Arts at DEREE. Jacques Derrida Colloquium Law, Art and Violence. Friday, May 6, 2011, 5 pm Upper Level, John S. Bailey Library

Transcript

1 Arts at DEREE The American College of Greece Jacques Derrida Colloquium Law, Art and Violence Interrrelated Notions in the Work of Jacques Derrida during the 1990s The colloquium will start with Jacques Derrida s writings Force of Law. The Mystical Foundation of Authority (1992) and Memoirs of the Blind. The Self Portrait and Other Ruins (1993) and will focus on the interrelated issues of justice, violence, law, art and responsibility. Speakers Professor Aristidis Baltas, (National Technical University of Athens) Vangelis Bitsoris, author, translator Takis Koubis, architect (Athens School of Fine Arts) Dr. Constantinos V. Proimos (Hellenic Open University) Dr. Yannis Stamos (University of Warwick) Coordinator Dr. Gerasimos Kakoliris (University of Athens and Hellenic Open University) Colloquium organizers Dr. Angeliki Pollali (The American College of Greece) Dr. Constantinos V. Proimos (Hellenic Open University) Friday, May 6, 2011, 5 pm Upper Level, John S. Bailey Library The American College of Greece 6 Gravias Street, Agia Paraskevi Tel:

2 Σκεπτικό της εσπερίδας Στον Πολιτικό του Πλάτωνα αναπτύσσεται η αντίθεση μεταξύ νόμου και τέχνης, ιδίως της πολιτικής τέχνης, και εξετάζεται πώς ο πρώτος, που είναι συνήθως γραπτός, δεν μπορεί να υπάρξει δίχως τη δεύτερη, που είναι τις πιο πολλές φορές άγραφη. Στην εσπερίδα αυτή θα εξετάσουμε το νόμο και την τέχνη ξεκινώντας από δύο θεμελιώδη κείμενα του Jacques Derrida τα οποία δημοσιεύτηκαν στις αρχές της δεκαετίας του Καταρχάς, το κείμενο Ισχύς νόμου. Η μυστικιστική θεμελίωση της εξουσίας και κατόπιν το Μνήμες τυφλού. Η αυτοπροσωπογραφία και άλλα ερείπια. 1 Στο πρώτο κείμενο ο Derrida διακρίνει τη μη αποδομήσιμη δικαιοσύνη από το αποδομήσιμο και συνεπώς βελτιώσιμο δίκαιο, χωρίς ωστόσο να αναιρεί τη διασύνδεσή τους. Παράλληλα, συνδέει τη δικαιοσύνη τόσο με την οικουμενικότητα του νόμου όσο και με την ατομικότητα της κάθε περίπτωσης στην απόλυτη ενικότητά της και συνεπώς με μια απεριόριστη ευθύνη. Εφόσον η αποδόμηση είναι το κέλευσμα για επανερμηνεία όλων των κανόνων, νόμων και κριτηρίων για να μην υποτιμηθεί και αδικηθεί ούτε το σύνολο αλλά ούτε η ατομική περίπτωση στην ενικότητά της, η δικαιοσύνη είναι αποδόμηση. Το δίκαιο, από την άλλη πλευρά, ως κανόνας και κριτήριο οικουμενικής αξίας αποκρυσταλλώνεται και θεσμοθετείται στο όνομα της δικαιοσύνης, άρα θεμελιώνεται και βασίζεται στη βίαιη τελεσιδικία της στιγμής που εκ των πραγμάτων δεν έχει τη θετικότητά του αλλά λαμβάνει χώρα στον ορίζοντα του άσκεπτου και του αναποφάσιστου, του ανεπίκριτου. Στο έργο Μνήμες τυφλού. Η αυτοπροσωπογραφία και άλλα ερείπια, ο Derrida εξετάζει την τέχνη πέραν της αναπαράστασης του κόσμου η οποία προσφέρεται αφειδώς στην ευγενικότερη των αισθήσεών μας, την όραση. Αυτό που τον ενδιαφέρει επομένως δεν είναι η αισθητική αλλά η ηθική προσέγγιση που η τέχνη επιχειρεί στον κόσμο, δεν είναι η αντίληψη αλλά η μνήμη στην οποία εκ των πραγμάτων και αναγκαστικά περιορίζονται οι τυφλοί, δεν είναι τα μάτια που βλέπουν και παρατηρούν αλλά αυτά που δακρύζουν και κλαίνε, δεν είναι οι αποδείξεις και η πιστοποίηση που προσφέρει η όραση αλλά οι πεποιθήσεις που χαρίζει στους τυφλούς η πίστη. Ο Derrida γράφει ένα περίπλοκο κείμενο στο οποίο συντελείται ένας διάλογος μεταξύ μιας γυναίκας και ενός άνδρα, υπαινισσόμενος τη διαφορά προσέγγισης στον κόσμο ανάμεσα στα δύο φύλα όπως τη διακρίνουμε στην ιστορία της τέχνης: τους άνδρες που είναι οι πιο διάσημοι τυφλοί και τις γυναίκες που έχουν τα πρωτεία στα δάκρυα. Η αυτοπροσωπογραφία που επιθυμεί να σκιαγραφήσει κάνει χρήση της διαφοράς των φύλων και απαρτίζεται από στιγμές τύφλωσης και ενόρασης που τις περιγράφει με συνώνυμο τρόπο έτσι ώστε να παύσει την πρωτοκαθεδρία της όρασης και της αποδεικτικής γνώσης για τον κόσμο και να ενθαρρύνει εναλλακτικά μοντέλα προσέγγισης του κόσμου που βασίζονται στην πίστη. Είτε γνωστική είτε ηθική, όμως, η προσέγγιση στον κόσμο αλλά και στον εαυτό διέπεται πάντα από ένα στοιχείο βίαιης αυθαιρεσίας διότι είναι αναπόφευκτα ερμηνευτική, όπως και η αποδόμηση. Στην πραγματικότητα μπορεί κανείς να βρει πολλές αναλογίες αλλά και διαφορές ανάμεσα στην πλατωνική διάκριση μεταξύ νόμου και τέχνης και στην προσέγγιση του Derrida. Αυτό που είναι ωστόσο ενδιαφέρον στην περίπτωση του Derrida είναι η βία η οποία διαδραματίζει έναν καταλυτικό ρόλο στη συγκρότηση, θεμελίωση και νομιμοποίηση των αποφάσεων που κωδικοποιούνται στο νόμο και που μορφοποιούνται στην τέχνη. Η βία ως συγκροτητική αρχή τόσο του νόμου όσο και της τέχνης θα απασχολήσει την εσπερίδα η οποία θα διερευνήσει τις επιπτώσεις και τις προεκτάσεις της τόσο στο έργο του Derrida όσο και γενικότερα. 1 Οι μεταφράσεις των τίτλων των κειμένων του Derrida είναι του γράφοντα. Το πρώτο κείμενο εκφωνήθηκε στα αγγλικά στις ΗΠΑ και δημοσιεύτηκε με τον τίτλο Force of Law. The Mystical Foundation of Authority στο Cardozo Law Review, II, New York, 1990, σσ και κατόπιν στα γαλλικά ως Force de loi. Le «fondement mystique de l autorité» Paris, Galilée, Το δεύτερο κείμενο γράφτηκε για μια έκθεση στο Μουσείο του Λούβρου την οποία επιμελήθηκε ο Derrida και δημοσιεύτηκε ως Mémoires d aveugle: L autoportrait et autres ruines, Paris, Editions de la Réunion des musées nationaux, 1990 και στα αγγλικά ως Memoirs of the Blind. The Self-Portrait and Other Ruins, transl. Pascale-Anne Brault and Michael Naas, Chicago: The University of Chicago Press, Πρόγραμμα εσπερίδας 17:00 Βαγγέλης Μπιτσώρης Συγγραφέας, Μεταφραστής, Jacques Derrida: δικαιοσύνη, δίκαιο, δικαίωμα στη βίa 17:30 Δρ. Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος Διδάσκων (ΣΕΠ) στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Η ερμηνευτική βία και η αγάπη για τα ερείπια 18:00 Τάκης Κουμπής Αρχιτέκτων, Διδάσκων στην ΑΣΚΤ, Η τυφλότητα του σχεδίου ως προϋπόθεση του οράν 18:30 Διάλειμμα. Καφές/τσάι και αναψυκτικά 19:00 Δρ. Αριστείδης Μπαλτάς Καθηγητής Φιλοσοφίας των Επιστημών στο Τμήμα Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου Αθηνών, Πολιτική απόφαση, πολιτική ευθύνη και καθολική δικαιοσύνη 19:30 Δρ. Γιάννης Στάμος University of Warwick, Λογοτεχνία, δημοκρατία και δίκαιο: περί του υποτιθέμενου δικαιώματος να λέμε οτιδήποτε 20:00 Συζήτηση και απάντηση των γραπτών ερωτήσεων από τους ομιλητές Συντονιστής: Δρ. Γεράσιμος Κακολύρης Λέκτορας (υπό διορισμό) Φιλοσοφίας στο Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάσκων (ΣΕΠ) στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

3 Colloquium Rationale In Plato s dialogue of maturity, The Statesman, the stranger elaborates on the contrast between law and art, particularly the statesman s political art, and argues that law, which is usually written, cannot exist without art, which is primarily performed, and therefore unwritten. In this panel we seek to examine law and art departing from two important texts by Jacques Derrida, published at the beginning of the 1990 s. We will consider the Force of Law. The Mystical Foundation of Authority and Memoirs of the Blind. The Self Portrait and Other Ruins. In the first text, Derrida differentiates justice, which cannot be deconstructed, from written law, which can always be deconstructed, as it is in constant need of improvement. This distinction between justice and law does not, however, revoke their interrelation. At the same time, Derrida relates justice to the universality of law as well as the singularity of each case and claims that justice requires an endless responsibility. As deconstruction is the call for revaluation and reinterpretation of all values, laws and criteria, so that neither society nor the individual may suffer an injustice, justice is deconstruction. The law as a written rule of universal validity crystallizes and becomes instituted in the name of justice, but seen from the point of view of its emergence, it is founded on a violent momentary arbitration which takes place in the horizon of both the unthinkable and the undecidable. In his text Memoirs of the Blind. The Self Portrait and Other Ruins, Derrida examines visual art beyond the notion of representation, with which it is usually associated. Concomitant to this consideration of art beyond representation is Derrida s wish to examine visual art beyond vision. What seems to really interest Derrida is not the aesthetic but rather the moral approach to the world that art entails. Likewise he seems more interested in memory than optical perception, for it is the former on which blind people need to rely upon. Instead of the eyes that observe, Derrida points to the eyes that shed tears and cry; instead of the evidence and corroboration that vision offers, Derrida points to the beliefs offered to the blind by faith. Via this set of reversals Derrida delineates a difficult text in which a dialogue takes place, apparently between a man and a woman, alluding to the different approach to the world between the two sexes as this is recorded in art history: it is mostly men who are depicted as blind and it is predominantly women who are famous for their tears. He thus draws a self-portrait based on sexual difference, as it consists of moments both of blindness and of insight. These are described non hierarchically, as if Derrida wanted to question both primacy of vision and evidence-related knowledge and promote faith instead. Whether it is via knowledge or through faith, the approach to the world is always conditioned by violent arbitration, for it is inevitably hermeneutical, like deconstruction. In fact, notwithstanding the differences, there are many analogies between Plato s distinction between law and art and Derrida s approach to justice, law and deconstruction. What is very interesting in Derrida s case is the primary role attributed to violent arbitration, which determines the constitution and legitimacy of decisions codified in law and formalized in art. Violence as a constitutive force of law and art as well as the many interesting ramifications of this idea will be among our central concerns in this Derrida colloquium. Colloquium Program 17:00 Vangelis Bitsoris author, translator, Jacques Derrida: Justice, Law and the Right to Violence 17:30 Dr. Constantinos V. Proimos Adjunct Lecturer at the Hellenic Open University, Interpretive Violence and the Love of Ruins 18:00 Takis Koubis architect, Adjunct Lecturer at the Athens School of Fine Arts, Blindness in Drawing as a Condition of Seeing 18:30 Coffee Break 19:00 Dr. Aristidis Baltas Professor of Philosophy of Science, Department of Applied Mathematics and Natural Sciences, Metsovio National Technical University of Athens, Political Decision, Political Responsibility and Universal Justice 19:30 Dr. Yannis Stamos University of Warwick, Literature, Democracy and the Law: On the Supposed Right to Say Everything 20:00 Discussion Panel Chair: Dr. Gerasimos Kakoliris Philosophy Lecturer with the Department of Philosophy, Education and Psychology, University of Athens, and Adjunct Lecturer at the Hellenic Open University.

4 Bαγγέλης Mπιτσώρης Δικαιοσύνη, δίκαιο, δικαίωμα στη βία Στο έργο Iσχύς νόμου (Force de loi, 1990) ο Jacques Derrida προβαίνει σε μιαν ενδελεχή εξέταση της εγγενούς σχέσης και της προκλητικής ταύτισης του θεωρητικού τέκνου του, της αποδόμησης, με τη δικαιοσύνη, η οποία είναι μη αποδομήσιμη, σε αντιδιαστολή με το αποδομήσιμο δίκαιο. Aυτό το ενέργημα έχει θεωρηθεί από πολλούς, επικριτές και υποστηρικτές της αποδόμησης, ως μια στροφή στη σκέψη του, καθότι για πρώτη φορά γίνεται λόγος για κάτι που είναι αδύνατον να αποδομηθεί. O Derrida επίσης υπενθυμίζει ότι η βία είναι εγγενές, σύμφυτο στοιχείο του δικαίου, εφόσον η εφαρμογή του είναι άμεσα συνυφασμένη με την ισχύ του, με τη βία της εφαρμογής του, όπως δηλώνει ακριβώς η αγγλική έκφραση «to enforce the law». O Walter Benjamin αρχίζει το περίφημο κείμενό του «Για την κριτική της βίας» («Zur Kritik der Gewalt», 1921) λέγοντας ότι αυτή η κριτική δεν νοείται χωρίς την περιγραφή της σχέσης της βίας με το δίκαιο και τη δικαιοσύνη. Mολονότι και οι δύο φιλόσοφοι διακρίνουν το δίκαιο από τη δικαιοσύνη, αυτό που τους χωρίζει ουσιαστικά και με βαρύνουσες πολιτικές συνέπειες είναι η αποκλίνουσα θεωρητική προσέγγιση αυτής της διάκρισης. Kατ εμέ, η αυστηρή κριτική του Derrida στον Benjamin στηρίζεται ουσιαστικά στο γεγονός ότι ο Γερμανός φιλόσοφος απολυτοποιώντας τη βία ως μέσον την ταυτίζει με την άμεση, βίαιη επιβολή της δικαιοσύνης, και κατ αυτόν τον τρόπο όχι μόνο καταλύει το δεσμό της ιδέας της δικαιοσύνης με το δίκαιο αλλά συνάμα προσβλέπει αποκλειστικά στην άμεση, βίαιη επαναστατική, μεσσιανική έλευση της δικαιοσύνης, της οποίας ο πρωταρχικός σκοπός είναι να εκμηδενίσει το δίκαιο: η δικαιοσύνη (Gerechtigkeit) ενάντια στο δίκαιο (Recht). Για τον Derrida η διάκριση δικαίου και δικαιοσύνης δεν συνεπάγεται την αποσύνδεσή τους. Tο αποδομήσιμο δίκαιο πρέπει να συνδέεται πάντοτε με την ιδέα της δικαιοσύνης για να βελτιώνεται, γιατί αντίθετα «όταν η ανυπολόγιστη και δωρήτρια ιδέα της δικαιοσύνης εγκαταλείπεται μόνο στον εαυτό της, βρίσκεται πάντοτε πολύ κοντά στο κακό, και δη στο χείριστο, διότι πάντοτε μπορεί να την ιδιοποιηθεί ο πιο διεστραμμένος υπολογισμός» επί παραδείγματι ο ναζισμός, ο σταλινισμός, με αποκορύφωμα τον παρανοϊκό, σκληρό-ωμό ολοκληρωτισμό των Kόκκινων Xμερ του Πολ Ποτ. Όταν για την αντιμετώπιση της υφιστάμενης βίας εγκαταλείψει κανείς το δόγμα της μη βίας, οφείλει να απαντήσει στο δύσκολο ερώτημα για τη διεκδίκηση του δικαιώματος στη βία. O μεγαλύτερος κίνδυνος που ελλοχεύει στην προσφυγή είτε στη «νόμιμη» βία του υφιστάμενου δικαίου ενός κράτους δικαίου, είτε στη βία της εξέγερσης εναντίον εκείνων που καταλύουν το κράτος δικαίου, είτε ακόμη στην επαναστατική βία, είναι η αποσύνδεση της δικαιοσύνης από το δίκαιο, και κυρίως η εκμηδένισή του από αυτήν. Δρ. Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος Interpretive Violence and the Love of Ruins In this paper I shall argue for a certain exemplarity of Derrida s discourse on justice and the law, droit, in his seminal text Force of law. The mystical foundation of authority. Claiming that deconstruction is justice and considering justice as the possibility of deconstruction, Derrida obviously aspires for it to attain a central role and attributes to it an impulse to intervene to things. Deconstruction is justice because it is associated with the quest for reinterpretation of all criteriology, including all rules, associated with law. Derrida explains how implementing the law in the name of justice is a violent procedure and necessarily entails at times a reinterpretation or rejustification, at other times a suspension or even destruction of law. This is because every just decision is required immediately and takes place within the horizon of the undecidable. Derrida refers to Walter Benjamin, who distinguishes between divine justice that destroys the law and mythic violence that founds it, and presents this distinction as the double bind of all critique. Precisely because all critique is doubly bound, the immanent danger of perversion always lurks when it comes to the mystical moment of founding law and, with a great deal of historical and tragic irony, Benjamin himself seems to have come extremely close to this danger. Despite the fact that Derrida finds deconstruction at home in law, theology and architecture, more than in philosophy and much more than in departments of literature where it has been steadily received, I shall attempt to analyze his reading of Memoirs of the Blind. The Self Portrait and Other Ruins in the context of the preceding arguments about the force of law. Placing blindness at the origin of all drawing, favoring memory and not perception and arguing that sight and eyes are meant for crying, rather than seeing, Derrida promotes a violent reversal of values in the theory of painting. He thus promotes ethics rather than aesthetics, memory rather than optical perception and blindness rather than sight. What hitherto was marginalized in art theory is suddenly brought to the fore, and to the center of his art is brought theoretical perspective. I shall argue that Derrida s revaluation of values and rules in art theory takes place in the name of justice, which requires a lot more than a simple reversal of values. Promoting the marginal and the repressed is a result of an interpretive violence: Derrida puts at the highest rank of values criteria which are in a state of ruin, after years of repression and marginalization. Our filiations with them are consequently impure, contaminating, negotiated, bastard and violent. However, the ruin is not meant as a negative thing but as an index of mortality and an object of love. Τάκης Κουμπής Η τυφλότητα του σχεδίου ως προυπόθεση του οράν O Nτεριντά στο κείμενο που συνοδεύει την έκθεση Μνήμες τυφλού (Μουσείο του Λούβρου,1990) διεργάζεται «αυτοβιογραφικά» στοιχεία τα οποία αναμιγνύει αξεδιάλυτα με έναν φιλοσοφικό και αισθητικό αναστοχασμό, καθώς και με μια παράλληλη ανάγνωση ζωγραφικών σχεδίων. Θα εστιάσουμε στη λογική των δύο υποθέσεων που συγκροτούν την αφετηρία της σκέψης του περί της α-δυνατότητας του οράν: της πρώτης, που καταθέτει ότι «το σχέδιο είναι τυφλό», και της δεύτερης, που εισαγάγει στην αυτοπροσωπογραφία του σχεδιαστή και διατείνεται πως «ένα σχέδιο τυφλού είναι ένα σχέδιο του τυφλού». Από τις δύο αυτές υποθέσεις, που φέρουν ως υπότιτλο Την σκέψη του σχεδίου οδηγούμαστε στις «δύο μεγάλες λογικές του αθέατου», στην «υπερβατολογική τύφλωση» και την «θυσιαστική τύφλωση». Αν το «θυσιαστικό συμβάν» δίνει τόπο-έναυσμα στην αφήγηση, στο μύθο, προσκομίζοντας στο σχέδιο τις θεματικές των σχημάτων του, η τυφλότητα συνιστά μία δίοδο προς τη σκέψη, τη γραφή, οι οποίες δεν συνιστούν πλέον όρους του οράν. Ο Ντεριντά, ακολουθώντας κατά γράμμα, σχεδόν βιώνοντας τη φράση του Ντιντερό «γράφω χωρίς να βλέπω», θέτει την τυφλότητα ως συγκροτητική συνθήκη τόσο της γλώσσας όσο και του έργου τέχνης. Από τις Μνήμες τυφλού εκκινεί ένα πρόγραμμα ανάγνωσης του τελευταίου Merleau- Ponty, όπου διερευνώνται οι όροι κατοίκισης του αόρατου στην καρδιά του ορατού, και το οποίο οδηγεί μεταγενέστερα στη διερεύνηση της χειρονομίας που «αγγίζεται χωρίς να αγγίζει». Ο Ντεριντά ανατέμνοντας τους μη καθορισμένους «παραλληλισμούς» ανάμεσα στην όραση και την αφή, από τον Husserl και τον Merleau-Ponty έως τον Nancy, προκρίνει την απτικότητα του σώματος, της σκέψης και της γραφής. Η απτική διάσταση, που εισάγει η τυφλότητα ως απαρχή του σχεδίου, θέτει σήμερα θεμελιώδη ερωτήματα στην τέχνη και την αρχιτεκτονική, τα οποία θέτουν υπό αμφισβήτηση τις κυρίαρχες προβολές της οπτικής μορφοποίησης, εστιάζοντας στις δυνατότητες της μη-δύναμης, της μη-αντίληψης, μιας «αποκαλυπτικής τυφλότητας», που μεταστρέφει την ουσία της όρασης προς την πίστη, τη μνήμη, τον αναστοχασμό και τη δια-τόπιση των αισθήσεων. Δρ. Αριστείδης Μπαλτάς Πολιτική απόφαση, πολιτική ευθύνη και καθολική δικαιοσύνη Ο Ντεριντά συνδέει την πολιτική απόφαση -στην οποία, κατά φαινομενικά παράδοξο τρόπο, αποδίδει ΚΑΙ έναν παθητικό χαρακτήρα - με τη απεριόριστη πολιτική ευθύνη, ευθύνη τόσο απέναντι στο μέλλον όσο και απέναντι στο παρελθόν. Αυτή η έννοια της απεριόριστης πολιτικής ευθύνης μπορεί να συνδεθεί με την έννοια της μη αποδομήσιμης καθολικής δικαιοσύνης που επεξεργάζεται ο ίδιος. Τα στοιχεία αυτά, όπως μπορούν να συνυφανθούν με τον μη αποφασίσιμο χαρακτήρα που διέπει συνολικά την αποδόμηση, μπορούν ίσως να συστήσουν, μαζί με τη διάκριση εχθρός/φίλος κάτι σαν πυρήνα της πολιτικής σκέψης του Ντεριντά. Η ομιλία θα προσπαθήσει να περιγράψει αδρά αυτές τις συνάφειες.

5 Δρ. Γιάννης Στάμος Literature, Democracy and the Law: On the Supposed Right To Say Everything In this paper I propose to discuss a certain historicity (that is, a certain origin and tradition) of law and the intrinsic historicity of democracy and of literature. For Derrida, the modern institution called literature appeared in Europe at a certain period in the history of positive law, between the 17th and 19th centuries, at the moment when conventional law was resolving problems around intellectual property rights: the right of the author, the value of individual signature, the legal personality of the literary text, its title, identity, unicity, etc. More significantly, literature, according to Derrida, is a historical invention of a strange institution, of the institution which allows or gives the power to say everything, if only (or mainly) in the form of fiction. In this paper, I will try to identify the specificity and critical significance of this historical institution by pointing out at least two things: B) Using and accepting, up to a point, Austin s distinction between constative and performative acts, Derrida shows that what literature does with language holds precisely a certain power, which it shares up to a certain point with law and jurisdiction: with the juridico-political and highly performative production of institutions and institutional foundations, and with the theologicojuridical performatives which mark the historical constitution of states and fundamental legislation (of human rights, of social rights, etc.) Emerging only under certain determined juridical and political conditions, literature gives itself the (legislative) power of linguistic performativity to say (and/or do) everything, and, thereby, to transgress or transform conventional rules, to defy existing laws, from which, however, it derives protection and receives its conditions of emergence. A) This (fictive) right or power to say everything, founds also democracy and the idea of unconditional sovereignty claimed by the modern subject of the law and of rights, the free citizen of democracy. Law, Art and Violence Interrrelated Notions in the Work of Jacques Derrida during the 1990s