9. ΑΡΧΕΣ ΙΑΙΤΗΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ηµήτρης Ν. Λαµπαδάριος Μ.D.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "9. ΑΡΧΕΣ ΙΑΙΤΗΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ηµήτρης Ν. Λαµπαδάριος Μ.D."

Transcript

1 9. ΑΡΧΕΣ ΙΑΙΤΗΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ηµήτρης Ν. Λαµπαδάριος Μ.D. Έχει επανειληµµένα αποδειχτεί ότι ένα σηµαντικό ποσοστό ασθενών που νοσηλεύονται για χειρουργικούς και παθολογικούς λόγους (1,2) υποφέρουν από υποσιτισµό. Λυτό έχει οπωσδήποτε συντελέσει στην καλύτερη αντίληψη για τις ανάγκες διατροφής των ασθενών. Το τελευταίο, µαζί µε τις σηµαντικές προόδους που έχουν γίνει στην εντερική και παρεντερική διατροφή, ανάγει τη διατροφή από σκοτεινό επιστηµονικό κλάδο σε σηµαντική συνιστούσα, που αργά, αλλά σταθερά, εισχωρεί στις περισσότερες χειρουργικές και ιατρικές ειδικότητες. Όµως, παρόλα τα βήµατα προόδου, η υποστήριξη της διατροφής, όταν εφαρµόζεται, δε γίνεται πάντοτε αποτελεσµατικά. Ανάµεσα στους παράγοντες που συντελούν σ' αυτό, ξεχωρίζουν η έλλειψη γνώσης και κατανόησης των µεταβολών στις ανάγκες διατροφής που προκαλούνται από την ασθένεια, η ανεπαρκής γνώση και αντίληψη των αρχών διατροφής µεταξύ γιατρών και χειρουργών, η µη αποτελεσµατική χρήση του διαιτολογίου και η συχνά προφανής έλλειψη επικοινωνίας µεταξύ γιατρών και διαιτολόγων. Η πρακτική εφαρµογή της υποστήριξης της διατροφής, η οποία επιτυγχάνεται καλύτερα στα πλαίσια µιας οργανωµένης οµάδας, προϋποθέτει την κατανόηση της αιτιολογίας των θρεπτικών ελλείψεων (Πίνακας 1), δηλαδή της ανεπαρκούς πρόσληψης, απορρόφησης και αυξηµένης απώλειας και αναγκών σε θρεπτικά συστατικά. Η ανεπαρκής πρόσληψη τροφής (Πίνακας 2) αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της πορείας της νόσου. Ακόµη, ακολουθεί συχνά την κατάχρηση οινοπνευµατωδών, την αποφυγή για διάφορους λόγους ορισµένων οµάδων τροφίµων, τη δυσκοιλιότητα, την αποµόνωση, τη φτώχεια, τη φθορά των δοντιών, κάποιες ιδιαιτερότητες στη διατροφή και την απώλεια βάρους. Η ανεπαρκής απορρόφηση (Πίνακας 2) µπορεί να οφείλεται σε φαρµακευτική θεραπεία, κακή απορρόφηση, παρασιτικές λοιµώξεις ή µερική εκτοµή του γαστρεντερικού σωλήνα. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, η κακή απορρόφηση αντικατοπτρίζει την κανονική φυσιολογική λειτουργία του εναποµείναντος τµήµατος του γαστρεντερικού σωλήνα. Η αυξηµένη απώλεια θρεπτικών συστατικών (Πίνακας 2) µπορεί να είναι αποτέλεσµα της κατάχρησης οινοπνευµατωδών, της απώλειας υγρών του σώµατος (αίµα, διάρροια, παρακέντηση, τραύµατα ή όσµωση) ή, όπως στο νεφρικό σύνδροµο ή στην εντεροπάθεια, µε απώλεια πρωτεΐνης. Η βλάβη στη χρησιµοποίηση των θρεπτικών συστατικών µπορεί να οφείλεται στην ίδια την πορεία της ασθένειας, στη φαρµακευτική αγωγή ή σε µεταβολικές διαταραχές, όπως παρατηρούνται σε ενδογενή µεταβολικά νοσήµατα. Ακόµη, είναι γνωστό ότι ορισµένες συνθήκες συνδέονται µε αυξηµένες ανάγκες διατροφής (Πίνακας 2). Ο σκοπός της υποστήριξης της διατροφής είναι να εξασφαλίσει ή να διατηρήσει µια «βέλτιστη» κατάσταση διατροφής παίρνοντας υπόψη το κόστος, και µε τον τρόπο αυτό να µειώσει τη νοσηρότητα και τη θνησιµότητα της υποβόσκουσας νόσου. Παρόλο που η απλή λογική αναγνωρίζει ότι η παροχή θρεπτικών συστατικών αποτελεί ουσιώδες και αναπόσπαστο µέρος της περίθαλψης του ασθενούς, ωστόσο η αποτελεσµατικότητα της υποστήριξης της διατροφής όσον αφορά στη µείωση της νοσηρότητας και θνησιµότητας έχει αποτελέσει θέµα εντόνων συζητήσεων. Πρόσφατα διαθέτουµε αποδείξεις (3,4) µε τη µορφή ελεγχόµενων δοκιµών, που φαίνεται να επιβεβαιώνουν τις ωφέλειες που πηγάζουν από την υποστήριξη της διατροφής, όπως ελάττωση µετεγχειρητικών επιπλοκών, µεταξύ των οποίων και η σηψαιµία σε εγχειρισµένους ασθενείς. Εκτεταµένες συζητήσεις έχουν γίνει για το ποια είναι η καλύτερη µέθοδος για την αναγνώριση ασθενών υψηλού κινδύνου. Η υποκειµενική κλινική εκτίµηση είναι ασφαλώς ευκολότερη και φθηνότερη, άλλοι όµως βρήκαν ότι η µέθοδος αυτή δεν έχει την ευαισθησία επιβεβαίωσης που προέρχεται από το συνδυασµό µετρήσεων διατροφής, όπως η λευκωµατίνη ορού και η τρανσφερίνη, το πάχος της δερµατικής πτυχής του τρικέφαλου µυός και η καθυστερηµένη δερµατική υπερευαισθησία στα αντιγόνα (5,6,7). Λόγω έλλειψης µιας ιδεώδους απλής διαγνωστικής εξέτασης και επειδή οι προαναφερόµενες εξετάσεις δεν είναι πάντοτε πραγµατοποιήσιµες, το 116

2 ιατρικό ιστορικό και η κλινική εξέταση µπορούν να εντοπίσουν τον ασθενή υψηλού κινδύνου, πράγµα το οποίο πρέπει να γίνει όσο το δυνατόν νωρίτερα στην πορεία της νόσου (Πίνακας 3). Οι ασθενείς αυτοί ίσως παρουσιάζουν µεγάλες µεταβολές στο βάρος του σώµατος, µπορεί να έχουν χάσει πρόσφατα σηµαντικό ποσοστό βάρους, να κάνουν κατάχρηση οινοπνευµατωδών, να µην έχουν πάρει τροφή από το στόµα για διάστηµα µεγαλύτερο των πέντε ηµερών, να παίρνουν φάρµακα µε αντιθρεπτικές ή καταβολικές ιδιότητες, να έχουν υποστεί παρατεταµένες απώλειες θρεπτικών συστατικών ή να παρουσιάζουν αυξηµένες µεταβολικές ανάγκες (8). Η αξιολόγηση του ασθενούς από ιατρικής πλευράς και θρέψης δίνει τη δυνατότητα να κρίνει κανείς τις ανάγκες διατροφής και την οδό, µέσω της οποίας θα πρέπει να χορηγηθούν τα θρεπτικά συστατικά (Πίνακας 4). Η εντερική οδός θα πρέπει πάντοτε να προτιµάται, γιατί είναι εξίσου αποτελεσµατική µε την παρεντερική (9), από άποψη διατροφής συνδέεται µε λιγότερο σοβαρές επιπλοκές και έχει θρεπτικό αποτέλεσµα στη γαστρεντερική οδό (10). Η απόφαση να χρησιµοποιηθεί ολική παρεντερική διατροφή θα εξαρτηθεί σε µεγάλο βαθµό από το αν λειτουργεί ή όχι η γαστρεντερική οδός (Πίνακας 4), από το αν ο ασθενής έχει µείνει χωρίς τροφή από το στόµα για περισσότερο από πέντε ηµέρες και από το αν η αδυναµία του να ανεχθεί πρόσληψη τροφής από το στόµα υπάρχει πιθανότητα να συνεχιστεί. Άλλες πλευρές της υποστήριξης της διατροφής περιλαµβάνουν τη φύση και τη σύσταση των τροφών που θα χορηγηθούν, την έκταση και τη διάρκεια των συµπληρωµάτων, τον έλεγχο και την αποδοτικότητα σε σχέση µε το κόστος του χορηγούµενου συµπληρώµατος καθώς και προφυλακτικές πλευρές. Συµπερασµατικά, τα κύρια καθήκοντα της υποστηρικτικής οµάδας διατροφής περιλαµβάνουν την αναγνώριση του ασθενούς που βρίσκεται σε κίνδυνο, την αξιολόγηση των αναγκών διατροφής του καθώς και τον προγραµµατισµό, τη χορήγηση και τον έλεγχο του χορηγούµενου συµπληρώµατος. Πίνακας 1. Αιτιολογία των ανεπαρκειών θρεπτικών συστατικών Ανεπαρκής πρόσληψη Ανεπαρκής απορρόφηση Αυξηµένες απώλειες ιαταραχή του µεταβολισµού Αυξηµένες ανάγκες Πίνακας 2. Αιτιολογία των ανεπαρκειών θρεπτικών συστατικών Ανεπαρκής Πρόσληψη - Αλκοολισµός - Αποφυγή συγκεκριµένων «οµάδων τροφίµων» - υσκοιλιότητα (αιµορροΐδες, εκολπωµάτωση) - Αποµόνωση, φτώχεια, οδοντιατρικές ασθένειες - Ιδιοµορφίες στις διαιτητικές συνήθειες. - Απώλεια βάρους. Ανεπαρκής Απορρόφηση - Φάρµακα - υσαπορρόφηση - Παράσιτα - Κακοήθης αναιµία - Χειρουργικές επεµβάσεις: Γαστρεκτόµη Εντερική Εκτοµή Αυξηµένες Απώλειες - Κατάχρηση οινοπνεύµατος - Αιµορραγία 117

3 - Παρακεντήσεις - ιάρροια - Παροχέτευση αποστήµατος, τραύµατα - Νεφρωσικό σύνδροµο - Περιτοναϊκή διάλυση - αιµοδιάλυση - Απώλεια πρωτεΐνης από εντεροπάθεια ιαταραχή Μεταβολισµού - Φάρµακα - Ενδογενή µεταβολικά νοσήµατα Αυξηµένες Ανάγκες - Πυρετός - Υπερθυρεοειδισµός - Αυξηµένες φυσιολογικές ανάγκες - Χειρουργικές επεµβάσεις, εγκαύµατα, λοιµώξεις - Υποξία ιστών - Κάπνισµα Πίνακας 3. Εντόπιση του ασθενή που βρίσκεται σε κίνδυνο (Ασθενής Υψηλού Κινδύνου) Είναι λιπόσαρκος (<80%) Είναι εξαιρετικά υπέρβαρος (> 120%) Πρόσφατη απώλεια βάρους (> 10%) Είναι αλκοολικός «Ν.Ρ.Ο.»* Για περισσότερο από 5 µέρες. Παίρνει φάρµακα ανταγωνιζόµενα θρεπτικά συστατικά, (καταβολικές ιδιότητες φαρµάκων) Παρατεινόµενες απώλειες θρεπτικών ουσιών - Λυσαπορρόφηση - Σύνδροµο βραχέος εντέρου - Συρίγγια - Παροχέτευση αποστήµατος ή τραύµατος - Αιµοκάθαρση Αυξηµένες µεταβολικές ανάγκες - Τραύµατα - Εγκαύµατα - Σηψαιµία *Ν.Ρ.Ο. = Nil Per Os 118

4 119

5 10. ΙΑΤΡΟΦΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ηµήτρης Ν. Λαµπαδάριος Μ.D. Αν και η δυνατή διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, που είναι εκατό χρόνια περίπου, δεν έχει αλλάξει, το προσδόκιµο επιβίωσης έχει αυξηθεί από 47 χρόνια το 1900 σε 73 χρόνια το 1980 (1). Ο αριθµός ατόµων πάνω από την ηλικία των 65 χρόνων αυξάνεται γρήγορα σε οποιοδήποτε πληθυσµό στον κόσµο. Η αναλογία αυτή κυµαίνεται από 15% στη υτική Ευρώπη σε 11% στις Η ΠΑ και 3% στην Αφρική (2). Στις ΗΠΑ, 25 εκατοµµύρια Αµερικανοί είναι πάνω από την ηλικία των 65 χρόνων και ο προβλεπόµενος πληθυσµός των ηλικιωµένων για το έτος 2030 είναι 57 εκατοµµύρια (3). Από αυτούς, 25 εκατοµµύρια θα είναι πάνω από την ηλικία των 75 χρόνων. Λόγω της παγκόσµιας αύξησης του ηλικιωµένου πληθυσµού, υπάρχει τώρα αυξανόµενο ενδιαφέρον για τα προβλήµατα και τις ανάγκες διατροφής των ηλικιωµένων. Το γήρας είναι µια αναπόφευκτη διαδικασία που σχετίζεται µε αλλαγές στη σύνθεση του σώµατος (4), στη λειτουργία των οργάνων (Πίνακας 1) και στη φυσική επίδοση. Λυτές οι αλλαγές, οι οποίες τελικά οδηγούν στη νέκρωση των κυττάρων, πιστεύεται σήµερα ότι προξενούνται, µεµονωµένα ή σε συνδυασµό, από τυχαία σφάλµατα στην αντιγραφή (5) ή µεταγραφή (6) του DΝΑ, σε δοµικές πρωτεϊνικές αλλαγές, ιδιαίτερα του κολλαγόνου (7), και σε κυτταρική βλάβη από ελεύθερες ρίζες (8). Ο ρόλος της διατροφής σ' αυτές τις αλλαγές, καθώς και ο ρόλος της στην επικράτηση των εκφυλιστικών ασθενειών στους ηλικιωµένους είναι σίγουρα σηµαντικός, αλλά προς το παρόν, είναι δύσκολο να υπολογιστεί µε ακρίβεια. Μέρος της δυσκολίας οφείλεται στις µεταβλητές συνέπειες του γήρατος πάνω στις µεταβολικές λειτουργίες καθώς και σε εκείνες που συνδέονται µε τη διατροφή. Μερικές λειτουργικές αλλαγές που προκαλούνται λόγω ηλικίας αλλάζουν, για παράδειγµα, τις ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά, ενώ άλλες παραµένουν σταθερές σ' όλη τη διάρκεια της ζωής, εκτός αν αλλάξουν λόγω κάποιας πάθησης. Πίνακας 1. Ελάττωση µε την ηλικία των φυσιολογικών λειτουργιών. % Ελάττωση Λειτουργία 30 χρονών Γλυκόζη αίµατος Ταχύτητα µεταβίβασης ερεθίσµατος στα νεύρα, κυτταρικά ένζυµα Καρδιακός δείκτης (ανάπαυσης) Ζωτική χωρητικότητα/ νεφρική ροή αίµατος Μέγιστη αναπνευστική ικανότητα Μέγιστος ρυθµός εργασίας/ µέγιστη πρόσληψη Ο χρονών 120

6 ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ Ενέργεια Αναγνωρίζεται γενικά ότι οι ανάγκες σε ενέργεια µειώνονται µε την ηλικία (9). Αυτό φαίνεται να έχει σχέση µε κάποια µείωση στο ρυθµό του βασικού µεταβολισµού, εξαιτίας της ελάττωσης της µυϊκής µάζας µε την ηλικία και της κατανάλωσης ενέργειας λόγω των µειωµένων φυσικών δραστηριοτήτων. Η µείωση της φυσικής δραστηριότητας είναι αναλογικά µεγαλύτερη στη συνολική µείωση των αναγκών σε ενέργεια και ίσως σχετίζεται µε τη µειωµένη µυϊκή δύναµη και τις συνακόλουθες συνέπειες, όπως κατάγµατα και αλλοιώσεις εξ αιτίας της αστάθειας του σώµατος και της προόδου των χρόνιων εκφυλιστικών παθήσεων αντίστοιχα (10). Όπως έχει φανεί από προοπτικές µελέτες, η ισορροπία ενέργειας θα πρέπει να είναι ο πρωταρχικός στόχος της διατροφής των ηλικιωµένων, επειδή η λήψη ενέργειας µειώνεται µε την ηλικία (11). Η διατήρηση του βάρους του σώµατος θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση στον έλεγχο των αναγκών ενέργειας, εκτός αν απαιτείται ελάττωση βάρους για τον έλεγχο κάποιας υποκείµενης ασθένειας ή αν οι ανάγκες αυξάνονται λόγω παρεµπίπτουσας νόσου. Πρωτεΐνη Το ζήτηµα των πρωτεϊνικών αναγκών στους ηλικιωµένους είναι αντικείµενο αντικρουόµενων απόψεων (12). Υποστηρίζεται ότι οι ανάγκες σε πρωτείνες µπορεί να ελαττωθούν στους ηλικιωµένους, λόγω της ελάττωσης της συνολικής πρωτεϊνικής µάζας του σώµατος. Μελέτες του ισοζυγίου του αζώτου δείχνουν ότι 0,59 g πρωτεΐνης του αυγού ανά Κg βάρους ηµερησίως µπορεί να είναι αρκετά για τον υγιή ηλικιωµένο άνθρωπο. Άλλες µελέτες όµως δείχνουν ότι το ισοζύγιο αζώτου δεν µπορεί να διατηρηθεί στους ηλικιωµένους άνδρες και γυναίκες που καταναλώνουν 0,8 g πρωτεΐνης του αυγού ανά Κg βάρους ηµερησίως, που είναι η προτεινόµενη λήψη σήµερα. Οι συγγραφείς υποθέτουν ότι η µειωµένη κατακράτηση αζώτου ίσως αντικατοπτρίζει τη χαµηλότερη λήψη ενέργειας, που είναι τεκµηριωµένη στους ηλικιωµένους (13). Μια άλλη σηµαντική πλευρά των αναγκών σε πρωτεΐνες στους ηλικιωµένους είναι η σχέση της λήψης πρωτεϊνών µε τη νεφρική λειτουργία (14). Ενόψει της µειωµένης νεφρικής λειτουργίας που έχει σχέση µε την ηλικία, οι ηλικιωµένοι ίσως να είναι περισσότερο επιρρεπείς στις προτεινόµενες καταστροφικές συνέπειες των υψηλών ποσοτήτων αζώτου, όταν υπάρχει κάποια νεφρική πάθηση (14). Παρόλα αυτά, δεν είναι σαφές κατά πόσο αυτές οι προτεινόµενες καταστροφικές συνέπειες συµβαίνουν στους ηλικιωµένους, αφού µια προοπτική µελέτη (15) δε µπόρεσε να δείξει καµιά σχέση ανάµεσα στη λήψη πρωτεϊνών και τις αλλαγές στη σπειραµατική διήθηση, όπως καθορίζεται από την κάθαρση της κρεατινίνης. Θα υποστήριζε κανείς ότι µια λογική και ασφαλής λήψη πρωτεΐνης στους ηλικιωµένους, εφόσον δεν υπάρχει νεφρική πάθηση, ίσως είναι 1.0 g/κg βάρους ηµερησίως. Πρόσφατα έχει δειχτεί ότι το ποσό αυτό είναι επαρκές (16) στους υγιείς ηλικιωµένους, για να διατηρηθεί σταθερή η ποσότητα πρωτεϊνών στο πλάσµα του αίµατος καθώς και η µυϊκή µάζα, όπως αυτή καθορίζεται από την περιφέρεια του βραχίονα και το πάχος της δερµατικής πτυχής του τρικέφαλου µυός. Η ύπαρξη κάποιας οξείας ή χρόνιας πάθησης όµως, θα καθιστούσε αναγκαία την επιβολή κατάλληλων προσαρµογών, όπως αυτές καθορίζονται από τη φύση της ασθένειας. Λίπος Η µείωση του πρωτεϊνικού ιστού, που έχει σχέση µε την ηλικία, συνοδεύεται από µια αύξηση του συνολικού λίπους του σώµατος. Για το τελευταίο υπάρχει γενικά µεγαλύτερη ανησυχία στους ηλικιωµένους, λόγω της ενεργειακής του πυκνότητας σε σχέση µε τη διατήρηση του βάρους. Αν και έχει υποστηριχτεί ότι οι ηλικιωµένοι µπορεί να ωφεληθούν από τη µείωση του κινδύνου της αθηροσκλήρωσης (17-19), παραµένει αµφίβολο κατά πόσο οι αλλαγές στον τύπο του προσλαµβανόµενου λίπους µπορούν να αναστρέψουν τις αλλοιώσεις που έχουν δηµιουργηθεί σ' αυτό τον 121

7 πληθυσµό. Είναι γνωστό εντούτοις ότι η παχυσαρκία συνδέεται άµεσα µε άλλα νοσήµατα, όπως η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης. Η υπέρταση ίσως είναι ο πιο σηµαντικός παράγοντας κινδύνου για τη στεφανιαία νόσο της καρδιάς πάνω από την ηλικία των 60 χρόνων (20). Η µείωση της πρόσληψης λίπους σε επίπεδα ίσα ή µικρότερα του 30% της συνολικής ενέργειας που λαµβάνουν οι ηλικιωµένοι, µπορεί έµµεσα να είναι ωφέλιµη στη διατήρηση ή στην επίτευξη του ιδανικού βάρους του σώµατος. Υδατάνθρακες Οι υδατάνθρακες θεωρούνται εν γένει η µεγαλύτερη πηγή ενέργειας, συνεισφέροντας µέχρι και 65-70% της ηµερήσιας προσλαµβανόµενης ενέργειας. Παρόλο που δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν την ιδανική ποσότητα υδατανθράκων που πρέπει να παίρνουν οι ηλικιωµένοι, από πλευράς ποιότητας θα πρέπει να δοθεί έµφαση στην κατανάλωση µη επεξεργασµένων υδατανθράκων. Οι τελευταίοι, είναι γνωστό ότι είναι ωφέλιµοι για τη βελτίωση της καµπύλης ανοχής γλυκόζης, για τη µείωση των τριγλυκεριδίων και της χοληστερόλης του ορού, καθώς και για την αύξηση της κινητικότητας του εντέρου, ανακουφίζοντας έτσι από τη δυσκοιλιότητα (21,22). Υγρά Αν και µια ηµερήσια λήψη υγρών της τάξης των 30 ml/ Kg θα φαινόταν επαρκής για τους ηλικιωµένους, η οµοιόσταση των υγρών είναι υψίστης σηµασίας, δεδοµένου ότι η φυσική ανικανότητα και η ασθένεια µπορεί να προκαλέσουν µια ανισορροπία (Πίνακας 2). Εποµένως, η ισορροπία των υγρών θα πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να αποτελεί αναπόσπαστο τµήµα της παρακολούθησης της θρέψης του ηλικιωµένου και θα πρέπει να γίνονται προσαρµογές όσο το δυνατό νωρίτερα. Πίνακας 2. Ισοζύγιο υγρών στους ηλικιωµένους Ανεπάρκεια Φυσική ανικανότητα Πυρετός ιάρροια Εµετός Αιµορραγία ιουρητικά Υπακτικά Νεφρική ανεπάρκεια Ακράτεια ούρων Υπερβολή Νεφρική ανεπάρκεια Καρδιακή ανεπάρκεια Κατακράτηση υγρών (µειωµένη ωσµωτική πίεση) Ακατάλληλη έκκριση ΑDH Μέταλλα και Ιχνοστοιχεία Απ' όλα τα µέταλλα η µεγαλύτερη προσοχή έχει δοθεί στο ασβέστιο, εξαιτίας του ρόλου του στην πρόληψη και θεραπεία της οστεοπόρωσης (23). Οι πολλοί παράγοντες που, ως γνωστόν, επηρεάζουν την οµοιόσταση του ασβεστίου, όπως η πρόσληψη, η βιοδιαθεσιµότητα, οι ορµόνες, η βιταµίνη D, η λήψη πρωτεϊνών, δυσκολεύουν την εκτίµηση της απαραίτητης ηµερήσιας ποσότητας ασβεστίου που πρέπει να παίρνουν οι ηλικιωµένοι. Με τα σηµερινά δεδοµένα, µια λήψη mg θεωρούνται επαρκής για τους άνδρες και τις γυναίκες άνω των 60 και 50 χρόνων αντίστοιχα (23). Η αποτελεσµατικότητα της αυξηµένης πρόσληψης ασβεστίου µε µορφή συµπληρωµάτων, αφενός δεν έχει αποδειχθεί ακόµα, αφετέρου δεν είναι αµέτοχη κινδύνων και είναι πολυδάπανη (24). Οι ανάγκες σε σίδηρο φαίνεται ότι είναι πάρα πολύ χαµηλές στη διάρκεια του γήρατος. Οι συγκεντρώσεις σιδήρου του µυελού των οστών και φερριτίνης του ορού αυξάνονται µε την ηλικία, ακόµα κι όταν ο σίδηρος λαµβάνεται ανεπαρκώς µε την καθηµερινή διατροφή (25,26). Η συχνότητα της αναιµίας, παρόλα αυτά, φαίνεται να αυξάνεται µε την ηλικία και αναφέρεται ότι κυµαίνεται από 2 έως 30%, ενώ είναι 122

8 ακόµα συχνότερη σε ηλικιωµένους που έχουν ανάγκη ιατρικής περίθαλψης. Αν και η αιτία της αναιµίας ποικίλλει (Πίνακας 3), περίπου ένα τρίτο όλων των αναιµιών σ' αυτούς τους ασθενείς συνδέεται µε κάποια χρόνια νόσο µαζί µε την ανεπάρκεια σιδήρου αποτελούν τα δύο τρίτα των αναιµιών στους ηλικιωµένους. Στη κλινική, αν και µπορούµε να συναντήσουµε σιδηροπενικές αναιµίες καθαρά διαιτητικής προέλευσης, υπάρχουν και άλλες αιτίες ανεπάρκειας σιδήρου που θα πρέπει να εξεταστούν και να αποκλειστούν. Είναι εξίσου σηµαντικό να τονιστεί ότι η µείωση της αιµοσφαιρίνης στους ηλικιωµένους µπορεί να εµφανιστεί κλινικά µε συµπτωµατολογία αθηροσκλήρωσης των στεφανιαίων, εγκεφαλικών ή περιφερικών αγγείων (Πίνακας 4) (27,28). Πίνακας 3. Αιτιολογία Σιδηροπενίας στους ηλικιωµένους Πιθανές αιτίες µικροκυτταρικής αναιµίας Μερικοί παράγοντες που επηρεάζουν το ισοζύγιο σιδήρου στους ηλικιωµένους Έλλειψη σιδήρου Ανεπαρκής πρόσληψη Αναιµία λόγω χρόνιας ασθένειας Γαστρεντερικές αιµορραγίες Απώλεια αίµατος Γαστρίτιδα Πεπτικό έλκος υσαπορρόφηση Πολύποδες Εκκολπώµατα που αιµορραγούν Κακοήθεις όγκοι γαστρεντερικού Μερική ή ολική γαστρεκτοµή Αχλωρυδρία Πίνακας 4. Συµπτωµατολογία και κλινικά σηµεία της σιδηροπενίας στους ηλικιωµένους Ενήλικες Ηλικιωµένοι Ωχρότητα Κατάθλιψη Αδυναµία Σύγχιση Απάθεια Στηθάγχη Αί ύσπνοια σθηµα παλµών Καρδιακή κάµψη Έµφραγµα µυοκαρδίου ιαλείπουσα χωλότητα Παροδικές ισχαιµικές προσβολές Η πρόσληψη ψευδάργυρου από τους ηλικιωµένους έχει τύχει ιδιαίτερης προσοχής. Μερικές µελέτες εκτιµούν ότι ίσως υπάρχει οριακή ανεπάρκεια αυτού του θρεπτικού συστατικού (29). Ορισµένες ασθένειες, ιδιαίτερα η εντερική δυσαπορρόφηση, η ηπατίτιδα, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και η αλκοολική ηπατοπάθεια, οι οποίες µπορεί να υπάρχουν στους ηλικιωµένους, έχουν σχέση µε ανεπάρκεια ψευδάργυρου. Ο ψευδάργυρος φαίνεται ότι παίζει σηµαντικό ρόλο στην επούλωση των τραυµάτων, στην οξύτητα της γεύσης και στη λειτουργία της ανοσίας. Ο ρόλος του στην εξασθένιση των αισθήσεων της γεύσης και της οσµής σε σχέση µε την ηλικία δεν έχει όµως ακόµα καθοριστεί. Αν και προς το παρόν δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι οι ηλικιωµένοι έχουν αυξηµένες ανάγκες σε µέταλλα, εκτός ίσως από το ασβέστιο, είναι πιθανό να βρίσκονται σε κάποιο κίνδυνο εµφάνισης ανεπαρκειών µετάλλων από άλλους παράγοντες όπως η πολυφαρµακία, η µειωµένη πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, η µειωµένη απορρόφηση και οι χρόνιες παθήσεις. 123

9 Βιταµίνες Υπάρχει έλλειψη δεδοµένων σχετικά µε τις ανάγκες σε βιταµίνες αλλά, κατά µέσο όρο, θεωρείται ότι αυτές δε διαφέρουν στους υγιείς ηλικιωµένους σε σύγκριση µε τους νεότερους ενήλικες στην περίπτωση της θειαµίνης, ριβοφλαβίνης και βιταµίνης C (30). Οι ποσότητες που συνιστώνται όµως, µπορεί να είναι υψηλές για τη βιταµίνη Α και το φυλικό οξύ και χαµηλές για τη βιταµίνη Ό, τη βιταµίνη Β 6 και Β ]2, εξαιτίας αλλαγών στο µεταβολισµό τους που έχουν σχέση µε την ηλικία. Οι ενδείξεις σχετικά µε τις βιταµίνες Ε,Κ, το νικοτινικό οξύ, τη βιοτίνη και το παντοθενικό οξύ είναι αντιφατικές και ανεπαρκείς για να µπορούµε να σχολιάσουµε την καταλληλότητα των ποσοτήτων που προτείνονται. Οι ανάγκες σε βιταµίνες µπορεί όµως να διαφοροποιηθούν λόγω ασθένειας, χρόνιας κατανάλωσης οινοπνεύµατος και υπέρµετρης ή ακατάλληλης χρήσης φαρµάκων. Είναι γνωστό ότι οι ηλικιωµένοι είναι κατεξοχήν χρήστες φαρµάκων. ιάφορες µελέτες έχουν δείξει ότι µέχρι και 87% ίσως να παίρνουν τακτική φαρµακευτική αγωγή, ενώ 44% µπορεί να παίρνουν µέχρι και τέσσερα φάρµακα την ηµέρα. Οι παράγοντες αυτοί θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη όταν αποφασίζουµε την έναρξη µιας θεραπείας ή τη χορήγηση συµπληρώµατος βιταµινών. ΥΠΟΣΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ Οι ηλικιωµένοι έχουν την τάση να υποσιτίζονται (31), γεγονός που µπορεί να προέρχεται από πρωτογενείς ή δευτερογενείς αιτίες (32) (Πίνακας 5). Ο συνδυασµός αυτών των παραγόντων µπορεί να περιορίσει τη διαθεσιµότητα των θρεπτικών ουσιών και το ενδιαφέρον των ηλικιωµένων για το φαγητό. Μελέτες διατροφής το)ν ηλικιωµένων δείχνουν ότι στη Μ. Βρετανία (33) η συχνότητα του υποσιτισµού είναι 6% στους άνδρες και 5% στις γυναίκες µεταξύ 70 και 80 χρονών και 12% στους άνδρες και 8% στις γυναίκες σε ηλικία πάνω από 80 χρόνων. Οι συχνότερες ανεπάρκειες που βρέθηκαν αφορούν την πρωτεϊνική - ενεργειακή ανεπάρκεια, την ανεπάρκεια σιδήρου, θειαµίνης, φυλικού οξέος, βιταµίνης C και βιταµίνης D. Παρόµοιες µελέτες διατροφής στις ΗΠΑ (34) δείχνουν ότι η πρόσληψη ενέργειας, υπολογίζοντας τη µείωση της λήψης ενέργειας µε την ηλικία (35), και οι λήψεις ασβεστίου, σιδήρου, βιταµίνης Α, θειαµίνης και φυλικού οξέος ήταν γενικά ανεπαρκείς. Από βιοχηµική άποψη, τα θρεπτικά συστατικά που είναι πιθανώς χαµηλά ή ανεπαρκή περιλαµβάνουν τη βιταµίνη Α, τη θειαµίνη, την πυριδοξίνη, τη ριβοφλαβίνη, το ασβέστιο και το σίδηρο σε συνδυασµό µε χαµηλά επίπεδα λευκωµατίνης ορού, πρωτείνης, αιµοσφαιρίνης και αιµατοκρίτη (36). Πίνακας 5. Αιτιολογία υποσιτισµού στους ηλικιωµένους Κύριες αιτίες ευτερεύουσες αιτίες Άγνοια Προβλήµατα µάσησης Φτώχεια ιαταραγµένη όρεξη Κοινωνική αποµόνωση υσαπορρόφηση ιανοητική διαταραχή Φάρµακα Φυσική ανικανότητα Αλκοολισµός Ιατρογενείς διαταραχές Αυξηµένες ανάγκες θρεπτικών συστατικών 124

10 Η χαµηλή ανεπαρκής λήψη αυτών των θρεπτικών συστατικών συνδέεται µε τη χαµηλή πρόσληψη ενέργειας από τους ηλικιωµένους (37), πράγµα το οποίο εµποδίζει την επαρκή πρόσληψη όλων των θρεπτικών ουσιών και ιδιαίτερα ορισµένων ιχνοστοιχείων. Ο υποσιτισµός και οι αναφερόµενες διαιτητικές ανεπάρκειες µπορεί, επιπλέον, να επιδεινωθούν από το stress (ιατρικό / χειρουργικό / κοινωνικό), το οποίο µπορεί να µετατρέψει µια οριακή ή ακόµα και επαρκή κατάσταση διατροφής σε ανεπαρκή, ανάλογα µε τη συγκεκριµένη ασθένεια, την ηλικία που παρουσιάζεται, τα όργανα που προσβάλλονται και την ικανότητα προσαρµογής. Η ανίχνευση του υποσιτισµού, ιδιαίτερα στους ηλικιωµένους, αποτελεί πρόκληση για τον κλινικό γιατρό, λόγω των αλλαγών που οφείλονται στην ηλικία, τις διαφορετικές ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά και τη διαφορετική σύνθεση του σώµατος. Τα όρια των ανθρωποµετρικών και βιοχηµικών παραµέτρων, που κανονικά χρησιµοποιούνται για τον έλεγχο της θρέψης, είναι δύσκολο να χρησιµοποιηθούν στους ηλικιωµένους, αφού δεν υπάρχουν πρότυπα αναφοράς για τον πληθυσµό αυτό. Ένα προσεκτικό ιστορικό, µαζί µε την κλινική εξέταση, µπορεί εποµένως να είναι ο πιο αποδοτικός, σε σχέση µε το κόστος, τρόπος εντοπισµού του ασθενή που βρίσκεται σε κίνδυνο υποσιτισµού (Πίνακας 6). Από βιοχηµική άποψη, έχει αναφερθεί ότι η λεικωµατίνη ορού έχει την καλύτερη προγνωστική αξία για τη θνησιµότητα (38), Όταν γίνει διάγνωση υποσιτισµού, θα πρέπει να γίνει κατάλληλη υποστήριξη της θρέψης µέσω της εντερικής ή παρεντερικής οδού, έχοντας υπόψη τις ειδικές ανάγκες και τα όρια δυνατοτήτων των ηλικιωµένων. Σχετικά µε τη θεραπεία, η µέγιστη ωφέλεια από τη βελτιούµενη διατροφή µπορεί καλύτερα να επιτευχθεί µε την ελάττωση ή τη διακοπή του καπνίσµατος και του ποτού, και µε αύξηση της φυσικής δραστηριότητας µέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων του ασθενή. Τέλος, αν και είναι δυνατό να επιτευχθεί καλή διατροφή στους ηλικιωµένους, η µέγιστη ωφέλεια µπορεί να προέλθει µόνο από τη καθιέρωση της σε µια όσο το δυνατό νεότερη ηλικία. Πίνακας 6. ιαιτητικοί παράγοντες κινδύνου στους ηλικιωµένους Λιγότερα από 8 κύρια, κρύα ή ζεστά, γεύµατα, µέσα σε 1 εβδοµάδα (λιγότερο από ένα κύριο γεύµα ηµερησίως) Λιγότερο από 280 ml γάλα ηµερησίως Ουσιαστική απουσία φρούτων και λαχανικών Άρνηση λήψης τροφής, ακόµα και όταν παρέχεται ζεστή και έτοιµη να φαγωθεί. Μεγάλες περίοδοι στη διάρκεια της ηµέρας χωρίς τροφή ή ποτά Κατάθλιψη ή µοναξιά Απότοµη αλλαγή στο βάρος (αύξηση ή απώλεια) υσκολίες στην αγορά τροφίµων Χαµηλό εισόδηµα Εντόπιση ανικανότητας (συµπεριλαµβανοµένου του αλκοολισµού) 125

11 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Ι.Κονar ΜG. Εlderly people. Τhe population 65 years and over. DHEW Publication No HRA. 1977; 77: Munro ΗΝ. Nutrition and Aging. Br Med Bull. 1981; 37: Butler RN, McQuire EAH. Evidence relating selected vitamins and minerals to health and disease in the elderly population in the United States. Am J Clin Nutr. 1982; 36: Shock MW. Greulick RC. Andres R, et al. Normal human aging: The Baltimore longitudal study of aging. US Department of Health and Human Services. NIH publication. 1984; 82: Hart RW, Setlow RB. Correlation between deoxyribonucleic acid excision repair and life span in an umber of mammalian species. Proc Nat Acad Sci. 1974; 71: Orgel LE. The maintenance of the accuracy of protein synthesis and its relevance of aging. Proc Nat Acad Sci. 1963; 49: Bjovksten J. Finska Kenists Mead. 1971; 80: Harman D. Prolongation of the normal lifespan and inhibition of spontaneous cancer by antioxidants. J Gerontol. 1961; 16: McGandy RB. Nutrition and aging. An overview. Clin. Ther. 1984; 6: Wyke B. Cervical articular contributions to posture and gait: their relation to senile disequilibrium. Age Aging. 1979; 8: Elahi VK. Elahi D. Andres R et al. A longitudinal study of nutritional intake in men. J Gerontol. 1983; 38: Zanni E. Galloway DH. Zezulka AY. Protein requirements in the elderly. J Nutr. 1979; 109: Gersovitz M. Motil K. Munro HN et al. Human protein requirements: assessment of the adequacy of the current recommended dietary allowance for dietary protein in elderly men and women. Am J Clin Nutr. 1982;35(1): Brenner BM, Meyer TW. Hostetter TH. Dietary protein and the progressive nature of kidney disease. N Egl J Med. 1982; 301:

12 11. ΙΑΙΤΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟΥ ΑΡΡΩΣΤΟΥ ηµήτρης Α. Τσιφτσής, Μ.D. Σηµαντικά µεγάλο ποσοστό χειρουργικών αρρώστων εµφανίζει διαφορετικό βαθµό διαταραχής στη θρέψη του. Η διαταραχή αυτή συνήθως εκδηλώνεται µε µια από τις παρακάτω µορφές: υποσιτισµός υποσιτισµός και stress stress Πολλές µελέτες έχουν δείξει πως οι άρρωστοι αυτοί παρουσιάζουν υψηλότερη µετεγχειρητική νοσηρότητα και θνησιµότητα. Είναι λοιπόν απαραίτητο να γίνουν δύο πολύ σηµαντικές ενέργειες. Η πρώτη αφορά στην εκτίµηση του κατά πόσο αυτή η διαταραχή της θρέψης είναι τέτοιου βαθµού, ώστε να επηρεάσει την έκβαση της εγχείρησης στην ο- ποία αναµένεται να υποβληθεί ο άρρωστος, και αν η προεγχειρητική αντιµετώπιση της θα µεταβάλει ουσιαστικά τη µετεγχειρητική του πορεία. Η δεύτερη είναι µια διαδικασία συνολικής εκτίµησης και αντιµετώπισης του υποθρεπτικού αρρώστου (Πίνακας 1). Πίνακας 1. ιατητική εκτίµηση και αντιµετώπιση του «ποθρεπτι-κού ασθενούς. Εκτίµηση του βαθµού της υποθρεψίας Εκτίµηση των ενεργειακών αναγκών Προσδιορισµός του βαθµού της θρεπτικής υποστήριξης που πρέπει να χορηγηθεί. Επιλογή του κατάλληλου θρεπτικού πρωτοκόλλου. Στενή παρακολούθηση του αρρώστου κατά τη διάρκεια της εφαρµογής της θρεπτικής υποστήριξης έτσι ώστε να εκτιµηθεί η αποτελεσµατικότητα της και να προληφθούν τυχόν επιπλοκές. Εκτίµηση του Βαθµού της Υποθρεψίας Η διαδικασία εκτίµησης του βαθµού της υποθρεψίας µπορεί να γίνει ξεκινώντας από πολύ απλά κλινικά µέσα και φθάνοντας σε εξαιρετικά πολύπλοκες παρακλινικές µεθόδους. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι µέθοδοι µεταξύ τους παρουσιάζουν µικρή σχετικά απόκλιση από το τελικό αποτέλεσµα. Σπάνια είναι η ανάγκη για τον πολύ ακριβή προσδιορισµό του βαθµού της υποθρεψίας, που, φυσικά, απαιτεί και τη δυσκολότερη τεχνική. Κλινική εκτίµηση Υπάρχουν εργασίες που δείχνουν ότι ένας έµπειρος κλινικός γιατρός, χρησιµοποιώντας ένα ειδικό ερωτηµατολόγιο (Subjective Global Assessment), µπορεί να προσδιορίσει το βαθµό της υποθρεψίας µε αρκετή ακρίβεια. Σωµατικό βάρος εν υπάρχει οµοφωνία σχετικά µε την επί τοις % απώλεια σωµατικού βάρους, που µπορεί να χαρακτηριστεί ως υποθρεψία. Η διακύµανση του σωµατικού βάρους θεωρείται αποτέλεσµα πολλών επιδράσεων. Για τους χειρουργούς πάντως, απώλεια βάρους της τάξης του 10-12% του αρχικού θεωρείται σηµαντική. Απώλεια βάρους µέχρι 20% συνυπάρχει µε θνησιµότητα 7%, ενώ όταν η απώλεια είναι πάνω από 20% η θνησιµότητα φτάνει το 23%. Σωµατοµετρία Αφορά στη µέτρηση κυρίως της δερµατικής πτυχής στην περιοχή του τρικέφαλου ή της περιµέτρου του µέσου του βραχίονα. Είναι αδρές µέθοδοι εκτίµησης του υποδορίου λίπους και της πρωτεϊνικής µάζας. 127

13 Παρακλινικές µέθοδοι προσδιορισµού της σύστασης του σώµατος Η υποθρεψία έχει ως αποτέλεσµα τη µεταβολή του ολικού ύδατος του σώµατος, των πρωτεϊνών και του λίπους, τόσο στη µεταξύ τους φυσιολογική σχέση όσο και σε απόλυτες τιµές. Οι µέθοδοι που χρησιµοποιούνται για τον υπολογισµό αυτών των στοιχείων είναι πολλές και πολυδάπανες, περιλαµβάνουν δε την υπολογιστική τοµογραφία, µεθόδους διαχύσεως ραδιοσηµασµένων ιχνοστοιχείων, ανάλυση µε διεγερµένα νετρόνια και µέτρηση της βιο-ηλεκτρικής αντίστασης των ιστών. Προσδιορισµός των πρωτεϊνών του πλάσµατος Αποτελούν δείκτη της επαρκούς λειτουργικότητας του ήπατος και των µυών. Για µέτρηση προτιµούνται οι σπλαχνικές πρωτεΐνες µε µικρό χρόνο υποδιπλασιασµού και οι πρωτεΐνρ,ς οξείας φάσης (1). Τέτοιες είναι η τρανσφερίνη, η πρωτεΐνη που δεσµεύει τη θυροξίνη (Τ.Β.Ρ.), η πρωτεΐνη που δεσµεύει τη ρετινόλη (R.Β.Ρ.), η δραστική πρωτεΐνη (C.R.Ρ.), η φιµπρονεκτίνη και η σερουλοπλασµίνη. Στην καθηµερινή χρησιµοποιούνται κυρίως οι λευκωµατίνες του ορού. Ανοσολογικές παράµετροι Η υποθρεψία έχει άµεσο αντίκτυπο στη λειτουργικότητα του ανοσοποιητικού συστήµατος. Μ' αυτή τη µέθοδο προσδιορίζεται ο ολικός αριθµός λεµφοκυττάρων, η δερµατική υπερευαισθησία επιβραδυνοµένου τύπου και ο αριθµός των Τ-λεµφοκυττάρων. Υπάρχουν βέβαια και περισσότερο εξειδικευµένες δοκιµασίες όπως ο οψωνικός δείκτης, η δραστηριότητα υποπληθυσµών λεµφοκυττάρων και ο χηµειοτακτικός δείκτης. Λειτουργικότητα µυϊκού συστήµατος Εκτιµάται µε τη δυναµοµετρία, που είναι ο απλούστερος τρόπος, αλλά και µε το χρόνο χάλασης του µυός ή µε το ηλεκτροµυϊκό ερεθισµό µεµονωµένων µυϊκών οµάδων. Στην πράξη οι παράµετροι που συνήθως εκτιµούνται είναι το καλό ιστορικό, η απώλεια σωµατικού βάρους, η µέτρηση της δερµατικής πτυχής, οι λευκωµατίνες του πλάσµατος και ο ολικός αριθµός λεµφοκυττάρων. Η εκτίµηση του βαθµού της υποθρεψίας που δίνουν οι παράµετροι αυτοί, είναι αρκετά κοντά στην εκτίµηση που γίνεται µε περισσότερο εξειδικευµένες και δαπανηρές µεθόδους. Εκτίµηση των Ενεργειακών Αναγκών του Αρρώστου Υπάρχει αρκετή σύγχυση σε ό,τι αφορά στην ορολογία που έχει κατά καιρούς χρησιµοποιηθεί για την περιγραφή των διαφόρων ενεργειακών φάσεων του οργανισµού. Στην ουσία όµως, πάντα µιλάµε για δαπάνη ενέργειας του οργανισµού και διακρίνουµε δύο κυρίως καταστάσεις: την κατάσταση ηρεµίας και εκείνη κατά την οποία ο ασθενής βρίσκεται σε κάποια νοσηρή κατάσταση. Βασικός ενεργειακός ρυθµός (Basal Metabolic Rate) είναι η ενεργειακή δαπάνη του οργανισµού σε κατάσταση απόλυτης ηρεµίας. Στηρίζεται στην άµεση θερµιδοµετρία, της οποίας η µεθοδολογία είναι πολύπλοκη. Η εκτίµηση του βασικού ενεργειακού ρυθµού δεν είναι απαραίτητη για τους αρρώστους που συνήθως αντιµετωπίζουµε, γι αυτό το λόγο έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί. Η δαπάνη ενέργειας σε ηρεµία (Resting Energy Expenditure) είναι η ενεργειακή δαπάνη ενός ατόµου (φυσιολογικού ή αρρώστου) σε κατάσταση ηρεµίας. Για τη µέτρηση της χρησιµοποιείται η έµµεση θερµιδοµετρία που βασίζεται στη µέτρηση του καταναλωµένου Ο 2 και του παραγόµενου CΟ 2, Είναι δυνατόν να υπολογιστεί από τις ανθρωποµετρικές εξισώσεις των Harris και Benedict. Ανδρες: 66, ,75 (Β.Σ.) + 5,0 (Υ) - 6,76 (Η) Κcal/ηµ. Γυναίκες: 665,1 + 9,56 (Β.Σ.) + 1,85 (Υ) - 4,68 (Η) Κcal/ηµ. Όπου: Β.Σ. σε Κg Υ σε cm H σε έτη. 128

14 Η διαφορά στον υπολογισµό, είτε µε τη µια µέθοδο είτε µε την άλλη, είναι της τάξης του 10%. Προτιµάται πάντως η έµµεση θερµιδοµετρία γιατί µε τη χρήση της αποφεύγεται η υπερβολική χορήγηση θερµίδων, όπως συµβαίνει συνήθως µε τη χρήση των εξισώσεων. Προσδιορισµός του Βαθµού της Θρεπτικής Υποστήριξης Υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες θρεπτικής υποστήριξης: Η πλήρης κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του ασθενή µε τεχνητή διατροφή που ονοµάζεται Ολική Παρεντερική ή Λιεντερική ιατροφή. Η συµπλήρωση µε τεχνητή διατροφή του ποσού των θερµίδων που ο άρρωστος δεν µπορεί να προσλάβει από το στόµα. Να διευκρινήσω εδώ, γιατί ίσως διαφεύγει από µερικούς, ότι ο όρος τεχνητή προστίθεται γιατί χρησιµοποιούνται θρεπτικά συστατικά τα ο-ποίί' κατασκευάζονται µε τεχνητό τρόπο. Έτσι, όταν χορηγούµε στους αρρώστους από το στόµα διάφορα ροφήµατα υψηλής προκεινικης και θερµιδικής αξίας, για να συµπληρώσουν ό,τι δεν µπορούν να πάρουν µε το φαγητό τους, αυτή είναι συµπληρωµατική διεντερική τεχνητή διατροφή. Η επιλογή µεταξύ πλήρους ή συµπληρωµατικής τεχνητής διατροφής για τον ασθενή θα εξαρτηθεί από τους παρακάτω παράγοντες: Τη λειτουργική κατάσταση του πεπτικού σωλήνα. Το βαθµό της υποθρεψίας. Το ποσό των ενεργειακών αναγκών. Τον επιθυµητό χρόνο στον οποίο πρέπει να γίνει η αποκατάσταση. Αν ο άρρωστος µπορεί να πάρει από το στόµα έστω και µικρό µέρος των ενεργειακών του αναγκών, καλό είναι να ενθαρρύνεται να το κάνει, γιατί συχνά οι άρρωστοι που παραµένουν επί µακρό χρόνο σε ολική τεχνητή διατροφή, αφενός απενεργοποιούν τα στοµατικά τους αντανακλαστικά, αφετέρου «ξεχνούν» τη διαδικασία της πρόσληψης τροφής από το στόµα. Επιλογή του Κατάλληλου Θρεπτικού Πρωτοκόλλου Αποτελεί τη δυσκολότερη φάση της διαδικασίας της θρεπτικής αντιµετώπισης του χειρουργικού αρρώστου. Ο χειρουργός πρέπει να γνωρίζει άριστα την κατάσταση των φυσιολογικών λειτουργιών και τη νοσολογία του αρρώστου του, τους θεραπευτικούς χειρισµούς στους οποίους πρόκειται να υποβληθεί και τις ενεργειακές του ανάγκες. Πρέπει επίσης να έχει ξεκαθαρίσει αν ο άρρωστος του έχει υποσιτισµό ή stress ή και τα δύο. Αξιολογώντας όλα τα παραπάνω µε µεγάλη προσοχή πρέπει να αποφασίσει: Για την οδό χορήγησης της τεχνητής διατροφής. Για την ποσότητα των θρεπτικών συστατικών που θα χορηγήσει και την αναλογία µεταξύ τους (θερµίδες/ πρωτεΐνη, λίπος/ γλυκόζη). Για ειδικές κατηγορίες αρρώστων (ηπατοπαθείς, ανοσοκατασταλµένους, αναπνευστικούς, σηπτικούς), θα πρέπει να αποφασίσει και για την ποιότητα των θρεπτικών συστατικών (διακλαδούµενα ή µη αµινοξέα, λίπος ψαριού ή φυτικό). Για τη χορήγηση της τεχνητής διατροφής προτιµάται κατά κύριο λόγο ο εντερικός σωλήνας. Μόνο όπου αυτό δεν είναι δυνατό καταφεύγουµε στην παρεντερική χορήγηση. Υπενθυµίζεται ότι ο µετεγχειρητικός ή µετατραυµατικός παραλυτικός ειλεός δε φαίνεται να εµποδίζει την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών από τις πρώτες κιόλας ώρες µετά το συµβάν. Η ποσότητα των θερµίδων δεν πρέπει να ξεπερνάει αυτές που έχουν υπολογιστεί µε την έµµεση θερµιδοµετρία. Χορήγηση περισσότερων θερµίδων προκαλεί επιβάρυνση του ήπατος και εκτροπή του µεταβολισµού της γλυκόζης προς τον αναερόβιο µεταβολισµό της για τη σύνθεση λίπους. Γενικά, και µε εξαίρεση το βαριά εγκαυµατία, σπάνια χρειάζονται περισσότερες από Kcal ηµερησίως ( Kjoules). H χορήγηση πρωτείνης εξαρτάται από το βαθµό stress ή υποθρεψίας του αρρώστου. Σε αρρώστους χωρίς stress ή υποσιτισµό, που θέλουµε να διατηρήσουν την τροφική τους κατάσταση, αρκούν 0,8-1,2 g πρωτεΐνη /kg Β.Γ./24ωρο. Σε υποσιτισµό µε µεγάλη έλλειψη πρωτεΐνης χορηγούνται 1,5-2,0g/kg Β.Σ./24ωρο και σε stress 2,0-2,5g/kg Β.Σ./24ωρο (2,3). Κάθε γραµµάριο αζώτου αντιστοιχεί σε 6,25 g πρωτείνης. Η σχέση θερµίδων - πρωτεΐνης ποικίλλει ανάλογα µε την ύπαρξη ή όχι stress. Φυσιολογικά η σχέση αυτή πρέπει να διατηρείται στο Κcal ανά 1g αζώτου. Σε 129

15 καταστάσεις stress η σχέση θερµίδων πρωτεΐνης είναι ΚCAL ανά 1g αζώτου, είναι δε αποτελεσµατικότερη αυτή η σχέση στη σύνθεση πρωτεϊνικής µάζας (4-8). Κύριες πηγές ενέργειας στην τεχνητή διατροφή είναι η γλυκόζη και το λίπος. Η χορήγηση µόνο γλυκόζης ως πηγής ενέργειας είναι φθηνότερη και αρκετά ασφαλής σε αρρώστους χωρίς µεταβολικά προβλήµατα. Σε µακροχρόνια όµως χορήγηση θα προκαλέσει ανεπάρκεια απαραίτητων λιπαρών οξέων. Για χορήγηση λοιπόν περισσότερο από µία εβδοµάδα πρέπει να προστίθεται λίπος. Η χορήγηση γλυκόζης σε αρρώστους µε µεταβολικά προβλήµατα stress ή βλάβη οργανικών συστηµάτων προκαλεί σηµαντικές επιπλοκές. Στις περιπτώσεις αυτές, η χορήγηση λίπους όχι µόνο προφυλάσσει από την εµφάνιση επιπλοκών, αλλά ταυτόχρονα προσφέρει υψηλό αριθµό θερµίδων σε µικρό όγκο υγρών. Από την άλλη πλευρά όµως, η υπερβολική χορήγηση λίπους έχει ως αποτέλεσµα µείωση της λειτουργικότητας του δικτυοενδοθηλιακού συστήµατος ( ΕΣ) και των ανοσολογικών µηχανισµών, υπερπαραγωγή κατασταλτικών προσταγλανδινών και υποπηκτικότητα. Συµπερασµατικά, σε αρρώστους χωρίς stress η σχέση γλυκόζης - λίπους στη χορήγηση θερµίδων µπορεί να είναι 80/20, ενώ σε stress η σχέση αυτή πρέπει να γίνεται 60/40 (9). Υπάρχουν ειδικές δίαιτες που χορηγούνται σε αρρώστους µε βλάβη κάποιου συστήµατος (ηπατοπάθεια, νεφροπάθεια). Εκδηλώνεται επίσης πολύ ενδιαφέρον για ειδικά µείγµατα λιπαρών οξέων, µε τα οποία πρέπει να υποβοηθείται και όχι να καταστέλλεται η ανοσολογική τους απάντηση. Υπάρχουν επίσης ουσίες όπως η καρνιτίνη ή αµινοξέα ό-πως η γλουταµίνη, που η χορήγηση τους έχει ειδικές ενδείξεις. Ένας σηµαντικός τέλος παράγοντας στην επιλογή του κατάλληλου θρεπτικού πρωτοκόλλου, είναι η διάρκεια της προεγχειρητικής προετοιµασίας του αρρώστου από πλευράς αντιµετώπισης της υποθρεψίας του. Ειδική κατηγορία αρρώστων αποτελούν οι καρκινοπαθείς, όπου τα ερωτηµατικά και τα αµφιλεγόµενα σηµεία είναι πολλά. Η Εκτίµηση της Αποτελεσµατικότητας του Σχήµατος Η λυδία λίθος, πάνω στην οποία κρίνονται όλα τα θρεπτικά σχήµατα, είναι το ισοζύγιο του αζώτου» η διαφορά δηλαδή µεταξύ του προσλαµβανόµενου ή χορηγούµενου αζώτου και του αποβαλλόµενου. Αν ένα θρεπτικό σχήµα καταφέρει να δηµιουργήσει στον άρρωστο µας θετικό ισοζύγιο αζώτου της τάξης των 3-4g, τότε, οποιοδήποτε σχήµα κι αν είναι αυτό, είναι επιτυχές. Το προσλαµβανόµενο άζωτο υπολογίζεται είτε απευθείας (σε ολική τεχνητή διατροφή), είτε διαιρώντας την προσληφθείσα πρωτείνη σε g µε το 6,25. Το αποβαλλόµενο άζωτο υπολογίζεται από τη µέτρηση του αζώτου στα ούρα του 24ώρου του αρρώστου προσθέτοντας 4g για απώλειες από άλλες οδούς (κυρίως κόπρανα). Αν ο άρρωστος παρουσιάζει αύξηση της τιµής της ουρίας του αίµατος στο 24ωρο που πέρασε, µεγαλύτερη των 5mg/dl, τότε η αύξηση αυτή αντιπροσωπεύει απώλεια αζώτου στα υγρά του σώµατος και πρέπει να συνυπολογίζεται. Ο άρρωστος κρίνεται ότι βρίσκεται σε θετικό ισοζύγιο (αναβολισµό), όταν έχει + 4 µε + 6 g ισοζύγιο αζώτου. Έµµεσα στοιχεία επίτευξης θετικού ισοζυγίου αζώτου παρέχει επίσης και η αποκατάσταση στο φυσιολογικό όλων αυτών των παραµέτρων που αναφέρθηκαν και οι οποίες χρησιµοποιούνται για την εκτίµηση της θρέψης του αρρώστου, όπως το βάρος σώµατος, οι λευκωµατΐνες και η δερµατική πτυχή. Όλες αυτές οι παράµετροι χρειάζονται κάποιο χρονικό διάστηµα για να αποκατασταθούν στο φυσιολογικό µετά την επίτευξη θετικού ισοζυγίου αζώτου και η ακρίβεια τους είναι περιορισµένη. Κάθε άρρωστος που βρίσκεται σε τεχνητή διατροφή, είτε αυτή είναι διεντερική, είτε παρεντερική, είτε συµπληρωµατική, πρέπει να παρακολουθείται στενά από µία οµάδα, η οποία θα έχει ειδική εκπαίδευση και πείρα στην τεχνητή διατροφή. Η οµάδα αυτή συνήθως απαρτίζεται από γιατρό, φαρµακοποιό, βιοχηµικό, διαιτολόγο και νοσηλεύτρια, που έχουν ειδική εκπαίδευση και ενδιαφέρον στο αντικείµενο της τεχνητής διατροφής. Οι άρρωστοι που υποβάλλονται σε τεχνητή διατροφή µπορούν να παρουσιάσουν επιπλοκές οι οποίες ταξινοµούνται σε δύο µεγάλες κατηγορίες. Η πρώτη αφορά στις «τεχνικές» επιπλοκές. Πρόκειται γι αυτές, που έχουν σχέση µε την τοποθέτηση και συντήρηση του καθετήρα, µέσω του οποίου γίνεται η σίτιση του αρρώστου. Η άλλη κατηγορία αφορά στις µεταβολικές διαταραχές, που έχουν σχέση µε τα χορηγούµενα διαλύµατα. Οι επιπλοκές αυτές είναι πολύ σοβαρές και, εκτός του ότι µπορεί να κοστίσουν τη ζωή του αρρώστου, 130

16 έχουν σοβαρή επίπτωση στην αποτελεσµατικότητα του σχήµατος, στο κόστος νοσηλείας και στην επιβάρυνση της γενικής κατάστασης του αρρώστου. Ο ασφαλέστερος τρόπος αποφυγής των επιπλοκών αυτών είναι το καλό εκπαιδευµένο προσωπικό, που γνωρίζει την πρόληψη τους καλύτερα από τη θεραπεία τους. Πίνακας 2. Σύγκριση µεταβολισµού σε περίπτωση υποσιτισµού και τραύµατος ή σήψης 1. Μεταβολισµός Υποσιτισµός Τραύµα-Σήψη Ενεργοποίηση + + Κ.Ε.Ε. +++ Αναπνευστικό πηλίκο 0.7 0,8-0,85 Πηγή ενέργειας λίπος µικτή Πρωτεϊνόλυση Σύνθεση πρωτεΐνης Σωµατικής Ηπατικής Περιφερική οξείδωση Παραγωγή ξέ ουρίας Γλυκονεογένεση Παραγωγή κετονικών σωµάτων Εµφάνιση υποθρεψίας Θρεπτικές ανάγκες Μη πρωτεϊνικές Κςal/g Ν 150/1 100/1 Αµονιξέα (g/κg Β.Σ/24ωρο) 1-1,5 1,5-2,5 Μη πρωτεϊνικές κcal/kg Β.Σ./24ωρο Λίπος (g/kg Β.Σ./24ωρο) Όσο απαιτείται 0,5-1,0 Γλυκόζη (g/kg Β.Σ./24ωρο) Όση ανέχεται 5 Για να ολοκληρώσω την παρουσίαση και για να λύσω οποιαδήποτε απορία που έχει τυχόν δηµιουργηθεί σχετικά µε τη διαφοροποίηση, από αιτιολογική σκοπιά, της υποθρεψίας ενός αρρώστου που βρίσκεται σε υποσιτισµό και stress, θα πρέπει να δώσω σχηµατικά (Πίνακας 2) το διαφορετικό µεταβολικό µοντέλο των δύο αυτών καταστάσεων. 131

17 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Fleck A. Acute phase response. Impications for nutrition and recovery. Nutrition 1988;4: Hasselgren P. Pedersen P. Sax H et al. Current concepts of protein turnover and amino acid transport in liver and skeletal muscle during sepsis. Arch Surg. 1988; 123: hill G. Ghurch J. Energy and protein requirements of general surgical patients requiring intravenous nutrition. Br J Surg. 1984; 71:1. 4. Cerra F. Siegel J. Colman B et al. Autocannibalism, a failure of exogenous nutritional support. Ann Surg. 1980; 192: Cerra F. Hypermetabolism, organ failure and metabolic support. Surg. 1987; 101:1. 6. Giovannini I, Boldrini C, Castaneto M. Respiratory quotient and patterns of substrate utilization in human sepsis and trauma. J P E N 1983; 7: Καλφαρέντζος Φ. Μεταβολικές αλλαγές στη σήψη και θρεπτική υποστήριξη του ασθενή. Ιατρική 1985; 48: Weissman C. Kemper M. Elwyn D. The energy expenditure of the mechanically ventilated critically ill patient. Chest 1986; 89: Askanazi i. Carpentier Y. Elwyn D. et al. Influence of total parenteral nutrition on fuel utilization in injury and sepsis. Αnn Surg 1980; 191:

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 6: ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΑ ΤΕΛΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Η νεφρική υποκατάσταση (αιμοδιάλυση) οδηγεί στις ακόλουθες απώλειες: αμινοξέων (2gr/ώρα διάλυσης) και γλουταμίνης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 13: ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Η χορήγηση διατροφής δεν ΠΡΕΠΕΙ να ξεπερνά την ικανότητα χρησιμοποίησης/οξείδωσης τους απο τον οργανισμό ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Κάλυψη των ενεργειακών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 12: HIV Ο HIV έχει συνδεθεί με κακή θρέψη και με το σύνδρομο απώλειας καθαρής σωματικής μάζας και λιπώδους ιστού (AIDS wasting syndrome). Η απώλεια σωματικού

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 3: ΗΠΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΗΠΑΤΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Κάλυψη των ενεργειακών αναγκών Πρόληψη της απώλειας βάρους Ενίσχυση προγράμματος αποκατάστασης ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 18: ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 18: ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 18: ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΝΕΥΡΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Οι ασθενείς με νευρογενή ανορεξία παρουσιάζουν σημαντική απώλεια βάρους, είναι ανορεκτικοί και υποφέρουν από

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 14: ΤΡΑΥΜΑ Η διατροφική υποστήριξη κρίνεται απαραίτητη κατά την φλεγμονώδη και μεταβολική φάση διότι βελτιώνει σημαντικά την έκβαση του ασθενούς. Η μέτρια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΗ HACCP ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ. Ελπίδα Παπαδοπούλου Διαιτολόγος, Ε. Α. Ν. Πειραιά «ΜΕΤΑΞΑ»

ΕΦΑΡΜΟΓΗ HACCP ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ. Ελπίδα Παπαδοπούλου Διαιτολόγος, Ε. Α. Ν. Πειραιά «ΜΕΤΑΞΑ» ΕΦΑΡΜΟΓΗ HACCP ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ Ελπίδα Παπαδοπούλου Διαιτολόγος, Ε. Α. Ν. Πειραιά «ΜΕΤΑΞΑ» ΣΧΕΣΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ Πρόληψη εμφάνισης νοσημάτων Θεραπεία ασθενών στο χώρο του νοσοκομείου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 5: ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗΣ ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 5: ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗΣ ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 5: ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗΣ ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ Νόσος Crohn ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Πρόληψη και αντιμετώπιση της κακής θρέψης Πρόληψη της απώλειας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 5 ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 5 ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 5 ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Σύνδρομο βραχέος εντέρου ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Πρόληψη/αντιμετώπιση της κακής θρέψης Κάλυψη των ενεργειακών αναγκών Προσαρμογή του εναπομείναντος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 2: ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 2: ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 2: ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια 25% - 40% των ασθενών με ΧΑΠ υποσιτίζονται. ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Κάλυψη των ενεργειακών αναγκών Πρόληψη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Κάλυψη των ενεργειακών αναγκών Πρόληψη/ αντιμετώπιση κακής θρέψης Πρόληψη της απώλειας βάρους Αντιμετώπιση της

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ. Διατροφικές συμβουλές σε ασθενείς με ΙΦΝΕ η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ. Διατροφικές συμβουλές σε ασθενείς με ΙΦΝΕ η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Διατροφικές συμβουλές σε ασθενείς με ΙΦΝΕ Χάρης Δημοσθενόπουλος MΜedsci. PhDc. Κλινικός Διαιτολόγος - Βιολόγος, Προϊστάμενος Διαιτολογικού Τμήματος, Γ.Ν. «Λαϊκό» 12.2.16 11η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ

Διαβάστε περισσότερα

Από τον Κώστα κουραβανα

Από τον Κώστα κουραβανα Από τον Κώστα κουραβανα Περιεχόμενα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Ορμονικοί-Γονιδιακοί-παράγοντες Επιπτώσεις στην υγεία Θεραπεία-Δίαιτα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Παχυσαρκία είναι κλινική κατάσταση στην

Διαβάστε περισσότερα

Η γαστροστομία για τον ασθενή με καρκίνο πνεύμονα

Η γαστροστομία για τον ασθενή με καρκίνο πνεύμονα Η γαστροστομία για τον ασθενή με καρκίνο πνεύμονα Κωτίδης Ευστάθιος Επ. Καθηγητής Χειρουργικής Α.Π.Θ. Σαββάλα Ναταλία Γενική Χειρουργός, ΜSc Ο ρόλος του χειρουργού; Ο ρόλος του χειρουργού Καρκινική καχεξία:

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22 Δημήτρης Ι. Χατζηδάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας - Ενδοκρινολογίας, Υπεύθυνος Ενδοκρινολογικής Mονάδας Β' Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Αλεξία Θωμοπούλου MSc, Διατροφολόγος- Κλινική Διαιτολόγος, Ειδική στον καρκίνο

Γράφει: Αλεξία Θωμοπούλου MSc, Διατροφολόγος- Κλινική Διαιτολόγος, Ειδική στον καρκίνο Γράφει: Αλεξία Θωμοπούλου MSc, Διατροφολόγος- Κλινική Διαιτολόγος, Ειδική στον καρκίνο Η αντιμετώπιση του ογκολογικού ασθενή είναι μια περίπλοκη υπόθεση διότι εκτός από την κύρια θεραπεία (είτε χημειοθεραπεία

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ/ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ

ΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ/ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ/ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Μαρία Μπασκίνη-Αρσένη, MSc, RD Κλινική ιαιτολόγος, Ειδική ιατροφολόγος Εσπερινό Λύκειο Αµπελοκήπων 11 εκεµβρίου 2014 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Βρέφη 0-12 μηνών. Παιδιά 4-8 ετών. Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών. Ενήλικες > 50 ετών. Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες

Βρέφη 0-12 μηνών. Παιδιά 4-8 ετών. Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών. Ενήλικες > 50 ετών. Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ Ασβέστιο Συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου Βρέφη 0-12 μηνών Παιδιά 1-3 ετών Παιδιά 4-8 ετών Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών Ενήλικες 19-50 ετών Ενήλικες > 50 ετών Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ Χ Ο Ν Δ Ρ Ο Μ Α Τ Ι Δ Ο Υ Μ Α Ρ Ι Α Ν Ο Σ Η Λ Ε Υ Τ Ρ Ι Α T E, M S C, Μ Ε Θ Α, Π Γ Ν Α Χ Ε Π Α ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ.. Όπως είναι ευρέως

Διαβάστε περισσότερα

Ιδέες για ένα σωστό πρωινό

Ιδέες για ένα σωστό πρωινό Ιδέες για ένα σωστό πρωινό Υγιεινή Διατροφή Ισορροπία Ποικιλία Μέτρο Ομάδες τροφίμων Γάλα-γαλακτοκομικά προϊόντα (γιαούρτι) Φρούτα-απλοί υδατάνθρακες Λαχανικά (κυρίως πράσινα φυλλώδη) Ψωμί-αμυλώδη τρόφιμα

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου

Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου Οι δυσλιπιδαιμίες είναι παθολογικές καταστάσεις με διαταραχές των λιπιδίων του αίματος ποσοτικές αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Δ. Επίσης, κατά τη διάρκεια ασθένειας, φλεγμονής, χειρουργίου ή τραύματος οι ανάγκες μας σε ενέργεια αυξάνονται ανάλογα με την περίπτωση.

Δ. Επίσης, κατά τη διάρκεια ασθένειας, φλεγμονής, χειρουργίου ή τραύματος οι ανάγκες μας σε ενέργεια αυξάνονται ανάλογα με την περίπτωση. μεταβολισμός Μεταβολισμός είναι το σύνολο των χημικών και φυσικών αλλαγών που επιτρέπουν τη σωστή λειτουργία και ανάπτυξη του σώματος μας. Ο μεταβολισμός μας καθορίζει τις συνολικές ανάγκες μας σε ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

Μέχρι σήµερα γνωρίζατε ότι η κατανάλωση ψωµιού είναι µία απολαυστική και θρεπτική συνήθεια. Από σήµερα η αγαπηµένη σας αυτή καθηµερινή συνήθεια µπορεί να παρέχει στον οργανισµό ακόµη περισσότερα θρεπτικά

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ/ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΧΝΝ ΣΕ ΕΞΩΝΕΦΡΙΚΗ ΚΑΘΑΡΣΗ*

ΟΔΗΓΙΕΣ/ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΧΝΝ ΣΕ ΕΞΩΝΕΦΡΙΚΗ ΚΑΘΑΡΣΗ* ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΙΑΝΔΡΟΥ 15 11528 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 2107298586 FAX: 2107237705 E-mail: nefreter@otenet.gr HELLENIC SOCIETY OF NEPHROLOGY 15 MEANDROU STR. ATHENS, 11528 GREECE TEL.: (+3021) 07298586

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Τα παιδιά παρουσιάζουν υψηλό μεταβολικό ρυθμό (3 4 φορές μεγαλύτερος των ενηλίκων). Έχουν αυξημένες ανάγκες για ανάπτυξη. Έχουν αυξημένες

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΛΑΘΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ/-ΡΙΩΝ

ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΛΑΘΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ/-ΡΙΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΛΑΘΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ/-ΡΙΩΝ Η επαρκής πρόσληψη όλων των θρεπτικών συστατικών αποτελεί τη βάση της προσφοράς της διατροφής στην επιτυχία του αθλητή. Βασίλης Μούγιος Καθηγητής βιοχηµείας της άσκησης http://users.auth.gr/mougios

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΙΑΤΡΟΦΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΙΑΤΡΟΦΗΣ Νούς υγιής εν σώµατι υγιή ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ιατροφή και Υγεία Η υγεία αλλά και η νόσος είναι καταστάσεις που δεν οφείλονται ποτέ σε ένα µόνο παράγοντα. Οι κύριες οµάδες παραγόντων

Διαβάστε περισσότερα

Eισαγωγή στη Διατροφή. Αντωνία Ματάλα Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Σεπτέμβριος 2016

Eισαγωγή στη Διατροφή. Αντωνία Ματάλα Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Σεπτέμβριος 2016 Eισαγωγή στη Διατροφή Αντωνία Ματάλα Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Σεπτέμβριος 2016 Ορισμός της Διατροφής Η επιστήμη της Διατροφής μελετά: Τον τρόπο με τον οποίο η τροφή παρέχει στους ζωντανούς οργανισμούς τα

Διαβάστε περισσότερα

Επιπλέον η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει στις παρακάτω παθολογικές καταστάσεις:

Επιπλέον η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει στις παρακάτω παθολογικές καταστάσεις: Γράφει: Φανή Πρεβέντη, MSc Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Το σώμα μας περιέχει μεγάλες ποσότητες ασβεστίου. Συγκεκριμένα, το ασβέστο είναι υπεύθυνο για το 1,5-2% του σωματικού μας βάρους. Είναι το

Διαβάστε περισσότερα

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία.

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Παχυσαρκία είναι η παθολογική αύξηση του βάρους του σώματος, που οφείλεται σε υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό. Παρατηρείται γενικά

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Σχ. έτος 2015-2016 Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ.

Διαβάστε περισσότερα

Τα αμινοξέα ωστόσω επιτελούν πολλαπλούς ρόλους πέρα της συμμετοχής τους στη διάπλαση του μιυκού συστήματος. Συγκεκριμένα τα αμινοξέα:

Τα αμινοξέα ωστόσω επιτελούν πολλαπλούς ρόλους πέρα της συμμετοχής τους στη διάπλαση του μιυκού συστήματος. Συγκεκριμένα τα αμινοξέα: Γράφει: Φανή Πρεβέντη, MSc, Κλινική διαιτολόγος - Διατροφολόγος Ο όρος αμινοξέα χρησιμοποιείται ευρέως στους αθλητικούς κύκλους και όχι αδίκως. Τα αμινοξέα αποτελούν βασικό συστατικό των μυών, η διάπλαση

Διαβάστε περισσότερα

Σοφία Παυλίδου. 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012

Σοφία Παυλίδου. 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012 Σοφία Παυλίδου Ιατρός, Επιστημονική Συνεργάτης Ιατρείου Αθηροσκλήρωσης, Β Καρδιολογική Κλινική ΑΠΘ Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα»

Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» Παρακάτω θα αναφερθούμε χωριστά στις επιπτώσεις και την αντιμετώπιση (α) του

Διαβάστε περισσότερα

Στέργιος Ι. Τραπότσης Χειρουργός Ορθοπαιδικός Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Διδάσκων ΤΕΦAΑ-ΠΘ

Στέργιος Ι. Τραπότσης Χειρουργός Ορθοπαιδικός Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Διδάσκων ΤΕΦAΑ-ΠΘ Άσκηση, διατροφή & υγεία Στέργιος Ι. Τραπότσης Χειρουργός Ορθοπαιδικός Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Διδάσκων ΤΕΦAΑ-ΠΘ Άσκηση, διατροφή & υγεία Μακροχρόνια επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει ότι πολλά από

Διαβάστε περισσότερα

Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή;

Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή; Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή; Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ξεκίνησε μία μεγάλη έρευνα, γνωστή ως η μελέτη των 7 χωρών, όπου μελετήθηκαν οι διατροφικές συνήθειες ανθρώπων από τις εξής

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ, ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ, ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ, ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ Φωτεινή Ραζάκου, MSc Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής Εργ. Συνεργάτης ΑΤΕΙΘ-Τμήμα Διατροφής & Διαιτολογίας Σωστή διατροφή Θρεπτικά συστατικά

Διαβάστε περισσότερα

ΜΠΑΝΑΝΑ. 16/11/2011 Νομικού Ζωή 1

ΜΠΑΝΑΝΑ. 16/11/2011 Νομικού Ζωή 1 ΜΠΑΝΑΝΑ 16/11/2011 Νομικού Ζωή 1 Ιστορία της μπανάνας Το όνομα της μπανάνας προέρχεται από την αραβική λέξη banan που σημαίνει δάκτυλο. Ευδοκιμεί κυρίως σε τροπικό κλίμα, ενώ η συλλογή της γίνεται ενώ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΗΤΗ ΙΑΤΡΟΦΗ ΙΑΤΡΟΦΗΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣΠΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΟΝΤΑΙΣΕ ΣΕΜΟΝΑ Α ΕΝΤΑΤΙΚΗΣΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΛΗΧΑΤΖΟΓΛΟΥ ΕΣΠΟΙΝΑ ΤΟΥΡΝΑ ΕΥΓΕΝΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΤΕΧΝΗΤΗ ΙΑΤΡΟΦΗ ΙΑΤΡΟΦΗΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣΠΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΟΝΤΑΙΣΕ ΣΕΜΟΝΑ Α ΕΝΤΑΤΙΚΗΣΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΛΗΧΑΤΖΟΓΛΟΥ ΕΣΠΟΙΝΑ ΤΟΥΡΝΑ ΕΥΓΕΝΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΕΧΝΗΤΗ ΙΑΤΡΟΦΗ ΙΑΤΡΟΦΗΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣΠΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΟΝΤΑΙΣΕ ΣΕΜΟΝΑ Α ΕΝΤΑΤΙΚΗΣΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΛΗΧΑΤΖΟΓΛΟΥ ΕΣΠΟΙΝΑ ΤΟΥΡΝΑ ΕΥΓΕΝΙΑ Μορφές Χορήγησης Τεχνητής Θρεπτικής Υποστήριξης Α. Εντερική

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΦΥΛΟ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΛΟΥ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι. gr

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι.  gr Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια υποσιτισµού ή βαριάς µη θυρεοειδικής νόσου, παρατηρούνται µεταβολές των επιπέδων των θυρεοειδικών ορµονών στο αίµα, που

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιολογική Εταιρεία Κύπρου

Καρδιολογική Εταιρεία Κύπρου Προστάτεψε την καρδία σου Καρδιολογική Εταιρεία Κύπρου Καρδιοαγγειακές παθήσεις και γυναικείο φύλο Εισαγωγή Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν σε παγκόσμιο επίπεδο την κυριότερη αιτία θανάτου στο γυναικείο

Διαβάστε περισσότερα

Βιοχημική αξιολόγηση αθλητών και αθλητριών κλασικού αθλητισμού

Βιοχημική αξιολόγηση αθλητών και αθλητριών κλασικού αθλητισμού Βιοχημική αξιολόγηση αθλητών και αθλητριών κλασικού αθλητισμού Βασίλης Μούγιος, PhD, FECSS Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης http://mougios.webpages.auth.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΕΝΤΕΡΙΚΑ ΕΝΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ / ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ

ΠΑΡΕΝΤΕΡΙΚΑ ΕΝΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ / ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΠΑΡΕΝΤΕΡΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ ΕΝΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ / ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ https://users.auth.gr/epontiki Ελένη Ποντίκη Θεσσαλονίκη 2018 Παρεντερικά διαλύματα Αποστειρωμένα διαλύματα που προορίζονται: για την στοιχείων αναπλήρωση

Διαβάστε περισσότερα

Πρωτεΐνες (proteins) Υδατάνθρακες (carbohydrates) 13/7/2015. Ομάδες Τροφίμων (food groups) Θρεπτικά συστατικά (nutrients)

Πρωτεΐνες (proteins) Υδατάνθρακες (carbohydrates) 13/7/2015. Ομάδες Τροφίμων (food groups) Θρεπτικά συστατικά (nutrients) Ομάδες Τροφίμων (food groups) Προληπτική Ιατρική και Δημόσια Υγεία 8 η Υποχρεωτική Άσκηση Επιλογής Διατροφή στη Δημόσια Υγεία Ανδρονίκη Νάσκα, Αναπλ. Καθηγήτρια Υγιεινής και Επιδημιολογίας Δημητριακά και

Διαβάστε περισσότερα

η μεταβολική προσέγγιση Πάνος Τσίτσιος Φαρμακοποιός, MSc Δντης Ιατρικού Τμήματος

η μεταβολική προσέγγιση Πάνος Τσίτσιος Φαρμακοποιός, MSc Δντης Ιατρικού Τμήματος η μεταβολική προσέγγιση Πάνος Τσίτσιος Φαρμακοποιός, MSc Δντης Ιατρικού Τμήματος Π.Τ/π.τ Metabolic Approach 1 Έρευνα & ανάπτυξη προϊόντων τα οποία παρέχουν τη μεταβολική υποστήριξη που ελαχιστοποιεί την

Διαβάστε περισσότερα

Οστεοπόρωση. Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία. Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός

Οστεοπόρωση. Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία. Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Οστεοπόρωση Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Η οστεοπόρωση είναι πιο συχνή από τις παθήσεις της καρδιάς και των πνευμόνων Οστεοπόρωση: Η σιωπηλή επιδημία

Διαβάστε περισσότερα

Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δυσλιπιδαιμίες LDL-C HDL-C < 40 mg/dl Τριγλυκερίδια 150-199 mg/dl : οριακά

Διαβάστε περισσότερα

(dietary fiber, nonnutritive fiber)

(dietary fiber, nonnutritive fiber) KΥΤΤΑΡΙΝΗ - ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ Στα τρόφιμα, παράλληλα με τους υδατάνθρακες που πέπτονται στον ανθρώπινο οργανισμό (δηλαδή που υδρολύονται, απορροφώνται και μεταβολίζονται κατά τα γνωστά), υπάρχουν και υδατάνθρακες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΑ24 Η ΣΑΡΚΟΠΕΝΙΑ ΠΟΥ ΕΠΑΓΕΙ ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΟΜΕΝΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΩΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΟΥΣ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗΣ ΣΤΟ ΕΣΥ. Ειρήνη Χριστοδούλου Επιμελήτρια Β

ΑΑ24 Η ΣΑΡΚΟΠΕΝΙΑ ΠΟΥ ΕΠΑΓΕΙ ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΟΜΕΝΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΩΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΟΥΣ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗΣ ΣΤΟ ΕΣΥ. Ειρήνη Χριστοδούλου Επιμελήτρια Β ΑΑ24 Η ΣΑΡΚΟΠΕΝΙΑ ΠΟΥ ΕΠΑΓΕΙ ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΟΜΕΝΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΩΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΟΥΣ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗΣ ΣΤΟ ΕΣΥ Ειρήνη Χριστοδούλου Επιμελήτρια Β Β Χειρουργική Κλινική, Νοσοκομείο Γ Παπανικολάου Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΗΣ ΑΓΩΝΩΝ ΔΡΟΜΟΥ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΗΣ ΑΓΩΝΩΝ ΔΡΟΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ESCAPE ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΗΣ ΑΓΩΝΩΝ ΔΡΟΜΟΥ Βασικές απαιτήσεις για τη διατροφή των αθλητών Τα τελευταία χρόνια οι αθλητικές επιδόσεις αυξάνονται αδιάκοπα. Η συνηθισμένη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Β Καρδιολογική Κλινική Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Οι γυναίκες σήµερα πληρώνουν (όπως και οι άνδρες) το τίµηµα της σύγχρονης ζωής. Η παράταση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ Απλά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Το Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center ακολουθώντας σύγχρονες διεθνείς πρακτικές στην παροχή υπηρεσιών υγείας προχώρησε στη δηµιουργία του Κέντρου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Αθήνα 8 Μαρτίου 2011 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ένας στους δυο θανάτους, ασθενών με Χρόνια Νεφρική Νόσο, οφείλεται σε καρδιαγγειακό επεισόδιο και όχι στη νόσο αυτή καθ αυτή!!! Αυτό ανέφερε

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα

Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα www.pegkaspanagiotis.gr Τι εννοούμε με τον όρο πρόληψη καρδιαγγειακής νόσου; Εννοούμε τη συντονισμένη δέσμη ενεργειών, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο,

Διαβάστε περισσότερα

Μ Ε Τ Α Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Δ Α Σ Τ Ο Σ Α Κ Χ Α Ρ Ω Δ Η Δ Ι Α Β Η Τ Η

Μ Ε Τ Α Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Δ Α Σ Τ Ο Σ Α Κ Χ Α Ρ Ω Δ Η Δ Ι Α Β Η Τ Η Μ Ε Τ Α Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Δ Α Σ Τ Ο Σ Α Κ Χ Α Ρ Ω Δ Η Ο κ. Χ είναι 45 ετών διευθυντής πολυεθνικής και από την ηλικία των 20 ετών διαγνώστηκε με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 ενώ

Διαβάστε περισσότερα

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση;

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση; Υπέρταση Τι Είναι η Υπέρταση; Η πίεση του αίματος είναι η δύναμη που ασκεί το αίμα στις αρτηρίες όταν μεταφέρεται από την καρδιά στην κυκλοφορία. Η σταθερά αυξημένη πίεση, άνω των φυσιολογικών ορίων, αποκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι MK1118 ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 4 ΑΝΤΩΝΙΑ ΚΑΛΤΣΑΤΟΥ, PHD ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΑΝΑΤΩΝ 450,000 400,000 350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000

Διαβάστε περισσότερα

Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται. είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης

Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται. είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΖΩΑ Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 ) είτε

Διαβάστε περισσότερα

Αριθ. L 55/22 EL Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκων Κοινοτήτων

Αριθ. L 55/22 EL Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκων Κοινοτήτων Αριθ. L 55/22 EL Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκων Κοινοτήτων 6. 3. 96 ΟΔΗΓΙΑ 96/8/EK ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 26ης Φεβρουαρίου 1996 σχετικά με τα τρόφιμα που προορίζονται να χρησιμοποιηθούν σε δίαιτες μειωμένων

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης

Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης Σημείωση: Αυτές οι τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος»

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ Νικολούδη Μαρία Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» Ο όρος δυσλιπιδαιμία εκφράζει τις ποσοτικές και ποιοτικές διαταραχές των λιπιδίων του αίματος. Τα λιπίδια όπως η χοληστερόλη και

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνες έχουν δείξει ότι λήψη ψηλής ποσότητας σύνθετων υδατανθράκων πριν την

Έρευνες έχουν δείξει ότι λήψη ψηλής ποσότητας σύνθετων υδατανθράκων πριν την Ο χρόνος λήψης του γεύματος αποτελεί κεφαλαιώδους σημασίας παράγοντα για την αθλητική απόδοση. Το γεύμα πρέπει να λαμβάνεται 2-3 ώρες πριν την προπόνηση. Το γεμάτο στομάχι θεωρείται αναστολέας της αθλητικής

Διαβάστε περισσότερα

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C. MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Η υπέρμετρη κατανάλωση οινοπνεύματος αποτελεί τη μοναδική κυριότερη

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ. Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ. Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου Η στεφανιαία νόσος είναι µία πάθηση των αρτηριών της καρδιάς που οφείλεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙA 4 η Υ.ΠΕ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ Δράμα 18-2- 2014 ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΔΡΑΜΑΣ Αρ. Πρωτ. 1794

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙA 4 η Υ.ΠΕ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ Δράμα 18-2- 2014 ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΔΡΑΜΑΣ Αρ. Πρωτ. 1794 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙA 4 η Υ.ΠΕ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ Δράμα 18-2- 2014 ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΔΡΑΜΑΣ Αρ. Πρωτ. 1794 ΘΕΜΑ: «Ανάρτηση προδιαγραφών προς διαβούλευση στο Site του Νοσοκομείου» Δημόσια διαβούλευση Τεχνικών

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΝΗΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΡΑΦΕΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Tον ανθρώπινο µεταβολισµό το χαρακτηρίζουν δύο στάδια. Tοπρώτοείναιηκατάστασητουοργανισµούµετά

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΝΗΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΡΑΦΕΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Tον ανθρώπινο µεταβολισµό το χαρακτηρίζουν δύο στάδια. Tοπρώτοείναιηκατάστασητουοργανισµούµετά ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΝΗΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΡΑΦΕΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Tον ανθρώπινο µεταβολισµό το χαρακτηρίζουν δύο στάδια. Tοπρώτοείναιηκατάστασητουοργανισµούµετά απόκάποιογεύµα, οπότετοαίµαείναιπλούσιοσε θρεπτικές ύλες από

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΟΜΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΝΟΜ/ΜΟ: ΔΙΕΘΥΝΣΗ:... ΤΗΛ.ΟΙΚΙΑΣ:... ΚΙΝΗΤΟ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: ΣΑΣ ΣΥΣΤΗΣΕ: Ομάδα Αίματος: Rhesus:.. ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΑΤΟΜΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΝΟΜ/ΜΟ: ΔΙΕΘΥΝΣΗ:... ΤΗΛ.ΟΙΚΙΑΣ:... ΚΙΝΗΤΟ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: ΣΑΣ ΣΥΣΤΗΣΕ: Ομάδα Αίματος: Rhesus:.. ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Maria Mitka Ernährungsberaterin Nutritionist- Dietician Tel: 0049 (0) 7031 6136 156 Fax: 0049 (0) 7031 6136 155 Mob: 0049 (0) 1767 6960 664 Email: mariamitka@essenweiss.com Website: www.essenweiss.com

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ ΕΦΗΒΕΙΑ- ΑΝΑΓΚΕΣ v Επιτάχυνση ρυθμού ανάπτυξης v Ωρίμανση και αύξηση ιστών v Αποκτά το 20% του ύψους και το 50% του βάρους του ενήλικα, ενώ οι μύες, ο όγκος του αίματος και γενικά

Διαβάστε περισσότερα

Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Msc ΚΡΗΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστηµίου Αθηνών Τηλ. 210 8995614, κιν.

Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Msc ΚΡΗΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστηµίου Αθηνών Τηλ. 210 8995614, κιν. Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Msc ΚΡΗΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστηµίου Αθηνών Τηλ. 210 8995614, κιν. 6992519192 Ονοµατεπώνυµο:... Ηµερ. συµπλήρωσης ερωτηµατολογίου:... Διεύθυνση:..

Διαβάστε περισσότερα

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Για χρόνια, οι καταναλωτές µαθαίνουν για τα οφέλη της µείωσης των καρδιαγγειακών παθήσεων µε τη λήψη ωµέγα-3 λιπαρών οξέων. Αυτή η άποψη έχει επικρατήσει,

Διαβάστε περισσότερα

Είναι σχεδόν βέβαιο, είτε να γνωρίζετε κάποιον που πάσχει από μια τέτοια ασθένεια είτε να έχετε μια εσείς οι ίδιοι.

Είναι σχεδόν βέβαιο, είτε να γνωρίζετε κάποιον που πάσχει από μια τέτοια ασθένεια είτε να έχετε μια εσείς οι ίδιοι. Γράφει: Δημήτρης Τσουκαλάς, Ιατρός Φυσικής Υγείας Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι ασθένειες που προκύπτουν γιατί το σώμα μας επιτίθεται και καταστρέφει τα δικά του κύτταρα και όργανα. Γνωρίζετε ότι ένας στους

Διαβάστε περισσότερα

Καλλιόπη Μπουκέα Κλινική Διαιτολόγος - Προϊσταμένη Τμήματος Διατροφής Γ.Ν. Καλαμάτας ΜΠΟΥΚΕΑ Κ.

Καλλιόπη Μπουκέα Κλινική Διαιτολόγος - Προϊσταμένη Τμήματος Διατροφής Γ.Ν. Καλαμάτας ΜΠΟΥΚΕΑ Κ. Καλλιόπη Μπουκέα Κλινική Διαιτολόγος - Προϊσταμένη Τμήματος Διατροφής Γ.Ν. Καλαμάτας Μεταβολισμός της γλυκόζης ( παθολογική καμπύλη, αντίσταση στην ινσουλίνη, υπέρ ή υπογλυκαιμία) Επίπεδα των λιπιδίων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ Αρτηριακή Υπέρταση είναι η επίμονη αύξηση της αρτηριακής πίεσης πάνω από τα φυσιολογικά όρια και ενώ το άτομο βρίσκεται σε ηρεμία, συστολική πάνω από 150 mmhg και διαστολική

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της δίαιτας στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της NAFLD.

Ο ρόλος της δίαιτας στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της NAFLD. Μη Aλκοολική Λιπώδης Νόσος του Ήπατος. Μία ολιστική προσέγγιση. Ο ρόλος της δίαιτας στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της NAFLD. Χάρης Δημοσθενόπουλος MMedSc.PhDc Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος Προϊστάμενος

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα III. Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης

Παράρτημα III. Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης Παράρτημα III Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης Σημείωση: Οι σχετικές παράγραφοι της Περίληψης των Χαρακτηριστικών του

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ «Η μεγαλύτερη δύναμη της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη»

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή και ηλικιωμένοι

Διατροφή και ηλικιωμένοι Διατροφή και ηλικιωμένοι Η διατροφή αποτελεί τη σημαντικότερη ανάγκη για τη διατήρηση της ανθρώπινη ζωής σε όλα τα στάδιά της. Το είδος και η ποσότητα της τροφής που χρειάζεται ο άνθρωπος εξαρτάται από

Διαβάστε περισσότερα

Ο Βασικός μεταβολισμός εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων όπως:

Ο Βασικός μεταβολισμός εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων όπως: ΟΡΙΣΜΟΣ: η ελάχιστη ενέργεια που δαπανάται για τη διατήρηση των ζωτικών λειτουργιών σε κατάσταση ηρεμίας. Αντιπροσωπεύει την ενέργεια που απαιτείται για τη λειτουργία της αναπνοής, την κυκλοφορία του αίματος,

Διαβάστε περισσότερα

Υπολιπιδαιμική αγωγή σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο

Υπολιπιδαιμική αγωγή σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο Υπολιπιδαιμική αγωγή σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Χρόνια νεφρική νόσος : ορισμός και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΨΗ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΤΩΝ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

ΠΕΨΗ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΤΩΝ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ 8. Σημειώστε με ποιους από τους παρακάτω τρόπους δρα το σάλιο: α. συμβάλλει στην πέψη των πρωτεϊνών β. συμμετέχει στη δημιουργία βλωμού (μπουκιάς) γ. συμβάλλει στην καθαριότητα των δοντιών δ. λειαίνει

Διαβάστε περισσότερα

«Μεσογειακή δίαιτα και υγεία»

«Μεσογειακή δίαιτα και υγεία» «Μεσογειακή δίαιτα και υγεία» «Μεσογειακή δίαιτα και υγεία» Μερόπη Κοντογιάννη Επίκουρη Καθηγήτρια Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας Διατροφής ρ ήμ Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Μεσογειακή δίαιτα

Διαβάστε περισσότερα

«Οι Top Τροφές για απώλεια βάρους!», από την Μαργαρίτα Μυρισκλάβου Τελειοφ. Διαιτολόγο Διατροφολόγο και το logodiatrofis.gr!

«Οι Top Τροφές για απώλεια βάρους!», από την Μαργαρίτα Μυρισκλάβου Τελειοφ. Διαιτολόγο Διατροφολόγο και το logodiatrofis.gr! «Οι Top Τροφές για απώλεια βάρους!», από την Μαργαρίτα Μυρισκλάβου Τελειοφ. Διαιτολόγο Διατροφολόγο και το logodiatrofis.gr! Γνωρίζεις ποιες είναι οι τροφές που θα σε βοηθήσουν στην απώλεια βάρους; Δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ 1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ Κυριακή Σταματέλου Ειδικός Νεφρολόγος, MBA Τι είναι η νεφρολιθίαση; Η νεφρολιθίαση λέγεται κοινά «πέτρες στα νεφρά» και είναι γνωστή στην ανθρωπότητα από τα αρχαία χρόνια.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ Ιούλιος 2009 Το παρόν έγγραφο

Διαβάστε περισσότερα

gr

gr Η επίδραση της περίσσειας θυρεοειδικών ορµονών στα οστά ήταν γνωστή πριν από την εµφάνιση των αντιθυρεοειδικών φαρµάκων. Μία από τις πρώτες αναφορές καταγράφηκε το 1891από τον von Recklinghausen και αναφέρει

Διαβάστε περισσότερα

Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου

Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου Διαβήτης. Ακούμε καθημερίνα γύρω μας πως εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν από διαβήτη ή παχυσαρκία. Όμως, τι πραγματικά είναι αυτό; Τι ειναι ο σακχαρώδης

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΘΕΡΜΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΥΠΟΘΕΡΜΙΑΣ

ΥΠΟΘΕΡΜΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΥΠΟΘΕΡΜΙΑΣ ΥΠΟΘΕΡΜΙΑ Όταν η εσωτερική θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος πέφτει κάτω από 35ο C, το αποτέλεσμα είναι η υποθερμία. Όταν η θερμοκρασία ελαττωθεί κάτω από τα κανονικά επίπεδα λειτουργίας του θερμοστάτη

Διαβάστε περισσότερα

Υπολογισμός των ενεργειακών απαιτήσεων. Αντωνία Ματάλα Σεπτέμβριος 2017

Υπολογισμός των ενεργειακών απαιτήσεων. Αντωνία Ματάλα Σεπτέμβριος 2017 Υπολογισμός των ενεργειακών απαιτήσεων Αντωνία Ματάλα Σεπτέμβριος 2017 Ισοζυγίο ενέργειας (ΙΕ) = Ενεργειακή πρόσληψη - Ενεργειακή δαπάνη Προκειμένου για τον ενεργειακό μεταβολισμό των ζωντανών οργανισμών,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ. ρ. Μυλωνάκη Θεοχαρούλα. Υπεύθυνη ιαβητολογικού Ιατρείου

ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ. ρ. Μυλωνάκη Θεοχαρούλα. Υπεύθυνη ιαβητολογικού Ιατρείου ΕΓΚΑΙΡΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ ρ. Μυλωνάκη Θεοχαρούλα ιευθύντρια Β Παθολογικής Κλινικής Γ.Ν. Χανίων Υπεύθυνη ιαβητολογικού Ιατρείου Πινακοθήκη ήµου Χανίων, 17/02/2012 Συχνότητα του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΤΕ, Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Α.Π.Θ. Γ.Ν.Θ. «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ» ΜSc Εργαστήριο Ιατρικής της Άθλησης Α.Π.Θ. Πτυχιούχος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Δρ Γεώργιος Ι Κούρτογλου Παθολόγος-Διαβητολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ Εκρηκτικές διαστάσεις λαμβάνει πλέον ο σακχαρώδης

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές ενεργειακές απώλειες κατά την εφηβεία Ανάπτυξη Τυπικές ηµερήσιες δραστηριότητες Ιδιαίτερες δραστηριότητες για το συγκεκριµένο άθληµα.

Βασικές ενεργειακές απώλειες κατά την εφηβεία Ανάπτυξη Τυπικές ηµερήσιες δραστηριότητες Ιδιαίτερες δραστηριότητες για το συγκεκριµένο άθληµα. ιατροφή στην εφηβεία και άθληση-ενεργειακή ισορροπία και πρόσληψη Ηµεροµηνία δηµοσίευσης: 17 Φεβρουαρίου 2003 Τα διαιτολόγιο ενός νεαρού αθλητή θα πρέπει αρχικά να είναι επαρκές σε θερµίδες αλλά και σε

Διαβάστε περισσότερα

Κανένα για αυτήν την παρουσίαση. Εκπαιδευτικές-ερευνητικές-συμβουλευτικές επιχορηγήσεις την τελευταία διετία: Abbvie,Novartis, MSD, Angelini,

Κανένα για αυτήν την παρουσίαση. Εκπαιδευτικές-ερευνητικές-συμβουλευτικές επιχορηγήσεις την τελευταία διετία: Abbvie,Novartis, MSD, Angelini, Κανένα για αυτήν την παρουσίαση Εκπαιδευτικές-ερευνητικές-συμβουλευτικές επιχορηγήσεις την τελευταία διετία: Abbvie,Novartis, MSD, Angelini, 2 Κυκλοσπορίνη-θεραπευτικές ενδείξεις 3 Θεραπεία σοβαρών μορφών

Διαβάστε περισσότερα