2 o Πανελλήνιο Συνέδριο. Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας. στους Τομείς της Υγείας ΤΕΥΧΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΩΝ

Transcript

1 Τελική Ηλεκτρονική Εκδοση Τεύχους Περιλήψεων 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας στους Τομείς της Υγείας, Αλεξανδρούπολη, Νοεμβρίου 2009 Διοργάνωση: Συνδιοργάνωση: Ελληνική Εταιρεία Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος Ιατρικής της Εργασίας Τμήματος Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και Περιβάλλοντος Σωματείο Υπαλλήλων Κρατικών Νοσοκομείων Εβρου Σύλλογος Τεχνικών Ασφαλείας Ελλάδας Σύνδεσμος Διπλωματούχων Νοσηλευτών Χειρουργείου Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας 2 o Πανελλήνιο Συνέδριο Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας στους Τομείς της Υγείας ΤΕΥΧΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΩΝ Αλεξανδρούπολη, Νοεμβρίου 2009 Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο Θράκης, Alexander Beach Hotel Συμμετοχή στη διοργάνωση του Συνεδρίου: Αποστολή Περιλήψεων: Γραμματεία Συνεδρίου: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Νομαρχία Ροδόπης - Εβρου Εβρου Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος Τμήματος Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Τηλ.: , tconstan@med.duth.gr TRIAENA TOURS & CONGRESS Α.Ε. Λεωφόρος Συγγρού 206, Καλλιθέα, Αθήνα Tηλ.: , elenik@triaenatours.gr Λεωφ. Μάκρης, Νέα Χιλή, Αλεξανδρούπολη Tηλ.: , annal@triaenatours.gr

2 2 o Πανελλήνιο Συνέδριο Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας στους Τομείς της Υγείας Αλεξανδρούπολη, Νοεμβρίου 2009 Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο Θράκης, Alexander Beach Hotel Οργανωτική Αγαθοκλέους Μαρία Αρχοντίδου Ελισάβετ Γιοφτσίδης Νικόλαος Δρακόπουλος Βασίλης Καπετανίδου Ελλη Καρελή Αργυρώ Κουκάκης Δημήτριος Κωνσταντινίδης Θεόδωρος Μεντίζης Χριστόδουλος Μπαλτζής Σταμάτης Μπάρδας Λεωνίδας Μπατζιάνο Γκράτσια Μαρία Μυλωνάς Ευστράτιος Επιτροπή: Νάνου Σοφία Ορφανίδης Μωυσής Πανταζή Ευγενία Πανταζοπούλου Αναστασία Πέιου Μαρία Τζιερτζής Αθανάσιος Τζίμας Αλέξης Τσοβίλη Eύα Φαϊτατζίδου Αφροδίτη Φωτιάδου Ελένη Χαδόλιας Δημήτριος Χριστοδούλου Αθανάσιος Χαρανά Κατερίνα (Πρόεδρος) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ Αθανασίου Αθανάσιος Αλαμάνος Γιάννης Αλατζίδης Λάζαρος Αλεξόπουλος Ευάγγελος Αλεξόπουλος Χαράλαμπος Αναστασίου Λεωνίδας Αναστασόπουλος Αναστάσιος Αρβανιτίδου Βαγιωνά Μαλαματένια Αργυριάδου Στέλλα Αρχοντίδου Ελισάβετ Βελετζάς Δημήτριος Βελονάκης Μανόλης Βερέττας Διονύσιος Αλέξανδρος Βουδριάς Ευάγγελος Γελαστοπούλου Eλένη Γιατρομανωλάκη Αλεξάνδρα Γουσόπουλος Σταύρος Γρηγορίου Ιωάννα Δάλλα Σωτηρία Δημητρίου Αναστασία Δημολιάτης Γιάννης Δρακόπουλος Βασίλης Δρίβας Σπύρος Ζαφειρόπουλος Παντελής Ζηλίδης Χρήστος Ζησιμόπουλος Αθανάσιος Ζωγράφου Χρήστος Ιορδάνου Παναγιώτα Καπετανίδου Ελλη Καραϊωσηφίδου Ελένη Καραμέτου Δήμητρα Καρελή Αργυρώ Καρτάλη Σοφία Κατσιφαράκης Δημήτριος Κεραμάρης Ευάγγελος Κογεβίνας Μανόλης Κουρούκλης Γιώργος Κουσκούκης Κωνσταντίνος Κουτής Χαρίλαος Κυπαρίση Χαρούλα Κυπραίου Ευαγγελία Κυριαζής Σταύρος Κυριόπουλος Γιάννης Κωνσταντινίδης Θεόδωρος Κωνσταντίνου Γεώργιος Κωστόπουλος Στέλιος ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Λινού Αθηνά Λιονής Χρήστος Μακρόπουλος Βασίλειος Μαλτέζος Ευστράτιος Μερκούρης Μποδοσάκης Πρόδρομος Μπαμπάτσικου Φωτούλα Μπάρδας Λεωνίδας Μπένος Αλέξης Μπούρος Δημοσθένης Νάρης Στέργιος Νένα Ευαγγελία Ντουνιάς Γεώργιος Πανταζή Ευγενία Πανταζοπούλου Αναστασία Παπαδάκης Νίκος Παπαδημητρίου Διαλεχτή Παπαδόπουλος Στέλιος Παπαδοπούλου Εριφύλη Παπαναγιώτου Γεώργιος Παπάνας Νικόλαος Πατενταλάκης Μιχάλης Πέιου Μαρία Πετράκη Αικατερίνη Πρασόπουλος Παναγιώτης Προδρόμου Ελένη Ραχιώτης Γιώργος Σβώλου Σταυρούλα Σερετούδη Σταυρούλα Σιβρίδης Ευθύμιος Σιχλετίδης Λάζαρος Συρνιώτης Ιωάννης Στάμος Ευστάθιος Στάμου Ιωάννης Στειρόπουλος Πασχάλης Σωτηριάδης Ελπιδοφόρος Τζίμας Αλέξης Τούντας Γιάννης Τσαρούχα Αλέκα Τσιώμου Φούλη Τσολακίδου Ιφιγένεια Φαϊτατζίδου Αφροδίτη Φιλαλήθης Αναστάσιος Φυτιλή Δέσποινα Φρουδαράκης Μάριος Χατζάκη Αικατερίνη Χατζησταύρου Κωνσταντίνος

3 ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ OI ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ Ορφανίδης Μωυσής και Θ.Κ. Κωνσταντινίδης 1. Eργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Τμήματος Ιατρικής, Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, 2. Eργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης, 3. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας) Η πρωταρχικός σκοπός της εκτίμησης καταλληλότητας για εργασία (fitness for work) είναι η επιβεβαίωση ότι ο εργαζόμενος είναι ικανός να εκπληρώσει τα εργασιακά του καθήκοντα αποτελεσματικά και χωρίς κίνδυνο για την υγεία και την ασφάλεια τόσο του ίδιου, όσο και των άλλων εργαζομένων, αλλά και κοινωνικού συνόλου γενικότερα. Η ιατρική εκτίμηση (medical assessment) της ικανότητας για εργασία αντιπαραβάλλει τα απαιτούμενα κριτήρια υγείας μιας συγκεκριμένης εργασιακής θέσης με την κατάσταση υγείας και καταλληλότητας του εργαζόμενου. Τέτοιες εκτιμήσεις πρέπει να προϋπάρχουν πριν την τοποθέτηση για εργασία, πριν την προαγωγή ή την μετακίνηση σε μια υπηρεσία, αλλά και μετά από παρατεταμένο απουσιασμό λόγω υγείας. Η παραπάνω διαδικασία συμπεριλαμβάνει την εκπλήρωση του καλύτερου δυνατού συνδυασμού εργαζομένου και επαγγέλματος. Το γεγονός όμως ότι υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση στην ικανότητα ενός ατόμου να εκτελέσει συγκεκριμένα εργασιακά καθήκοντα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη. Επίσης, η γνώση των επαγγελματικών κινδύνων (workplace hazards) αλλά και των εργασιακών απαιτήσεων πρέπει να ενημερώνουν την ιατρική εκτίμηση. Το αντικειμενικό αποτέλεσμα όλων των παραπάνω πρέπει να είναι περιεκτικό και όπου είναι εφικτό να παρέχει λογικές προσαρμογές, ώστε να διευθετήσει τα προβλήματα των εργαζόμενων με αναπηρίες. Ένας εργοδότης, για παράδειγμα, πρέπει παράλληλα να έχει μια ξεκάθαρη εργασιακή πολιτική, η οποία να λαμβάνει υπόψη τις απαιτήσεις, αλλά και τις ανάγκες όλων των υποψηφίων εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων αυτών με ιατρικές παθήσεις και αναπηρίες. Όταν εξετάζεται η καταλληλότητα για εργασία οι θεμελιώδεις έννοιες είναι η λειτουργικότητα (function), η επίδοση (performance) και η ασφάλεια (safety), παρά η φύση της υποκείμενης ιατρικής νόσου. Έτσι, το κύριο κριτήριο είναι η υπολειπομένη ικανότητα του ασθενούς να φέρει εις πέρας τις ενδεχόμενες εργασιακές απαιτήσεις, συγκρίνοντας δηλαδή τη λειτουργικότητα (functional status) με τις ανάγκες εργασίας. Ενώ η άποψη καταλληλότητας για εργασία ενός συγκεκριμένου ατόμου μπορεί να μεταφερθεί σε τρίτους, η γραπτή συγκατάθεση του ιδίου είναι απαραίτητη, ώστε οι πληροφορίες να διαβιβαστούν με εχεμύθεια (με στόχο τη διασφάλιση του ιατρικού απορρήτου). H εκτίμηση πρέπει πάντα να αναφέρεται σε όρους λειτουργικής ικανότητας (functional capacity), ενώ η υποθάλπουσα ιατρική διάγνωση της νόσου δεν χρειάζεται να δίνεται. Αν και οι περιορισμοί της καταλληλότητας για εργασία πρέπει να δηλώνονται καθαρά, καμία πληροφορία σχετικά με την υποκείμενη ιατρική νόσο δεν χρειάζεται να αποκαλυφθεί, με εξαίρεση όπου κρίνεται αναγκαία για λόγους υγιεινής και ασφάλειας και με τη συγκατάθεση του εργαζόμενου, είτε όταν είναι αναγκαία για τον εργοδότη, ώστε να συμμορφώνεται με τη νομοθεσία. Συνοπτικά, μια ιατρική αναφορά καταλληλότητας για εργασία δεν πρέπει να εμπεριέχει κλινικές πληροφορίες, εκτός εάν είναι απολύτως απαραίτητο, αλλά να έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα ως προς την ικανότητα του εργαζόμενου να εκτελέσει τα εργασιακά του καθήκοντα, μεταφράζοντας το ατομικό ιστορικό σε όρους λειτουργικής ικανότητας. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΕ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Bάγκα Ελισσάβετ 1, Γεωργοπούλου Ελένη 1, Κωνσταντινίδης Θ.K. 1,2 και Χατζάκη Αικατερίνη 1,3 1. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας), 2. Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Τμήμα Ιατρικής, ΔΠΘ, 3. Εργαστήριο Φαρμακολογίας, Τμήμα Ιατρικής, ΔΠΘ Εισαγωγή: Η παρακολούθηση των επιπέδων έκθεσης των νοσηλευτών που διαχειρίζονται χημειοθεραπευτικά φάρμακα είναι εξέχουσας σημασίας για την εκτίμηση του πραγματικού μεγέθους των επαγγελματικών κινδύνων αυτών των εργαζομένων, καθώς και την ανίχνευση και πρόγνωση ανεπιθύμητων ενεργειών και βλαπτικών επιπτώσεων στην υγεία τους. Σκοπός: Ο σκοπός της παρούσης μελέτης είναι η ανασκόπηση των διαθέσιμων μεθόδων εκτίμησης των επιπέδων έκθεσης σε χημιοθεραπευτικά φάρμακα, των εργαζομένων που τα διαχειρίζονται. Μέθοδος: Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε περιελάμβανε αναζήτηση ερευνητικών μελετών σε διεθνές επίπεδο και αναφέρονταν στις μεθόδους μετρήσεων για την εκτίμηση της έκθεσης σε χημειοθεραπευτικούς παράγοντες. Αποτελέσματα: Οι μέθοδοι μέτρησης επαγγελματικής έκθεσης που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι οι comet assay, sister chromatid exchange, και ανάλυση μέσω υγρής χρωματογραφίας σε συνδυασμό με διαδοχική μαζική φασματομετρία Όμως, η διεθνής βιβλιογραφία καταδεικνύει ως πιο αναλυτικές, αξιόπιστες και ευαίσθητες μεθόδους εκτίμησης της έκθεσης σε χημειοθεραπευτικούς παράγοντες για βιολογική παρακολούθηση, την comet assay, για την αξιολόγηση της γενοτοξικότητας και της καταστροφής του DNA σε νοσηλευτές που διαχειρίζονται χημειοθεραπευτικά φάρμακα και από τις πιο ελπιδοφόρες μεθόδους φαίνεται να είναι ο προσδιορισμός της κυκλοφωσφαμίδης και άλλων αντινεοπλασματικών 2

4 φαρμάκων στα ούρα των εργαζομένων που εκτίθενται σε χημειοθεραπευτικά, μέσω υγρής χρωματογραφίας σε συνδυασμό με διαδοχική μαζική φασματομετρία. Επίσης, η μεταλλαξιογόνος ισχύς των ούρων των εργαζομένων είναι ένας συχνά χρησιμοποιούμενος δείκτης. Φαίνεται ότι τα επίπεδα έκθεσης, η χρήση ή μη προστατευτικών μέτρων και το κάπνισμα επηρεάζουν σημαντικά τις μετρήσεις. Συμπεράσματα: Οι προτεινόμενες μέθοδοι είναι απλές, γρήγορες και αξιόπιστες Λόγω του ότι οι ως άνω μέθοδοι ανιχνεύουν νωρίς τα αποτελέσματα τυχόν έκθεσης, θεωρούνται χρήσιμα εργαλεία και με σημαντική συμβολή στη βελτίωση των πρακτικών ασφαλείας των Νοσοκομείων. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΑ ΟΔΟΝΤΟΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Λ. Κουτσοπόδης, DDT, MSc 1, Β. Δρακόπουλος 2, Α.Καλογέρης 3 και Θ.Κ. Κωνσταντινίδης 4 1. Οδοντοτεχνολόγος (Α-ΤΕΙ), M.Sc. στην Υγιεινή και Ασφάλεια Εργασίας, Ιατρική Σχολή Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας), 2. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, ΕΛΙΝΥΑΕ, 3. Οδοντοτεχνολόγος (Α-ΤΕΙ), 4. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Εισαγωγή: Η οδοντική τεχνολογία είναι μια απαιτητική επιστημονική και επαγγελματική δραστηριότητα. Ο οδοντοτεχνικός πρέπει να συνδυάζει επιστημονικές και τεχνολογικές γνώσεις, καλλιτεχνικές δεξιότητες και επιχειρηματικές ικανότητες για να κατασκευάσει αποδεκτές κλινικά και αισθητικά αποκαταστάσεις αλλά και να έχει μια ικανοποιητική επαγγελματική πορεία. Τα οδοντοτεχνικά υλικά καθώς και η συνεχώς εξελισσόμενη τεχνολογία και τεχνογνωσία είναι σημαντικοί παράμετροι της οδοντοτεχνικής. Σε μια ολοκληρωμένη οδοντοτεχνική προσέγγιση ο παράγοντας άνθρωπος-εργαζόμενος έχει την κυρίαρχη θέση. Η εκτίμηση της επαγγελματικής του υγείας είναι απαραίτητη διαδικασία και η βελτίωση της πρέπει να αποτελεί πρωταρχική επιδίωξη. Αρκετές μελέτες αναφέρονται σε προβλήματα υγείας των οδοντοτεχνιτών και σε συνθήκες εργασίας οι οποίες επιβαρύνουν ψυχικά και σωματικά τους οδοντοτεχνικούς. Σκοπός: Σκοπός της εργασίας είναι η αναδεχθεί η σημασία των ευρημάτων της μελέτης σχετικά με την υγιεινή και ασφάλεια των οδοντοτεχνιτών διότι η ολοκληρωμένη οδοντοτεχνική προσέγγιση πρέπει να περιλαμβάνει και την εκτίμηση, την προστασία και την προαγωγή της υγείας του οδοντοτεχνίτη. Μέθοδος: Ένα ερωτηματολόγιο υποκειμενικής εκτίμησης κίνδυνου διαμορφώθηκε σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και διανεμήθηκε σε οδοντοτεχνίτες της περιοχής Αθηνών. σε αυτό περιλαμβάνονταν ερωτήσεις σχετικά με τις συνθήκες εργασίας, τα οδοντοτεχνικά υλικά, τους επαγγελματικούς βλαπτικούς παράγοντες, ψυχολογικές καταστάσεις και μυοσκελετικά προβλήματα. Συμπεράσματα: Από τα αποτελέσματα της μελέτης προκύπτει ότι οι οδοντοτεχνικοί της έρευνας μας αναφέρουν σημαντικά προβλήματα σχετικά με τον θόρυβο, τις σκόνες στο χώρο εργασίας, έχουν ελλιπής γνώσεις σχετικά με τους βιολογικούς κίνδυνους, δεν λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας κατά των χειρισμό βλαπτικών υλικών και αναφέρουν μυοσκελετικά προβλήματα. Πρέπει να γίνουν σημαντικές προσπάθειες από διαφόρους ειδικούς για την βελτίωση της επαγγελματικής υγείας με την διαμόρφωση σύγχρονων πρωτοκόλλων ασφαλούς εργασίας. ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΥΓΗ ΛΕΓΕΩΝΕΛΛΟΣΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Αλεξανδροπούλου Ιωάννα, Θεοδωροπούλου - Ροδίου Γεωργία, Θ.Γ. Κωνσταντινίδης, Παρασίδης Θεόδωρος, Νικολαΐδης Χρήστος, Μάνδαλος Παναγιώτης, Τσελεμπόνης Αθανάσιος και Θ.K. Κωνσταντινίδης 1. Μικροβιολογικό Εργαστήριο Γ.Ν. Ξάνθης, 2. Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, 3. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας), 4. Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης Εισαγωγή: Τα είδη της λεγεωνέλα κατανέμονται ευρέως σε υδάτινα περιβάλλοντα και στο έδαφος. Η νόσος των Λεγεωνάριων είναι γνωστό ότι είναι μία συχνή μορφή νοσοκομειακής πνευμονίας και ο πυρετός Pontiac, η μη πνευμονική μορφή της νόσου. Η πηγή των περισσοτέρων νοσοκομειακών κρουσμάτων που έχουν αναφερθεί, είναι το νοσοκομειακό δίκτυο ύδρευσης. Η πνευμονοφιλική λεγεωνέλα προκαλεί περίπου το 15% της νοσοκομειακής πνευμονίας σε ενήλικες και σχετίζεται με ένα ρυθμό θνησιμότητας πάνω από 50%. Χρόνιες ασθένειες των πνευμόνων, νεφρική ανεπάρκεια, ανοσοκαταστολή, χειρουργικές επεμβάσεις, αλκοολισμός και κάπνισμα είναι οι παράγοντες κινδύνου της επιμόλυνσης. Τα περισσότερα νοσοκομειακά περιστατικά λεγεωνέλλοσης ή οι επιδημίες, οφείλονται σε επιμολυσμένο νερό των πύργων ψύξεως ή των συστημάτων ύδρευσης. Οι άνθρωποι προσβάλλονται με το βακτήριο της πνευμονοφιλικής λεγεωνέλας με εισπνοή φυσαλίδων νερού ή με αναρρόφηση ή κατάποση νερού που έχει επιμολυνθεί με λεγιονέλλα. Τα περισσότερα κρούσματα λεγεωνέλλοσης προκαλούνται από την πνευμονοφιλική λεγεωνέλα οροομάδας1, η οποία είναι η πιο κοινή που βρίσκεται στο περιβάλλον. Σκοπός: Για να μειωθεί η πιθανότητα δημιουργίας συνθηκών, κατά τις οποίες ο κίνδυνος έκθεσης σε βακτήρια λεγεωνέλας, τόσο των ασθενών όσο και του 3 4

5 προσωπικού του νοσοκομείου, είναι αυξημένος, είναι σημαντικό να λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα πρόληψης και να ακολουθούνται συγκεκριμένα βήματα. Πρέπει αρχικά να γίνεται εκτίμηση του κινδύνου. Διάφοροι παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όπως: η προέλευση του νερού π.χ. υδραγωγείο, επιφανειακό ή υπόγειο, οι πιθανές πηγές μόλυνσης του νερού πριν την αποθήκευση του στις δεξαμενές, πύργους ψύξης ή σε οποιοδήποτε άλλο σύστημα καθώς και τα χαρακτηριστικά της σωστής λειτουργίας του εξοπλισμού (πύργοι ψύξης, συσκευές θέρμανσης του νερού κ.τ.λ.) Πρέπει επίσης να δίδεται σημασία σε ασυνήθιστες αλλά προβλέψιμες βλάβες στη λειτουργία, όπως π.χ. οι διαρροές. Τέλος, είναι σημαντικό οι θέσεις εισόδου του αέρα στα κτήρια να μην είναι κοντά στους απαγωγούς αέρος των πύργων ψύξης. Εάν διαπιστωθούν πιθανά σημεία κινδύνου έκθεσης, τότε προτείνεται ένα σχέδιο πρόληψης του κινδύνου. Συντάσσεται μία γραπτή έκθεση στην οποία περιλαμβάνονται το σχεδιάγραμμα και η περιγραφή των εγκαταστάσεων ύδρευσης και κλιματισμού (μέρη εκτός λειτουργίας), καθώς και οι έλεγχοι που συστήνονται να γίνονται για να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος έκθεσης. Όπου υφίσταται κίνδυνος ο οποίος μπορεί να προβλεφθεί και να παρεμποδιστεί η έκθεση σε αυτόν σε λογικά πλαίσια, τότε πρέπει να ανατεθεί σε κάποιον υπεύθυνο να αναλάβει την εκτέλεση και τον έλεγχο των μέτρων πρόληψης. Τα άτομα που θα είναι διοικητικά υπεύθυνα, θα πρέπει να εκπαιδεύονται στον έλεγχο της λεγεωνέλας και να ενημερώνεται για τις νέες μεθόδους ελέγχου της. Θα πρέπει να έχουν την ικανότητα, την εμπειρία και την κατάλληλη πληροφόρηση, για να διεξάγουν με επάρκεια το έργο τους. Οφείλουν να γνωρίζουν τις ενδεχόμενες πηγές επιμόλυνσης και τους κινδύνους που αντιπροσωπεύουν και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν και να εφαρμοστούν ώστε οι έλεγχοι να είναι και να παραμένουν αποδοτικοί. Ιδανικά τα άτομα αυτά αποτελούν εργαζόμενους στο νοσοκομείο, αλλά μπορούν να είναι και εξωτερικοί παράγοντες. Υλικά - Μέθοδος: Για την πρόληψη των νοσοκομειακών περιπτώσεων λεγεωνέλλοσης, πρέπει να εξετάζονται δείγματα νερού από διάφορες νοσοκομειακές μονάδες. Τα δείγματα αυτά πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικά όλου του δικτύου παροχής νερού, για αυτό και πριν τη δειγματοληψία θα πρέπει να μελετώνται τα σχέδια των σωληνώσεων. Δείγματα λαμβάνονται από διάφορες μονάδες, από τους υποσταθμούς παροχής κρύου και ζεστού νερού, από τους πύργους ψύξεως των υδρόψυκτων κλιματιστικών και το αντλιοστάσιο παροχής πόσιμου νερού. Τα δείγματα που συλλέγονται αναλύονται σε εκλεκτικά υλικά και οι ύποπτες αποικίες λεγεωνέλα τυποποιούνται και ταυτοποιούνται με την χρησιμοποίηση βιοχημικών και μοριακών μεθόδων (PCR). Με τον τρόπο αυτό μπορούν να συγκριθούν με τα αντίστοιχα στελέχη που ανιχνεύονται τόσο στα κλινικά δείγματα των ασθενών, όσο και του προσωπικού του νοσοκομείου που έχει νοσήσει και έτσι να γίνει η επιδημιολογική μελέτη τους. Συμπεράσματα: Η συστηματική παρακολούθηση του νοσοκομειακού δικτύου ύδρευσης είναι ουσιαστική για την δημόσια υγεία και πρέπει να εμπεριέχει, ως προτεραιότητα, την μικροβιολογική ανάλυση για τον έλεγχο ύπαρξης πνευμονοφιλικής λεγεωνέλας, ως μέσο πρόληψης, για την αποφυγή περιπτώσεων νοσοκομειακής λεγεωνέλλοσης. Ο κίνδυνος για την ασθένεια της λεγεωνέλλοσης μπορεί να ελαχιστοποιηθεί. Νοσοκομεία ή νοσηλευτικά ιδρύματα στα οποία δεν υπάρχει οργανωμένο πρόγραμμα για τον έλεγχο της ανάπτυξης της λεγεωνέλας δεν μπορούν να διασφαλίσουν την υγεία των ασθενών του και του προσωπικού που εργάζεται σε αυτά. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΒΛΑΠΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΩΝΤΩΝ Λακάκη Γεωργία 1, Κωνσταντινίδης Θ.Κ. 2, Δημητρίου Αναστασία 3 και Χατζάκη Κατερίνα 4 1. ΠΜΣ Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας του ΔΠΘ, 2. Αναπληρωτής Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής, Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιο Θράκης, 3. Επίκουρη Καθηγήτρια του ΤΕΠΗ, Εργαστήριο Περιβάλλοντος και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιο Θράκης, 4. Επίκουρη Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής, Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιο Θράκης Εισαγωγή: Η διασφάλιση κατάλληλων συνθηκών για την υγεία και την ασφάλεια στο χώρο εργασίας είναι σημαντική προϋπόθεση για τη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η θερμοκρασία και η υγρασία του αέρα στον εργασιακού χώρου και ο θόρυβος, είναι από τους σημαντικούς παράγοντες που καθορίζουν την ποιότητα του εργασιακού χώρου. Ειδικά ο θόρυβος χαρακτηρίζεται ως ο «αόρατος εχθρός» και ευθύνεται για σειρά συμπτωμάτων που σχετίζονται τόσο με την σωματική όσο και τη ψυχική υγεία. Αυξημένα επίπεδα θορύβου, της τάξης των 65dB (A) μπορεί να προκαλέσουν στους ενήλικες αύξηση της έκκρισης αδρεναλίνης με αποτέλεσμα επιπτώσεις τόσο σωματικές όσο και ψυχολογικές. Επιπλέον, η επίδραση του θορύβου, ακόμη και σε χαμηλά επίπεδα έντασης, φαίνεται ότι προκαλούν εκνευρισμό και άγχος ενώ πολλές φορές είναι η αιτία διαταραχών στην κοινωνική συμπεριφορά με εκδηλώσεις επιθετικότητας ακόμη και βίαιης συμπεριφοράς. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι εξίσου σημαντικοί για την ασφαλή εργασία στους χώρους των νοσοκομείων. Η κατάσταση αυτή ενισχύεται αρνητικά και από το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι των χώρων αυτών εργάζονται σε κυκλικό ωράριο 11.Ο εργασιακός χώρος των νοσηλευτών που εργάζονται σε παιδιατρικές κλινικές παρουσιάζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά έναντι άλλων κλινικών. Εκτός των παραπάνω βλαπτικών παραγόντων εκτίθενται σε θόρυβο περισσότερο έναντι άλλων κλινικών. Σκοπός: Η έρευνα αυτή είχε ως σκοπό την αντικειμενική εκτίμηση των περιβαλλοντικών παραγόντων κινδύνου σε παιδιατρικές κλινικές του Ν. 5 6

6 Θεσσαλονίκης. Οι στόχοι της έρευνας καθορίστηκαν ως προς τον προσδιορισμός της έντασης της θερμοκρασίας και της υγρασίας του αέρα και της έντασης του θορύβου στον εργασιακό χώρο. Μέθοδος- Υλικό: Η εκτίμηση της έντασης της θερμοκρασίας και υγρασίας στον εσωτερικό αέρα και του θορύβου έγινε σε τρεις θέσεις του εργασιακού χώρου στις οποίες βρίσκονται οι εργαζόμενοι κατά τη διάρκεια του οκταώρου για την υλοποίηση των νοσηλευτικών δραστηριοτήτων. Οι θέσεις αυτές είναι ο χώρος στάσης νοσηλευτών (χώρος υποδοχής), ο χώρος προετοιμασίας θεραπευτικών σχημάτων και ο χώρος μικροεπεμβάσεων. Συστηματική παρακολούθηση για την εκτίμηση της έντασης των φυσικών παραμέτρων και του θορύβου έγινε κατά το διάστημα Μαΐου Οι μετρήσεις έγιναν κατά τη διάρκεια της πρωινής και απογευματινής βάρδιας. Παρατήρηση στη διάρκεια της νυκτερινής βάρδιας δεν πραγματοποιήθηκε καθώς διαπιστώθηκε (μετά από ενδεικτικές μετρήσεις) αφενός μείωση της έντασης των φυσικών μεγεθών και του θορύβου και αφετέρου σταθερότητα των τιμών τους, έτσι δεν κρίθηκε απαραίτητο να προχωρήσουμε σε συστηματικές μετρήσεις. Οι μετρήσεις θερμοκρασίας και υγρασίας του εσωτερικού αέρα έγιναν με ψηφιακό θερμόμετρο/υγρασιόμετρο, όπου εκτιμήθηκαν η ελάχιστη, η μέγιστη και η μέση θερμοκρασία και η σχετική υγρασία του εσωτερικού αέρα. Για τις μετρήσεις του θορύβου χρησιμοποιήθηκε ειδικό ηχόμετρο σύμφωνα με τις προδιαγραφές που αναφέρονται στη σχετική νομοθεσία. Εκτιμήθηκε η ένταση του θορύβου στις θέσεις εργασίας, όπως περιγράφεται στο Άρθρο 3 της σχετικής νομοθεσίας ΠΔ 85/91. Καταγράφηκαν οι στιγμιαίες τιμές της έντασης του θορύβου κάθε είκοσι λεπτά. Οι μετρήσεις άρχιζαν την πρώτη ώρα της βάρδιας και ολοκληρώνονταν στη διάρκεια του οκταώρου εργασίας. Έτσι στη διάρκεια κάθε οκταώρου πραγματοποιήθηκαν 25 μετρήσεις. Αποτελέσματα: Όπως προκύπτει από τα δεδομένα της έρευνας, το επίπεδο της θερμοκρασίας του εσωτερικού αέρα (μέση τιμή) στους χώρους εργασίας που μελετήθηκαν κυμαίνεται από 27,4-29,5 0 C και 27-29,3 0 C κατά τη διάρκεια της πρωινής και της απογευματινής βάρδιας αντίστοιχα. Σε ότι αφορά τη σχετική υγρασία του εσωτερικού αέρα οι τιμές της κυμαίνονται από 50%-55% στη διάρκεια της πρωινής βάρδιας και 49%-55% της απογευματινής βάρδιας. Σε ότι αφορά τη θερμοκρασία τα επίπεδα της ξεπερνούν τα όρια που καθορίζουν τη θερμική άνεση για τους εργαζόμενους. Διεθνείς οργανισμοί προτείνουν ότι το επίπεδο της θερμοκρασίας πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ C και C. Αντίθετα τα επίπεδα της σχετικής υγρασίας του αέρα βρίσκονται μέσα στα προτεινόμενα όρια τα οποία καθορίζονται μεταξύ 40% και 60%. Όσον αφόρα τον θόρυβο προκύπτουν ότι η ένταση του θορύβου βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα σε όλους τους χώρους εργασίας και ξεπερνά κατά πολύ τα προτεινόμενα όρια. Ερευνητές και οργανισμοί καθορίζουν τα όρια της έντασης του θορύβου για τα νοσοκομεία μεταξύ db(a). Διαφοροποιούνται δηλαδή από το όριο των 87dB(A) που καθορίζεται από τη σχετική νομοθεσία. Στους χώρους που μελετήθηκαν τόσο στη διάρκεια της πρωινής όσο και της απογευματινής βάρδιας η ένταση του θορύβου φτάνει σε πολύ υψηλά επίπεδα καθώς η συνήθης ένταση είναι της τάξης των 65-80dB(A) ενώ στη διάρκεια της εκτέλεσης των νοσηλευτικών πράξεων στο χώρο μικροεπεμβάσεων φτάνει τα 103dB(A), γεγονός που αποδίδεται στο κλάμα των παιδιών στα οποία γίνονται οι επεμβάσεις αυτές. Σε αυτά τα υψηλά επίπεδα οι εργαζόμενοι εκτίθενται για περισσότερο από 4 ώρες. Σχετικές έρευνες καταδεικνύουν ανάλογα υψηλές τιμές της ένταση του θορύβου σε νοσοκομεία και ειδικότερα σε παιδιατρικά τμήματα με αυτές που μετρήθηκαν στην παρούσα έρευνα. Συμπεράσματα: Από τα αποτελέσματα της εργασίας αυτής, φαίνεται ότι οι εργαζόμενοι στον εργασιακό χώρο των νοσοκομείων εκτίθενται σε φυσικούς και χημικούς βλαπτικούς παράγοντες, που δημιουργούν συνθήκες που επηρεάζουν την υγεία τους. Επιπλέον, οι εργαζόμενοι εκτίθενται και σε βιολογικούς παράγοντες. Και όπως προκύπτει από την παρούσα έρευνα είναι αρκετές και σημαντικές οι παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν, ώστε οι εργαζόμενοι στα Νοσοκομεία να λειτουργούν σε ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον. Βιβλιογραφία: 1. Αλεξόπουλος, Ε. (2007). Ελληνική και διεθνής εμπειρία ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών των εργαζομένων στα Νοσοκομεία. Οδηγός για την εκτίμηση και πρόληψη του επαγγελματικού κίνδυνου. Αθήνα: Εκδόσεις ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. 2. Berglund, B., Lindvall, T., & Schwella, D. (ed.) (2001). Guidelines for community noise. WHO: Geneva. 3. Billey, FC (1995). Noise in hospitals. Nursing, 87: Bovenzi, M., Collareta, A. (1984). Noise levels in a hospital. Industrial Health, 22 (2): Busch-Vishniac, I.J., et al, (2005). Noise levels in Johns Hopkins Hospital. The Journal of the Acoustical Society of America, 118 (6): Carvalho, W., Pedreira, de Aguiar, M. (2005). Noise level in a pedriatic intensive care unit. Journal de Pediatria, 81 (6). 7. Δημητρίου, Α., (2004). Ποιότητα Εργασιακού Περιβάλλοντος. Δικαιώματα και Υποχρεώσεις. Διάλεξη στην 9 η Επιστημονική Ημερίδα του Νοσηλευτικού Προσωπικού του Ιπποκράτειο Γ.Ν. Θεσσαλονίκης. 8. FACTS 29, (2002). Health Care Sectors. European Agency for Safety and Health of Work 9. INTERNATIONAL LABOUR ORGANIZATION (ILO) (1993). Encyclopedia of occupational health and Safety. 10. Kam, P.C., Kam, AC., Thompson, JF (1994). Noise pollution in the anesthetic and intensive care environment. Anesthesia, 49: Κωνσταντινίδης Θ.K., (2007). Η Υγιεινή και ασφάλεια στο χώρο του νοσοκομείου και η συνάρθρωση της με την ιατρική της εργασίας. Αλεξανδρούπολη: Εκδ. Π.Μ.Σ. «Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας». Πανεπιστημιακές σημειώσεις 12. Morrison W.E., Hass, E.C., Shaffnerd, D.H., Garrett, E.S. Fackler, S.C. (2003). Noise, stress and annoyance in pediatric intensive care unit. Crit care Med ; 31(1): Π.Δ 85/91 Προστασία των εργαζομένων από τους κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους στο θόρυβο κατά την εργασία, σε συμμόρφωση προς την οδηγία 86/188/ΕΟΚ & 149/2006 ). 14. WHO (2003). Technical meeting on exposure - response relationships on health. WHO Regional Office for Europe. 15. WHO (2004). Development of Environment and Health Indicators for European Union Countries: Results of a Pilot Study. Report on a WHO Working Group Meeting. Bonn, Germany. 7 8

7 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΑΙΜΑΤΟΓΕΝΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΟΥΣ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΕ ΓΕΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Μ. Μπαλτατζίδου, Ζ. Μπεζιργιαννίδου, Ι. Καλαϊτζή, Α. Πουταχίδου, Β. Κυργιαννάκη, E. Καπετανίδου, Ε. Αρχοντίδου, Γ. Μαρτίνης και Ε. Μαλτέζος 1. Μ.Ε.Λ. Π.Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης, 2. Επιτροπή Νοσοκομειακών Λοιμώξεων Π.Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης Οι εργαζόμενοι σε επαγγέλματα υγείας στο χώρο του νοσοκομείου εκτίθενται σε αυξημένο κίνδυνο λοίμωξης από αιματογενώς μεταδιδόμενους παθογόνους παράγοντες. Στο Π.Γ.Ν.Α γίνεται συστηματική καταγραφή και παρακολούθηση των εργατικών ατυχημάτων από το 2002, βάσει ειδικού πρωτοκόλλου που εφαρμόστηκε από την Επιτροπή ΕΝΛ σε συνεργασία με τo Κέντρο Αιμοδοσίας του Nοσοκομείου. Κατά το διάστημα 01/01/07-01/01/09, είχαν επαγγελματική διαδερμική ή άλλη έκθεση σε δυνητικώς μολυσματικό υλικό 102 από τους 856 εργαζόμενους (ποσοστό 11,9%). Από αυτούς, 43 (42,2%) ήταν νοσηλευτές, 40 (39,2%) γιατροί, 11 (10,8%) βοηθητικό προσωπικό και 8 (7,8%) ανήκαν σε διάφορες άλλες κατηγορίες εργαζομένων, ενώ καταγράφηκαν επιπλέον και 23 φοιτητές. To 59,2% των εκτεθέντων ήταν ηλικίας ετών, το 29,5% ετών και τo 11,2 /ο ετών. Στο 93,6 /ο των ατόμων ήταν γνωστή η προέλευση του μολυσματικού υλικού στο οποίο εκτέθηκαν. Στο 79,8% των περιπτώσεων επρόκειτο για διαδερμική έκθεση (χρησιμοποιημένη βελόνα αιμοληψίας ή μέτρησης σακχάρου 68,8%, χειρουργικό νυστέρι 8%, βελόνα συρραφής 9,6%) και στο 13,6% για έκθεση βλεννογόνων σε αίμα. To 39,2% των τραυματισμών από βελόνα έγινε κατά την προσπάθεια επανατοποθέτησης του πλαστικού καλύμματος της χρησιμοποιημένης βελόνας, το 23,2% κατά τη διαδιακασία της αιμοληψίας ή τοποθέτησης φλεβοκαθετήρα ή μέτρησης σακχάρου, ενώ σε ποσοστό 6,4% ο τραυματισμός έγινε από χρησιμοποιημένη βελόνα που βρισκόταν στο δάπεδο ή σε σάκους απορριμμάτων. Σε όλους τους εργαζόμενους που υπέστησαν το ατύχημα και στους ασθενείς από τους οποίους προέρχονταν το μολυσματικό υλικό έγινε ορολογικός έλεγχος για δείκτες λοίμωξης από HBV, HCV και HIV. Το 82,8% των ασθενών ήταν αρνητικοί για HBV, HCV και HIV, ενώ 12 (10,3%) είχαν θετικό HbsAg,,4 (3,4%) θετικό αντι-hcv, 1 (0,9%) θετικό HbsAg και αντι- HCV. Εκτός αυτών σε 2 (1,7%) περιπτώσεις επρόκειτο για HIV-οροθετικούς ασθενείς, ενώ σε μία περίπτωση για διαδερμική έκθεση σε άσθενή που απεβίωσε από αιμορραγικό πυρετό Κριμαίας - Κογκό (CCHF). Σε όλους τους εργαζόμενους που εκτέθηκαν στον HBV και δεν είχαν εμβολιαστεί ή είχαν αρνητικό τίτλο αντι-hbs (1,6% των τραυματισθέντων) χορηγήθηκαν δύο δόσεις υπεράνοσης γ σφαιρίνης (1η δόση αμέσως και επανάληψη σε 1 μήνα), ενώ συστήθηκε εμβολιασμός για HBV (1η δόση αμέσως και επανάληψη σε 1 σε 2 και σε12 μήνες μετά το ατύχημα). Στους δύο εργαζόμενους που είχαν διαδερμική επαγγελματική έκθεση σε HIV χορηγήθηκε προφυλακτική τριπλή αντιρετροϊκή αγωγή για 4 εβδομάδες, ενώ στον εκετεθέντα στον ιό CCHF (CHFV) χορηγήθηκε χημειοπροφύλαξη με ριμπαβιρίνη από του στόματος. ενώ εμβόλιο ηπατίτιδας Β συστήθηκε για το 19,2% των ατόμων. Όλοι οι εκτεθέντες σε δυνητικώς μολυσματικό υλικό παρακολουθήθηκαν για 6 μήνες τουλάχιστο και δεν παρατηρήθηκε καμία περίπτωση ορομετατροπής ή λοίμωξης από HBV, HCV, HIV ή CCHFV. Το ποσοστό του 11,9% της επαγγελματικής έκθεσης των εργαζομένων σε δυνητικώς μολυσματικό υλικό θεωρείται πολύ υψηλό και εγκυμονεί σημαντικό κίνδυνο λοίμωξης, ενώ συνεπάγεται σημαντική οικονομική επιβάρυνση για το Νοσοκομείο και μεγάλου βαθμού ψυχολογική καταπόνηση των παθόντων. Απαιτείται συνεχής επιτήρηση, εκπαίδευση και ενημέρωση των εργαζομένων, ώστε να γίνει κατανοητή η αναγκαιότητα πιστής εφαρμογής των κανόνων και μέσων αποφυγής επαγγελματικής έκθεσης σε μολυσματικούς παράγοντες. ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΠΟΝΗΣΕΙΣ ΩΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ Σακελλάρη Εύη Τμήμα Φυσιοθεραπείας, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης Εκατομμύρια εργαζόμενοι υποφέρουν κάθε χρόνο από μυοσκελετικά προβλήματα, σε όλους τους κλάδους της εργασιακής απασχόλησης. Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας συγκροτούν έναν από τους μεγαλύτερους κλάδους εργαζομένων στην Ευρώπη. Οι μυοσκελετικές παθήσεις αποτελούν την πιο σημαντική πηγή επαγγελματικής εξουθένωσης και ανικανότητας των εργαζομένων σε αυτό το τομέα στην Ευρώπη, Αμερική και Καναδά. Στην Ελλάδα περίπου εργαζόμενοι απασχολούνται στο Δημόσιο και Ιδιωτικό τομέα Υγείας (το 71% αντιπροσωπεύεται από γυναίκες εργαζόμενες). Σύμφωνα με έρευνα του ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε ειδικά στο χώρο των δημόσιων νοσοκομείων, άκρως ανησυχητικά αποδεικνύονται τα στοιχεία για την υγεία των εργαζομένων. Ένας στους έξι νοσηλευτές-νοσηλεύτριες (17,3%) πέφτει θύμα εργατικού ατυχήματος ανεξαρτήτου βαθμού και σοβαρότητας. Ομοίως το 15,8% του παραϊατρικού προσωπικού, το 13,3% του διοικητικού-βοηθητικού προσωπικού και το 9,6% των ιατρών, ενώ το 48%των ιατρών και νοσηλευτών πάσχει από παθήσεις της αυχενικής και οσφυϊκής μοίρας. 9 10

8 Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν τη φόρτιση του μυοσκελετικού συστήματος από κακές στάσεις εργασίας, κακό χειρισμό μεταφοράς ή ανύψωσης βάρους των νοσηλευτών, τη χειρωνακτική διακίνηση φορτίων όπως και τις βίαιες επαναλαμβανόμενες κινήσεις. Ακόμη πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν οι παράγοντες που σχετίζονται με την εργονομία της εργασίας. Στους εργονομικούς κινδύνους περιλαμβάνονται παράγοντες οργάνωσης της εργασίας, όπως η εργασία με ταχύ ρυθμό και εντός πιεστικών προθεσμιών, τα ανεπαρκή διαλλείματα, η μονότονη εργασία, ο ελλιπής ή λάθος εξοπλισμός και σχεδιασμός του εργασιακού περιβάλλοντος, ο οποίος τις περισσότερες φορές δεν πληρεί τις προδιαγραφές εργονομίας. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η ηλικία, το φύλο, το ύψος το βάρος, το εργασιακό στρες, τα πολλά έτη δουλειάς και ο τρόπος ζωής. Σχετικά με το φύλο αρκετοί ερευνητές εκφράζουν την άποψη ότι οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση μυοσκελετικών προβλημάτων και κυρίως οσφυαλγίας λόγω του ότι η Σ.Σ δεν είναι ικανή να δεχτεί τα ίδια φορτία με αυτή των ανδρών. Ακόμη η κύηση και η έμμηνος ρήση επιδεινώνουν τις κακώσεις στην οσφυϊκή μοίρα των γυναικών. Όσον αφορά το στρες είναι γνωστό πως αυξάνει τη μυϊκή τάση, ενώ ο τρόπος ζωής και η έλλειψη άσκησης λειτουργούν επιβαρυντικά. Η πρόληψη επιτυγχάνεται μέσω της ενημέρωσης και εκπαίδευσης του προσωπικού υγείας (π.χ. εκμάθηση μεθόδου χειρωνακτικής διακίνησης ασθενών P.DOTTE), βελτίωση των χώρων εργασίας για μείωση των εργονομικών κινδύνων(σωστός εξοπλισμός, προσαρμογή των θέσεων εργασίας, χρήση μηχανικών βοηθημάτων και μέσων ατομικής προστασίας),όπως και με την ιατρική παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων για πρόωρη διάγνωση των μυοσκελετικών παθήσεων. Είναι γεγονός πως οι σωστές συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας - παρότι αποτελούν ζήτημα 3ης προτεραιότητας μετά την αμοιβή και τον σεβασμό της προσωπικότητας στην επιλογή επαγγέλματος - όπως και η επιτυχής αντιμετώπιση των εργονομικών κινδύνων, συμβάλλουν αποτελεσματικά τόσο στην αύξηση της παραγωγικότητας όσο και διατήρηση συνθηκών ευημερίας και ευεξίας των εργαζομένων συντελώντας παράλληλα στην μείωση των δαπανών περιθαλψηςνοσηλείας και ασφάλισης των. ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Ορφανίδης Μωυσής και Θ.Κ. Κωνσταντινίδης 1. Eργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Τμήματος Ιατρικής, Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, 2. Eργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης, 3. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας) Τα πρώτα άρθρα για το σύνδρομο εξάντλησης (burnout) παρουσιάστηκαν στο μέσο της δεκαετίας του 1970 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (1, 2, 3), η σημαντικότητα των οποίων ανέδειξε τις πραγματικά κοινωνικές καταβολές του φαινόμενου και όχι κάποιους ακαδημαϊκούς προβληματισμούς. Ο ορισμός εμπεριέχει την έννοια της μακρόχρονης ψυχο-συναισθηματικής εξάντλησης και ελαττωμένου ενδιαφέροντος συνήθως στα πλαίσια της εργασίας, αλλά και μειωμένης προσωπικής επίτευξης και αποπροσωποίησης (4, 5), με τα τελευταία να ισοδυναμούν με μειωμένη επαγγελματική αποτελεσματικότητα/απόδοση και με κυνισμό, αντίστοιχα. Αν και το εργασιακό άγχος αποτελεί ένα γενικότερο όρο, ο οποίος αναφέρεται στα αρνητικά αποτελέσματα που οφείλονται στην ανισορροπία μεταξύ των εργασιακών αναγκών και της ικανότητας του εργαζομένου να ανταπεξέλθει σε αυτές, το σύνδρομο εξάντλησης θεωρείται ένας ειδικός τύπος παρατεταμένου και υπερβολικού εργασιακού άγχους, κυρίως λόγω των αυξημένων διαπροσωπικών εργασιακών απαιτήσεων, χωρίς όμως να εξαιρείται η συνύπαρξη κοινωνικών και προσωπικών συνιστωσών του ιδίου. Το σύνδρομο εξάντλησης και η κατάθλιψη, αν και δεν είναι συνώνυμα, μοιράζονται έναν αριθμό κοινών γνωρισμάτων και το ποσοστό συνύπαρξης τους υπολογίζεται να είναι περίπου 25%. Νέοι και λιγότερο έμπειροι εργαζόμενοι είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση του συνδρόμου. Στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες ο αριθμός των παραληπτών κοινωνικού επιδόματος αναπηρίας και ακαταλληλότητας προς εργασία έχει αυξηθεί απότομα τις τελευταίες δεκαετίες, με τις ψυχικές διαταραχές να αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη διαγνωστική ομάδα παθήσεων μετά τις μυοσκελετικές ασθένειες. Το σύνδρομο εξάντλησης μαζί με άλλες αιτιολογικές διαταραχές της ψυχικής υγείας, είναι υπεύθυνο για το 30% των συνολικών παθήσεων ανικανότητας για εργασία ήδη από τις αρχές της δεκαετίας 1990, ποσοστό το οποίο όμως μπορεί να είναι υποτιμημένο, διότι ασθένειες με γνωστή ψυχοσωματική αιτιοπαθογένεια, όπως η οσφυαλγία και το έμφραγμα του μυοκαρδίου, δε θεωρούνται ψυχικές αλλά μυοσκελετικές και καρδιολογικές νόσοι αντιστοίχως. Η συντριπτική πλειοψηφία (84%) πάσχει από μια διαταραχή προσαρμογής, η οποία αναφέρεται διαγνωστικά ως «περιστασιακή η εξωγενής αντίδραση». Οι παραλήπτες επιδόματος ανικανότητας για εργασία σε έδαφος ψυχικών ασθενειών, είναι σχετικά νέοι (κάτω των 35 χρόνων), με ανώτατη εκπαίδευση και εργάζονται κυρίως σε υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικής φροντίδας (6). Οι πρώτες τρεις αιτίες που έχουν ενοχοποιηθεί είναι η πίεση στον εργασιακό χώρο (36%), η ανάληψη ευθύνης (24%) και η επαφή με ανθρώπους (12%) στα πλαίσια παροχής υπηρεσιών (7). Ιστορικά, οι ανθρώπινες υπηρεσίες έγιναν επάγγελμα το 1920 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, καθώς και στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Συνεπώς, λόγω της αυξημένης παροχής υπηρεσιών που ενέχουν καθημερινών συναισθηματικών απαιτήσεων και ψυχικού φόρτου στα πλαίσια συναλλαγής και συνδιάλεξης με ανθρώπους, αλλά και λόγω του πλήθους των επαγγελματιών που απασχολούνται σε αυτές, ένας και ολοένα μεγαλύτερος αριθμός εργαζομένων τίθεται σε κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου εξαντλήσεως, ιδίως στα ανθρωποκεντρικά επαγγέλματα της υγείας. Για παράδειγμα, μια νοσηλεύτρια της μονάδας εντατικής θεραπείας λειτουργεί σε ένα υψηλά 11 12

9 τεχνολογικό περιβάλλον εργασίας, που χρήζει σύνθετων γνωστικών δεξιοτήτων, επαγρύπνησης, ακρίβειας και γρήγορης ανάληψης αποφάσεων. Αυτές οι γνωστικές εργασιακές απαιτήσεις που ακολουθούν την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, αυξάνουν το διανοητικό εργασιακό φόρτο και έτσι συμβάλλουν στο σύνδρομο εξάντλησης (8). Το συχνότερο εργαλείο μέτρησης, με λογικές ψυχομετρικές ιδιότητες και προγνωστική αξιοπιστία, είναι το ερωτηματολόγιο Μaslach Βurnout Ιnventory - MBI (9), το οποίο τροποποιήθηκε και εμπλουτίστηκε σταδιακά ώστε να καλύπτει τη ποικιλία, συχνότητα και ένταση των συμπτωμάτων του συνδρόμου. Βασισμένο στη κλινική ισχύ του ΜΒΙ, μια Ολλανδική μελέτη έδειξε ότι 4% του συνολικού εργατικού πληθυσμού έπασχε από το σύνδρομο εξάντλησης, όμως με επίπεδα παρόμοια με αυτούς που ελάμβαναν ψυχοθεραπεία (10). Πιο συγκεκριμένα, ο επιπολασμός του κλινικού συνδρόμου εξαντλήσεως ήταν ιδιαίτερα υψηλός στους ιατρούς εργασίας (11%), στους ψυχιάτρους (9%), στους δασκάλους (9%), στους γενικούς ιατρούς (8%), στους νοσηλευτές της κοινότητας (8%), στις μαίες (7%) και στους κοινωνικούς λειτουργούς (7%). Με την εξαίρεση των δασκάλων και κοινωνικών λειτουργών, όλα τα παραπάνω είναι επαγγέλματα υγείας. Ιδιαίτερα, αυτοί που εργάζονται στη κοινότητα πάσχουν σε εντονότερο βαθμό, γεγονός σύμφωνο με τα αποτελέσματα μιας παρόμοιας Βρετανικής μελέτης, κατά την οποία η εργασία στην κοινότητα είναι σαφώς πιο στρεσογονα από αυτή που έχει να κάνει με νοσηλευόμενους ασθενείς (11). Ένα σύνολο άλλων 16 μελετών, έδειξε ότι συχνοί στρεσογόνοι παράγοντες, όπως ο εργασιακός φόρτος, η πίεση του χρόνου και οι εργασιακά συγκρουόμενοι ρόλοι, έχουν υψηλή συσχέτιση με το σύνδρομο εξάντλησης, σε σύγκριση με το στρες προερχόμενο από την επαφή με τους ασθενείς, από αυξημένες συναισθηματικές ανάγκες λόγω αλληλεπίδρασης με δύσκολους ασθενείς, χρόνια πάσχοντες η και θανάτου ασθενών (12). Παρομοίως, οι Mallett, Price, Jurs και Slenker (13) βρήκαν ισχνές συσχετίσεις μεταξύ θανάτων ασθενών, συναισθηματικής εξάντλησης και αποπροσωποποίησης, σε ένα δείγμα νοσηλευτριών. Αντίθετα, η έλλειψη προσωπικού καθώς και το μη άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό θεωρούνται οι πιο στρεσογονείς πτυχές της εργασίας τους. Συνολικά, το σύνδρομο εξάντλησης είναι ένα αναγνωρισμένο επαγγελματικό και εργασιακό σύνδρομο, συχνά απαντώμενο στο χώρο της υγείας. Η ιατρική της εργασίας μέσω ενός συνόλου επεμβάσεων σχεδιασμένων να μειώσουν το εργασιακό στρες και δρώντας τόσο στο περιστασιακό εργασιακό πλαίσιο όσο και προσωπικά κατευθυνόμενες, έχει μια αποδεδειγμένα αντίστροφη σχέση με τη δριμύτητα του συνδρόμου. Βιβλιογραφια: 1) Freudenberger H.J. (Ed.) The Free Clinical Handbook, Journal of Social Issues, 30(11), ) Freudenberger H.J Staff burnout. Journal of Social Issues,30, ) Freudenberger H.J The staff burnout syndrome in alternative institutions. Psychotherapy:Theory, Research and Practice,12(1), ) Maslach C Burnout-The cost of caring. Englewood Cliffs, NJ : Prentice-Hall. 5) Jackson SE Burnout: A concept in need of refinement. Unpublished paper presented at the American Psychological Association. 6) Kers W.C. & Zouwe N. (1994). Psychische ziekten: Volledig en blijvend arbeidsongeschikt [Mental disorders: Entirely and permanently work incapacitated]. Tijdschrift voor Sociale Geneeskunde, 71, ) Cherry N Stress, anxiety, and work: A longitudinal study, Journal of Occupational Psychology, 51, ) Schaufeli, W.B., Keijers, G.J. and Reis-Miranda, D. (1995). Burnout, technology use, and ICUperformance. In S.I. Sauter & L.R. Murphy (Eds), Organizational Risk Factors from Job Stress (pp ). Washington, DC: American Psychological Association. 9) Maslach, C., Jackson, S.E., & Leder, M. (1986). Maslach Burnout Inventory Manual (2nd ed.). Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press. 10) Bakker, A., Schaufeli, W.B., & Van Dierendonck, D. (2000). Burnout: Prevalence, risicogroepoen en risicofactoren [Burnout: Prevalence, groups at risk and risk factors]. In I.I. Houtman, W.B. Schaufeli, & T. Tans (Eds), Psychische vermoeidbeid en werk: Cijfers, trends en analyses (pp65-82). Alphen a/d Rijn, The Netherlands : Samson. 11) Prosser, D., Johnson, S., Kuipers, E., Dunn, G., Szmukler, G., Reid, Y., et al (1999). Mental health, burnout, and job satisfaction in a longitudinal study of mental health staff. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 34, ) Schaufeli, W.B., & Enzmann, D. (1998). The burnout companion to Study and Practice: A Critical Analysis, London: Taylor & Francis. 13) Mallett, K.L., Price, J.H., S.G.,& Slenker, s. (1991). Relationships among burnout, death anxiety, and social support in hospice and critical care nurses. Psychological Reports, 68, ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΜΕΘ ΣΕ ΥΨΗΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΘΟΡΥΒΟΥ Ευαγγελία Νένα 1,2, Πασχάλης Στειρόπουλος 2, Βενετία Τσάρα 2, Βασίλειος Δημήτρης Ματάμης 3, Βασίλειος Βασιλειάδης 4 και Θ.Κ. Κωνσταντινίδης 1 1. Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας του Περιβάλλοντος, Ιατρική Σχολή ΔΠΘ, Αλεξανδρούπολη, 2. Β Πνευμονική Κλινική ΓΝΘ Γ. Παπανικολάου, Θεσσαλονίκη, 3. ΜΕΘ ΓΝΘ Παπαγεωργίου, Θεσσαλονίκη, 4. Εργαστήριο Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας, Τμήμα Αρχιτεκτονικής, Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη Εισαγωγή: Μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες έχουν αποδείξει τη συσχέτιση συνεχούς έκθεσης σε θόρυβο >45 db με εμφάνιση καρδιαγγειακών διαταραχών και ιδιαίτερα αρτηριακής υπέρτασης. Σκοπός της μελέτης υπήρξε η καταγραφή των επιπέδων θορύβου στο περιβάλλον μίας Μονάδας Εντατικής Θεραπείας τριτοβάθμιου νοσοκομείου στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Υλικό - Μέθοδος: Μετρητής θορύβου (Cirrus CR:245/R2 Environmental Noise Analyzer) τοποθετήθηκε στο κεντρικό διάδρομο της ΜΕΘ (δύναμης 16 κλινών) επί 14 ημέρες. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε με βάση τις βάρδιες του νοσηλευτικού προσωπικού. Αποτελέσματα: Τα μέσα επίπεδα θορύβου που καταγράφηκαν ήταν ιδιαίτερα υψηλά, με ελάχιστη τιμή καταγραφής τα 54,7 db (σε βραδινή βάρδια) και μέγιστη 13 14

10 τιμή τα 65,7 db (σε απογευματινή βάρδια). Καταγράφηκαν μικρές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια του 24ώρου, καθώς ήταν υψηλότερα κατά την πρωινή (7πμ-3μμ) και απογευματινή βάρδια (3μμ-11μμ) συγκριτικά με τη βραδινή (11μμ-7πμ), (60.62±1.76 db, 59.14±2.32 db, και 57.34±1.47 db αντίστοιχα). Δεν παρατηρήθηκε επίσης σημαντική διαφορά μεταξύ των επιπέδων θορύβου κατά τα Σαββατοκύριακα και τις εργάσιμες ημέρες. Συμπέρασμα: Το περιβάλλον εργασίας στη ΜΕΘ είναι ιδιαίτερα θορυβώδες, με σταθερά καταγραφόμενα επίπεδα, >54 db, θέτοντας δυνητικά σε κίνδυνο την υγεία των εργαζομένων. ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΕΡΥΘΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ ΕΡΥΘΡΑΣ ΤΟΥ 1993 ΚΑΙ 1999 ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΑΝΟΣΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΣΤΟ Ν. ΔΡΑΜΑΣ Δ. Θεοχαρίδου 1, Α. Θεοχαρίδης 1,2, Θ.Κ. Κωνσταντινίδης 1,2 και Ε. Μπόζη 1 1. Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Ιατρική Σχολή, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Αλεξανδρούπολη, 2. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Υγιεινή και Ασφάλεια Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (με τη σύμπραξη των Τμημάτων Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Αθήνας) Εισαγωγή: Μετά την εισαγωγή του MMR (ιλαράς, παρωτίτιδας, ερυθράς) στο σύστημα υποχρεωτικών εμβολιασμών (1989), το δοσολογικό σχήμα άλλαξε αρκετές φορές, ιδιαίτερα κάτω από την πίεση 2 επιδημιών ερυθράς το 1993 και Το παρόν σχήμα εμβολιασμού (1999) προτείνει 2 δόσεις του εμβολίου: 1η στην ηλικία των μηνών και 2η στα 4-6 χρόνια. Σκοπός της μελέτης είναι η διερεύνηση των επιδημιών αυτών σχετικά με το αντίκτυπο τους στις γεννήσεις παιδιών με συγγενή ερυθρά και ο προσδιορισμός της παρούσας ανοσολογικής κατάστασης γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας στο Νομό Δράμας. Υλικά και Μέθοδοι: Η διερεύνηση των επιδημιών έγινε με συστηματική μελέτη της ελληνικής ιατρικής βιβλιογραφίας και τη βοήθεια του προγράμματος Health For All (WHO). Επίσης, μελετήθηκαν 72 υγιείς γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας (ηλικιακό εύρος ετών) κάτοικοι του Ν. Δράμας που επισκέφτηκαν ένα ιδιωτικό μικροβιολογικό εργαστήριο το χρονικό διάστημα 1/2007-3/2009. Ο προσδιορισμός των IgG και IgM αντισωμάτων έναντι της ερυθράς έγινε στον αναλυτή Vidas, BIOMERIEUX (μέθοδος προσδιορισμού: Enzyme Linked Fluorescent Assay) με αντιδραστήρια του ίδιο οίκου. Αποτελέσματα: Οι παρακάτω πίνακες παρουσιάζουν τις τελευταίες εξάρσεις ερυθράς και συγγενούς ερυθράς στην Ελλάδα. Η επιδημία του 1993 (επίπτωση της νόσου 74,93/100000) εκδηλώθηκε κυρίως μεταξύ εφήβων και νεαρών ενηλίκων (64% των διαγνωσμένων περιπτώσεων ήταν ηλικίας >15 ετών), γεγονός που οδήγησε στην μεγαλύτερη αύξηση των περιστατικών συγγενούς ερυθράς (επίπτωση: 0,2389/100000) που έχει σημειωθεί ποτέ στην Ελλάδα. Το 1999, καταγράφηκαν 1438 ορολογικά επιβεβαιωμένα κρούσματα της νόσου (επίπτωση: 13,22/100000) και οδήγησαν σε επόμενη αύξηση της επίπτωσης της συγγενούς ερυθράς σε 0,0368/100000, υποδηλώνοντας ότι οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας συνεχίζουν να είναι ανεπαρκώς ανοσοποιημένες. Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει την ανοσιακή κατάσταση των 72 γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας που μελετήθηκαν. Μεταξύ αυτών καμία δεν είχε IgM θετικά και άρα ένδειξη πρόσφατης λοίμωξης. Ανοσιακή κατάσταση έναντι της ερυθράς Αριθμός γυναικών ( % ) IgG (+) επαρκής κάλυψη (>=20IU/ml) 55 (76.4%) IgG (+) αλλά ανεπαρκής κάλυψη (>10 και <20 IU/ml) 6 (8.3%) IgG (-) και ανεπαρκής κάλυψη (<=10IU/ml) 11 (15.3%) Συμπεράσματα: Τα ανεπαρκή δοσολογικά σχήματα του MMR αμέσως μετά την κυκλοφορία του (1975), οδήγησαν σε αλλαγή της ηλικιακής κατανομής της νόσου προς τις μεγαλύτερες ηλικίες (έφηβοι και νεαροί ενήλικες) και αύξηση των περιστατικών συγγενούς ερυθράς. Ο παρών έμμεσος τρόπος πρόληψης της συγγενούς ερυθράς, που στοχεύει στην ανοσοποίηση των βρεφών και παιδιών σχολικής ηλικίας, πρέπει να ενδυναμωθεί με έναν άμεσο τρόπο, ο οποίος να περιλαμβάνει τον έλεγχο της ανοσιακής κατάστασης των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας και τη χορήγηση μιας επιπλέον δόσης MMR αν αυτό κριθεί απαραίτητο. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ Καλλιτσάρη Σταυρούλα, Κικεμένη Αναστασία, Κτενάς Ευτύχιος και Μακρόπουλος Βασίλειος Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Τομέας Επαγγελματικής και Βιομηχανικής Υγιεινής Εισαγωγή: Σήμερα, οι γυναίκες αποτελούν σχεδόν το 50% του εργατικού δυναμικού σε πολλές χώρες, και οι περισσότερες από αυτές βρίσκονται στην αναπαραγωγική τους ηλικία. Οι γυναίκες εργάζονται σε θέσεις με έκθεση σε διάφορους παράγοντες κινδύνου, ανάμεσά τους και χημικές ουσίες. Οι παράγοντες αυτοί μπορούν, σε ορισμένες περιπτώσεις, να ενέχουν κινδύνους για τις έγκυες γυναίκες όπως επίσης και για το έμβρυο. Η παρουσία παραγόντων κινδύνου στον χώρο εργασίας έχει δημιουργήσει εδώ και αρκετά χρόνια υποψίες για πιθανές δυσμενείς επιπτώσεις στην διαδικασία της αναπαραγωγής. Η αναγνώριση των παραγόντων αυτών και της συσχέτισης επαγγελματικής έκθεσης 15 16

11 της μητέρας με ανωμαλίες του εμβρύου αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την προστασία της μητέρας από την έκθεση και για την αποφυγή των ανωμαλιών. Στόχος: Η παρούσα μελέτη αποτελεί μία προσπάθεια αναγνώρισης των παραγόντων κινδύνου για την εγκυμοσύνη που σχετίζονται με το επάγγελμα στον ελληνικό πληθυσμό. Υλικό - Μέθοδος ανάλυσης: Η παρούσα αποτελεί μελέτη αναδρομικού τύπου. Το υλικό μας αποτέλεσαν 152 γυναίκες που η παρακολούθηση της εγκυμοσύνης τους έγινε στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας. Η συλλογή του υλικού έγινε από τα αρχεία της Γυναικολογικής Κλινικής και η επεξεργασία των αποτελεσμάτων έγινε στο στατιστικό πρόγραμμα SPSS. Πέραν της περιγραφής των δεδομένων ως μέθοδο ανάλυσης χρησιμοποιήθηκε ο χ 2 έλεγχος και η ανάλυση συσχέτισης. Αποτελέσματα: Περιγράφονται οι παράμετροι που υπεισέρχονται στην εξέλιξη της εγκυμοσύνης και οι επιπλοκές αυτής ανάλογα του επαγγέλματος. Τα αντισώματα της τοξοπλάσμωσης IgG συσχετίζονται με το επάγγελμα, καθώς και το είδος του τοκετού, όπου οι επαγγελματίες υγείας προτιμούν την καισαρική τομή σε σχέση με τα άλλα επαγγέλματα. Οι επαγγελματίες υγείας παρουσίαζαν όλοι θετικά Ab IgG για την ερυθρά και αρνητικά Ab IgG για τον κυτταρομεγαλοϊό. ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΣΤΑ ΙΑΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Κωνσταντινίδης Θ.Γ. 1,2, Ρωμανίδου Γ. 3, Κωνσταντινίδου Ε. 4, Παρασίδης Θ. 1,2, και Κωνσταντινίδης Θ.Κ. 1,2 1. Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, 2. Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Τμήματος Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, 3. Γενικό Νομαρχιακό Νοσοκομείο Κομοτηνής, 4. Αιματολογικό Τμήμα, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης Οι εργαζόμενοι σε διάφορα εργαστήρια εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ερευνητικών κέντρων και ιατρικών υπηρεσιών, εκτίθενται καθημερινά σε πολυάριθμους χημικούς και βιολογικούς παράγοντες με ποικίλες επιπτώσεις στην υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Η έκθεση σε επαγγελματικούς κινδύνους από μικρόβια μπορεί να προκαλέσει από λανθάνουσα έως απειλητική για τη ζωή λοίμωξη. Ως λοιμώξεις αποκτηθείσες στο εργαστήριο ορίζονται όλες οι λοιμώξεις που αποκτώνται μέσω δραστηριοτήτων του εργαστηρίου, ανεξάρτητα από τις κλινικές ή υποκλινικές τους εκδηλώσεις. Οι κυριότεροι τρόποι μολύνσεις στο χώρο του εργαστηρίου είναι οι εξής: 1. Ενοφθαλμισμός. Ο παρεντερικός ενοφθαλμισμός με μολυσμένα υλικά λόγω ατυχήματος με βελόνες, λεπίδες ή σπασμένα γυαλικά είναι μια από τις σημαντικότερες αιτίες λοιμώξεων στο εργαστήριο. Για να μειώνεται η πιθανότητα τραυματισμού, τα αιχμηρά αντικείμενα που χρησιμοποιούνται από τους εργαζομένους πρέπει να απορρίπτονται σε κατάλληλα δοχεία. 2. Εισπνοή. Η αερογενής μετάδοση στο εργαστήριο μπορεί να συμβεί όχι μόνο με τα παθογόνα μικρόβια που μεταδίδονται με τα σταγονίδια π.χ. μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, αλλά και με μικροοργανισμούς που δεν μεταδίδονται κανονικά με αυτήν την οδό, λόγω δημιουργίας σταγονιδίων κατά την ανάμιξη, ανάδευση ή συγχώνευση μολυσμένου υλικού. 3. Κατάποση. Τοποθέτηση μολυσμένων αντικειμένων (στυλό ή μολύβι) στο στόμα. Ασυνείδητες κινήσεις με τα χέρια στο στόμα. Κατανάλωση τροφής στο χώρο του εργαστηρίου. 4. Μόλυνση του δέρματος ή των βλεννογόνων. Λόγω των διαφορετικών κατηγοριών των λοιμώξεων που μπορούν να αποκτηθούν στο εργαστήριο, έχουν θεσπιστεί κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται από τους εργαζομένους στα εργαστήρια. Αυτοί οι κανόνες αναφέρονται σαν επίπεδα βιολογικής ασφάλειας. Η υγεία και η ασφάλεια δεν διέπονται απλώς από σύνολο βαρετών κανονισμών άνευ ουσίας. Στόχος είναι η προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων, καθώς και η μελλοντική προστασία της υγείας τους, για την καλύτερη δυνατή ποιότητα ζωής. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ Αντωνιάδου Φωτεινή 1, Παναγιώτα Ιορδάνου 2, Κ. Μαύρος 3 και Θ.Κ. Κωνσταντινίδης 4 1. Νοσηλεύτρια Τ.Ε., Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του προγράμματος «Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας» του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (σε σύμπραξη με τα τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α, Α.Τ.Ε.Ι. Αθήνας), 2. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας, 3. Ψυχολόγος, Επίκουρος Καθηγητής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας, 4. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Αναπληρωτής Καθηγητής Υγιεινής Τμήματος Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Διευθυντής Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος Ιατρικής Σχολής Θράκης, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας» Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Α.Τ.Ε.Ι. Αθήνας) Εισαγωγή: Το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης αποτελεί μια μακροχρόνια αντίδραση στο επαγγελματικό στρες και εμφανίζεται κυρίως σε άτομα που ασκούν κοινωνικό λειτούργημα. Συνιστώσες της αποτελούν η συναισθηματική εξάντληση, η αποπροσωποποίηση και η αίσθηση μειωμένων προσωπικών επιτευγμάτων. Οι νοσηλευτές είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στο να αναπτύξουν επαγγελματική εξουθένωση κυρίως λόγω της φύσης της δουλειάς τους και των συναισθηματικών της απαιτήσεων. Η μεγαλύτερη ευαισθησία ορισμένων ατόμων στην επαγγελματική εξουθένωση αποδίδεται και σε κοινωνικοδημογραφικούς παράγοντες

12 Σκοπός: Η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ της επαγγελματικής εξουθένωσης και των κοινωνικο-δημογραφικών χαρακτηριστικών των νοσηλευτών και βοηθών νοσηλευτών που εργάζονται σε νοσοκομεία της χώρας. Υλικό και μέθοδος: Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 326 νοσηλευτές και βοηθοί νοσηλευτών που εργάζονται σε δημόσια νοσοκομεία της χώρας. Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν: το ερωτηματολόγιο καταγραφής της επαγγελματικής εξουθένωσης Maslach Burnout Inventory και ερωτηματολόγιο γενικών πληροφοριών. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με το στατιστικό πακέτο SPSS. Αποτελέσματα: Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων βρέθηκε να σχετίζεται η συναισθηματική εξάντληση με τον τίτλο πτυχίου, τις νυχτερινές υπηρεσίες και με το αν οι νοσηλευτές ζουν μόνοι τους ή με άλλους. Η αποπροσωποποίηση βρέθηκε να σχετίζεται με το ωράριο, την θέση εργασίας, τον τίτλο πτυχίου και τις νυχτερινές υπηρεσίες. Τέλος, η αίσθηση μειωμένων προσωπικών επιτευγμάτων βρέθηκε να σχετίζεται με το ωράριο εργασίας, την οικογενειακή κατάσταση και τις νυχτερινές υπηρεσίες. Συμπεράσματα: Η καλύτερη κατανόηση του φαινομένου της επαγγελματικής εξουθένωσης θα συμβάλλει στην ανάδειξη περισσότερο αποτελεσματικών μέτρων παρέμβασης τόσο σε ατομικό, όσο και σε οργανωτικό και διοικητικό επίπεδο. Ο επαγγελματίας υγείας θα πρέπει να είναι σε θέση να προλαμβάνει ή να αναγνωρίζει έγκαιρα τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης και η διοίκηση των νοσοκομείων οφείλει να εξασφαλίσει αποτελεσματικούς τρόπους χειρισμού ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα στις παρεχόμενες υπηρεσίες. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΥΣΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ Παγωνίδης Αθανάσιος¹, Κωνσταντινίδης Θ.Κ.², Μαρτίνης Γεώργιος³, Ι. Αδαμάκης και Κουτής Χαρίλαος 4 1. Νοσηλευτής Τ.Ε, Μεταπτυχιακός φοιτητής του προγράμματος «Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας» του Τμήματος Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (σε σύμπραξη με τα τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α, Α.Τ.Ε.Ι. Αθήνας), 2. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Αναπληρωτής Καθηγητής Υγιεινής, Τμήματος Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Διευθυντής Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος Ιατρικής Σχολής Θράκης, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας», Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας), 3. Διευθυντής Τμήματος Αιμοδοσίας του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης Εισαγωγή: Η εργασία στα αιματολογικά, καθώς και στα μικροβιολογικά εργαστήρια αναγνωρίζεται διεθνώς ως πηγή επαγγελματικών κινδύνων. Το προσωπικό στα τμήματα αυτά, εκτίθεται σε ποικίλους βλαπτικούς παράγοντες, κάνοντας επιτακτική την ανάγκη για εφαρμογή και εκσυγχρονισμό των κανόνων Υγιεινής και Ασφάλειας, ώστε να διασφαλιστεί η υγεία των εργαζομένων σε αυτό το ιδιαίτερο τμήμα. Σκοπός: Η παρούσα έρευνα είχε ως σκοπό, την καταγραφή και διερεύνηση των φυσικών και χημικών κινδύνων του προσωπικού στα τμήματα Αιμοδοσίας με βάση τη χρήση ειδικού ερωτηματολογίου για την υποκειμενική εκτίμηση των εργαζομένων. Η έρευνα είχε επίσης ως στόχο τη διατύπωση προτάσεων που αφορούν στην εκπόνηση σχεδίων για την προαγωγή της Υγιεινής και Ασφάλειας των εργαζομένων στα τμήματα Αιμοδοσίας. Υλικό - Μέθοδος: Το δείγμα της παρούσας έρευνας αποτέλεσαν 300 εργαζόμενοι νοσηλευτικό, ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό Ελληνικών νοσοκομείων της πρωτεύουσας και της περιφέρειας. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο «Υποκειμενική Εκτίμηση των Εργαζομένων», που διαμορφώθηκε και προσαρμόστηκε ειδικά για τις ανάγκες του εν λόγω ερευνητικού πεδίου. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 17. Αποτελέσματα: Ως κυριότερος φυσικός κίνδυνος αναφέρθηκε ο θόρυβος. Επίσης σε σημαντικά μεγάλο ποσοστό αναφέρθηκαν η ύπαρξη προβλήματος με τον κλιματισμό ειδικά το καλοκαίρι, ο αερισμός των χώρων και ο φωτισμός. Στους χημικούς κινδύνους, τα απολυμαντικά και τα απορρυπαντικά βρέθηκε να είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στα τμήματα αιμοδοσίας. Σημαντικό πρόβλημα βρέθηκε να αντιμετωπίζουν επίσης με τις σκόνες στο χώρο και τους διαλύτες. Συμπεράσματα: Η Ανανέωση με σύγχρονα και αθόρυβα μηχανήματα και η σωστή συντήρηση τους θεωρείτε επιτακτική, Η οργάνωση των χώρων εργασίας και η λήψη κατάλληλων μέτρων σε συνεργασία με την υπηρεσία υγιεινής και ασφάλειας των νοσοκομείων, θα βοηθήσει πολύ στην μείωση των φυσικών κινδύνων. Η σωστή και ορθή χρήση των χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται καθώς και ο έλεγχός τους κατά την χρήση και φύλαξη, σε συνδυασμό με τα ατομικά μέτρα ασφαλείας που πρέπει να λαμβάνει το προσωπικό θα μπορούσαν να μειώσουν τους κινδύνους αυτούς. Βιβλιογραφία: Emery RJ., Delclos GK World at work: research and testing laboratories. Occup environ med 62; available at oem.bmj.com Purchase R The Laboratory Environment. Royal Society of Chemistry London Ramadan PA., Ferreira M Risk factors associated with the reporting of musculoskeletal symptoms in workers at a laboratory of clinical pathology. Ann occup hyg. Vol 50 no 3; Βαλαβανίδης Α Βασικές αρχές υγιεινής και ασφάλειας σε χημικά και βιοχημικά εργαστήρια. Πληροφορίες για επικίνδυνες χημικές ουσίες. Διαθέσιμο στο Γουσόπουλος Σ Οδηγός για την Υγιεινή και Ασφάλεια των Βιοπαθολογικών Εργαστηρίων. Αθήνα, Biochem Diagnostics A.E. Δρακόπουλος Β Υγεία και ασφάλεια στους χώρους εργασίας των νοσοκομείων. Αθήνα, ΕΛΙΝΥΑΕ, 2007 Δρίβας Σ., Ζορμπά Κ., Κουκουλάκη Θ., Μεθοδολογικός οδηγός για την εκτίμηση και πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου. Αθήνα, ΕΛΙΝΥΑΕ,

13 ΣΧΕΣΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ Φ. Αντωνιάδου 1, Παναγιώτα Ιορδάνου 2, Κ. Μαύρος 3 και Θ.Κ. Κωνσταντινίδης 4 1. Νοσηλεύτρια Τ.Ε., Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του προγράμματος «Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας» του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (σε σύμπραξη με τα τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α, Α.Τ.Ε.Ι. Αθήνας), 2. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας, 3. Ψυχολόγος, Επίκουρος Καθηγητής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας, 4. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Αναπληρωτής Καθηγητής Υγιεινής Τμήματος Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Διευθυντής Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος Ιατρικής Σχολής Θράκης, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας», Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Α.Τ.Ε.Ι. Αθήνας) Εισαγωγή: Οι νοσηλευτές είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στο να αναπτύξουν επαγγελματική εξουθένωση κυρίως λόγω της φύσης της δουλειάς τους και των συναισθηματικών της απαιτήσεων. Οι επιπτώσεις δεν αφορούν μόνο στην ευεξία των νοσηλευτών αλλά έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην αντιμετώπιση των αναγκών των ασθενών, στην ικανοποίηση των ασθενών από την παρεχόμενη φροντίδα, καθώς και την πορεία και έκβαση της υγείας τους. Σκοπός: Η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ της επαγγελματικής εξουθένωσης και των χαρακτηριστικών εργασίας των νοσηλευτών και βοηθών νοσηλευτών που εργάζονται σε νοσοκομεία της χώρας. Υλικό και μέθοδος: Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 326 νοσηλευτές και βοηθοί νοσηλευτών που εργάζονται σε δημόσια νοσοκομεία της χώρας. Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν: το ερωτηματολόγιο καταγραφής της επαγγελματικής εξουθένωσης Maslach Burnout Inventory και ερωτηματολόγιο γενικών πληροφοριών. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με το στατιστικό πακέτο SPSS. Αποτελέσματα: Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων βρέθηκε να σχετίζεται η επαγγελματική εξουθένωση με τις τρεις συνιστώσες της, με την επιθυμία των νοσηλευτών να εγκαταλείψουν το επάγγελμά τους και το νοσοκομείο όπου εργάζονται, καθώς και με το εάν θα επέλεγαν ξανά σήμερα να ασκήσουν το νοσηλευτικό επάγγελμα. Η κατηγορία του νοσοκομείου (πρωτεύουσας ή επαρχίας) βρέθηκε να σχετίζεται με την συναισθηματική εξάντληση. Η επιθυμία ή όχι των νοσηλευτών να ακολουθήσει το παιδί τους το νοσηλευτικό επάγγελμα, βρέθηκε να σχετίζεται γενικά με την επαγγελματική εξουθένωση, την συναισθηματική εξάντληση και την αίσθηση των μειωμένων προσωπικών επιτευγμάτων Συμπεράσματα: Πολλοί ερευνητές θεωρούν πως για την πρόληψη και αντιμετώπιση της επαγγελματικής εξουθένωσης πρωταρχικής σημασίας είναι οι ατομικές παρεμβάσεις που κάνει ο ίδιος ο επαγγελματίας υγείας. Όμως ορισμένοι παράγοντες που σχετίζονται με την εργασία παίζουν μεγαλύτερο ρόλο στην επαγγελματική εξουθένωση από ότι οι ατομικοί καθώς οι παρεμβάσεις που κάνει το άτομο στον εργασιακό του χώρο είναι λιγότερο αποτελεσματικές αφού εκεί έχει μικρότερο έλεγχο σε σχέση με άλλους τομείς της ζωής του. ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ΤΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΣΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ Ε. Αγγελονίδου 1, Α. Ζησιμόπουλος 2, Θ.Κ. Κωνσταντινίδης 3, Μ. Πανοπούλου 4 και Σ. Κτενίδου - Καρτάλη 4 1. Παθολογικό Τμήμα Γ.Ν. Νοσοκομείου Κομοτηνής, 2. Εργαστήριο Πυρηνικής Ιατρικής Π.Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης, 3. Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος Ιατρική Σχολή ΔΠΘ, 4. Εργαστήριο Κλινικής Μικροβιολογίας Π.Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης Εισαγωγή: Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού αποτελούν έναν από τους συνηθέστερους επαγγελματικούς κινδύνους για την υγεία των εργαζομένων στις υπηρεσίες υγείας. Επιπροσθέτως, η ραγδαία εξάπλωση των λοιμώξεων του αναπνευστικού καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για σωστή ενημέρωση και εκπαίδευσή τους, έτσι ώστε να βρίσκονται σε εγρήγορση για την πιθανή αντιμετώπιση οποιασδήποτε επιδημίας. Σκοπός: Σκοπός της μελέτης μας ήταν η μέτρηση, με την μέθοδο του ερωτηματολογίου, του επιπέδου ενημέρωσης, εκπαίδευσης και συμμόρφωσης των εργαζομένων στις υπηρεσίες υγείας σε σχέση με την προφύλαξη από τις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Υλικό και Μέθοδος: Ερωτηματολόγια διανεμήθηκαν σε 180 επαγγελματίες της υγείας, 86 νοσηλευτές και 94 γιατρούς, στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης και στο Νομαρχιακό Νοσοκομείο Κομοτηνής από τον Μάιο έως και τον Ιούλιο του Στο ερωτηματολόγιο περιλαμβάνονται συνολικά 35 ερωτήσεις από τις οποίες οι 7 αφορούν τα δημογραφικά στοιχεία, 5 αναφέρονται στις ατομικές συνήθειες των εργαζομένων, 13 στην ενημέρωση και 10 ερωτήσεις στη συμμόρφωση ή συμπεριφορά ως προς τις οδηγίες για τις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Αποτελέσματα: Σημαντικά υψηλό ποσοστό των συμμετεχόντων στη μελέτη μας δεν γνωρίζει εάν στο νοσοκομείο στο οποίο εργάζεται υπάρχει Επιτροπή Νοσοκομειακών Λοιμώξεων (p< 0,001). Πολύ υψηλό ποσοστό δεν έχει εκπαιδευτεί ή ενημερωθεί για τα μέτρα προστασίας ως προς τις λοιμώξεις του αναπνευστικού (p<0,001). Οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν τον τρόπο αντισηψίας των χώρων νοσηλείας (p< 0,001) και τέλος ένα πάρα πολύ υψηλό ποσοστό των νοσηλευτών 60,6% και το 40% των γιατρών δεν γνωρίζει τις μάσκες Ν95 και τη χρησιμότητά τους (P<0,001). Στις ανάλογες ερωτήσεις συμπεριφοράς υψηλό ποσοστό και των δύο ομάδων αναφέρουν ότι στο τμήμα που εργάζονται δεν υπάρχουν «γραπτές οδηγίες» για το χειρισμό ασθενούς με λοίμωξη του αναπνευστικού (τυπική απόκλιση 65,05 με p<0,001), δεν χρησιμοποιούν σε σταθερή βάση μέσα ατομικής 21 22

14 προστασίας (p<0,001) και δεν τους χορηγείται από το νοσοκομείο επαρκές υλικό προστασίας (p<0,001). Συμπεράσματα: Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι μεγάλο ποσοστό των επαγγελματιών υγεία εκτίθεται σε λοιμώξεις του αναπνευστικού λόγω της ανεπαρκούς ενημέρωσης και εκπαίδευσης από τους αρμόδιους φορείς. Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά είναι επιτακτική η ανάγκη για άμεση ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζομένων σε θέματα ατομικής προστασίας και ελέγχου των αναπνευστικών λοιμώξεων έτσι ώστε να είναι προετοιμασμένοι εκ των προτέρων για να διαχειριστούν μία μεγάλης κλίμακας πανδημία η οποία θα οφείλεται σε παθογόνα του αναπνευστικού συστήματος. ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ΣΕ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΩΝ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Μαϊμανή Σπυριδούλα¹, Θ.Κ. Κωνσταντινίδης², Ιορδάνου Παναγιώτα³ και Τσαρούχα Αλέκα 4 1. Νοσηλεύτρια Τ.Ε., Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του ΠΜΣ «Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας» του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (σε σύμπραξη με τα τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α, Α.Τ.Ε.Ι. Αθήνας), 2. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Αναπληρωτής Καθηγητής Υγιεινής Τμήματος Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Διευθυντής Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος Ιατρικής Σχολής Θράκης, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας» του Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Α.Τ.Ε.Ι. Αθήνας), 3. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας, 4. Επίκουρος Καθηγήτρια Χειρουργικής Τμήματος Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Εισαγωγή: Τα χειρουργεία αποτελούν ένα σύνθετο εργασιακό περιβάλλον και χαρακτηρίζονται από ένα σύνολο εργασιακών διαδικασιών και βλαπτικών παραγόντων, όπως οι λοιμώξεις από ηπατίτιδα Α, ηπατίτιδα Β, τέτανο και φυματίωση επικίνδυνες για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να προσδιορίσει και να αναλύσει τους παραπάνω παράγοντες, καθώς και να εκτίμηση το επίπεδο πρόληψης με στόχο να εξάγει συμπεράσματα και να επεξεργαστεί προτάσεις που αφορούν την βελτίωση των συνθηκών εργασίας για την προαγωγή της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων στα χειρουργεία. Υλικό και Μέθοδος: Η έρευνα διεξήχθη σε 521 νοσηλευτές χειρουργείων κρατικών νοσοκομείων πανελλαδικά το πρώτο εξάμηνο του έτους Χρησιμοποιήθηκε ειδικά διαμορφωμένο ερωτηματολόγιο, για την υποκειμενική εκτίμηση των κινδύνων. Η υιοθετημένη προσέγγιση ανάλυσης των δεδομένων είναι ποιοτική και τα προκύπτοντα ζητήματα συγκρίθηκαν μεταξύ των περιφερειακών και κεντρικών νοσοκομείων, ώστε να αναδειχθούν οι βασικές ομοιότητες ή οι διαφορές. Η επεξεργασία των απαντήσεων έγινε με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS. Αποτελέσματα: Προέκυψε ότι οι νοσηλευτές που εργάζονται στα χειρουργεία κινδυνεύουν από λοιμώξεις. Η σύγκριση μεταξύ των νοσοκομείων της περιφέρειας και του κέντρου έδειξε ότι οι εργαζόμενοι των περιφερικών νοσοκομείων αντιμετωπίζουν σε υψηλότερο βαθμό τον κίνδυνο, καθώς η πρόληψη και η ενημέρωση υπάρχουν σε μικρότερο ποσοστό σε σχέση με τα νοσοκομεία του κέντρου. Συμπεράσματα: Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας στα νοσοκομεία προϋποθέτει την δέσμευση της πολιτείας και των διοικήσεων των νοσοκομείων για τις απαιτούμενες λειτουργικές και οργανωτικές αλλαγές. Απαραίτητη κρίνετε η συγκρότηση υπηρεσιών προστασίας και πρόληψης των επαγγελματικών κινδύνων, καθώς και τμημάτων Ιατρικής της εργασίας στα νοσοκομεία και οι στελέχωσή της με ειδικούς επιστήμονες. Η ενημέρωση και η εκπαίδευση των εργαζομένων σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας μπορεί να συμβάλει στην πιο ασφαλή, αποδοτική και αποτελεσματική λειτουργία του ιδιαίτερου χώρου που αποτελεί το χειρουργείο. Βιβλιογραφία: Donaldson J Infection control today- operating room-hazardous materials emergencies in surgery. Hazardous materials emergencies in surgery. Διαθέσιμο στο Hadadi A., Afhami S., Karbakhsh M., Esmailpour N Occupational exposure to body fluids among healthcare workers: a report from Iran. Singapore Medical Journal 49(6): Διαθέσιμο στο http//:smaj.sma.org Rogers B., Travers P Overview of work-related hazards in nursing: health and safety issues. Heart and Lung 41(3):75-79 Stringer B., Infante Rivard C., Hanley AJ Effectiveness of the hands-free technique in reducing operating theatre injuries. Occupational Environmental Medicine 2002;59: Διαθέσιμο στο Worthington K The work environment of the nurse: promoting personal safety and health. Imprint 41(3):75-79 Δρακόπουλος Β Υγεία και ασφάλεια στους χώρους εργασίας των νοσοκομείων. ΕΛΙΝΥΑΕ, 2007 Κωνσταντινίδης, Θ.Κ α. Η Υγιεινή και Ασφάλεια στο Χώρο του Νοσοκομείου και η Συνάρθρωση της με την Ιατρική της Εργασίας. Αλεξανδρούπολη. Εκδ. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας ΑΝΤΙΤΕΤΑΝΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ Κ. Καδή 1, Κ. Τσιασόπουλος 1, Ι. Λέντζας 2, Γ. Κάζδαγλης 2, Ανδρονίκη Γλύστρα 3 και Ειρήνη Οικονομίδου 3 1. Ειδικευόμενοι Γενικής Ιατρικής ΓΝΘ Παπαγεωργίου, 2. Αγροτικός Ιατρός, 3. Ειδικός Γενικής Ιατρικής Σκοπός: Μελετήθηκε ο βαθμός αντιτετανικής κάλυψης ασθενών που προσήλθαν ως επείγοντα περιστατικά λόγω ανοιχτού τραύματος σε Κέντρο Υγείας

15 Μεθοδολογία: Ρωτήσαμε όλους τους ασθενείς ηλικίας άνω των 18 ετών που προσήλθαν στα επείγοντα του Κέντρου Υγείας Διαβατών λόγω ανοιχτού τραύματος από 20 Ιουνίου 2009 μέχρι 15 Σεπτεμβρίου Οι ασθενείς ερωτήθηκαν για προηγούμενο αντιτετανικό εμβολιασμό και διερευνήθηκε κατά πόσο αυτός ήταν πλήρης ή όχι. Αποτελέσματα: Προσήλθαν 130 ασθενείς, από τους οποίους, το 22% ήταν γυναίκες. Εξετάσθηκαν δύο ηλικιακές ομάδες: ασθενείς < 50 ετών και ασθενείς >50%. Ασθενείς ετών: 93 άτομα (72%) Πλήρως εμβολιασμένοι Ποτέ εμβολιασμένοι Δεν θυμάμαι Ελλιπώς, μόνο ορός Ελλιπώς, έως 1η δόση 30 ή32% 10 ή 11% 29 ή 31% 18 ή 19% 2 ή 2% 4 ή 4% Ασθενείς >50 ετών: 37 άτομα (28%) Πλήρως εμβολιασμένοι Ποτέ εμβολιασμένοι Δεν θυμάμαι Ελλιπώς, μόνο ορός Ελλιπώς, έως 1η δόση 3 ή 8% 6 ή 16% 16 ή 43% 8 ή 12% 4 ή11% 0 Ελλιπώς, έως 2η δόση Ελλιπώς, έως 2η δόση Συμπεράσματα: Παρατηρείται χαμηλός βαθμός αντιτετανικής κάλυψης των ασθενών στην ΠΦΥ. Μεγαλύτερη έμφαση θα μπορούσε να δοθεί στο ρόλο που μπορεί να παίξει ο Γενικός Γιατρός στον τομέα της πρόληψης. ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ Δρ. Γουσόπουλος Σταύρος, MD, PhD, Hon PhD, FESH Στην διάλεξη αυτή γίνεται ανασκόπηση των εξωτερικών παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν την πορεία της επαγγελματικής υγείας, όπως για παράδειγμα η παγκοσμιοποίηση, παρουσιάζονται οι μελλοντικές εφαρμογές, που σκοπό έχουν να βελτιώσουν την υγεία στους χώρους της εργασίας, παρουσιάζονται και αναλύονται οι προκλήσεις που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε σήμερα όπως είναι η αλλαγή της Δημογραφίας του Εργατικού Δυναμικού, η αλλαγή της Διάρθρωσης της Απασχόλησης, η αλλαγή της Φύσης της Εργασίας του 21ου Αιώνα, η αλλαγή από την Υγεία και Ασφάλεια στην εργασία, στην Υγεία και Ασφάλεια του εργαζόμενου και η αλλαγή από την επιβολή του νόμου αλλά με την ενσωμάτωσή του στην πολιτική της κοινωνίας (ενσωμάτωση στην παιδεία). Τέλος παρουσιάζεται ο μελλοντικός σχεδιασμός των νοσοκομείων, που θα πρέπει να επικεντρώνεται στην ασφαλή προσπέλαση των προβλημάτων του ασθενούς - επικέντρωση στον ασθενή - με την συμβολή της σύγχρονης τεχνολογίας και τον σχεδιασμό του φυσικού περιβάλλοντος. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ EΚΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΦΥΣΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΩΝ ΣΕ ΥΨΙΣΥΧΝΗ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ Μ. Μπασιούκα 1, Θ. Καραμπέτσος 2, Θ.Κ. Κωνσταντινίδης 3, Χ. Κουτής 1 και Α. Ζησιμόπουλος 4 1. Α-ΤΕΙ Αθήνας, 2. Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, Τμήμα Μη Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών, 3. Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας), 4. Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής Τμήμα Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Αλεξανδρούπολη Εισαγωγή: Στα φυσικοθεραπευτήρια υπάρχουν πολλές τεχνητές πηγές που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των ασθενών (όπως η διαθερμία) και εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Σκοπός: Σκοπός του ερευνητικού προγράμματος είναι να παρουσιάσει τα επίπεδα υψίσυχνης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας στα οποία εκτίθενται οι φυσιοθεραπευτές και να τα συσχετίσει με τα επίπεδα αναφοράς για την έκθεση των επαγγελματικά απασχολούμενων όπως καθορίζονται στις Κατευθυντήριες Γραμμές της Διεθνούς Επιτροπής Προστασίας από Μη Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection, ICNIRP: Guidelines for limiting exposure to time-varying electric, magnetic and electromagnetic fields (0-300 GHz), Health Physics 74: , 1998) και έχουν ενσωματωθεί στην Οδηγία 2004/40/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί των ελάχιστων προδιαγραφών υγείας και ασφάλειας όσον αφορά στην έκθεση των εργαζομένων σε κινδύνους προερχόμενους από φυσικούς παράγοντες (ηλεκτρομαγνητικά πεδία). Μέθοδος: Το RadMan XT της κατασκευάστριας εταιρείας Νarda STS (Safety Test Solution) είναι το μηχάνημα μέτρησης που χρησιμοποιείται και η δυνατότητα καταγραφής κυμαίνεται στο εύρος συχνοτήτων από 27MHz έως 40 GHz. Η ρύθμιση του μηχανήματος γίνεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να έχουμε μετρήσεις ανά λεπτό και καταγράφει τη μέγιστη και τη μέση τιμή έκθεσης. Πρόκειται για ένα προσωπικό μετρητή που φέρει ο φυσιοθεραπευτής κατά τη διάρκεια της εργασίας του σημειώνοντας παράλληλα τα μηχανήματα που χειρίζεται για τη θεραπεία των ασθενών του. Αποτελέσματα: Η μέση τιμή έκθεσης είναι σε γενικές γραμμές πολύ χαμηλότερη σε σχέση με τις τιμές που έχουν θεσπιστεί για επαγγελματική έκθεση. Η μέγιστη τιμή μπορεί στιγμιαία να είναι της τάξης του 30% του ορίου έκθεσης, αλλά και πάλι 25 26

16 το επίπεδο αυτό είναι πολύ χαμηλό αναγόμενο στο χρονικό διάστημα των 6 λεπτών που προβλέπεται από τις κατευθυντήριες οδηγίες. Συμπεράσματα: Αν και στιγμιαία η έκθεση των φυσιοθεραπευτών σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία μπορεί να φτάσει το ποσοστό 30% του θεσπιζόμενου ορίου για επαγγελματική έκθεση, η μέση τιμή έκθεσης είναι κατά κανόνα πολύ χαμηλότερη. Υπάρχει ανάγκη περαιτέρω έρευνας προκειμένου να αναγνωρισθούν οι κύριες πηγές έκθεσης στα φυσικοθεραπευτήρια και να προταθούν τρόποι ελαχιστοποίησης της έκθεσης των εργαζομένων. ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΚΤΙΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Κυριατζής Γ. 1, Λειβαδιτάκη Ε. 1, Τζελέπη Μ. 1, Αποστολίδου Β. 1, Κωνσταντινίδης Θ.Κ. 2, Κυρούδη Α. 1, Τσαταλμπασίδου Μ. 1 και Ζησιμόπουλος Α. 1 1.Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, 2. Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος Τμήματος Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας) Η ακτινοπροστασία έχει ως στόχο την προστασία των ανθρώπων από τις επιβλαβείς επιδράσεις των ακτινοβολιών, και αφορά στους επαγγελματικά εκτιθέμενους και στο κοινό. Σύμφωνα με τους Κανονισμούς της Ακτινοπροστασίας (ΙΑΕΑ) τα όρια ενεργού δόσεως των επαγγελματικά εκτιθέμενων ατόμων στην ακτινοβολία έχουν οριστεί στα 20 msv/έτος, ενώ για τον κοινό πληθυσμό ο αριθμός αυτός μειώνεται σε 1 msv/έτος. Ο κανονισμός δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια του προσωπικού του τμήματος που διενεργεί εξετάσεις Πυρηνικής Ιατρικής, λόγω της έκθεσης σε υψηλά όρια ενεργού δόσεως. Γι αυτό και είναι πολύ σημαντική η έννοια της κατάρτισης από το προσωπικό, όσον αφορά τις ιατρικές εφαρμογές του Τμήματος, καθώς και σε θέματα ακτινοπροστασίας. Ακόμη, συνίσταται στο προσωπικό του Τμήματος να απασχολείται και Ειδικευμένος σύμβουλος επί θεμάτων ακτινοπροστασίας, και ακόμη Υπεύθυνος εμπειρογνώμων προγράμματος ακτινοπροστασίας, Υπεύθυνος ακτινοπροστασίας μη ιατρικών εφαρμογών και Υπεύθυνος ασφάλειας πηγής. Για άτομα που εκτίθενται στην ακτινοβολία ως μέρος της εργασίας τους, ως όριο ενεργού δόσεως ορίζονται τα 20 msv κατά τη διάρκεια ενός έτους και τα 100 msv για περίοδο πέντε συναπτών ετών (κατώτατο όριο ηλικίας τα 18 έτη). Για κυοφορούσες μητέρες ή μητέρες που γαλουχούν, η έκθεση στο επαγγελματικό περιβάλλον πρέπει να είναι τόση ώστε η προς το έμβρυο ισοδύναμη δόση που αθροίζεται κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ της δήλωσης της εγκυμοσύνης και του τοκετού να μην υπερβαίνει το 1 msv. Κατά την επαγγελματική πρακτική, απαιτείται ταξινόμηση τόσο των εργασιακών χώρων σε ζώνες όσο και των εργαζομένων σε ομάδες, και συνίσταται η λήψη μέτρων για όλους τους εργασιακούς χώρους όπου η ενεργός δόση για τις ιοντίζουσες ακτινοβολίες ξεπερνά το 1 msv ανά έτος. Στο Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής μπορεί κανείς να συναντήσει μόνο επιβλεπόμενες ζώνες, στις οποίες επιτακτική είναι η τοποθέτηση κατάλληλης σήμανσης. Η εκτίμηση της έκθεσης περιλαμβάνει την παρακολούθηση των χώρων εργασίας, τη συλλογική επίβλεψη και τη μέτρηση ατομικών δόσεων. Αφού πραγματοποιηθεί και διαπιστωθεί ότι είναι σύμφωνα με τα όρια ενεργού δόσεως, ακολουθεί μέτρηση των εξωτερικών ρυθμών δόσης και της ροής σωματιδίων. Τα αποτελέσματα αυτών των μετρήσεων χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό των ατομικών δόσεων. Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΙΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Δ. Ματθαίος 1, Ν. Ξενίδης 1, Κ. Αμαραντίδης 1, Κ. Νεανίδης 1, Λ. Χέλης 1, Δ. Καγκελίδης 2, Α. Ζησιμόπουλος 2 και Σ. Κακολύρης 1 1. Ογκολογική Κλινική και 2. Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Αλεξανδρούπολη Το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης burn-out που αφορά την ψυχική δυσφορία που βιώνει ένας επαγγελματίας υγείας που έρχεται σε επαφή με ασθενείς που υποφέρουν και βρίσκονται σε τελικό στάδιο, χαρακτηρίζεται από : 1. Αποπροσωποποίηση 2. συναισθηματική εξάντληση και 3. αίσθημα μειωμένων προσωπικών επιτευγμάτων και συνοδεύεται από μια σειρά σωματικών συμπτωμάτων όπως : ημικρανίες, αϋπνίες, γαστρεντερικές διαταραχές, αλλεργίες. Διάφορες μελέτες κατέληξαν ότι η συχνότητα εμφάνισης του συνδρόμου σε επαγγελματίες που ασχολούνται με ογκολογικούς ασθενείς κυμαίνεται σε ποσοστό 30-50%. Μια μετανάλυση των Τrufelli και συν. που αφορούσε το σύνδρομο burnout σε επαγγελματίες που ασχολούνται με τον καρκίνο, κατέληξε ότι η επίπτωση της αποπροσωποποίησης ανέρχεται σε ποσοστό 34%, της συναισθηματικής εξάντλησης σε ποσοστό 36%, και του αισθήματος μειωμένων προσωπικών επιτευγμάτων σε ποσοστό 25%.Αποτελεί κοινό τόπο ότι οι ογκολόγοι επιβαρύνονται ψυχικά εφόσον καλούνται να μεταφέρουν δυσάρεστα νέα στους ασθενείς τους και να υποστηρίζουν ψυχολογικά τους ασθενείς τελικού σταδίου. Σε μια μελέτη που έγινε στη Δανία οι νέοι παθολόγοι ογκολόγοι έδειξαν ότι τους απασχολεί ιδιαίτερα το ζήτημα της υποστελέχωσης των ογκολογικών κλινικών, της βελτίωσης του επιπέδου της εκπαίδευσης και της ψυχολογικής επιβάρυνσης του προσωπικού που σύμφωνα με τις μετρήσεις ήταν πολύ μεγαλύτερη από τον μέσο όρο ψυχολογικής επιβάρυνσης των Δανών εργαζομένων. Μια αποτελεσματική μέθοδος για την ψυχολογική υποστήριξη και την βελτίωση της απόδοσης των ειδικευόμενων παθολόγων-ογκολόγων φαίνεται ότι αποτελεί η συμμετοχή τους σε ομάδες εργασίας τύπου Balint-group όπου οι νέοι ογκολόγοι μέσω της συζήτησης των εμπειριών τους, αλληλοβοηθούνται στο 27 28

17 να: βελτιώσουν την αυτοεκτίμηση τους, τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν με τους καρκινοπαθείς, να μεταφέρουν δυσάρεστα νέα στους ασθενείς τους, να διαχειρίζονται το εργασιακό stress, να εξηγούν τις παρενέργειες των θεραπειών στους ασθενείς τους, να αντιμετωπίζουν τα ψυχολογικά προβλήματα των ασθενών τους. Μια μελέτη της Cashavelly και συν. εστίασε στη σημασία της ψυχικής ευδοκίμησης του παραϊατρικού προσωπικού στα ογκολογικά τμήματα γεγονός που πολλές φορές υποεκτιμάται. Η διατομεακή συνεργασία στην αντιμετώπιση της νεοπλασματικής νόσου, η ειδική εκπαίδευση και συνεχής κατάρτιση των νέων παθολόγων ογκολόγων, η υιοθέτηση μεθόδων που στόχο έχουν την συνεχή βελτίωση στο χειρισμό της ψυχικής επιβάρυνσης του προσωπικού των ογκολογικών κλινικών, νέες άρτια σχεδιασμένες μελέτες που θα εστιάζουν σε θέματα ψυχικής υγείας των εργαζομένων σε ογκολογικά τμήματα, αποτελούν τα ζητούμενα στην νέα εποχή της ογκολογίας που διανύουμε. ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΛΥΟΥΝ ΚΥΤΤΑΡΟΣΤΑΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΣΕ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ Δαλλίδου Πασχαλιά 1,2, Βάγκα Ελισσάβετ 1,3, Χατζάκη Αικ. 1,4 και Κωνσταντινίδης Θ.Κ. 1,4 1. Π.Μ.Σ. Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής Αλεξανδρούπολης, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας), 2. Τμήμα Αιμοδοσίας, Γ.Ν.Ν.Θ. Αθήνας Η Σωτηρία, 3. Τμήμα Επισκεπτώντριών Υγείας, Σ.Ε.Υ.Π., Α.Τ.Ε.Ι. Αθήνας, 4. Τμήμα Ιατρικής Δ.Π.Θ. Εισαγωγή: Στη λειτουργία των υπηρεσιών Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας στα νοσοκομεία, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, επιβεβλημένη είναι η ύπαρξη του γιατρού εργασίας και του τεχνικού ασφαλείας ενώ απαραίτητη είναι και η παρουσία νοσηλευτού-τριας εργασίας. Επιβεβλημένη επίσης είναι και η ιατρική παρακολούθηση των εργαζομένων που διαλύουν κυτταροστατικά φάρμακα, η διενέργεια προληπτικών ιατρικών εξετάσεων, η λήψη ιατρικού και επαγγελματικού ιστορικού καθώς επίσης και η χορήγηση ειδικής άδειας, εξαιτίας της επικινδυνότητας του χώρου. Σκοπός: Σκοπός της μελέτης ήταν η καταγραφή των υπηρεσιών Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας και η ιατρική παρακολούθηση των εργαζομένων που διαλύουν κυτταροστατικά φάρμακα και σε νοσοκομεία της Ελληνικής Επικράτειας. Υλικό - Μέθοδος: Το δείγμα περιλαμβάνει 353 εργαζόμενους 24 δημόσιων και ιδιωτικών νοσοκομείων της Αθήνας και της περιφέρειας οι οποίοι χειρίζονται κυτταροστατικά φάρμακα είτε σε Κ.Μ.Δ.Κ.Φ. και μονάδες βραχείας νοσηλείας είτε σε νοσηλευτικά τμήματα νοσοκομείων. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο χρονικό διάστημα από τον Νοέμβριο του 2006 μέχρι και τον Απρίλιο του Η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με ερωτηματολόγιο ερωτήσεων κλειστού τύπου. Από τους 353 εργαζομένους που χειρίζονται κυτταροστατικά φάρμακα, οι 253 (71.7%) δήλωσαν ότι ασχολούνται με διαλύσεις κυτταροστατικών φαρμάκων. Αποτελέσματα: Ειδική άδεια, εξαιτίας της ιδιαιτερότητας της εργασίας τους, παίρνει μόνο το 25,3% των εργαζομένων. Τακτικό έλεγχο της κατάστασης της υγείας τους, με ιατρικές/εργαστηριακές εξετάσεις, κάνει το 42,3% των εργαζομένων. Το ποσοστό των εργαζομένων που θα ήταν πρόθυμοι να δώσουν βιολογικά υγρά όπως αίμα και ούρα για τον έλεγχο της υγείας τους σε σχέση με την εργασία τους είναι 94,1%.Επίσκεψη ειδικού γιατρού εργασίας ή άλλου γιατρού που ασκεί ανάλογα καθήκοντα στο νοσοκομείο τους δέχτηκε μόνο το 5,9% των εργαζομένων, στον χώρο εργασίας τους ενώ επίσκεψη τεχνικού ασφαλείας δέχτηκε μόνο το 9,9% αυτών. Συμπεράσματα: Είναι γνωστό ότι η υγιεινή και ασφάλεια βασικό δικαίωμα των εργαζομένων και υποχρέωση των εργοδοτών μέχρι σήμερα είναι ανύπαρκτα στο δημόσιο τομέα και επομένως και στο Εθνικό σύστημα Υγείας. Το ποσοστό της παρούσας έρευνας (42,3%) σχετικά με τον τακτικό έλεγχο της υγείας των εργαζομένων αναφέρεται περισσότερο σε ιατρικές/εργαστηριακές εξετάσεις που διενεργούνται από τους ίδιους τους εργαζόμενους και όχι στο πλαίσιο μιας οργανωμένης υπηρεσίας που παρέχεται στο χώρο εργασίας τους. Η ύπαρξη γιατρών εργασίας και τεχνικών ασφαλείας είναι ελάχιστη έως ανύπαρκτη. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΣΤΡΕΣ Μουστάκα Ελένη 1*, Κουτής Χαρίλαος 2*, Αλεξόπουλος Ευάγγελος 3, Καραδήμας Ευάγγελος 4 και Κωνσταντινίδης Θ.Κ. 5* * Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α του ΤΕΙ Αθήνας), 1. Λγος Νοσηλεύτρια. ΓΕΣ/ΔΥΓ/ΕΟΔ, 2. Καθηγητής Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας, ΤΕΙ Αθήνας, 3. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Λέκτορας Ιατρικής της Εργασίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών, 4. Επίκουρος Καθηγητής Κλινικής Ψυχ. Υγείας, Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 5. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Αναπληρωτής Καθηγητής Υγιεινής, Διευθυντής Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος της Ιατρικής Σχολής του ΔΠΘ Εισαγωγή: Οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία είναι εκτεθειμένοι σε σοβαρούς επαγγελματικούς κινδύνους. Οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλειά τους στην εργασία. Πότε όμως οι εργαζόμενοι είναι πιο επιρρεπείς σε αυτούς τους κινδύνους; Έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα που βιώνουν στρες, είναι λιγότερο προσεκτικά και είναι επιρρεπή σε ατυχήματα. Όταν το στρες είναι υψηλό, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες τραυματισμού κατά την διάρκεια της εργασίας και της οδήγησης

18 Σκοπός: Ο σκοπός της μελέτης είναι η εκτίμηση της συσχέτισης μεταξύ εργασιακού στρες και ατυχημάτων στον εργασιακό χώρο, καθώς και η διερεύνηση των στρεσογόνων παραγόντων που σχετίζονται με αυτά. Υλικό και Μέθοδος: Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 328 Νοσηλευτές και Βοηθοί νοσηλευτών, σε είκοσι νοσοκομεία της πρωτεύουσας και της επαρχίας. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ανώνυμο αυτοσυμπληρούμενο ερωτηματολόγιο διαμορφωμένο από την εκτεταμένη κλίμακα μέτρησης του εργασιακού στρες των νοσηλευτών. Στο πρώτο μέρος ενσωματώθηκε η Κλίμακα Μέτρησης του Στρες στους Νοσηλευτές (Expanded Nursing stress scale) των Susan, French, Rhonda, Lenton., John, Eyles and Vivienne, Walters (2000). Το δεύτερο μέρος που περιελάμβανε ερωτήσεις σχετικά με το είδος και την συχνότητα των ατυχημάτων στον εργασιακό χώρο. Αποτελέσματα: Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν μια γραμμική θετική σχέση μεταξύ της κλίμακας του εργασιακού στρες (ENSS) και της συχνότητας ατυχημάτων (r=0,132, p=0,025). Αναλυτικά οι συντελεστές συσχέτισης Spearman, μεταξύ της συχνότητας των ατυχημάτων με κάθε παράγοντα της κλίμακας του στρες ξεχωριστά ήταν: Με «τον φόρτο εργασίας» (r=0,148, p=0,008), με τον παράγοντα «Ασθενείς και οι συγγενείς τους» (r=0,111, p=0,047), με «την αβεβαιότητα για το θεραπευτικό αποτέλεσμα» (r=0,127, p=0,023), με τον παράγοντα «διακρίσεις στον χώρο εργασίας» (r=0,121, p=0,03), «διαμάχη με τους γιατρούς» (r=0,163, p=0,004), «αδυναμία στην συναισθηματική επικοινωνία» (r=0,120, p=0,032), «Προβλήματα με τους συναδέλφους» (r=0,138, p=0,016). Τέλος με το στρες λόγω «Προβλημάτων με τους προϊστάμενους» τα εργατικά ατυχήματα σχετίζονται με (r=0,126, p=0,02). Συμπεράσματα - Προτάσεις: Ο υψηλός φόρτος εργασίας, και οι ασύμμετρες συγκρούσεις μεταξύ του προσωπικού, αποτελούν τους ισχυρότερους στρεσογόνους παράγοντες που σχετίστηκαν με αυξημένη επίπτωση των ατυχημάτων στον υπό μελέτη πληθυσμό. Τέτοια δεδομένα είναι χρήσιμα στην ιεράρχηση των παρεμβάσεων εναντίον των στρεσογόνων παραγόντων του νοσηλευτικού προσωπικού. ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Παπαγεωργίου Ελλη Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α του ΤΕΙ Αθήνας), Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Τμήμα Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Οι εμβολιασμοί αποτελούν τον σημαντικότερο τρόπο πρόληψης και σε πολλές περιπτώσεις τον μοναδικό τρόπο αντιμετώπισης ορισμένων λοιμώξεων. Τα προγράμματα εμβολιασμών έχουν συμβάλει σημαντικά στη μείωση της επίπτωσης σοβαρών νοσημάτων από ιούς και βακτήρια, όπως η ιλαρά, η ερυθρά, ο κοκκύτης, ο αιμόφιλος της ινφλουέντζας. Η ιστορική πορεία των εμβολιασμών έχει δείξει πως ο μαζικός εμβολιασμός που πραγματοποιήθηκε από το 18ο αιώνα μέχρι τα μέσα του 20oυ αιώνα για την ευλογιά είχε ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση της. Σήμερα ο Π.Ο.Υ με μαζικούς εμβολιασμούς στοχεύει στην εξαφάνιση και άλλων ασθενειών όπως η πολιομυελίτιδα. Ιδιαίτερα οι ενήλικες έχουν εξασθενημένη φυσική και ενεργητική ανοσία στις λοιμώξεις, και αποτελούν πηγή μόλυνσης των παιδιών. Η εκδήλωση των κοινών λοιμώξεων στους ενήλικες είναι συνήθως βαριά και δυνητικά θανατηφόρος. Έχει ιδιαίτερη σημασία λοιπόν γι αυτούς αλλά και για την κοινότητα η εμβολιαστική τους κάλυψη με τα κατάλληλα εμβόλια. Ο στόχος είναι η αποφυγή λοιμώξεων με βαριές επιπλοκές και θανάτους, καθώς και η αποφυγή διασποράς ιογενών και μικροβιακών λοιμώξεων. Ο έλεγχος, η εφαρμογή και η επιτήρηση προγραμμάτων εμβολιασμού σε μια χώρα προϋποθέτει την καλή οργάνωση και την υιοθέτηση του προγράμματος αυτού από έναν υπεύθυνο οργανισμό ή υπηρεσία. Ο καθορισμός των πλέον απαραίτητων εμβολίων αποτελεί το πρώτο βήμα, όμως για την αποτελεσματική εφαρμογή τους απαιτείται η διενέργεια τους σ ολόκληρο τον πληθυσμό. Οι εμβολιασμοί των ενηλίκων μειώνουν σε πολύ μεγάλο βαθμό ασθένειες, τις επιπλοκές τους και το οικονομικό βάρος που προκαλούν. ΕΜΒΟΛΙΑ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΠΟΥ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΚΟΝΤΑ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ Κασίμος Δημήτριος Παιδιατρική Κλινική, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης, Τμήμα Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Όπως είναι γνωστό οι ενήλικες έχουν εξασθενημένη ανοσία στα λοιμώδη νοσήματα. Ιδιαίτερα επιρρεπείς σε ιογενείς λοιμώξεις είναι αυτοί που έρχονται σε συνεχή επαφή με τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Πέραν από τα όποια μέτρα υγιεινής πρέπει να λαμβάνονται σ αυτούς τους χώρους εργασίας, είναι πολύ σημαντικό να εφαρμόζονται τα συνιστώμενα εμβόλια και στους ενήλικες. Μια παιδική λοίμωξη σε ενήλικες από παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο, σχολείο κ.α. μπορεί να διασπαρεί στην κοινότητα και να αποτελέσει το έναυσμα μιας επιδημίας. Επίσης μια λοίμωξη σε ενήλικες που εργάζονται με παιδιά σε παιδικούς σταθμούς, νηπιαγωγεία, παιδικούς σταθμούς είναι δυνατόν να μεταδοθεί από αυτούς στα παιδιά. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να υπάρχει ανοσία των ενηλίκων, από παρελθούσα λοίμωξη ή εμβολιασμό για συγκεκριμένους παθογόνους μικροοργανισμούς. Αυτοί οι μικροοργανισμοί είναι τα βακτηρίδια του τετάνου, του κοκκύτου, του μηνιγγιτιδόκοκκου, του βακίλου του Koch (φυματίωσης), του πνευμονιόκοκκου και των ιών ανεμευλογιάς, ιλαράς, ερυθράς, παρωτίτιδας, ηπατίτιδας Α και Β και της γρίπης. Η επαρκής ανοσία των 31 32

19 ενηλίκων αποτελεί διαχωριστική ασπίδα που απαγορεύει την ελεύθερη «μεταφορά λαθρομεταναστών» (ιών, μικροβίων) από τους ενήλικες στα παιδιά και αντίστροφα. ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΣΤΡΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Μουστάκα Ελένη 1*, Κουτής Χαρίλαος 2*, Αλεξόπουλος Ευάγγελος 3, Καραδήμας Ευάγγελος 4 και Θ.Κ. Κωνσταντινίδης 5* * Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α του ΤΕΙ Αθήνας, 1. Λγος Νοσηλεύτρια. ΓΕΣ/ΔΥΓ/ΕΟΔ, 2. Καθηγητής Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας, ΤΕΙ Αθήνας, 3. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Λέκτορας Ιατρικής της Εργασίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών, 4. Επίκουρος Καθηγητής Κλινικής Ψυχ. Υγείας, Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 5. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Αναπληρωτής Καθηγητής Υγιεινής, Διευθυντής Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος της Ιατρικής Σχολής του ΔΠΘ Εισαγωγή: Από τις πλέον ευάλωτες, στο εργασιακό στρες επαγγελματικές ομάδες, είναι οι νοσηλευτές, λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών του επαγγέλματός τους. Οι συνθήκες εργασίας, εκπαίδευσης, τα ψυχο-κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά και οι διαφορετικές κουλτούρες, μπορεί να θεωρηθεί ότι διαφοροποιούν το εργασιακό στρες μεταξύ των χωρών, καθιστώντας απαραίτητη την παρούσα έρευνα. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η εφαρμογή στην χώρα μας, μιας ευρέως χρησιμοποιούμενης σε άλλες χώρες, εκτεταμένης κλίμακας του εργασιακού στρες, προκειμένου να αναδειχθούν οι επαγγελματικοί στρεσογόνοι παράγοντες των Ελλήνων Νοσηλευτών. Υλικό - Μέθοδος: Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 328 Νοσηλευτές και Βοηθοί νοσηλευτών, σε είκοσι νοσοκομεία της πρωτεύουσας και της επαρχίας. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ανώνυμο αυτοσυμπληρούμενο ερωτηματολόγιο, διαμορφωμένο από την Εκτεταμένη κλίμακα μέτρησης του Εργασιακού Στρες στους Νοσηλευτές. Το πρώτο μέρος του ερωτηματολογίου περιείχε ερωτήσεις καταγραφής κοινωνικό-δημογραφικών στοιχείων του δείγματος και χαρακτηριστικών της εργασίας. Στο δεύτερο μέρος ενσωματώθηκε η Κλίμακα Μέτρησης του Στρες στους Νοσηλευτές (Expanded Nursing stress scale) των Susan, French, Rhonda, Lenton, John, Eyles and Vivienne, Walters (2000). Αποτελέσματα: Ο μέσος όρος των βαθμολογιών στις απαντήσεις των αντικειμένων που αναφέρονται στον παράγοντα «Επαφή με το θάνατο» βρέθηκε να είναι ο μεγαλύτερος μεταξύ των υπολοίπων υποκλιμάκων (Μέσος όρος: 2,7 με εύρος της υποκλίμακας: 1 έως 4, με το 4 να εκφράζει ο δυσμενέστερο δυνατό σκορ), πράγμα που τοποθετεί τον συγκεκριμένο στρεσογόνο παράγοντα πρώτο σε ένταση. Ακολουθούν κατά φθίνουσα σειρά έντασης τα «Προβλήματα με τους προϊσταμένους», η «Αβεβαιότητα για το θεραπευτικό αποτέλεσμα», οι «Ασθενείς και οι συγγενείς τους», ο «Φόρτος Εργασίας», η «Διαμάχη με τους γιατρούς». Η «Ανεπαρκής προετοιμασία για την κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών των ασθενών και των συγγενών τους» με μέσο όρο 2,24 καταλαμβάνει την έβδομη θέση, ακολουθούν τα «Προβλήματα με τους συναδέλφους», ενώ οι «Διακρίσεις στο χώρο εργασίας» παρουσίασαν μέσο όρο: 1,02 πράγμα που τοποθετεί τον συγκεκριμένο στρεσογόνο παράγοντα τελευταίο σε ένταση. Ο παράγοντας «επαφή με τον θάνατο», στις γυναίκες ήταν δυσμενέστερος των ανδρών σε στατιστικά σημαντικό επίπεδο (p=0,012). Το στρες που σχετίζεται με τον φόρτο εργασίας στο προσωπικό των νοσοκομείων της πρωτεύουσας, ήταν μεγαλύτερο από ότι στο προσωπικό των νοσοκομείων της επαρχίας (p=0,008). Βρέθηκε επίσης στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ του «στρες λόγω προβλημάτων με τους προϊστάμενους» με την «Εκπαίδευση επιπροσθέτως του βασικού πτυχίου» και την «επιλογή τμήματος», η οποία σχετίζονταν επίσης με το «Αβεβαιότητα για το θεραπευτικό αποτέλεσμα». Συμπεράσματα - Προτάσεις: Οι αρχές της πρόληψης στην προάσπιση της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την «καταπολέμηση της πηγής του κινδύνου». Στην περίπτωση μας, για να καταπολεμήσουμε την πηγή του εργασιακού στρες, απαιτείται ενδελεχής μελέτη των γνωστών και μη γνωστών αιτιολογικών παραγόντων και των συσχετίσεων τους. ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΣΤΡΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Μουστάκα Ελένη 1*, Κουτής Χαρίλαος 2*, Αλεξόπουλος Ευάγγελος 3, Καραδήμας Ευάγγελος 4 και Θ.Κ. Κωνσταντινίδης 5* * Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α του ΤΕΙ Αθήνας), 1. Λγος Νοσηλεύτρια. ΓΕΣ/ΔΥΓ/ΕΟΔ, 2. Καθηγητής Υγιεινής, Επιδημιολογίας και δημόσιας Υγείας, ΤΕΙ Αθήνας, 3. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Λέκτορας Ιατρικής της Εργασίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών, 4. Επίκουρος Καθηγητής Κλινικής Ψυχ. Υγείας, Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 5. Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Αναπληρωτής Καθηγητής Υγιεινής, Διευθυντής Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος της Ιατρικής Σχολής του ΔΠΘ Εισαγωγή: Το στρες αποτελεί το δεύτερο σε συχνότητα πρόβλημα υγείας που αφορά στο εργασιακό περιβάλλον και μπορεί ενδεχομένως να προκαλέσει μια ποικιλία από επιπτώσεις, οι οποίες μπορεί να αφορούν την υγεία του εργαζομένου. Σκοπός: Ο σκοπός της μελέτης είναι η εκτίμηση του εργασιακού στρες, σε σχέση με τις μυοσκελετικές κακώσεις

20 Υλικό - Μέθοδος: Το υλικό μας αποτέλεσαν 328 Νοσηλευτές και Βοηθοί νοσηλευτών, σε είκοσι δύο νοσοκομεία της πρωτεύουσας και της επαρχίας. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ανώνυμο, αυτοσυμπληρούμενο, ερωτηματολόγιο, διαμορφωμένο από α) Την εκτεταμένη κλίμακα μέτρησης του στρες των Νοσηλευτών (ENSS), β) Το Ερωτηματολόγιο Σωματικής Υγείας και Συμπτωμάτων. Στο πρώτο μέρος ενσωματώθηκε η Εκτεταμένη Κλίμακα Μέτρησης του Στρες στους Νοσηλευτές (Expanded Nursing Stress Scale) των Susan, French., Rhonda, Lenton., John, Eyles and Vivienne, Walters. (2000). Το δεύτερο μέρος που περιελάμβανε το τμήμα του Ερωτηματολόγιο Σωματικής Υγείας και Συμπτωμάτων που αφορούσε τα μυοσκελετικά προβλήματα. Αποτελέσματα: Το 90,2% του δείγματος ήταν γυναίκες και μόλις το 9,8% άνδρες. Το 52,5% αυτού, αναφέρει οσφυαλγία, το 69,9% αναφέρει πόνους στην ράχη ή τον αυχένα, το 44,6% πόνο στα άκρα, ενώ το 45,3% οιδήματα σφυρών. Με την στατιστική δοκιμασία One way ANOVA προέκυψε ότι η κλίμακα του εργασιακού στρες (ENSS), σχετίζεται με τους πόνους στην ράχη με (p< 0,001), τον πόνο στα άκρα (p< 0,001), την οσφυαλγία (p=0,006), καθώς και με τα οιδήματα σφυρών (p= 0,001). Συμπεράσματα - Προτάσεις: Τα μυοσκελετικά προβλήματα εξακολουθούν, και σε αυτή την έρευνα όπως και σε άλλες, να είναι από τα κυριότερα σωματικά συμπτώματα που απασχολούν τους νοσηλευτές. Η συσχέτισή τους με το εργασιακό στρες αναδεικνύει την αναγκαιότητα μελέτης και των ψυχο-κοινωνικών παραγόντων προκειμένου να εξηγηθούν και να σχεδιαστούν οι βέλτιστες παρεμβάσεις αντιμετώπισης τους. ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Παρίση Αναστασία Ακτινολογικό Τμήμα Γενικού Νομαρχιακού Νοσοκομείου Κιλκίς Το σύνδρομο burnout αναφέρθηκε για πρώτη φορά, στα μέσα της δεκαετίας του 1970 από τον Freudeburger και το όρισε ως εξάντληση του ατόμου. Ο όρος προέρχεται από την αθλητική αργκό της δεκαετίας του 1930 στις HΠΑ. Το σύνδρομο παίρνει σήμερα ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις. Έχουν προταθεί πολλοί ορισμοί αλλά ο ευρύτερα αποδεκτός είναι αυτός που έδωσε η Μaslach, σύμφωνα με την οποία το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από τρείς διαστάσεις: την συναισθηματική εξάντληση, την αποπροσωποποίηση και το αίσθημα μειωμένων προσωπικών επιτευγμάτων. Τα τρία παραπάνω χαρακτηριστικά συνιστούν το χαρακτήρα του burnout. Ωστόσο δεν λείπουν και πολλά άλλα συμπτώματα όπως αίσθημα διαρκούς κόπωσης, θυμός, απογοήτευση, ημικρανίες, αϋπνίες, διάφορες καταχρήσεις κ.τ.λ. Το σύνδρομο ομοιάζει αλλά δεν ταυτίζεται με την κατάθλιψη. Τα υποψήφια θύματα είναι όσοι απασχολούνται σε επαγγέλματα που ενέχουν το στοιχείο της διαπροσωπικής επαφής. Επίσης κινδυνεύουν περισσότερο οι νεότεροι σε ηλικία. Σημαντικό ρόλο παίζει και η προσωπικότητα. Έχετε υπόψη σας ότι η επαγγελματική και η προσωπική ζωή είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία. Φροντίστε τον εαυτό σας, αλλάξτε τον τρόπο δουλειάς σας και απευθυνθείτε σε κλινικό ψυχολόγο εάν δεν καταφέρετε να το αντιμετωπίσετε μόνοι σας. Σε κάθε περίπτωση προσπαθείστε να το ''παλέψετε''. Η λύση δεν είναι η παραίτηση. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ REACH ΓΙΑ ΤΙΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Ευαγγελία Νένα, Πασχάλης Στειρόπουλος, Αικατερίνη Χατζάκη και Θ.Κ. Κωνσταντινίδης Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας του Περιβάλλοντος, Ιατρική Σχολή ΔΠΘ, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας, Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σε σύμπραξη με τα Τμήματα Δημόσιας Υγιεινής και Νοσηλευτικής Α Τ.Ε.Ι. Αθήνας) Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με την καταχώρηση, αξιολόγηση, αδειοδότηση (και απαγόρευση) των χημικών: Registration, Evaluation, Authorisation and restriction of Chemicals (REACH) τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουνίου 2007, καλύπτοντας ένα μεγάλο κενό στην πληροφόρηση της επίδρασης χημικών ουσιών στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Ο κανονισμός αφορά όλες τις ουσίες που παράγονται ή εισάγονται σε ποσότητες > 1 τόνου ετησίως, οι οποίες πρέπει να δηλώνονται στην European Chemical Agency (ECHA) και για τις οποίες πρέπει να παρέχονται πληροφορίες για τις ιδιότητες τους και την ασφαλή τους χρήση (registration). Η διαδικασία αξιολόγησης, αφορά τον έλεγχο από τους αρμόδιους φορείς των φακέλων που έχουν υποβληθεί (evaluation), ενώ η αδειοδότηση (authorization) είναι απαραίτητη για την παραγωγή ή εισαγωγή ουσιών οι οποίες θεωρούνται καρκινογόνες, μεταλλαξιογόνες, τοξικές για την αναπαραγωγή, ανθεκτικές - βιοσυσσωρεύσιμες - τοξικές, άκρως ανθεκτικές - βιοσυσσωρεύσιμες - τοξικές, ή ενδοκρινικοί διαταράκτες. Απαγορεύεται η παραγωγή και κυκλοφορία ουσιών που η χρήση τους ενέχει μη αποδεκτούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, ή το περιβάλλον. Με την εφαρμογή του REACH, αυξάνει η πληροφόρηση σχετικά με τις ιδιότητες μίας χημικής ουσίας και ενθαρρύνεται η ανταλλαγή πληροφοριών στην αλυσίδα παραγωγής. Επομένως, αναμένεται βελτίωση στην ποιότητα των Safety Data Sheets που συνοδεύουν όλες τις χημικές ουσίες, ανεξάρτητα από τον όγκο τους, καθώς αυτά θα περιλαμβάνουν σενάρια έκθεσης, οδηγώντας στη λήψη κατάλληλων μέτρων