ΣΤΑΛΑΚΤΙΤΕΣ ΤΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΗΣ Ε. Σ. Ε.

Transcript

1 ΤΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΗΣ Ε. Σ. Ε. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010 Σε αυτό το τεύχος: Ανακοινώσεις 2 Η Δράση μας 4 Νέα, Ελλάδα 16 Νέα, Κόσμος 16 Προστασία 17 Αρχαιολογία 18 Χαρτογράφηση 19 Σταλακτίτες Με την έλευση του 2010 η Ελληνική Σπηλαιολογία μπαίνει πλέον στην 7η δεκαετία της ζωής της. Σε αυτή την αέναη προσπάθεια εξερεύνησης της φύσης η Ε.Σ.Ε. συνεχίζει να είναι παρούσα, έτοιμη να αντιμετωπίσει τις όποιες προκλήσεις. Το 2010 αναμένεται να είναι ένα έτος γεμάτο νέες αποστολές και ανακαλύψεις. Με διεθνή πια κυκλοφορία οι θα είναι το μέσο που θα προβάλει τις προσπάθειές μας. Ας το υποστηρίξουμε όλοι. Σκίτσο: Αργυρώ Καραλή

2 Ανακοινώσεις Δ. Σ. Πρόσκληση για την Γενική Συνέλευση Προς Αριθ. Πρωτοκόλλου Όλα τα μέλη της Ε.Σ.Ε. Αθήνα, 19 Ιανουαρίου 2010 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΚΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ Ε.Σ.Ε. Το Δ. Σ. της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας (Ε.Σ.Ε.) προσκαλεί τα μέλη της Ε.Σ.Ε. στην Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση, που θα γίνει την Τετάρτη 3 Μαρτίου 2010 και ώρα 19:00 στα γραφεία της Ε.Σ.Ε., οδός Σίνα 32 1ος όροφος, Αθήνα, σύμφωνα με τα άρθρα, 9-10 & του Καταστατικού της Ε.Σ.Ε. με τα παρακάτω θέματα ημερήσιας διάταξης: 1. Επικύρωση των πρακτικών της προηγούμενης Γενικής Συνέλευσης. 2. Απολογισμός του Δ. Σ. της Ε.Σ.Ε. για τη δραστηριότητα της χρονικής περιόδου μέχρι τη Γενική Συνέλευση. 3. Οικονομικός απολογισμός και Έκθεση Ελεγκτικής Επιτροπής. 4. Έγκριση των πράξεων και της οικονομικής διαχείρισης του Δ. Σ. και απαλλαγή του από κάθε ευθύνη. 5. Έγκριση προϋπολογισμού της νέας περιόδου. 6. Έγκριση αποφάσεων Δ. Σ. για εγγραφή νέων μελών. 7. Αναπροσαρμογή ετήσιας συνδρομής μελών. 8. Εκσυγχρονισμός του Καταστατικού της Ε.Σ.Ε. 9. Απονομή Βεβαιώσεων σε όσους παρακολούθησαν επιτυχώς τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα της Ε.Σ.Ε. για το Ενημέρωση των μελών της Ε.Σ.Ε. για τα θέματα του κληροδοτήματος της αείμνηστης Άννας Πετροχείλου. 11. Επαγγελματικές δραστηριότητες μελών του Δ. Σ. Σε περίπτωση που δεν υπάρξει απαρτία την παραπάνω ημερομηνία η Γενική Συνέλευση θα πραγματοποιηθεί την επόμενη Τετάρτη 10 Μαρτίου 2010, την ίδια ώρα, στον ίδιο χώρο και με τα παραπάνω θέματα ημερήσιας διάταξης. Η παρουσία όλων των μελών της Ε.Σ.Ε. είναι εντελώς απαραίτητη. Η παρουσία όλων των μελών της Ε.Σ.Ε. στην Γενική Συνέλευση είναι εντελώς απαραίτητη. Για το Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Σ.Ε. Ο Πρόεδρος, Δρ. Γεώργιος Αντωνόπουλος Ο Γεν. Γραμματέας, Φάνης Έλληνας Συνάντηση για την Εκπαίδευση Προσκαλούνται όλοι οι Εκπαιδευτές και οι Βοηθοί Εκπαιδευτές της Ε.Σ.Ε. την Τετάρτη 3 Φεβρουαρίου 2010, στις 21:00, στα Γραφεία μας, για να συζητήσουμε συνολικά για την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος της Ε- ταιρείας. Είναι ευκαιρία να συζητήσουμε από κοντά όλα τα θέματα που αφορούν την εκπαίδευση. Η συνάντηση είναι ανοικτή για όλα τα ενδιαφερόμενα Μέλη της Εταιρείας. Η διαρκής προσπάθεια που γίνεται για την αναβάθμιση των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της Εταιρείας, απαιτεί την ενεργή συμμετοχή όλων των Εκπαιδευτών & των Βοηθών Εκπαιδευτών. Είναι υποχρέωση όλων μας να είμαστε παρόντες στην συνάντηση. Παρακαλούνται όλοι οι ενδιαφερόμενοι να στείλουν γραπτώς τις ιδέες, τις προτάσεις και τις απόψεις τους για την εκπαίδευση, μέχρι τις 31 Ιανουαρίου, για να συζητηθούν στην σχετική συνάντηση και να ληφθούν υπόψη στον καταρτισμό του φετινού προγράμματος μαθημάτων. Ελάτε να συμμετάσχετε στην προσπάθεια για την αναβάθμιση των Εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Σελίδα 2

3 Ανακοινώσεις Τοπικών Τμημάτων To Πάσχα στα Κύθηρα! Το Πάσχα του 2010 προγραμματίζεται εξερευνητική αποστολή της Ε.Σ.Ε. στα Κύθηρα και συγκεκριμένα το διάστημα 31/3-7/4. Θα υπάρξει φιλοξενία στο μοναστήρι της Αγίας Μόνης. Λόγω του περιορισμένου αριθμού κελιών, θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας. Τα σπήλαια του νησιού αν και μικρά, παρουσιάζουν μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον. Τα περισσότερα χερσαία έχουν ίχνη χρήσης από τον άνθρωπο σε διάφορες εποχές, τα ενάλια είναι τόποι αναπαραγωγής φώκιας και τα βάραθρα δίνουν πληροφορίες για την εξέταση της κίνησης της οπισθόταφρου του Αιγαίου. Στόχοι της αποστολής: Η ολοκλήρωση της ταυτοποίησης των καταγεγραμμένων σπηλαίων που α- ναφέρονται στο αρχείο της Εταιρείας Τ. Τ. Κρήτης: Party Maske Η συνέχιση της καταγραφής των σπηλαίων που έχουν διαμορφωθεί σε εκκλησίες και ασκηταριά. Η εξερεύνηση των ενάλιων σπηλαίων του νησιού. (Σήμερα είναι γνωστά περί τα 7 σπήλαια, εκ των οποίων τα 3 είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά). Η επιφανειακή έρευνα του ορεινού όγκου Κουτσοκέφαλου Αγία Μόνη και η εξερεύνηση των βαράθρων (χαραμπών) του νησιού. Σε περίπτωση που δημιουργηθεί ομάδα διάσχισης φαραγγιών, στόχος είναι η ασφάλιση της Λαγκάδας και του Μυλοποτάμου. Απαραίτητη για την επιτυχή έκβαση της αποστολής κρίνεται η λεπτομερής χαρτογράφηση όλων των σπηλαιομορφών που θα εξερευνηθούν κατά τη διάρκειά της. Τρίμμης Κων/νος Για περισσότερες πληροφορίες: Αθήνα: Φιλιππάτου Πέλη pfilippatou@yahoo.com Το.Τ.Β.Ε. Τρίμμης Κων/νος pkt_55@hotmail.com T.T.Κρήτης Στάθη Ιάσμη iasmi@nhmc.uoc.gr συνεχίζοντας την παράδοση, σας περιμένουμε στο πάρτι μασκέ... Την Κυριακή 7 Φεβρουαρίου 2010 μια μεγάλη τρελοπαρέα λογής-λογής μεταμφιεσμένων θα υποδεχθεί και θα γιορτάσει με τον πιο ανάρμοστο τρόπο την αποκριά! Βγάλτε λοιπόν την καθημερινή σας μάσκα, φορέστε το πιο τρελό σας κέφι και ελάτε μαζί με τα μέλη του Τμήματος Κρήτης της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας να διασκεδάσουμε στο bar CUCKOO μέχρι πρωίας! Αν πάλι δε θέλετε να μεταμφιεστείτε, σίγουρα θα σας κάνουμε να ζηλέψετε... Τ. Τ. Δυτικής Κρήτης: Εγκαίνια Έκθεσης/ Γραφείων Με επιτυχία πραγματοποιήθηκαν στο Ρέθυμνο οι δραστηριότητες της Σπηλαιολογικής Εβδομάδας 2009, που οργάνωσε το Τ. Τ. Δυτικής Κρήτης της Ε.Σ.Ε. Την Κυριακή 13 Δεκεμβρίου, στο Σπίτι του Πολιτισμού, διεξήχθη ημερίδα με θέμα «Δαρβίνος, η ζωή και το έργο του», στην οποία πραγματοποίησαν σχετικές εισηγήσεις η καθηγήτρια Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μαριάννα Καλαϊτζιδάκη και ο βιοσπηλαιολόγος Καλούστ Παραγκαμιάν. Στις 14 Δεκεμβρίου, στο Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, πραγματοποιήθηκε ξενάγηση από τον γεωλόγο και πρόεδρο του Τμήματος Β. Σιμιτζή. Την Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου πραγματο- ποιήθηκαν στην οδό Πατελάρου 14, σε χώρο που ευγενικά παραχώρησε ο Δήμος Ρεθύμνου, τα εγκαίνια της Έκθεσης «Σπήλαια. Χώροι φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς». Η Έκθεση έχει μόνιμο χαρακτήρα και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να την επισκέπτονται στο εξής κάθε Τετάρτη μ.μ. Πραγματοποιήθηκε με την ευγενική συμπαράσταση του Δήμου Ρεθύμνης και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ρεθύμνου, οι οποίοι και παρέστησαν στα εγκαίνια. Τέλος, στις 20 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε εξόρμηση για το ευρύ κοινό στα τεχνητά σπήλαια αποκομιδής πέτρας στην Ακροβατερή Ρεθύμνου. Στις εκδηλώσεις του Τμήματος Δυτικής Κρήτης πήραν μέρος συνολικά περισσότεροι από 150 συμπολίτες μας. Σελίδα 3

4 Το Τμήμα Κρήτης στην παρουσίαση των Οδηγών WWF Hellas Μετά την επιτυχή παρουσίαση από την WWF Ελλάς των 3 πρώτων οδηγών για το περιβάλλον με αντικείμενα την οργάνωση και λειτουργία Περιβαλλοντικών ΜΚΟ, τη δασοπυρόσβεσηδασοπροστασία και την διαχείριση α- πορριμμάτων το καλοκαίρι του 2009, ακολούθησαν οι επόμενοι οδηγοί, με αντικείμενα το Περιβαλλοντικό Δίκαιο, το Αστικό πράσινο και Δυνατότητες εξεύρεσης πόρων για Περιβαλλοντικές ΜΚΟ, των οποίων η παρουσίαση πραγματοποιήθηκε στις 12/12/2009 στην αίθουσα του Κέντρου Διαχείρισης Κρίσεων της Περιφέρειας Κρήτης στο Ηράκλειο. Αρκετά μέλη της Ε.Σ.Ε. Τμήματος Κρήτης είχαμε την ευκαιρία πληροφόρησης από καταξιωμένους στο αντικείμενό τους επιστήμονες και συγγραφείς, για το θεσμικό καθεστώς που διέπει τα περιβαλλοντικά ζητήματα και τους τρόπους δράσης, τους τρόπους χρηματοδότησης μιας περιβαλλοντικής ΜΚΟ, τη διαχείριση και διεκδίκηση του πρασίνου στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις, καθώς επίσης και συμμετοχή μας στα επιμέρους εργαστήρια ανά θεματική ενότητα, με επιτυχία. Την προηγούμενη ημέρα 11 Δεκεμβρίου είχε γίνει η παρουσίαση των οδηγών στο κοινό και ομιλία του μέλους της ΕΣΕ Καλούστ Παραγκαμιάν, Δ/ντή Γραφείου Κρήτης της WWF Hellas με θέμα «Κοινωνία Πολιτών και Προστασία Περιβάλλοντος: η παρουσίαση των νησιωτικών υγροτοπικών πόρων». Μαρία Κολτσίκογλου Η σωστή κωδικοποίηση και διάχυση τεχνογνωσίας για την αντιμετώπιση τοπικών, και όχι μόνο, περιβαλλοντικών προβλημάτων, είναι μέλημα όλων μας. Φωτό: Πόπη Μπαξεβάνη Το Τμήμα Κρήτης σε παρουσίαση στο Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού Το Τμήμα Κρήτης της Ε.Σ.Ε, πρόθυμο πάντα σε προσκλήσεις φορέων για παρουσιάσεις σπηλαιολογικού ενδιαφέροντος, ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του Σώματος Ελληνικού Οδηγισμού και συμμετείχε σε εκδήλωση με θέμα : «Παιδί: διατροφή-δράση-περιβάλλον». Μετά από τις ομιλίες «Διατροφή και παιδί» και «Υγεία και περιβάλλον» που προηγήθηκαν από τους έγκριτους καθηγητές κ.κ. Καφάτο Α. και Βελονάκη Εμμ. ακολουθήσαμε με το θέμα «Υπόγειος κόσμος-η γοητεία της εξερεύνησης». Με τη βοήθεια χαρακτηριστικών διαφανειών από τη μακρόχρονη δράση του Τμήματος προσπαθήσαμε να μεταφέρουμε στο πολυπληθές ακροατήριο τα συναισθήματα του εξερευνητή σπηλαιολόγου μπροστά στη γοητεία του αγνώστου, της ανακάλυψης αλλά και της κατανόησης ενός ξεχωριστού κόσμου. Τονίσαμε την αξία του ιδιαίτερου περιβάλλοντος των σπηλαίων και τέλος αναφερθήκαμε στα οφέλη της ενασχόλησης του ατόμου με τη σπηλαιολογία και τις υπαίθριες δραστηριότητες και τη συμβολή τους στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Κώστας Φωτεινάκης Το Τμήμα Κρήτης συμμετέχει πάντοτε ενεργά στις δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Φωτό: Κώστας Φωτεινάκης Σελίδα 4

5 «Βασίλη σπηλιάρι» Το Σάββατο 19 Δεκεμβρίου, μέλη του Τμήματος Κρήτης επισκέφτηκαν το έγκοιλο «Βασίλη Σπηλιάρι», στις Ποταμιές Πεδιάδος, δίπλα στο υπό κατασκευή φράγμα Αποσελέμη. Αφορμή για την επίσκεψη στάθηκε η καταγγελία που έφτασε στο Τμήμα από κατοίκους της περιοχής για επικείμενη καταστροφή του εγκοίλου από τις εργασίες του Λατομείου από το οποίο εξορύσσονται υλικά για την κατασκευή του φράγματος. Πρόκειται για σπήλαιο διαστάσεων 12μέτρων μήκους και 4 περίπου μέτρων πλάτους, χωρίς καθόλου διάκοσμο. Δεν εντοπίστηκαν αρχαιολογικά ή οποιαδήποτε άλλα ευρήματα. Έγινε σκαρίφημα και μερική φωτογράφιση. Μετά την αυτοψία, προχωρήσαμε σε αναφορά στην Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος. Οι αναφορές των κατοίκων μιλούν για επισκέψιμο παλαιότερα σπήλαιο από ομάδες ορειβατών, ντόπιων και αλλοδαπών, πράγμα που μας προξένησε ιδιαίτερη περιέργεια, καθώς δεν εντοπίσαμε οτιδήποτε ενδιαφέρον εντός ή περιμετρικά του. Οι κάτοικοι μας ανέφεραν ότι η ονομασία του σπηλαίου, οφείλεται σε κάτοικο της περιοχής ο οποίος απαγχονίστηκε από τους Τούρκους κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η καταγγελία έρχεται να προστεθεί σε σειρά άλλων παρόμοιων περιπτώσεων με πιο πρόσφατη αυτή του εγκοίλου εντός του λατομείου Παλαικάστρου, το οποίο ανατινάχτηκε στις 13 Νοεμβρίου 2009, πριν προλάβουμε καν να προβούμε σε οποιαδήποτε ενέργεια. Δυστυχώς τα φαινόμενα καταστροφής σπηλαίων από τις εργασίες δημόσιων και ιδιωτικών έργων, αυξάνουν με ανησυχητικούς ρυθμούς, χωρίς να υπάρχει πάντα η δυνατότητα, νομικά και θεσμικά, από την σπηλαιολογική κοινότητα να αποτρέψει τέτοιου είδους ενέργειες. Πόπη Μπαξεβάνη Στην αποστολή συμμετείχαν οι Μάνος Πετράκης, Ελευθερία Φραγκιαδάκη, Πόπη Μπαξεβάνη και ο Βασίλης Καρακατσάνης. Φωτό: Πόπη Μπαξεβάνη, Μάνος Πετράκης Σεμινάρια σπηλαιολογίας 2009 Νέο αίμα αναμένεται να ενταχθεί στη σπηλαιολογική οικογένεια στις αρχές του νέου έτους, οπότε και θα ολοκληρωθούν τα καθιερωμένα πλέον σεμινάρια σπηλαιολογίας. Στις 4 Νοεμβρίου ξεκινήσαμε το πρόγραμμα με τη συμμετοχή 14 ενδιαφερομένων και θα ολοκληρωθεί στις 20 Ιανουαρίου με την παρουσίαση των εργασιών των νέων επίδοξων σπηλαιολόγων. Η απονομή των πτυχίων, συνδυαζόμενη και με την κοπή της πίτας του Τμήματος, θα πραγματοποιηθεί στις 31 Ιανουαρίου 2010 στην πολύ φιλική μουσική σκηνή «ΘΕΩΡΕΙΟΝ» ενώ θα ακολουθήσει και πάρτι μασκέ στις 7 Φεβρουαρίου σε γνωστό club του Ηρακλείου. Καλωσορίζουμε τους νέους σπηλαιολόγους στην σπηλαιολογική κοινότητα και τους ευχόμαστε καλές εξερευνήσεις, με ασφάλεια και καλή διάθεση πάντα. Πόπη Μπαξεβάνη Φωτό: Κ. Φωτεινάκης Σελίδα 5

6 «Κεφαλονιά 2010» Όταν η εκδήλωση της ανάγκης σου για εξερεύνηση, σε οδηγεί στο να σε αποκαλούν τρελό όλοι οι άνθρωποι του στενού οικογενειακού σου κύκλου και όχι μόνο τότε η επιλογή είναι μια. Μαζεύεις μερικούς ακόμη ομοιοπαθείς και μετατρέπετε τις, για άλλους, ήσυχες και χαλαρές γιορτές των Χριστουγέννων σε ένα σπηλαιολογικό παραλήρημα! Προορισμός μας η Κεφαλονιά. Η παρέα ξεκίνησε από την Αθήνα στις 2 Ιανουαρίου /1/10 ΑΓΓΑΛΑΚΙ Μερικά χιλιόμετρα έξω από την Σάμη, πολύ κοντά στο γνωστό τουριστικό σπήλαιο της Μελισσάνης, βρίσκεται το σπηλαιοβάραθρο Αγγαλάκι, ένα καρστικό έγκοιλο βάθους 35 μ. Ο λεπτός α- σβεστολιθικός ορίζοντας που κάποτε αποτελούσε την οροφή του σπηλαίου, σήμερα με μορφή κατακρημνισμάτων σχηματίζει έναν λόφο στη κεντρική αίθουσα. Το νερό που καλύπτει ένα μεγάλο μέρος της υπόγειας αίθουσας είναι υφάλμυρο. Η κατάβαση όλων των μελών μέσα στο βάραθρο και η περιήγηση μας σε αυτό κράτησε έξι ώρες. 3/1/10 ΠΟΥΛΑΤΑ Το απόγευμα της ίδιας μέρας βρεθήκαμε στο χωρίο Πουλάτα αναζητώντας ένα βάραθρο, για το οποίο οι πληροφορίες που είχαμε ήταν λίγες. Δυστυχώς, ούτε οι κάτοικοι του χωριού μπόρεσαν να μας βοηθήσουν ούτε το δίωρο «ψαχτήρι» των αντρών της παρέας κατέληξε κάπου. 4/1/10 ΦΤΕΡΟΥΣΩ Στη βορειοανατολική πλευρά του όρους Ευμορφία, βρίσκεται το βάραθρο Φτερούσω. Πρόκειται ίσως για το βαθύτερο σπήλαιο του νησιού και υπολογίζεται στα 120 μ. περίπου. Το ακριβές σημείο μας το έδειξε ο κ. Ποταμιάνος Γιώργος, μόνιμος κάτοικος του νησιού και φίλος του Σουλιώτη Θ. Η είσοδος του σπηλαίου είναι μια μικρή τρύπα διαμέτρου περίπου 50 εκατοστών. Το αρμάτωμα έγινε από τον Ξανθόπουλο Θ. τον οποίο ακολούθησαν οι Ζαχαρής Β, Τσεκούρας Α. και Γεωργίου Π. Η στενή μορφολογία της εισόδου συνεχίζεται για μερικά μέτρα ακόμη προς το εσωτερικό για να διαμορφωθεί στη συνεχεία σε μια αρκετά ευρύχωρη αίθουσα μέχρι το βάθος των 120 μ. Συνέχεια δεν υπάρχει. Στο εσωτερικό του σπηλαίου η σταγονοροή είναι έντονη η θερμοκρασία υψηλή και ο διάκοσμος σχετικά φτωχός. Χρειάστηκαν περίπου 8-9 ώρες για να ολοκληρωθεί η περιήγηση μέσα στο βάραθρο. 5/1/10 ΠΟΛΥΒΟΛΕΙΑ Μετά από δυο μέρες μέσα σε βάραθρα αποφασίσαμε να επισκεφτούμε κάτι τελείως διαφορετικό. Ο δρόμος και οι προτάσεις του Θ. Σουλιώτη μας οδήγησαν στο Φισκαρδο. Τα πολυβολεία που υπήρχαν κάποτε στην περιοχή μας κίνησαν το ενδιαφέρον. Η περιοχή είναι γεμάτη με υπόγειες στοές, βράχια φαγωμένα, σκαμμένα, μια καθαρά ανθρώπινη κατασκευή 5/1/10 ΟΡΥΧΕΙΑ ΚΙΜΩΛΙΑΣ Βρισκόμαστε ακόμη στην περιοχή Φισκάρδο σε έναν μικρό όρμο. Τα ορυχεία κιμωλίας που υπάρχουν στην περιοχή έχουν δυο εισόδους. Αν και η θαλάσσια είσοδος είναι πιο εντυπωσιακή από την χερσαία, η προσέγγιση στα ορυχεία από εκεί δεν είναι δυνατή στις αρχές του Ιανουαρίου. Επιβλητικές, μεγάλες αίθουσες η μια πίσω από την άλλη και στενοί μικροί διάδρομοι να τις ενώνουν είναι η κυρία δομή του εσωτερικού. Δυο πράγματα πιστεύω μας ενθουσίασαν σε αυτό το μέρος. Το πρώτο σίγουρα είναι η μαγευτική όψη της θαλάσσιας εισόδου από το εσωτερικό των ορυχείων και τα παιχνίδια από την αντανάκλαση του φωτός στην οροφή. Το δεύτερο είναι το εντυπωσιακό λευκό χρώμα της κιμωλίας, τόσο καθαρό που ξεγελούσε τα μάτια οδηγώντας μας καμία φορά στην ψευδαίσθηση για την ύπαρξη λίμνης ή όχι. Αγγαλάκι Φτερούσω Ορυχεία κιμωλίας Συμμετείχαν τα Μέλη της Ε.Σ.Ε.: Ζαχαρής Βαγγέλης Παπαβλασοπούλου Ναυσικά Γεωργίου Παναγιώτης Τσεκούρας Αλέξης Σουλιώτης Θανάσης Σκλαβουνάκης Παναγής Τσιατούχα Κατερίνα & Ξανθόπουλος Θανάσης Σελίδα 6

7 6/1/10 ΑΓΙΑ ΕΛΕΟΥΣΑ Στην περιοχή της Σάμης, για μια ακόμη φορά, μας οδήγησε το στίγμα που είχαμε από την Ε.Σ.Ε. για ένα εντυπωσιακό σπηλαιοβάραθρο βάθους 60 μ., την Αγία Ελεούσα. Η πεσμένη οροφή του έχει δημιουργήσει άνοιγμα διαμέτρου 10 μ. Τα κατακρημνίσματα της έχουν συσσωρευτεί στον πυθμένα του σπηλαίου δημιουργώντας μικρού ύψους λόφο, γύρω από τη βάση του οποίου σε κάποια τμήματα υπάρχει νερό. Τόνοι σκουπιδιών καθώς και σωροί από κόκαλα καλύπτουν το δάπεδο του σπηλαίου κάνοντας το να μοιάζει με χωματερή, παρά με ένα μνημείο της φύσης. Το αρμάτωμα του σπηλαίου έγινε από τον Γεωργίου Π. τον οποίο ακολούθησε όλη η ομάδα. Το δέος πραγματικά μας κυρίεψε. Σε αυτού του τύπου τις καρστικες δομές είναι εντυπωσιακές γαλαζοπράσινες λίμνες που σχηματίζει το νερό κάνοντας ακόμη και τους πιο α- παιτητικούς να αναφωνήσουν «Ωχ!!! Νερό!» και να ξεχάσουν τι τράβηξαν για να κατέβουν μέχρι εκεί 6/1/10 ΑΓΙΟΙ ΘΕΟΔΩΡΟΙ Το απόγευμα της ίδιας μέρας, και μερικά μόλις χιλιόμετρα μακρύτερα, επισκεφτήκαμε ακόμη ένα βάραθρο, εκείνο των Αγίων Θεοδώρων. Η μορφολογία και εδώ ακολουθεί πιστά το μοτίβο της ευρύτερης περιοχής... ακόμη και στο θέμα των σκουπιδιών. Η διάμετρος του ανοίγματος της οροφής είναι 50 μ. και το μέγιστο βάθος γύρω στα 50m. Επιπλέον από τους άντρες της παρέας τηρήθηκε ο άγραφος νόμος που θέλει τις γυναίκες να κατεβαίνουν πρώτες σε βάραθρα ανέλαβα το αρμάτωμα! Ακολούθησε όλη η παρέα. Το απότομο κατέβασμα προς τη λίμνη σε συνδυασμό με την δυσκολία στην αναπνοή λόγω της επικρατούσας κατάστασης, συνέβαλλαν στο να μας βρει η νύχτα μέσα στο βάραθρο. Πολύ όμορφη και ιδιαίτερη εμπειρία για τους πρωτάρηδες στο άθλημα. 7/1/10 ΚΥΚΛΩΠΕΙΑ ΤΕΙΧΗ- ΡΑΖΑΤΑ Μετά από τέσσερις μέρες στην Κεφαλονιά, δεκάδες μέτρων ανέβα-κατέβα στα σκοινιά και ατελείωτες ώρες υπόγειων εξερευνήσεων, είπαμε να βγούμε στο φως της μέρας. Ο Σκλαβουνάκης Παναγής μας οδήγησε στα Ραζάτα για να επισκεφτούμε μαζί του τα κυκλώπεια τείχη που δεσπόζουν στην περιοχή. Όπου γυρνούσαμε το βλέμμα αντικρίζαμε τεράστιους ογκόλιθους τοποθετημένους με προσοχή ο ένας πάνω στον άλλο και σμιλευμένους με μοναδική ακρίβεια σαν να βρίσκονταν εκεί από πάντα. 8/1/10 ΒΑΡΑΘΡΟ ΜΟΥΡΣΙ ΣΤΟ ΠΕΤΑΣΙ & ΣΠΗΛΑΙΟ ΠΕΤΑΣΙ Προτελευταία μέρα στο νησί και ίσως εξερευνητικά η καλύτερη. Την ημέρα αυτή εξερευνήσαμε το Πετάσι, ένα νέο βάραθρο που μας υπέδειξε ο κ. Μαρκάτος (βλ. σελ 8). Μερικά μέτρα πιο δίπλα από την είσοδο του βαράθρου υπάρχει η είσοδος ενός άλλου σπηλαίου οριζόντιου αυτή τη φορά με το ίδιο όνομα. Το παράξενο με αυτά τα δυο σπήλαια είναι πως ενώ βρίσκονται τόσο κοντά το ένα στο άλλο κανείς δεν γνώριζε για το βάραθρο ενώ για το οριζόντιο βρήκαμε πληροφορίες στο αρχείο της Ε.Σ.Ε. Κάπως έτσι περάσαμε μια βδομάδα στην Κεφαλονιά Για τους έμπειρους του αθλήματος ίσως να είναι λίγο για όλους εμάς που πήγαμε ήταν η πρώτη μας «αποστολή» και Άμε στο καλό Κυκλώπεια Τείχη Άγιοι Θεόδωροι Κατερίνα Τσιατούχα Σελίδα 7

8 Σπηλαιοβάραθρο «Μουρσί στο Πετάσι» Στα πλαίσια της αποστολής ΚΕΦΑΛΛΟ- ΝΙΑ 2010 που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 2 και 8 Ιανουαρίου είχαμε την ευκαιρία να εξερευνήσουμε ένα νέο σπηλαιοβάραθρο στο Όρος Αίνος με την ονομασία Μουρσί στο Πετάσι σε υψόμετρο μέτρα. Την ύπαρξη του βαράθρου αυτού μάθαμε από τον άνθρωπο που πρώτος το εντόπισε και κατέβηκε σε αυτό το 1991 με ανεμόσκαλα. Ο κ. Κώστας Μαρκάτος από το χωριό Αργίνια, πολύ καλός γνώστης του Αίνου, αλλά και ολόκληρου του νησιού θα έλεγα, είχε εντοπίσει ένα μικρό άνοιγμα 30 επί 30 εκ. κοντά στην ρίζα ενός έλατου. Με μεγάλη προσπάθεια κατόρθωσε να διευρύνει το άνοιγμα μετακινώντας έναν μεγάλο βράχο και φτιάχνοντας μία αυτοσχέδια ανεμόσκαλα 20 περίπου μέτρων, έκανε την πρώτη κατάβαση. Τότε απλώς έριξε μια βιαστική ματιά στην αίθουσα που κατέληγε η ανεμόσκαλά χωρίς να προχωρήσει παραπέρα. Μάλιστα κατά την άνοδο, όπως χαρακτηριστικά μας είπε, κουράστηκε πολύ και ένοιωσε προς στιγμήν πως δεν θα κατάφερνε να βγει. Μαζί του ήταν ακόμα ένα άτομο που τον συνόδευε και είχε μείνει στην επιφάνεια. Το βάραθρο αυτό έχει την ονομασία Μουρσί στο Πετάσι. Το Μουρσί είναι μια ονομασία που την έχουμε συναντήσει και σε άλλη περιοχή της Κεφαλονιάς κατά την εξερεύνηση του βαράθρου Μουρσί στα Πατρικάτα. Μουρσί σημαίνει στην τοπική διάλεκτο, τρύπα βάραθρο. Η ονομασία Πετάσι προήλθε από το κοντινό και πολύ γνωστό, σπήλαιο Πετάσι, που παλαιότερα χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη πάγου, απ όπου και τον προμηθεύονταν για διάφορες χρήσεις, μιας και κρατούσε -λόγω των συνθηκών θερμοκρασίας και υγρασίαςχιόνι μέχρι και τις αρχές του καλοκαιριού. Έτσι λοιπόν μετά από συνεννόηση με τον κ. Κώστα Μαρκάτο, την Παρασκευή 8 Ιανουαρίου, μας οδήγησε στο βάραθρο για να το εξερευνήσουμε. Το βάθος του βρέθηκε να είναι περίπου 15 μέτρα και το μήκος να φτάνει τα 30 μέτρα. Μέσα στο βάραθρο υπάρχει λίγος διάκοσμος και επίσης ένας μικρός αριθμός νυχτερίδων, περίπου 30 τον αριθμό, με κοινό χαρακτηριστικό το μεγάλο τους μέγεθος! Τις βρήκαμε σε κατάσταση χειμερίας νάρκης και φροντίσαμε να μην διαταράξουμε τον πολύ σπουδαίο για αυτήν την περίοδο, ύπνο τους. Έγινε ένα πρόχειρο σκαρίφημα από το σπηλαιολόγο και Μέλος της Ε.Σ.Ε. Αλέξανδρο Τσεκούρα και δόθηκαν τα απαραίτητα στοιχεία στην έφορο Αρχείου (φωτογραφίες, στίγμα, περιγραφή). Το σπήλαιο έλαβε το ΑΣΜ Θανάσης Ξανθόπουλος Θανάσης Ξανθόπουλος Φωτό: Θανάσης Ξανθόπουλος Σελίδα 8

9 Τρύπα του Περιστεριού Ένας σύντομος πρόλογος νομίζω ότι χρειάζεται για το συγκεκριμένο σπήλαιο. Από τον Ιούλιο του 2009 μαθαίνοντας την ύπαρξή του προσπαθήσαμε να το συμπεριλάβουμε στην έρευνα για το Σφραγίδιο Αντρο. Την πρώτη φορά πήγαμε από λάθος δρόμο που μας έβγαλε στην αντίθετη μεριά του βουνού. Την δεύτερη πήγαμε με λάθος όχημα που δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στον άσχημο χωματόδρομο. Την τρίτη φορά πήγαμε με λάθος καιρό, είχε πυκνή ομίχλη και δυνατό άνεμο και βροχή. Την τέταρτη ψάχναμε όλη μέρα με λάθος οδηγίες. Την πέμπτη φορά προσεγγίσαμε από λάθος πλαγιά. Την έκτη φορά επιτέλους με οδηγό τον Κο Μακρυνόρη το βρήκαμε. Στις 04/09/2009 τα μέλη της Ε.Σ.Ε. Σωτήρης Γιάννης, Λαμπρακόπουλος Θωμάς και Θεοδώρου Κώστας στην έβδομη προσπάθεια μας κατεβήκαμε και εξερευνήσαμε τα δύο Σπηλαιοβάραθρα. Η πρόσβαση γίνεται οδικώς από τον δρόμο που οδηγεί από Πλαταιές στον Αγ. Βασίλειο. Στρίβουμε αριστερά σε χωματόδρομο που ανηφορίζει στη δεξιά μεριά του ρέματος Λυζιμά. Αγνοούμε την πρώτη δεξιά διασταύρωση που βγάζει σε μετεωρολογική κεραία και στρίβουμε στην δεύτερη δεξιά διασταύρωση η οποία ανηφορίζει προς την κορυφή. Μετά από 7,5 χιλιόμετρα από την άσφαλτο αφήνουμε το όχημα μας αμέσως μόλις περάσουμε την Κιάφα ε μάδε όπου υπάρχει και άλλη κεραία. Από εκεί τραβερσάρουμε για περίπου ένα χιλιόμετρο στην περιοχή Καραμπέτσι. Λίγο κάτω από την κορυφογραμμή υπάρχει η Στρούγγα του Ευάγγελου Λιόρη. Διακόσια μέτρα από εκεί νοτιοδυτικά υπάρχει χαρακτηριστικός βράχινος όγκος, πενήντα περίπου μέτρα πιο κάτω και μέσα στα πουρνάρια θα βρείτε την Τρύπα του Περιστεριού. Στα Αρβανίτικα Β'ρα ε περιστεριόνς. Προσοχή μην πέσετε μέσα. Εάν δεν μας είχε βοηθήσει ο Κος Γιώργος Μακρυνόρης οι εφτά φορές που χρειάστηκαν μάλλον θα ήταν πολύ περισσότερες αφού εύκολα περνάς δίπλα και δεν τη βλέπεις Η πρώτη Τρύπα βρίσκεται σε υψόμετρο 972 μέτρα. Έχει βάθος μόνο 7 μέτρα και διαστάσεις 2Χ1 μέτρα. Από τον προσανατολισμό της σε σχέση με την άλλη και την κατεύθυνση της συνέχειας που είναι μπαζωμένη πιθανολογούμε ότι κάποτε υπήρχε επικοινωνία. Στο βάθος βρέθηκε ένας τεράστιος βάτραχος. Η δεύτερη Τρύπα βρίσκεται σε υψόμετρο 965. Από την εντυπωσιακή είσοδο με διαστάσεις περίπου 2Χ3 κατεβαίνουμε κάθετα για περίπου 10 μέτρα σε αίθουσα με διαστάσεις 8Χ11 μέτρα. Με κατηφορική σάρα με μήκος 12 μέτρα φθάνουμε σε θάλαμο με διαστάσεις 4Χ4 και ύψος 3 μέτρα. Μέσα από μικρή τρύπα μπαίνουμε στον τελευταίο θάλαμο όπου μετά από κατέβασμα 5 μέτρα ανακαλύπτουμε πλούσιο σταλακτιτικό διάκοσμο. Ο τελευταίος θάλαμος έχει διαστάσεις 3Χ3 και 10 μέτρα ύψος. Εκεί υπάρχουν και τα οστά από κάποιον α- ντάρτη σύμφωνα με πληροφορίες των ντόπιων. Γιάννης Σωτήρης Φωτό: Γιάννης Σωτήρης Σελίδα 9

10 Κατάβαση στο φρέαρ "Ριμπάρη 1" Την Κυριακή 6/12/2009 τα μέλη της Ε.Σ.Ε: Ξανθόπουλος Θανάσης, Γιανούτσος Βασίλης και Μαστοράκη Άννα επισκεφθήκαμε την περιοχή Αγ. Κωνσταντίνου - Καμάριζα στο Λαύριο με σκοπό να πραγματοποιήσουμε κατάβαση σε ένα τεχνητό Μεταλλευτικό Φρέαρ που είχα εντοπίσει σε παλαιότερη επίσκεψή μου. Συμβουλευόμενος τους χάρτες από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κονοφάγου "ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΛΑΥΡΙΟ" και κάνοντας σύγκριση με το στίγμα που πήρα ταυτοποίησα πως το συγκεκριμένο Φρέαρ είναι αυτό που στους χάρτες έχει την ονομασία "ΡΙΜΠΑΡΗ 1". Οι εκτιμήσεις μας ήταν πως το βάθος του πλησίαζε τα 100 μέτρα! πράγμα που τελικά επαληθεύθηκε, πιο συγκριμένα υπολογίσαμε οτι το βάθος έφτανε τα -95 μέτρα. Σκοπός μας ήταν να διαπιστώσουμε αν θα μπορούσαμε μέσω αυτού του Φρέατος να έχουμε πρόσβαση σε τυχόν στοές που θα ξεκινούσαν από τον πάτο του πηγαδιού. Το "Ριμπάρη 1" βρίσκεται εντός ενός μικρού κτίσματος που σήμερα η οροφή του έχει καταρρεύσει και φαίνεται ξεκάθαρα από διάφορα μεταλλικά, σκουριασμένα σήμερα, στηρίγματα ότι κάποτε εκεί υπήρχε μηχανισμός - βαρούλκο που ανέβαζε φορτία, ένας ανελκυστήρας δηλαδή. Όταν όμως ξεκίνησα την κατάβασή μου διαπίστωσα πως υπήρχαν στα τοιχώματα του πηγαδιού σκαλωμένες διάφορες συσκευασίες από φάρμακα!!! Μπόρεσα και μάζεψα μερικές για να τις δούμε όταν θα ανέβαινα στην επιφάνεια νομίζοντας αρχικά πώς απλά κάποιος πέταξε μερικά φάρμακα που δεν του χρειάζονταν. Η έκπληξη μου ήταν μεγάλη καθώς όταν έφτασα στο τέλος του σχοινιού και διαπίστωσα πως μου έλειπαν μόνο 4 μέτρα για να φτάσω στον πάτο του πηγαδιού, είδα πως στο πηγάδι υπήρχαν μεγάλες μαύρες σακούλες σκουπιδιών που είχαν ανοίξει και μέσα τους περιείχαν χιλιάδες συσκευασίες από διάφορα φάρμακα - κυρίως χάπια! Φωτογράφισα τα αναπάντεχα αλλά και επικίνδυνα ευρήματα και θεώρησα πιο ασφαλές να επιστρέψω στην επιφάνεια και να ενημερώσω τον Βασίλη και την Άννα για την κατάσταση. Μάλιστα σε μια από τις συσκευασίες χαπιών που είχε ανοίξει διαπιστώσαμε την προχωρημένη αποσύνθεση τους και μάλιστα από στερεά μορφή τα χάπια είχαν μετατραπεί σε ένα μαύρο και δύσοσμο υγρό! Αν λοιπόν λάβουμε υπ όψιν πως 15 μόλις μέτρα χαμηλότερα βρίσκεται Δεξαμενή Νερού και σε λίγες εκατοντάδες μέτρα είναι τα πρώτα σπίτια έχουμε να... κάνουμε με ένα ζήτημα που αποτελεί κίνδυνο για την Δημόσια Υγεία! Δεν μπορούμε να ξέρουμε επίσης τον πραγματικό όγκο αυτών των φαρμακευτικών αποβλήτων γιατί το πηγάδι έχει βουλώσει και δεν γνωρίζουμε ποιό ήταν το τελικό του βάθος. Σίγουρα πάντως κάποτε το πηγάδι πρέπει να συναντούσε κάποιο σύστημα στοών πράγμα που σήμερα είναι πλέον αδύνατον από τα σκουπίδια που έχουν ρίξει εντός του. Δυστυχώς για άλλη μια φορά διαπιστώνουμε την εγκληματική συμπεριφορά κάποιων απέναντι στα σπήλαια - βάραθρα και κάθε είδους τεχνητά η μη έγκοιλα της πατρίδας μας που σε μερικές περιπτώσεις, όπως αυτή, φτάνουν να απειλούν σοβαρά την δημόσια Υγεία. Σκοπός μας φυσικά είναι να ενημερώσουμε με σχετική έκθεση - καταγγελία τις αρμόδιες αρχές για το σοβαρό αυτό θέμα. Φωτό: Θανάσης Ξανθόπουλος Θανάσης Ξανθόπουλος Σελίδα 10

11 Βάραθρο "Τρύπα του Γέπουρθη" Την Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2009, τα Μέλη της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, Ξανθόπουλος Θανάσης και Μοσχολιδάκης Μανόλης εξερευνήσαμε το βάραθρο "Τρύπα του Γέπουρθη" στον Νομό Αργολίδος. Πληροφορίες για την θέση του βαράθρου είχαμε από δύο ντόπιους κτηνοτρόφους της περιοχής κατά την προηγούμενη επίσκεψη μας την Κυριακή 22 Νοεμβρίου 2009 όταν είχαμε εξερευνήσει το βάραθρο ΑΡΜΕΝΙΟΙ 1. Κατά την επιστροφή μας λοιπόν ο κτηνοτρόφος Δημήτρης Τσίρος μας είπε ότι στους πρόποδες του μικρού βουνού με την ονομασία "Τσούκιζα" (αρβανίτικη ονομασία που σημαίνει Κορφή), με ύψος μέτρα, υπάρχει ένα βάραθρο με την ονομασία "Τρύπα του Γέπουρθη". Το βάραθρο είναι γνωστό στους βοσκούς της περιοχής εξ αιτίας ενός γεγονότος που συνέβη εκεί πριν από εκατό χρόνια περίπου. Συγκεκριμένα κάποιοι ζωοκλέφτες, τέσσερις τον αριθμό, από χωριά της Αρκαδίας που πήγαν στην περιοχή, έγιναν αντιληπτοί από τους ντόπιους βοσκούς που τους κατεδίωξαν. Οι τρείς κατάφεραν να ξεφύγουν αλλά ο τέταρτος χτυπήθηκε με όπλο από έναν από τους βοσκούς που τους κατεδίωξαν και τραυματίστηκε. Μετά από 2 ημέρες και ενώ ήταν ακόμα εν ζωή ρίχτηκε από τον βοσκό μέσα στο βάραθρο... Η ονομασία Γέπουρθη δεν είναι σήμερα γνωστό από που προήλθε, αλλά, σύμφωνα με τους ντόπιους, είναι αρβανίτικη. Την ιστορία μας μετέφερε ο κ. Τσίρος όπως την έχει ακούσει κι αυτός από τους παλαιότερους βοσκούς και είναι αρκετά γνωστή στα διπλανά χωριά. Την Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2009, στα πλαίσια της έρευνας πεδίου που ξεκινήσαμε μαζί με τον φίλο Μανόλη Μοσχολιδάκη στην περιοχή μεταβήκαμε για να εξερευνήσουμε το βάραθρο. Μετά από ένα κοπιαστικό δίωρο όπου σαρώσαμε κυριολεκτικά την περιοχή εντοπίσαμε ξανά την είσοδο του βαράθρου που βρίσκεται σε υψόμετρο 800 μέτρων. Το βάραθρο αρματώθηκε με φυσικές δεσιές και κατέβηκα σε βάθος 23 μέτρων (22,7 μέτρηση με λέιζερ αποστασιόμετρο). Το άνοιγμα της εισόδου είναι σχετικά μικρό με διαστάσεις 1 μέτρο μήκος επί 0,5 μέτρο πλάτος. Αμέσως μετά όμως το βάραθρο ανοίγει σε διαστάσεις και γίνεται εντελώς αρνητικό και κατακόρυφο μέχρι τα 23 μέτρα σε σχήμα σωλήνα με διάμετρο από 3 μέχρι και 6 μέτρα. Σε όλο το μήκος της κατάβασης υπάρχει αρκετός και όμορφος στολισμός. Στον πυθμένα παρ ότι έψαξα αρκετή ώρα δεν εντόπισα ανθρώπινα οστά όπως έλπιζα πως θα βρω σύμφωνα με τις διηγήσεις. Ίσως να έχουν θαφτεί από τις πολλές πέτρες που πέφτουν από την επιφάνεια μιας και το έδαφος στο σημείο εισόδου έχει αρκετά μεγάλη κλίση και είναι σαθρό. Πέντε μέτρα ψηλότερα από τον πυθμένα εντόπισα ένα παράθυρο με διαστάσεις 2 μέτρα ύψος και 1,5 πλάτος. Χρειάστηκε μια αιώρηση, μιας και βρισκόταν στην απέναντι πλευρά από το σημείο κατάβασης, ώστε να μπορέσω τελικά να μπω για να δω μήπως υπήρχε κάτι ενδιαφέρον. Εκεί σχηματίζεται μια μικρή αίθουσα αρκετά στολισμένη με διαστάσεις 3 x 3 και ύψος 6 μέτρα. Συνέχεια άλλη όμως δεν υπάρχει. Μετά το τέλος της εξερεύνησης μαζί με τους ντόπιους οδηγούς μας συζητήσαμε και για άλλα βάραθρα της περιοχής, τα οποία θα υποδείξουν σε επόμενη επίσκεψη μας. Έτσι, το γενικό συμπέρασμα είναι ότι έχουμε μια περιοχή με αρκετά μεγάλο σπηλαιολογικό ενδιαφέρον την οποία και θα συνεχίζουμε να εξερευνούμε συστηματικά. Θανάσης Ξανθόπουλος Φωτό: Θανάσης Ξανθόπουλος Σελίδα 11

12 Cerigo Speleological Project... Το διάστημα 25 Νοεμβρίου με 1 Δεκεμβρίου του περασμένου έτους, κλιμάκιο της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας (Ε.Σ.Ε.) βρέθηκε στα Κύθηρα για σπηλαιολογικές έρευνες. Στόχος της αποστολής ήταν η μελέτη των ανθρωπογενών χρήσεων των Κυθηραϊκών σπηλαίων, καθώς και η χαρτογράφηση και φωτογράφηση αυτών. Σε πρώτη προτεραιότητα τέθηκε η συστηματικότερη τεκμηρίωση των χαρακτηριστικών των ήδη μελετημένων σπηλαίων. Για το σκοπό αυτό, μελετήθηκαν ξανά και φωτογραφήθηκαν τα σπήλαια Αγίας Σοφίας στον Κάλαμο, Αγίας Σοφίας στο Μυλοπόταμο και Αγίας Σοφίας στην Αγία Πελαγία. Από τα τρία αυτά σπήλαια, του Μυλοποτάμου είναι τουριστικά διευθετημένο, ενώ τα άλλα δύο ήπια διευθετημένα και εύκολα προσβάσιμα για το ευρύ κοινό. Για πρώτη φορά μελετήθηκαν φωτογραφήθηκαν και χαρτογραφήθηκαν τα σπήλαια της Αγίας Αικατερίνης και του Αγίου Παύλου στο Καψάλι, καθώς και το σπήλαιο Αγίας Πελαγίας στη Φελωτή. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παραπάνω σπήλαια ήταν καταγεγραμμένα στο αρχείο της ΕΣΕ από τον Κυθήριο ιδρυτή της Ιωάννη Πετρόχειλο. Στη συνέχεια φωτογραφήθηκαν τα σπήλαια του Αγίου Ιωάννου εν κρεμνώ και Καταφυγάδι τα οποία είχαν μελετηθεί από αποστολή του Τοπικού Τμήματος Κρήτης της ΕΣΕ το Στο Καταφυγάδι έγινε και χαρτογράφηση, αφού διαπιστώθηκε ότι το υπάρχον σκαρίφημα του σπηλαίου ήταν ελλιπές. Η αποστολή προσέθεσε και νέες καταγραφές στο αρχείο σπηλαίων. Οι σπηλαιομορφές Γάτα, Σκύλος και Αγίου Αντωνίου μελετήθηκαν πλήρως, χαρτογραφήθηκαν και φωτογραφήθηκαν. Φωτο: Φάνης Έλληνας Σελίδα 12

13 Αποστολή της Ε. Σ. Ε στα Κύθηρα Συνοπτικά μελετήθηκαν έντεκα σπήλαια από τα οποία χαρτογραφήθηκαν τα επτά. Τα υπόλοιπα τέσσερα ήταν χαρτογραφημένα από τη αποστολή του Τ.Τ. Κρήτης της Ε.Σ.Ε. το Προέκυψαν σημαντικά στοιχεία σχετικά με τη χρήση των Κυθηραϊκών σπηλαίων από τον άνθρωπο ενώ εντοπίστηκαν απολιθωματοφόρες περιοχές και περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Στην αποστολή συμμετείχαν τα Μέλη της ΕΣΕ Έλληνας Φάνης, Φιλιππάτου Πέλη και ο γράφων, Κωνσταντίνος Τρίμμης. Τα δεδομένα της έρευνας θα μελετηθούν και θα παρουσιαστούν στον προσεχή τόμο του Δελτίου της Ε.Σ.Ε. καθώς και σε άλλα επιστημονικά έντυπα. Από την αποστολή αυτή έγινε σαφής ο σπηλαιολογικός πλούτος του νησιού. Για την περαιτέρω εξερεύνηση του προγραμματίζεται στο νησί νέα αποστολή το προσεχές Πάσχα. Σκοπός αυτής της αποστολής θα είναι η συνέχεια της μελέτης των οριζόντιων σπηλαίων του νησιού, καθώς και η καταγραφή των εναλίων σπηλαίων και των βαράθρων. Τρίμμης Κωνσταντίνος Σελίδα 13

14 Σπηλαιοβάραθρο Σταυροκοράκι Στις 06/01/2010 τα μέλη της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας Λαμπρακόπουλος Θωμάς και Σωτήρης Γιάννης με τη βοήθεια του Σωτήρη Παναγιώτη ( Φοιτητή) επισκεφθήκαμε για ακόμα μια φορά το Σπηλαιοβάραθρο Σταυροκοράκι. Για το σπήλαιο έχει γίνει ήδη παλαιότερα σύντομη αναφορά στην Ε.Σ.Ε. μαζί με το Σπήλαιο Σταυροκοράκι το οποίο βρίσκεται στο ίδιο ύψωμα αλλά στην βόρεια πλευρά του. Το Σπηλαιοβάραθρο βρίσκεται στην Νότια πλευρά του υψώματος στα 310 μέτρα υψόμετρο περίπου Μετά από σύντομη προσπάθεια διάνοιξης του βράχου και αφού είχαν ετοιμαστεί όλα ώστε όποιος μπει να έχει όλη την βοήθεια από τους έξω και στη κατάβαση και στην ανάβαση ο Παναγιώτης κατάφερε με δυσκολία να περάσει το στένωμα και να δει την συνέχεια. Δυστυχώς από κάποιο σημείο και μετά η διάκλαση είναι πολύ στενή για να υπάρχει δυνατότητα συνέχισης. Ο Παναγιώτης με αρκετή εμπειρία στον βράχο έκρινε ότι είναι πολύ πιθανό να σφηνώσει όποιος προσπαθήσει να συνεχίσει πιο μέσα. Το Σπηλαιοβάραθρο έχει βάθος τουλάχιστον 20 μέτρα. Το πρώτο κατακόρυφο κατέβασμα είναι 4 μέτρα περίπου, μετά υπάρχει κατηφορικό στένωμα μήκους περίπου 4 μέτρων και μετά άλλο κατακόρυφο στενό κατέβασμα για άλλα 4 μέτρα για το οποίο υπάρχει στένωμα με γωνία 90 μοιρών. Μετά γίνεται πολύ στενό. Υπάρχει κυκλοφορία αέρα και ακούγονται νυχτερίδες. Η αρχική επίσκεψη και ανακάλυψη του νέου Σπηλαιοβάραθρου είχε γίνει στις 16/12/2007 μετά από έρευνα στην περιοχή. Ακολούθησαν πάρα πολλές επισκέψεις αυτά τα δύο χρόνια για να βγουν οι πέτρες που είχαν πέσει και για να γίνει διάνοιξη του βράχου με σφυρί και καλέμι. Η διάνοιξη επιταχύνθηκε με τη χρήση επαναφορτιζόμενου κρουστικού πιστολέτου και τον τελευταίο μήνα με το σετ διάνοιξης το οποίο χρησιμοποιήθηκε σε στένωμα με τον χρήστη πολύ κοντά περίπου 100 φορές με επιτυχία 80%. Χρησιμοποιήθηκαν 6 διαφορετικοί τύποι καψυλίων. Μπορεί η διάνοιξη να μην έδωσε την συνέχεια και την πρόσβαση για μεγάλο θάλαμο όπως περιμέναμε όμως σίγουρα ήταν ένα μάθημα δύσκολης διάνοιξης, επιμονής, υπομονής, συνεργασίας και όχι μόνο. Ειδικά πρέπει να ευχαρίστησω τον Λαμπρακόπουλο Θωμά για την τεράστια υπομονή του την βοήθεια του στην μεταφορά εξοπλισμού την προσωπική του χειρωνακτική εργασία αλλά και τη μεγάλη συμβολή του σε εξοπλισμό αλλά και στα υπέρογκα έξοδα κίνησης ίσως τα περισσότερα που έχουν ξοδευτεί για την εξερεύνηση ενός μόνο σπηλαίου.πέρα από αυτά όμως μου έσωσε και τη ζωή. Κατά την πορεία της διάνοιξης μετά από κακό υπολογισμό και άσχημη αρχική τοποθέτηση του σώματος είχα σφηνώσει σε πολύ επικίνδυνο και δύσκολο σημείο και ο Θωμάς με μεγάλη προσπάθεια κατάφερε να με απελευθερώσει. Μπορεί το Σπηλαιοβάραθρο αυτό να μην έχει προς το παρόν μεγάλο ενδιαφέρον σπηλαιολογικά αλλά έχει ήδη μεγάλη ιστορία για αυτούς που το εξερεύνησαν. Σωτήρης Γιάννης Φωτό: Γ. Σωτήρης Στην τεράστια προσπάθεια που καταβλήθηκε αυτά τα δύο χρόνια κατά διαστήματα βοήθησαν επίσης οι Καδδάς Παύλος,Τσαλίκογ λου Θεολόγος, Φύτιζα Ρόζα, Παπαπολυμέρου Στέφανος, Λιακόπουλος Ηλίας. Σελίδα 14

15 «Τρύπα στο Κοράκι», «Τρύπα στα Χερώματα» Στις 19 Δεκεμβρίου 2009 ολοκληρώθηκε η εξερεύνηση δύο βαράθρων στον Νομό Αρκαδίας. Τα βάραθρα βρίσκονται πάνω από το Λεωνίδιο και πλησίον της Βασκίνας στην περιοχή Aνω Κορομηλιά. Η αποστολή οργανώθηκε από τον Λιακόπουλο Ηλία, αρχαιολόγο και Μέλος της Ε.Σ.Ε. από τον οποίο είχε προηγουμένως πραγματοποιηθεί η έρευνα και ο εντοπισμός. Στην αποστολή συμμετείχαν επίσης τα μέλη της Ε.Σ.Ε. Λαμπρακόπουλος Θωμάς και Σωτήρης Γιάννης. Στον εντοπισμό ουσιαστικό ρόλο είχε ο κάτοικος της περιοχής και γνώστης του βουνού Βλάμης Κωνσταντίνος. Η εξερεύνηση των βαράθρων κρίθηκε αναγκαία, λόγω της επικείμενης τοποθέτησης ανεμογεννητριών στην περιοχή. Για την πρόσβαση ακολουθούμε τον δρόμο για Βασκίνα. Η Τρύπα στα Χερώματα βρίσκεται περίπου 200 μέτρα από τον δρόμο στα ανατολικά όρια της καλλιεργήσιμης έκτασης σε υψόμετρο μέτρα και η Τρύπα στο Κοράκι σε υψόμετρο μέτρα. Για την τρύπα στο Κοράκι με βραχοδέσιμο κατεβήκαμε τα πρώτα μέτρα και μετά χρειάστηκαν δύο καρφιά για να συνεχίσουμε με ασφάλεια. Το συνολικό βάθος είναι 16 περίπου μέτρα και ο κυρίως θάλαμος έχει ύψος 11 μέτρα και διαστάσεις στο βάθος 3,5χ5 μέτρα. Έχει σταλακτιτικό διάκοσμο και στο δάπεδο υπήρχαν κόκαλα από τουλάχιστον 20 ζώα. Σε κάποιο σημείο υπήρχε και φωλιά από ποντίκια τα οποία πόζαραν για το φακό μας. Πριν την αναχώρηση από το σημείο έγινε επανατοποθέτηση των κλαριών στην είσοδο. Η τρύπα στα Χερώματα βρίσκεται σε βύθισμα μέσα σε βράχια. Η στενή είσοδος είναι καλυμμένη με πέτρες για αποφυγή ατυχημάτων στα κοπάδια της περιοχής. Το βάραθρο είχε βάθος 12,5 μέτρα και διατομή σχεδόν σταθερή μετά την είσοδο 2 x 2 μέτρα. Στο τέρμα του είχε δυστυχώς σκουπίδια και κόκαλα ζώων. Σωτήρης Γιάννης Φωτό: Γ. Σωτήρης Έρευνες Πεδίου Νέα σπήλαια 22/11/09 Οροπέδιο Αρμενιοί, Αργολίδα: Έγιναν έρευνες για τον εντοπισμό δύο βαράθρων με την ονομασία «Άκωλη» και εντοπίστηκε το βάραθρο «Αρμενιοί 1» όπου και εξερευνήθηκε. Στην έρευνα συμμετείχαν οι: Μοσχολιδάκης Μανόλης, Ξανθόπουλος Θανάσης. 12/12/2009 Νότια πλαγιά Κιθαιρώνα, Πόρτο Γερμενό: Εντοπίστηκαν και εξερευνήθηκαν τα σπήλαια «Χαράδρα στην πλαγιά» και «Δεύτερου λιμανιού». Στην έρευνα συμμετείχαν οι: Λαμπρακόπουλος Θωμάς, Λιακόπουλος Ηλίας και Σωτήρης Γιάννης 25/12/2009 Περιοχή σήραγγας «Μαύρη ώρα», Αττικής Οδού: Εντοπίστηκαν μικρά σπήλαια και βραχοσκεπές. Ο εντοπισμός έγινε από μέλη της Ε.Σ.Ε. 2/1/2010 Δήμος Ιτάμου, Καρδίτσα: Εντοπίστηκαν τρία νέα οριζόντια σπήλαια και ένα βάραθρο στη θέση «Δρακότρυπα», κοντά στο χωριό Παλιοζογλώπι. Στην έρευνα συμμετείχαν οι κάτοικοι της περιοχής. Σελίδα 15

16 Νέα από την Ελλάδα Παρέμβαση στο σχέδιο νόμου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Κατατέθηκε από την Ε.Σ.Ε. παρέμβαση στη δημόσια διαβούλευση για το υπό συζήτηση σχέδιο νόμου για την «Επιτάχυνση της Ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής». Η παρέμβαση δημοσιοποιήθηκε στην ιστοσελίδα της Ανοικτής Διακυβέρνησης. Πρόταση της Ε.Σ.Ε. είναι η αρτιότερη χωροθέτηση των εγκαταστάσεων ΑΠΕ που προωθεί η κυβέρνηση, με σκοπό την προστασία των σπηλαίων. Ο λόγος αυτής της παρέμβασης είναι ότι η ίδρυση τέτοιων εγκαταστάσεων στους ορεινούς όγκους και τα νησιά της χώρας σε συνδυασμό με τα συνοδά έργα (αποψιλώσεις δασών και δασικών εκτάσεων, χωματουργικές εργασίες στην κορυφογραμμή, διανοίξεις δρόμων, εκσκαφές στερεώσεων/βάσεων, ευρεία χρήση σκυροδέματος κ.λπ.), δύναται να προκαλέσει μη αναστρέψιμες βλάβες τόσο άμεσα στα προστατευτέα αντικείμενα (καταστροφή εγκοίλων από τις εργασίες), όσο και στις συνδεδεμένες με αυτά φυσικές διεργασίες (κύκλος νερού, αέρα, εδάφους κ.λπ.), στους φυσικούς πόρους (νερό, έδαφος) και την βιοποικιλότητα που συνοδεύει αυτούς τους οικοτόπους, χωρίς να συνυπολογίσουμε την αισθητική, πολιτισμική και ανθρωπολογική αξία που αυτά έχουν. Το πλήρες κείμενο της παρέμβασης μπορείτε να το βρείτε στην ιστοσελίδα μας ή στο gr/ Νέα από τον Κόσμο Speleohungary 100 & Πανευρωπαϊκή Σπηλαιολογική Συνάντηση Από 7 έως 9 Μαΐου 2010, θα διεξαχθεί διεθνές συνέδριο με την ονομασία «speleohungary100» για τον εορτασμό των 100 χρόνων οργανωμένης σπηλαιολογίας στην Ουγγαρία. Το συνέδριο, στις 8 Μαΐου, θα φιλοξενήσει και την Γενική Συνέλευση της Ευρωπαϊκής Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας. Το speleohungary100 θα λάβει χώρα στο Γεωλογικό Ινστιτούτο της Ουγγαρίας (Geological Institute Of Hungary) στην Βουδαπέστη. Αμέσως μετά, (10-15 Μαΐου), οι σύνεδροι μπορούν να συμμετάσχουν σε οργανωμένες εκδρομές σπηλαιολογικού ενδιαφέροντος. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εγγραφή στο συνέδριο, τη διαμονή, τις εκδρομές και κάθε άλλη λεπτομέρεια, μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της Ουγγρικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας ( ή να επικοινωνήσετε στην ηλεκτρονική διεύθυνση του συνεδρίου (info@speleohungary100). Σελίδα 16

17 Προστασία Σπηλαίων S.O.S-Νυχτερίδες σε κίνδυνο! Στο 5 ο τεύχος των Σταλακτιτών σας ενημερώσαμε για τη νόσο των νυχτερίδων (White Nose Syndrome WNS), που πρόσφατα είχε ανακαλυφθεί στην Αμερική. Ο μεγάλος μας φόβος από τότε, ήταν μην ξεφύγει η ασθένεια από την Αμερικανική Ήπειρο και μολύνει τις νυχτερίδες της Ευρώπης. Πρόσφατα οι φόβοι μας ζωντάνεψαν. Ο μύκητας που ευθύνεται για το θάνατο περισσοτέρων από 1εκ. νυχτερίδων στις Η.Π.Α, ανιχνεύτηκε στην Dordogne της Γαλλίας. Με αυτή την αφορμή, το Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας (FSE) έστειλε στα μέλη της ενημερωτική επιστολή όπου ανακοινώνει τη δημιουργία Ομάδας Εργασίας για το WNS, με προσωρινό συντονιστή την Ioana Meleg (πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Προστασίας Σπηλαίων - ECPC). Στόχοι της Ομάδας είναι: Η συλλογή κάθε δυνατής πληροφορίας για το WNS στην Ευρώπη. Η δόμηση σχεδίων προτάσεων για μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο για κάθε στάδιο της εξάπλωσής του (σύγχρονο, προ-επιδημικό, επιδημία, κλπ). Η εισήγηση προτάσεων στην ευρωπαϊκή σπηλαιολογική κοινότητα και η συλλογή των παρατηρήσεων. Η δημιουργία μίας συνδετικής γέφυρας με την κατάσταση κάθε χώρας. Για να παράγει έργο η Ομάδα αυτή χρειάζεται τη βοήθεια όλων μας. Όποιος επιθυμεί μπορεί να δηλώσει συμμετοχή. Επίσης, παράκληση και ανάγκη είναι να ενημερώνει ο καθένας μας για κάθε πληροφορία ή συμβάν σχετικά με το WNS που μπορεί να πέσει στην αντίληψή του. Η ηλεκτρονική διεύθυνση της Ομάδας είναι: wns@eurospeleo.org. Η ειδοποίηση καλό θα ήταν να αποστέλλεται επίσης στην Ε.Σ.Ε. (c_protection@ese.edu.gr) και στην Σ.Ο.Ε. (protection@fhs.gr). Μερικές οδηγίες Είναι πολύ σημαντικό να μην λειτουργούν οι σπηλαιολόγοι σαν μεταφορείς του μύκητα. Γι' αυτό αν εντοπιστεί μολυσμένη ζωντανή νυχτερίδα δεν θα πρέπει να την ακουμπήσει κανείς, παρά μόνο να πάρει 1-2 καλές φωτογραφίες, να εγκαταλείψει το σπήλαιο και να μην ξαναπάει κανείς εκεί. Επίσης, το σπήλαιο θα πρέπει να σφραγιστεί (με κατάλληλο τρόπο) και να μην επιτρέπεται η είσοδος εκεί, για όσο χρόνο χρειαστεί. Αν βρεθεί νεκρή νυχτερίδα, θα πρέπει να συλλεχθεί με γάντια και να τοποθετηθεί σε κατάλληλη συσκευασία η οποία θα πρέπει μετά να απολυμανθεί (με χλωρίνη, ή με νερό και μετά οινόπνευμα). Τέτοια συσκευασία μπορεί να είναι ένα πλαστικό δοχείο που κλείνει καλά η μία σακούλα. Στη δεύτερη περίπτωση θα πρέπει τα γάντια θα πρέπει να αλλάξουν και να τοποθετηθεί σε 2η σακούλα (χωρίς το ζώο να βγει από την 1η). Η διαδικασία θα πρέπει να επαναληφθεί 2-3 φορές ακόμα (δηλαδή 4 ή 5 σακούλες η μία μέσα στην άλλη). Το δείγμα θα πρέπει να μείνει στη δροσιά (~10 ο C) μέχρι να αποσταλθεί, κατά προτίμηση με courier. Την απολυμασμένη συσκευασία μπορείτε να στέλνετε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στη διεύθυνση: Π. Γεωργιακάκης, Τμ. Σπονδυλωτών Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης Πανεπιστήμιο Κρήτης Λ. Κνωσού, Τ.Κ , Τ.Θ Ο Παναγιώτης Γεωργιακάκης είναι ο αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην Eurobats και μπορεί να λειτουργήσει σαν σύνδεσμος. Εναλλακτικά, μπορείτε να στέλνετε τα δείγματα απευθείας στο εξωτερικό (κατόπιν συνεννόησης μαζί τους) στην διεύθυνση: A M Barlow MRCVS, VLA Langford, Langford House, Langford, Somerset, BS40 5DX Τηλ Fax a.barlow@vla.defra.gsi.gov.uk Πέλη Φιλιππάτου Περισσότερες πληροφορίες στην Ιστοσελίδα μας. Νυχτερίδα Myotis myotis που βρέθηκε τις 12 Μαρτίου 2009 στη Γαλλία, με εμφανή σημάδια ανάπτυξης λευκού μύκητα στην μύτη της (βέλος). Σελίδα 17

18 Αρχαιολογία Ο Υπόγειος Κόσμος του Hal Saflieni. Περίπου ένα χιλιόμετρο νότια της πρωτεύουσας της Μάλτας, Βαλέτα, βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της νεολιθικής περιόδου στην Ευρώπη. O χώρος αυτός που σήμερα ονομάζεται Hal Saflieni (χωριό στην Κοιλάδα) είναι ένα συγκρότημα υπόγειων θαλάμων και στοών, ως επί το πλείστον τεχνητών. Η αρχαιολογική έρευνα ανάγει την κατασκευή τους στις αρχές της 4ης π. Χ. χιλιετίας, χωρίς όμως να έχουμε ακριβή χρονολόγηση. Το Hal Saflieni ανακαλύφθηκε τυχαία το 1844 και η ανακάλυψη δημοσιεύτηκε στον τοπικό τύπο (εφημερίδα Malta Mail 11/10/1844). Χρειάστηκε ωστόσο να περάσει περίπου μισός αιώνας ( ) μέχρι η αρχαιολογική σκαπάνη του Sir Themistocles Zabit να φέρει στο φώς ευρήματα και να γίνουν οι πρώτες εικασίες για τη χρήση των χώρων. Σήμερα έχουν αποκαλυφθεί δεκάδες κυκλικοί θάλαμοι με θολωτές οροφές και εκατοντάδες μέτρα στοών που τους συνδέουν. Οι κλιμακωτοί τρούλοι των θαλάμων στηρίζονται σε κολώνες φτιαγμένες από τον ίδιο μαλακό ασβεστόλιθο που είναι κατασκευασμένο και το υπόλοιπο συγκρότημα. Το μεγαλύτερο μέρος των θαλάμων είναι διακοσμημένο με ανάγλυφα ζώων και με κόκκινα φυτικά- γεωμετρικά μοτίβα. Ο μεγάλος αριθμός των λίθινων εργαλείων, ειδωλίων, κογχυλιών και περιάπτων από ημιπολύτιμους λίθους μας περιγράφουν την οργάνωση και τη λειτουργία της νεολιθικής κοινότητας του Hal Saflieni. Ακόμη και σήμερα όμως, παρά την πάροδο εκατό χρόνων ανασκαφικής έρευνας και μελέτης, δεν μπορούμε να ξέρουμε την ακριβή χρήση όλων αυτών των χώρων. Πολλοί υποθέτουν πως το Hal Saflieni δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια προϊστορική κατακόμβη. Άλλοι πάλι το θεωρούν χώρο δευτερογενών ταφών ή κάτι σαν οστεοφυλάκιο, πρακτικές που δεν είναι ξένες στους μελετητές της προϊστορίας. Η πλέον σύγχρονη αντίληψη θέλει το Hal Saflieni να είναι ένας χώρος εγκατάστασης μιας νεολιθικής κοινότητας. Ένας χώρος που φιλοξενεί όλες τις δραστηριότητες μιας κοινωνικής ομάδας και καλύπτει όλες τις ανάγκες της, από τη διαμονή, τη λατρεία ως και τις επιθανάτιες τελετές. Τα σημαντικότερα ευρήματα της ανασκαφής ήταν τα δύο πήλινα ειδώλια που εικονίζουν μία ευτραφή γυναίκα να αναπαύεται ξαπλωμένη σε πλάγια στάση. Προφανώς μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν για τη χρήση αυτών των ειδωλίων. Κρίμα γιατί αν μας μιλούσαν μόνο για μια στιγμή ίσως να λύναμε πολλά από τα προβλήματα της έρευνας... Τρίμμης Κωνσταντίνος Σελίδα 18

19 Χαρτογράφηση Η σημασία της Χαρτογράφησης σπηλαίων Τι και πως πρέπει να αποτυπώνεται Η χαρτογράφηση σπηλαίων αποτελεί το πιο σημαντικό εργαλείο του σπηλαιολόγου αλλά και όχι μόνο. Αποτελεί το υπόβαθρο και για πολλές επιστήμες (Γεωλογία, Βιολογία, κ.λ.π.). Αυτό σημαίνει ότι κάθε χάρτης θα πρέπει να περιέχει διαφορετικό είδος πληροφοριών για κάθε διαφορετική χρήση αντίστοιχα. Ένας γεωλόγος για παράδειγμα ενδιαφέρεται για διαφορετικές πληροφορίες σε ένα χάρτη από ότι ένα σπηλαιολόγο εξερευνητή. Το σπήλαιο αποτελεί ένα χώρο ακανόνιστου σχήματος με ανώμαλες επιφάνειες και εναλλαγή των διαστάσεων του χώρου. Πόση πρέπει να είναι η λεπτομέρεια μιας χαρτογράφησης? Υπάρχουν σημεία του σπηλαίου που πρέπει να δίνουμε μεγάλη προσοχή? Η λεπτομέρεια εξαρτάται από τη χρήση που θα έχει ο χάρτης. Επίσης στο σπήλαιο υπάρχου επικίνδυνα σημεία και περάσματα που πρέπει να είναι ευδιάκριτα στο χάρτη και με τον κατάλληλο τρόπο. Για αυτό το λόγο, ένας χάρτης σπηλαίου διαφέρει με ένα τοπογραφικό χάρτη ως προς τη σημασία της κλίμακας. Στο σπηλαιολογικό χάρτη μια κλίμακα 1:100 δε δίνει κατάλληλη πληροφορία για ένα στενό πέρασμα, για παράδειγμα η απόσταση 5 εκ. που είναι σημαντική για τον εξερευνητή δεν είναι εύκολα αναγνώσιμη. Έτσι απαιτείται η διαστασιολόγιση του συγκεκριμένου σημείου και επιπλέον ο κατάλληλος συμβολισμός. Για αυτό το λόγο οι συμβολισμοί έχουν πολύ μεγάλη σημασία και μάλιστα θα πρέπει να είναι κοινοί σε όλους τους χάρτες. Η Διεθνής Σπηλαιολογική Ομοσπονδία έχει δημοσιεύσει κάποια επίσημα σύμβολα χαρτογράφησης. Όπως παρατηρείται από τις εικόνες, υπάρχουν σημεία που πρέπει να αποτυπώνονται με ιδιαίτερη σήμανση καθώς έχουν επικινδυνότητα (όπως οι κάθετοι αγωγοί) και σπηλαιομορφές που παρόλο που είναι σημαντικές δεν μπορούν να αποτυπωθούν στο χάρτη λόγω κλίμακας (όπως τα καλαμάκια). Το σύνολο των συμβόλων και οι επεξηγήσεις τους είναι διαθέσιμα στο blog του Το.Τ.Β.Ε. : ese-totve.blogspot.com Ηρακλής Καλογερόπουλος Κάτοψη Τομή Ελικτίτες, Καλαμάκια, Κρύσταλλοι Είσοδος βαράθρου Επικαλυπτόμενα τμήματα Κουρτίνες, Κολώνες Κάθετος αγωγός Σελίδα 19

20 Μικρές Ειδήσεις Τα Μέλη μας γράφουν Νοεμ. 2009: Δημοσίευση στην εφημερίδα Κυθηραϊκά Κύματα Το μέλος μας Κωνσταντίνος Τρίμμης γράφει για το σπήλαιο της Αγίας Σοφίας Καλάμου & την καταστροφή των επιχώσεών του από την πλακόστρωση. Νοεμ. 2009: Δημοσίευση στο περιοδικό «στη Μπρίζα» Τα μέλη μας Γεωργία Λαμπροπούλου & Βασίλης Παπαδογιωργάκης γράφουν για τα Σπήλαια και τη Σπηλαιολογία Δεκ. 2009: Δημοσίευση στο περιοδικό Κυθηραϊκά Κύματα Το μέλος μας Κωνσταντίνος Τρίμμης γράφει για την αποστολή της Ε.Σ.Ε. στα Κύθηρα Ιαν. 2010: Δημοσίευση στο περιοδικό «στη Μπρίζα» Η Γεωργία Λαμπροπούλου μέλος μας, γράφει για την Ιστορία της Σπηλαιολογίας 09/01/2010: Δημοσίευση στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» Με τη συνεισφορά των μελών της Ε.Σ.Ε. Νίκου Λελούδα, Θανάση Ξανθόπουλου και Πέλης Φιλιππάτου δημοσιεύθηκε στα ΝΕΑ της 9ης Ιανουαρίου 2010 δισέλιδο αφιέρωμα για τα Σπήλαια της Αττικής 10/01/2010: Δημοσίευση στην εφημερίδα «Real Planet» Με πρωτοβουλία του μέλους της Ε.Σ.Ε. Θανάση Ξανθόπουλου, δημοσιεύθηκε αφιέρωμα για τις καταστροφές που γίνονται στα σπήλαια. ese.edu.gr Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία Οι Σταλακτίτες είναι το διμηνιαίο Ηλεκτρονικό Ενημερωτικό Δελτίο για τα Μέλη και τους Φίλους της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας. Στους Σταλακτίτες γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση της δράσης και η αναγγελία των μελλοντικών δραστηριοτήτων της Ε.Σ.Ε. Αποστέλλεται τις πρώτες μέρες κάθε μονού μήνα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και ταυτόχρονα δημοσιεύεται στην Ιστοσελίδα της Ε.Σ.Ε. Συνεργάτες Τεύχους Παναγιώτης Γεωργιακάκης Φάνης Έλληνας Ηρακλής Καλογερόπουλος Αργυρώ Καραλή Μαρία Κολτσίκογλου Πόπη Μπαξεβάνη Θανάσης Ξανθόπουλος Γιάννης Σωτήρης Κωνσταντίνος Τρίμμης Κατερίνα Τσιατούχα Πέλη Φιλιππάτου Κώστας Φωτεινάκης Σίνα 32, Αθήνα Τηλ.: Φαξ: Web: Επιμέλεια έκδοσης Κωνσταντίνος Τρίμμης Πέλη Φιλιππάτου