Αγωνιστής ανταγωνιστής) Σηµεία ράσης Μοριακοί Μηχανισµοί ράσης Φαρµάκων

ΦΑΡΜΑΚΟ ΥΝΑΜΙΚΗ ΙΙ. Γενικές έννοιες (Θεωρία υποδοχέων - Αγωνιστής ανταγωνιστής) Σηµεία ράσης Μοριακοί Μηχανισµοί ράσης Φαρµάκων ΦΑΡΜΑΚΟ ΥΝΑΜΙΚΗ ΙΙ Γενικές έννοιες (Θεωρία υποδοχέων - Αγωνιστής ανταγωνιστής) Σηµεία ράσης Μοριακοί Μηχανισµοί ράσης Φαρµάκων Υποδοχείς (φαρµάκων) και ενδοκυττάριες σηµατοδοτικές πορείες - Συστήµατα Μεταγωγής

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Απαντήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης στη βιολογία γενικής παιδείας 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 ο Να γράψετε τον αριθμό καθεμίας από τις ημιτελείς προτάσεις 1 έως και 5, και δίπλα σε αυτόν το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί, εκτός από αυτούς από αυτούς που έχουν την ικανότητα να φωτοσυνθέτουν, εξασφαλίζουν ενέργεια διασπώντας τις θρεπτικές ουσιές που περιέχονται

Διαβάστε περισσότερα

Δομή και λειτουργία πρωτεϊνών. Το κύριο δομικό συστατικό των κυττάρων. Το κύριο λειτουργικό μόριο

Δομή και λειτουργία πρωτεϊνών. Το κύριο δομικό συστατικό των κυττάρων. Το κύριο λειτουργικό μόριο Δομή και λειτουργία πρωτεϊνών Το κύριο δομικό συστατικό των κυττάρων. Το κύριο λειτουργικό μόριο Πρωτεΐνες Κύριο συστατικό κυττάρου Δομικοί λίθοι αλλά και επιτελεστές λειτουργίας κυττάρου ένζυμα, μεταφορά,

Διαβάστε περισσότερα

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C. MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Αδένες Έκκρισης Ορμονών Υπόφυση Θυρεοειδής Αδένας Παραθυροειδείς

Διαβάστε περισσότερα

Εξερευνώντας τα Βιομόρια Ένζυμα: Βασικές Αρχές και Κινητική

Εξερευνώντας τα Βιομόρια Ένζυμα: Βασικές Αρχές και Κινητική Εξερευνώντας τα Βιομόρια Ένζυμα: Βασικές Αρχές και Κινητική Βιοχημεία Βιομορίων Αθήνα 2015 Γενικές Ιδιότητες Ένζυμα : Βιολογικοί Καταλύτες Τα ένζυμα είναι πρωτεϊνικά μόρια Μικρή ομάδα καταλυτικών RNA H

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ Τομέας Φαρμακευτικής Χημείας. Ιωάννης Ντότσικας. Επικ.

Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ Τομέας Φαρμακευτικής Χημείας. Ιωάννης Ντότσικας. Επικ. Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ Τομέας Φαρμακευτικής Χημείας Ιωάννης Ντότσικας Επικ. Καθηγητής 1 Οι κυκλοδεξτρίνες (Cyclodextrins, CDs) είναι κυκλικοί ολιγοσακχαρίτες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ Το ένζυμο Αδενυλική κυκλάση, υπεύθυνο για τη βιοσύνθεση του camp. Το camp είναι ένα παράδειγμα μορίου «αγγελιοφόρου» καθοδικά των G πρωτεινών Αύξηση του camp

Διαβάστε περισσότερα

Πρώτα μηνύματα: ορμόνες, νευροδιαβιβαστές, παρακρινείς/αυτοκρινείς παράγοντες που φθάνουν στηνκμαπότονεξωκυττάριοχώροκαιδεσμεύονται με ειδικούς

Πρώτα μηνύματα: ορμόνες, νευροδιαβιβαστές, παρακρινείς/αυτοκρινείς παράγοντες που φθάνουν στηνκμαπότονεξωκυττάριοχώροκαιδεσμεύονται με ειδικούς Πρώτα μηνύματα: ορμόνες, νευροδιαβιβαστές, παρακρινείς/αυτοκρινείς παράγοντες που φθάνουν στηνκμαπότονεξωκυττάριοχώροκαιδεσμεύονται με ειδικούς κυτταρικούς υποδοχείς Δεύτερα μηνύματα: μη-πρωτεϊνικές ουσίες

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου

Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου Απρίλιος Μάιος 12 Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου (Ερωτήσεις που παρουσιάζουν ενδιαφέρον) 1. Τι είναι τα βιομόρια και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά τους; Βιομόρια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Νευρικό Σύστημα 2 Ανατομία ΝΣ ΝΣ ΚΝΣ (εγκέφαλος + ΝΜ) ΠΝΣ Προσαγωγό (αισθητικό) Απαγωγό Κινητικοί νευρώνες ΑΝΣ Συμπαθητικό Παρασυμπαθητικό 3 Οι διαταραχές της λειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

πρωτεϊνες νουκλεϊκά οξέα Βιολογικά Μακρομόρια υδατάνθρακες λιπίδια

πρωτεϊνες νουκλεϊκά οξέα Βιολογικά Μακρομόρια υδατάνθρακες λιπίδια πρωτεϊνες νουκλεϊκά οξέα Βιολογικά Μακρομόρια υδατάνθρακες λιπίδια Περιγραφή μαθήματος Επανάληψη σημαντικών εννοιών από την Οργανική Χημεία Χημική σύσταση των κυττάρων Μονοσακχαρίτες Αμινοξέα Νουκλεοτίδια

Διαβάστε περισσότερα

αποτελούν το 96% κ.β Ποικιλία λειτουργιών

αποτελούν το 96% κ.β Ποικιλία λειτουργιών ΧΗΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΣΥΝΘΕΤΟΥΝ ΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ 92 στοιχεία στο φλοιό της Γης 27 απαραίτητα για τη ζωή H, Ο, Ν, C αποτελούν το 96% κ.β S, Ca, P, Cl, K, Na, Mg αποτελούν το 4% κ.β. Fe, I Ιχνοστοιχεία αποτελούν

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή Bιολογία ΔIAΛEΞΕΙΣ OΔΟΙ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ

Μοριακή Bιολογία ΔIAΛEΞΕΙΣ OΔΟΙ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ Μοριακή Bιολογία ΔIAΛEΞΕΙΣ 11-13 OΔΟΙ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ (Πως γίνονται αντιληπτά τα μηνύματα και πως δίδονται οι απαντήσεις) Χρήστος Παναγιωτίδης, Ph.D. Καθηγητής Κυτταρικής/Μοριακής

Διαβάστε περισσότερα

Επιμέλεια: Καρνάβα Σοφία

Επιμέλεια: Καρνάβα Σοφία Επιμέλεια: Καρνάβα Σοφία Τι είναι λοιπόν η Oργανοκατάλυση Ως Oργανοκατάλυση ορίζεται το είδος κατάλυσης, όπου η ταχύτητα και η απόδοση μιας αντίδρασης αυξάνεται από κάποιο οργανικό μόριο που χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ. Φατούρος Ιωάννης Αναπληρωτής Καθηγητής

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ. Φατούρος Ιωάννης Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ Φατούρος Ιωάννης Αναπληρωτής Καθηγητής Θέματα Διάλεξης Δομή, αριθμός και διαχωρισμός των αμινοξέων Ένωση αμινοξέων με τον πεπτιδικό δεσμό για τη δημιουργία πρωτεΐνης Λειτουργίες των πρωτεϊνών

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

τα βιβλία των επιτυχιών

τα βιβλία των επιτυχιών Τα βιβλία των Εκδόσεων Πουκαμισάς συμπυκνώνουν την πολύχρονη διδακτική εμπειρία των συγγραφέων μας και αποτελούν το βασικό εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν οι μαθητές των φροντιστηρίων μας. Μέσα από

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή Βιολογία. Ενότητα # (6): Oδοί και μηχανισμοί ευκαρυωτικής μεταγωγής σήματος. Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής

Μοριακή Βιολογία. Ενότητα # (6): Oδοί και μηχανισμοί ευκαρυωτικής μεταγωγής σήματος. Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μοριακή Βιολογία Ενότητα # (6): Oδοί και μηχανισμοί ευκαρυωτικής μεταγωγής σήματος Παναγιωτίδης Χρήστος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Β Λυκείου θέματα

Βιολογία Β Λυκείου θέματα Ι. Οι υδατάνθρακες διακρίνονται σε μονοσακχαρίτες, δισακχαρίτες και πολυσακχαρίτες. α) Να αναφέρετε από δύο παραδείγματα μονοσακχαριτών, δισακχαριτών και πολυσακχαριτών. (6μ) β) Σε ένα κύτταρο συναντώνται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι ρυθμιστές του οργανισμού Είδη αδένων στον άνθρωπο o Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν το προϊόν τους μέσω εκφορητικού πόρου είτε στην επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρα ζυμομύκητα αποκρίνονται σε σήμα ζευγαρώματος

Κυτταρα ζυμομύκητα αποκρίνονται σε σήμα ζευγαρώματος Κυτταρα ζυμομύκητα αποκρίνονται σε σήμα ζευγαρώματος Στους πολυκύτταρους οργανισμούς οι θεμελιώδεις κυτταρικές λειτουργίες εξαρτώνται από σύνθετα σηματοδοτικά μονοπάτια Κυτταρική επικοινωνία Τύποι επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

Oδοί και μηχανισμοί ευκαρυωτικής μεταγωγής σήματος

Oδοί και μηχανισμοί ευκαρυωτικής μεταγωγής σήματος MOPIAKH BIOΛOΓIA ΦAPMAKEYTIKHΣ ΔIAΛEΞΕΙΣ 10-12 Oδοί και μηχανισμοί ευκαρυωτικής μεταγωγής σήματος (Πως γίνονται αντιληπτά τα μηνύματα και πως δίδονται οι απαντήσεις) Δρ. Xρήστος Παναγιωτίδης, Tµήµα Φαρµακευτικής

Διαβάστε περισσότερα

Ρύθµιση κυτταρικής λειτουργίας. Μεταγωγή σήµατος

Ρύθµιση κυτταρικής λειτουργίας. Μεταγωγή σήµατος Ρύθµιση κυτταρικής λειτουργίας Μεταγωγή σήµατος 1 Εισαγωγή Η διαδικασία εξέλιξης των πολυκύτταρων οργανισµών (πρίν 2.5 δις χρόνια) άρχισε πολύ πιο αργά από την ύπαρξη των µονοκύτταρων οργανισµών (πρίν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ & ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ & ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ & ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ 3 η Ενότητα ΔΕΣΜΟΙ Δημήτριος Λαμπάκης ΜΟΡΙΑΚΗ ΔΟΜΗ Μεμονωμένα άτομα: Μόνο τα ευγενή αέρια

Διαβάστε περισσότερα

Εξωκυττάριο στρώμα (ΕΣ)

Εξωκυττάριο στρώμα (ΕΣ) Εξωκυττάριο στρώμα (ΕΣ) 1 Παραδείγματα εξωκυτταρικού στρώματος. Στιβάδες επιθηλιακών κυττάρων στηρίζονται σε μια λεπτή στιβάδα εξωκυτταρικού στρώματος που ονομάζεται βασικός υμένας. Κάτω από τον βασικό

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. (Γενετικό γονιδιακής έκφρασης) Μαντώ Κυριακού 2015

ΓΕΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. (Γενετικό γονιδιακής έκφρασης) Μαντώ Κυριακού 2015 ΓΕΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ (Γενετικό υλικό των βακτηρίων ρύθμιση της γονιδιακής έκφρασης) Μαντώ Κυριακού 2015 Γενετικό υλικό των βακτηρίων Αποτελείται από ένα μόριο DNA σε υπερελιγμένη μορφή και τα άκρα του

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β 1. Το σύστημα των ενδοκρινών αδένων είναι το ένα από τα δύο συστήματα του οργανισμού μας που συντονίζουν και

Διαβάστε περισσότερα

Βασικοί μηχανισμοί προσαρμογής

Βασικοί μηχανισμοί προσαρμογής ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ 23-24, 18/4/2016 Π.Παπαζαφείρη Βασικοί μηχανισμοί προσαρμογής Προσαρμογή σε μοριακό και γονιδιακό επίπεδο Επίπεδα ελέγχου 1. Πρωτεïνική δράση 2. Πρωτεïνοσύνθεση 3. Ρύθμιση της

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας Ρόλος του νευρικού συστήματος Το νευρικό σύστημα (Ν.Σ.) ελέγχει, ρυθμίζει και συντονίζει όλες τις λειτουργίες του οργανισμού ανάλογα

Διαβάστε περισσότερα

και χρειάζεται μέσα στο ρύθμιση εναρμόνιση των διαφόρων ενζυμικών δραστηριοτήτων. ενζύμων κύτταρο τρόπους

και χρειάζεται μέσα στο ρύθμιση εναρμόνιση των διαφόρων ενζυμικών δραστηριοτήτων. ενζύμων κύτταρο τρόπους Για να εξασφαλιστεί η σωστή και αρμονική έκφραση των ενζύμων μέσα στο κύτταρο χρειάζεται ρύθμιση εναρμόνιση των διαφόρων ενζυμικών δραστηριοτήτων. και Η εναρμόνιση αυτή επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους

Διαβάστε περισσότερα

Ανόργανη Χημεία. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ενότητα 5 η : Ομοιοπολικοί δεσμοί & μοριακή δομή. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής

Ανόργανη Χημεία. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ενότητα 5 η : Ομοιοπολικοί δεσμοί & μοριακή δομή. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Ανόργανη Χημεία Ενότητα 5 η : Ομοιοπολικοί δεσμοί & μοριακή δομή Οκτώβριος 2018 Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Ο Ομοιοπολικός Δεσμός 2 Ο δεσμός Η Η στο μόριο Η

Διαβάστε περισσότερα

Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 22 : Η ενεργοποίηση της µεταγραφής

Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 22 : Η ενεργοποίηση της µεταγραφής Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 22 : Η ενεργοποίηση της µεταγραφής Εικόνα 22.1 Η γονιδιακή έκφραση ελέγχεται κυρίως κατά την έναρξη της µεταγραφής και σπάνια στα επόµενα στάδια της γονιδιακής έκφρασης, παρόλο που ο έλεγχος

Διαβάστε περισσότερα

Ι. Ντότσικας, Επ. Καθηγητής Φαρμακευτικής ΕΚΠΑ. Οι κυκλοδεξτρίνες (cyclodextrins, CDs)

Ι. Ντότσικας, Επ. Καθηγητής Φαρμακευτικής ΕΚΠΑ. Οι κυκλοδεξτρίνες (cyclodextrins, CDs) Οι κυκλοδεξτρίνες (cyclodextrins, CDs) Οι κυκλοδεξτρίνες είναι μία οικογένεια κυκλικών ολιγοσακχαριτών αποτελούμενες από μονομερή σακχάρων (α-d-γλυκοπυρανόζη) συνδεδεμένων μεταξύ τους με α - [1,4] γλυκοσιδικούς

Διαβάστε περισσότερα

Ηεξέλιξη της πολυκυτταρικότητας

Ηεξέλιξη της πολυκυτταρικότητας ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Τα κύτταρα επικοινωνούν µεταξύ τους και µε το περιβάλλον προκειµένου να συντονίζουν τις λειτουργίες που απαιτούνται για την αύξηση, ανάπτυξη και λειτουργία ενός οργανισµού Η επικοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2018 Μηχανισµοί της ΣΔ à Βάση διεργασιών όπως η αντίληψη, µάθηση, εκούσια κίνηση. 10.000 à Μέσος νευρώνας à 1000 (1011 1014). 2 θεµελιώδεις µηχανισµοί ΣΔς:

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Καταβολισμός Αναβολισμός

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Καταβολισμός Αναβολισμός Η Βιοενεργητική έχει ως αντικείμενο της τη μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν την ενέργεια, για να υλοποιούν τις δραστηριότητες της ζωής. ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Το σύνολο των φυσικοχημικών

Διαβάστε περισσότερα

BIOΛ154 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι. ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ (Lubert Stryer)

BIOΛ154 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι. ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ (Lubert Stryer) BIOΛ154 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ (Lubert Stryer) ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ 17.1 Η πυροσταφυλική αφυδρογονάση συνδέει τη γλυκόλυση με τον κύκλο του κιτρικού οξέος 17.2 O κύκλος του κιτρικού οξέος οξειδώνει μονάδες δύο ατόμων

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΜΑΤΑ 1.Πώς οι κινητικές παράμετροι Κ m και K cat χρησιμεύουν για να συγκριθεί η ανακύκλωση διαφορετικών

Διαβάστε περισσότερα

Τα ορμονικά μόρια και η διαχείριση τους μέσα στο φυτό

Τα ορμονικά μόρια και η διαχείριση τους μέσα στο φυτό Φυσιολογία Φυτών Διαχείριση ορμονικών μορίων Τα ορμονικά μόρια και η διαχείριση τους μέσα στο φυτό Φυσιολογία Φυτών 3 ου Εξαμήνου Δ. Μπουράνης, Σ. Χωριανοπούλου 1 Φυσιολογία Φυτών Διαχείριση ορμονικών

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 7 ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΗ Τα αλκαλοειδή δεν αποτελούν μια ομογενή ομάδα ενώσεων, αποτέλεσμα να είναι ιδιαίτερα δύσκολος ο προσδιορισμός τους. με Ένας γενικότερος ορισμός των αλκαλοειδών αναφέρει ότι αυτά είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι δύο πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες του DNA αποτελούνται από νουκλεοτίδια τα οποία ενώνονται με φωσφοδιεστερικούς δεσμούς. Πιο συγκεκριμένα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 6 Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ 1 Έλεγχος της ενέργειας Τα πραγματικά «Βιοκαύσιμα» 2 Υδατανθρακούχα τρόφιμα 3 Σημασία της ρύθμισης κατανάλωσης

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή Χρηματοδοτούμενων Ερευνητικών Έργων 1η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Τριών

Περιγραφή Χρηματοδοτούμενων Ερευνητικών Έργων 1η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Τριών Περιγραφή Χρηματοδοτούμενων Ερευνητικών Έργων 1η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Τριών Τίτλος Ερευνητικού Έργου «Δομικές και Λειτουργικές Μελέτες Νικοτινικών

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Είδαμε ότι οι ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ είναι 1. Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής

Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής 1 Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής Μικροσκοπικοί οργανισμοί που ρυθμίζουν τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος σε

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Πατρών Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Φαρμακευτικής

Πανεπιστήμιο Πατρών Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστήμιο Πατρών Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Φαρμακευτικής Γενική Συνέλευση: απόφαση αριθμ. 385/5-5-2015 ΘΕΜΑ 7: «Ανακοίνωση κατατακτηρίων εξετάσεων για το ακαδημαϊκό έτος 2015-2016». Η Γενική Συνέλευση,

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Βιοενεργητική είναι ο κλάδος της Βιολογίας που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ενέργεια για να επιβιώσουν και να υλοποιήσουν τις

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (ΑΜΦ) ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ: Hb, είναι τετραμερής πρωτείνη. ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΑΠΟ Τ <=> R

ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (ΑΜΦ) ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ: Hb, είναι τετραμερής πρωτείνη. ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΑΠΟ Τ <=> R ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (ΑΜΦ) ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ: Hb, είναι τετραμερής πρωτείνη. ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΑΠΟ Τ R ΔΕΟΞΥΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ ΟΞΥΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (Σταθερότητα, χαμηλή συγγένεια για Ο2Εύκαμπτη, υψηλή συγγένεια για Ο2) Λόγο των

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός του μαθήματος είναι ο συνδυασμός των θεωρητικών και ποσοτικών τεχνικών με τις αντίστοιχες περιγραφικές. Κεφάλαιο 1: περιγράφονται οι βασικές

Σκοπός του μαθήματος είναι ο συνδυασμός των θεωρητικών και ποσοτικών τεχνικών με τις αντίστοιχες περιγραφικές. Κεφάλαιο 1: περιγράφονται οι βασικές Εισαγωγή Ασχολείται με τη μελέτη των ηλεκτρικών, η λ ε κ τ ρ ο μ α γ ν η τ ι κ ώ ν κ α ι μ α γ ν η τ ι κ ώ ν φαινομένων που εμφανίζονται στους βιολογικούς ιστούς. Το αντικείμενο του εμβιοηλεκτρομαγνητισμού

Διαβάστε περισσότερα

KΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Μεταβολισμός. Ενότητα 3.1: Ενέργεια και Οργανισμοί Ενότητα 3.2: Ένζυμα - Βιολογικοί Καταλύτες

KΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Μεταβολισμός. Ενότητα 3.1: Ενέργεια και Οργανισμοί Ενότητα 3.2: Ένζυμα - Βιολογικοί Καταλύτες KΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Μεταβολισμός Ενότητα 3.1: Ενέργεια και Οργανισμοί Ενότητα 3.2: Ένζυμα - Βιολογικοί Καταλύτες Να συμπληρώσετε με τους κατάλληλους όρους τα κενά στις παρακάτω προτάσεις: 1. Ο καταβολισμός περιλαμβάνει

Διαβάστε περισσότερα

Αποστολία Χατζηευθυμίου, Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας. Ευφροσύνη Παρασκευά, Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑ

Αποστολία Χατζηευθυμίου, Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας. Ευφροσύνη Παρασκευά, Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑ 2016 Αποστολία Χατζηευθυμίου, Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Ευφροσύνη Παρασκευά, Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑ Εισαγωγή Η σύσπαση των σκελετικών μυών ελέγχεται από

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ανόργανη Χημεία. Ενότητα 8 η : Υγρά, Στερεά & Αλλαγή Φάσεων. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής.

Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ανόργανη Χημεία. Ενότητα 8 η : Υγρά, Στερεά & Αλλαγή Φάσεων. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Ανόργανη Χημεία Ενότητα 8 η : Υγρά, Στερεά & Αλλαγή Φάσεων Οκτώβριος 2018 Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Πολικοί Ομοιοπολικοί Δεσμοί & Διπολικές Ροπές 2 Όπως έχει

Διαβάστε περισσότερα

BIOXHMEIA, TOMOΣ I ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΕΝΖΥΜΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΗ

BIOXHMEIA, TOMOΣ I ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΕΝΖΥΜΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΗ BIOXHMEIA, TOMOΣ I ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΕΝΖΥΜΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΗ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Παράδειγμα: η αναγωγή του αζώτου σε αμμωνία Ν 2 + 3Η

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο 1. Με ποιο μηχανισμό αντιγράφεται το DNA σύμφωνα με τους Watson και Crick; 2. Ένα κύτταρο που περιέχει ένα μόνο χρωμόσωμα τοποθετείται σε θρεπτικό υλικό που περιέχει ραδιενεργό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 1o ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ - ΓΗ_Α_ΒΙΟ_0_11207, 96ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ - ΓΗ_Α_ΒΙΟ_0_11303 Ι. Το σύστημα των ενδοκρινών αδένων είναι το ένα από τα δύο συστήματα του οργανισμού μας που συντονίζουν

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα ιάλεξης ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ - ΕΝΖΥΜΑ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ. ιαχωρισµός Αµινοξέων

Θέµατα ιάλεξης ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ - ΕΝΖΥΜΑ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ. ιαχωρισµός Αµινοξέων MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ - ΕΝΖΥΜΑ Θέµατα ιάλεξης οµή, αριθµός και διαχωρισµός των αµινοξέων Ένωση αµινοξέων µε τον πεπτιδικό δεσµό

Διαβάστε περισσότερα

(Από το βιβλίο Γενική Χημεία των Ebbing, D. D., Gammon, S. D., Εκδόσεις Παπασωτηρίου )

(Από το βιβλίο Γενική Χημεία των Ebbing, D. D., Gammon, S. D., Εκδόσεις Παπασωτηρίου ) Δυνάμεις διπόλου διπόλου (Από το βιβλίο Γενική Χημεία των Ebbing, D. D., Gammon, S. D., Εκδόσεις Παπασωτηρίου ) Τα πολικά μόρια μπορούν να έλκονται αμοιβαία μέσω δυνάμεων διπόλου διπόλου. Η δύναμη διπόλου

Διαβάστε περισσότερα

Ενέργεια. Τι είναι η ενέργεια; Ενέργεια είναι η ικανότητα επιτέλεσης έργου ή η αιτία της εµφάνισης των φυσικών, χηµικών και βιολογικών φαινοµένων.

Ενέργεια. Τι είναι η ενέργεια; Ενέργεια είναι η ικανότητα επιτέλεσης έργου ή η αιτία της εµφάνισης των φυσικών, χηµικών και βιολογικών φαινοµένων. Ενέργεια Τι είναι η ενέργεια; Ενέργεια είναι η ικανότητα επιτέλεσης έργου ή η αιτία της εµφάνισης των φυσικών, χηµικών και βιολογικών φαινοµένων. Είναι απαραίτητη; Η ενέργεια είναι απαραίτητη για τους

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΥΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΥΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΥΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Σημειώσεις Ανατομίας - Φυσιολογίας Ι Σκοπός της λειτουργίας του νευρικού συστήματος Προσαρμόζει τις λειτουργίες του ανθρώπινου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ. Πετρολιάγκης Σταμάτης Τμήμα Γ4

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ. Πετρολιάγκης Σταμάτης Τμήμα Γ4 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ Πετρολιάγκης Σταμάτης Τμήμα Γ4 ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ Η κυτταρική μεμβράνη ή πλασματική μεμβράνη είναι η εξωτερική μεμβράνη που περιβάλλει το κύτταρο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 16 Ιουνίου 2017 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλαδικών Εξετάσεων Εσπερινών Λυκείων Γενικών ΘΕΜΑ Α Α.1 δ Α.2 δ Α.3 β Α.4 γ Α.5 α ΘΕΜΑ B B.1 I. A II. E III. ΣΤ IV.

Διαβάστε περισσότερα

πρωτεΐνες πολυμερείς ουσίες δομούν λειτουργούν λευκώματα 1.Απλές πρωτεΐνες 2.Σύνθετες πρωτεΐνες πρωτεΐδια μη πρωτεϊνικό μεταλλοπρωτεΐνες

πρωτεΐνες πολυμερείς ουσίες δομούν λειτουργούν λευκώματα 1.Απλές πρωτεΐνες 2.Σύνθετες πρωτεΐνες πρωτεΐδια μη πρωτεϊνικό μεταλλοπρωτεΐνες ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ Οι πρωτεΐνες είναι πολυμερείς ουσίες με κυρίαρχο και πρωταρχικό ρόλο στη ζωή. Πρωτεΐνες είναι οι ουσίες που κυρίως δομούν και λειτουργούν τους οργανισμούς. Λέγονται και λευκώματα λόγω του λευκού

Διαβάστε περισσότερα

BΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ

BΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ BΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ 1. ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ 2. BΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ Ι. ΑΤΟΜΑ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑ ΙΙ. ΧΗΜΙΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΙΙΙ. ΜΑΚΡΟΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ. Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας (προσωπικό) (γραμματεία)

ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ. Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας (προσωπικό) (γραμματεία) ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας 2310-999054 (προσωπικό) 2310-999185 (γραμματεία) anogian@auth.gr Αρχές της ηλεκτρικής διακυτταρικής επικοινωνίας Ή πως το νευρικό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο H XHΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Χημεία της ζωής 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο H XHΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Χημεία της ζωής 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο H XHΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Χημεία της ζωής 1 2.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Η Βιολογία μπορεί να μελετηθεί μέσα από πολλά και διαφορετικά επίπεδα. Οι βιοχημικοί, για παράδειγμα, ενδιαφέρονται περισσότερο

Διαβάστε περισσότερα

13. Μεµβρανικοί δίαυλοι και αντλίες

13. Μεµβρανικοί δίαυλοι και αντλίες 13. Μεµβρανικοί δίαυλοι και αντλίες 5/09 Ενεργός και παθητική µεταφορά µορίων/ιόντων µέσω µεµβρανών (αντλίες και δίαυλοι). Αντλίες ιόντων που δρουν µέσω υδρόλυσης ΑΤΡ και φωσφορυλίωσης. Αντλίες µε περιοχές

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. α Α3. δ Α4. β Α5. α

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. α Α3. δ Α4. β Α5. α ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. α Α3. δ Α4. β Α5. α 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΕΤΑΡΤΗ 5 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Τα ένζυµα και η ενέργεια ενεργοποίησης

Τα ένζυµα και η ενέργεια ενεργοποίησης Τα ένζυµα Τα ένζυµα και η ενέργεια ενεργοποίησης Ονοµατολογία των ενζύµων Το πρώτο συνθετικό περιγράφει το υπόστρωµα ή τον τύπο της αντίδρασης που καταλύει. Η κατάληξη άση δείχνει ότι πρόκειται για ένζυµο.

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ Προσοµοίωση Είναι γνωστό ότι η εξάσκηση των φοιτητών σε επίπεδο εργαστηριακών ασκήσεων, µε χρήση των κατάλληλων πειραµατοζώων, οργάνων και αναλωσίµων

Διαβάστε περισσότερα

Η χοληστερόλη είναι ο πρόδρομος όλων των κατηγοριών των στεροειδών ορμονών: γλυκοκορτικοειδή (για παράδειγμα κορτιζόλη), αλατοκορτικοειδή (για

Η χοληστερόλη είναι ο πρόδρομος όλων των κατηγοριών των στεροειδών ορμονών: γλυκοκορτικοειδή (για παράδειγμα κορτιζόλη), αλατοκορτικοειδή (για Η χοληστερόλη είναι ο πρόδρομος όλων των κατηγοριών των στεροειδών ορμονών: γλυκοκορτικοειδή (για παράδειγμα κορτιζόλη), αλατοκορτικοειδή (για παράδειγμα αλδοστερόνη), ορμόνες του φύλου (δηλαδή ανδρογόνα,

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία ΙΙ Ενότητα 2:

Φυσιολογία ΙΙ Ενότητα 2: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Ορμόνες Ανωγειανάκις Γεώργιος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΖΥΜΑ. 3. Στο σχήμα φαίνεται η υποθετική δράση ενός ενζύμου πάνω σε ένα υπόστρωμα και ο αναστολέας του.

ΕΝΖΥΜΑ. 3. Στο σχήμα φαίνεται η υποθετική δράση ενός ενζύμου πάνω σε ένα υπόστρωμα και ο αναστολέας του. ΕΝΖΥΜΑ 1. (α) Να εξηγήσετε τι εννοούμε με τον όρο «εξειδίκευση των ενζύμων» καθώς και που οφείλεται αυτή. (β) Ποιες ουσίες μπορούν να επηρεάσουν τη δράση ενός ενζύμου και πώς; (γ) Πώς τα ένζυμα επηρεάζουν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. δ Α3. β Α4. γ Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Α I Β IV Γ VI

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογικές Μεμβράνες και Μεταγωγή Σήματος

Βιολογικές Μεμβράνες και Μεταγωγή Σήματος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Βιολογικές Μεμβράνες και Μεταγωγή Σήματος Ανάλυση κατά Scatchard Διδάσκουσα: Καθ. Μαρία - Ελένη Ε. Λέκκα Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα: Κυτταρική Σηματοδότηση. Σ. Ταραβήρας Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

Ενότητα: Κυτταρική Σηματοδότηση. Σ. Ταραβήρας Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Ενότητα: Κυτταρική Σηματοδότηση Σ. Ταραβήρας Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Κυτταρική σηματοδότηση Στόχοι Αρχές φυσιολογικής ρύθμισης Μορφές επικοινωνίας και σηματοδότησης Μοριακή βάση κυτταρικής

Διαβάστε περισσότερα