Χημεία γ λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Tόμος 3ος

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Χημεία γ λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Tόμος 3ος"

Transcript

1 Χημεία γ λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Tόμος 3ος _l_c_chemistry_bm b.indd 1 1/12/17 1:52:40 PM

2 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΚ ΟΣΗΣ Το παρόν βιβλίο περιέχει τα παρακάτω κεφάλαια: α) Από το βιβλίο «Χημεία θετικής Κατεύθυνσης» Β Λυκείου των Λιοδάκη Σ., Γάκη Δ., Θεοδωρόπουλου Δ., Θεοδωρόπουλου Π. και Κάλλη Α. (έκδοση 2012) τα κεφάλαια 2, 3, 4, 5. β) Από το βιβλίο «Χημεία θετικής Κατεύθυνσης» Γ Λυκείου των Λιοδάκη Σ., Γάκη Δ., Θεοδωρόπουλου Δ. και Θεοδωρόπουλου Π. (έκδοση 2012) τα κεφάλαια 1, 3, 5. Επιστημονικός Υπεύθυνος Διεύθυνση Ομάδων Εργασίας: Στέλιος Λιοδάκης _l_c_chemistry_bm b.indd 2 1/12/17 1:52:40 PM

3 Ομάδα Συγγραφής: Στέλιος Λιοδάκης, Δρ. Χημικός, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ Δημήτρης Γάκης, Δρ. Χημικός Μηχανικός, Λέκτορας ΕΜΠ Δημήτρης Θεοδωρόπουλος, Χημικός Μηχανικός Δ/θμιας Εκπαίδευσης Παναγιώτης Θεοδωρόπουλος, Χημικός Δ/θμιας Εκπαίδευσης Αναστάσιος Κάλλης, Χημικός Δ/θμιας Εκπαίδευσης Ομάδα Τεχνικής Υποστήριξης: Στάθης Σιάνος, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ Ηρακλής Αγιοβλασίτης, φοιτητής στη σχολή Χημικών Μηχανικών, ΕΜΠ _l_c_chemistry_bm b.indd 3 1/12/17 1:52:40 PM

4 Άννα Γάκη, φοιτήτρια στη σχολή Χημικών Μηχανικών, ΕΜΠ Βλάσσης Παπανικολάου, φοιτητής στη σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, ΕΜΠ Άντζελα Λαζάρου, φωτογράφος ΤΕΙ Αθήνας Γλωσσική Επιμέλεια: Χρήστος Ανδρίτσος Τεχνική Επιμέλεια: Στέλιος Λιοδάκης Υπεύθυνος στο πλαίσιο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου: Δρ. Αντώνιος Σ. Μπομπέτσης, Χημικός, M.Ed., Ph.D., Σύμβουλος Π.Ι _l_c_chemistry_bm b.indd 4 1/12/17 1:52:40 PM

5 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΑΝΕΚ ΟΣΗΣ Η επανέκδοση του παρόντος βιβλίου πραγµατοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών & Εκδόσεων «ιόφαντος» µέσω ψηφιακής µακέτας, η οποία δηµιουργήθηκε µε χρηµατοδότηση από το ΕΣΠΑ / ΕΠ «Εκπαίδευση & ιά Βίου Μάθηση» / Πράξη «ΣΤΗΡΙΖΩ». Οι διορθώσεις πραγµατοποιήθηκαν κατόπιν έγκρισης του.σ. του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής _l_c_chemistry_bm b.indd 5 1/12/17 1:52:41 PM

6 Η αξιολόγηση, η κρίση των προσαρµογών και η επιστηµονική επιµέλεια του προσαρµοσµένου βιβλίου πραγµατοποιείται από τη Μονάδα Ειδικής Αγωγής του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Η προσαρµογή του βιβλίου για µαθητές µε µειωµένη όραση από το ΙΤΥΕ ΙΟΦΑΝΤΟΣ πραγµατοποιείται µε βάση τις προδιαγραφές που έχουν αναπτυχθεί από ειδικούς εµπειρογνώµονες για το ΙΕΠ. ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΟΡΑΣΗ ΙΤΥΕ - ΙΟΦΑΝΤΟΣ _l_c_chemistry_bm b.indd 6 1/12/17 1:52:41 PM

7 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Σ. Λιοδάκης, Δ. Γάκης, Δ. Θεοδωρόπουλος, Π. Θεοδωρόπουλος, A. Κάλλης Η συγγραφή και η επιστημονική επιμέλεια του βιβλίου πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Χημεία γ λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Tόμος 3ος Ι.Τ.Υ.Ε. «ΙΟΦΑΝΤΟΣ» _l_c_chemistry_bm b.indd 7 1/12/17 1:52:41 PM

8 _l_c_chemistry_bm b.indd 8 1/12/17 1:52:41 PM

9 [3] ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 3.1 Γενικά για τη χημική κινητική και τη χημική αντίδρασηταχύτητα αντίδρασης 3.2. Παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα αντίδρασης - Καταλύτες Μερικές εφαρμογές των ραδιοϊσοτόπων 3.3 Νόμος ταχύτητας- Μηχανισμός αντίδρασης 3.4 Ένα πείραμα χημικής κινητικής μελέτης Ερωτήσεις- προβλήματα 5 / _l_c_chemistry_bm b.indd 5 1/12/17 1:52:42 PM

10 ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Στο τέλος της διδακτικής αυτής ενότητας θα πρέπει να μπορείς: Να αναφέρεις ποιο είναι το αντικείμενο μελέτης της χημικής κινητικής. Να ορίζεις τι είναι μέση ταχύτητα αντίδρασης και τι στιγμιαία και να περιγράφεις τη διαδικασία που χρειάζεται για να προσδιοριστούν οι ταχύτητες αυτές πειραματικά. Να καθορίζεις τους παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα της αντίδρασης και να εξηγείς την επίδραση αυτών στην ταχύτητα με βάση τη θεωρία των συγκρούσεων. 6 / _l_c_chemistry_bm b.indd 6 1/12/17 1:52:42 PM

11 Να περιγράφεις τα χαρακτηριστικά που έχει ένας καταλύτης. Να ταξινομείς τους καταλύτες σε κατηγορίες, δίνοντας χαρακτηριστικά παραδείγματα σε κάθε περίπτωση. Να εξηγείς τη δράση των καταλυτών με βάση τη θεωρία των ενδιάμεσων προϊόντων και τη θεωρία προσρόφησης και να αναφέρεις χαρακτηριστικά παραδείγματα εφαρμογών της κατάλυσης στη χημική βιομηχανία και βιοχημεία. Να αναφέρεις το νόμο της ταχύτητας και να παράγεις αυτόν με βάση πειραματικά δεδομένα. Να συνδέεις το νόμο της ταχύτητας με το μηχανισμό της αντίδρασης. 7 / _l_c_chemistry_bm b.indd 7 1/12/17 1:52:42 PM

12 Για να είναι ένας στερεός καταλύτης αποτελεσματικός, θα πρέπει να έχει μεγάλη επιφάνεια. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε παρασκευάζοντας τον καταλύτη υπό μορφή πολύ μικρών κόκκων. Οι σχετικές 8 / _l_c_chemistry_bm b.indd 8 1/12/17 1:52:49 PM

13 τεχνικές έχουν φτάσει στα όρια των δυνατοτήτων διαίρεσης της ύλης, στην κρυσταλλική κατάσταση, αφού μειώνονται οι διαστάσεις των κόκκων σε μεγέθη της τάξεως του νανόμετρου (10-9 m). Οι «νανοδομές» αυτές δεν είναι δυνατόν να προκύψουν από λειοτρίβηση. Για παράδειγμα το διοξείδιο του τιτανίου -TiO 2 - παρασκευάζεται με εξάτμιση του μεταλλικού τιτανίου -Τi(s)- σε αδρανή ατμόσφαιρα υπό ελαττωμένη πίεση. Oι ατμοί του τιτανίου -Ti(g)- συμπυκνώνονται σε επιφάνεια που διατηρείται σε θερμοκρασία υγρού αζώτου και στη συνέχεια οξειδώνονται προς TiO 2. Στον κόσμο των «νανόκοκκων» παρουσιάζονται νέες συναρπαστικές ιδιότητες της ύλης. M αυτή τη μορφή το 9 / _l_c_chemistry_bm b.indd 9 1/12/17 1:52:49 PM

14 TiO 2 παρουσιάζει σπουδαία καταλυτική δράση, το οποίο δε συμβαίνει με το TiO 2 στην κανονική του μορφή. Στην εικόνα, φαίνεται η μικρογραφία ενός κόκκου τιτανίου, όπως έχει ληφθεί από ένα ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. H μορφολογία του κόκκου είναι σπογγώδης και είναι σύμφωνη με τη «Θεωρία Προσρόφησης» για την ερμηνεία της καταλυτικής δράσης. 10 / _l_c_chemistry_bm b.indd 10 1/12/17 1:52:49 PM

15 [3] ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ Εισαγωγή Στη μέχρι τώρα γνωριμία μας με τη χημεία υπάρχει μια «σημαντική απουσία»: ο χρόνος... Είναι λοιπόν «καιρός» να μπει και ο χρόνος ως παράμετρος στη μελέτη ενός χημικού φαινομένου. Μάλιστα θα εστιάσουμε την προσπάθειά μας στην εξέταση της ταχύτητας ή καλύτερα του ρυθμού που εξελίσσεται μια χημική αντίδραση. Καταρχάς, θα ορίσουμε τι είναι ταχύτητα μιας αντίδρασης και θα τη διακρίνουμε σε μέση και στιγμιαία ταχύτητα. Μετά θα προχωρήσουμε 11 / _l_c_chemistry_bm b.indd 11 1/12/17 1:52:50 PM

16 στους παράγοντες που την επηρεάζουν, θετικά ή αρνητικά, όπως είναι η θερμοκρασία και η συγκέντρωση των αντιδρώντων. Ειδικότερα, η επίδραση των συγκεντρώσεων στην ταχύτητα θα εκφραστεί ποσοτικά μέσα από το νόμο της ταχύτητας. Κύριο χαρακτηριστικό του νόμου αυτού είναι ότι προκύπτει πειραματικά. Προσεκτική μάλιστα μελέτη της τάξης της αντίδρασης μπορεί να μας αποκαλύψει το μηχανισμό της, τα ενδιάμεσα, μη εμφανή, στάδια που ακολουθούνται μέχρις ότου τα αρχικά αντιδρώντα μεταπέσουν στα προϊόντα. Οι καταλύτες και οι βιοκαταλύτες - ένζυμα και η επίδρασή τους πάνω στην ταχύτητα των αντιδράσεων εξετάζονται ιδιαίτερα. H 12 / _l_c_chemistry_bm b.indd 12 1/12/17 1:52:50 PM

17 δράση τους στις χημικές, βιοχημικές, και στο συνδυασμό τους, τις αντιδράσεις βιοτεχνολογικής σημασίας, είναι από τα πιο σημαντικά θέματα του κεφαλαίου. Πολλές από τις έννοιες που θα εισαχθούν - που δεν είναι και από τις πιο απλές - γίνονται ευκολότερα κατανοητές αν βάλει κανείς στο μυαλό του τη θεωρία των ενεργών συγκρούσεων. Σύγκρουση των μορίων των αντιδρώντων, κάτω από πολλές προϋποθέσεις, μπορεί να οδηγήσει στα προϊόντα. Και παράγοντες που κάνουν τη σύγκρουση αυτή πιο πιθανή και πιο «βίαιη» λογικά επιταχύνουν την αντίδραση. 13 / _l_c_chemistry_bm b.indd 13 1/12/17 1:52:50 PM

18 [3.1] Γενικά για τη χημική κινητική και τη χημική αντίδραση - Ταχύτητα αντίδρασης H χημεία μεταξύ άλλων καλείται να δώσει απάντηση στο βασικό ερώτημα, πόσο γρήγορα και από ποιους παράγοντες επηρεάζεται η ταχύτητα μιας αντίδρασης. Την απάντηση στο θέμα αυτό δίνει ο κλάδος της χημείας, χημική κινητική. H χημική κινητική μεταξύ των άλλων μελετά την πορεία της αντίδρασης, δηλαδή τα βήματα που ακολουθεί η αντίδραση, ώστε τα αντιδρώντα να μεταβούν στα προϊόντα. Τα βήματα αυτά ονομάζονται στοιχειώδεις αντιδράσεις ή ενδιάμεσα στάδια και το σύνολό τους αποτελεί το μηχανισμό 14 / _l_c_chemistry_bm b.indd 14 1/12/17 1:52:50 PM

19 της αντίδρασης. H χημική κινητική μελετά - Την ταχύτητα (ή το ρυθμό) που εξελίσσεται μια χημική αντίδραση. - Τους παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα μιας αντίδρασης. - To μηχανισμό της αντίδρασης. Να παρατηρήσουμε ότι μια χημική εξίσωση, όπως π.χ. 2Η 2 (g)+o 2 (g) 2H 2 O(l) ΔΗ=-572 kj, μας πληροφορεί για την ανακατανομή ύλης και ενέργειας που λαμβάνει χώρα. Στο παράδειγμα, 2 mol Η 2 (g) αντιδρούν με 1 mol Ο 2 (g) σχηματίζοντας 2 mol H 2 O(l), ενώ παράλληλα 15 / _l_c_chemistry_bm b.indd 15 1/12/17 1:52:50 PM

20 ελευθερώνεται θερμότητα 572 kj. H χημική εξίσωση, όμως, δεν μας παρέχει κανένα στοιχείο, ούτε για την ταχύτητα, ούτε για το μηχανισμό της αντίδρασης. H χημική κινητική αντλεί τα δεδομένα που χρειάζεται όχι από τη μορφή της εξίσωσης, αλλά από πειραματικές μετρήσεις, όπως είναι π.χ. ο προσδιορισμός της ποσότητας του εκλυόμενου αέριου προϊόντος σε συνάρτηση με το χρόνο. Υπάρχουν αντιδράσεις που γίνονται ακαριαία και που δύσκολα μπορούμε να παρακολουθήσουμε την πορεία τους, όπως π.χ. η καύση του προπανίου: C 3 H 8 (g) + 5O 2 (g) 3CO 2 (g) + 4H 2 O(g) 16 / / _l_c_chemistry_bm b.indd 16 1/12/17 1:52:50 PM

21 Arrhenius Σουηδός χημικός. H θεωρία του σχετικά με τη διάσταση των ηλεκτρολυτών ήταν καρπός της διδακτορικής του διατριβής, η οποία σχεδόν απορρίφθηκε από τους εξεταστές του. Αργότερα, η θεωρία αυτή βραβεύτηκε με το Νόμπελ Χημείας το Σήμερα είναι γνωστός κυρίως από την εξίσωση που φέρει το όνομά του και η οποία συσχετίζει την ταχύτητα μιας αντίδρασης με τη θερμοκρασία. 17 / _l_c_chemistry_bm b.indd 17 1/12/17 1:52:51 PM

22 Αλλες, πάλι, πραγματοποιούνται σε χιλιάδες χρόνια, όπως οι γεωλογικές μεταβολές. Εκτός απ αυτές, τις ακραίες περιπτώσεις, υπάρχουν αντιδράσεις που γίνονται σχετικά αργά, δηλαδή, σε χρόνους που επιτρέπουν τη μελέτη τους. Τέτοιες αντιδράσεις είναι για παράδειγμα η διάσπαση του HI: 2HΙ(g) H 2 (g) + I 2 (g) ή η εστεροποίηση: CH 3 COOH(l) + CH 3 OH(l) CH 3 COOCH 3 (l) + H 2 O(l) Ωστόσο, να παρατηρήσουμε, ότι πολλά από τα θέματα που εξετάζει η χημική κινητική γίνονται ευκολότερα κατανοητά αν στηριχτούμε στη θεωρία των συγκρούσεων. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, που πρότεινε ο Arrhenius το 1889, για 18 / _l_c_chemistry_bm b.indd 18 1/12/17 1:52:51 PM

23 να αντιδράσουν δύο μόρια πρέπει να συγκρουστούν αποτελεσματικά. Nα έχουν δηλαδή, την κατάλληλη ταχύτητα και το σωστό προσανατολισμό. Αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης είναι να «σπάσουν» οι αρχικοί δεσμοί των μορίων (αντιδρώντων) και να δημιουργηθούν νέοι (των προϊόντων). H ελάχιστη τιμή ενέργειας, που πρέπει να έχουν τα μόρια, ώστε να αντιδράσουν αποτελεσματικά, ονομάζεται ενέργεια ενεργοποίησης. Όταν δύο αέρια αναμιχθούν σε ένα δοχείο, τότε ο αριθμός των συγκρούσεων μεταξύ των μορίων είναι τεράστιος. Απ αυτές έχει υπολογιστεί ότι μόνο το 1/10 8 είναι αποτελεσματικές συγκρούσεις. 19 / _l_c_chemistry_bm b.indd 19 1/12/17 1:52:51 PM

24 α. β. Ο Cl N 20 / _l_c_chemistry_bm b.indd 20 1/12/17 1:52:54 PM

25 ΣΧΗΜΑ 3.1 Για να γίνει η αντίδραση ΝΟ + Cl 2 NOCl + Cl θα πρέπει τα αντιδρώντα μόρια να έχουν το σωστό προσανατολισμό και την κατάλληλη ταχύτητα. α: αποτελεσματική β: μη αποτελεσματική σύγκρουση. 21 / _l_c_chemistry_bm b.indd 21 1/12/17 1:52:54 PM

26 Έχει υπολογιστεί, σύμφωνα με την κινητική θεωρία των αερίων, ότι σε αέρια όγκου 1L σε STP συνθήκες γίνονται περίπου συγκρούσεις μορίων το δευτερόλεπτο. Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, τη θεωρία της μεταβατικής κατάστασης, για να πραγματοποιηθεί μια αντίδραση θα πρέπει να σχηματιστεί κατά τη σύγκρουση των αντιδρώντων ένα ενδιάμεσο προϊόν. To προϊόν αυτό απορροφά την ενέργεια ενεργοποίησης και ονομάζεται ενεργοποιημένο σύμπλοκο. 22 / _l_c_chemistry_bm b.indd 22 1/12/17 1:52:54 PM

27 ενεργοποιημένο σύμπλοκο Ε a ενέργεια ενεργοποίησης αντιδρώντα ενέργεια προϊόντα πορεία αντίδρασης ΣΧΗΜΑ 3.2 Για να πραγματοποιηθεί μια αντίδραση θα πρέπει τα αντιδρώντα μόρια να έχουν μια ελάχιστη τιμή ενέργειας (ενέργεια ενεργοποίησης, E a ). 23 / _l_c_chemistry_bm b.indd 23 1/12/17 1:52:57 PM

28 Ταχύτητα αντίδρασης - Ορισμός Ας πάρουμε για παράδειγμα την αντίδραση: 2HI(g) H 2 (g) + I 2 (g) H ταχύτητα διάσπασης του HI (ή καλύτερα ο ρυθμός μεταβολής της συγκέντρωσης του HI) δίνεται από τη σχέση: υ HI = - (μεταβολή συγκέντρωσης HI) αντίστοιχο χρόνο = - Δ[HI] Δt To αρνητικό πρόσημο εισάγεται, ώστε η ταχύτητα διάσπασης, δηλαδή ο ρυθμός μεταβολής της συγκέντρωσης του HI, να πάρει θετικές τιμές. 24 / _l_c_chemistry_bm b.indd 24 1/12/17 1:52:57 PM

29 Δ[HI] = [HI] τελ - [HI] αρχ <0 και - Δ[HI] Δt > 0 Στην ίδια αντίδραση η ταχύτητα σχηματισμού του H 2 και του I 2 (ή καλύτερα ο ρυθμός μεταβολής της συγκέντρωσης των Η 2 και I 2 ) είναι: υ H2 = υ I 2 = Δ[H 2 ] Δt = Δ[I 2 ] Δt 25 / _l_c_chemistry_bm b.indd 25 1/12/17 1:52:57 PM

30 Για να γίνει μια χημική αντίδραση A B χρειάζεται ένα ελάχιστο ποσό ενέργειας, που ονομάζεται ενέργεια ενεργοποίησης. 26 / _l_c_chemistry_bm b.indd 26 1/12/17 1:52:59 PM

31 Σύμφωνα με τη στοιχειομετρία της παραπάνω χημικής εξίσωσης, αν σε χρονικό διάστημα Δt αντιδράσουν χ mol HI σχηματίζονται x x 2 mol H 2 και mol I2. Έτσι, εύκολα 2 μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι: υ HI = 2 υ H2 = 2 υ I2 Δηλαδή ο ρυθμός μεταβολής της συγκέντρωσης του HI είναι διπλάσιος του αντίστοιχου του H 2 και I 2. Γενικά ορίζεται ταχύτητα υ μιας χημικής αντίδρασης της μορφής αα + ββ γγ + δδ: υ = - 1 Δ[ Α] = - 1 Δ[ Β] = 1 Δ[ Γ] = α Δt β Δt γ Δt = 1Δ [ Δ] δ Δt 27 / _l_c_chemistry_bm b.indd 27 1/12/17 1:53:00 PM

32 Ετσι, η ταχύτητα της αντίδρασης 2ΗI(g) H 2 (g) + I 2 (g) είναι: υ = - 1 ΗΙ [ ] Η [ 2] Ι [ 2] = = 2 t t t Να σημειωθεί ότι η ταχύτητα της αντίδρασης δεν είναι σταθερή καθ όλη τη διάρκειά της. Στην αρχή (εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων) η ταχύτητα είναι η μέγιστη. Ελαττώνεται, όμως, με την πάροδο του χρόνου, καθώς μειώνεται η συγκέντρωση των αντιδρώντων, ώσπου στο τέλος να μηδενιστεί. Είναι λοιπόν αυτονόητο, ότι οι μετρήσεις μεταβολών συγκεντρώσεων αντιδρώντων ή προϊόντων σε κάποιο χρονικό διάστημα, Δt, αφορούν τον προσδιορισμό της μέσης ταχύτητας της αντίδρασης για το 28 / _l_c_chemistry_bm b.indd 28 1/12/17 1:53:00 PM

33 χρονικό αυτό διάστημα. Στιγμιαία ταχύτητα χημικής αντίδρασης, που έχει τη γενική μορφή αα + ββ γγ + δδ, ορίζεται ως: υ=- 1 d[ Α] = - 1 d[ Β] = 1 d[ Γ] = α dt β dt γ dt = 1d [ ] δ dt όπου dc είναι μια απειροελάχιστη μεταβολή της συγκέντρωσης c, κατά την απειροελάχιστη μεταβολή dt του χρόνου στη χρονική στιγμή t. H καμπύλη αντίδρασης μας δείχνει πως μεταβάλλεται η συγκέντρωση ενός από τα αντιδρώντα ή τα προϊόντα με το χρόνο. Με βάση 29 / _l_c_chemistry_bm b.indd 29 1/12/17 1:53:00 PM

34 την καμπύλη αντίδρασης, που προκύπτει πειραματικά, μπορούμε να υπολογίσουμε τη στιγμιαία ταχύτητα της αντίδρασης κάποια χρονική στιγμή t 1, ακολουθώντας τη διαδικασία που περιγράφεται στο σχήμα δεξιά: Διαγραμματική απεικόνιση της πορείας μιας υποθετικής αντίδρασης της μορφής: A(g) B(g) και υπολογισμός της ταχύτητας αυτής. 30 / _l_c_chemistry_bm b.indd 30 1/12/17 1:53:01 PM

35 t = 0 s 100mmol t = 20 s 56 mmol 46 mmol t = 40 s 30 mmol 70 mmol 31 / _l_c_chemistry_bm b.indd 31 1/12/17 1:53:07 PM

36 V δοχ = 1 L 1. Ρυθμός μεταβολής της συγκέντρωσης του B την περίοδο 0-20 s U B = Δ[Β] Δt = (46-0) 20 = = 2,3 mmol L -1 s Ρυθμός μεταβολής της συγκέντρωσης του B την περίοδο s U B = Δ[Β] Δt = (70-46) 20 = = 1,2 mmol L -1 s Ρυθμός μεταβολής της συγκέντρωσης του B την περίοδο 0-40 s U B = Δ[Β] Δt = (70-0) 40 = = 1,75 mmol L -1 s / _l_c_chemistry_bm b.indd 32 1/12/17 1:53:07 PM

37 Β Δc Εφαπτομένη συγκέντρωση προϊόντος Α Δt t 1 Χρόνος ΣΧΗΜΑ 3.3 Για να υπολογίσουμε τη στιγμιαία ταχύτητα τη χρονική στιγμή t 1, φέρνουμε την εφαπτομένη της καμπύλης που αντιστοιχεί στο σημείο t 1 και υπολογίζουμε τη κλίση της. H κλίση της ευθείας αυτής βρίσκεται αν πάρουμε 33 / _l_c_chemistry_bm b.indd 33 1/12/17 1:53:14 PM

38 δύο σημεία της A και B και υπολογίσουμε το Δc και Δt. H στιγμιαία ταχύτητα υ t1 τη χρονική στιγμή t 1 δίνεται από τη σχέση: υ t1 = Δc/Δt Παράδειγμα 3.1 H ταχύτητα σχηματισμού της NH 3 N 2 (g) + 3H 2 (g) 2NH 3 (g) είναι 2,5 mol L - 1 h - 1 α) Ποιος είναι ο ρυθμός κατανάλωσης του H 2 στο ίδιο χρονικό διάστημα; β) Ποια είναι η ταχύτητα της αντίδρασης; ΛΥΣΗ α) Από την αντίδραση εύκολα υπολογίζουμε ότι: N 2 + 3H 2 2NH 3 34 / _l_c_chemistry_bm b.indd 34 1/12/17 1:53:14 PM

39 3 mol x 2 mol = ή x = 3,75 mol 2,5 mol άρα ο ρυθμός κατανάλωση του H 2 είναι 3,75 mol L - 1 h -1. β) H ταχύτητα της αντίδρασης είναι: υ = [H 2 ] t 1 [NH 3 ] = = 2 t 1 = 2,5 mol L -1 h -1 =1,25 mol L -1 h / _l_c_chemistry_bm b.indd 35 1/12/17 1:53:15 PM

40 Εφαρμογή O ρυθμός σχηματισμού του HJ, H 2 + J 2 2HJ είναι 0,04 mol L -1 s -1 α) Ποιος είναι ο ρυθμός κατανάλωσης του H 2 στο ίδιο χρονικό διάστημα; β) Ποια είναι η ταχύτητα της αντίδρασης; (α. 0,02 mol L -1 s -1 β. 0,02 mol L -1 s -1 ) 36 / _l_c_chemistry_bm b.indd 36 1/12/17 1:53:15 PM

41 Πειραματικός προσδιορισμός της ταχύτητας της αντίδρασης: 2Η 2 Ο 2 (l) 2H 2 O(l) + O 2 (g) Αυτό γίνεται με μέτρηση της μάζας του ελευθερωμένου Ο 2 σε συνάρτηση με το χρόνο. O προσδιορισμός αυτός γίνεται έμμεσα με μέτρηση της μάζας του αντιδρώντος συστήματος, η οποία μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, λόγω έκλυσης του O 2 (g) O 2 (g) α. t = 0 s, m = 1246,050 g β. t = 60 s, m = 1243,090 g 37 / _l_c_chemistry_bm b.indd 37 1/12/17 1:53:22 PM

42 Παράδειγμα 3.2 H συγκέντρωση του αιθυλενίου CH 2 = CH 2 στην αντίδραση: 2CH 2 = CH 2 (g) C 4 H 8 μεταβάλλεται συναρτήσει του χρόνου στους 900 K, όπως δείχνει ο ακόλουθος πίνακας: χρόνος/s / 76 [C 2 H 4 ]/moll - 1 0,91 0,65 0,51 0,34 0,28 0,19 α. Να βρεθεί η μέση ταχύτητα της αντίδρασης για τα πρώτα 20 s. β. Να βρεθεί η ταχύτητα 30 s μετά την έναρξη των μετρήσεων _l_c_chemistry_bm b.indd 38 1/12/17 1:53:22 PM

43 ΛΥΣΗ α. Για τα πρώτα 20 s εύκολα υπολογίζουμε ότι: 1 (0,51-0,91)mol L -1 = - = 0,01mol L -1 s s [CH 2 =CH 2 ] t υ = β. Σχεδιάζουμε την καμπύλη μεταβολής της συγκεντρώσεως C 2 H 4 συναρτήσει του χρόνου 39 / _l_c_chemistry_bm b.indd 39 1/12/17 1:53:23 PM

44 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,6 moi/l 83 s Xρόνος /s [C2 H 4 ]/moi L-1 40 / _l_c_chemistry_bm b.indd 40 1/12/17 1:53:23 PM

45 Από την καμπύλη της αντίδρασης υπολογίζουμε την ταχύτητα της αντίδρασης 30s μετά την έναρξη των μετρήσεων υ = [CH 2 =CH 2 ] = - t 1 (0,51-0,91)mol L -1 = - = s = 0,01mol L -1 s / _l_c_chemistry_bm b.indd 41 1/12/17 1:53:23 PM

46 Εφαρμογή H κινητική μελέτη της αντίδρασης 2Α B + 3Γ οδήγησε στον παρακάτω πίνακα μετρήσεων: χρόνος/min c A /mol L ,6 α. Να βρεθεί η μέση ταχύτητα της αντίδρασης στα πρώτα 2 min. β. Να βρεθεί η ταχύτητα 5 min μετά την έναρξη της αντίδρασης. (α. 2 mol L -1 min -1 ) 42 / _l_c_chemistry_bm b.indd 42 1/12/17 1:53:23 PM

47 [3.2] Παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα αντίδρασης. Καταλύτες Όπως ήδη αναφέραμε, η ταχύτητα μιας αντίδρασης εξαρτάται από τον αριθμό των αποτελεσματικών συγκρούσεων μεταξύ των αντιδρώντων μορίων. Είναι προφανές ότι οι παράγοντες που επηρεάζουν τον αριθμό αυτών των συγκρούσεων, επηρεάζουν και την ταχύτητα της αντίδρασης. Οι παράγοντες αυτοί είναι οι εξής: 1. η συγκέντρωση των αντιδρώντων 2. η πίεση, με την προϋπόθεση ότι ένα τουλάχιστον απ τα αντιδρώντα σώματα είναι αέριο 3. η επιφάνεια επαφής των στερεών 43 / _l_c_chemistry_bm b.indd 43 1/12/17 1:53:24 PM

48 4. η θερμοκρασία 5. οι ακτινοβολίες 6. οι καταλύτες. Συγκέντρωση Αύξηση της συγκέντρωσης συνεπάγεται αύξηση του αριθμού των αποτελεσματικών συγκρούσεων, δηλαδή αύξηση της ταχύτητας της αντίδρασης. Είναι προφανές ότι η αρχική ταχύτητα της αντίδρασης προοδευτικά ελαττώνεται, αφού, όσο προχωράει η αντίδραση, ελαττώνεται η συγκέντρωση των αντιδρώντων. Στην επόμενη ενότητα θα δώσουμε ποσοτικά την εξάρτηση της ταχύτητας της αντίδρασης με τη συγκέντρωση των αντιδρώντων. Πίεση H πίεση επηρεάζει την ταχύτητα 44 / _l_c_chemistry_bm b.indd 44 1/12/17 1:53:24 PM

49 της αντίδρασης, μόνο εφ όσον μεταξύ των αντιδρώντων υπάρχουν αέρια. Γενικά αύξηση της πίεσης με ελάττωση του όγκου του δοχείου, προκαλεί αύξηση της ταχύτητας της αντίδρασης, καθώς αυξάνεται η συγκέντρωση των αντιδρώντων (ίδιος αριθμός mol αερίου σε μικρότερο όγκο). Εξάλλου σύμφωνα με την καταστατική εξίσωση των αερίων (p = crt) η τιμή της πίεσης εκφράζει το μέτρο της συγκέντρωσης του αερίου, όταν η θερμοκρασία παραμένει σταθερή. Επιφάνεια επαφής στερεών H αύξηση της επιφάνειας επαφής ενός στερεού προκαλεί αύξηση της ταχύτητας, καθώς μ αυτό τον τρόπο μεγαλώνει ο αριθμός των ενεργών συγκρούσεων των αντιδρώντων. 45 / _l_c_chemistry_bm b.indd 45 1/12/17 1:53:24 PM

50 Γι αυτό φροντίζουμε τα στερεά που συμμετέχουν σε αντιδράσεις να είναι σε λεπτό διαμερισμό, δηλαδή σε σκόνη. Έτσι, εξηγείται γιατί ένα φάρμακο δρα πιο αργά όταν είναι σε μορφή ταμπλέτας, απ ό,τι αν είναι σε μορφή σκόνης. Θερμοκρασία H ταχύτητα μιας αντίδρασης γενικώς, αυξάνεται με την αύξηση της θερμοκρασίας. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα, αύξηση της θερμοκρασίας κατά 10 o C προκαλεί διπλασιασμό στην ταχύτητα της αντίδρασης. Αυτό συμβαίνει επειδή η αύξηση της θερμοκρασίας προκαλεί αύξηση της μέσης κινητικής ενέργειας των αντιδρώντων μορίων με συνέπεια να αυξάνεται ο αριθμός των αποτελεσματικών συγκρούσεων. 46 / _l_c_chemistry_bm b.indd 46 1/12/17 1:53:24 PM

51 Στα χειρουργεία χρησιμοποιούνται χαμηλές θερμοκρασίες, ώστε να ελαττωθούν οι ταχύτητες μεταβολισμού του ασθενούς. 47 / _l_c_chemistry_bm b.indd 47 1/12/17 1:53:32 PM

52 Οι πνεύμονες συγκροτούνται από τις αλλεπάλληλες διακλαδώσεις των βρόγχων, ώστε να αυξηθεί η επιφάνεια επαφής. 48 / _l_c_chemistry_bm b.indd 48 1/12/17 1:53:39 PM

53 Οι πυρκαγιές σε αλευρόμυλους είναι από τις πλέον επικίνδυνες, καθώς τα άλευρα είναι σε μορφή σκόνης και αναφλέγονται με πολύ μεγάλες ταχύτητες. 49 / _l_c_chemistry_bm b.indd 49 1/12/17 1:53:46 PM

54 Ταχύτητα Θερµοκρασία/ ºC ΣΧΗΜΑ 3.4 H ταχύτητα μιας αντίδρασης μεταβάλλεται εκθετικά με τη θερμοκρασία. Αύξηση της θερμοκρασίας κατά 10 o C προκαλεί αύξηση της ταχύτητας, ανάλογα με την αντίδραση, από 1,5 έως 4 φορές. 50 / _l_c_chemistry_bm b.indd 50 1/12/17 1:53:47 PM

55 Av παραστήσουμε γραφικά την κατανομή των μορίων αερίων σε σχέση με την κινητική τους ενέργεια, θα οδηγηθούμε στην παρακάτω γραφική παράσταση (κατανομή Maxwell-Boltzmann).To εμβαδόν της γραμμοσκιασμένης περιοχής αντιπροσωπεύει τον αριθμό των μορίων που έχουν ενέργεια μεγαλύτερη της ενέργειας ενεργοποίησης. Όσο η θερμοκρασία αυξάνεται, τόσο η καμπύλη κατανομής μετατοπίζεται προς τα δεξιά. Συνεπώς το εμβαδόν της γραμμοσκιασμένης επιφάνειας, δηλαδή ο αριθμός των μορίων που οδηγούνται σε αντίδραση, αυξάνεται. 51 / _l_c_chemistry_bm b.indd 51 1/12/17 1:53:47 PM

56 Χαμηλή θερμοκρασία Κλάσμα των μορίων Υψηλή θερμοκρασία Ε a Κινητική ενέργεια ΣΧΗΜΑ 3.5 Ενεργειακή κατανομή μορίων σε δύο διαφορετικές θερμοκρασίες. To γραμμοσκιασμένο εμβαδόν αντιπροσωπεύει τον αριθμό των μορίων που έχουν ενέργεια μεγαλύτερη της ενέργειας ενεργοποίησης. 52 / _l_c_chemistry_bm b.indd 52 1/12/17 1:53:47 PM

57 Ακτινοβολίες Ορισμένες χημικές αντιδράσεις επηρεάζονται από την επίδραση ακτινοβολιών. Οι ακτινοβολίες στις περιπτώσεις αυτές προκαλούν μοριακές μεταβολές στα αντιδρώντα, με αποτέλεσμα να αλλάζει ο μηχανισμός της αντίδράσης, οπότε αυξάνεται η ταχύτητα της αντίδρασης. Maxwell ( ) Βρετανός φυσικός. Καθηγητής στο King s college του Λονδίνου. Θεωρείται ισάξιος του Νεύτωνα και του Αϊνστάιν, έχοντας την μεγαλύτερη συμβολή το 19 αιώνα στην ανάπτυξη της φυσικής. 53 / _l_c_chemistry_bm b.indd 53 1/12/17 1:53:50 PM

58 Boltzmann ( ) Αυστριακός φυσικός. Καθηγητής σε πολλά πανεπιστήμια της Αυστρίας και Γερμανίας. Πέρα από τη μελέτη της κινητικής θεωρίας των αερίων έθεσε τα θεμέλια της στατιστικής μηχανικής, ερμηνεύοντας το 2ο θερμοδυναμικό νόμο. Έχοντας ψυχολογικά προβλήματα έθεσε τέρμα στη ζωή του. Στο μνήμα του έχει χαραχτεί ο θεμελιώδης νόμος της στατιστικής μηχανικής. Οι Maxwell και Boltzmann συνέλαβαν, εργαζόμενοι ανεξάρτητα o ένας από τον άλλο το νόμο στατιστικής κατανομής ενεργειών των μορίων αερίου. Έτσι, μπόρεσαν να συσχετιστούν οι μακροσκοπικές με τις μικροσκοπικές ιδιότητες της ύλης. 54 / _l_c_chemistry_bm b.indd 54 1/12/17 1:53:52 PM

59 Καταλύτες H ταχύτητα πολλών χημικών αντιδράσεων αυξάνεται με την προσθήκη μικρών ποσοτήτων ορισμένων ουσιών, οι οποίες τελικά δεν αλλοιώνονται και ονομάζονται καταλύτες. Αυτό βέβαια δεν αποκλείει ότι ο καταλύτης παθαίνει κάποια χημική μεταβολή σε ένα στάδιο της αντίδρασης. Όμως, σε κάποιο άλλο βήμα της αντίδρασης ο καταλύτης ανακτάται. O καταλύτης δηλαδή επεμβαίνει στο μηχανισμό της αντίδρασης, χωρίς να καταναλώνεται, προσφέροντας έναν ευκολότερο δρόμο για την αντίδραση. Καταλύτης ονομάζεται μια ουσία, η οποία με την παρουσία του σε μικρά ποσά, αυξάνει την ταχύτητα μιας αντίδρασης, ενώ στο τέλος 55 / _l_c_chemistry_bm b.indd 55 1/12/17 1:53:53 PM

60 της αντίδρασης παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητος τόσο στη μάζα όσο και στη χημική του σύσταση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα καταλυόμενης αντίδρασης είναι η διάσπαση του χλωρικού καλίου με καταλύτη διοξείδιο του μαγγανίου (MnO 2 ): MnO 2 2KClO 3 2KCl + 3O 2 Θεωρητικά, θα περίμενε κανείς ότι οι καταλύτες ασκούν επ άπειρον τη δράση τους αφού δεν καταναλώνονται και ο ρόλος τους είναι απλώς εκείνος 56 / _l_c_chemistry_bm b.indd 56 1/12/17 1:53:57 PM

61 του μεσάζοντα. Στην πράξη όμως συμβαίνουν παράπλευρες αντιδράσεις που βαθμιαία τον αδρανοποιούν. H διάσπαση του KClO 3 καταλύεται με MnO 2 (το μαύρο στερεό που διακρίνεται στο δοκιμαστικό σωλήνα είναι το MnO 2 ). Όταν ο καταλύτης και το καταλυόμενο σύστημα, δηλαδή τα αντιδρώντα σώματα, βρίσκονται στην ίδια φάση, η κατάλυση ονομάζεται ομογενής. Π.χ. οξείδωση του μονοξειδίου του άνθρακα σε διοξείδιο του άνθρακα με καταλύτη H 2 O(g). CO(g) O2 (g) 57 / 79 H 2 O(g) CO 2 (g) _l_c_chemistry_bm b.indd 57 1/12/17 1:53:57 PM

62 H κατάλυση ονομάζεται ετερογενής όταν σε άλλη φάση βρίσκονται τα αντιδρώντα σώματα και σε άλλη ο καταλύτης. Παράδειγμα είναι η σύνθεση της αμμωνίας (NH 3 ) παρουσία σιδήρου (Fe) N 2 (g) + 3H 2 (g) Fe 2NΗ 3 (g) Υπάρχει περίπτωση ένα από τα προϊόντα μιας αντίδρασης να δρα ως καταλύτης αυτής της αντίδρασης. H περίπτωση αυτή ονομάζεται αυτοκατάλυση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτοκατάλυσης είναι η οξείδωση του οξαλικού οξέος (COOH) 2 με υπερμαγγανικό κάλιο KMnO 4 παρουσία θειικού οξέος. 58 / _l_c_chemistry_bm b.indd 58 1/12/17 1:53:57 PM

63 2KMNO 4 + 5(COOH) 2 + 3H 2 SO 4 K 2 SO 4 + 2MnSO CO 2 + 8H 2 O Στην παραπάνω αντίδραση, ο αποχρωματισμός του διαλύματος γίνεται στην αρχή πολύ αργά (το MnO 4 - είναι ροδόχρωμο). Μόλις όμως σχηματιστεί το Mn 2+, που δρα ως καταλύτης, ο αποχρωματισμός επιταχύνεται. Αυτό μπορούμε να το δούμε και διαγραμματικά, παρακολουθώντας τη συγκέντρωση του MnO 4 - σε συνάρτηση με το χρόνο. Παρατηρούμε, δηλαδή, ότι στην αρχή η συγκέντρωση του MnO 4 - είναι σχεδόν σταθερή. Μόλις όμως σχηματιστεί μια ποσότητα Mn 2+, το φαινόμενο επιταχύνεται και εκδηλώνεται με την απότομη πτώση της συγκέντρωσης 59 / _l_c_chemistry_bm b.indd 59 1/12/17 1:53:57 PM

64 του MnO 4 -. Για συγκριτικούς λόγους παραθέτουμε την ίδια καμπύλη παρουσία Mn 2+, όταν δηλαδή έχουμε προσθέσει καταλύτη εξ αρχής. Εδώ, η επιτάχυνση της αντίδρασης γίνεται από την πρώτη στιγμή, όπως δείχνει η απότομη μεταβολή της συγκέντρωσης του MnO 4 -. Φάση: τμήμα της ύλης ομογενές που διαχωρίζεται από τα άλλα συστατικά του συστήματος με σαφή όρια. Δε χρειάζεται να απομνημονεύσετε την αντίδραση αυτοκατάλυσης, τη λογική αυτής της αντίδρασης θα μάθετε αργότερα. 60 / _l_c_chemistry_bm b.indd 60 1/12/17 1:53:58 PM

65 αυτοκατάλυση c (MnO 4 ) - κατάλυση ΣΧΗΜΑ 3.6 H καμπύλη της αντίδρασης στην κατάλυση και στην αυτοκατάλυση, με βάση την αντίδραση οξείδωσης του οξαλικού οξέος με υπερμαγγανικό κάλιο. t 61 / _l_c_chemistry_bm b.indd 61 1/12/17 1:53:58 PM

66 Άλλο παράδειγμα αυτοκατάλυσης είναι η οξείδωση ενός σιδερένιου αντικειμένου, η οποία επιταχύνεται από το ίδιο το προϊόν της, δηλαδή, τη σκουριά (Fe 2 O 3.xH 2 O) και που τελικά οδηγεί στην πλήρη μετατροπή του μετάλλου σε οξείδιο (διάβρωση), αν δε ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας. Τέλος, η δράση των καταλυτών μπορεί να ανασταλεί από την παρου σία ορισμένων ουσιών, οι οποίες είναι γνωστές ως δηλητήρια καταλυτών. Τέτοια δράση δείχνουν το HCN, το H 2 S και ορισμένα βαρέα μέταλλα, όπως είναι ο Pb και ο Hg. Ένζυμα ή βιοκαταλύτες Τα ένζυμα είναι ουσίες πολύπλοκης δομής που δρουν καταλυτικά σε βιοχημικές αντιδράσεις (στους 62 / _l_c_chemistry_bm b.indd 62 1/12/17 1:53:58 PM

67 ζώντες οργανισμούς). Π.χ. η πτυαλίνη είναι ένζυμο που υπάρχει στο σάλιο και επιταχύνει τη μετατροπή του αμύλου σε σάκχαρο. Πολλά ένζυμα βρίσκουν σήμερα εφαρμογή στη βιομηχανική παραγωγή διαφόρων προϊόντων, όπως π.χ. αντιβιοτικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενζυματικής δράσης με μεγάλο πρακτικό ενδιαφέρον αποτελεί η αλκοολική ζύμωση: ζυμάση C 6 H 12 O 6 2C 2 H 5 OH + 2CO 2 Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχουν τα ένζυμα σε σχέση με τους άλλους καταλύτες είναι: - Πολύπλοκη δομή. Τα περισσότερα είναι πρωτεϊνικής φύσης, με σχετικές μοριακές μάζες, M r που κυμαίνονται συνήθως από 10 5 έως / _l_c_chemistry_bm b.indd 63 1/12/17 1:53:58 PM

68 - πολύ εξειδικευμένη δράση. Ορισμένα ένζυμα έχουν απόλυτη εξειδίκευση (σχέση κλειδί - κλειδαριά). - η δράση τους επηρεάζεται από τη θερμοκρασία και την τιμή του pη. Τα πρωτεϊνικής φύσης ένζυμα αδρανοποιούνται σε θερμοκρασίες πάνω από 50 o C. - Τα ένζυμα είναι πολύ πιο αποτελεσματικά από τους μη βιοχημικούς καταλύτες. Οι καταλύτες αυτοκινήτου ή καταλυτικοί μετατροπείς επιταχύνουν την καύση του CO και άκαυστων υδρογονανθράκων με τη βοήθεια π.χ. Pt (λευκόχρυσου) ή Pd (παλλαδίου) και 64 / _l_c_chemistry_bm b.indd 64 1/12/17 1:54:01 PM

69 την αναγωγή οξειδίων του αζώτου π.χ. με Rh (ρόδιο). Οι καταλύτες αυτοί δηλητηριάζονται με μόλυβδο. Στις αμφίδρομες αντιδράσεις, για τις οποίες θα μιλήσουμε αναλυτικά στο επόμενο κεφάλαιο, ο καταλύτης αυξάνει την ταχύτητα της αντίδρασης και προς τις δύο κατευθύνσεις. Ερμηνεία της δράσης του καταλύτη O καταλύτης αυξάνει την ταχύτητα μιας αντίδρασης, καθώς δημιουργεί μια νέα πορεία για την πραγματοποίηση της αντίδρασης, που έχει μικρότερη ενέργεια ενεργοποίησης, όπως φαίνεται στο σχήμα / _l_c_chemistry_bm b.indd 65 1/12/17 1:54:01 PM

70 Κατ αυτό τον τρόπο στην ίδια θερμοκρασία περισσότερα μόρια μπορούν να ξεπεράσουν το φράγμα της ενέργειας ενεργοποίησης. Έτσι, ο αριθμός των αποτελεσματικών συγκρούσεων γίνεται μεγαλύτερος και συνεπώς η ταχύτητα αυξάνεται. Να παρατηρήσουμε ότι, αν μια αντίδραση γίνει παρουσία ουσίας που δημιουργεί νέα πορεία μεγαλύτερης ενέργειας ενεργοποίησης από αυτή που δίνει η αντίδραση χωρίς καταλύτη, τότε το σύστημα δεν ακολουθεί αυτή την πορεία, αλλά τη «συντομότερη», χωρίς τον καταλύτη. Με τη λογική αυτή, δεν υπάρχουν αρνητικοί καταλύτες. 66 / _l_c_chemistry_bm b.indd 66 1/12/17 1:54:01 PM

71 Χωρίς καταλύτη Ενέργεια Με καταλύτη Ε a µε καταλύτη Aντιδρώντα Προϊόντα Πορεία αντίδρασης ΣΧΗΜΑ 3.7 O καταλύτης βρίσκει ένα πιο εύκολο μονοπάτι για την αντίδραση, με μικρότερη ενέργεια ενεργοποίησης E a. 67 / _l_c_chemistry_bm b.indd 67 1/12/17 1:54:02 PM

72 Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που ερμηνεύουν τη δράση των καταλυτών, όπως: 1. η θεωρία των ενδιάμεσων προϊόντων και 2. η θεωρία της προσρόφησης. Καθεμιά απ αυτές ερμηνεύει ικανοποιητικά ορισμένες περιπτώσεις κατάλυσης. Σύμφωνα με τη θεωρία των ενδιάμεσων προϊόντων, η αντίδραση: Α + Β AB (αργή αντίδραση) ακολουθεί ένα μηχανισμό δύο βημάτων (σταδίων): Α + Κ AK (γρήγορη αντίδραση) και ΑΚ + Β ΑΒ + Κ (γρήγορη αντίδραση) όπου, K είναι ο καταλύτης. Παρατηρούμε δηλαδή ότι ο καταλύτης καταναλώνεται στο πρώτο στάδιο για να σχηματίσει ένα ενδιάμεσο προϊόν και αναγεννάται στο δεύτερο. 68 / _l_c_chemistry_bm b.indd 68 1/12/17 1:54:02 PM

73 Συνεπώς, μόνο μια μικρή ποσότητα καταλύτη είναι απαραίτητη για τη δράση αυτή. H διαδικασία επιλογής των βέλτιστων καταλυτών για μια συγκεκριμένη αντίδραση δεν έχει σημειώσει αξιόλογη πρόοδο, μετά από τόσα χρόνια. Οι ερευνητές εξακολουθούν να δοκιμάζουν διάφορους συνδυασμούς μετάλλων και οξειδίων τους με εμπειρικό τρόπο. Αμέτρητα πειράματα σε διαφορετικές συνθήκες κάθε φορά πρέπει να εκτελεστούν με σχολαστική ακρίβεια. H ανεύρε ση του άριστου καταλύτη είναι μια διαδικασία χωρίς τέλος, αφού πάντα υπάρχουν περιθώρια βελτίω σης για την αύξηση 69 / _l_c_chemistry_bm b.indd 69 1/12/17 1:54:02 PM

74 της παραγωγής. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη βιομηχανία, όπου το προϊόν παράγεται κατά χιλιάδες τόνους ετησίως. Είναι ευνόητο ότι η ακριβής σύσταση καθώς και ο τρόπος παρασκευής κάθε βιομηχανικού καταλύτη αποτελούν εφτασφράγιστα μυστικά, γνωστά σε ελάχιστα πρόσωπα. Αντίθετα στις εργαστηριακές συνθέσεις, όπου δε διακυβεύονται οικονομικά συμφέροντα, οι ερευνητές αποκαλύπτουν ευχαρίστως την παραμικρή λεπτομέρεια. (Α.Γ. Βάρβογλη: η κρυφή γοητεία της χημείας ) 70 / _l_c_chemistry_bm b.indd 70 1/12/17 1:54:02 PM

75 O πολυμερισμός του αιθυλενίου πραγματοποιείται υπό σχετικά χαμηλές συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης, παρουσία των καταλυτών Ziegler και Natta (TiCl 4 + Al(C 2 H 5 ) 3 ). Απουσία των καταλυτών αυτών απαιτούνται συνθήκες 200 o C και 100 atm. Κάτω από τις συνθήκες αυτές το βιομηχανικό κόστος παραγωγής του πολυμερούς ανεβαίνει πολύ. Για την ανακάλυψή τους αυτή οι Ziegler και Natta τιμήθηκαν με το βραβείο Nobel Χημείας το / _l_c_chemistry_bm b.indd 71 1/12/17 1:54:02 PM

76 H θεωρία της προσρόφησης μπορεί να ερμηνεύσει με ικανοποιητικό τρόπο την ετερογενή κατάλυση. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή τα αντιδρώντα μόρια (αέρια ή υγρά) προσροφώνται στην επιφάνεια του στερεού καταλύτη, ο οποίος είναι σε λεπτόκοκκη ή σπογγώδη μορφή. Κάτω από τις συνθήκες αυτές οι δεσμοί των μορίων εξασθενούν ή ακόμα διασπώνται, οπότε υποβοηθείται η αντίδραση (βλέπε σχήμα 3.8). Να παρατηρήσουμε ότι η καταλυτική δράση δεν εκτείνεται σε όλα τα σημεία του καταλύτη, αλλά σε ένα σχετικά πολύ μικρό αριθμό σημείων, που ονομάζονται ενεργά κέντρα του καταλύτη. 72 / _l_c_chemistry_bm b.indd 72 1/12/17 1:54:03 PM

77 _l_c_chemistry_bm b.indd 73 1/12/17 1:54:03 PM

78 H 2 CH 2 = CH 2 CH 3 - CH 3 α. γ. β. δ. ενεργά κέντρα καταλύτη 74 / _l_c_chemistry_bm b.indd 74 1/12/17 1:54:07 PM

79 ΣΧΗΜΑ 3.8 Ερμηνεία της καταλυτικής δράσης του Ni(s) Ni στην αντίδραση C 2 H 4 (g) + H 2 (g) C 2 H 6 (g) με βάση τη θεωρία της προσρόφησης: α. τα αέρια αντιδρώντα προσρο φώνται στην επιφάνεια του καταλύτη β. σπάνε οι δεσμοί των μορίων των αντιδρώντων π.χ. H - H 75 / 82 γ. σχηματίζονται οι δεσμοί των προϊόντων π.χ. C - H δ. τα αέρια προϊόντα απομακρύνονται από την επιφάνεια του καταλύτη _l_c_chemistry_bm b.indd 75 1/12/17 1:54:07 PM

80 Εφαρμογές καταλυτών 1. Χημική Βιομηχανία. Oι περισσότερες βιομηχανικές διεργασίες στηρίζονται σε καταλυτικές αντιδράσεις. Για παράδειγμα η σύνθεση της αμμωνίας από άζωτο και υδρογόνο γίνεται καταλυτικά με Fe: N 2 (g) + 3H 2 (g) Fe 2NH 3 (g) 2. Βιοχημεία. Μέρα με τη μέρα διαπιστώνεται η μεγάλη σημασία των βιοκαταλυτών ή ενζύμων στις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στα ζώα και τα φυτά (βλέπε «γνωρίζεις ότι...» στο τέλος του κεφαλαίου). 76 / _l_c_chemistry_bm b.indd 76 1/12/17 1:54:07 PM

81 [3.3] Νόμος ταχύτητας - Μηχανισμός αντίδρασης Οι αντιδράσεις μπορούν να υποδιαιρεθούν σε δύο κατηγορίες τις απλές ή στοιχειώδεις, που πραγματοποιούνται σ ένα στάδιο και τις πολύπλοκες, που πραγματοποιούνται σε περισσότερα από ένα στάδια. Στη δεύτερη περίπτωση, το βραδύτερο στάδιο καθορίζει την ταχύτητα της αντίδρασης. Για μια αντίδραση της γενικής μορφής αα + ββ γγ + δδ βρίσκεται πειραματικά: υ = k[a] χ [B] ψ νόμος ταχύτητας 77 / _l_c_chemistry_bm b.indd 77 1/12/17 1:54:07 PM

82 όπου, k: είναι η σταθερά ταχύτητας, η οποία εξαρτάται από τη θερμοκρασία και τη φύση των αντιδρώντων και είναι αριθμητικά ίση με την ταχύτητα της αντίδρασης, όταν οι συγκεντρώσεις καθενός από τα αντιδρώντα είναι 1 mol L -1. [Α], [B]: οι συγκεντρώσεις των A και B σε mol L -1. χ, ψ: αριθμοί που προκύπτουν πειραματικά. 78 / _l_c_chemistry_bm b.indd 78 1/12/17 1:54:08 PM

83 α. γ. β. δ. Σε μια απλή αντίδραση της μορφής: A + B AB α. H συχνότητα των συγκρούσεων των A και B είναι ανάλογος της C B. β. Διπλασιάζοντας τη C A (2 μπλε 79 / _l_c_chemistry_bm b.indd 79 1/12/17 1:54:21 PM

84 μόρια) η συχνότητα των συγκρούσεων διπλασιάζεται. γ. Διπλασιάζοντας τη C B σε σχέση με αυτή του δοχείου (α) η συχνότητα των συγκρούσεων διπλασιάζεται. δ. Διπλασιάζοντας τη C A και C B η συχνότητα των συγκρούσεων τετραπλασιάζεται. H αντίδραση χαρακτηρίζεται χ τάξης ως προς A και ψ τάξης ως προς B, ενώ η ολική τάξη της αντίδρασης είναι χ + ψ. Σε περίπτωση που οι εκθέτες χ, ψ ταυτίζονται με τους συντελεστές της χημικής εξίσωσης α και β, δηλαδή χ = α και ψ = β, τότε η αντίδραση πραγματοποιείται με τον απλό μηχανισμό που περιγράφει η χημική εξίσωση. Σε αντίθετη 80 / _l_c_chemistry_bm b.indd 80 1/12/17 1:54:21 PM

85 περίπτωση, αν δηλαδή χ α ή ψ β, τότε η αντίδραση δεν είναι απλή δηλαδή πραγματοποιείται σε περισσότερα στάδια. Να παρατηρήσουμε επίσης ότι: 1. Τα στερεά σώματα παραλείπονται από την έκφραση του νόμου της ταχύτητας. Αυτό συμβαίνει γιατί τα στερεά αντιδρούν μόνο επιφανειακά και επομένως η ταχύτητα εξαρτάται απ το εμβαδόν της επιφάνειάς τους και όχι από τη συνολική μάζα τους. Π.χ. στην καύση του άνθρακα C(s) + O 2 (g) CO 2 (g) ο νόμος της ταχύτητας είναι υ = k[o 2 ]. 2. Οι μονάδες σταθεράς ταχύτητας ποικίλλουν ανάλογα με την τάξη της αντίδρασης, π.χ. σε μια αντίδραση 1ης τάξης οι μονάδες του k είναι s / _l_c_chemistry_bm b.indd 81 1/12/17 1:54:21 PM

86 3. Οι εκθέτες, χ, ψ παίρνουν συνήθως τιμές: 0, 1, 2, 3, χωρίς όμως να αποκλείονται οι κλασματικοί ή και αρνητικοί αριθμοί, και ισχύουν μόνο για τις πειραματικές συνθήκες, κάτω από τις οποίες έγινε ο προσδιορισμός τους. H μελέτη της χημικής κινητικής μιας αντίδρασης περιλαμβάνει την εξής διαδικασία: Βρίσκουμε πειραματικά το νόμο της ταχύτητας και από τη μορφή του συμπεραίνουμε αν η αντίδραση είναι απλή ή πολύπλοκη. Στη δεύτερη περίπτωση, αν δηλαδή η αντίδραση έχει πολύπλοκο μηχανισμό, προτείνουμε ενδιάμεσες στοιχειώδεις αντιδράσεις, δηλαδή προτείνουμε μηχανισμό αντιδράσεων που να είναι συμβατός με το νόμο της 82 / _l_c_chemistry_bm b.indd 82 1/12/17 1:54:21 PM

87 ταχύτητας που πειραματικά προσδιορίσαμε. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η στοιχειώδης αντίδραση που έχει τη μικρότερη ταχύτητα, που έχει δηλαδή τη μεγαλύτερη διάρκεια, καθορίζει το νόμο της ταχύτητας. Έστω για παράδειγμα η αντίδραση A + 2Β Γ + 2Δ για την οποία προσδιορίστηκε πειραματικά ότι η αντίδραση είναι πρώτης τάξης ως προς A και πρώτης τάξεως ως προς B, δηλαδή ο νόμος της ταχύτητας είναι: υ = k [Α] [B] H αντίδραση δηλαδή δεν ακολουθεί τον απλό μηχανισμό, που περιγράφει η χημική της εξίσωση. O προτεινόμενος μηχανισμός στην περίπτωση αυτή μπορεί να είναι ο ακόλουθος: 83 / _l_c_chemistry_bm b.indd 83 1/12/17 1:54:21 PM

88 Α + Β ΑΒ (αργή αντίδραση) Β + ΑΒ Γ + 2Δ (γρήγορη αντίδραση) H πειραματικά προσδιοριζόμενη ταχύτητα, για τη συνολική αντίδραση καθορίζεται από το βραδύ στάδιο. Δηλαδή, υ = k [Α] [B]. Παράδειγμα 3.3 Δίνονται οι αντιδράσεις: α. N 2 O 4 (g) 2NO 2 (g) με υ = k[n 2 O 4 ] β. 2NO(g) + 2H 2 (g) N 2 (g) + 2H 2 O(g) με υ = k[no] 2 [H 2 ] Ποια είναι η τάξη κάθε αντίδρασης και να προτείνετε μηχανισμό σε κάθε περίπτωση. 84 / _l_c_chemistry_bm b.indd 84 1/12/17 1:54:22 PM

89 ΛΥΣΗ α. H αντίδραση είναι 1ης τάξεως και είναι απλή β. H αντίδραση είναι 3ης τάξεως, δεν είναι απλή και τα πιθανά ενδιάμεσα στάδιά της είναι: 2NO(g) + H 2 (g) N 2 (g) + H 2 O 2 (g) αργή H 2 O 2 (g) + H 2 (g) 2H 2 O(g) γρήγορη 85 / _l_c_chemistry_bm b.indd 85 1/12/17 1:54:22 PM

90 Av μια αντίδραση ακολουθεί το παραπάνω σχήμα ενεργών συγκρούσεων, τι συμπέρασμα βγάζετε ως προς την τάξη της αντίδρασης; 86 / _l_c_chemistry_bm b.indd 86 1/12/17 1:54:28 PM

91 Εφαρμογή Από πειράματα διαπιστώθηκε ότι η ταχύτητα της αντίδρασης: Α + 3Β Γ ακολουθεί τον νόμο: υ = k [Α] [B] 2 Με βάση τα δεδομένα αυτά τι συμπέρασμα προκύπτει; Να δώσετε ένα πιθανό μηχανισμό για την αντίδραση. 87 / _l_c_chemistry_bm b.indd 87 1/12/17 1:54:28 PM

92 [3.4] Ένα πείραμα χημικής κινητικής μελέτης Κλείνοντας το κεφάλαιο, θα πρέπει για άλλη μια φορά να τονίσουμε τη σημασία που έχει το πείραμα στη μελέτη της χημικής κινητικής. Έτσι, αντί επιλόγου, παραθέτουμε ένα πείραμα χημικής κινητικής μελέτης, προσπαθώντας να αξιοποιήσουμε πολλά από τα στοιχεία που αναπτύξαμε στο παρόν κεφάλαιο. To πείραμα που θα μελετήσουμε στηρίζεται στην αντίδραση διάφορων μετάλλων π.χ. Zn, Mg, Fe και Mn με αραιό H 2 SO 4. Οι αντιδράσεις που λαμβάνουν χώρα περιγράφονται με τις παρακάτω χημικές εξισώσεις: 88 / _l_c_chemistry_bm b.indd 88 1/12/17 1:54:28 PM

93 Zn(s) + H 2 SO 4 (aq) Fe(s) + H 2 SO 4 (aq) Mn(s) + H 2 SO 4 (aq) Mg(s) + H 2 SO 4 (aq) ZnSO 4 (aq) + H 2 (g) FeSO 4 (aq) + H 2 (g) MnSO 4 (aq) + H 2 (g) MgSO 4 (aq) + H 2 (g) H κινητική μελέτη των παραπάνω αντιδράσεων μπορεί να βασιστεί στη μέτρηση του όγκου του H 2 που ελευθερώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, κάνοντας χρήση της παρακάτω διάταξης: 89 / _l_c_chemistry_bm b.indd 89 1/12/17 1:54:28 PM

94 μέταλλο σε σκόνη 0,5 g σύριγγα αερίων 100 ml αραιό διάλυμα θειικού οξέος 0,5 Μ ΣΧΗΜΑ 3.9 Πειραματική διάταξη για την κινητική μελέτη της αντίδρασης M + H 2 SO 4 MSO 4 + H 2 90 / _l_c_chemistry_bm b.indd 90 1/12/17 1:54:29 PM

95 Τα αποτελέσματα των μετρήσεων δίνονται σε μορφή διαγραμμάτων V - t (καμπύλες αντίδρασης). Να σημειωθεί, ότι σε κάθε κουκκίδα αντιστοιχεί μια πειραματική μέτρηση. Με βάση τις καμπύλες (σχήμα 3.3) μπορούμε να προσδιορίσουμε την ταχύτητα των αντιδράσεων σε διαφόρους χρόνους, ΔV/Δt -t. 91 / _l_c_chemistry_bm b.indd 91 1/12/17 1:54:29 PM

96 t t v v Mg Mn V(H2 ) ml Fe 10 v t t / s ΣΧΗΜΑ 3.10 Καμπύλες αντίδρασης (V - t). 92 / _l_c_chemistry_bm b.indd 92 1/12/17 1:54:30 PM

97 0,8 0,7 0,6 0,5 Mn 0,4 0,3 Mg 0,2 Fe 0,1 Δv / ml Δt s 93 / t / s ΣΧΗΜΑ 3.11 Ταχύτητα αντίδρασης σε συνάρτηση με το χρόνο (ΔV/Δt - t) _l_c_chemistry_bm b.indd 93 1/12/17 1:54:30 PM

98 Να παρατηρήσουμε ότι τη μέγιστη ταχύτητα την περίοδο t 1-30 s έχει το Mn, ακολουθεί το Mg και τελευταίος έρχεται ο Fe, ο οποίος παρουσιάζει αξιοσημείωτη σταθερότητα (βλέπε σχήματα 3.10 και 3.11). To παραπάνω πείραμα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η ταχύτητα της αντίδρασης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη φύση του μετάλλου. Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε το πείραμα μελετώντας αυτή τη φορά την παράμετρο «επιφάνεια επαφής», προσδιορίζοντας την καμπύλη της αντίδρασης ενός μετάλλου, π.χ. Mn με διαφορετικού μεγέθους κόκκους (κρατώντας τις υπόλοιπες παραμέτρους σταθερές). Ανάλογα, μπορούμε να μελετήσουμε την επίδραση της θερμοκρασίας, της συγκέντρωσης, του καταλύτη κλπ. 94 / _l_c_chemistry_bm b.indd 94 1/12/17 1:54:30 PM

99 Για παράδειγμα, η μελέτη της επίδρασης του καταλύτη στην αντίδραση: Zn(s)+H 2 SO 4 (aq) ZnSO 4 (aq)+h 2 (g) οδηγεί στο παρακάτω σχήμα: 95 / _l_c_chemistry_bm b.indd 95 1/12/17 1:54:31 PM

100 V(H 2 ) / ml µε καταλύτη χωρίς καταλύτη t / min ΣΧΗΜΑ 3.12 Επίδραση καταλύτη (Cu) στην αντίδραση Zn(s)+H 2 SO 4 (aq) ZnSO 4 + H 2 96 / _l_c_chemistry_bm b.indd 96 1/12/17 1:54:31 PM

101 Τέλος, να παρατηρήσουμε, ότι η πειραματική μελέτη της επίδρασης της συγκέντρωσης των αντιδρώντων στην ταχύτητα οδηγεί στον προσδιορισμό της τάξης της αντίδρασης και έτσι ανοίγει ο δρόμος για τη διερεύνηση του μηχανισμού της αντίδρασης. 97 / _l_c_chemistry_bm b.indd 97 1/12/17 1:54:31 PM

102 Γνωρίζεις ότι... Απεικόνιση μέσω υπολογιστή της δομής ενός ενζύμου του οποίου παρουσιάζεται η ανθρα κική αλυσίδα σαν πράσινη κορδέλα, ενώ η ενεργή μορφή του υποστρώματος παρουσιάζεται με το ιώδες χρώμα. 98 / _l_c_chemistry_bm b.indd 98 1/12/17 1:54:38 PM

103 H παρουσία ενζύμων στον οργανισμό μας-επιπτώσεις από την απουσία ορισμένωνδηλητήρια Είναι γνωστό ότι ο ανθρώπινος οργανισμός συντηρεί ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα αντιδράσεων. Οι αντιδράσεις αυτές πρέπει να γίνονται σε αυστηρά καθορισμένα όρια ταχύτητας, ώστε να διατηρηθεί η ζωή. To ρόλο αυτό, της ρύθμισης της ταχύτητας, αναλαμβάνουν τα ένζυμα. Ποια είναι όμως τα βασικά χαρακτηριστικά ενός ενζύμου; 1. Έχουν τις βασικές ιδιότητες ενός καταλύτη, δηλαδή επιταχύνουν την αντίδραση με ελάττωση της ενέργειας ενεργοποίησης. 99 / _l_c_chemistry_bm b.indd 99 1/12/17 1:54:39 PM

104 2. Τα ένζυμα είναι περισσότερο αποτελεσματικά από τους συνηθισμένους καταλύτες, επιταχύνοντας την αντίδραση 10 6 έως 10 8 φορές. 3. Τα περισσότερα ένζυμα είναι μεγαλομόρια πρωτεϊνικής φύσης με σχετικές μοριακές μάζες που κυμαίνονται μεταξύ και ενός εκατομμυρίου. 4. Έχουν εξαιρετικά εκλεκτική δράση. 5. H καταλυτική τους δράση επηρεάζεται από τη θερμοκρασία, συνήθως απενεργοποιούνται σε θερμοκρασίες πάνω από 50 ο C. 6. H δράση τους εξαρτάται από την τιμή του pη. 7. H πλέον διαδεδομένη θεωρία που ερμηνεύει το μηχανισμό 100 / _l_c_chemistry_bm b.indd 100 1/12/17 1:54:39 PM

105 δράσης ενός ενζύμου, απεικονίζεται στο παρακάτω σχήμα, και είναι γνωστή ως η θεωρία κλειδί-κλειδαριά. To υπόστρωμα (substrate), δηλαδή η ουσία που καταλύεται ενώνεται με την ενεργό περιοχή του ενζύμου (active site), με διαμοριακούς δεσμούς Van der Waals. To υπόστρωμα, δηλαδή, παίζει το ρόλο του κλειδιού και το ένζυμο της κλειδαριάς. To υπόστρωμα ενεργοποιείται μόλις κολλήσει στο ένζυμο και έτσι η αντίδραση επιταχύνεται. Τα προϊόντα της αντίδρασης στη συνέχεια ξεκολλάνε από το ένζυμο και το φαινόμενο συνεχίζεται με άλλα μόρια υποστρώματος. 101 / _l_c_chemistry_bm b.indd 101 1/12/17 1:54:39 PM

106 Ενδιάμεσο προϊόν Υπόστρωμα Προϊόντα Ενζυμο Ενζυμο 102 / _l_c_chemistry_bm b.indd 102 1/12/17 1:54:40 PM

107 H θεωρία «κλειδί-κλειδαριά» βρίσκει εφαρμογή στην περίπτωση ενός παραγώγου της θυροξίνης, που είναι ορμόνη του θυρεοειδούς (πορτοκαλί χρώμα), που ενώνεται με την ενεργή περιοχή της πρωτεΐνης πριαλβουμίνης (μπλε χρώμα). Κατ αυτό τον τρόπο η θυροξίνη μεταφέρεται στο αίμα. 103 / _l_c_chemistry_bm b.indd 103 1/12/17 1:54:45 PM

108 (απεικόνιση μέσω υπολογιστή) Κατ αυτό τον τρόπο καταλύονται πολλές από τις λειτουργίες του ανθρώπου, όπως η πέψη, η αναπνοή, η σύνθεση νέων κυττάρων κλπ. Χιλιάδες ενζύμων είναι γνωστά σήμερα και καθένα απ αυτά επιτελεί μια συγκεκριμένη δράση. Ένζυμα και ασθένειες Ορισμένες ασθένειες προκαλούνται από την έλλειψη ή τη μεγάλη συγκέντρωση ορισμένων ενζύμων στον οργανισμό μας. Παράδειγμα φέρνουμε την περίπτωση της ασθένειας φαινυλοκετονουρίας η οποία είναι μια ασθένεια που προκαλείται από 104 / _l_c_chemistry_bm b.indd 104 1/12/17 1:54:45 PM

109 την έλλειψη του ενζύμου φαινυλαλανίνη υδροξυλάση (ένζυμο που καταλύει τη διάσπαση της φαινυλαλανίνης). Έτσι, το αμινοξύ φαινυλαλανίνη δεν μπορεί να οξειδωθεί και ένα μέρος του συσσωρεύεται στον εγκέφαλο, προκαλώντας διανοητική καθυστέρηση. Άλλο παράδειγμα είναι ο αλφισμός, ασθένεια που οφείλεται στην έλλειψη του ενζύμου τυροσινάση, που καταλύει το σχηματισμό χρωστικής των μαλλιών και των ματιών. Ένζυμα και θεραπεία Τα ένζυμα παίζουν σημαντικότατο ρόλο στη θεραπεία ορισμένων ασθενειών, όπως το ένζυμο θρομβίνη για την επούλωση 105 / _l_c_chemistry_bm b.indd 105 1/12/17 1:54:45 PM

110 πληγών. Επίσης το ένζυμο λυσοζύμη, που βρίσκεται στα δάκρυα των ματιών μας, καταλύει τη διάσπαση ορισμένων βακτηριδίων. Άλλο παράδειγμα είναι το ένζυμο στρεπτοκινάση, που καταλύει τη διάσπαση θρόμβων και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση καρδιοπαθειών. Ένζυμα και δηλητηριάσεις H ενεργή δράση των ενζύμων καταστρέφεται από ορισμένες ουσίες που ενώνονται δεσμικά με τα ενεργά κέντρα των ενζύμων και τα απενεργοποιούν. Οι ουσίες αυτές ονομάζονται παρεμποδιστές ή αναστολείς. Πολλές ουσίες οφείλουν τη δηλητηριώδη δράση τους στο γεγονός 106 / _l_c_chemistry_bm b.indd 106 1/12/17 1:54:45 PM

111 ότι δρουν σαν παρεμποδιστές της ενζυμικής δράσης. Av μάλιστα λάβει κανείς υπ όψιν του ότι τα ένζυμα βρίσκονται στον οργανισμό μας σε εξαιρετικά μικρές ποσότητες, αντιλαμβάνεται γιατί ορισμένα δηλητήρια προκαλούν το θάνατο ακόμα και σε ελάχιστες ποσότητες. H φοβερή δηλητηριώδης δράση π.χ. του υδροκυανίου αποδίδεται στο γεγονός ότι απενεργοποιεί τη δράση ορισμένων ενζύμων, σχηματίζοντας σύμπλοκα με τα βαρέα μέταλλα των ενζύμων. Επίσης η δηλητηριώδης δράση ορισμένων τοξικών μεταλλικών ιόντων, όπως του μολύβδου και του υδραργύρου, πιστεύεται ότι οφείλεται στην απενεργοποίηση 107 / _l_c_chemistry_bm b.indd 107 1/12/17 1:54:46 PM

112 που προκαλούν στα ενεργά κέντρα ενζύμων. 108 / _l_c_chemistry_bm b.indd 108 1/12/17 1:54:46 PM

113 Ανακεφαλαίωση 1. H χημική κινητική μελετά την ταχύτητα, τους παράγοντες που την επηρεάζουν και τους μηχανισμούς των αντιδράσεων. 2. Σύμφωνα με τη θεωρία των συγκρούσεων για να αντιδράσουν δύο μόρια πρέπει να συγκρουστούν αποτελεσματικά. H ελάχιστη τιμή ενέργειας που απαιτείται να έχουν τα μόρια για να συγκρουστούν αποτελεσματικά ονομάζεται ενέργεια ενεργοποίησης, E a. 3. Ταχύτητα αντίδρασης, u, είναι η μεταβολή της συγκέντρωσης ενός από τα αντιδρώντα ή τα προϊόντα, Δc, στην αντίστοιχη μεταβολή του χρόνου, Δt. 109 / _l_c_chemistry_bm b.indd 109 1/12/17 1:54:46 PM

114 Δηλαδή, u c = t 4. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα αντίδρασης είναι: α. επιφάνεια επαφής των στερεών, β. η συγκέντρωση των αντιδρώντων, γ. η θερμοκρασία, δ. η πίεση (εφόσον ένα τουλάχιστον από τα αντιδρώντα είναι αέριο), ε. οι ακτινοβολίες, στ. οι καταλύτες. 5. O καταλύτης αυξάνει την ταχύτητα της αντίδρασης, γιατί δημιουργεί μια νέα πορεία, που έχει μικρότερη ενέργεια ενεργοποίησης. 110 / _l_c_chemistry_bm b.indd 110 1/12/17 1:54:46 PM

115 6. H ταχύτητα μιας αντίδρασης της γενικής μορφής: αα + ββ + γγ προϊόντα δίνεται από τη σχέση υ = k[α] x [Β] ψ [Γ] ω, όπου x,ψ,ω αριθμοί που προσδιορίζονται πειραματικά. 7. Στην ειδική περίπτωση όπου x = α, ψ = β και ω = γ η αντίδραση χαρακτηρίζεται απλή, σε κάθε άλλη περίπτωση η αντίδραση είναι πολύπλοκη και κρύβει ενδιάμεσα στάδια. 8. Τάξη αντίδρασης ονομάζεται το άθροισμα x + ψ + ω. 111 / _l_c_chemistry_bm b.indd 111 1/12/17 1:54:46 PM

116 9. H σταθερά k ονομάζεται σταθερά ταχύτητας και ισούται αριθμητικά με την ταχύτητα της αντίδρασης όταν οι συγκεντρώσεις καθενός από τα αντιδρώντα είναι 1 mol L - 1. Λέξεις - κλειδιά Στοιχειώδεις αντιδράσεις Μηχανισμός αντίδρασης Θεωρία συγκρούσεων Ενέργεια ενεργοποίησης Ενεργοποιημένο σύμπλοκο Ταχύτητα αντίδρασης Καμπύλη αντίδρασης Παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα 112 / _l_c_chemistry_bm b.indd 112 1/12/17 1:54:46 PM

117 Καταλύτες Αυτοκατάλυση Ένζυμα Νόμος ταχύτητας Σταθερά ταχύτητας Τάξη αντίδρασης 113 / _l_c_chemistry_bm b.indd 113 1/12/17 1:54:47 PM

118 Ερωτήσεις - Ασκήσεις - Προβλήματα Ερωτήσεις επανάληψης 1. Με τι ασχολείται η χημική κινητική; 2. Τι λέγεται ενέργεια ενεργοποίησης; 3. Τι είναι ενεργοποιημένο σύμπλοκο; 4. Πώς ορίζεται η μέση ταχύτητας μιας αντίδρασης; 5. Πώς ορίζεται η στιγμιαία ταχύτητα μιας αντίδρασης; 6. Τι είναι καμπύλη αντίδρασης; 114 / _l_c_chemistry_bm b.indd 114 1/12/17 1:54:48 PM

119 7. Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την ταχύτητα μιας αντίδρασης; 8. Πώς μεταβάλλεται η ταχύτητα μιας αντίδρασης αν αυξηθούν οι συγκεντρώσεις των αντιδρώντων; 9. Σε ποιες αντιδράσεις η μεταβολή της πίεσης επηρεάζει την ταχύτητα αντίδρασης; 10. Πώς επιδρά η αύξηση της επιφάνειας στερεού αντιδρώντος στην ταχύτητα της αντίδρασης 11. Όταν αυξάνεται η θερμοκρασία των αντιδρώντων τι μεταβολή παρατηρείται στην ταχύτητα της αντίδρασης; 12. Τι ονομάζεται καταλύτης; 115 / _l_c_chemistry_bm b.indd 115 1/12/17 1:54:48 PM

120 13. Τι ονομάζεται ομογενής κατάλυση και τι ετερογενής κατάλυση; Αναφέρατε ένα παράδειγμα σε κάθε περίπτωση. 14. Τι ονομάζεται αυτοκατάλυση; Δώστε ένα παράδειγμα. 15. Τι είναι ένζυμα ή βιοκαταλύτες και ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ενζύμων σε σχέση με τους άλλους καταλύτες; 16. Ποιες είναι οι σημαντικότερες θεωρίες κατάλυσης; 17. Ποιος είναι ο νόμος της ταχύτητας; 18.Τι είναι σταθερά ταχύτητας; 116 / _l_c_chemistry_bm b.indd 116 1/12/17 1:54:48 PM

121 19. Τι είναι απλή αντίδραση και τι πολύπλοκη; 20. Τι είναι τάξη μιας αντίδρασης; 21. Τι είναι μηχανισμός αντίδρασης και ποιο στάδιο αυτής καθορίζει το νόμο της ταχύτητας; 117 / _l_c_chemistry_bm b.indd 117 1/12/17 1:54:48 PM

122 Ασκήσεις - Προβλήματα α. Ταχύτητα Αντίδρασης 22. Πώς ορίζεται η ταχύτητα της αντίδρασης Α + Β Γ + Δ; mol L -1 s Με τι μονάδες μετράμε συνήθως την ταχύτητα αντίδρασης; 24. Τι ονομάζεται μηχανισμός αντίδρασης; 25. To ακόλουθο σχήμα δείχνει τη μεταβολή στην ενέργεια αντιδρώντων και προϊόντων για την εξώθερμη αντίδραση: 118 / _l_c_chemistry_bm b.indd 118 1/12/17 1:54:48 PM

123 Α + Β Γ + Δ Ποια είναι η ενέργεια ενεργοποίησης αυτής της αντίδρασης και ποια της αντίστροφης αντίδρασης Γ + Δ A + B ; 119 / _l_c_chemistry_bm b.indd 119 1/12/17 1:54:48 PM

124 Ενεργοποιηµένο σύµπλοκο (ΑΒ*) Ε 1 ενέργεια αντιδρώντα (Α+Β) Η Ε 2 προϊόντα (Γ+ ) 26. Να συμπληρωθούν τα κενά στις προτάσεις: (α) H καμπύλη της αντίδρασης δείχνει πως......η συγκέντρωση ενός από τα... ή... σε συνάρτηση με το / _l_c_chemistry_bm b.indd 120 1/12/17 1:54:48 PM

125 του χρόνου. (β) To ενδιάμεσο προϊόν της σύγκρουσης των αντιδρώντων μορίων... την ενέργεια ενεργοποίησης και ονομάζεται... σύμπλοκο. (γ) H ταχύτητα σχηματισμού (ρυθμός μεταβολής συγκέντρωσης) του HI στην αντίδραση Η Ι 2 2ΗΙ είναι... από την ταχύτητα (ρυθμό) κατανάλωσης του H 2 και αυτή είναι... με την ταχύτητα (ρυθμό) κατανάλωσης του I / _l_c_chemistry_bm b.indd 121 1/12/17 1:54:49 PM

126 * 27. Δίνονται οι καμπύλες μεταβολής (δεξιά) των συγκεντρώσεων των συστατικών της χημικής αντίδρασης A B συναρτήσει του χρόνου. (i) Ποια καμπύλη αντιστοιχεί σε κάθε συστατικό της αντίδρασης; Ποια θα είναι η ταχύτητα της αντίδρασης μετά τη χρονική στιγμή t v ; Να αιτιολογήσετε τις απαντήσεις σας. (ii) Σε διάγραμμα c - t να σχεδιαστούν ποιοτικά (χωρίς τη χρήση αριθμητικών δεδομένων) οι καμπύλες αντίδρασης για το αντιδρών συστατικό της αντίδρασης Α B όταν αυτή πραγματοποιείται σε θερμοκρασίες T 1 και T 2, όπου Τ 1 <Τ 2. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. 122 / _l_c_chemistry_bm b.indd 122 1/12/17 1:54:49 PM

127 C 0 C t ν t 0 t ν t i. υ = Πώς ορίζεται η στιγμιαία ταχύτητα της ομογενούς αντίδρασης; 2A(g) + 3B(g) Γ(g) + 4Δ(g) 123 / _l_c_chemistry_bm b.indd 123 1/12/17 1:54:49 PM

128 * 29. Δίνεται η μονόδρομη αντίδραση 2A(g) + 3B(g) Γ(g) + 4Δ(g) Στην αρχή έχουμε ισομοριακές ποσότητες A και B και η αντίδραση λαμβάνει χώρα σε δοχείο σταθερού όγκου και σε σταθερή θερμοκρασία. Ποιες από τις επόμενες προτάσεις είναι σωστές (σημειώστε Σ) και ποιες είναι λανθασμένες (σημειώστε Λ); (α) H συγκέντρωση του B αυξάνεται καθόλη τη διάρκεια της αντίδρασης. (β) H συγκέντρωση ταυ Γ αυξάνεται καθόλη τη διάρκεια της αντίδρασης. (γ) Στο τέλος της αντίδρασης η συγκέντρωση του A μηδενίζεται. 124 / _l_c_chemistry_bm b.indd 124 1/12/17 1:54:49 PM

129 (δ) Στο τέλος της αντίδρασης η συγκέντρωση του B μηδενίζεται. (ε) Κατά τη διάρκεια της αντίδρασης η πίεση παραμένει σταθερή. 30. Κατά τη διάρκεια της αντίδρασης: N 2 (g) + 3H 2 (g) 2NH 3 (g) ο ρυθμός μεταβολής της συγκέντρωσης του N 2 είναι υ 1 και ο ρυθμός μεταβολής της συγκέντρωσης της NH 3 είναι υ 2 O λόγος υ 1 :υ 2 είναι ίσος με: (α) 1 (β) 2 (γ) 3 (δ) / _l_c_chemistry_bm b.indd 125 1/12/17 1:54:49 PM

130 31. Για την αντίδραση: 2A(g) + 3B(g) Γ(g) + 2Δ(g) ποιος από τους παρακάτω λόγους δεν εκφράζει την ταχύτητα της αντίδρασης: da [ ] ( α) - ( β) - 2dt d[ Β] 3dt d [ Γ] d [ ] ( γ) ( δ) dt dt 32. Σε δοχείο όγκου 2 L εισάγουμε 0,8 mol αερίου A και 0,3 mol αερίου B, που αντιδρούν σύμφωνα με τη χημική εξίσωση: A(g) + B(g) Γ(g) Μετά από 2 s υπάρχουν στο δοχείο 0,6 mol Α. Ποια είναι 126 / _l_c_chemistry_bm b.indd 126 1/12/17 1:54:50 PM

131 η μέση ταχύτητα της αντίδρασης για τα δύο πρώτα δευτερόλεπτα; 0,05 mol L -1 s Σε δοχείο όγκου 1 L εισάγονται 0,6 mol αερίου A και 2 mol αερίου B, που αντιδρούν σύμφωνα με τη χημική εξίσωση A(g) + 2B(g) 3Γ(g) Μετά από 10 s περισσεύουν 0,4 mol Α. Να υπολογιστεί η μέση ταχύτητα της αντίδρασης για τα πρώτα 10 s. 0,02 mol L -1 s / _l_c_chemistry_bm b.indd 127 1/12/17 1:54:50 PM

132 β. Παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα αντίδρασης - Νόμος ταχύτητας 34. H αύξηση της θερμοκρασίας αυξάνει την ταχύτητα της αντίδρασης επειδή: (α) η συχνότητα των συγκρούσεων των μορίων μεγαλώνει (β) οι συγκρούσεις των μορίων είναι πιο βίαιες (γ) μεγαλύτερο ποσοστό μορίων έχει την ελάχιστη ενέργεια, ώστε να δώσει αποτελεσματικές συγκρούσεις (δ) οι δεσμοί των μορίων χαλαρώνουν 35. Αύξηση της θερμοκρασίας κατά 10 ο C θεωρούμε ότι διπλασιάζει την ταχύτητα της αντίδρασης: A(g) B(g) + Γ(g) 128 / _l_c_chemistry_bm b.indd 128 1/12/17 1:54:50 PM

133 Av σε θερμοκρασία 40 ο C η αρχική ταχύτητα είναι υ, σε θερμοκρασία 80 ο C και για σταθερή συγκέντρωση του A η ταχύτητα θα είναι: (α) 8υ (β) 16υ (γ) 4υ (δ) 80υ 36. Για την αντίδραση: 2A(g) + 3B(g) Γ(g) + 4Δ(g) ο νόμος της ταχύτητας είναι: υ = k[a][b] (α) Ποια είναι η τάξη της αντίδρασης; (β) H αντίδραση είναι απλή ή πολύπλοκη; α. 2, β. πολύπλοκη 129 / _l_c_chemistry_bm b.indd 129 1/12/17 1:54:50 PM

134 37. Με τι μονάδες μετράμε τη σταθερά ταχύτητας μιας αντίδρασης 1ης τάξεως και με τι μιας αντίδρασης 2ης τάξης; s -1, mol L -1 s Να συμπληρωθούν τα κενά των προτάσεων: (α) H αύξηση της επιφάνειας επαφής του στερεού προκαλεί... της ταχύτητας γιατί στην περίπτωση αυτή... ο αριθμός των... συγκρούσεων των αντιδρώντων. (β) H μεταβολή της πίεσης επηρεάζει την ταχύτητα της αντίδρασης μόνο στην περίπτωση κατά την οποία μεταξύ 130 / _l_c_chemistry_bm b.indd 130 1/12/17 1:54:50 PM

135 των αντιδρώντων υπάρχει... Αυτό συμβαίνει επειδή στα αέρια η μεταβολή της πίεσης μεταβάλλει ανάλογα τη... (γ) H κατάλυση χαρακτηρίζεται... όταν σε άλλη φάση βρίσκονται τα αντιδρώντα σώματα και σε άλλη ο (δ) Τα ένζυμα έχουν... δράση, δηλαδή ένα ένζυμο για / _l_c_chemistry_bm b.indd 131 1/12/17 1:54:50 PM

136 39. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις εξηγεί σωστά τη δράση ενός καταλύτη; (α) Αυξάνει την απόδοση της αντίδρασης (β) Αυξάνει την κινητική ενέργεια των μορίων των αντιδρώντων (γ) Δίνει έναν άλλο μηχανισμό στην αντίδραση (δ) Παρεμποδίζει την αμφίδρομη αντίδραση *40. Να εξηγήσετε αν ισχύουν ή όχι οι ακόλουθες προτάσεις. Να αναφέρετε σχετικό παράδειγμα, όπου το κρίνετε 132 / _l_c_chemistry_bm b.indd 132 1/12/17 1:54:50 PM

137 σκόπιμο. (α) H αύξηση της θερμοκρασίας αυξάνει την ταχύτητα μόνο των ενδόθερμων αντιδράσεων. (β) H αντίδραση 3A(g) + 2B(g) Γ(g) + 4Δ(g) είναι 5ης τάξης. (γ) H απλή αντίδραση A(g) + 2B(g) Γ(g) + Δ(g) είναι 3ης τάξης. (δ) Οι μονάδες της σταθεράς ταχύτητας k για όλες τις αντιδράσεις είναι: mol. L -1. s -1. (ε) Επειδή η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 10 o C διπλασιάζει την ταχύτητα, είναι φανερό ότι η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 100 o C θα εικοσαπλασιάζει την ταχύτητα. 133 / _l_c_chemistry_bm b.indd 133 1/12/17 1:54:51 PM

138 41. Για την απλή αντίδραση 2A(g) + B(g) Γ(g), η ταχύτητα σχηματισμού του Γ δίνεται από τη σχέση: (α) υ = k[a][b] (β) υ = k[a] 2 (γ) υ = k[a] 2 [B] (δ) υ = k [Γ] [Α] 2 [Β] 42. Να εξηγήσετε αν ισχύουν ή όχι οι ακόλουθες προτάσεις. (α) H ταχύτητα μιας αντίδρασης αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. (β) H αύξηση της θερμοκρασίας αυξάνει την ταχύτητα και στις εξώθερμες και στις ενδόθερμες αντιδράσεις. 134 / _l_c_chemistry_bm b.indd 134 1/12/17 1:54:51 PM

139 (γ) Σκόνη ψευδαργύρου που ζυγίζει 20 g αντιδρά με περίσσεια διαλύματος HCl ταχύτερα από ό,τι σύρμα ψευδαργύρου που ζυγίζει 20 g. 43. H αντίδραση 2A(g)+B(g) Γ(g) πραγματοποιείται σε ένα στάδιο. Βάζουμε 3 mol του A και 2 mol του B σε δοχείο 1 L. Όταν η ποσότητα του Γ γίνει 1 mol, η ταχύ τητα σχηματισμού του Γ υ 2 σε σχέση με την αντίστοιχη αρχική ταχύτητα υ 1 θα είναι: (α) υ 2 = 18 1 υ1 1 (β) υ 2 = υ1 12 (γ) υ 2 = 9 1 υ1 (δ) υ 2 = 18υ / _l_c_chemistry_bm b.indd 135 1/12/17 1:54:51 PM

140 44. Δίνεται η απλή αντίδραση A(g) + 2B(g) 2Γ(g). Εξηγήστε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; (α) H αντίδραση είναι τρίτης τάξης. (β) Αυξάνουμε τη θερμοκρασία, οπότε η ταχύτητα της αντίδρασης ελαττώνεται. (γ) Διπλασιάζεται ο όγκος του δοχείου, οπότε η ταχύτητα γίνεται οκτώ φορές μικρότερη.(δ) H σταθερά ταχύτητας k έχει μονάδες mol L - 1 s / _l_c_chemistry_bm b.indd 136 1/12/17 1:54:51 PM

141 * 45. Σε δοχείου όγκου V = 4 L βάζουμε 6 mol αερίου A και 4 mol αερίου B, οπότε πραγματοποιείται η απλή αντίδραση: A + 2B Γ (α) Ποιος είναι ο νόμος της ταχύτητας; (β) Av η σταθερά ταχύτητας είναι k =10 M - 2 min - 1, ποια είναι η αρχική ταχύτητα της αντίδρασης (t = 0); (γ) Μετά χρόνο t βρέθηκαν στο δοχείο 4,5 mol Α. Ποια είναι η ταχύτητα της αντίδρασης τη χρονική στιγμή t; β. 15 Μ min -1 γ. 45/64 Μ min / _l_c_chemistry_bm b.indd 137 1/12/17 1:54:52 PM

142 *46. Σε δοχείο όγκου 1 L υπάρχουν 0,6 mol αερίου A 2 και 0,8 mol αερίου B 2. Μετά την πάροδο 2 min βρέθηκε ότι παράγονται 0,8 mol AB. Να βρεθεί η αρχική ταχύτητα της απλής αντίδρασης: A 2 (g) + B 2 (g) 2AB(g) και η ταχύτητά της στο τέλος του δεύτερου λεπτού. Δίνεται η σταθερά ταχύτητας, k = 10-3 L mol -1 s -1. υ αρχ = 4, mol L -1 s -1 υ 2 = 0, mol L -1 s -1 *47. Σε ορισμένη θερμοκρασία, βρέθηκαν τα παρακάτω πειραματικά δεδομένα για την αντίδραση: 138 / _l_c_chemistry_bm b.indd 138 1/12/17 1:54:52 PM

143 A(g) + 2B(g) Γ(g) + Δ(g) Πείραμα c A αρχ /mol L -1 c B αρχ /mol L -1 υ A αρχ /mol L -1 min ,1 0, ,1 0, ,4 0, ,4 0, / _l_c_chemistry_bm b.indd 139 1/12/17 1:54:52 PM

144 (α) Ποιος είναι ο νόμος της ταχύτητας; (β) Ποια είναι η τάξη της αντίδρασης; (γ) Ποια είναι η σταθερά ταχύτητας της αντίδρασης; (α) υ = k[a][b], (β) 2, (γ) k = 2 mol -1 L min -1 * 48. Για την αντίδραση: αα + ββ + γγ προϊόντα, βρέθηκαν πειραματικά τα εξής αποτελέσματα: 140 / _l_c_chemistry_bm b.indd 140 1/12/17 1:54:52 PM

145 Πείραμα c A /mol L-1 c B /mol L -1 c Γ /mol L -1 υ/mol L -1 min ,1 0,1 0, ,3 0,2 0, ,3 0,1 0, ,3 0,2 0, / _l_c_chemistry_bm b.indd 141 1/12/17 1:54:52 PM

146 (α) Ποιος είναι ο νόμος της ταχύτητας της αντίδρασης; (β) Ποια είναι η σταθερά ταχύτητας της αντίδρασης; (α) υ = k[a][b][γ], (β) k = 0,3 mol -2 L 2 s Από πειράματα διαπιστώθηκε ότι η ταχύτητα της αντίδρασης: Α + 3Β Γ ακολουθεί το νόμο υ = k[α][β] 2. Να εξηγήσετε αυτή την πειραματική διαπίστωση και δώστε έναν πιθανό μηχανισμό για την αντίδραση. 142 / _l_c_chemistry_bm b.indd 142 1/12/17 1:54:53 PM

147 * 50. Για την αντίδραση: 2NO(g) + + Cl 2 (g) 2NOCl(g) βρίσκουμε ότι διπλασιάζοντας τη συγκέντρωση του NO και του Cl 2, η ταχύτητα οκταπλασιάζεται, ενώ αν διπλασιάσουμε μόνο τη συγκέντρωση του Cl 2, η ταχύτητα απλώς διπλασιάζεται. Ποια είναι η τάξη της αντίδρασης; 3ης τάξης * 51. Για την αντίδραση: 2H 2 (g) + 2NO(g) 2H 2 O(g) + + N 2 (g) που γίνεται σε σταθερή θερμοκρασία, λαμβάνονται τα παρακάτω δεδομένα: 143 / _l_c_chemistry_bm b.indd 143 1/12/17 1:54:53 PM

148 Πείραμα c NO αρχ /mol L - 1 c Η2 αρχ /mol L - 1 υ αρχ /mol L -1 s ,70 0,39 0,19 2 1,40 0,39 0,76 3 1,40 0,78 1,52 (α) Ποιος είναι ο νόμος της ταχύτητας της αντίδρασης; (β) Ποια είναι η τάξη της αντίδρασης; (γ) Να εξηγήσετε γιατί η τάξη της αντίδρασης δεν μπορεί να υπολογιστεί με βάση τη στοι- 144 / _l_c_chemistry_bm b.indd 144 1/12/17 1:54:53 PM

149 χειομετρία της παραπάνω εξίσωσης. (α) υ = k [NO] 2 [H 2 ] (β) 3 Γενικά Προβλήματα ** 52. Οι γραφικές παραστάσεις των συγκεντρώσεων των ουσιών που συμμετέχουν στην αντίδραση: A(g) + 3Γ(g) 2Β(g) + Δ(g) σε συνάρτηση με το χρόνο, φαίνονται στα παρακάτω τέσσερα (I έως IV) διαγράμματα. 145 / _l_c_chemistry_bm b.indd 145 1/12/17 1:54:53 PM

150 c/mol L -1 0,9 0 (Ι) 20 t/s c/mol L -1 0,6 0,3 0 (ΙΙ) 20 t/s 146 / _l_c_chemistry_bm b.indd 146 1/12/17 1:54:54 PM

151 c/mol L -1 0,6 0 (ΙΙΙ) t/s c/mol L -1 0,3 0 (ΙV) 20 t/s 147 / _l_c_chemistry_bm b.indd 147 1/12/17 1:54:55 PM

152 (α) Ποια από τις καμπύλες αυτές αντιστοιχεί στην ουσία Α, ποια στη B, ποια στη Γ και ποια στη Δ; (β) Να υπολογίσετε τις συγκεντρώ σεις όλων των σωμάτων μετά το τέλος της αντίδρασης. (γ) Ποια είναι η μέση ταχύτητα της αντίδρασης για τα πρώτα 20 s; (δ) Ποιος είναι ο ρυθμός μεταβολής της συγκέντρωσης κάθε ουσίας Α, B, Γ και Δ στα πρώτα 20s; (ε) Ποια είναι η ταχύτητα της αντίδρασης τη χρονική στιγμή t = 20 s; (β) 0,3 M - 0 M - 0,6 M - 0,3 M (γ) 0,015 M s -1 (δ) Γ: 0,045 M s -1 (ε) 0 M s / _l_c_chemistry_bm b.indd 148 1/12/17 1:54:55 PM

153 ** 53. Όταν περίσσεια σκόνης MgCO 3 προστεθεί σε 50 ml διαλύματος HCl 1 M λαμβάνει χώρα η μονόδρομη αντίδραση: MgCO 3 + 2HCl MgCl 2 + H 2 O + CO 2 Να προβλέψετε την επίδραση που θα έχουν οι ακόλουθες μεταβολές (i-vi) (α) στην αρχική ταχύτητα και (β) στο συνολικό όγκο του CO 2 που θα σχηματιστεί. Στο (α) ερώτημα απαντήστε: βραδύτερη - ταχύτερη - ίδια Στο (β) ερώτημα απαντήστε: μικρότερος - μεγαλύτερος - ίδιος i. Ίδια ποσότητα MgCO 3 προστίθεται υπό τη μορφή μεγαλύτερων κόκκων σκόνης. 149 / _l_c_chemistry_bm b.indd 149 1/12/17 1:54:55 PM

154 ii. 1 g NaOH διαλύεται στο οξύ πριν προστεθεί το MgCO 3. iii. 50 ml διαλύματος HCl 2 M χρησιμοποιούνται αντί 50 ml διαλύματος HCl 1 Μ. iv. 25 ml διαλύματος HCl 2 M χρησιμοποιούνται αντί 50 ml διαλύματος HCl 1M ν. Ίσος όγκος νερού προστίθεται στο οξύ πριν από την προσθήκη του MgCO 3. vi. 100 ml διαλύματος HCl 1 M χρησιμοποιούνται αντί 50 ml διαλύματος HCl 1 Μ. i. βραδύτερη - ίδιος ii. βραδύτερη - μικρότερος iii. ταχύτερη - μεγαλύτερος iν. ταχύτερη - ίδιος ν. βραδύτερη - ίδιος vi. ίδια - μεγαλύτερος 150 / _l_c_chemistry_bm b.indd 150 1/12/17 1:54:55 PM

155 ** 54. Σε δοχείο όγκου 1 L εισάγουμε 6 mol αερίου A και 5 mol αερίου B, τα οποία αντιδρούν σύμφω να με την αντίδραση: A(g) + B(g) Γ(g) + Δ(g) Για τον προσδιορισμό της ταχύτητας αντίδρασης έγινε μια σειρά μετρήσεων, την οποία αναφέρουμε στον ακόλουθο πίνακα: t/min c Γ /mol L ,5 4,7 (α) Να γίνει η γραφική παράσταση της σχέσης c Γ = f(t). (β) Να υπολογίσετε τη μέση ταχύτητα της αντίδρασης για 151 / _l_c_chemistry_bm b.indd 151 1/12/17 1:54:55 PM

156 τα 2 πρώτα λεπτά. (γ) Να υπολογίσετε τη μέση ταχύτητα της αντίδρασης για το χρονικό διάστημα 1,5 min - 2,5 min. (δ) Να υπολογίσετε την ταχύτητα της αντίδρασης για τη χρονική στιγμή t = 2 min. (β) 2 mol L -1 min -1 (γ), (δ) Θα βρεθεί με τη γραφική παράσταση 55. Ποια από τις παρακάτω γραφικές παραστάσεις αντιπροσωπεύει την ταχύτητα μιας ενζυμικά καταλυόμενης αντίδρασης σε συνάρτηση με την αύξηση της θερμοκρασίας; 152 / _l_c_chemistry_bm b.indd 152 1/12/17 1:54:56 PM

157 (1) ν (2) ν θ θ (3) ν (4) ν (α) (1) θ θ (β) (2) (γ) (3) (δ) (4) 56. Σε κλειστό δοχείο σταθερού όγκου 1 L εισάγουμε 3 mol NO και 1 mol Cl 2, θερμαίνουμε στους 527 ο C, οπότε γίνεται η απλή μονόδρομη αντίδραση σε σταθερή θερμοκρασία: 2NO(g) + Cl 2 (g) 2NOCl(g) με αρχική ταχύτητα 1, mol 153 / _l_c_chemistry_bm b.indd 153 1/12/17 1:54:56 PM

158 L - 1 s - 1. (α) Ποια είναι η σταθερά ταχύτητας της αντίδρασης; (β) Ποια θα είναι η ταχύτητα της αντίδρασης, όταν περισσεύουν 0,4 mol Cl 2 ; (γ) Ποια θα είναι η ταχύτητα της αντίδρασης όταν περισσεύει 1 mol NO; (δ) Ποια ήταν η αρχική ολική πίεση, ποια η πίεση τη στιγμή που περισσεύουν 0,4 mol Cl 2 και ποια τη στιγμή που περισσεύει 1 mol NO; (α) k = M -2 s -1 (β) υ = 2, M s -1 (γ) 0 (δ) 262,4 atm, 223,04 atm, 196,8 atm 154 / _l_c_chemistry_bm b.indd 154 1/12/17 1:54:56 PM

159 Δραστηριότητα Ένζυμα - Βιολογικοί Καταλύτες H πατάτα, πέρα από το άμυλο, περιέχει και ένα ένζυμο γνωστό με το όνομα καταλάση. Αυτό έχει πλην των άλλων και την ικανότητα να καταλύει τη διάσπαση του υπεροξειδίου του υδρογόνου σε νερό και οξυγόνο. H 2 O 2 H 2 O O2 155 / 99 Τη δράση του ενζύμου αυτού αλλά και τις επιδράσεις διαφόρων παραγόντων όπως της θερμοκρασίας πάνω στην ταχύτητα της αντίδρασης αυτής μπορείτε να τη διαπιστώσετε με το παρακάτω απλό πείραμα. Προμηθευτείτε από το φαρμακείο ένα μπουκάλι με διάλυμα υπεροξειδίου του υδρογόνου (οξυζενέ _l_c_chemistry_bm b.indd 155 1/12/17 1:54:56 PM

160 κοινώς...). Τα διαλύματα αυτά είναι συνήθως 3% w/v σε H 2 O. Μεταφέρετε περίπου 50 ml από το οξυζενέ σε ένα καθαρό ποτήρι. Κόψτε μια φέτα από φρέσκια πλυμένη πατάτα και ρίξτε τη στο διάλυμα. Αυτή όντας ελαφρότερη θα επιπλέει. Παρατηρήστε ότι σχεδόν αμέσως γύρω από την πατάτα θα σχηματισθούν πολλές φυσαλίδες από αέριο (O 2 ), ένδειξη ότι η παραπάνω αντίδραση προχωρά γρήγορα. To υπόλοιπο διάλυμα παραμένει «ήρεμο», ένδειξη ότι εκεί η διάσπαση του H 2 O 2 είναι πολύ αργή. Να εκτιμήσετε αν η έκλυση των φυσαλίδων γίνεται με σταθερό ρυθμό. Θερμάνετε το διάλυμα πριν και ρίξτε μετά την πατάτα. Παρατηρείτε κάποια διαφορά; Με την ίδια λογική 156 / _l_c_chemistry_bm b.indd 156 1/12/17 1:54:57 PM

161 ψύξτε το διάλυμα στο ψυγείο και επαναλάβατε το πείραμα. Τι παρατηρείτε; Ψήστε την πατάτα σε ένα φούρνο και μετά ρίξτε την στο διάλυμα. Παρατηρείτε κάτι το διαφορετικό; Πού οφείλεται αυτό; Απαντήσεις στις ασκήσεις πολλαπλής επιλογής και σωστού-λάθους 29. α. Λ, β. Σ, γ. Λ, δ. Σ, ε. Σ 30. δ 31. δ 34. γ 35. β 39. γ 157 / _l_c_chemistry_bm b.indd 157 1/12/17 1:54:57 PM

162 40. α. όχι, β. όχι, γ. ναι, δ. όχι, ε. όχι 41. γ 42. α. όχι, β. ναι, γ. ναι 43. α 44. α. Σ, β. Λ, γ. Σ, δ. Λ 55. γ 158 / _l_c_chemistry_bm b.indd 158 1/12/17 1:54:58 PM

2H 2 (g) + O 2 (g) 2H 2 O(l) Η = -572 kj,

2H 2 (g) + O 2 (g) 2H 2 O(l) Η = -572 kj, ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ 3.1 Γενικά για τη χηµική κινητική και τη χηµική αντίδραση - Ταχύτητα αντίδρασης 1. Τι µελετά η χηµική κινητική; Η χηµική κινητική µελετά - Την ταχύτητα (ή το ρυθµό) που εξελίσσεται µια

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ. Εισαγωγή. 3.1 Γενικά για τη χημική κινητική και τη χημική αντίδραση - Ταχύτητα αντίδρασης

ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ. Εισαγωγή. 3.1 Γενικά για τη χημική κινητική και τη χημική αντίδραση - Ταχύτητα αντίδρασης 3 ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ 3 ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ Εισαγωγή Στην μέχρι τώρα γνωριμία μας με τη χημεία υπάρχει μια «σημαντική απουσία»: ο χρόνος... Είναι λοιπόν «καιρός» να μπει και ο χρόνος ως παράμετρος στη μελέτη ενός

Διαβάστε περισσότερα

Χημεία γ λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Tόμος 2ος

Χημεία γ λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Tόμος 2ος Χημεία γ λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Tόμος 2ος 22-0231_l_c_chemistry_bm 69-134 18b.indd 1 5/9/17 2:56 PM ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΚ ΟΣΗΣ Το παρόν βιβλίο περιέχει τα παρακάτω κεφάλαια: α) Από

Διαβάστε περισσότερα

panagiotisathanasopoulos.gr

panagiotisathanasopoulos.gr Χηµικός ιδάκτωρ Παν. Πατρών Παρα γοντες που επηρεα ζουν την ταχυ τητα αντι δρασης. Καταλυ τες Από ποιους παράγοντες εξαρτάται η Πως επηρεάζει η συγκέντρωση την Πως επηρεάζει η πίεση την Πως επηρεάζει η

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ. Πορώδης κόκκος τιτανίου. Χρήση ως καταλύτης αντιδράσεων.

ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ. Πορώδης κόκκος τιτανίου. Χρήση ως καταλύτης αντιδράσεων. ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ Πορώδης κόκκος τιτανίου. Χρήση ως καταλύτης αντιδράσεων. Δημήτρης Παπαδόπουλος, χημικός Βύρωνας, 2015 Χημική κινητική Η χημική κινητική μελετά: Την ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται μία

Διαβάστε περισσότερα

panagiotisathanasopoulos.gr

panagiotisathanasopoulos.gr Παναγιώτης Αθανασόπουλος. Κεφάλαιο 3ο Χημική Κινητική Παναγιώτης Αθανασόπουλος Χημικός, 35 Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών Χηµικός ιδάκτωρ Παν. Πατρών 36 Γενικα για τη χημικη κινητικη και τη χημικη Παναγιώτης

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΑ. Σύντομη αναφορά στον όρο «Χημική κινητική» ΠΩΣ ΟΔΗΓΟΥΜΑΣΤΕ ΣΤΑ ΑΝΤΙΔΡΩΝΤΑ

ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΑ. Σύντομη αναφορά στον όρο «Χημική κινητική» ΠΩΣ ΟΔΗΓΟΥΜΑΣΤΕ ΣΤΑ ΑΝΤΙΔΡΩΝΤΑ ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΑ Σύντομη αναφορά στον όρο «Χημική κινητική» ΠΩΣ ΟΔΗΓΟΥΜΑΣΤΕ ΣΤΑ ΑΝΤΙΔΡΩΝΤΑ Α] ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ Arrhenius Για να αντιδράσουν δυο μόρια πρέπει να συγκρουστούν αποτελεσματικά, δηλαδή

Διαβάστε περισσότερα

Κάθε χημική αντίδραση παριστάνεται με μία χημική εξίσωση. Κάθε χημική εξίσωση δίνει ορισμένες πληροφορίες για την χημική αντίδραση που παριστάνει.

Κάθε χημική αντίδραση παριστάνεται με μία χημική εξίσωση. Κάθε χημική εξίσωση δίνει ορισμένες πληροφορίες για την χημική αντίδραση που παριστάνει. Ενέργεια 1 Χημική Κινητική ( Ταχύτητα Χημικής Αντίδρασης ) Κάθε χημική αντίδραση παριστάνεται με μία χημική εξίσωση. Κάθε χημική εξίσωση δίνει ορισμένες πληροφορίες για την χημική αντίδραση που παριστάνει.

Διαβάστε περισσότερα

Ταχύτητα χημικής αντίδρασης και παράγοντες που την επηρεάζουν

Ταχύτητα χημικής αντίδρασης και παράγοντες που την επηρεάζουν ΕΚΦΕ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ, Επιμέλεια Καγιάρας Νικόλαος Φυσικός Ταχύτητα χημικής αντίδρασης και παράγοντες που την επηρεάζουν Η ταχύτητα μιας αντίδρασης εξαρτάται από τον αριθμό των αποτελεσματικών συγκρούσεων μεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

[FeCl. = - [Fe] t. = - [HCl] t. t ] [FeCl. [HCl] t (1) (2) (3) (4)

[FeCl. = - [Fe] t. = - [HCl] t. t ] [FeCl. [HCl] t (1) (2) (3) (4) Μιχαήλ Π. Μιχαήλ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ 1 3.1 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Στις ερωτήσεις 1-34 βάλτε σε ένα κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Το αντικείµενο µελέτης της χηµικής

Διαβάστε περισσότερα

59 3. ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ

59 3. ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ 3. ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ 59 60 61 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ: 11 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Χημική Κινητική 3.1 Αντικείμενο χημικής κινητικής Ορισμός ταχύτητας αντίδρασης ΣΤΟΧΟΙ Στο τέλος αυτής της διδακτική ώρας θα πρέπει ο μαθητής

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3 ο. Χημική Κινητική. Παναγιώτης Αθανασόπουλος Χημικός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών. 35 panagiotisathanasopoulos.gr

Κεφάλαιο 3 ο. Χημική Κινητική. Παναγιώτης Αθανασόπουλος Χημικός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών. 35 panagiotisathanasopoulos.gr . Κεφάλαιο 3 ο Χημική Κινητική Χημικός, 35 Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών Χημικός Διδάκτωρ Παν. Πατρών 36 Γενικα για τη χημικη κινητικη και τη χημικη Τι μελετά η Χημική Κινητική; Πως αντλεί τα δεδομένα

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 6-ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 6-ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 6-ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ 1. Σε δοχείο σταθερού όγκου και σε σταθερή θερμοκρασία, εισάγονται κάποιες ποσότητες των αερίων Η 2(g) και Ι 2(g) τα οποία αντιδρούν σύμφωνα με

Διαβάστε περισσότερα

panagiotisathanasopoulos.gr

panagiotisathanasopoulos.gr Χημική Ισορροπία 61 Παναγιώτης Αθανασόπουλος Χημικός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών Χημικός Διδάκτωρ Παν. Πατρών 62 Τι ονομάζεται κλειστό χημικό σύστημα; Παναγιώτης Αθανασόπουλος Κλειστό ονομάζεται το

Διαβάστε περισσότερα

Ταχύτητα χημικών αντιδράσεων

Ταχύτητα χημικών αντιδράσεων Ταχύτητα χημικών αντιδράσεων Η στιγμιαία ταχύτητα μιας αντίδρασης είναι η κλίση της εφαπτομένης στη γραφική παράσταση της συγκέντρωσης ως προς το χρόνο. Για αρνητικές κλίσεις, το πρόσημο αλλάζει, έτσι

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε ΠΡΟΟΔΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜ/ΝΙΑ: 08-11-2015 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 3 ώρες

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε ΠΡΟΟΔΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜ/ΝΙΑ: 08-11-2015 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 3 ώρες ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε ΠΡΟΟΔΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜ/ΝΙΑ: 08--05 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α. Α.5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα

Διαβάστε περισσότερα

Καταλύτες Κατάλυση. MnO 2. 2KCl(s) + 3O 2 (g)

Καταλύτες Κατάλυση. MnO 2. 2KCl(s) + 3O 2 (g) Καταλύτες Κατάλυση Από ποιους παράγοντες εξαρτάται η ταχύτητα μιας αντίδρασης; Φύση των αντιδρώντων, συγκέντρωση αντιδρώντων, πίεση (για αέρια), επιφάνεια επαφής (για ετερογενείς αντιδράσεις), θερμοκρασία,

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 7η. Χημική Ισορροπία. Εργαστήριο Χημείας Τμήμα ΔΕΑΠΤ Πανεπιστήμιο Πατρών

Άσκηση 7η. Χημική Ισορροπία. Εργαστήριο Χημείας Τμήμα ΔΕΑΠΤ Πανεπιστήμιο Πατρών Άσκηση 7η Χημική Ισορροπία Εργαστήριο Χημείας Τμήμα ΔΕΑΠΤ Πανεπιστήμιο Πατρών Η έννοια της Χημικής Ισορροπίας Υπάρχουν χηµικές αντιδράσεις που εξελίσσονται προς µία µόνο μόνο κατεύθυνση, όπως π.χ. η σύνθεση

Διαβάστε περισσότερα

Πείραμα 2 Αν αντίθετα, στο δοχείο εισαχθούν 20 mol ΗΙ στους 440 ºC, τότε το ΗΙ διασπάται σύμφωνα με τη χημική εξίσωση: 2ΗΙ(g) H 2 (g) + I 2 (g)

Πείραμα 2 Αν αντίθετα, στο δοχείο εισαχθούν 20 mol ΗΙ στους 440 ºC, τότε το ΗΙ διασπάται σύμφωνα με τη χημική εξίσωση: 2ΗΙ(g) H 2 (g) + I 2 (g) Α. Θεωρητικό μέρος Άσκηση 5 η Μελέτη Χημικής Ισορροπίας Αρχή Le Chatelier Μονόδρομες αμφίδρομες αντιδράσεις Πολλές χημικές αντιδράσεις οδηγούνται, κάτω από κατάλληλες συνθήκες, σε κατάσταση ισορροπίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΑΘΕΡΑ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 5.1. Έστω η ισορροπία: 2NOCl(g) 2NO(g) + Cl 2 (g). Για την ισορροπία αυτή ισχύει ότι: Α) Κ c = [NO] [Cl 2 ]/[NOCl] 2 Β) η K c έχει μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Ημερομηνία: Τετάρτη 11 Απριλίου 2018 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Α1. Η σωστή τετράδα κβαντικών αριθμών για το μονήρες

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα :... Ημερομηνία:... /... /...

Όνομα :... Ημερομηνία:... /... /... Όνομα :... Ημερομηνία:... /... /... Επαναληπτικό Διαγώνισμα Χημείας Γ Λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών (1 ο + 2 ο + 3 ο + 4 ο + 5 ο ΚΕΦ.) Διάρκεια 180 min ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις Α1 εως Α4

Διαβάστε περισσότερα

Στις ερωτήσεις A1 - A4, να γράψετε τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα σε κάθε αριθμό το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Στις ερωτήσεις A1 - A4, να γράψετε τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα σε κάθε αριθμό το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Μάθημα/Τάξη: Χημεία Γ Λυκείου Κεφάλαιο: 1 ο -4 ο και 7 ο Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 30-10-2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 80/100 Θέμα A Στις ερωτήσεις A1 - A4, να γράψετε τον αριθμό της ερώτησης και

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελεσματικές κρούσεις

Αποτελεσματικές κρούσεις Χημική κινητική Πραγματοποίηση μίας αντίδρασης. Θεωρία των ενεργών συγκρούσεων (Arrhenius 1889) - θεωρία της μεταβατικής κατάστασης. Ορισμός ταχύτητας αντίδρασης - μέση και στιγμιαία ταχύτητα. Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Ημερομηνία: Πέμπτη 3 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Για τις προτάσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 A ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΣ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 A ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΣ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Ημερομηνία: Πέμπτη 4 Ιανουαρίου 2018 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Για τις προτάσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Ημερομηνία: Τετάρτη 11 Απριλίου 018 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α Α1. β Α. γ Α3. δ Α4. γ Α5. α Λ, β Λ, γ Λ, δ Σ, ε Λ. ΘΕΜΑ Β Β1.

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ανόργανη Χημεία. Ενότητα 10 η : Χημική κινητική. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής.

Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ανόργανη Χημεία. Ενότητα 10 η : Χημική κινητική. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Ανόργανη Χημεία Ενότητα 10 η : Χημική κινητική Οκτώβριος 2018 Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Ταχύτητες Αντίδρασης 2 Ως ταχύτητα αντίδρασης ορίζεται είτε η αύξηση

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ 2 ο ΘΕΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών. Χημεία. Ενότητα 13: Χημική κινητική

Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών. Χημεία. Ενότητα 13: Χημική κινητική Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Χημεία Ενότητα 13: Χημική κινητική Αν. Καθηγητής Γεώργιος Μαρνέλλος e-mail: gmarnellos@uowm.gr Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΧΗΜΕΙΑ

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΧΗΜΕΙΑ Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΧΗΜΕΙΑ Σχολείο: 1) Ονομ/επώνυμα μαθητών: 2)... 3) ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΧΗΜΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ. 3. Σε κλειστό δοχείο εισάγεται μείγμα των αερίων σωμάτων Α και Β, τα οποία αντιδρούν στους θ 0 C

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ. 3. Σε κλειστό δοχείο εισάγεται μείγμα των αερίων σωμάτων Α και Β, τα οποία αντιδρούν στους θ 0 C ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ 4.1. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. Μία χημική αντίδραση είναι μονόδρομη όταν: α. πραγματοποιείται μόνο σε ορισμένες συνθήκες β. πραγματοποιείται μόνο στο εργαστήριο γ. μετά

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ανόργανη Χημεία. Ενότητα 11 η : Χημική ισορροπία. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής.

Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ανόργανη Χημεία. Ενότητα 11 η : Χημική ισορροπία. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Ανόργανη Χημεία Ενότητα 11 η : Χημική ισορροπία Οκτώβριος 2018 Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Η Κατάσταση Ισορροπίας 2 Πολλές αντιδράσεις δεν πραγματοποιούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. O αριθμό οξείδωσης του Mn στις ενώσεις MnO2, K2MnO4, KMnO4 είναι αντίστοιχα: α. 4, 5, 7 β. 7, 4, -3 γ. 6, 0, 7 δ.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. O αριθμό οξείδωσης του Mn στις ενώσεις MnO2, K2MnO4, KMnO4 είναι αντίστοιχα: α. 4, 5, 7 β. 7, 4, -3 γ. 6, 0, 7 δ. XΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 1//01 ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΓΕΡΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΓΚΙΤΑΚΟΥ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΙΠΟΣ, ΜΑΡΙΝΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΘΕΜΑ Α A1. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ O αριθμό οξείδωσης του Mn στις ενώσεις MnO, KMnO4, KMnO4

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΘΕΜΑ Α ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΞΙ (6) Για τις προτάσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 17-09-2017 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΓΕΡΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΓΚΙΤΑΚΟΥ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΙΠΟΣ, ΜΑΡΙΝΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α A1. Προϊόν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 24 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 24 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 24 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις 1.1-1.4, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟ

ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΗΜΙΚΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΧΗΜΙΚΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ Διδάσκων : ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΒΕΡΒΕΡΙΔΗΣ Διάλεξη 3η 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΙ ΕΞΕΤΑΖΕΙ Η ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΠΩΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 Β ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 Β ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Ημερομηνία: Σάββατο 20 Απριλίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Για τις προτάσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. o o o f f 3 o o o f 3 f o o o o o f 3 f 2 f 2 f H = H ( HCl ) H ( NH ) 2A + B Γ + 3

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. o o o f f 3 o o o f 3 f o o o o o f 3 f 2 f 2 f H = H ( HCl ) H ( NH ) 2A + B Γ + 3 ΘΕΜΑ ο Β' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Στις ερωτήσεις 4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση Η πρότυπη ενθαλπία ( ο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. 2NH + 3Cl N + 6HCl. 3 (g) 2 (g) 2 (g) (g) 2A + B Γ + 3. (g) (g) (g) (g) ποια από τις παρακάτω εκφράσεις είναι λανθασµένη;

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. 2NH + 3Cl N + 6HCl. 3 (g) 2 (g) 2 (g) (g) 2A + B Γ + 3. (g) (g) (g) (g) ποια από τις παρακάτω εκφράσεις είναι λανθασµένη; Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ ΘΕΜΑ ο Β' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Στις ερωτήσεις..4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

+ ^ + + Ε + Υ-ΕΥ-Π + Π + Ε. 8. Σημειώστε σωστό ή λάθος σε καθεμιά από τις απαντήσεις που ακολουθούν.

+ ^ + + Ε + Υ-ΕΥ-Π + Π + Ε. 8. Σημειώστε σωστό ή λάθος σε καθεμιά από τις απαντήσεις που ακολουθούν. Υποενότητα 3.2 1. Τι είναι ενέργεια ενεργοποίησης και ποια η σχέση ενός ενζύμου με αυτήν. Η απάντηση βρίσκεται στην παράγραφο του σχολικού βιβλίου «Μηχανισμός δράσης των ενζύμων». 2.0 τρόπος δράσης των

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. ΚΕΦ.3.1: ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ (α)

ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. ΚΕΦ.3.1: ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ (α) ΚΕΦ.3.1: ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ (α ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ είναι οι μεταβολές κατά τις οποίες από κάποια αρχικά σώματα (αντιδρώντα παράγονται νέα σώματα (προϊόντα. CO 2 O γλυκόζη (Φωτοσύνθεση Σάκχαρα αλκοόλη

Διαβάστε περισσότερα

4.2 Παρα γοντες που επηρεα ζουν τη θε ση χημικη ς ισορροπι ας - Αρχη Le Chatelier

4.2 Παρα γοντες που επηρεα ζουν τη θε ση χημικη ς ισορροπι ας - Αρχη Le Chatelier Χημικός Διδάκτωρ Παν. Πατρών 4.2 Παρα γοντες που επηρεα ζουν τη θε ση χημικη ς ισορροπι ας - Αρχη Le Chatelier Τι ονομάζεται θέση χημικής ισορροπίας; Από ποιους παράγοντες επηρεάζεται η θέση της χημικής

Διαβάστε περισσότερα

9. ΤΑΧΥΤΗΤΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

9. ΤΑΧΥΤΗΤΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 9. ΤΑΧΥΤΗΤΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ορισμός της ταχύτητας αντίδρασης Πειραματικός προσδιορισμός ταχύτητας Εξάρτηση της ταχύτητας από τη συγκέντρωση Μεταβολή της συγκέντρωσης με το χρόνο Θερμοκρασία και

Διαβάστε περισσότερα

Ημερομηνία: Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες

Ημερομηνία: Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Ημερομηνία: Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Στις ημιτελείς προτάσεις Α1 Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό

Διαβάστε περισσότερα

ιαγώνισµα : ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ.Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ιαγώνισµα : ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ.Β ΛΥΚΕΙΟΥ ιαγώνισµα : ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ.Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 ο Α. Να σηµειώσετε τη σωστή απάντηση : 1. Όταν αυξάνουµε τη θερµοκρασία, η απόδοση µιας αµφίδροµης αντίδρασης : Α. αυξάνεται πάντοτε Β. αυξάνεται,

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 5-ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ. α. Να βρείτε τη σύσταση του δοχείου σε mol τις χρονικές στιγμές t 1 και t 2.

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 5-ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ. α. Να βρείτε τη σύσταση του δοχείου σε mol τις χρονικές στιγμές t 1 και t 2. ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 5-ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ 1. Σε δοχείο όγκου V=2L εισάγονται τη χρονική στιγμή t o =0, 10mol N 2(g) και 24mol H 2(g) τα οποία αντιδρούν σύμφωνα με τη (μονόδρομη) αντίδραση

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΙΙΙ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΣΤΑΘΕΡΑ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΙΙΙ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΣΤΑΘΕΡΑ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ Γραφείο 211 Επίκουρος Καθηγητής: Δ. Τσιπλακίδης Τηλ.: 2310 997766 e mail: dtsiplak@chem.auth.gr url:

Διαβάστε περισσότερα

Χημεία γ λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Tόμος 4ος

Χημεία γ λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Tόμος 4ος Χημεία γ λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Tόμος 4ος 22-0231_l_c_chemistry_bm 101-134 28b.indd 1 1/12/17 1:55:44 PM ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΚ ΟΣΗΣ Το παρόν βιβλίο περιέχει τα παρακάτω κεφάλαια:

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις , να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις , να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 24 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΞΙ ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις 1.1-1.4, να γράψετε

Διαβάστε περισσότερα

Χηµική κινητική - Ταχύτητα αντίδρασης. 6 ο Μάθηµα: Μηχανισµός αντίδρασης - Νόµος ταχύτητας

Χηµική κινητική - Ταχύτητα αντίδρασης. 6 ο Μάθηµα: Μηχανισµός αντίδρασης - Νόµος ταχύτητας 5 ο Μάθηµα: Χηµική κινητική - Ταχύτητα αντίδρασης 6 ο Μάθηµα: Μηχανισµός αντίδρασης - Νόµος ταχύτητας 95 5 o Χηµική κινητική Ταχύτητα αντίδρασης Α ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Χηµική κινητική: Χηµική κινητική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΕΣΤΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. Προσανατολισμός Θετικών Σπουδών ΕΝΘΕΤΟ ΜΕ ΤΗ ΝΕΑ ΥΛΗ

ΑΝΕΣΤΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. Προσανατολισμός Θετικών Σπουδών ΕΝΘΕΤΟ ΜΕ ΤΗ ΝΕΑ ΥΛΗ ΑΝΕΣΤΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Προσανατολισμός Θετικών Σπουδών Α ΤΟΜΟΣ ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΗ - ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑ - ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ - ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ - ΙΟΝΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΕΝΘΕΤΟ ΜΕ ΤΗ ΝΕΑ ΥΛΗ [3.2] Παράγοντες που

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΠΤΑ (7) ΘΕΜΑ Α Για τις προτάσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. 2NH + 3Cl N + 6HCl. 3 (g) 2 (g) 2 (g) (g) 2A + B Γ + 3. (g) (g) (g) (g) ποια από τις παρακάτω εκφράσεις είναι λανθασµένη;

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. 2NH + 3Cl N + 6HCl. 3 (g) 2 (g) 2 (g) (g) 2A + B Γ + 3. (g) (g) (g) (g) ποια από τις παρακάτω εκφράσεις είναι λανθασµένη; Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΘΕΜΑ ο ΧΗΜΕΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Στις ερωτήσεις..4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

σημειώσεις χημικής κινητικής (μέρος Α)

σημειώσεις χημικής κινητικής (μέρος Α) Τάξη Γ λυκείου χημεία θετικού προσανατολισμού σημειώσεις χημικής κινητικής (μέρος Α) Ν + Ν Ν + Ν + Ν Ν + Επιμέλεια: Διογένη Κοσμόπουλου .. Αντικείμενο της χημικής κινητικής.. Χημική κινητική Η χημική

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Β ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003

ΧΗΜΕΙΑ Β ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003 ΧΗΜΕΙΑ Β ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 003 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις 1.1-1.4, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ. Το τρίχωμα της τίγρης εμφανίζει ποικιλία χρωμάτων επειδή οι αντιδράσεις που γίνονται στα κύτταρα δεν καταλήγουν σε χημική ισορροπία.

ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ. Το τρίχωμα της τίγρης εμφανίζει ποικιλία χρωμάτων επειδή οι αντιδράσεις που γίνονται στα κύτταρα δεν καταλήγουν σε χημική ισορροπία. ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ Το τρίχωμα της τίγρης εμφανίζει ποικιλία χρωμάτων επειδή οι αντιδράσεις που γίνονται στα κύτταρα δεν καταλήγουν σε χημική ισορροπία. Δημήτρης Παπαδόπουλος, χημικός Βύρωνας, 2015 Μονόδρομες

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 A ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 A ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Ημερομηνία: Πέμπτη 4 Ιανουαρίου 2018 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. δ Α3. α Α4. β ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α5. 1-β 2-γ 3-α 4-δ Α6.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 ÓÕÍÅÉÑÌÏÓ. Ηµεροµηνία: Τετάρτη 18 Απριλίου 2012

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 ÓÕÍÅÉÑÌÏÓ. Ηµεροµηνία: Τετάρτη 18 Απριλίου 2012 ΤΑΞΗ: ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑ Α Β ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 18 Απριλίου 2012 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό κάθε µιας από τις ερωτήσεις 1 έως 4 και δίπλα το

Διαβάστε περισσότερα

ÖñïíôéóôÞñéï Ì.Å ÅÐÉËÏÃÇ ÊÁËÁÌÁÔÁ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΧΗΜΕΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1

ÖñïíôéóôÞñéï Ì.Å ÅÐÉËÏÃÇ ÊÁËÁÌÁÔÁ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΧΗΜΕΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 008 1 ΘΕΜΑ 1 Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑ Για τις ερωτήσεις 1.1 1. να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Ο.Π. ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. Σε κάθε μία από τις επόμενες ερωτήσεις να επιλέξετε τη σωστή απάντηση

ΧΗΜΕΙΑ Ο.Π. ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. Σε κάθε μία από τις επόμενες ερωτήσεις να επιλέξετε τη σωστή απάντηση Κανάρη 36, Δάφνη Τηλ. 210 9713934 & 210 9769376 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΧΗΜΕΙΑ Ο.Π. ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΜΑ Α Σε κάθε μία από τις επόμενες ερωτήσεις να επιλέξετε τη σωστή απάντηση Α1. Σε δοχείο σταθερού όγκου

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο: Χημεία Γ Λυκείου Υλη: Χημική Κινητική Χημική Ισορροπία Ιοντισμός (K a K b ) Επιμέλεια διαγωνίσματος: Τσικριτζή Αθανασία Αξιολόγηση :

Ονοματεπώνυμο: Χημεία Γ Λυκείου Υλη: Χημική Κινητική Χημική Ισορροπία Ιοντισμός (K a K b ) Επιμέλεια διαγωνίσματος: Τσικριτζή Αθανασία Αξιολόγηση : Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Χημεία Γ Λυκείου Υλη: Χημική Κινητική Χημική Ισορροπία Ιοντισμός (K a K b ) Επιμέλεια διαγωνίσματος: Τσικριτζή Αθανασία Αξιολόγηση : Θέμα Α Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε καθεμία

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 0 Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε κάθε μία από τις επόμενες ερωτήσεις:

ΘΕΜΑ 1 0 Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε κάθε μία από τις επόμενες ερωτήσεις: Άνω Γλυφάδα 21/10/2017 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Μάθημα: ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Καθηγητής/τρια: Αυγερινού Χρόνος: 3 ώρες Ονοματεπώνυμο: Τμήμα: Γ ΘΕΜΑ 1 0 Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε κάθε μία από τις επόμενες ερωτήσεις:

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 ÊÏÑÕÖÁÉÏ ÅÕÏÓÌÏÓ

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 ÊÏÑÕÖÁÉÏ ÅÕÏÓÌÏÓ ΤΑΞΗ: ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑ Α Β ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 3 Απριλίου 014 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Για τις ερωτήσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό

Διαβάστε περισσότερα

Χημική κινητική β) Ταχύτητα της αντίδρασης

Χημική κινητική β) Ταχύτητα της αντίδρασης Χημική κινητική β) Ταχύτητα της αντίδρασης Ως ταχύτητα αντίδρασης ορίζεται η μεταβολή της συγκέντρωσης ενός από τα αντιδρώντα ή τα προϊόντα στη μονάδα του χρόνου: Δc c2 - c1 υ =---- =--------- t2 - t1

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. Χημεία

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. Χημεία ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Χημεία Λύσεις Ασκήσεων Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

6 o. Μηχανισµός αντίδρασης: Νόµος ταχύτητας ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 115.

6 o. Μηχανισµός αντίδρασης: Νόµος ταχύτητας ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 115. 115. 6 o Μηχανισµός αντίδρασης Νόµος ταχύτητας Α. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Μηχανισµός αντίδρασης: Ο µηχανισµός µίας αντίδρασης είναι µία λεπτοµερής περιγραφή των επιµέρους αντιδράσεων που πραγµατοποιούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 31 ΜΑΪΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΧΗΜΕΙΑ

ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 31 ΜΑΪΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 31 ΜΑΪΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις 1-3 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης

Διαβάστε περισσότερα

Θερμόχήμεία Κεφάλαιό 2 ό

Θερμόχήμεία Κεφάλαιό 2 ό Θερμόχήμεία Κεφάλαιό 2 ό Επιμέλεια: Χημικός Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών 11 12 Τι είναι η χημική ενέργεια των χημικών ουσιών; Που οφείλεται; Μπορεί να αποδοθεί στο περιβάλλον; Πότε μεταβάλλεται η χημική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Επιμέλεια: Νίκος Δάκος ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έω ς και Α5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις ο Μάθηµα

Απαντήσεις ο Μάθηµα 79. 1 ο Μάθηµα: 1. διαµοριακές, ασθενέστερες. διαµοριακές, ενδοµοριακές 3. διαφορετικά, HCl, χηµικών στοιχείων, Η 4. πολικότητας, διανυσµατικό, q. r, πολικότητα, δεσµών 5. µορίων, υδρογόνου 6. διπόλου

Διαβάστε περισσότερα

Στα 25, 2 ml 0,0049 mol HCl 1000 ml x = 0,194 mol HCl Μοριακότητα ΗCl = 0,194 M

Στα 25, 2 ml 0,0049 mol HCl 1000 ml x = 0,194 mol HCl Μοριακότητα ΗCl = 0,194 M ΛΥΣΕΙΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 0 ΜΕΡΟΣ Α (0 μονάδες) Ερώτηση (3μον.) (α) Η (g) + Cl (g) HCl (g) mol H : mol Cl ή 400 ml H : 400 ml Cl 600 ml H : 600 ml Cl Το Cl βρίσκεται σε περίσσεια. Ολόκληρη η

Διαβάστε περισσότερα

XHMEIA ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

XHMEIA ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ XHMEIA ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: TMHMA: HMEΡΟΜΗΝΙΑ: BAΘΜΟΣ: ΘΕΜΑ A Στις παρακάτω ερωτήσεις (A1-A4) να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. A1. Το πολυμερές

Διαβάστε περισσότερα

Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. Ημερομηνία: Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. Ημερομηνία: Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Ημερομηνία: Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Στις ημιτελείς προτάσεις Α1 Α4 να γράψετε στο

Διαβάστε περισσότερα

3( g ). Η μέση ταχύτητα για τα πρώτα 5 λεπτά με. 3( g ) θα δίνεται από τον τύπο:

3( g ). Η μέση ταχύτητα για τα πρώτα 5 λεπτά με. 3( g ) θα δίνεται από τον τύπο: Α1. γ Α. δ Α. δ Α4. β Α5. α ΘΕΜΑ A ΘΕΜΑ Β Β1. α. 1 [C ] 1 (4 8) M 4 M t 5 min 15 min β. Αρχικά έχουμε μηδενική ποσότητα IC ( g ). Η μέση ταχύτητα για τα πρώτα 5 λεπτά με βάση τη μεταβολή στη συγκέντρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 7 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 7 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΘΕΜΑ Α ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΠΤΑ (7) Για τις προτάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ημερομηνία: Σάββατο 4 Νοεμβρίου 2017 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

Ημερομηνία: Σάββατο 4 Νοεμβρίου 2017 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Ημερομηνία: Σάββατο 4 Νοεμβρίου 2017 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Στις ημιτελείς προτάσεις Α1 Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδικές Εξετάσεις Ημερησίων Γενικών Λυκείων Παρασκευή Εξεταζόμενο μάθημα: Χημεία Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών

Πανελλαδικές Εξετάσεις Ημερησίων Γενικών Λυκείων Παρασκευή Εξεταζόμενο μάθημα: Χημεία Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Πανελλαδικές Εξετάσεις Ημερησίων Γενικών Λυκείων Παρασκευή 15 06 2018 Εξεταζόμενο μάθημα: Χημεία Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Θέμα A Α1. β Α2. β Α3. γ Α4. δ Α5. δ Θέμα B Β1. α) 12Μg:1s 2 2s 2 2p 6 3s

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. . γ) Μετατόπιση δεξιά, συνολικά µείωση της ποσότητας του Cl. . στ) Καµία µεταβολή.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. . γ) Μετατόπιση δεξιά, συνολικά µείωση της ποσότητας του Cl. . στ) Καµία µεταβολή. ΘΕΜΑ ο Β' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΧΗΜΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ α γ γ 4 β 5 α) Σ β) Λ γ) Σ δ) Λ ε) Λ ΘΕΜΑ ο α) Μετατόπιση αριστερά, µείωση της ποσότητας του Cl β) Μετατόπιση δεξιά, αύξηση της ποσότητας του Cl γ)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ & Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ & Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ & Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΘΕΜΑ Α ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ & Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ:

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 15 Ιουνίου 018 ΧΗΜΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλαδικών Εξετάσεων Εσπερινών Γενικών Λυκείων ΘΕΜΑ Α Α.1 β Α. β Α. γ Α.4 δ Α.5 δ ΘΕΜΑ Β B1. α) 1 5 6 Mg : 1s s ρ s, η

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Διαγώνισμα Χημείας Γ Λυκείου Θ Ε Μ Α Τ Α. Θέμα Α

1 ο Διαγώνισμα Χημείας Γ Λυκείου Θ Ε Μ Α Τ Α. Θέμα Α Θέμα 1 ο Διαγώνισμα Χημείας Γ Λυκείου Στις ερωτήσεις 1 ως 5 να επιλέξετε τη σωστή απάντηση. 1. Η αντίδραση ενός στοιχείου Σ με το υδρογόνο είναι. α. ντίδραση οξείδωσης. β. ντίδραση αναγωγής. γ. ντίδραση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 7 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 7 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΣΑΒΒΑΤΟ 8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 018 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΥΝΟΛΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2015-2016 1 Ο ΘΕΜΑ Α1. Για την ισορροπία : 22( g) O2( g) 2 H2 O( g), θ C ισχύει ότι K c =0,25. Για την ισορροπία: H2 O( g) 2( g) O2( g), θ C, ισχύει ότι:

Διαβάστε περισσότερα

Β ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Β ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΗ 1 ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Β ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 23/04/2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΠΤΑ (7) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό

Διαβάστε περισσότερα

Χημεία θετικής κατεύθυνσης Β ΛΥΚΕΊΟΥ

Χημεία θετικής κατεύθυνσης Β ΛΥΚΕΊΟΥ Χημεία θετικής κατεύθυνσης Β ΛΥΚΕΊΟΥ Θέμα 1 ο πολλαπλής επιλογής 1. ε ποιο από τα υδατικά δ/τα : Δ1 - MgI 2 1 M, Δ2 С 6 H 12 O 6 1 M, Δ3 С 12 H 22 O 11 1 M, Δ4 - ΗI 1 M,που βρίσκονται σε επαφή με καθαρό

Διαβάστε περισσότερα

Στις ερωτήσεις 1.1-1.4, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Στις ερωτήσεις 1.1-1.4, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις 1.1-1.4, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1.1 Η εξαέρωση ενός υγρού µόνο από την επιφάνειά του, σε σταθερή

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις , να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις , να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 24 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις 1.1-1.4, να γράψετε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΚΕΦ. 3ο ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ 3.2 Παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα μιας αντίδρασης 72. Ποιοι παράγοντες αυξάνουν την ταχύτητα μιας αντίδρασης σύμφωνα με τη θεωρία των

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Β ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003

ΧΗΜΕΙΑ Β ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003 ΧΗΜΕΙΑ Β ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 00 ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις 1.1-1.4, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1.1 Από

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έως και Α5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της πρότασης και, δίπλα, το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή επιλογή. Α1. Ποια

Διαβάστε περισσότερα

Λυµένα Θέµατα και Ασκήσεις κ.λ.π

Λυµένα Θέµατα και Ασκήσεις κ.λ.π ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ.1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ Χηµική κινητική είναι ο κλάδος της Χηµείας πο µελετά: Την ταχύτητα µε την οποία γίνεται µια χηµική αντίδραση Τος παράγοντες πο επηρεάζον την

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. γ Α4. δ Α5. δ ΘΕΜΑ Β Β1. α. 12Mg:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 2014 Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 2014 Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ Α ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 2014 Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ Ερώτηση 1 (3 μονάδες) +7-1 +1 0 α) NaClO 4 HCl HClO Cl 2 (4 x 0,5= μ. 2) β) Το HClO. O αριθμός οξείδωσης του χλωρίου μειώνεται από

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Στις χημικές ουσίες Ο 3, CO 2, H 2 O 2, OF 2 ο αριθμός οξείδωσης του οξυγόνου είναι αντίστοιχα:

ΘΕΜΑ Στις χημικές ουσίες Ο 3, CO 2, H 2 O 2, OF 2 ο αριθμός οξείδωσης του οξυγόνου είναι αντίστοιχα: Άνω Γλυφάδα 07/09/2017 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Μάθημα: ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Καθηγητής/τρια: Αυγερινού Χρόνος: 3 ώρες Ονοματεπώνυμο: Τμήμα: Γ Κάθε Επιτυχία!!!!! ΘΕΜΑ 1 0 Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε κάθε μία από

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΝΤΕΛΗ. Κτίριο 1 : Πλ. Ηρώων Πολυτεχνείου 13, Τηλ. 210 8048919 / 210 6137110 Κτίριο 2 : Πλ. Ηρώων Πολυτεχνείου 29, Τηλ. 210 8100606 ΒΡΙΛΗΣΣΙΑ

ΠΕΝΤΕΛΗ. Κτίριο 1 : Πλ. Ηρώων Πολυτεχνείου 13, Τηλ. 210 8048919 / 210 6137110 Κτίριο 2 : Πλ. Ηρώων Πολυτεχνείου 29, Τηλ. 210 8100606 ΒΡΙΛΗΣΣΙΑ Τάξη Μάθημα Εξεταστέα ύλη Καθηγητές Γ Λυκείου XHMEIA Γ Λυκείου Οργανική-Οξειδοαναγωγή- Θερμοχημεία-Χημική κινητική Δημητρακόπουλος Θοδωρής Τζελέπη Αναστασία ΠΕΝΤΕΛΗ Κτίριο 1 : Πλ. Ηρώων Πολυτεχνείου 13,

Διαβάστε περισσότερα

Γ.Κονδύλη 1 & Όθωνος-Μ αρούσι Τ ηλ. Κέντρο: , /

Γ.Κονδύλη 1 & Όθωνος-Μ αρούσι Τ ηλ. Κέντρο: ,  / Γ.Κονδύλη 1 & Όθωνος-Μ αρούσι Τ ηλ. Κέντρο:210-61.24.000, http:/ / www.akadimos.gr ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ 2016 ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Επιμέλεια θεμάτων: Βελαώρας Βασίλειος, Χημικός ΘΕΜΑ Α Για

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΟΖΥΓΙΑ ΜΑΖΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΟΜΕΤΡΙΑ

ΙΣΟΖΥΓΙΑ ΜΑΖΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΟΜΕΤΡΙΑ ΙΣΟΖΥΓΙΑ ΜΑΖΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΟΜΕΤΡΙΑ Τυπική Βιοδιεργασία Μαθηματικό μοντέλο Μαθηματικό μοντέλο ή προσομοίωμα ενός συστήματος ονομάζουμε ένα σύνολο σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών του συστήματος που ενδιαφέρουν.

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΝΖΥΜΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΤΗΡ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΙΣΑΑΚ 1. Να εξηγήσετε γιατί πολλές βιταμίνες, παρά τη μικρή συγκέντρωσή τους στον οργανισμό, είναι πολύ σημαντικές για

Διαβάστε περισσότερα