Η προστασία της προσωπικότητας στο αστικό δίκαιο από προσβολές µέσω Μ.Μ.Ε. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. των

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η προστασία της προσωπικότητας στο αστικό δίκαιο από προσβολές µέσω Μ.Μ.Ε. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. των"

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ( Τ.Ε.Ι.) ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η προστασία της προσωπικότητας στο αστικό δίκαιο από προσβολές µέσω Μ.Μ.Ε. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ των ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ Χ. ΚΟΥΤΣΟΥ ΣΟΦΙΑ Β. ΖΗΣΗ ρ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Επιστηµονικός Συνεργάτης Επιβλέπων : Καστοριά, Οκτώβριος 2005

2 Καστοριά, Οκτώβριος

3 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ( Τ.Ε.Ι.) ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η προστασία της προσωπικότητας στο αστικό δίκαιο από προσβολές µέσω Μ.Μ.Ε. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ των ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ Χ. ΚΟΥΤΣΟΥ ΣΟΦΙΑ Β. ΖΗΣΗ Επιβλέπων : ρ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Επιστηµονικός Συνεργάτης Εγκρίθηκε από την τριµελή εξεταστική επιτροπή την.../.../ Καστοριά, Οκτώβριος

4 Copyright ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ Χ. ΚΟΥΤΣΟΥ ΣΟΦΙΑ Β. ΖΗΣΗ Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανοµή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τµήµατος αυτής, για εµπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανοµή για σκοπό µη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν µήνυµα Οι απόψεις και τα συµπεράσµατα που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο εκφράζουν αποκλειστικά τον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν τις επίσηµες θέσεις του Τ.Ε.Ι. υτικής Μακεδονίας 4

5 Περιεχόµενα Συντοµογραφίες... 8 Εισαγωγή.. 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Σύνταγµα και ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας 1.1 Ευρωπαϊκή σύµβαση δικαιωµάτων του ανθρώπου Η προστασία της προσωπικότητας στο ελληνικό δίκαιο Η αστική διάσταση της προστασίας της προσωπικότητας Η ποινική διάσταση της προστασίας της προσωπικότητας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Η προστασία της προσωπικότητας κατά τα άρθρα 57 επ. ΑΚ 2.1 Το περιεχόµενο του δικαιώµατος στην προσωπικότητα Όρια του δικαιώµατος στην προσωπικότητας Αυτοπροσδιορισµός του δικαιώµατος στην προσωπικότητα Εξαιρέσεις από το δικαίωµα αυτοπροσδιορισµού της προσωπικότητας Πρόσωπα της σύγχρονης επικαιρότητας Πολιτικοί και άλλοι δηµόσιοι λειτουργοί Προστασία της προσωπικότητας και δηµοσιογραφική έρευνα : το δικαίωµα της προσωπικότητας ως όριο της ελευθερίας αναζητήσεως πληροφοριών Ειδικές περιπτώσεις δηµοσιογραφικής έρευνας Ερευνητική δηµοσιογραφία έννοια Κίνδυνοι της ερευνητικής δηµοσιογραφίας ιεισδυτική δηµοσιογραφία Ανακριτική δηµοσιογραφική έρευνα Πληµµελής δηµοσιογραφική έρευνα Ηλεκτρονική δηµοσιογραφική έρευνα Έκταση της αξίωσης προστασίας της προσωπικότητας και στάθµιση συµφερόντων Έκταση της αξιώσεως προστασίας της προσωπικότητας Στάθµιση συµφερόντων

6 2.8 Κατηγορίες προστατευτέων αγαθών Προστασία προφορικού και γραπτού λόγου Προστασία του γραπτού λόγου Προστασία της εικόνας του προσώπου Προστασία του ψυχικού κόσµου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Τα µέσα προστασίας του θιγόµενου σε περίπτωση προσβολής της προσωπικότητας 3.1 ικαίωµα απαντήσεως Α. Ιστορική αναδροµή Β. ιεθνείς οργανισµοί Γ. Θεµελίωση Χαρακτηριστικά του δικαιώµατος απαντήσεως Προϋποθέσεις ασκήσεως Τα πρόσωπα Φορέας του δικαιώµατος Αποδέκτης της απαντήσεως Α. Οι προσβολές Β. Τα έντυπα Άσκηση του δικαιώµατος απαντήσεως Περιεχόµενο της απαντήσεως Έκταση της απαντήσεως Τυπικές προϋποθέσεις της ασκήσεως του δικαιώµατος απαντήσεως Το δικαίωµα επανόρθωσης του θιγόµενου Αγωγή άρσεως της προσβολής και παραλείψεως στο µέλλον Ασφαλιστικά µέτρα για την προστασία της προσωπικότητας Αγωγή Αποζηµίωσης Ενάγων - Εναγόµενος Ουσιαστικές προϋποθέσεις Είδη αποζηµιώσεως Αγωγή ικανοποιήσεως της µη περιουσιακής ζηµίας Ενάγων - Εναγόµενος

7 3.8.2 Ουσιαστικές προϋποθέσεις της αξιώσεως ικανοποίησης της ηθικής βλάβης Ηθική βλάβη Υπαιτιότητα Περιπτώσεις προκλήσεως ηθικής βλάβης µέσω του τύπου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο Case Studies 4.1 Προστασία της προσωπικότητας Προσβολή της προσωπικότητας Προσβολή της προσωπικότητας Συµπεράσµατα Παράρτηµα Η βασικότερη νοµολογία Βιβλιογραφία 150 Παρατηρήσεις

8 Συντοµογραφίες Α Αστικό ίκαιο ΑΚ Αστικός Κώδικας ΑΠ Άρειος Πάγος Αρµ Αρµενόπουλος (νοµικό περιοδικό) ΑρχΝοµ Αρχείο Νοµολογίας (νοµικό περιοδικό) βλ. Βλέπε ΕΕ ίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών (νοµικό περιοδικό) ιμεε ίκαιο Μέσων Ενηµέρωσης και Επικοινωνίας Ελλ ικ Ελληνική ικαιοσύνη Ελλ νη Ελληνική ικαιοσύνη επ. Επόµενα ΕφΑθ Εφετείο Αθηνών ΕφΘεσ Εφετείο Θεσσαλονίκης Εφ.τ.Κ Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως ΚΠολ Κώδικας Πολιτικής ικονοµίας ΜονΠρΑθ Μονοµελές Πρωτοδικείο Αθηνών ΜονΠρωτΣύρου Μονοµελές Πρωτοδικείο Σύρου ν. Νόµος ΝοΒ Νοµικό Βήµα (νοµικό περιοδικό) ΝΟΜΟΣ Βάση εδοµένων ΝΟΜΟΣ (ιστοσελίδα: όπ. όπου παραπέµπεται Π Ποινικό ίκαιο ΠΚ Ποινικός Κώδικας ΠοινΧρ Ποινικά Χρονικά ΠΠρΑθ Πρωτοµελές Πρωτοδικείο Αθηνών σηµ. Σηµείωση Σ. Σύνταγµα τ. Τόµος 8

9 Εισαγωγή Η παρούσα εργασία, µε τίτλο «Η προστασία της προσωπικότητας στο αστικό δίκαιο από προσβολές των ΜΜΕ», πραγµατεύεται το δικαίωµα της προσωπικότητας του ατόµου. Ως επί το πλείστον, το άνωθεν δικαίωµα περικλείει τα διάφορα συνδεόµενα µε το πρόσωπο αγαθά όπως είναι η τιµή, αγαθά της ιδιωτικής ζωής και της σφαίρας του απόρρητου, σωµατική και ψυχική ακεραιότητα, υγεία όπως επίσης και τα στοιχεία εξατοµικεύσεως κάθε ατόµου (π.χ. εικόνα, όνοµα). Συσχετίζοντας την ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας και την ελευθερία των µέσων µαζικής ενηµέρωσης, συµπεραίνουµε ότι φυσική κατάληξη της παραπάνω σχέσης είναι η δηµιουργία προσβολών στην προσωπικότητα. Το ισχύον ελληνικό «ίκαιο του Τύπου» είναι όµως απαρχαιωµένο. Η ρύθµιση θεσµών όπως το δικαίωµα της απαντήσεως ακολουθεί τα ξένα πρότυπα του προηγούµενου όµως αιώνα. Κρίνεται λοιπόν απαραίτητο, η άµεση µεταρρύθµισή τους, όπως υπαγορεύεται από την µεταβολή της κοινωνικής νοοτροπίας, κυρίως από το δεύτερο παγκόσµιο πόλεµο και µετά, καθώς και από την επίδραση της τεχνολογικής εξέλιξης στη λειτουργία του τύπου και γενικότερα των µέσων µαζικής επικοινωνίας. Σε πολλά ξένα δίκαια αρχίζει να θεσπίζεται ενιαία ρύθµιση για όλα τα µέσα µαζικής επικοινωνίας και παύει ο τύπος να αποτελεί αντικείµενο ειδικών διατάξεων. Η ρύθµιση των σχέσεων µεταξύ δικαιώµατος της προσωπικότητας και µέσων µαζικής επικοινωνίας εντάσσεται στο σύστηµα του αστικού δικαίου. Μελετώντας, τις διατάξεις 57 και 59 του ΑΚ γίνεται φανερή η θέση της ελληνικής έννοµης τάξης. Αφενός, η έννοια της προσωπικότητας προστατεύεται από τον ΑΚ και συνυπολογίζονται όλοι εκείνοι οι συντελεστές της ατοµικότητας του προσώπου που συνδέονται µε την αξία του ανθρώπινου όντος. Αφετέρου, η ΑΚ 57 προστατεύει και τον συντάκτη του δηµοσιεύµατος που ενήργησε ως εκπρόσωπος του τύπου. εν υπάρχει ειδική διάταξη που να καλύπτει και να προστατεύει επαρκώς τα αγαθά της προσωπικότητας, και σ αυτήν την περίπτωση επεµβαίνει το γενικό δικαίωµα της προσωπικότητας ως επικουρικό νοµικό βοήθηµα. Υπό την έννοια αυτή, το σύστηµα του ιδιωτικού δικαίου εµπλουτίζεται συνεχώς από το επιτακτικό αξιολογικό περιεχόµενο του γενικού δικαιώµατος της προσωπικότητας. 9

10 Η διάθρωση της εργασίας απαρτίζεται από τέσσερα κεφάλαια, τα οποία σε όλο τους το εύρος αναλύουν την προστασία της προσωπικότητας πάνω σε θέµατα που αφορούν προσβολές µέσω των µέσων µαζικής ενηµέρωσης. Ειδικότερα, το πρώτο κεφάλαιο, επιχειρεί µία πρώτη προσέγγιση της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας όπως αυτή αντικατοπτρίζεται µέσα από το αστικό και ποινικό κώδικα. Στο δεύτερο κεφάλαιο, παρουσιάζεται λεπτοµερώς η προστασία της προσωπικότητας, αναλύοντας το περιεχόµενο, τα όρια, τον αυτοπροσδιορισµό και τις εξαιρέσεις της. Εν συνεχεία, επιχειρείται µία προσέγγιση της δηµοσιογραφικής έρευνας µέσα από το δικαίωµα της προσωπικότητας ως όριο της ελευθερίας αναζητήσεως πληροφοριών. Στο τρίτο κεφάλαιο, γίνεται αναφορά στα µέσα προστασίας του θιγόµενου σε περίπτωση προσβολής της προσωπικότητας του όπως είναι το δικαίωµα επανόρθωσης, η αγωγή άρσεως και παραλείψεως στο µέλλον, τα ασφαλιστικά µέτρα καθώς και η αγωγή αποζηµίωσης. Τέλος, στο πέµπτο κεφάλαιο γίνεται παρουσίαση τριών περιστατικών από προσβολές των µέσων µαζικής ενηµέρωσης και τις σχετικές αποφάσεις του Ε.Σ.Ρ.. 10

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ Στα περισσότερα ευρωπαϊκά δίκαια, η προστασία της προσωπικότητας καταλαµβάνει τα διάφορα συνδεόµενα µε το πρόσωπο αγαθά όπως είναι η τιµή, αγαθά της ιδιωτικής ζωής και της σφαίρας του απόρρητου, σωµατική και ψυχική ακεραιότητα, υγεία όπως επίσης και τα στοιχεία εξατοµικεύσεως κάθε ατόµου (π.χ. εικόνα, όνοµα). Αντικείµενο προστασίας της προσωπικότητας αποτελούν επίσης οι αναγνωρισµένες από το Σύνταγµα ελευθερίες του ανθρώπου, όπως π.χ. η ελεύθερη άσκηση της θρησκευτικής, πολιτικής και οικονοµικής δραστηριότητας. Τα ατοµικά δικαιώµατα που κατοχυρώνονται στο Σύνταγµα είναι τα εξής 1 : Το δικαίωµα της ζωής Το δικαίωµα σωµατικής και ψυχικής ακεραιότητας Η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και η συµµετοχή στη ζωή της χώρας Το δικαίωµα πρόσβασης στην πληροφορία και πληροφοριακής αυτοδιάθεσης Η προσωπική ελευθερία Η οικονοµική ελευθερία Η ιδιοκτησία Η αρχή της ισότητας Το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής Το άσυλο της κατοικίας Το απόρρητο της επικοινωνίας Η θρησκευτική ελευθερία Η ελευθερία της έκφρασης Η ελευθερία του τύπου Η ελευθερία της επιστήµης και της παιδείας 1 Π. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, ιάγραµµα ικαίου Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης, , Καστοριά, σελ.9. 11

12 Η ελευθερία της συνάθροισης Το δικαίωµα της συνένωσης (δηµιουργία σωµατείων) Η αρχή του νόµιµου δικαστή Το δικαίωµα του αναφέρεσθε στις αρχές Το δικαίωµα δικαστικής προστασίας Το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης Στα πλαίσια του δικαίου των ΜΜΕ, παρουσιάζουν ενδιαφέρον το δικαίωµα ανάπτυξης της προσωπικότητας, πρόσβασης στην πληροφορία, πληροφορικής αυτοδιάθεσης, η ελευθερία του τύπου και η ελευθερία της ραδιοτηλεοράσεως. Το δικαίωµα της προσωπικότητας θεωρείται «δικαίωµα πλαίσιο» 2 στο οποίο περιλαµβάνονται αφ ενός εκφάνσεις που συνθέτουν την αξία του ανθρώπου, αποτελώντας αναπόσπαστα στοιχεία της ανθρώπινης ιδιότητας, και αφετέρου συντελεστές καθοριστικοί της ατοµικότητας του προσώπου. Η αξία του ανθρώπου είναι αγαθό µη δεκτικό σταθµίσεως µε άλλα συµφέροντα. Αποτελεί τον απαραβίαστο πυρήνα του δικαιώµατος της προσωπικότητας, όπως αυτός προσδιορίζεται από την συνταγµατική επιταγή του άρθρου 2 παρ Γύρω από τον πυρήνα αυτό κινούνται τα άλλα έννοµα αγαθά της προσωπικότητας, τα οποία είναι κατ αρχήν απαραβίαστα, ενδέχεται όµως να υποχωρήσουν εάν συγκρουστούν µε άλλο υπέρµετρο αγαθό, το οποίο αναγορεύεται από την έννοµη τάξη σε λόγο που δικαιολογεί την επέµβαση ή που αίρει τον παράνοµο χαρακτήρα της παραβιάσεως. Ο χαρακτηρισµός του δικαιώµατος της προσωπικότητας ως δικαιώµατος πλαισίου ανάγεται στη γερµανική διδασκαλία, όπου αποτελεί τη µάλλον κρατούσα άποψη. Σύµφωνα µε την άποψη αυτή το δικαίωµα πλαίσιο πρέπει να πληρωθεί και να συγκεκριµενοποιηθεί από κατηγορίες στις οποίες µπορούν να ενταχθούν τα επιµέρους έννοµα αγαθά της προσωπικότητας και ο παράνοµος χαρακτήρας της προσβολής θα κρίνεται από την εκάστοτε ως ad hoc στάθµιση συµφερόντων. 2 Ν. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Γενικές Αρχές του Αστικού ικαίου,1983, Αθήνα, σελ Άρθρο 2 παρ. 1, Σύνταγµα, όποιος παράνοµα προσβάλλεται στην προσωπικότητά του, νοούµενη ως το προστατευόµενο από το Σύνταγµα σύνολο των αξιών που απαρτίζουν την ουσία του ανθρώπου, προσβάλλεται δε µε συκοφαντική δυσφήµηση ή απλή δυσφήµηση ή εξύβριση, έχει δικαίωµα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να µην επαναληφθεί στο µέλλον. 12

13 1.1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ 1. Παν πρόσωπον έχει δικαίωµα εις την ελευθερίαν εκφράσεως. Το δικαίωµα τούτο περιλαµβάνει την ελευθερίαν γνώµης ως και την ελευθερίαν λήψεως ή µεταδόσεως πληροφοριών ή ιδεών, άνευ επεµβάσεως δηµοσίων αρχών και ασχέτως συνόρων. Το παρόν άρθρον δεν κωλύει τα κράτη από του να υποβάλωσι τας επιχειρήσεις ραδιοφωνίας, κινηµατογράφου ή τηλεοράσεως εις κανονισµούς εκδόσεως αδειών λειτουργίας. 2. Η άσκησις των ελευθεριών τούτων, συνεπαγοµένων καθήκοντα και ευθύνας δύναται να υπαχθή εις ωρισµένας διατυπώσεις, όρους, περιορισµούς ή κυρώσεις, προβλεπόµενους υπό του νόµου και αποτελούντας αναγκαία µέτρα εν δηµοκρατική κοινωνία δια την εθνικήν ασφάλειαν, την εδαφικήν ακεραιότητα ή δηµόσιαν ασφάλειαν την προάσπισιν της τάξεως και πρόληψιν του εγκλήµατος, την προστασίαν της υγείας της ηθικής, της προστασίαν της υπολήψεως ή των δικαιωµάτων των τρίτων, την παρεµπόδησιν της κοινολογήσεως εµπιστευτικών πληροφοριών ή την διασφάλησιν του κύρους και αµεροληψίας της δικαστικής εξουσίας Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ Η αστική διάσταση της προστασίας της προσωπικότητας Το δικαίωµα της προσωπικότητας της ΑΚ 57 συνιστά την ιδιωτικού δικαίου έκφραση της συνταγµατικής επιταγής που κατοχυρώνει την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας (άρθρο 5 παρ. 1) 5 και τον σεβασµό της αξίας του ανθρώπου (άρθρο 2 παρ. 1). Η αξίωση αναγνωρίσεως και προστασίας της αξίας του ανθρώπου τον 4 Π. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, όπ. σηµ. 1, σελ Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, Προσωπικότητα και Τύπος, 2000, Κοµοτηνή, σελ. 61. Η ανωτέρω διάταξη αποσκοπεί κυρίως στην προστασία της ατοµικής προσωπικότητας του φυσικού προσώπου, αλλά επιβάλλεται η αναλογική εφαρµογή της και επί νοµικών προσώπων, λόγω της ευρείας δραστηριότητας που αναπτύσσει χάρη στην ικανότητα δικαίου και δικαιοπραξίας που απονέµει σε αυτά η δικαιική τάξη (άρθρα 61 και 79 ΑΚ). Κάθε επέµβαση πάντως στην προσωπικότητα άλλου, εφόσον δεν την επιτρέπει ο νόµος, είναι παράνοµη και συνεπώς ο εναγόµενος βαρύνεται µε την απόδειξη του λόγου που αναιρεί το παράνοµο. 13

14 ακολουθεί σε όλους τους τοµείς της ζωής και εκδηλώνεται όχι µόνο στην ιδιωτική σφαίρα, αλλά και στο επαγγελµατικό και κοινωνικό πεδίο. Για το ιδιωτικό δίκαιο αυτό σηµαίνει ότι το δικαίωµα της προσωπικότητας υπεισέρχεται σε όλους τους τοµείς. Συνοδεύει και συµπληρώνει την έννοµη προστασία του ιδιωτικού δικαίου σε όλους τους κλάδους του. Στο ιδιωτικό δίκαιο, το δικαίωµα της προσωπικότητας έχει διττή λειτουργία: 1. Εισφέρει, κατά τρόπο άµεσο, ένα θεµελιώδες νοµικό αξιολογικό κριτήριο στο οποίο είναι εναρµονισµένο το σύνολο του ιδιωτικού δικαίου. Η αναγνωριζόµενη βασική δικαιική αρχή της προστασίας του προσώπου διεισδύει στο σύνολο του ιδιωτικού δικαίου και καθοδηγεί την ερµηνεία του, κατά τρόπο ώστε να γίνεται λόγος για την αρχή της «σύµφωνης προς την προστασία της προσωπικότητας» ερµηνεία του ιδιωτικού δικαίου. 2. Όπου το «απρόσωπο» σύστηµα του ιδιωτικού δικαίου δεν επαρκεί στην συγκεκριµένη περίπτωση είτε λόγω κενών είτε λόγω µεταβολής των περιβαλλοντικών συνθηκών ή εξαιτίας έκτακτων περιστάσεων, και οι λύσεις που προσφέρονται δεν ικανοποιούν τις ανάγκες του δικαίου, καθίσταται αναγκαία η αναγωγή στην αρχή της προστασίας της προσωπικότητας, η οποία διαπερνά όλο το ιδιωτικό δίκαιο και βρίσκει την έκφρασή της στη γενική ρήτρα της ΑΚ 57. Συνεπώς, δεν υπάρχει ειδική διάταξη που να καλύπτει και να προστατεύει επαρκώς τα αγαθά της προσωπικότητας, και σ αυτήν την περίπτωση επεµβαίνει το γενικό δικαίωµα της προσωπικότητας ως επικουρικό νοµικό βοήθηµα. Υπό την έννοια αυτή, το σύστηµα του ιδιωτικού δικαίου εµπλουτίζεται συνεχώς από το επιτακτικό αξιολογικό περιεχόµενο του γενικού δικαιώµατος της προσωπικότητας. Ως επιτακτική αρχή του ιδιωτικού δικαίου, η προστασία της προσωπικότητας επεκτείνεται και στις οικονοµικές και περιουσιακές σχέσεις του προσώπου. Ακόµα και το περιουσιακό δίκαιο δεν µένει ανεπηρέαστο από τις αξίες που επιβάλλουν την προστασία του προσώπου και µπορεί να συµπληρωθεί από το γενικό δικαίωµα της προσωπικότητας που εµφανίζει κενά. Η εφαρµογή όµως της ΑΚ 57 στο πεδίο του περιουσιακού είναι περιορισµένη, εξαιτίας του γεγονότος ότι το περιουσιακό δίκαιο, που ρυθµίζει κυρίως τις σχέσεις προς τα εξωτερικά αγαθά, µόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, επιδέχεται την συµπληρωµατική ή διορθωτική, επέµβαση ή επιρροή του δικαιώµατος της προσωπικότητας. 14

15 Η ιδιοκτησία χαρακτηρίζεται ως έκφραση της φιλελεύθερης καπιταλιστικής εποχής, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι η οικονοµική διάσταση του δικαιώµατος είναι αποκλειστική 6. Ήδη από τον προηγούµενο αιώνα, ο Otto Gierke εξέθεσε την άµεση σχέση της ιδιοκτησίας µε την προστασία της προσωπικότητας 7. «Η ιδιοκτησία δεν διαπνέεται απλώς από το δικαίωµα της προσωπικότητας, αλλά, µέσω της εξουσίας απολαύσεως του πράγµατος που αναγνωρίζεται στον κύριο, περιλαµβάνει και προστατεύει τις ιδιαίτερες προσωπικές σχέσεις, οι οποίες συνδέουν το υποκείµενο µε το πράγµα». Η ακίνητη ιδιοκτησία δεν έχει µόνο περιουσιακή αξία, αλλά «αποτελεί τον προσωπικό χώρο, την οικογενειακή στέγη και τον χώρο επαγγελµατικής δράσεως του ατόµου». Το γεγονός ότι ο κύριος του πράγµατος µπορεί να αποφασίσει πως και πότε θα απολαύσει τα αγαθά που του ανήκουν, πότε και σε ποιόν θα τα διαθέσει, αποδεικνύει το σεβασµό προς την ικανότητα αυτοδιαµορφώσεως της ζωής η οποία περιλαµβάνεται στην αξία του προσώπου. Η σχέση του δικαιώµατος της κυριότητας µε την προσωπικότητα έχει σήµερα ιδιαίτερη πρακτική αξία. Οι νέες συνθήκες ζωής, µέσα σε ένα βεβαρηµένο οικολογικά περιβάλλον λόγω της µεγάλης τεχνολογικής αναπτύξεως και της πυκνότητας συµβιώσεως συνοδεύονται από νέες απειλές κατά του ανθρώπου, οι οποίες εκδηλώνονται µε παρενοχλήσεις και προσβολές της ιδιοκτησίας µέσω ποικιλόµορφων εκποµπών. Για την απόκρουση αυτών των προσβολών που θίγουν τον ιδιωτικό ζωτικό χώρο του ανθρώπου είναι αναγκαία η αναζήτηση του αξιολογικού θεµελίου του δικαιώµατος της κυριότητας. «Η πραγµατική έννοια και δικαιολογία της ιδιοκτησίας βρίσκεται στο γεγονός ότι αποτελεί προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας». Για το λόγο αυτό, όριο των θεµιτών εκποµπών θα πρέπει να αναγνωριστεί το σηµείο πέρα από το οποίο προσβάλλεται η αξία του προσώπου. Σε τελική ανάλυση, το όριο ανοχής κρίνεται βάσει των αγαθών της προσωπικότητας, όπως η ψυχική και σωµατική υγεία, τα οποία δεν µπορούν να καταστούν αντικείµενο προσβολής λόγω εκποµπών γειτονικών ακινήτων. Η αξίωση άρσεως της προσβολής δεν είναι δυνατόν να αποκλεισθεί, εάν θίγονται αγαθά της προσωπικότητας, τα οποία αποτελούν τον πυρήνα του δικαιώµατος της κυριότητας. Υπό την έννοια αυτή, είναι αναγκαία η αναζήτηση του θεµιτού ορίου των εκποµπών υπό το πρίσµα της αρχής του σεβασµού του δικαιώµατος της προσωπικότητας. Το δικαίωµα της προσωπικότητας δεν χρησιµεύει µόνο ως αξιολογικό κριτήριο, αλλά και ως αυτοτελής νοµική βάση 6 Για την οικονοµική διάσταση της κυριότητας, βλ. Baur, Sachenrecht (8 η έκδοση), 1975, σελ. 208 επ. 7 Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, όπ. σηµ. 5, σελ

16 προστασίας στο εµπράγµατο δίκαιο. Αυτό σηµαίνει ότι σε περίπτωση εκποµπών, έστω και θεµιτών σύµφωνα µε τα κριτήρια της ΑΚ 1003, που θίγουν αγαθά της προσωπικότητας, είναι δυνατή η παροχή έννοµης προστασίας µέσω των διατάξεων προστασίας της προσωπικότητας. Επιπλέον όµως, όπως, κατά τη φιλελεύθερη αντίληψη, η νοµή και η κυριότητα συνδέονται µε την ανάπτυξη της προσωπικότητας, η προσβολή της τελευταίας συνεπάγεται µε τον περιορισµό των δύο αυτών έννοµων αγαθών. Ως εκ τούτου, ακόµα και οι εντός των θεµιτών ορίων της ΑΚ 1003 εκποµπές, ενδέχεται να επισύρουν εφαρµογή των διατάξεων για την προστασία της νοµής και της κυριότητας, εάν θίγουν το δικαίωµα της προσωπικότητας του νοµέα ή του κυρίου του ακινήτου 8. Η αναγνώριση του δικαιώµατος του πνευµατικού δηµιουργού επί του έργου του είναι αποτέλεσµα της αξιολογήσεως της προσωπικότητας κατά τους νεότερους χρόνους. Τα πρώτα νοµοθετήµατα για τον πνευµατικό δηµιουργό εµφανίστηκαν ως συνέπεια των φυσικών δικαιωµάτων του 18 ου αιώνα. Με τα νοµοθετήµατα αυτά αναγνωρίσθηκε το οικονοµικό συµφέρον του δηµιουργού από την εκµετάλλευση της πνευµατικής του δηµιουργίας. Έκτοτε, η νοµική προστασία του πνευµατικού δηµιουργού επεκτάθηκε, πέρα από την αναγνώριση του οικονοµικού συµφέροντος σε ένα δικαίωµα προσωπικότητας του πνευµατικού δηµιουργού, υπό την έννοια µιας πλήρους προστατευόµενης από το δίκαιο σχέσεως µεταξύ δηµιουργού και πνευµατικού έργου. Ήδη από το 1878 ο Kohler διέκρινε µεταξύ ενός περιουσιακού δικαιώµατος του πνευµατικού δηµιουργού και ενός δικαιώµατος της προσωπικότητας 9. Η µάλλον κρατούσα σήµερα άποψη έχει εγκαταλείψει το δυϊσµό, υπέρ ενός ενιαίου δικαιώµατος το οποίο περιλαµβάνει στοιχεία περιουσιακού δικαιώµατος, αλλά και στοιχεία δικαιώµατος της προσωπικότητας. Η άποψη αυτή στηρίζεται, κυρίως στο επιχείρηµα ότι οι εξουσίες του δηµιουργού, τόσο οι προσωπικές όσο και οι περιουσιακές προέρχονται από την ίδια πηγή, δηλαδή τη δηµιουργία του. Το γεγονός ότι το δικαίωµα της προσωπικότητας αποτελεί το θεµέλιο του δικαιώµατος του δηµιουργού και της πνευµατικής ιδιοκτησίας γενικότερα, έχει ως συνέπεια την εφαρµογή της γενικής ρήτρας της ΑΚ 57 ως επικουρικό µέσο για τη συµπλήρωση νοµοθετικών κενών. Όπου 8 Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, Αστικό ίκαιο και Περιβάλλον, σελ. 73 επ. και 83. Αλλά και γενικότερα στο πεδίο του ιδιωτικού δικαίου προστασίας του περιβάλλοντος η ΑΚ 57 (σε συνδυασµό µε τις διατάξεις περί εκτός συναλλαγής πραγµάτων) συνιστά σύµφωνα µε πάγια θέση θεωρίας και νοµολογίας σηµαντική νοµική βάση προστασίας των αγαθών τόσο του φυσικού όσο και του δοµηµένου και πολιτιστικού περιβάλλοντος. 9 Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, όπ. σηµ. 5, σελ

17 η ειδική νοµοθεσία της πνευµατικής ιδιοκτησίας δεν επαρκεί, επεµβαίνει κατά τρόπο άµεσο το γενικό δικαίωµα της προσωπικότητας. Η αναγνωρισµένη από το ιδιωτικό δίκαιο αρχή της ελευθερίας των συµβάσεων συνιστά ειδικότερη εκδήλωση της ελευθερίας αναπτύξεως της προσωπικότητας. Στην ελευθερία επιλογής του προσώπου του αντισυµβαλλοµένου, της καταρτίσεως ή µη, του καθορισµού του περιεχοµένου της συµβάσεως εκδηλώνεται η αρχή της αυτοδιαθέσεως του ανθρώπου. Ως εκδήλωση της ελεύθερης αναπτύξεως της προσωπικότητας, η ελευθερία των συµβάσεων πρέπει να ασκείται κατά τρόπο ώστε να µην προσκρούει στο άρθρο 5 παρ. 1, 2 παρ. 1 και 106 παρ. 2 του Συντάγµατος, µε τα οποία διασφαλίζεται η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και η αξία του ανθρώπου, είτε αυτός είναι συµβαλλόµενος είτε τρίτος 10. Στο επίπεδο, συνεπώς, των συµβατικών σχέσεων, η δυναµική πλευρά του δικαιώµατος της προσωπικότητας του ενός δεν πρέπει να προσκρούει στην προσωπικότητα του αντισυµβαλλοµένου ή τρίτων. Στο χώρο του οικογενειακού δικαίου, οι προσβολές των οικογενειακών σχέσεων δεν καλύπτονται πάντοτε από ειδικές διατάξεις και µπορούν να υπαχθούν στην ΑΚ 57, δεδοµένου ότι συνιστούν προσβολές της προσωπικότητας. Επίσης, η καταχρηστική ή όχι άσκηση δικαιωµάτων του οικογενειακού δικαίου θα κριθεί µε βάση κυρίως την ΑΚ 57, δηλαδή από το εάν θίγεται ή όχι η προσωπικότητα του άλλου (π.χ. η αξίωση για συµβίωση, ΑΚ 1386, ή η επιµέλεια του τέκνου, ΑΚ 1518, 1532). Ακόµα, ο ισχυρός κλονισµός του γάµου ως λόγος διαζυγίου (ΑΚ 1439) και ειδικότερα το στοιχείο του «αφόρητου» της εξακολουθήσεως της έγγαµου σχέσεως που απαιτεί ο νόµος, περιλαµβάνει την έννοια της προσβολής της προσωπικότητας και δικαιολογεί, εποµένως, την επίκληση της αρχής της προστασίας της προσωπικότητας κατά την αναζήτηση της πληρώσεως ή µη του πραγµατικού της διατάξεως. εν αποκλείεται, επίσης, η εφαρµογή των διατάξεων προστασίας της προσωπικότητας, όταν η συγκεκριµένη συµπεριφορά του ενός των συζύγων δεν συνιστά απλώς παράβαση θετικών συζυγικών υποχρεώσεων, αλλά οδηγεί και σε προσβολή της προσωπικότητας εν γένει. Απόρροια της εισχωρήσεως του δικαιώµατος της προσωπικότητας στον χώρο του οικογενειακού δικαίου αποτελεί και η τάση για αναγνώριση έννοµων συνεπειών στην εξώγαµη συµβίωση Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, Γενικοί όροι των συναλλαγών και ερµηνεία τους υπό το φως των συνταγµατικών και κοινοτικών διατάξεων, ΕΕ, 1998, σελ Ι. ΑΝ ΡΟΥΛΙ ΑΚΗ- ΗΜΗΤΡΙΑ Η. Η εξώγαµη συµβίωση, 1984, Αθήνα, σελ. 63 επ. 17

18 Αντιθέτως, δεν είναι δυνατόν να αποτελέσουν αντικείµενο του δικαιώµατος της προσωπικότητας ενός εκ των συζύγων η διατήρηση της ακεραιότητας του γάµου και της οικογενειακής ζωής. Η αγάπη, η εµπιστοσύνη, και η πίστη στο πλαίσιο των συζυγικών σχέσεων δε είναι δυνατόν να θεµελιώσει αξίωση και να αποτελέσει αντικείµενο νοµικού εξαναγκασµού ούτε µε βάση το δικαίωµα της προσωπικότητας Η ποινική διάσταση της προστασίας της προσωπικότητας Το δικαίωµα στην προσωπικότητα προστατεύεται και στα πλαίσια του ποινικού δικαίου, µε τα άρθρα 361 επ. ΠΚ.. Στις περιπτώσεις συγκρούσεως της αξιώσεως σεβασµού της τιµής µε την ελευθερία των ΜΜΕ προσβαλλόµενο αγαθό είναι η εξωτερική τιµή (δηλαδή η συναλλακτική τιµή - υπόληψη), που καταλαµβάνει την κοινωνική καταξίωση του ανθρώπου, την αναγνώριση του, την καλή του φήµη και γενικότερα το «όνοµα» του. Τα αδικήµατα αυτά είναι 12 : Εξύβριση (361 ΠΚ): «Όποιος, εκτός από τις περιπτώσεις της δυσφήµησης (άρθρα 367 και 363), προσβάλλει την τιµή άλλου µε λόγο ή µε έργο ή µε οποιονδήποτε άλλο τρόπο, τιµωρείται µε φυλάκιση µέχρι ενός έτους ή µε χρηµατική ποινή. Η χρηµατική ποινή µπορεί να επιβληθεί και µαζί µε την ποινή της φυλάκισης». υσφήµηση (362 ΠΚ): «Όποιος µε οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου ισχυρίζεται ή διαδίδει για κάποιον άλλον γεγονός που µπορεί να βλάψει την τιµή ή την υπόληψή του τιµωρείται µε φυλάκιση µέχρι δύο ετών ή µε χρηµατική ποινή. Η χρηµατική ποινή µπορεί να επιβληθεί και µαζί µε την ποινή της φυλάκισης». Συκοφαντική δυσφήµηση (363 ΠΚ): Όταν ο δράστης της απλής δυσφήµησης τελεί εν γνώσει της αναλήθειας των ισχυρισµών του. υσφήµηση ανώνυµης εταιρίας (364 ΠΚ): «Όποιος ισχυρίζεται µε οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου ή διαδίδει για ανώνυµη εταιρία ορισµένο γεγονός που είναι σχετικό µε τις επιχειρήσεις, µε την οικονοµική κατάσταση ή γενικά τις εργασίες της ή µε τα πρόσωπα που τη διοικούν ή τη διευθύνουν και που 12 Π. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, όπ. σηµ. 1, σελ. 15 επ. 18

19 µπορεί να βλάψει την εµπιστοσύνη του κοινού στην εταιρία και γενικά στις επιχειρήσεις της, τιµωρείται µε φυλάκιση µέχρι ενός έτους ή µε χρηµατική ποινή». Προσβολή της µνήµης του νεκρού (365 ΠΚ): «Όποιος προσβάλλει τη µνήµη του νεκρού µε βάναυση ή µε κακόβουλη εξύβριση ή µε συκοφαντική δυσφήµηση (άρθρο 363) τιµωρείται µε φυλάκιση έξι µηνών». 19

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 57 ΕΠ. ΑΚ 2.1 ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ Στο ιδιωτικό δίκαιο το δικαίωµα της προσωπικότητας διατυπώνεται στη γενική ρήτρα της ΑΚ 57, µέσω της οποίας αναγνωρίζεται ένα γενικό, απόλυτο δικαίωµα του καθενός µε το οποίο εξασφαλίζεται η προστασία της προσωπικότητας και γενικότερα, η προάσπιση της αξίας του ανθρώπου 13. Στο ιδιωτικό δίκαιο το δικαίωµα της προσωπικότητας περιλαµβάνεται τόσο ο σεβασµός της αξίας του ανθρώπου, που αποτελεί τον απαραβίαστο πυρήνα του δικαιώµατος, όσο και η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Είναι συνεπώς δυνατόν να γίνει διάκριση ανάµεσα στη στατική πλευρά της προσωπικότητας, η οποία και συµπίπτει µε την αναγνωρισµένη στον άνθρωπο αξία και µια δυναµική πλευρά που ταυτίζεται µε την ελευθερία αναπτύξεως της προσωπικότητας. Προσβολή της προσωπικότητας κατά τις ΑΚ 57 και 59 14, σηµαίνει σύγκρουση δύο οµοειδών 13 Ν. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, όπ. σηµ. 2, σελ. 123 επ. 14 Βλ. ΜονΠρΑθ 4701/2002, ιμεε, 2004, σελ Προϋποθέσεις για την εφαρµογή των διατάξεων των άρθρων 57 και 59 ΑΚ είναι: α) προσβολή του δικαιώµατος της προσωπικότητας, β) η προσβολή να είναι παράνοµη. Παράνοµη προσβολή θεωρείται όχι µόνον εκείνη που αντίκειται στις επιταγές και τις απαγορεύσεις της έννοµης τάξεως, αλλά και κάθε επέµβαση στην προσωπικότητα του άλλου, η οποία, χωρίς να συνιστά παράβαση συγκεκριµένου απαγορευτικού ή επιτακτικού κανόνα δικαίου, είναι αντίθεση στο γενικότερο πνεύµα του ή στις γενικές επιταγές της έννοµης τάξης και ενέχει παράβαση των γενικών υποχρεώσεων που επιβάλλουν να µην προσβάλλει κανείς υλικά ή ηθικά αγαθά του άλλου, εκτός αν υπάρχουν γενικοί ή ειδικοί όροι που να αναιρούν το παράνοµο της επεµβάσεως αυτής. Από τη θέση πάντως σε ισχύ του Συντάγµατος του 1975 η θεωρία και η νοµολογία αναζήτησαν το κατευθυντήριο κριτήριο για τον προσδιορισµό του περιεχοµένου της έννοιας της προσωπικότητας σ αυτό το ίδιο το Σύνταγµα και ειδικότερα στο άρθρο 2 παρ. 1 που επιβάλλει κατά τα εκτεθέντα παραπάνω, στην Πολιτεία ως πρωταρχική υποχρέωσή της τον σεβασµό και την προστασία της αξίας του ανθρώπου. Η διάταξη αυτή τριτενεργεί και στις διατάξεις του ιδιωτικού δικαίου διαµέσου της γενικής ρήτρας του άρθρου 57 ΑΚ και έτσι µε βάση το κριτήριο αυτό, στην έννοια της προσωπικότητας που προστατεύεται από τον ΑΚ περιλαµβάνονται όλοι εκείνοι οι συντελεστές της ατοµικότητας του προσώπου που συνδέονται µε την αξία του ανθρώπινου όντος. Στην περίπτωση του τηλεθεατή υπάρχει προσβολή της προσωπικότητάς του, 20

21 δικαιωµάτων: του θύµατος αφ ενός, ο οποίος υπέστη προσβολή, κατά κανόνα στη στατική πλευρά της προσωπικότητας του (προσβολή της τιµής, του ονόµατος, του ιδιωτικού βίου κλπ.) και του δράστη αφ ετέρου, του οποίου τίθεται υπό κρίση η ελευθερία αναπτύξεως της προσωπικότητας, που εκδηλώνεται µέσω της επιδίκου συµπεριφοράς του (δηµοσίευµα, συλλογή ή επεξεργασία πληροφοριών για τον ενάγοντα, διείσδυση στην ιδιωτική σφαίρα του ενάγοντα κ.ο.κ.). Ως εκ τούτου, η ΑΚ 57 δεν λειτουργεί µόνο υπέρ του προσβληθέντος από τον τύπο ή άλλο µέσο µαζικής επικοινωνίας, αλλά προστατεύει και το συντάκτη του δηµοσιεύµατος, εφ όσον ενήργησε ως εκπρόσωπος του τύπου και τήρησε τις συναλλακτικές υποχρεώσεις του τύπου. Η έννοια της προσωπικότητας αποτελεί αντικείµενο αναζητήσεως και όχι προκαθορισµένη διάσταση. Η νοµολογία 15 δέχεται σχεδόν οµόφωνα ότι «το δικαίωµα της προσωπικότητας αποτελεί πλέγµα αγαθών που συνθέτουν την υπόσταση του προσώπου, µε το οποίο είναι αναπόσπαστα συνδεδεµένη». Τονίζοντας ότι «εξαντλητική απαρίθµηση των αγαθών που απαρτίζουν το περιεχόµενο του δικαιώµατος της προσωπικότητας δεν είναι δυνατή» 16, προβαίνει σε ενδεικτική αναφορά ορισµένων αγαθών που εµπίπτουν στην προστασία του άρθρου 57 ΑΚ, όπως τα σωµατικά και ψυχικά αγαθά, η τιµή κάθε ανθρώπου, η ελευθερία και ειδικότερα η ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας, η ατοµική ζωή και η σφαίρα του απορρήτου, η αναπαράσταση της εικόνας, της φωνής και γενικώς της ζωής του προσώπου, το άσυλο της κατοικίας 17. Υποστηρίζεται η άποψη ότι ο αποτελεσµατικότερος τρόπος συνυπάρξεως του δικαιώµατος της προσωπικότητας µε την ελευθερία του λόγου, του τύπου και των ΜΜΕ εν γένει, συνίσταται στην αναγνώριση ενός δικαιώµατος επί των ιδίων πληροφοριών και την παροχή έννοµης προστασίας σε περίπτωση αυθαίρετης χρησιµοποιήσεως ή διαδόσεως από τρίτους, όπως πρόσφατα καθιερώθηκε στο βρετανικό δίκαιο. Αντικείµενο έννοµης προστασίας θα πρέπει να είναι µόνο οι προσωπικές πληροφορίες, αυτές δηλαδή που λόγω του απόρρητου ή εµπιστευτικού τους χαρακτήρα, το άτοµο επιθυµεί να διαφυλάξει ή τουλάχιστον να περιορίσει τη διάδοσή τους. όταν κάνοντας χρήση της ραδιοτηλεοπτικής λήψης που αποτελεί ατοµική ελευθερία και δικαίωµα βλέπει εκποµπές µέσα από τις οποίες παραβιάζονται θεµελιώδη δικαιώµατα και ελευθερίες. 15 Βλ. ΜονΠρΑθ 1322/1997, ΝοΒ 2000, σελ. 285, ΕφΑθ 6277/1999, Ελλ νη, 2000, σελ Βλ. ΕφΑθ 7347/1998, ΝοΒ, 2000, σελ Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, Το ίκαιο των ΜΜΕ, 2003, Αθήνα- Κοµοτηνή, σελ. 224 επ. 21

22 2.2 ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ Αντικείµενο προστασίας αποτελούν οι εκφάνσεις της προσωπικότητας που δεν είναι δυνατόν να αποσπασθούν από τον φορέα τους είτε διότι αυτό γεννιέται µε αυτές (όνοµα, τιµή, ελευθερία κινήσεως) είτε διότι αποκτώνται κατά τη διάρκεια της ζωής του (θρησκευτικές πεποιθήσεις), καθώς και δικαιώµατα τα οποία είναι µεν δυνατόν να αποσπασθούν από τον φορέα (προϊόντα διάνοιας), θεωρούνται όµως άµεσα συνδεδεµένα µε αυτόν. Στην τελευταία περίπτωση γεννάται το ερώτηµα ποια αγαθά του εξωτερικού κόσµου συνδέονται µε τον άνθρωπο µε αξιολογική σχέση τέτοια, ώστε οι παράνοµες επενέργειες επ αυτών να συνιστούν προσβολή της προσωπικότητας του συγκεκριµένου ατόµου. Από την γερµανική επιστήµη και νοµολογία διατυπώθηκε η θεωρία των σφαιρών της προσωπικότητας σύµφωνα µε την οποία, αποτελείται από τρεις σφαίρες: την ατοµική, την ιδιωτική και την απόρρητη ή µυστική σφαίρα 18. Τα όρια των τριών αυτών περιοχών της προσωπικότητας δεν είναι δυνατόν να καθοριστούν ακριβώς, αλλά εξαρτάται από τις συγκεκριµένες περιστάσεις ποια σφαίρα, και σε ποιο βαθµό, έγινε αντικείµενο προσβολής. Η µυστική ή απόρρητη σφαίρα περιλαµβάνει το πεδίο της ανθρώπινης προσωπικότητας που το άτοµο δεν αποκαλύπτει ούτε στα πιο έµπιστα του πρόσωπα και στο οποίο επιτρέπει την πρόσβαση µόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Στην έννοια της ιδιωτικής σφαίρας περιλαµβάνεται το πεδίο εκείνο της ανθρώπινης δραστηριότητας, το οποίο είναι µεν προσιτό στο στενό κύκλο των προσώπων της οικογένειας και των φίλων, η πρόσβαση όµως σε αυτό τρίτων επιτρέπεται µόνο υπό ορισµένες προϋποθέσεις. Η ατοµική σφαίρα, τέλος, σκοπό έχει την προστασία του ατόµου υπό την έννοια της διατηρήσεως της ατοµικότητας του σε σχέση µε τον κοινωνικό του περίγυρο. Στο πλαίσιο της ατοµικής σφαίρας προστατεύεται το σύνολο της επαγγελµατικής και κοινωνικής εν γένει δραστηριότητας του ανθρώπου. 18 Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, οπ. σηµ. 17, σελ. 226 επ. 22

23 2.3 ΑΥΤΟΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ Η έκταση της αξιώσεως σεβασµού της προσωπικότητας καθορίζεται κυρίως από τον ίδιο το φορέα του δικαιώµατος. Η εξουσία αυτοπροσδιοριορισµού προκύπτει από τη σκέψη ότι κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να κρίνει ποιες πτυχές της προσωπικότητάς του θα αποκαλύψει στους τρίτους, να επιλέγει την εικόνα µε την οποία θα εµφανιστεί στον κοινωνικό του περίγυρο, να αποφασίζει πότε προσβάλλεται η προσωπικότητα του 19. Η ελευθερία αυτοπροσδιορισµού θεµελιώνει και την ελευθερία εκφράσεως, διότι δεν είναι δυνατόν να εκφράζει ελεύθερα τη γνώµη του (ούτε καν να έχει γνώµη) άτοµο που αδυνατεί να αυτοπροσδιοριστεί. 2.4 ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΑΥΤΟΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ Η εξουσία αυτοπροσδιορισµού δεν είναι ωστόσο απεριόριστη, άλλα υπόκειται σε ορισµένους περιορισµούς. Ο φορέας του δικαιώµατος οφείλει να ανέχεται επεµβάσεις στην προσωπικότητά του, οι οποίες συνδέονται µε τον τρόπο ζωής που ο ίδιος επέλεξε. Όποιος µετέχει π.χ. σε δηµόσια διαδήλωση ή παρακολουθεί ποδοσφαιρικό αγώνα ή εκθέτει τις οικογενειακές του αντεγκλήσεις στην κοινή θέα, αποδέχεται την εκ µέρους τρίτων παρακολούθησή του ή λήψη φωτογραφίας ή µαγνητοσκόπησή του. Εξ άλλου, όποιος επιλέγει τη διακεκριµένη παρουσία του στην κοινωνική σφαίρα, πρέπει να υπολογίζει ή τουλάχιστον να µην αποκλείει ότι µπορεί να γίνει αντικείµενο συζητήσεως τρίτων που δικαιολογεί τη δηµιουργία δηµοσίου ενδιαφέροντος γύρω από το πρόσωπο του, το οποίο οφείλει να ανέχεται ο θιγόµενος. Αυτό ισχύει ιδίως για πρόσωπα που ασκούν δηµόσιο λειτούργηµα ή που συµµετέχουν στην πολιτική ζωή, καθώς και για τα λεγόµενα πρόσωπα της σύγχρονής επικαιρότητας. 19 Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, οπ. σηµ. 17, σελ. 227 επ. 23

24 2.4.1 Πρόσωπα της σύγχρονης επικαιρότητας Χαρακτηριστική για την κατηγορία των προσώπων της σχετικής επικαιρότητας είναι η απόφαση του Πολυµελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, που έκρινε ότι η συµµετοχή προσώπου, το οποίο ήταν φορέας του ιού AIDS σε τηλεοπτική εκποµπή µε θέµα την ασθένεια αυτή, είχε ως αποτέλεσµα την έκθεσή του σε κοινή θέα και την κατάταξή του στην κατηγορία των προσώπων της σύγχρονης επικαιρότητας, δεδοµένου ότι το θέµα που πραγµατευόταν η εν λόγω εκποµπή, ήταν και είναι ακόµη επίκαιρο. Εποµένως όπως απεφάνθη το ικαστήριο το πρόσωπο αυτό οφείλει να ανέχεται επεµβάσεις στην προσωπικότητά του καθώς και το γεγονός ότι µπορεί να γίνει αντικείµενο συζήτησης εκ µέρους τρίτων. Η άσκηση κριτικής σε βάρος πολιτικών προσώπων απασχόλησε το Ευρωπαϊκό δικαστήριο των δικαιωµάτων του ανθρώπου στην υπόθεση Lingens 20. Το δικαστήριο έκρινε ότι µε την απόφαση του αυστριακού δικαστηρίου, το οποίο καταδίκασε τον δηµοσιογράφο Lingens για δυσφήµιση σε βάρος του Καγκελάριου Kreisky, παραβιάζεται το άρθρο 10 της Συµβάσεως της Ρώµης. ιότι η ιδιότητα του πολιτικού δικαιολογεί την άσκηση ακόµα και δριµείας κριτικής, η οποία, στη συγκεκριµένη περίπτωση, δεν συνιστά προσωπική επίθεση όπως είχε κρίνει το αυστριακό δικαστήριο. Από το 1964, µε την υπόθεση New York Times v. Sullivan, εισήχθη στο αµερικανικό δίκαιο η έννοια των δηµοσίων λειτουργών, µέσω της οποίας επήλθε και η πρώτη απόκλιση από την αρχή της γνήσιας αντικειµενικής ευθύνης του τύπου σε περίπτωση δυσφηµήσεως. Η άσκηση κριτικής εκ µέρους του τύπου, εφ όσον έχει στόχο πρόσωπα της κατηγορίας αυτής, δεν θεµελιώνει υποχρέωση αποζηµιώσεως, έκτος εάν ο συντάκτης ενήργησε µε πρόθεση, δηλαδή εν γνώσει του αναληθούς χαρακτήρα του ισχυρισµού του ή αδιαφορώντας για το αληθές ή όχι του ισχυρισµού. Τρία χρόνια µετά την υπόθεση New York Times v. Sullivan, το Ανώτατο Οµοσπονδιακό ικαστήριο επέκτεινε τη ρύθµιση αυτή πέρα από τους δηµόσιους λειτουργούς και τους υποψηφίους για δηµόσια αξιώµατα, στα «δηµόσια πρόσωπα», τα οποία, λόγω της θέσεώς τους ή λόγω συγκεκριµένων περιστατικών, βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Προκειµένου περί δυσφηµήσεως, το Ανώτατο Οµοσπονδιακό ικαστήριο των ΗΠΑ εισήγαγε ένα σύστηµα διαβαθµίσεως της ευθύνης εξαρτώµενο από το εάν ο ενάγων περιλαµβάνεται στην κατηγορία των δηµοσίων προσώπων. Η διαβάθµισή αυτή, η οποία 20 Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, οπ. σηµ. 17, σελ. 229 επ. 24

25 αποδείχθηκε ολισθηρή και δυσεφάρµοστη, οδήγησε στη περαιτέρω διάκριση µεταξύ προσώπων απόλυτης δηµοσιότητας και προσώπων τα οποία γίνονται διάσηµα εξαιτίας ειδικής περιστάσεως. Η διάκριση εφαρµόζεται αποκλειστικά στο αδίκηµα της δυσφηµήσεως και δεν κρίνεται από συνταγµατική άποψη να επεκταθεί στο δικαίωµα της δηµοσιότητας. Για την εξουσία οικονοµικής εκµεταλλεύσεως στοιχείων της προσωπικότητας ή δικαίωµα δηµοσιότητας, προτάθηκε µεταξύ διασηµοτήτων και µη διασηµοτήτων. Η έννοια της διασηµότητας είναι ευρεία και απροσδιόριστη. Το γεγονός ότι εµφανίζεται κυρίως στις υποθέσεις που αφορούν την άσκηση του δικαιώµατος της διασηµότητας, οφείλεται στην ιδιοµορφία του δικαιώµατος, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι φορείς του δικαιώµατος είναι µόνο διασηµότητες, όπως υποστηρίχθηκε από τη µειοψηφία της νοµολογίας. Για τα πρόσωπα της επικαιρότητας υπάρχει δικαιολογηµένο ενδιαφέρον του κοινού να έχει πλήρη και ολοκληρωµένη εικόνα της προσωπικότητας τους, που σηµαίνει γνώση των στοιχείων της ιδιωτικής τους ζωής, η οποία όµως δεν επιτρέπεται να φθάσει µέχρι την επέµβαση στη σφαίρα του απορρήτου. Τα πρόσωπα της επικαιρότητας οφείλουν, συνεπώς, να ανέχονται επεµβάσεις που δικαιολογούνται από το ενδιαφέρον της κοινής γνώµης. Σχετικά µε τα πρόσωπα αυτά, η νοµολογία δέχεται ότι «οι δηµοσιογράφοι µπορούν να δηµοσιεύουν ή να µεταδίδουν ειδήσεις, εικόνες από την ιδιωτική ζωή και σχόλια, για την σχετική πληροφόρηση και ενηµέρωση του κοινού, µε δριµεία κριτική ή δυσµενείς, ακόµα και σκωπτικούς χαρακτηρισµούς για τα πρόσωπα αυτά, χωρίς αυτό να συνιστά µη σύννοµη προσβολή της προσωπικότητας τους ή παραβίαση των κανόνων δεοντολογίας, αφού είναι αναντίρρητο ότι κάθε επικριτική εκποµπή ή δηµοσίευµα δηµιουργεί αναπόφευκτα δυσµενείς εντυπώσεις σε βάρος των ηµόσιων αυτών προσώπων» Πολιτικοί και άλλοι δηµόσιοι λειτουργοί Πρόσωπα που ασκούν δηµόσιο λειτούργηµα δεν είναι µόνο οι δηµόσιοι υπάλληλοι, άλλα όλα τα πρόσωπα στα οποία έχει ανατεθεί νοµίµως η άσκηση υπηρεσίας δηµόσιας, δηµοτικής ή κοινοτικής ή άλλου νοµικού προσώπου δηµοσίου δικαίου Άρθρο 13 ΠΚ. 25

26 Πολιτικοί είναι τα πρόσωπα που ασχολούνται µε την πολιτική µε την ευρεία έννοια και ασκούν, άσκησαν ή επιδιώκουν να ασκήσουν πολιτικό αξίωµα. Τα πρόσωπα της σύγχρονής ιστορίας διακρίνονται σε πρόσωπα απόλυτης επικαιρότητας που ενδιαφέρουν εν γένει το κοινό και σχετικής επικαιρότητας που απασχολούν την κοινή γνώµη εν όψει ενός εξαιρετικού και έκτακτού γεγονότος 22. Κατά τη νοµολογία, σε µία δηµοκρατική κοινωνία το άτοµο το οποίο αποφασίζει να αναλάβει οποιαδήποτε θέση που θεωρείται ή µπορεί να θεωρηθεί ότι αφορά το δηµόσιο βίο και προδήλως τέτοια είναι η θέση του κυβερνητικού επιτρόπου, έστω και προσωρινού, µιας Τράπεζας, υπόκειται στον αµείλικτο έλεγχο του τύπου, τον οποίο, εφ όσον δεν θίγει ανεπίτρεπτα την τιµή ή την υπόληψη του, είναι υποχρεωµένο να ανεχθεί. 2.5 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ: ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΟΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΩΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ «Η δηµοσιογραφία αρχίζει µε την έρευνα» 23. ιαδικασία πολύπλοκη, που ξεκινά από την εντόπιση ενός γεγονότος και ολοκληρώνεται µε ένα πλήρες ειδησεογραφικό προϊόν, η δηµοσιογραφική έρευνα περιλαµβάνει τη συλλογή πληροφοριών, την επαλήθευση τους, την επιλογή και τέλος τη σύνθεσή του σε ένα πλήρες εννοιολογικό σύνολο. Η εξασφάλιση δηµοσιογραφικών πληροφοριών προϋποθέτει την κατ αρχήν ανεµπόδιστη πρόσβαση στις πηγές πληροφόρησης. Κάθε εµπόδιο στην πρόσβαση στις πηγές πληροφόρησης ενδέχεται να οδηγήσει σε αδυναµία εντοπίσεως ή επαληθεύσεως ενός γεγονότος, µε συνέπεια την παρεµπόδιση της διαδόσεως ή τη διάδοση αναληθούς ειδήσεως σε βάρος της ενηµερώσεως του κοινωνικού συνόλου. Ακώλυτη πρόσβαση στην είδηση µπορεί να αποτρέψει ενδεχόµενη παραποίηση της. Προϋπόθεση της δηµοσιογραφικής έρευνας είναι η ελευθερία διεξαγωγής της. Καθοδηγούµενη πολιτική πληροφόρησης σηµαίνει έλλειψη πληροφόρησης ή ψευδή πληροφόρηση και 22 Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, όπ. σηµ. 5, σελ. 77 επ. Ι.ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, Η προστασία του ιδιωτικού βίου των προσώπων της επικαιρότητας από τη σκοπιά του συγκριτικού δικαίου, ΕΕ, 1999, Αθήνα, σελ επ. 23 Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, Προσωπικότητα και Τύπος, 1991, Κοµοτηνή, σελ. 107 επ. Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, Συναλλακτικές υποχρεώσεις του τύπου και προστασία της προσωπικότητας, Ελλ ικ, 1993, Αθήνα, σελ. 146 επ. 26

27 συνοδεύεται από τον αποκλεισµό των εκπροσώπων του τύπου από τις πηγές πληροφόρησης. Η δηµοσιογραφική έρευνα δεν είναι φαινόµενο των τελευταίων δεκαετιών του 20 ου αιώνα. Η έρευνα σε αρχεία, βιβλιοθήκες, η αναζήτηση και αξιολόγηση πληροφοριών από βοηθητικές πηγές για δηµοσιογραφικούς σκοπούς είναι τόσο παλαιά όσο και η ίδια η δηµοσιογραφία. Αυτό που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη δηµοσιογραφία είναι αφενός το πλήθος των ειδήσεων και αφετέρου η ανάπτυξη και εφαρµογή νέων τεχνικών πληροφόρησης. Η διαπίστωση αυτή οδηγεί αναπόφευκτα στο ερώτηµα: Ποια η θέση της δηµοσιογραφικής έρευνας στη δικαιική τάξη και ειδικότερα όσες φορές πρόκειται για αναζήτηση πληροφοριών αµέσως συνδεδεµένων µε το άτοµο; Βαρύνει περισσότερο η ανάγκη περιορισµού των κινδύνων που απειλούν το άτοµο από τη δηµοσιότητα ή αντίθετα προέχει η ελευθερία πληροφόρησης, η οποία θα ήταν κενό γράµµα χωρίς τη δυνατότητα άµεσης προσβάσεως στην πηγή της ειδήσεως; Το δίληµµα προσωπικότητα ή είδηση γίνεται οξύτερο όσο σηµαντικότερη για το κοινωνικό σύνολο είναι η αναµενόµενη από τη δηµοσιογραφική έρευνα είδηση. 2.6 ΕΙ ΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ερευνητική δηµοσιογραφία έννοια Περιορισµένα είναι στον ευρωπαϊκό χώρο τα δείγµατα της καλούµενης ερευνητικής δηµοσιογραφίας. Το φαινόµενο γεννήθηκε στις ΗΠΑ υπό την επίδραση του σκανδάλου Watergate και µέχρι σήµερα δεν υπάρχει οµοφωνία ως προς το χαρακτήρα του. Κατά τους µεν δεν είναι άλλο παρά η παραδοσιακή δηµοσιογραφική έρευνα εκσυγχρονισµένη, κατά τους δε πρόκειται για υπεισέλευση σε χώρους από τους οποίους η έννοµη τάξη αποκλείει την αυθαίρετη παρείσφρηση τρίτων, συνεπώς εξ ορισµού παράνοµη, ενώ τέλος κατ άλλους πρόκειται για ένα νέο φαινόµενο το οποίο και απαιτεί ιδιαίτερη νοµική µεταχείριση 24. Η ερευνητική δηµοσιογραφία δεν είναι ταυτόσηµη προς την παραδοσιακή έρευνα. ιαφοροποιείται από αυτήν όχι µόνο λόγο της δυνατότητας χρησιµοποιήσεως νέων τεχνολογικών µεθόδων προσβάσεως στις πληροφορίες, αλλά κυρίως λόγω του 24 Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ, οπ. σηµ. 5, σελ. 132 επ. 27

28 επιδιωκόµενου σκοπού. Η κινητοποίηση δηµοσιογραφικού δυναµικού και η αφειδής προσφορά υλικών µέσων, προϋποθέσεις της ερευνητικής δηµοσιογραφίας, δικαιολογείται, προκειµένου να δει το φως της δηµοσιότητας µια είδηση που εξυπηρετεί επιτακτικό δηµόσιο συµφέρον. Στην ύπαρξη επιτακτικού, δηµόσιου συµφέροντος έγκειται και η διαφορά µεταξύ ερευνητικής δηµοσιογραφίας και κοινής δηµοσιογραφικής έρευνας, η οποία υπηρετεί το γενικότερο ενδιαφέρον του κοινού για πληροφόρηση. Η ελευθερία αναζητήσεως πληροφοριών αναµφισβήτητα δεν είναι προνόµιο της ερευνητικής δηµοσιογραφίας. Η αναζήτηση πληροφοριών είναι λογικώς προηγούµενη και πρακτικά αναγκαία για την άσκηση του δικαιώµατος της µέσω του τύπου διαδόσεως ιδεών και ειδήσεων. Χωρίς την αναγνώριση ενός προηγούµενου δικαιώµατος δηµοσιογραφικής έρευνας το δικαίωµα δηµοσιεύσεως καθίσταται ανενεργό. Κατά της δηµοσιογραφικής έρευνας και περισσότερο ακόµα κατά της ερευνητικής δηµοσιογραφίας προβάλλεται συχνά ο επιλήψιµος χαρακτήρας των χρησιµοποιούµενων κατά την αναζήτηση πληροφοριών µέσων, χαρακτήρας που ενδέχεται να αµβλυνθεί ή και να παραµερισθεί τελείως στο στάδιο της δηµοσιεύσεως λόγω επιτακτικού δηµόσιου συµφέροντος. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της βρετανικής εφηµερίδας Sunday Times, η οποία, προκειµένου να αποδείξει την αµέλεια των παραγωγών της θαλιδοµίδης, παραβίασε διατάξεις περί ασύλου και απορρήτου. Παρ όλη όµως τη σηµασία που ενδέχεται να έχει µια δηµοσιογραφική έρευνα για το κοινωνικό σύνολο, όπως ήταν η περίπτωση των θυµάτων της θαλιδοµίδης, η βρετανική κυβέρνηση αρνήθηκε να περιλάβει µε διαφορετική νοµική µεταχείριση την ερευνητική δηµοσιογραφία από αυτήν που ισχύει προκειµένου για την παραδοσιακή άσκηση δηµοσιογραφικής δραστηριότητας. Ακόµα όµως και η παραδοσιακή έρευνα γίνεται κατ αρχήν αποδεκτή, υπό τον όρο ότι διενεργείται υπό τους ίδιους κανόνες και προϋποθέσεις που δεσµεύουν κάθε πολίτη Κίνδυνοι της ερευνητικής δηµοσιογραφίας Ελλείψει ειδικής νοµοθετικής ρυθµίσεως, τα όρια της ερευνητικής δηµοσιογραφίας, όχι µόνο στη χώρα µας αλλά και σε ξένες έννοµες τάξεις, θα πρέπει να αναζητηθούν στις διατάξεις του κοινού δικαίου από τις οποίες πηγάζουν και οι δεσµευτικές συναλλακτικές υποχρεώσεις του τύπου κατά την άσκηση της δηµοσιογραφικής 28

29 δραστηριότητας. Όπως αντικείµενο άµεσο ή έµµεσο της δηµοσιογραφικής έρευνας είναι συνήθως το άτοµο, είτε ως δηµιουργός µιας καταστάσεως είτε ως θύµα, τα αγαθά της προσωπικότητας είναι εκτεθειµένα σε κάθε είδους παραβιάσεις. Οι κίνδυνοι της ερευνητικής δηµοσιογραφίας για την προσωπικότητα επιτείνονται όταν: Α. Η δηµοσιογραφική έρευνα ταυτίζεται µε τη διείσδυση στον ιδιωτικό βίο και την παραβίαση του απορρήτου. Β. Η δηµοσιογραφική έρευνα παίρνει ανακριτικό χαρακτήρα, αποµακρυνόµενη από την πληροφόρηση. Γ. Η δηµοσιογραφική έρευνα δεν γίνεται µε την οφειλόµενη ευσυνειδησία.. Η δηµοσιογραφική έρευνα διεξάγεται µε χρήση ηλεκτρονικών µέσων πληροφόρησης ιεισδυτική δηµοσιογραφία ηµοσιογραφική έρευνα µέσω της οποίας επιδιώκεται η διείσδυση στον απόρρητο χώρο της προσωπικότητας και του ιδιωτικού βίου ενός προσώπου, σκοπός που επιτυγχάνεται µε τη χρήση τεχνικών ή άλλων µέσων αντλήσεως πληροφοριών, ενδέχεται να έχει παράνοµο χαρακτήρα, µπορεί όµως και όχι. Στον επιεική όρο διεισδυτική δηµοσιογραφική έρευνα περιλαµβάνονται περιπτώσεις κατά τις οποίες τα χρησιµοποιούµενα για την ανεύρεση πληροφοριών µέσα είναι αθέµιτα και αποσκοπούν αποκλειστικά και µόνο στην παραβίαση των ορίων, τα οποία κάθε άτοµο θέτει προκειµένου να προστατεύσει ορισµένες πτυχές της προσωπικότητας του από το φως της δηµοσιότητας. Ο σεβασµός της προσωπικότητας προβάλλει ως φραγµός απέναντι στην παράνοµη ή προσκρούουσα στα χρηστά ήθη δηµοσιογραφική διείσδυση, είτε αυτή ασκείται από δηµοσιογράφους είτε από τρίτους µε προτροπή εκπροσώπων του τύπου. Η διεισδυτική δηµοσιογραφία δεν είναι εκ προοιµίου παράνοµη. Η άσκηση της όµως περιορίζεται από ορισµένες αρχές και διατάξεις: 1 ον Ο τύπος δεν απολάβει κανενός προνοµίου ως προς την παραβίαση της προσωπικότητας προσώπων που σε δεδοµένο χρόνο τυχαίνει να βρίσκονται στο επίκεντρο της δηµοσιότητας. Οι τυχόν αποκλείσεις από την αρχή αυτή που εµφανίζονται στην πράξη οφείλονται αφενός στον αυτοπροσδιορισµό των ορίων της προσωπικότητας από κάθε άτοµο και αφετέρου στην ευρύτητα των ορίων αυτών όσες 29

30 φορές πρόκειται για πρόσωπα της επικαιρότητας. εν είναι επίσης δυνατόν να θεωρηθεί ως αναγνώριση προνοµίου του τύπου το ενδεχόµενο να επιτραπεί η δηµοσίευση πορισµάτων έρευνας κατά την οποία χρησιµοποιήθηκαν παράνοµα ή ανήθικα µέσα, εφ όσον µε τη δηµοσίευση επιδιώκεται η προάσπιση συµφέροντος του κοινωνικού συνόλου. 2 ον Όρια της διεισδυτικής δηµοσιογραφίας, όπως εξ άλλου και κάθε άλλης δηµοσιογραφικής δραστηριότητας, αποτελούν οι διατάξεις του ποινικού δικαίου. Η παραβίαση του ασύλου της κατοικίας δεν καθίσταται νόµιµη µε την επίκληση της δηµοσιογραφικής αξίας µιας πληροφορίας στην οποία απέβλεπε ο παραβιάζων. Ούτε η ελευθερία του τύπου, στην οποία περιλαµβάνεται και η δηµοσιογραφική έρευνα, αίρει τον άδικο χαρακτήρα της εξασφαλίσεως πληροφοριών µετά από χρήση βίας ή απειλής ή παραβιάσεως του απορρήτου της επικοινωνίας. ηµοσιογράφος ο οποίος υποκινεί τρίτο να γνωστοποιήσει εµπιστευτικές πληροφορίες που γνωρίζει λόγω της ιδιαίτερης θέσεως του και οφείλει να µην κοινοποιεί σε τρίτους, καθίσταται ηθικός αυτουργός ή παραβιάσεως επαγγελµατικής εχεµύθειας 25 ή του ιδιαίτερου ποινικού αδικήµατος της απιστίας δικηγόρου ον Ότι όµως δεν απαγορεύει στην δηµοσιογραφική έρευνα ο ποινικός νόµος δεν σηµαίνει ότι είναι και νόµιµο. Η ποινική προστασία της προσωπικότητας είναι υποτυπώδης, διότι ο προσδιορισµός της αντικειµενικής υποστάσεως όλων των ενδεχόµενων προσβολών δεν είναι εκ των πραγµάτων δυνατός. Το ποινικό δίκαιο περιορίζεται σε ορισµένες κλασικές περιπτώσεις προσβολών, ενώ για όλες τις άλλες, οι οποίες δεν εµπίπτουν στο πραγµατικό ποινικής διατάξεως και οι οποίες συνεπάγονται υλική ζηµία ή ηθική βλάβη για τον θιγόµενο, τίθενται σε λειτουργία οι διατάξεις περί αδικοπρακτικής ευθύνης (ΑΚ 914 και ). 4 ον Τις ΑΚ 914 και 932 συµπληρώνει η ΑΚ 919, η οποία αποτελεί περιορισµό της διεισδυτικής δηµοσιογραφίας, όσες φορές τα µέσα που χρησιµοποιούνται κατά την έρευνα προσκρούουν στα χρηστά ήθη. Όπως και προκειµένου περί παράνοµων µέσων έτσι και στην περίπτωση χρήσεως ανήθικων µέσων δηµοσιογραφικής έρευνας γεννάται ζήτηµα κατά πόσον η αξία δηµοσιεύσεως µιας ειδήσεως µπορεί να υπερκεράσει τον ανήθικο χαρακτήρα της έρευνας. 25 Άρθρο 371 ΠΚ. 26 Άρθρο 233 ΠΚ. 27 Από το άρθρο 932 ΑΚ προκύπτει ότι καθιερώνεται αντικειµενική ευθύνη του ιδιοκτήτη κάθε εντύπου σε πλήρη αποζηµίωση για την παράνοµη περιουσιακή ζηµία και σε χρηµατική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη του υπαιτίως προξενήθηκαν µε δηµοσίευµα που θιγεί την τιµή και την υπόληψη κάθε ατόµου. 30

31 5 ον Η ερευνητική δηµοσιογραφία, και ειδικότερα οσάκις η έρευνα ταυτίζεται µε τη διείσδυση, ενδέχεται να επιβαρύνει το θιγόµενο στο σύνολο της προσωπικότητας του, να προσβάλει την αξία του προσώπου, γεγονός το οποίο θα πρέπει να ληφθεί υπ όψη για τον προσδιορισµό της εκτάσεως και του περιεχόµενου της παρεχόµενης προστασίας κατά τις ΑΚ 57 και 59. Συνηθέστερα όµως, κατά το στάδιο της έρευνας, προσβάλλονται τα επιµέρους αγαθά της προσωπικότητας για τα οποία επαρκή προστασία παρέχουν οι ποινικές διατάξεις και οι διατάξεις περί αδικοπρακτικής ευθύνης. Ως ενιαίο δικαίωµα, η προσωπικότητα απειλείται κυρίως στο στάδιο της δηµοσιεύσεως λόγω του κοινωνικού ελέγχου που ακολουθεί τη δηµοσιότητα πληροφοριών και ειδήσεων που αφορούν στο πρόσωπο και ενδιαφέρουν την κοινή γνώµη. Ο φόβος, ειδικότερα, ενός ελέγχου που µπορεί να θέσει υπό αµφισβήτηση και να κλονίσει την ίδια την αξία του προσώπου, ανύπαρκτος ή περιορισµένος στο στάδιο της έρευνας, επιβάλλει τη χρήση αυστηρότερων κριτηρίων για τη στάθµιση της αξίας µιας πληροφορίας που δηµοσιεύθηκε από ότι για τη στάθµιση µιας πληροφορίας που απλώς αποκτήθηκε και που ενδεχοµένως να µην δει ποτέ το φως της δηµοσιότητας Ανακριτική δηµοσιογραφική έρευνα Επικίνδυνη γίνεται η ερευνητική δηµοσιογραφία, όταν µετατρέπεται σε «ιεροεξεταστική» ενασχόληση. ραστική προστασία του προσώπου εναντίον του οποίου εξαπολύθηκε δηµοσιογραφικό «κυνήγι µαγισσών» δεν προβλέπεται ειδικώς από το νόµο. Προστασία νοείται µόνο απέναντι σε συγκεκριµένες επεµβάσεις στην ιδιωτική και την απόρρητη σφαίρα του προσώπου τόσο του απλού πολίτη όσο και προσώπων της επικαιρότητας. Αποκλεισµένη από τη δηµοσιογραφική έρευνα είναι και επιβάλλεται να παραµένει η απόρρητη σφαίρα της προσωπικότητας του ατόµου. Η παραβίαση της συνεπάγεται τον υπαρξιακό εκµηδενισµό του ατόµου και προσκρούει στο άρθρο 2 παρ. 1, 5 παρ. 1 και 9 παρ. 1 του Συντάγµατος, που τριτενεργούν µέσω κυρίως της ΑΚ 57, του νόµου περί προστασίας προσωπικών δεδοµένων (νόµος 2472/1997), του νόµου περί προσβάσεως στα διοικητικά στοιχεία (άρθρο 16 νόµου 1599/1986) τον Κώδικα ιοικητικής ιαδικασίας (νόµος 2650/1999) και της Υπουργικής Απόφασης 77921/1440/1995 (Εφ. τ.κ Β, σ. 795) περί προσβάσεως σε διοικητικά στοιχεία, που αφορούν το περιβάλλον. Μπορεί να είναι θεµιτή ή δηµοσίευση του κλονισµού του γάµου ή της ασθένειας ενός προσώπου της επικαιρότητας, σε καµία όµως περίπτωση 31

Θέµα εργασίας : Άρθρο 2 παρ. 1 Συντάγµατος( Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας) Σχολιασµός Αποφ. 40/1998 Α.Π

Θέµα εργασίας : Άρθρο 2 παρ. 1 Συντάγµατος( Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας) Σχολιασµός Αποφ. 40/1998 Α.Π Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 6 η : ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ Ι ΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΜΗ ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995)

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 6 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΕΠΙ ΤΗΣ Ι ΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ

ΕΡΓΑΣΙΑ 6 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΕΠΙ ΤΗΣ Ι ΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο Μ.Μ.Ε. Μάθημα 11: Ραδιοτηλεόραση και προστασία της προσωπικότητας. Επικ. Καθηγητής Παναγιώτης Μαντζούφας Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ.

Δίκαιο Μ.Μ.Ε. Μάθημα 11: Ραδιοτηλεόραση και προστασία της προσωπικότητας. Επικ. Καθηγητής Παναγιώτης Μαντζούφας Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ. Δίκαιο Μ.Μ.Ε. Μάθημα 11: Ραδιοτηλεόραση και προστασία της προσωπικότητας Επικ. Καθηγητής Παναγιώτης Μαντζούφας Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο Μ.Μ.Ε. Μάθημα 10: Προστασία της προσωπικότητας και τύπος. Επικ. Καθηγητής Παναγιώτης Μαντζούφας Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ.

Δίκαιο Μ.Μ.Ε. Μάθημα 10: Προστασία της προσωπικότητας και τύπος. Επικ. Καθηγητής Παναγιώτης Μαντζούφας Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ. Δίκαιο Μ.Μ.Ε. Μάθημα 10: Προστασία της προσωπικότητας και τύπος. Επικ. Καθηγητής Παναγιώτης Μαντζούφας Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα Θέμα: Θρησκευτική Ελευθερία Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα αναφορικά με το περιεχόμενο του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας

Διαβάστε περισσότερα

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1 # εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ 1]ΙΣΤΟΡΙΚΟ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 2]ΝΟΜΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 3]ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 4]ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΙΚΑΙΟΥ 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ Θέµα:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ. Δίκαιο είναι το σύνολο των ετερόνομων κανόνων που ρυθμίζουν με τρόπο υποχρεωτικό την κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ. Δίκαιο είναι το σύνολο των ετερόνομων κανόνων που ρυθμίζουν με τρόπο υποχρεωτικό την κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ Δίκαιο είναι το σύνολο των ετερόνομων κανόνων που ρυθμίζουν με τρόπο υποχρεωτικό την κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων. 1.1.Χαρακτηριστικά του Δικαίου Ετερόνομοι κανόνες

Διαβάστε περισσότερα

βιβλίου. ββ ικηγόρος-επιστημονική συνεργάτης ΟΠΙ

βιβλίου. ββ ικηγόρος-επιστημονική συνεργάτης ΟΠΙ Τεχνολογική προστασία & ψηφιακή διαχείριση του βιβλίου. ββ Τετάρτη 19 Ιανουαρίου 2011, EKEBI Ευαγγελία Βαγενά, ΔΝ, DEA ικηγόρος-επιστημονική συνεργάτης ΟΠΙ vagena@dsa.gr Από τον Γουτεμβέργιο ως τον Bill

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η εφαρµογή του δικαιώµατος της επικοινωνίας στον οικογενειακό χώρο» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η εφαρµογή του δικαιώµατος της επικοινωνίας στον οικογενειακό χώρο» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. Εξωσυμβατική ευθύνη Δημοσίου 12/4/2016

ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. Εξωσυμβατική ευθύνη Δημοσίου 12/4/2016 ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Εξωσυμβατική ευθύνη Δημοσίου 12/4/2016 Ευθύνη του Δημοσίου Έννοια ευθύνης του Δημοσίου υποχρέωση του Δημοσίου, των ΟΤΑ, των ΝΠΔΔ, να αποζημιώσουν τρίτα πρόσωπα για ζημίες που έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ.

Διοικητικό Δίκαιο. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο εργασία 1η σχεδιαγραµµα 1)εισαγωγή:έννοια γενικών συνταγµατικών αρχών 2)ειδικότερα, η απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος α)έννοια β)καθιέρωση της αρχής γ)εκταση εφαρµογής και σχέση α.25παρ3σ και 281 ΑΚ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΡΧΕΙΑ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΑΘΗΝΑ, 2 32. H προστασία του ηθικού δικαιώματος στις ψηφιακές βιβλιοθήκες

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΡΧΕΙΑ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΑΘΗΝΑ, 2 32. H προστασία του ηθικού δικαιώματος στις ψηφιακές βιβλιοθήκες ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΡΧΕΙΑ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΑΘΗΝΑ, 2 32 3 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2006 H προστασία του ηθικού δικαιώματος στις ψηφιακές βιβλιοθήκες Δρ.Ν.,., Μαρία Δάφνη Παπαδοπούλου, LL.Μ.

Διαβάστε περισσότερα

Συνήγορος του Καταναλωτή Νομολογία ΠολΠρωτΑθ 528/2002

Συνήγορος του Καταναλωτή Νομολογία ΠολΠρωτΑθ 528/2002 ΠολΠρωτΑθ 528/2002 Προστασία καταναλωτή. Προστασία προσωπικών δεδομένων. Τράπεζες. Συλλογική αγωγή. Ενώσεις καταναλωτών. Νομιμοποίηση. (..) Ι. Από τις συνδυασμένες διατάξεις των αρ. 4 παρ. 2, 6, 12 παρ.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΥΝΗΘΗ ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΑΣΤΟΧΙΕΣ

ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΥΝΗΘΗ ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΑΣΤΟΧΙΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΥΝΗΘΗ ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΑΣΤΟΧΙΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ Καθαρότητα στη σκέψη Σαφήνεια στην έκφραση Η μία σκέψη να εισάγει την άλλη Η προηγούμενη σκέψη να τεκμηριώνει την επόμενη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: Σχολιασµός της υπ αριθµ.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος. Συντομογραφίες..

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος. Συντομογραφίες.. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος Συντομογραφίες.. VII XV Α. Εγκλήματα κατά της τιμής (ά. 361-369 ΠΚ) Βασική βιβλιογραφία... 1 Ι. Εισαγωγή. 1 1. Το έννομο αγαθό της τιμής (1-26)... 3 1.1. Τι προστατεύεται.. 3 1.1.1.

Διαβάστε περισσότερα

Του Συνεργάτη μας Ηλία Κοντάκου, Δικηγόρου, υπ. διδάκτορος Παν/μίου Αθηνών ΦΥΣΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ

Του Συνεργάτη μας Ηλία Κοντάκου, Δικηγόρου, υπ. διδάκτορος Παν/μίου Αθηνών ΦΥΣΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ Του Συνεργάτη μας Ηλία Κοντάκου, Δικηγόρου, υπ. διδάκτορος Παν/μίου Αθηνών ΦΥΣΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ Ικανότητα δικαίου έχει κάθε πρόσωπο, φυσικό και νομικό. Η φράση αυτή σημαίνει ότι όλα τα φυσικά και νομικά πρόσωπα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 1.ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,ΓΕΝΙΚΑ Ο σύγχρονος πολιτισμός αναπτύσσεται με κέντρο και σημείο αναφοράς τον Άνθρωπο. Η έννομη τάξη, διεθνής και εγχώρια, υπάρχουν για να υπηρετούν

Διαβάστε περισσότερα

7/3/2014. ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό ; νόμος είναι το δίκαιο του εργοδότη ; ή νομικός κανόνας

7/3/2014. ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό ; νόμος είναι το δίκαιο του εργοδότη ; ή νομικός κανόνας Τ.Ε.Ι. Πειραιά Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Λογιστική και Χρηματοοικονομική Ειδικά θέματα Δικαίου Δρ. Μυλωνόπουλος Δ. Αν. Καθηγητής δίκαιο άδικο ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό ; νόμος είναι το

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο Ι. Μαθητική σχέση έννομη σχέση δημόσιου διοικητικού δικαίου. Αντικείμενο Διοικητικού Δικαίου Διοίκηση

Διοικητικό Δίκαιο Ι. Μαθητική σχέση έννομη σχέση δημόσιου διοικητικού δικαίου. Αντικείμενο Διοικητικού Δικαίου Διοίκηση Διοικητικό Δίκαιο Ι Διοικητικό Δίκαιο: Κομμάτι δικαίου που μας συνοδεύει από τη γέννηση μέχρι το θάνατο μας. Είναι αδύνατον να μην βρεθούμε μέσα σε έννομες σχέσεις διοικητικού δικαίου. Μαθητική σχέση έννομη

Διαβάστε περισσότερα

33η ιδακτική Ενότητα ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ. Παρατηρήσεις, Σχόλια, Επεξηγήσεις

33η ιδακτική Ενότητα ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ. Παρατηρήσεις, Σχόλια, Επεξηγήσεις 33η ιδακτική Ενότητα ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Παρατηρήσεις, Σχόλια, Επεξηγήσεις Το δικαίωµα της προσωπικότητας Το δικαίωµα της προσωπικότητας κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγµατος,

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο Μ.Μ.Ε. Μάθημα 13: H προστασία των προσωπικών δεδομένων και ιδίως στο διαδίκτυο. Επικ. Καθηγητής Παναγιώτης Μαντζούφας Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ.

Δίκαιο Μ.Μ.Ε. Μάθημα 13: H προστασία των προσωπικών δεδομένων και ιδίως στο διαδίκτυο. Επικ. Καθηγητής Παναγιώτης Μαντζούφας Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ. Δίκαιο Μ.Μ.Ε. Μάθημα 13: H προστασία των προσωπικών δεδομένων και ιδίως στο διαδίκτυο Επικ. Καθηγητής Παναγιώτης Μαντζούφας Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 5 ο ΜΑΘΗΜΑ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 5 ο ΜΑΘΗΜΑ Ι. Η Σύμβαση ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 5 ο ΜΑΘΗΜΑ 1. Έννοια της Σύμβασης 2 Κατάρτιση της Σύμβασης 2.1 Κατάρτιση Σύμβασης Πρόταση - Αποδοχή 2.2 Κατάρτιση Σύμβασης σε ένα μόνο στάδιο 2.3 Κατάρτιση Σύμβασης

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων ΙΙ (ΣτΕ 438/2001)

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων ΙΙ (ΣτΕ 438/2001) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ,2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΆΡΘΡΟ 1 ΣΚΟΠΟΣ. (άρθρο 1 και άρθρο 12 της οδηγίας)

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΆΡΘΡΟ 1 ΣΚΟΠΟΣ. (άρθρο 1 και άρθρο 12 της οδηγίας) ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΟΔΗΓΙΑΣ 2010/41/ΕΕ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ 7 Ης ΙΟΥΛΙΟΥ 2010 Για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών που ασκούν αυτοτελή

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 14/2012

Α Π Ο Φ Α Σ Η 14/2012 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 01-02-2012 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/168-1/01-02-2012 Α Π Ο Φ Α Σ Η 14/2012 (Τµήµα) Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος VΙΙ Ι. Γενικό Μέρος Α. Βασικές έννοιες... 1 1. Θέματα ορολογίας... 1 1.1. Οι χρησιμοποιούμενοι όροι... 1 1.2. Οι βασικές έννοιες... 2 1.3. «Εγγυήσεις θεσμών» και «εγγυήσεις θεσμικές»...

Διαβάστε περισσότερα

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά δικαιώματα.

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά δικαιώματα. Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά δικαιώματα. Ο όρος «ατομικά δικαιώματα» επικράτησε ανάμεσα σε πολλούς άλλους, όπως «θεμελιώδη»

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Θέμα 2 ον : Η δικαστική λειτουργία αποτελεί μία από τις τρεις θεμελιώδεις λειτουργίες του κράτους.

Διαβάστε περισσότερα

Πότε έχουμε εγκατάλειψη του ενός συζύγου από τον άλλο, που οδηγεί στο διαζύγιο;

Πότε έχουμε εγκατάλειψη του ενός συζύγου από τον άλλο, που οδηγεί στο διαζύγιο; Πότε έχουμε εγκατάλειψη του ενός συζύγου από τον άλλο, που οδηγεί στο διαζύγιο; Βάσει του άρθρου 1386 Αστικού Κώδικα οι σύζυγοι έχουν αμοιβαία υποχρέωση για συμβίωση, εφόσον η σχετική υποχρέωση δεν αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΟΥΡΓΩΝ

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΟΥΡΓΩΝ Declaration on freedom of political debate in the media Greek version* ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΟΥΡΓΩΝ ιακήρυξη για την Ελευθερία του Πολιτικού ιαλόγου στα Μέσα (Υιοθετήθηκε από την Επιτροπή Υπουργών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΑΡΧΕΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΕΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ Δίκαιο: είναι το σύνολο των ετερόνομων κανόνων, που ρυθμίζουν, κατά τρόπο υποχρεωτικό, την κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων (βλ. σελ. 5) Δημόσιο Δίκαιο:

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο. Εισαγωγή στο Διοικητικό Δίκαιο 1 ο Μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ.

Διοικητικό Δίκαιο. Εισαγωγή στο Διοικητικό Δίκαιο 1 ο Μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Εισαγωγή στο 1 ο Μέρος Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή. 1. Προβληματισμός Μεθοδολογία... 5

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή. 1. Προβληματισμός Μεθοδολογία... 5 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 1. Προβληματισμός... 1 2. Μεθοδολογία... 5 3. Ιστορική και συγκριτική προσέγγιση... 11 α. Ιστορική προσέγγιση... 11 β. Συγκριτική προσέγγιση... 16 i. Γαλλία... 16 ii. Γερμανία... 20

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΜΕΝΟ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΤΟΥ «ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΑΠΟ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ»

ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΜΕΝΟ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΤΟΥ «ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΑΠΟ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ» ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΠΡΟΕΔΡΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΜΕΝΟ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΤΟΥ «ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΑΠΟ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ» Αθήνα, 8-10-2012 Με άρθρο στο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η :

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων

Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων Φάκελος Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων Προβλήματα Συρροής Σχετικός με το ζήτημα του προστατευόμενου έννομου αγαθού είναι και ο προβληματισμός για τη συρροή 1 ανάμεσα στην πορνογραφία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Ενωμένη στην πολυμορφία EL 2013/0402(COD) της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Ενωμένη στην πολυμορφία EL 2013/0402(COD) της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών 8.12.2014 2013/0402(COD) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών προς

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ)

Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ) Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ) Σύμφωνα με το άρθρο 19 του ελληνικού Συντάγματος: "1. Το απόρρητο των

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Ο κατάλογος των δικαιωμάτων αυτών αποτελεί τη βασική κατοχύρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. Προλογικό σημείωμα... Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 1

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. Προλογικό σημείωμα... Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Προλογικό σημείωμα...... VII Εισαγωγικές παρατηρήσεις............ 1 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Οι υποχρεώσεις εχεμύθειας και μη ανταγωνισμού κατά τη διάρκεια της σύμβασης εργασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/1382/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 24/2014

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/1382/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 24/2014 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 27-02-2014 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/1382/27-02-2014 Α Π Ο Φ Α Σ Η 24/2014 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος, στην

Διαβάστε περισσότερα

Πώς µϖορώ να ϖροστατεύσω το έργο µου στο ψηφιακό ϖεριβάλλον; (ϖρόληψη & καταστολή) Μαρία Γ. Σινανίδου, Int. IP LL.M. ικηγόρος Εϖιστηµονική Συνεργάτις Ο.Π.Ι. 09.03.2011 Υϖουργείο Πολιτισµού & Τουρισµού

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΠΥΡΟΥ Γ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 6η. Α)Εφ.ΑΘ. 4585\2002

ΕΡΓΑΣΙΑ 6η. Α)Εφ.ΑΘ. 4585\2002 ΕΡΓΑΣΙΑ 6η ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΕ ΜΕΡΙΚΟΤΕΡΕΣ ΕΝΝΟΜΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Α)Το δικαίωµα της ιδιοκτησίας και η παραχώρηση της χρήσης της οικογενειακής στέγης σε µη κύριο σύζυγο Β)Ελευθερία

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Εκδίδοµε τον ακόλουθο νόµο που ψήφισε η Βουλή:

Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Εκδίδοµε τον ακόλουθο νόµο που ψήφισε η Βουλή: ΝΟΜΟΣ ΥΠ ΑΡΙΘ. 2522 ικαστική προστασία κατά το στάδιο που προηγείται της σύναψης συµβάσεως δηµόσιων έργων, κρατικών προµηθειών και υπηρεσιών σύµφωνα µε την οδηγία 89/665 Ε.Ο.Κ. Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

1ο Κεφάλαιο Το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι στα πλαίσια του άρθρου 12 του Συντάγµατος

1ο Κεφάλαιο Το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι στα πλαίσια του άρθρου 12 του Συντάγµατος Πρόλογος Η κατοχύρωση και η προστασία του δικαιώµατος της συνένωσης ή του συνεταιρίζεσθαι στο άρθρο 12 του ελληνικού Συντάγµατος δίνει σάρκα και οστά στο εύστοχο αρχαίο απόφθεγµα «η ισχύς εν τη ενώσει».

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Συντομογραφίες...15 Ελληνικές...15 Ξενόγλωσσες...18

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Συντομογραφίες...15 Ελληνικές...15 Ξενόγλωσσες...18 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Συντομογραφίες...15 Ελληνικές...15 Ξενόγλωσσες...18 Εισαγωγή: Το φυσικό περιβάλλον ως ρυθμιστικό αντικείμενο του αστικού δικαίου: μια γενική θεώρηση 1. Ο παραπληρωματικός χαρακτήρας του αστικού

Διαβάστε περισσότερα

Συνήγορος του Καταναλωτή Νομολογία ΟλΑΠ 18/1999

Συνήγορος του Καταναλωτή Νομολογία ΟλΑΠ 18/1999 ΟλΑΠ 18/1999 Παροχή δικηγορικών υπηρεσιών. Ευθύνη δικηγόρου για ζημία πελάτη. - Η παροχή δικηγορικών υπηρεσιών δεν υπάγεται στο ν. 2251/1994. Η ευθύνη των δικηγόρων για ζημία που προκλήθηκε κατά την παροχή

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα 1 από 5. Τ

Σελίδα 1 από 5. Τ Σελίδα 1 από 5 ΔΕΟ 10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΜΟΙ Α & Α1 & Β ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ 1. Τι είναι κράτος; Κράτος: είναι η διαρκής σε νομικό πρόσωπο οργάνωση λαού

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΟΣ ΥΠ ΑΡΙΘ /12/ Εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών κατά την άσκηση αυτοτελούς επαγγελματικής δραστηριότητας

ΝΟΜΟΣ ΥΠ ΑΡΙΘ /12/ Εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών κατά την άσκηση αυτοτελούς επαγγελματικής δραστηριότητας Πίνακας περιεχομένων ΘΕΜΑ: Εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών κατά την άσκηση αυτοτελούς επαγγελματικής δραστηριότητας - Εναρμόνιση της νομοθεσίας με την Οδηγία 2010/41/ΕΕ του

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ»

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ» ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ»

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΛΟΥΚΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΛΟΥΚΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου --------------------------------------------------------------------------------------------------

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ :

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου --------------------------------------------------------------------------------------------------

Διαβάστε περισσότερα

Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία τους για τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές. Αναλυτικό διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 5/10/2015

Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία τους για τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές. Αναλυτικό διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 5/10/2015 ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Αθ. Κανελλοπούλου-Μαλούχου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ Β : TO ΔΙΚΑΙΟ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ Β : TO ΔΙΚΑΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ Β : TO ΔΙΚΑΙΟ Κεφάλαιο 2: Ατομικά & Κοινωνικά Δικαιώματα Περιεχόμενα 1. Δικαιώματα & υποχρεώσεις 2. Άσκηση & κατάχρηση δικαιώματος 3. Τα ατομικά δικαιώματα 4. Τα πολιτικά δικαιώματα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΥ ΤΟΠΟΥ

ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΥ ΤΟΠΟΥ ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΥ ΤΟΠΟΥ 1. Εισαγωγή 1.1. Η λειτουργία του παρόντος διαδικτυακού τόπου www.transparency.gr υποστηρίζεται από το σωματείο «Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς» (στο εξής: ο «Φορέας») με σκοπό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ άρθρο 20 παρ. 1 του Συντάγµατος ΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ άρθρο 20 παρ. 1 του Συντάγµατος ΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ άρθρο 20 παρ. 1 του

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓOΣ... 13 ΣΥΝΤΟΜΟΡΑΦΙΕΣ... 15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 19 I. Άδικο: θεωρητικές βάσεις και ερµηνευτικές προεκτάσεις... 19 II. εοντοκρατία και τελεολογία... 22 1. εοντοκρατία και αδικοπραξία... 22 2.

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/8150/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 158/2013

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/8150/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 158/2013 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 24-12-2013 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/8150/24-12-2013 Α Π Ο Φ Α Σ Η 158/2013 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος,

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την el.pi. Κυριακή, 14 Νοέμβριος :08 - Τελευταία Ενημέρωση Κυριακή, 14 Νοέμβριος :23

Συντάχθηκε απο τον/την el.pi. Κυριακή, 14 Νοέμβριος :08 - Τελευταία Ενημέρωση Κυριακή, 14 Νοέμβριος :23 Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ Στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης θέσης για τη χρήση κινητών τηλεφώνων στα σχολεία προχώρησε η επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού Λήδα Κουρσουμπά. Σύμφωνα με όσα είδαν το φως

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ. Εξουσία που απονέμεται από το δίκαιο στο φυσικό ή νομικό πρόσωπο (δικαιούχος) για την ικανοποίηση έννομων συμφερόντων του.

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ. Εξουσία που απονέμεται από το δίκαιο στο φυσικό ή νομικό πρόσωπο (δικαιούχος) για την ικανοποίηση έννομων συμφερόντων του. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 3 ο Μάθημα Διάγραμμα Παράδοσης ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ 1. Έννοια Δικαιώματος Εξουσία που απονέμεται από το δίκαιο στο φυσικό ή νομικό πρόσωπο (δικαιούχος) για την ικανοποίηση έννομων συμφερόντων

Διαβάστε περισσότερα

θέτει στη μεταβατική διάταξη του άρθρου 17 [Σημείωση: Με την εν λόγω διάταξη ορίζεται ουσιαστικώς μία μεταβατική περίοδος που χρονικά τοποθετείται από

θέτει στη μεταβατική διάταξη του άρθρου 17 [Σημείωση: Με την εν λόγω διάταξη ορίζεται ουσιαστικώς μία μεταβατική περίοδος που χρονικά τοποθετείται από H συνέπεια του χαρακτηρισμού τηλεοπτικού σταθμού ως εθνικής, περιφερειακής ή τοπικής εμβελείας για τον προσδιορισμό του ποσού της χρηματικής ικανοποιήσεως λόγω ηθικής βλάβης στις περιπτώσεις επιληψίμου

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ 40/1998 ΑΠ

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ 40/1998 ΑΠ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» Ι ΑΣΚΩΝ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΕΙΡΗΝΗ ΜΑΛΛΙ Η ΕΡΓΑΣΙΑ 3 η Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ 40/1998 ΑΠ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας (Εφετείο Λάρισας408/2002)

Θέµα εργασίας. Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας (Εφετείο Λάρισας408/2002) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Γ Ν Ω Μ Ο Δ Ο Τ Η Σ Η

Γ Ν Ω Μ Ο Δ Ο Τ Η Σ Η ΠΑΝΟ ΕΤΓΟΤΡΖ-ΓΗΚΖΓΟΡΟ ΑΘΖΝΩΝ ΝΟΜΗΚΟ ΤΜΒΟΤΛΟ ΚΔΝΣΡΗΚΖ ΔΝΩΖ ΓΖΜΩΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΟΣΖΣΩΝ ΔΛΛΑΓΟ ΜΠΟΤΜΠΟΤΛΗΝΑ 9-11 (2 ος όροφος) ΑΘΖΝΑ ΣΖΛ:210-8259140-1-FAX: 210-8259235 ΚΗΝ:6977506705 E-mail: pzygouris@gmail.com

Διαβάστε περισσότερα

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ)

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) 669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) Δικαίωμα για παροχή έννομης προστασίας κατά το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ. Εννοια και περιεχόμενο. Θέσπιση από τον κοινό νομοθέτη περιορισμών και προϋποθέσεων

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας: «Θεσµική εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων».υπόθεση Κλόντια Σίφερ.

Θέµα εργασίας: «Θεσµική εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων».υπόθεση Κλόντια Σίφερ. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ BULK SMS ΤΗΣ CYTACOM SOLUTIONS

ΟΡΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ BULK SMS ΤΗΣ CYTACOM SOLUTIONS ΟΡΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ BULK SMS ΤΗΣ CYTACOM SOLUTIONS 1. ΓΕΝΙΚΑ 1.1 Η Υπηρεσία Μαζικής Αποστολής Μηνυμάτων (Bulk SMS) (που στο εξής θα καλείται «η Υπηρεσία») παρέχει τη δυνατότητα σε οποιοδήποτε νομικό ή φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

[όπως ισχύει μετά το ν. 2447/1996] ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΕΚΤΟ Ι Κ Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Υ Μ Π Α Ρ Α Σ Τ Α Σ Η

[όπως ισχύει μετά το ν. 2447/1996] ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΕΚΤΟ Ι Κ Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Υ Μ Π Α Ρ Α Σ Τ Α Σ Η Αστικός Κώδικας [όπως ισχύει μετά το ν. 2447/1996] ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΕΚΤΟ Ι Κ Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Υ Μ Π Α Ρ Α Σ Τ Α Σ Η Άρθρο 1666 - Ποιοί υποβάλλονται σε δικαστική συμπαράσταση "Σε δικαστική συμπαράσταση υποβάλλεται

Διαβάστε περισσότερα

05 Ευτυχία Γ. Αρµένη Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ

05 Ευτυχία Γ. Αρµένη Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ 05 Ευτυχία Γ. Αρµένη Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ Η αρχή της ισότητας είναι άρρηκτα συνυφασµένη µε την πολιτική και την ατοµική ελευθερία, στις οποίες θεµελιώνεται η έννοια της ηµοκρατίας. Σε όλα τα δηµοκρατικά

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος: Μεθοδολογικές και εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Ι. Αντικείμενο της μελέτης, σκοπός και μεθοδολογία ΙΙ. «Δικαιώματα» και «υποχρεώσεις» πολιτειακών οργάνων ΙΙΙ. Η αρμοδιότητα

Διαβάστε περισσότερα

Συνεκδικασθείσες υποθέσεις Τ-125/03 R και Τ-253/03 R. Akzo Nobel Chemicals Ltd και Akcros Chemicals Ltd κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

Συνεκδικασθείσες υποθέσεις Τ-125/03 R και Τ-253/03 R. Akzo Nobel Chemicals Ltd και Akcros Chemicals Ltd κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Συνεκδικασθείσες υποθέσεις Τ-125/03 R και Τ-253/03 R Akzo Nobel Chemicals Ltd και Akcros Chemicals Ltd κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων «Διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων Ανταγωνισμός Ελεγκτικές εξουσίες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ. ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ. ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ. ΕΤΟΥΣ 2017-2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 Ο Τι γνωρίζετε για την συντιμωρητή πρότερη και συντιμωρητή ύστερη πράξη; Η

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της αναλογικότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Αρχή της αναλογικότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 6 η : Αρχή της αναλογικότητας Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΘΗΝΑ 2012

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΘΗΝΑ 2012 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΘΗΝΑ 2012 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 ΠΕ ΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ...4 ΙΚΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΞΩ ΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ:...5 ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΒΑΤΩΝ...5 ΦΟΡΕΙΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. V. Η εμπιστοσύνη ως αυτόνομο θεμέλιο ευθύνης του παραγωγού 17

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. V. Η εμπιστοσύνη ως αυτόνομο θεμέλιο ευθύνης του παραγωγού 17 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Ι. Ενοποίηση του ευρωπαϊκού δικαίου.. 1 1. Ο εθνικός χαρακτήρας του αστικού δικαίου 1 2. Προώθηση της ενοποιήσεως μέσω της Ευρωπαϊκής Ενώσεως...

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Νοµικών Θεµάτων 15.6.2011 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ (49/2011) Θέµα: Αιτιολογηµένη γνώµη της Γερουσίας της Ιταλικής ηµοκρατίας σχετικά µε την πρόταση κανονισµού του

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3828, 31/3/2004 Ο ΠΕΡΙ ΙΣΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΑΣΧΕΤΑ ΑΠΟ ΦΥΛΕΤΙΚΗ Ή ΕΘΝΟΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3828, 31/3/2004 Ο ΠΕΡΙ ΙΣΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΑΣΧΕΤΑ ΑΠΟ ΦΥΛΕΤΙΚΗ Ή ΕΘΝΟΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 Ο ΠΕΡΙ ΙΣΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΑΣΧΕΤΑ ΑΠΟ ΦΥΛΕΤΙΚΗ Ή ΕΘΝΟΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 Για σκοπούς μερικής εναρμόνισης με την πράξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας με τίτλο: «Οδηγία 2000/43/ΕΚ του Συμβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

«Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΥΒΡΙΣΗ ΔΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ»

«Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΥΒΡΙΣΗ ΔΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ» ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ Βασιλική Χελιδώνη ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Α.Μ.: 1340201000395 Σχολή ΝΟΠΕ, Τμήμα Νομικής ΜΑΘΗΜΑ: «Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα» ΕΡΓΑΣΙΑ: «Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΥΒΡΙΣΗ ΔΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 56/2012

Α Π Ο Φ Α Σ Η 56/2012 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 09-05-2012 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/1297-1/09-05-2012 Α Π Ο Φ Α Σ Η 56/2012 (Τµήµα) Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, ΑΠ: Γ/ΕΞ/133-1/

Αθήνα, ΑΠ: Γ/ΕΞ/133-1/ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 20-02-2012 ΑΠ: Γ/ΕΞ/133-1/20-02-2012 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Ταχ. /νση: ΚΗΦΙΣΙΑΣ 1-3 115 23 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210-6475600 FAX: 210-6475628 Α Π Ο Φ Α Σ Η 23/2012

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 6 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 6 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 6 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑ Ερωτάται αν αν είναι στα πλαίσια ή όχι του Συντάγματος η εφαρμογή της παραγράφου 2 του άρθρου 139 του Κώδικα Δικαστικών Επιμελητών με την έκδοση της προβλεπόμενης Υπουργικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: Η Αρχή της φορολογικής ισότητας

Διαβάστε περισσότερα

'Αρθρο 3 : Προσωρινή δικαστική προστασία 1. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ζητήσει προσωρινή δικαστική

'Αρθρο 3 : Προσωρινή δικαστική προστασία 1. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ζητήσει προσωρινή δικαστική Ν. 2522/8-9-97 (ΦΕΚ-178 Α') : Δικαστική προστασία κατά το στάδιο που προηγείται της σύναψης συμβάσεως δημόσιων έργων, κρατικών προμηθειών και υπηρεσιών σύμφωνα με την οδηγία 89/665 ΕΟΚ 'Αρθρο 1 : Πεδίο

Διαβάστε περισσότερα

Δικαστική συμπαράσταση. Ποιοι υποβάλλονται σε δικαστική συμπαράσταση:

Δικαστική συμπαράσταση. Ποιοι υποβάλλονται σε δικαστική συμπαράσταση: Δικαστική συμπαράσταση (Άρθρο 1666) Ποιοι υποβάλλονται σε δικαστική συμπαράσταση: Σε δικαστική συμπαράσταση υποβάλλεται ο ενήλικος όταν λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή λόγω σωματικής αναπηρίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΝΗ Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ρ.ν Ι Κ Η Γ Ο Ρ Ο Σ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

ΕΛΕΝΗ Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ρ.ν Ι Κ Η Γ Ο Ρ Ο Σ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ ΕΛΕΝΗ Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ρ.ν Ι Κ Η Γ Ο Ρ Ο Σ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ ΑΘΗΝΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2003 1 ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ 1. Το Σύνταγµα εκτός από την

Διαβάστε περισσότερα