ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων /2125(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων με συστάσεις προς την Επιτροπή σε θέματα ηλεκτρονικής δικαιοσύνης (e- Justice) (2008/2125(INI)) Συντάκτης γνωμοδότησης(*): Luca Romagnoli (Πρωτοβουλία - Άρθρο 39 του Κανονισμού) (*) Συνδεδεμένες επιτροπές - Άρθρο 47 του Κανονισμού PA\ doc PE v01-00

2 PA_NonLeg PE v /8 PA\ doc

3 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων καλεί την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, που είναι αρμόδια επί της ουσίας, να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις: Α.. λαμβάνοντας υπόψηότιοι ηλεκτρονικές τεχνολογίες έχουν μπει σε πολλές πτυχές της καθημερινής μας ζωής και μπορεί να φανούν χρήσιμες στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της εγχώριας και διεθνικής δικαιοσύνης και ότι το νομικό πλαίσιο του ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης, ελευθερίας και ασφάλειας πρέπει να αντικατοπτρισθεί σε μια ηλεκτρονική ευρωπαϊκή εικονική διάσταση, όπου τα νομικά κείμενα πρέπει να είναι εύκολα κατανοητά, να μεταφράζονται και να είναι προσιτά σε οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο χρήστη, συμπεριλαμβανομένων των απλών πολιτών, χάρη στην ανάπτυξη όσο το δυνατόν περισσότερο αλληλεπιδράσεων σε άμεση επικοινωνία, Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ηλεκτρονική δικαιοσύνη έχει ευρύ ορισμό, ο οποίος περιλαμβάνει σε γενικές γραμμές τη χρήση ηλεκτρονικών τεχνολογιών όπως αυτές εφαρμόζονται στη δικαιοσύνη και ότι ο ορισμός αυτός καλύπτει ορισμένα ζητήματα τα οποίο δεν συνδέονται κατ' ανάγκη με την έννοια της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης όπως αυτή ερμηνεύεται από την Επιτροπή στην ανακοίνωσή της 30ης Μαΐου 2008 με τίτλο "Προς μια ευρωπαϊκή στρατηγική σε θέματα ηλεκτρονική δικαιοσύνης" (COM(2008)0329) και από την ομάδα εργασίας του Συμβουλίου σχετικά με την ηλεκτρονική δικαιοσύνη, Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, όπως τονίζεται στην έκθεση της CEPEJ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης) σχετικά με τη χρήση των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) στα ευρωπαϊκά δικαστικά συστήματα, η εφαρμογή των ηλεκτρονικών τεχνολογιών στη δικαιοσύνη δεν έχει πάντοτε θετικό αποτέλεσμα και ότι προκειμένου να υπάρξουν καλά αποτελέσματα, αυτή η εφαρμογή πρέπει να γίνει με θεσμικό και στρατηγικό τρόπο, Δ. εκτιμώντας ότι η ιδέα της δημιουργίας μιας πύλης/δικτύου ηλεκτρονικής δικαιοσύνης είναι ευπρόσδεκτη, αλλά ότι πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να εξασφαλισθεί ότι ικανοποιούνται οι ανάγκες τόσο των πολιτών της ΕΕ όσο και των νομικών λειτουργών της ΕΕ και να διευκολυνθεί η πρόσβαση στη δικαιοσύνη με την προσφορά διαφανών και εύκολων τρόπων για την πρόσβαση στις πληροφορίες ότι με τον τρόπο αυτό πρέπει να διευκολυνθεί η σχέση μεταξύ των πολιτών της ΕΕ και των εθνικών δημόσιων αρχών και ότι τα θύματα εγκλημάτων, οι ύποπτοι και οι " χρήστες της δικαιοσύνης" γενικά πρέπει να είναι σε θέση να επωφελούνται από εργαλεία της δικαιοσύνης της ΕΕ στην καθημερινή ζωή τους ταυτόχρονα, για να είναι πραγματικά αποτελεσματική η πύλη ή το δίκτυο πρέπει να ενταχθεί ως πιλοτικό έργο στο πλαίσιο των Διευρωπαϊκών Δικτύων τα οποία αναφέρονται στο άρθρο 154 της Συνθήκης ΕΚ και να αναπτυχθεί από λύσεις διαλειτουργικότητας για τις ευρωπαϊκές δημόσιες διοικήσεις (ISA) (COM(2008)0583)., Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο στόχος της δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης επιβραδύνεται σε κάποιο βαθμό από τον μικρό αριθμό δικαστικών αρχών που μπορούν να έχουν πρόσβαση σε δικαστική κατάρτιση στην ΕΕ και ότι τα ηλεκτρονικά εργαλεία θα PA\ doc 3/8 PE v01-00

4 μπορούσαν να έχουν ουσιαστική συνεισφορά στην ευρεία διάδοση μιας ευρωπαϊκής δικαστικής κουλτούρας η οποία αποτελεί τη βάση για τον μελλοντικό ευρωπαϊκό χώρο δικαιοσύνης, ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η τεχνολογία πληροφοριών έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό εργαλείο στην αντιμετώπιση της διεθνικής εγκληματικότητας, όπως φαίνεται από τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί, για παράδειγμα, από το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν και τις προεκτάσεις του, ότι πρέπει να αξιοποιηθεί στο ακέραιο η χρήση της υψηλής τεχνολογίας στην πρόληψη και καταπολέμηση της διεθνικής εγκληματικότητας και ότι έργα όπως το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών Ποινικών Μητρώων πρέπει να λάβουν τη μέγιστη δυνατή υποστήριξη, μεταξύ άλλων και από οικονομική άποψη, Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το τρέχον σύστημα συγκέντρωσης στοιχείων για ποινικές υποθέσεις σε άλλα κράτη μέλη εξακολουθεί να βασίζεται στους βραδυκίνητους και αναποτελεσματικούς μηχανισμούς που προσφέρονται από την αμοιβαία βοήθεια σε ποινικά ζητήματα και ότι η χρήση τεχνολογικών εργαλείων όπως η βιντεο-διάσκεψη πρόκειται να αποτελέσει σημαντικό βήμα προόδου στην λήψη μαρτυριών εξ αποστάσεως, Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης δεν παραβιάζει καταρχήν τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ και ιδίως το δικαίωμα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων τους και ότι η υλοποίηση της στρατηγικής πρέπει να πραγματοποιηθεί σε πλήρη συμμόρφωση με τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα προστασίας δεδομένων, Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι τα νομοθετικά μέτρα που αποβλέπουν στην αύξηση των γνώσεων για την ποινική δικαιοσύνη πρέπει να συνοδεύονται από τη διάθεση των εν λόγω γνώσεων στο Διαδίκτυο, 1. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί την Επιτροπή να συμπληρώσει τον ευρωπαϊκό χώρο δικαιοσύνης, ελευθερίας και ασφάλειας με ένα χώρο ηλεκτρονικής δικαιοσύνης, με τα εξής μέτρα: (α) ανάληψη συγκεκριμένης δράσης για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού χώρου ηλεκτρονικής δικαιοσύνης (β) σαφής διάκριση των θεμάτων που καλύπτονται από την δράση της ΕΕ, για παράδειγμα με χρήση διαφορετικού ορισμού ή με χρήση του όρου " ΕΕ" μαζί τον όρο " ηλεκτρονική δικαιοσύνη" : ηλεκτρονική δικαιοσύνη της ΕΕ ή ΕΕ-δικαιοσύνη. (γ) σύνταξη, μαζί με το Κοινοβούλιο, ενός Σχεδίου Δράσης για την ΕΕ-δικαιοσύνη (δ) υλοποίηση της πύλης/του δικτύου ηλεκτρονικής δικαιοσύνης, που πρέπει να ικανοποιεί τις ανάγκες τόσο των πολιτών της ΕΕ όσο και των νομικών λειτουργών της και να εξασφαλίζει ότι είναι διαθέσιμα διαφανή και εύκολα μέσα για την πρόσβαση στις πληροφορίες, με αξιοποίησης των Διευρωπαϊκών Δικτύων όπως εκτίθενται στο άρθρο 154 της Συνθήκης ΕΚ και με ανάπτυξη λύσεων διαλειτουργικότητας για τις ευρωπαϊκές δημόσιες διοικήσεις PE v /8 PA\ doc

5 (ε). ευρεία χρήση ηλεκτρονικών εργαλείων στην ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής δικαστικής κουλτούρας (στ).πλήρης αξιοποίηση του δυναμικού των νέων τεχνολογιών για την πρόληψη και καταπολέμηση της διεθνικής εγκληματικότητας (ζ) ενίσχυση, χωρίς καθυστέρηση, των εργαλείων για τη βελτίωση της λήψης μαρτυριών σε άλλα κράτη μέλη, όπως είναι η βιντεο-διάσκεψη (η) εξασφάλιση του πλήρους σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των αυστηρότερων προδιαγραφών διαδικαστικών διασφαλίσεων στις ποινικές διαδικασίες και την προστασία δεδομένων, κατά τη σύνταξη και υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης για την ΕΕ-δικαιοσύνη. PA\ doc 5/8 PE v01-00

6 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ: ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ 1. (Συγκεκριμένη δράση για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης). Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση θα είναι φυσικά να εφοδιαστεί κάθε δικαστική αρχή στην ΕΕ με ηλεκτρονικό υπολογιστή, διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και σύνδεση στο Διαδίκτυο. Κάτι τέτοιο θα έπρεπε να είναι αυτονόητο αλλά δυστυχώς δεν είναι: σε πολλές περιπτώσεις οι δικαστικές αρχές δεν διαθέτουν αυτό το απαραίτητο εφόδιο ή, όταν το διαθέτουν, δεν μπορούν ή δεν θέλουν να το χρησιμοποιήσουν. Η κατάσταση αυτή πρέπει να διορθωθεί. 2. (Σαφής προσδιορισμός του πεδίου της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης).προκειμένου να αποφευχθούν παρεξηγήσεις, θα ήταν σκόπιμο να προσδιοριστούν σαφώς τα θέματα που καλύπτονται από τη δράση της ΕΕ, για παράδειγμα με χρήση διαφορετικού ορισμού ή με προσθήκη του ακρωνύμου ΕΕ στη φράση " ηλεκτρονική δικαιοσύνη" : ηλεκτρονική δικαιοσύνη της ΕΕ ή ΕΕ-δικαιοσύνη. 3. (Σχέδιο Δράσης ΕΕ-δικαιοσύνης). Προκειμένου να αποφευχθεί ο κατακερματισμός και να αυξηθεί η συνεργασία και η συνέπεια, η Επιτροπή μαζί με το Κοινοβούλιο πρέπει να συντάξουν ένα Σχέδιο Δράσης για την ΕΕ-δικαιοσύνη, προσανατολισμένο στους πολίτες και στους νομικούς, που να προτείνει μια στρατηγική για τη βέλτιστη υλοποίηση του ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης. Από την σκοπιά αυτή, τα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη πρέπει να συνεργαστούν υπεύθυνα (άρθρο 10 της Συνθήκης ΕΚ) δεσμευόμενα να ειδοποιούν οι μεν τους δε για οποιεσδήποτε σχετικές πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένης της νεοθεσπιζόμενης νομοθεσίας, όπως συμβαίνει τηρουμένων των αναλογιών στην εσωτερική αγορά για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τους εθνικούς τεχνικούς κανονισμούς. Ταυτόχρονα, και παρά το γεγονός ότι οποιοδήποτε μέτρο που αποβλέπει στη βελτίωση της αμοιβαίας κατανόησης των πληροφοριών είναι ευπρόσδεκτο, πρέπει να δοθεί προσοχή στον σαφή ορισμό και την παράκαμψη της χρήσης αυτόματης μετάφρασης, δεδομένου ότι μπορεί να αποδειχτεί παραπλανητική. 4. (Πύλη ΕΕ-δικαιοσύνης) Η πύλη πρέπει να παρέχει στους πολίτες της ΕΕ πληροφορίες σχετικά με το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης των κρατών μελών, ιδίως δε όσον αφορά τα δικαιώματά τους να αποκτούν πρακτικές πληροφορίες σχετικά με σε ποια αρχή να απευθύνονται και πως, πώς να αποκτούν έντυπα, σχετικά με τη νομική βοήθεια και με καταλόγους δικηγόρων οι οποίοι είναι σε θέση να συναλλάσσονται με αλλοδαπούς πελάτες. Η πύλη θα πρέπει επίσης να προσφέρει στους νομικούς λειτουργούς πρόσβαση στην νομοθεσία της ΕΕ και τη σχετική νομοθεσία των κρατών μελών. Ήδη, οι ιστοθέσεις της Ευρωπαϊκής Δικαστικής Κατάρτισης (EJT), του Ευρωπαϊκού Δικαστικού Δικτύου (EJN) για θέματα αστικού και εμπορικού δικαίου, του Ευρωπαϊκού Δικτύου Δικαστικής Κατάρτισης (EJTN) και άλλες προσφέρουν πολλές χρήσιμες πληροφορίες. Ωστόσο, οι πληροφορίες αυτές έχουν αποσπασματικό χαρακτήρα και είναι δύσκολο να εντοπισθούν. Πρέπει επίσης να γίνονται διαθέσιμες οι σχετικές δικαστικές αποφάσεις. Όλες αυτές οι πληροφορίες πρέπει να είναι διαθέσιμες σε άμεση επικοινωνία και εκτός επικοινωνίας, ενώ ιδιαίτερη προσοχή PE v /8 PA\ doc

7 πρέπει να δοθεί σε μηχανισμούς συγχρονισμού που να προσφέρουν ενημερωμένες πληροφορίες (RSS-feed). 5. (Δικαστική κατάρτιση) Προκειμένου να διαδοθεί η ευρωπαϊκή δικαστική κουλτούρα και να φτάσει σε όσο το δυνατό περισσότερες δικαστικές αρχές από την πρώτη στιγμή που προσχωρούν στο δικαστικό σώμα, πρέπει να καταρτιστεί μια "συλλογή άμεσης ανάγκης" με τη μορφή CD ή "κλειδιού" USB, που να περιέχει τη Συνθήκη ΕΕ, τη Συνθήκη ΕΚ καθώς και βασικά κείμενα σχετικά με τη δικαστική συνεργασία, μαζί με πληροφορίες για τα δικαστικά συστήματα άλλων κρατών μελών, που να προσφέρεται σε οποιαδήποτε νεοδιοριζόμενη δικαστική αρχή. Εκτός αυτού, τα ηλεκτρονικά εργαλεία κατάρτισης που προσφέρονται από το EJTN, το οποίο αντιπροσωπεύει σχολές δικαστικής κατάρτισης από ολόκληρη την ΕΕ, πρέπει να τύχουν της κατάλληλης προσοχής και στήριξης από την Επιτροπή και το Συμβούλιο. 6. (Πρόληψη και καταπολέμηση της διεθνικής εγκληματικότητας) Μέχρι στιγμής, η σημαντικότερη εφαρμογή της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης είναι η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών για Ποινικά Μητρώα. Για να είναι αποτελεσματικό, το σύστημα αυτό πρέπει να υποστηρίζεται από μια ηλεκτρονική δομή ικανή να διασυνδέει όλα τα εθνικά ποινικά μητρώα 1 η οποία πρέπει να δημιουργηθεί το ταχύτερο δυνατό. Μια άλλη σχετική εφαρμογή της τεχνολογίας πληροφοριών στον τομέα της δικαιοσύνης, ελευθερίας και ασφάλειας είναι το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν (SIS), μια μεγάλης κλίμακας βάση δεδομένων που επιτρέπει στις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών να ανταλλάσσουν πληροφορίες και να συνεργάζονται με πολλούς τρόπους, μεταξύ των οποίων, με διαβίβαση, κατά ασφαλή και ταχύτατο τρόπο, Ευρωπαϊκών Ενταλμάτων Σύλληψης. Όπως εκφράζεται στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 2ας Σεπτεμβρίου 2, η Eurojust είναι βασικός παράγοντας στην καταπολέμηση της διεθνικής εγκληματικότητας σε επίπεδο ΕΕ. Η δράση συντονισμού της είναι θεμελιώδης για την αντιμετώπιση σοβαρών φαινομένων εγκληματικότητας στα οποία όλο και περισσότερο χρησιμοποιούν τεχνολογικά μέσα. Χάρη επίσης στο καινοτόμο σύστημα επεξεργασίας δεδομένων του (το σύστημα E-POC), ο αριθμός των υποθέσεων που διεκπεραίωσε η Eurojust το 2008 έφτασε το συμβολικό όριο των Τα παραδείγματα αυτά πρέπει να πολλαπλασιαστούν και να χρηματοδοτηθούν από πόρους της ΕΕ. 7. (Βιντεοδιάσκεψη) Σε ορισμένα κράτη μέλη είναι πολύ διαδεδομένη η χρήση βιντεοδιασκέψεων στις ποινικές διαδικασίες. Επιτρέπει να λαμβάνονται στοιχεία με λήψη των καταθέσεων των κατηγορουμένων, μαρτύρων ή εμπειρογνωμόνων χωρίς αυτοί να είναι υλικά παρόντες και ταυτόχρονα προσφέρει επαρκή προστασία σε όσους χρειάζονται προστασία. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση του 2000 για την αλληλοβοήθεια σε 1 Η Επιτροπή LIBE υποστηρίζει το έργο αυτό και ελπίζει ότι θα υλοποιηθεί με συνεκτίμηση της γνωμοδότησης που εξέδωσε για την πρόταση ECRIS στις 15 Σεπτεμβρίου Νομοθετικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 2ας Σεπτεμβρίου 2008 σχετικά με την πρωτοβουλία της Δημοκρατίας της Αυστρίας, του Βασιλείου του Βελγίου, της Γαλλικής Δημοκρατίας, της Δημοκρατίας της Εσθονίας, του Βασιλείου της Ισπανίας, της Ιταλικής Δημοκρατίας, του Βασιλείου των Κάτω Χωρών, του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου, της Δημοκρατίας της Πολωνίας, της Πορτογαλικής Δημοκρατίας, της Δημοκρατίας της Σλοβακίας, της Δημοκρατίας της Σλοβενίας, του Βασιλείου της Σουηδίας και της Τσεχικής Δημοκρατίας με σκοπό την έκδοση απόφασης του Συμβουλίου για την ενίσχυση της Eurojust και την τροποποίηση της απόφασης 2002/187/ΔΕΥ (P6_TA(2008)0384). PA\ doc 7/8 PE v01-00

8 ποινικά θέματα προβλέπει κανόνες για την ακρόαση μαρτύρων, κατηγορουμένων και εμπειρογνωμόνων με βιντεο-διάσκεψη. Η σύμβαση έχει πλέον κυρωθεί από 24 κράτη μέλη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί τα κράτη μέλη να ολοκληρώσουν τη διαδικασία κύρωσης το ταχύτερο δυνατόν. Δεν υπάρχουν ακόμη στατιστικά στοιχεία σχετικά με την πρακτική εφαρμογή των βιντεο-διασκέψεων. Ωστόσο, κατά τα φαινόμεναοι βιντεο-διασκέψεις δεναξιοποιούνται πλήρως και ένας από τους λόγους είναι η έλλειψη της απαραίτητης ηλεκτρονικής υποστήριξης. Η υποστήριξη αυτή πρέπει να προσφερθεί το ταχύτερο δυνατό. 8. (Σεβασμός θεμελιωδών δικαιωμάτων). Η κάθε τεχνολογική πρόοδος είναι ευπρόσδεκτη εφόσον δεν δημιουργεί κίνδυνο για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Έχοντας τούτο κατά νου, πρέπει κατά την εκπόνηση και την υλοποίηση της στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ιδίως των διαδικαστικών διασφαλίσεων και της προστασίας δεδομένων, ώστε να παρέχεται στους πολίτες της ΕΕ το δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες που έχουν αποθηκεύσει και χρησιμοποιούν από κοινού οι αρμόδιες αρχές και να ενημερώνονται για τα διαθέσιμα ένδικα μέσα τους. PE v /8 PA\ doc