«ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»

Transcript

1 Ε ΤΑ Ι Ρ Ε Ι Α Μ Α Κ Ε ΔΟ Ν Ι Κ Ω Ν Σ Π ΟΥΔ Ω Ν Γ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙO «ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» Θεολογία - Ἱστορία - Φιλολογία - Δίκαιο -Ἀρχαιολογία - Τέχνη Μαΐου 2016 Θεσσαλονίκη Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ 4, ΚΤΙΡΙΟ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ, 1ος ΟΡΟΦΟΣ

2 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Τά μέλη τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου τῆς Ἑταιρείας ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ε. ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗΣ, Πρόεδρος ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π. ΧΡΗΣΤΟΥ, Ἀντιπρόεδρος ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Ν. ΠΑΠΠΑΣ, Γενικός Γραμματέας ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Σ. ΤΣΙΤΣΙΜΠΙΚΟΣ, Ταμίας ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ν. ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ, Ἔφορος Βιβλιοθήκης ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ι. ΔΑΡΔΑΒΕΣΗΣ, Μέλος ΕΥΑΝΘΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ἤ ΤΕΓΟΥ-ΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ, Μέλος ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π. ΝΑΚΟΣ, Μέλος ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π. ΤΣΟΤΣΟΣ, Μέλος ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π. ΝΑΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π. ΧΡΗΣΤΟΥ Καθηγητής ΑΠΘ ΕΥΑΝΘΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ἤ ΤΕΓΟΥ-ΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ Δρ. Βυζαντινῆς Ἱστορίας ΑΠΘ ΠΟΛΥΜΝΙΑ ΚΑΤΣΩΝΗ Καθηγήτρια ΑΠΘ ΜΕΛΙΝΑ ΠΑΪΣΙΔΟΥ Ἐπίκουρη Καθηγήτρια ΑΠΘ Εἰδική Σύμβουλος τῆς Ἐπιστημονικῆς Ἐπιτροπῆς Ὁ Χάρτης ἀπό τήν «Γεωγραφικήν Ὑφήγησιν» τοῦ Κλαυδίου Πτολεμαίου ἐκ τοῦ Κώδικος ἀρ. 655 τῆς Μονῆς Βατοπεδίου, 13ος-14ος αἰώνας.

3 ΣΑΒΒΑΤΟ Προσέλευση Συνέδρων 9.30 Ἐπίσημη Ἔναρξη Χαιρετισμός Προέδρου τῆς ΕΜΣ, Ὁμότιμου Καθηγητή ΑΠΘ κ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗ Ἐναρκτήρια ὁμιλία ΓΕΩΡΓΙΟΥ Π. ΝΑΚΟΥ, Ὁμότιμου Καθηγητή ΑΠΘ A Κύκλος: Θεολογία α Συνεδρία Πρόεδροι: ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Ἀμορίου κ. ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ Ἡγούμενος τῆς Ἱ. Μ. Βλατάδων, Δρ Θεολογίας ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΡΙΚΩΝΗΣ Ἡ Θεσσαλονίκη κέντρο πνευματικῆς καί καλλιτεχνικῆς ἀνάπτυξης κατά τόν 14ο αἰ. καί οἱ ἡσυχαστικές ἔριδες ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ Ἡ Θεσσαλονίκη καί τό Ἅγιον Ὄρος στά χρόνια τῶν Παλαιολόγων: Οἱ ἱστορικές καί θεολογικές συνιστῶσες μιᾶς πνευματικῆς σχέσης ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ Λόγοι καί ἀντίλογοι περί Φιλοσοφίας καί Θεολογίας στήν Θεσσαλονίκη τοῦ 14ου αἰώνα: Νεῖλος Καβάσιλας καί Δημήτριος Κυδώνης ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΣΙΓΚΟΣ Οἱ ἀνθρωπολογικές συνέπειες τῆς περιχωρήσεως στήν διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π. ΧΡΗΣΤΟΥ Τό πρόβλημα τῆς Φιλοσοφίας στά συγγράμματα τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ Συζήτηση Διάλειμμα

4 β Συνεδρία Πρόεδροι: Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Ἀμορίου κ. ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ Ἡγούμενος τῆς Ἱ. Μ. Βλατάδων, Δρ Θεολογίας ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, ΣΟΥΛΤΑΝΑ ΛΑΜΠΡΟΥ Συμπληρωματικά στίς θεολογικές θέσεις τοῦ Μανουήλ Β Παλαιολόγου. Τό πρόβλημα τοῦ Ἰούδα καί τά ἐνύπνια ΑΝΝΑ ΚΑΡΑΜΑΝΙΔΟΥ Βυζαντινά Μονύδρια στήν Χαλκιδική ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΑΠΑΖΗΣ Ὀλίγα τινά περί τοῦ κτήτορος τῆς βυζαντινής ἱερᾶς μονῆς Τιμίου Προδρόμου τῆς Πέτρας Σαραντηνοῦ στήν Βέροια (14ος αἰώνας) ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΦΑΝΟΥΡΓΑΚΗΣ Ἡ Ὁμολογία Πίστεως τοῦ ἐν Θεσσαλονίκῃ μαρτυρήσαντος νεομάρτυρος ἁγίου Μιχαήλ τοῦ ἐξ Ἀγράφων Συζήτηση

5 Πρόεδροι: Β Κύκλος: Ἱστορία α Συνεδρία ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΡΡΕΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΝΕΡΑΝΤΖΗ-ΒΑΡΜΑΖΗ Ὁμότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Ἡ βυζαντινή περιπλάνηση τοῦ ὀνόματος Μακεδονία ΕΥΑΝΘΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ἤ ΤΕΓΟΥ-ΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ Ἡ Θεσσαλονίκη στήν πρωτοβυζαντινή περίοδο ( ) ΑΝΔΡΕΑΣ ΓΚΟΥΤΖΙΟΥΚΩΣΤΑΣ Ὁ «Μιχαήλ Ρώμης Ἄναξ» πού μνημονεύεται σέ ἐπιγραφή τοῦ Ἁγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης: Νέες παρατηρήσεις σχετικά μέ τήν ταύτισή του ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α. ΛΕΒΕΝΙΩΤΗΣ «τῶν προσπαρακειμένων τῇ θεοσώστῳ ταύτῃ πόλει Σκλαβίνων τό δοκεῖν τά τῆς εἰρήνης κρατούντων»: Οἱ μεσαιωνικές σλαβικές ἐγκαταστάσεις στά ἀνατολικά τῆς Θεσσαλονίκης. Ἐρευνητικά προβλήματα καί προτεινόμενες ἑρμηνεῖες ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΔΕΛΗΚΑΡΗ Σλαβική ὀνοματοδοσία σέ βυζαντινές ἐπισκοπές τῆς Μακεδονίας Συζήτηση

6 β Συνεδρία Πρόεδροι: ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΝΕΡΑΝΤΖΗ-ΒΑΡΜΑΖΗ Ὁμότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΡΡΕΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΑΡΑΣ Κρατική ἐξουσία καί μαρτύριο κατά τόν Θεοφύλακτο Ἀχρίδος: Οἱ δεκαπέντε μάρτυρες τῆς Τιβεριούπολης ΙΩΑΚΕΙΜ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΣ Ἡ ἁγιορειτική Μονή τοῦ Σκορπίου ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΑΜΟΙΡΙΔΟΥ Θεσσαλονικεῖς ἀτακτοῦντες ἐκκλησιαστικῶς ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ Οἱ φορολογικές περιφέρειες τῆς Μακεδονίας: Ἀπό τίς ἐνορίες στά κατεπανίκια. Ἡ περίπτωση τῆς Ἱερισσοῦ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΩΤΣΙΟΠΟΥΛΟΣ Θρησκεία καί κοινωνία. Ἡ περίπτωση τοῦ κινήματος τῶν Ζηλωτῶν στήν Θεσσαλονίκη καί τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ ΠΟΛΥΜΝΙΑ ΚΑΤΣΩΝΗ Βιοτεχνία καί ἀστική οἰκονομία στήν Βυζαντινή Μακεδονία κατά τόν 10ο-14ο αἰ Συζήτηση

7 Γ Κύκλος: Φιλολογία Πρόεδρος: ΜΑΡΙΑΝΟΣ ΚΑΡΑΣΗΣ Ἀντεπιστέλλον μέλος τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν ΣΟΦΙΑ ΚΟΤΖΑΜΠΑΣΗ Ἡ Θεσσαλονίκη στά ποιήματα τοῦ Μανουήλ Φιλῆ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΙΜΕΛΙΔΗΣ Ἡ Φιλολογία στήν Θεσσαλονίκη τοῦ 14ου αἰώνα ΜΑΡΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΤΖΙΩΓΑ ΗΛΙΑΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ Ἡ βορειοδυτική περιοχή τοῦ Ν. Θεσσαλονίκης μέσα ἀπό τίς πηγές τῆς Ὕστερης Βυζαντινῆς Περιόδου ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΡΙΑΝΤΑΡΗ Ἡ ὁμόνοια ὡς δημοκρατικό ἰδεῶδες στόν Θωμᾶ Μάγιστρο (14ος αἰ.) ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΒΑΚΑΛΟΥΔΗ Ἡ ἀναβίωση τῆς βυζαντινῆς Θεσσαλονίκης μέσα ἀπό τό ἔργο σύγχρονων Θεσσαλονικέων λογοτεχνῶν Συζήτηση

8 Πρόεδρος: ΚΥΡΙΑΚΗ Δ Κύκλος: Δίκαιο ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π. ΝΑΚΟΣ 9.00 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ Αὐτοκρατορικές Νεαρές στό Σύνταγμα κατά Στοιχεῖον τοῦ Ματθαίου Βλάσταρη καί στήν Ἑξάβιβλο τοῦ Ἀρμενοπούλου 9.15 ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΟΥΡΔΑΡΑ Μακεδονία: Σταυροδρόμι ἀνατρεπτικῶν κινήσεων κατά τοῦ νόμιμου αὐτοκράτορα τήν μέση βυζαντινή περίοδο 9.30 ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΚΑΒΑΡΔΙΝΑΣ Νεαρά Ἀλεξίου Α τοῦ Κομνηνοῦ, τοῦ ἔτους 1095, «ἐκφωνηθεῖσα ἐξ ὑπομνήσεως Θεοδούλου, ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης», περί ἀπελευθερώσεως τῶν Βουλγάρων δούλων τῆς Θεσσαλονίκης 9.45 ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΤΣΟΥΡΚΑ-ΠΑΠΑΣΤΑΘΗ Παρατηρήσεις γιά τήν δραστηριότητα τῶν «καθολικῶν κριτῶν» στήν Μακεδονία ἀπό τά ἔγγραφα Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους (14ος- 15ος αἰ.) ΛΙΖΑ ΜΠΕΝΟΥ Ἡ ἐμφυτευτική σύμβαση στόν βυζαντινό νόμο καί στά ἔγγραφα τοῦ 14ου αἰώνα ΔΑΦΝΗ ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ Σχετικά μέ τά προνόμια τῆς πόλης τῆς Θεσσαλονίκης κατά τήν βυζαντινή ἐποχή ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΚΑΚΗΣ Δίκαιο καί Θεολογία στήν Θεσσαλονίκη τοῦ 14ου αἰ Συζήτηση Διάλειμμα

9 Πρόεδροι: Ε Κύκλος: Ἀρχαιολογία α Συνεδρία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΜΕΝΤΖΟΣ Καθηγητής Τμήματος Ἱστορίας καί Ἀρχαιολογίας ΑΠΘ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΝΙΚΟΝΑΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΕΛΕΝΗΣ Οἱ ἀρχαιότεροι χριστιανικοί ναοί τῆς Θεσσαλονίκης ΕΥΤΕΡΠΗ ΜΑΡΚΗ Σχεδίασμα βυζαντινῆς Θεσσαλονίκης. Ἡ εἰκόνα τῆς βυζαντινῆς πόλης μέσα ἀπό τίς ἀνασκαφές ΘΑΛΕΙΑ ΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ Οἱ μετεξελίξεις τοῦ ναοῦ τῶν Ταξιαρχῶν στήν Ἄνω Πόλη τῆς Θεσσαλονίκης ἀπό τήν βυζαντινή στήν σύγχρονη ἐποχή ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΤΑΝΤΣΗΣ Ἡ χορηγία ἐκκλησιαστικῶν ἱδρυμάτων στήν Μακεδονία τόν 11ο καί 12ο αἰ. Μία ἐπανεξέταση τῶν δεδομένων ΕΛΛΗ ΓΚΑΛΑ-ΓΕΩΡΓΙΛΑ Τό ὑδροδοτικό σύστημα στήν Βυζαντινή Θεσσαλονίκη: Δομή καί λειτουργική ὀργάνωση ΕΛΕΝΗ ΛΙΑΝΤΑ Λατινικές ἀπομιμήσεις ἀπό κρᾶμα (bill.) τοῦ νομισματοκοπείου τῆς Θεσσαλονίκης ( ); ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΑΓΓΕΛΚΟΥ Ματιά στήν καθημερινή ζωή τῶν ἀνθρώπων τοῦ 5ου-8ου αἰ. στήν Μακεδονία. Τά ἐργαλεῖα τοῦ ἐπισκοπικοῦ συγκροτήματος στίς Λουλουδιές Πιερίας ΜΑΡΙΑ ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Ἡ ἐμφάνιση τῶν καθημερινῶν ἀνθρώπων στήν βυζαντινή Μακεδονία. Τό παράδειγμα τῶν εὑρημάτων τῆς ἀνασκαφῆς τοῦ ἐπισκοπικοῦ συγκροτήματος στίς Λουλουδιές Κίτρους, Πιερίας (4ος-7ος αἰ.) ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΙΝΑΚΟΣ Ἁλιεία και παραγωγή ἅλατος στήν Βυζαντινή Μακεδονία Συζήτηση

10 β Συνεδρία Στρογγυλή Τράπεζα: «Ἡ βυζαντινή Θεσσαλονίκη διαμέσου τῶν αἰώνων: Οἱ ἀνασκαφές τοῦ ΜΕΤΡΟ» Συντονίστρια: MΕΛΙΝΑ ΠΑΪΣΙΔΟΥ Ἐπίκoυρη Καθηγήτρια Τμήματος Ἱστορίας καί Ἀρχαιολογίας ΑΠΘ ΣΤΕΛΛΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ ἐν τῇ γειτονίᾳ τῆς μεγάλης Παναγίας ἐν τῇ γειτονίᾳ τῆς Ἀχειροποιήτου. Εὑρήματα ἀπό τίς ἀνασκαφές γιά τήν κατασκευή σταθμοῦ τοῦ ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης (9ος-14ος αἰ.) ΚΡΙΝΙΩ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ τῇ γειτονίᾳ τῆς Καταφυγῆς. Εὑρήματα ἀπό τίς ἀνασκαφές γιά τήν κατασκευή σταθμοῦ τοῦ ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης (9ος-14ος αἰ.) ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΤΖΕΒΡΕΝΗ Ἡ περιοχή ἐκτός τῶν δυτικῶν τειχῶν. Ἐμπόριο, διαμονή καί λατρεία στόν δρόμο γιά τήν Χρυσή Πύλη ΕΛΕΝΗ ΛΙΑΝΤΑ Τά νομισματικά εὑρήματα τῆς βυζαντινῆς περιόδου ἀπό τόν Σταθμό τῆς Βενιζέλου ΜΕΛΙΝΑ ΠΑΪΣΙΔΟΥ Ἡ τέχνη τῆς παλαιοχριστιανικῆς περιόδου. Ψηφιδωτά καί τοιχογραφίες ἀπό τό ἀνατολικό καί δυτικό νεκροταφεῖο τῆς πόλης ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΧΟΝΔΡΟΓΙΑΝΝΗΣ Διατήρηση διαχείριση καί ἀνάδειξη τῶν ἀρχαιοτήτων. Ἡ περίπτωση τοῦ Σταθμοῦ Βενιζέλου Συζήτηση Διάλειμμα

11 Πρόεδροι: ΣΤ Κύκλος: Tέχνη ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΖΑΡΑΣ ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΠΟΥΡΗ-ΒΑΜΒΟΥΚΟΥ Ὁμότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ ΠΕΛΛΗ ΜΑΣΤΟΡΑ Ὁ ἐπίσκοπος Ἀρίσταρχος στά ψηφιδωτά τῆς Ροτόντας Θεσσαλονίκης ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΕΜΟΓΛΟΥ Ὁ ναός τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης Θεσσαλονίκης ἀπό τό ἀρχεῖο τοῦ Στυλιανοῦ Πελεκανίδη ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ΠΑΡΧΑΡΙΔΟΥ Ἀμφιπρόσωπη εἰκόνα ἀπό τόν ναό τῆς Παναγίας Λαοδηγήτριας στήν Θεσσαλονίκη ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΤΣΙΟΥΜΗ Βέροια. Ἡ προσφορά της στήν βυζαντινή ζωγραφική τοῦ πρώτου μισοῦ τοῦ 14ου αἰ ΜΑΡΙΖΑ ΤΣΙΑΠΑΛΗ Πρώτη προσέγγιση τοῦ ζωγραφικοῦ διακόσμου τῶν ναῶν Κοίμησης Θεοτόκου καί Ἁγίου Νικολάου στήν Αἰανή Κοζάνης ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΔΗΣ Ἀραβουργηματικές διακοσμήσεις καί ἰσλαμικές ἐπιδράσεις στήν παλαιολόγεια τέχνη τῆς Μακεδονίας ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΥΡΟΥΔΗΣ Ὁ κύκλος καί τό τετράγωνο στήν βυζαντινή προσωπογραφία: Προσλήψεις τῆς πλατωνικῆς παράδοσης σέ ψηφιδωτά τῆς Θεσσαλονίκης καί τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τῆς Μεσογείου. Πρώτη προσέγγιση ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΤΣΑΡΟΣ Ἱλαρίων Κασταμονίτης, ἱδρυτής τῆς μονῆς Κασταμονίτου Συζήτηση Συμπεράσματα ἀπό τον κ. ΓΕΩΡΓΙΟ Π. ΝΑΚΟ Ὁμότιμο Καθηγητή ΑΠΘ Λήξη τῶν ἐργασιῶν τοῦ Συμποσίου Στό τέλος τοῦ Συμποσίου θά χορηγηθεῖ βεβαίωση παρακολουθήσεως μετά ἀπό σχετικό αἴτημα στήν Γραμματεία τοῦ Συμποσίου.