Ο πετεινός τού Σωκράτη

Transcript

1 Λεοπόλδος Άλας Ο πετεινός τού Σωκράτη Ο «άγιος τής φιλοσοφίας» στην νεο-λατινική λογοτεχνία Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια και βιογραφίες: Αθανάσιος Α. Τσακνάκης Ξάνθη

2 Πρόλογος Ανάμεσα στα πρωτότυπα και πολύ ενδιαφέροντα Διηγήματά («Cuentos») του, ο Ισπανός συγγραφέας Λεοπόλδος Άλας («Leopoldo Alas») συμπεριλαμβάνει και το σύντομο, διασκεδαστικό, φιλοσοφικό κείμενο, που επιγράφεται Ο πετεινός τού Σωκράτη («El gallo de Sócrates»). Πρόκειται γιά μία ιδιότυπη αναφορά στην τελευταία ημέρα ζωής τού πετεινού, που θα θυσιαζόταν στον Θεό Ασκληπιό, σύμφωνα με την θεωρούμενη ως ύστατη επιθυμία τού μεγάλου Αθηναίου φιλοσόφου. Ο μελλοθάνατος πετεινός, που κατά τύχη ανήκει στον διάσημο ρήτορα Γοργία, συνομιλεί με τον Κίμωνα, τον πιστό μαθητή τού Σωκράτη, μέσα σε κλίμα αμοιβαίας οργής και αυξανόμενης επιθετικότητας. Μέσα σ αυτόν τον ζωηρότατο διάλογο, ο Λεοπόλδος Άλας βρίσκει την αφορμή ν ασκήσει δριμεία κριτική στην δογματική συμπεριφορά εκείνων των ανθρώπων, που επί μακρόν υπήρξαν τακτικοί μαθητές μίας μεγάλης μορφής τού πνεύματος, καθώς και στην μισαλλοδοξία των κάθε είδους φατριών, κυρίως των θρησκευτικών και φιλοσοφικών. Στην παρούσα έκδοση βιογραφείται ο Σωκράτης, ο Πλάτων και ο Λεοπόλδος Άλας. Ακολουθεί μία σύντομη εισαγωγή στο έργο και έπεται η μετάφρασή του από το ισπανικό πρωτότυπο, σχολιασμένη από τον υποφαινόμενο. Αθανάσιος Τσακνάκης 2

3 Σωκράτης ο Αθηναίος Ένας από τους μεγαλύτερους σοφούς τής οικουμένης, διδάσκαλος τής πρακτικής φιλοσοφίας και ιδιαιτέρως τής ηθικής, γιός τού Σωφρονίσκου και τής Φαιναρέτης, από τον Δήμο Αλωπεκών. Γεννήθηκε στην Αττική κατά το τέταρτο έτος τής 77 ης Ολυμπιάδας (470 π.χ.). Από τον πατέρα του διδάχτηκε την αγαλματοποιία, αλλά νωρίς εκδήλωσε έντονο ενδιαφέρον γιά την φιλοσοφία, στην οποία αφοσιώθηκε, υπηρετώντας την καθ όλη την διάρκεια τής υπόλοιπης ζωής του. Από τον Αναξαγόρα διδάχτηκε την φυσική επιστήμη και από τον Πρόδικο την τέχνη τής ρητορικής. Ο ίδιος υπήρξε αγαπητός και σεβαστός διδάσκαλος τής αρετής και τής δικαιοσύνης γιά μιά πληθώρα επιφανών Αθηναίων, καθώς και άξιος συνομιλητής των διασημότερων σοφιστών και φιλοσόφων τής εποχής του. Το Μαντείο των Δελφών τον ονόμασε «σοφότερο μεταξύ όλων των ανθρώπων», ενώ αργότερα δικαίως αποκλήθηκε «ο άγιος τής φιλοσοφίας». Οι καλλιεργημένοι χριστιανοί τού απέδωσαν τον χαρακτηρισμό τού «πρό Χριστού χριστιανού», αναγνωρίζοντάς τον ως λαμπρό αθλητή τής αρετής και άξιο αγωνιστή τής δικαιοσύνης. Σε ηλικία εβδομήντα ετών δυσφημίστηκε με αναξιοπρεπή και άθλιο τρόπο και κατηγορήθηκε άδικα από δύο μισαλλόδοξους δημαγωγούς τον υστερόβουλο άρχοντα Άνυτο και τον ψευδο-ποιητή Μέλιτο ως «διαφθορέας των νέων». Μετά από μία παρωδία δίκης στην περίφημη Βουλή των Πεντακοσίων, ο αγνώμων αθηναϊκός όχλος τον καταδίκασε να πιεί το κώνειο. Η καλά μελετημένη προσπάθεια των πλουσίων μαθητών του να δωροδοκήσουν τους δεσμοφύλακες και να τον φυγαδεύσουν από την Αθήνα δεν καρποφόρησε, γιατί ο μεγάλος φιλόσοφος αρνήθηκε με θάρρος να παραβεί τους νόμους τής πατρίδας του. Οι Αθηναίοι σύντομα μεταμελήθηκαν για το ανοσιούργημά τους που δεν ήταν ούτε το πρώτο ούτε, δυστυχώς, το τελευταίο που διέπρατταν εναντίον μεγάλων προσωπικοτήτων τού τόπου τους και διέταξαν κοινό πένθος σε ολόκληρη την πόλη, τιμώντας τον Σωκράτη με χάλκινο ανδριάντα. Ο ίδιος δεν άφησε κανένα γραπτό κείμενο. Η προφορική διδασκαλία του διασώθηκε κυρίως μέσα από το λαμπρό συγγραφικό έργο τού Πλάτωνα, αλλά και τού Ξενοφώντα, που υπήρξαν μαθητές του. 3

4 Πλάτων ο Αθηναίος Ο δημιουργός τής «Θεωρίας των Ιδεών» ήταν γιός τού Αρίστωνα και τής Περικτιόνης, γόνος μίας από τις λαμπρότερες και επιφανέστερες αθηναϊκές οικογένειες, τής οποίας μακρινοί πρόγονοι υπήρξαν ο βασιλιάς Κόδρος και ο νομοθέτης Σόλων. Γεννήθηκε κατά το τέταρτο έτος τής 87 ης ή το πρώτο έτος τής 88 ης Ολυμπιάδας και έλαβε αξιοζήλευτη και λίαν φροντισμένη παιδεία. Το αρχικό όνομά του ήταν Αριστοκλής, αλλά μετονομάστηκε από τον Αρίστωνα τον Αργείο διδάσκαλό του στην γυμναστική «Πλάτων» λόγω τού μεγάλου πλάτους τού μετώπου του (ή, κατ άλλους, τού στέρνου του). Αρχικά ασχολήθηκε με την μουσική και την ποίηση, αλλά η γοητεία τής σωκρατικής διδασκαλίας τον οδήγησε αμετάκλητα στις ατραπούς τής ηθικής και θεωρητικής φιλοσοφίας. Ταξίδεψε στην Ιταλία, όπου συναναστράφηκε τους πυθαγορείους φιλοσόφους, καθώς και τον Δίωνα, συγγενή τού Διονυσίου, τυράννου των Συρακουσών. Επισκέφτηκε την Αίγυπτο, όπου γνώρισε από κοντά την θρησκεία και την φιλοσοφία των Αιγυπτίων ιερέων. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, αφοσιώθηκε εξολοκλήρου στην φιλοσοφική συγγραφή και διδασκαλία, ιδρύοντας έξω από το άστυ την περίφημη «Ακαδημεία» (πιθανόν στα 387 π.χ.), ένα από τα διαχρονικώς φωτεινότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα τής οικουμένης. Μεταξύ των μαθητών του συγκαταλέγονταν επιφανείς γυναίκες και άνδρες από ολόκληρη την Ελλάδα. Ο Πλάτων υπήρξε ο πρώτος που εξέδωσε εγγράφως την διδασκαλία τού Σωκράτη, μέσα στους περίφημους «σωκρατικούς διαλόγους» του. Χάρη στην έξοχη μεγαλοφυΐα του χαρακτηρίστηκε «θεϊκός» ήδη από την αρχαία εποχή. Απεβίωσε στην Αθήνα, την ημέρα των γενεθλίων του, σε ηλικία 82 ετών (348 ή 347 π.χ.). Ο τάφος του βρισκόταν στον Κεραμεικό, κοντά στην Ακαδημεία, όπου οι Αθηναίοι ύψωσαν προς τιμήν του πολυτελές μνημείο. 4

5 Λεοπόλδος Άλας Ο Λεοπόλδος Άλας γεννήθηκε στην ισπανική πόλη Θαμόρα (Zamora), στα 1852, αλλά έζησε στο Οβιέδο (Oviedo), στην πόλη απ όπου καταγόταν η οικογένειά του. Εκεί περάτωσε τις πρωτοβάθμιες και δευτεροβάθμιες σπουδές του, έλαβε το πτυχίο τής Νομικής Σχολής και αργότερα έγινε καθηγητής στο τοπικό πανεπιστήμιο. Ήταν ένα ανεξάρτητο, ασυμβίβαστο και ανήσυχο πνεύμα τής εποχής του. Οι βασικές ασχολίες του ήταν η πανεπιστημιακή διδασκαλία και η κριτική. Κυρίως η πρώτη, στην οποία είχε επιδοθεί με ζήλο, τού απορροφούσε μεγάλο μέρος τού καθημερινού χρόνου του και τής ενεργητικότητάς του, γι αυτό και η λογοτεχνική παραγωγή του αν και διακρίνεται γιά την νοηματική πυκνότητα και ποιότητά της δεν υπήρξε ιδιαίτερα εκτεταμένη. Στην δεύτερη ασχολία του οφείλεται η υιοθέτηση τού ψευδωνύμου «clarín», δηλαδή «κλαρίνο». Αυτή η λέξη προέρχεται από το επίθετο «claro», που σημαίνει «διάφανος, ξεκάθαρος» και γι αυτό κρίθηκε ως κατάλληλη γιά έναν κριτικό τής λογοτεχνίας. Στην νεανική ηλικία του απομακρύνθηκε από το αυστηρό θρησκευτικό περιβάλλον τής τότε «πανταχού παρούσης» Καθολικής Εκκλησίας οι θρησκόληπτοι βιογράφοι του προτιμούν να σημειώνουν ότι «έχασε την πίστη του» ενώ λίγα χρόνια πριν από τον θάνατό του εμφανίζεται μετριοπαθέστερος απέναντι στο θρησκευτικό συναίσθημα, αν και ποτέ δεν υπήρξε πρότυπο θρησκευόμενου ανθρώπου. Ως κριτικός, θεωρήθηκε ένας από τους πιό αξιόλογους, αυστηρούς και αντικειμενικούς τού καιρού του. Άλλοτε εμφανιζόταν ως υπέρμαχος τής θεωρίας «τέχνη γιά την τέχνη», φανερά απομακρυσμένος από τις κυρίαρχες πολιτικές και ηθικές αρχές τής κοινωνίας και τής συγγραφικής κοινότητας, και άλλοτε ως υπερασπιστής των προοδευτικών τάσεων τής λογοτεχνικής δημιουργίας. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν παρέμεινε προσηλωμένος σε κάποια σταθερή θα μπορούσαμε να πούμε «δογματική» κριτική άποψη, αλλά συνεχώς επιχειρούσε να προσεγγίσει τα κρινόμενα έργα από διαφορετικές σκοπιές. Από πολλούς μελετητές η κριτική του όχι άδικα χαρακτηρίστηκε «μοναχική, ανεξάρτητη και επιθετική». Ο Λεοπόλδος Άλας μελετούσε λεπτομερώς το κρινόμενο έργο, επικουρούμενος από την προσωπική παιδεία του και στηριζόμενος στις κατασταλαγμένες αρχές του και στις ατομικές προϋποθέσεις του. Γεγονός είναι ότι υπήρξε δριμύτατος απέναντι σε οτιδήποτε δεν ικανοποιούσε τις απαιτήσεις των «αυθεντικών αξιών», όπως αυτός τις εννοούσε και τις προέβαλλε. Το προσωπικό λογοτεχνικό έργο του διακατέχεται από μία ανησυχία ως προς την αισθητική μορφή, ενώ σαφώς αποκαλύπτει την αστείρευτη κριτική διάθεση τού συγγραφέα. Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι μέσα στον νου τού συγγραφέα 5

6 μας ο κριτικός αρχικά οξύτερος, αργότερα ηπιότερος κυριαρχούσε πάντοτε επάνω στον λογοτέχνη. Μεταξύ των Διηγημάτων του, μίας ενδιαφέρουσας συλλογής σύντομων και πρωτότυπων πεζογραφημάτων, ξεχωρίζουν Ο πίλος τού ιερέα, Ο βασιλιάς Βαλτάσαρ, Χαίρε μοσχαράκι!, Δύο σοφοί και Ο πετεινός τού Σωκράτη. Εξετάζοντας το περιεχόμενο και το ύφος αυτών των έργων, διαπιστώνουμε ότι με το πέρασμα τού χρόνου ο συγγραφέας μεταβαίνει από τον χώρο τής οξείας κριτικής και τής ανελέητης διακωμώδησης προς το περιβάλλον τής ηπιότερης αντιμετώπισης των ανθρώπινων χαρακτήρων. Τα Διηγήματα αποτελούν χωρίς αμφιβολία την ελκυστικότερη πλευρά τού λογοτεχνικού έργου του. Η ποικιλία των θεμάτων, η παραστατικότητα των περιγραφών, η πρωτοτυπία των αναλύσεων και η αυθεντικότητα των συναισθημάτων είναι τα κύρια χαρακτηριστικά τους. Οι πρωταγωνιστές τους είναι κυρίως απλοί, ταπεινοί άνθρωποι, που συμμετέχουν σε καθημερινές καταστάσεις, στον κύκλο ενός βίου ενίοτε σκληρού και κυνικού. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι τελικά ο σκοπός τής συγγραφής των Διηγημάτων ήταν διδακτικός. Εκτός από τα Διηγήματα, ο Λεοπόλδος Άλας συνέγραψε και μία συλλογή μυθιστορημάτων. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει το έργο Η Αντιβασίλισσα. Σύμφωνα με την άποψη ορισμένων κριτικών, αυτό το μυθιστόρημα είναι το σημαντικότερο πεζογράφημά του. Η ζωή του έφτασε στο τέλος της σχετικά νωρίς, στα 1901, πριν ο Λεοπόλδος Άλας προλάβει να συμπληρώσει τα πενήντα έτη επίγειου βίου. Θάφτηκε στο Οβιέδο, την πόλη που πάντοτε αγαπούσε. 6

7 Εισαγωγή Τα θέματα τού έργου Ο πετεινός τού Σωκράτη είναι ένα διήγημα φιλοσοφικού περιεχομένου με κοινωνικό προσανατολισμό. Δύο είναι τα βασικά θέματα που απασχολούν τον συγγραφέα του. Ο κύριος σκοπός του είναι να θίξει και να κατακρίνει την μισαλλοδοξία, από την οποία διακατέχονται οι άκαμπτοι και ανένδοτοι οπαδοί των διαφόρων κοινωνικών ομάδων: φιλοσοφικών, θρησκευτικών και πολιτικών. Στο λογοτεχνικό στόχαστρό του, λοιπόν, τίθεται εξαρχής ο τυφλός δογματισμός και η βδελυρή αδιαλλαξία των κατόχων τής επιφανειακής γνώσης και τής αβαθούς πίστης. Παράλληλα, ο Λεοπόλδος Άλας επιχειρεί να συνθέσει έναν ύμνο προς τον φιλόσοφο Σωκράτη, τον μεγαλοφυή Έλληνα, τον ηρωικό διδάσκαλο, τον πρωτοπόρο στοχαστή. Ωστόσο, κοντά στο ιερό πρόσωπο τού Σωκράτη τιμώνται και όλα τα μεγάλα πνεύματα τής ανθρωπότητας, οι αυθεντικοί διανοητές, οι γνήσιοι μύστες, εκείνες οι ανεπανάληπτες προσωπικότητες, οι οποίες χαράζουν νέους δρόμους και ανοίγουν νέους ορίζοντες, οποιοδήποτε και αν είναι το τίμημα που σχεδόν πάντοτε καλούνται να καταβάλουν. Τα πρόσωπα τού έργου Δύο είναι οι εμφανείς πρωταγωνιστές τής ιστορίας μας: ο Κρίτων και ο πετεινός. Ο Κρίτων είναι ιστορικό πρόσωπο. Ήταν Αθηναίος πολίτης, γόνος αριστοκρατικής οικογενείας και μαθητής τού Σωκράτη, με σημαντική πολιτική δράση. Ο Πλάτων τού αφιέρωσε έναν από τους σημαντικότερους σωκρατικούς διαλόγους του. Ωστόσο, στην ιστορία που εξετάζουμε, ο «Κρίτων» απλά και μόνον αντιπροσωπεύει τον οποιονδήποτε «μαθητή» μιάς μεγαλοφυΐας, τον οποιονδήποτε «οπαδό» μιάς ιδεολογίας, ακόμη και τον οποιονδήποτε «πιστό» μιάς θρησκείας, με κύριο στοιχείο τού χαρακτήρα του την έπαρση τού «νεοφώτιστου», που οδηγεί στην ισχυρογνωμοσύνη και στην αδιαλλαξία, ενώ καταλήγει στην τυπολατρία και στην μισαλλοδοξία. Θα ήταν, λοιπόν, πολύ άδικο και μάλλον άσχετο με τις πραγματικές προθέσεις τού συγγραφέα να ταυτίσουμε τον «Κρίτωνα» τού κειμένου μας με τον 7

8 Κρίτωνα τής Ιστορίας, εφόσον γιά τον πραγματικό Κρίτωνα δεν έχουμε στην διάθεσή μας μαρτυρίες που να επιβεβαιώνουν ως δικά του τα ανωτέρω χαρακτηριστικά. Ο δεύτερος εμφανής πρωταγωνιστής είναι ο πετεινός, ένα απλό μέλος τού ζωικού βασιλείου. Εδώ βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το λογοτεχνικό φαινόμενο τής «προσωποποίησης», γιατί ο πετεινός όχι μόνον κατέχει την ικανότητα τής ομιλίας, και μάλιστα στο επίπεδο ενός ρήτορα, αλλά διαθέτει και λίαν αξιόλογες φιλοσοφικές γνώσεις. Πρόκειται, λοιπόν, γιά ένα «έλλογο ον» και στην συγκεκριμένη περίπτωση γιά τον φορέα των απόψεων τού ίδιου τού συγγραφέα. Ο πετεινός εκφράζει τον φιλελεύθερο σκεπτικιστή, τον ασυμβίβαστο αναζητητή τής αλήθειας, τον προοδευτικό φυσιοκράτη, τον ήπιο αισθησιοκράτη. Αντιπροσωπεύει τον αντίπαλο τής φιλοσοφικής και θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, τον συνετό αμφισβητία, τον κριτικό νου. Μέσω αυτού ακριβώς τού πετεινού, ο Λεοπόλδος Άλας επιχειρεί να αφυπνίσει και να διδάξει τους αναγνώστες του. Πέρα από τους δύο εμφανείς, υπάρχουν και δύο αφανείς πρωταγωνιστές: ο Σωκράτης και ο Γοργίας, ο μεγάλος διδάσκαλος τής φιλοσοφίας και ο διάσημος διδάσκαλος τής ρητορικής. Από την Ιστορία γνωρίζουμε ότι στον χώρο των πνευματικών αναζητήσεων και τού φιλοσοφικού στοχασμού οι δύο διακεκριμένοι σοφοί άνδρες υπήρξαν αντίπαλοι αντάξιοι ο ένας τού άλλου. Κατά την ανάγνωση τού κειμένου προκύπτει ένα εύλογο ερώτημα: ο Σωκράτης, με τού οποίου τον θάνατο αρχίζει η διήγηση, είναι πράγματι ένας «αφανής» πρωταγωνιστής; Είναι σαφές ότι ο Λεοπόλδος Άλας είχε μελετήσει σε βάθος την διδασκαλία και τον βίο τού Σωκράτη. Δεν θ αποτελούσε υπερβολή ο ισχυρισμός ότι ο συγγραφέας μας υπήρξε θαυμαστής τού χαρακτήρα, τού ήθους και τής αρετής τού φιλοσόφου. Φαίνεται ότι περισσότερο τον ενέπνεε η ιδιοσυγκρασία και η στάση τού Σωκράτη απέναντι στην ζωή, παρά η συστηματική φιλοσοφική διδασκαλία του, έτσι όπως αυτή σώζεται μέσα στις έξοχες σελίδες τού πλατωνικού έργου. Αυτός ακριβώς ο Σωκράτης ο αληθινός, ο αυθεντικός προβάλλεται μέσα στις γραμμές τού διηγήματος ως αξιομίμητο πρότυπο εχέφρονος ανθρώπου. Άρα ο Σωκράτης, ως σκεπτόμενος άνθρωπος, ως ενάρετος πολίτης, ως «άγιος τής φιλοσοφίας» είναι ο μεγαλύτερος πρωταγωνιστής τού κειμένου μας. Ο δεύτερος αφανής πρωταγωνιστής είναι ο ρήτορας Γοργίας, ακόμη ένα επιφανές ιστορικό πρόσωπο. Στο διήγημά μας είναι ο ιδιοκτήτης τού πετεινού. Ο ίδιος ο πετεινός με τού οποίου το στόμα μιλά πάντοτε ο συγγραφέας μας εκδηλώνει την απέχθειά του γιά τις αρχές τής διδασκαλίας τού Γοργία, αλλά εκφράζει ένας είδος περιορισμένης συμπάθειας προς το άτομό του. Πέρ απ αυτά, η καθημερινή πρακτική τού Γοργία και των εκάστοτε συνομιλητών ή μαθητών του εμφανίζεται ασυνεπής προς τις φιλοσοφικές θεωρίες τους. Είναι μάλλον δικαιολογημένη η άποψη που εκλαμβάνει ως δευτερεύουσα την παρουσία τού μεγάλου ρήτορα στην πλοκή τού διηγήματος. Ο Λεοπόλδος Άλας ως θαυμαστής τού Σωκράτη δεν θα αντιμετώπιζε τον Γοργία με μεγαλύτερη επιείκεια. Η πλατωνική επιρροή Θα αποτελούσε ακρότητα να υποστηρίζαμε ότι ο Λεοπόλδος Άλας ανήκει στον κύκλο κάποιων νεοπλατωνικών στοχαστών τού δεύτερου μισού τού δέκατου 8

9 ένατου αιώνα. Το συνολικό έργο του δεν δικαιολογεί μιά τέτοια τοποθέτηση. Ωστόσο, στο συγκεκριμένο κείμενο, είναι προφανείς ορισμένες πλατωνικές επιρροές. Από την εξωτερική μορφή τού διηγήματος γίνεται αμέσως αντιληπτή η πρώτη πλατωνική επιρροή: τα ονόματα των πρωταγωνιστών. Ο Σωκράτης, ο Κρίτων, ο περίφημος πετεινός που προοριζόταν γιά τον Ασκληπιό, και ο Γοργίας έμειναν αθάνατοι κυρίως χάρη στο ανεπανάληπτο συγγραφικό έργο τού Πλάτωνα. Η δεύτερη πλατωνική επιρροή εντοπίζεται στην αφορμή γιά την συγγραφή τού διηγήματος: στην τελευταία επιθυμία τού Σωκράτη, όπως την παραδίδει ο Πλάτων στον διάλογο που ονομάζεται Κρίτων. Αυτή η «τελευταία επιθυμία» αποτελεί τον σκελετό επάνω στον οποίον ο Λεοπόλδος Άλας κτίζει το διήγημά του. Η τρίτη και σημαντικότερη επιρροή προέρχεται από τις επαναστατικές φιλοσοφικές και θεολογικές απόψεις τού Σωκράτη κατά τον τρόπο που εκτίθενται από τον Πλάτωνα καθώς και από την εκούσια έμπρακτη εφαρμογή τους σε όλη την διάρκεια τού προσωπικού βίου του. Η διδασκαλία τού Αθηναίου σοφού υπήρξε πρωτοποριακή ίσως και ανατρεπτική γιά την εποχή της. Οι περί ηθικής και θεολογίας αντιλήψεις του, πληρωμένες τελικά με την ίδια την ζωή του, τάραξαν σε μεγάλο βαθμό τα τέλματα τής τότε αθηναϊκής κοινωνίας. Είναι βέβαιο ότι ο Λεοπόλδος Άλας σε βαθμό μικρότερο ή μεγαλύτερο ένοιωθε να ταυτίζεται με τον Σωκράτη, τουλάχιστον ως προς τον τρόπο με τον οποίον αμφότεροι αντιμετώπιζαν τις «δεδομένες αντιλήψεις» και τις «παραδοσιακές αξίες» των τυποκρατικών κοινωνιών, στις οποίες ζούσαν. Η παρούσα έκδοση Η νεοελληνική μετάφραση, που εμφανίζεται στην παρούσα έκδοση, πραγματοποιήθηκε με βάση το ισπανόγλωσσο πρωτότυπο, όπως αυτό δημοσιεύεται στην έκδοση των Cuentos από τον ιταλικό εκδοτικό οίκο La Spiga, στην σειρά Clásicos de bolsillo, σελίδες (Μιλάνο, 2004). Στο νεοελληνικό κείμενο διατηρήθηκε η πλαγιογραφή λέξεων και φράσεων, όπου αυτή εμφανίζεται και στο ισπανικό πρωτότυπο. Η γλώσσα και το ύφος τής μετάφρασης επιχειρούν να διατηρήσουν τον εκφραστικό χαρακτήρα τού πρωτοτύπου κειμένου. Ο σκοπός τής παρούσας έκδοσης είναι να φέρει το ελληνόφωνο βιβλιόφιλο κοινό σε επαφή με νεώτερα ξενόγλωσσα λογοτεχνικά αριστουργήματα, τα οποία καταξιώθηκαν στον ευρωπαϊκό πνευματικό χώρο, λόγω των ισχυρών επιρροών που οι δημιουργοί τους δέχτηκαν από την αειθαλή και αείρυτη πηγή τού πολιτισμού μας: την πάντοτε γόνιμη Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, την πλουσιότερη κληρονομιά τού ανθρώπινου γένους. Το αποτέλεσμα επαφίεται στην κριτική διάθεση των αναγνωστριών και των αναγνωστών. 9

10 Βιβλιογραφία Ελληνόγλωσση: 1. Βλαστός Γ., Πλατωνικές Μελέτες, Μ. Ι. Ε. Τ., Αθήνα, Βλαστός Γ., Σωκράτης: ειρωνευτής και ηθικός φιλόσοφος (ελληνική μετάφραση: Π. Καλλιγάς), Αθήνα, Δεσποτόπουλος Κ., Η πολιτική φιλοσοφία τού Πλάτωνος, Αθήνα, Δεσποτόπουλος Κ., Η κριτική τού Πλάτωνος γιά την ποίηση, Αθήνα, Θεοδωρακόπουλος Ι. Ν., Εισαγωγή στον Πλάτωνα, Αθήνα, Θεοδωρίδης Χ., Εισαγωγή στη Φιλοσοφία (ανατύπωση), Αθήνα, Κάλφας Β., Πλάτων: Τίμαιος, Πόλις, Αθήνα, Ματσούκας Ν., Ιστορία τής Φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη, Παπαθεοδώρου Α., Πλάτωνος Τίμαιος, Πάπυρος, Αθήνα, Πλούταρχος, Περί τής εν Τιμαίωι ψυχογονίας. 11. Συκουτρής Ι., Πλάτωνος Συμπόσιον, Αθήνα, Τσέλλερ-Νέστλε, Ιστορία τής Ελληνικής Φιλοσοφίας, Αθήνα,

11 Ξενόγλωσση: 1. Alas L., Cuentos, La Spiga, Milán, Albora J. L., Historia de la literatura española, Gredos, Madrid, Brisson L., Platon: Les mots et les mythes, Paris, Burnet I., Platonis Opera, Oxonii (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis), Catena E., Iniciación a la Historia de la literatura española, Ministerio de Cultura de España, Madrid, Clave, Diccionario de uso del español actual, Ediciones S. M., Madrid. 7. Cornford F. M., Plato s Cosmology, Cambridge, Corominas J. Pascual J., Diccionario crítico-etimológico castellano e hispánico, Gredos, Madrid, Deyermond A. D., Historia de la literatura española, Ariel S. A., Barcelona, Field G. C., The Philosophy of Plato, Oxford, Findlay J. N., Plato: The Written and Unwritten Doctrines, London, Frutiger P., Les Mythes de Platon, Paris, Guthrie W. K. C., A History of Greek Philosophy, vol. IV, Cambridge, Hardie W. F. R., A Study in Plato, Oxford, Jordan R. W., Plato s Arguments for Forms, Cambridge, Kahn C. H., Plato and the Socratic Dialogue, Cambridge, Nueva Enciclopedia Larousse, Planeta, Barcelona, Pujana Arza J. J., Politeia, Klasikoak S. A., Bilbo, Rico F., Historia y crítica de la literatura española, Crítica, Barcelona, Ross D., Plato s Theory of Ideas, Oxford, Skemp J. B., Plato, Oxford, Solmsen F., Plato s Theology, New York, Taylor A. E., Plato: The Man and his Work, London, Taylor A. E., Plato, London,

12 25. Terrero J. Reglá J., Historia de España, R. Sopena, Barcelona. 26. Vlastos G., Socratic Studies, Cambridge, Vlastos G., Plato s Universe, Oxford,

13 Ο πετεινός τού Σωκράτη Ο Κρίτων 1, αφού έκλεισε το στόμα και τα μάτια τού διδασκάλου του, άφησε τους άλλους μαθητές γύρω από τον νεκρό και βγήκε από την φυλακή αποφασισμένος να εκπληρώσει, όσο νωρίτερα μπορούσε, την τελευταία παραγγελία που του έδωσε ο Σωκράτης ίσως αστειευόμενος αλλά που ο Κρίτων εξέλαβε κατά λέξη, αμφιβάλλοντας εάν ήταν σοβαρή ή δεν ήταν. Ξεψυχώντας, ο Σωκράτης, και αφού ξεσκεπάστηκε ήταν ήδη σκεπασμένος γιά να κρύψει από τους μαθητές του το χυδαίο και θλιβερό θέαμα τής αγωνίας 2 είπε τα ακόλουθα, που ήταν και οι τελευταίες λέξεις του: - Κρίτωνα, οφείλουμε έναν πετεινό στον Ασκληπιό 3. Μην λησμονήσεις να ξεπληρώσεις αυτό το χρέος 4. Και δεν ξαναμίλησε. Γιά τον Κρίτωνα, εκείνη η σύσταση ήταν ιερή. Δεν ήθελε να αναλύσει, δεν ήθελε να εξετάσει εάν ήταν περισσότερο αληθοφανές το ότι ο Σωκράτης θέλησε μόνον να πει ένα αστείο, ίσως κάτι ειρωνικό, ή εάν πραγματικά επρόκειτο γιά το τελευταίο θέλημα τού διδασκάλου, γιά την τελευταία επιθυμία του. Μήπως ο Σωκράτης άσχετα με την διαβολή τού Άνυτου και τού Μέλητου 5 δεν σεβόταν πάντοτε την λαϊκή λατρεία, την επίσημη θρησκεία; Είναι βέβαιο ότι στους μύθους (τους οποίους οπωσδήποτε ο Κρίτων δεν ονόμαζε έτσι 6 ) έδινε έναν χαρακτήρα συμβολικό, φιλοσοφικό, πολύ υψηλό και ιδεώδη αλλά, μεταξύ των ποιητικών και υπερβατικών παραφράσεων, αυτός ήταν που σεβόταν την πίστη των Ελλήνων, την θετική πλευρά τής θρησκείας, την κρατική λατρεία. Αυτό καλά αποδεικνύεται από ένα όμορφο περιστατικό τής τελευταίας διάλεξής του (ο Κρίτων, λοιπόν, παρατηρούσε ότι μερικές φορές ο Σωκράτης, εγκαταλείποντας το σύστημα των ερωταποκρίσεων, λησμονούσε τους συνομιλητές του 7 και μιλούσε γιά πολλή ώρα και πολύ περίτεχνα): είχε ζωγραφίσει τα θαυμαστά τού άλλου κόσμου 8 με τοπογραφικές 1 Κρίτων: Αθηναίος πολίτης αρχοντικής καταγωγής, πιστός φίλος και αγαπητός μαθητής τού μεγάλου φιλοσόφου. 2 Το κώνειο προκαλούσε φοβερούς μυϊκούς σπασμούς σε όσους καταδικάζονταν να το πιούν. 3 Ασκληπιός: γιός τού Θεού Απόλλωνα, μεγάλος θεραπευτής και φημισμένος ιατρός. 4 Βλέπε: Πλάτων, «Κρίτων». 5 Άνυτος και Μέλητος: αξιοθρήνητα ανθρωπάρια τής εποχής τού Σωκράτη. Διέβαλαν τον μεγάλο φιλόσοφο ότι δήθεν διέφθειρε τους νέους και δεν σεβόταν τους Θεούς και κατάφεραν να τον καταδικάσουν σε θάνατο. Βλέπε και: Πλάτων, «Απολογία Σωκράτους». 6 Ίσως γιατί τους εκλάμβανε ως γεγονότα και όχι ως «συγκεκαλυμμένο» ή «συμβολικό» ή «απόκρυφο» λόγο. 7 Με αυτό το παράξενο χαρακτηριστικό τής συμπεριφοράς τού Σωκράτη ασχολείται εκτεταμένα και ο Πλούταρχος στο «Περί τού Σωκράτους δαιμονίου» έργο του. 8 Άλλος κόσμος: τα Ηλύσια Πεδία, ο Παράδεισος των αρχαίων Ελλήνων. 13

14 λεπτομέρειες, που περισσότερο θύμιζαν παραδοσιακή φαντασία, παρά άκαμπτη διαλεκτική και αυστηρή φιλοσοφία. Επιπλέον ο Σωκράτης δεν είχε πει ότι δεν πίστευε σε όλα εκείνα, όπως επίσης δεν επιβεβαίωνε την αλήθεια τής περιγραφής του με την πεισματική βεβαιότητα ενός μισαλλόδοξου. Αυτό, όμως, δεν έπρεπε να εκπλήττει κανέναν, αφού ακόμη και γιά τις δικές του ιδέες, όπως εκείνες που εξέθεσε γιά να υπερασπιστεί την αθανασία τής ψυχής, αποδεχόταν με αυταπάρνηση των ονειροπολημάτων και τής υπερηφάνειάς του την μεταφυσική δυνατότητα τού να μην ήταν τα πράγματα όπως ο ίδιος τα φανταζόταν. Τελικά ο Κρίτων δεν πίστευε ότι θα ερχόταν σε αντίθεση ούτε με το σύστημα ούτε με την συμπεριφορά τού διδασκάλου του, αν έψαχνε όσο ταχύτερα μπορούσε έναν πετεινό γιά να τον προσφέρει στον Θεό τής Υγείας 9. Σαν να ήταν ενημερωμένη και η Πρόνοια 10, μόλις ο Κρίτων απομακρύνθηκε γιά καμμιά εκατοστή βήματα από την φυλακή τού Σωκράτη, είδε επάνω σ έναν φράχτη, σ ένα είδος απομονωμένης πλατειούλας, έναν αρχοντοπετεινό με υπέροχο φτέρωμα. Μόλις είχε πηδήξει από έναν κήπο επάνω στην κορφή εκείνου τού τοίχου κ ετοιμαζόταν να πηδήξει στον δρόμο. Ήταν ένας πετεινός σε απόδραση, ένας πετεινός που απελευθερωνόταν από κάποια θλιβερή υποδούλωση. Ο Κρίτων κατάλαβε την πρόθεση τού πτηνού τής αυλής και το περίμενε να πηδήξει στην πλατειούλα γιά να το ακολουθήσει και να το πιάσει. Του είχε καρφωθεί στο μυαλό (γιατί ο άνθρωπος, όταν αρχίσει να συμβιβάζεται με θρησκευτικές ιδέες και συναισθήματα που δεν θεωρεί ορθολογικά, δεν σταματά, μέχρι να φτάσει στην πλέον παιδική δεισιδαιμονία) ότι εκείνος ο πετεινός και όχι άλλος ήταν αυτός που ο Ασκληπιός, ο Θεός τής Υγείας, επιθυμούσε να του θυσιάσουν. Ο Κρίτων ήδη απέδιδε την σύμπτωση τής συνάντησης στην βούληση των Θεών. Όπως φαίνεται, όμως, ο πετεινός δεν είχε την ίδια άποψη γιατί, όταν διαπίστωσε ότι ένας άνδρας τον καταδίωκε, άρχισε να τρέχει χτυπώντας τις φτερούγες του και κακαρίζοντας χαμηλόφωνα, αναμφίβολα πολύ ενοχλημένος. Γνώριζε στην εντέλεια το δίποδο που τον καταδίωκε, αφού το είχε δει αρκετές φορές στον κήπο τού αφεντικού του να συζητά ασταμάτητα γιά τον έρωτα, την ρητορική, το κάλλος και άλλα, ενώ ο ίδιος ο πετεινός αποπλανούσε εκατό όρνιθες σε πέντε λεπτά, χωρίς τόση φιλοσοφία. «Κοίτα, λοιπόν, τι ωραίο πράγμα 11», σκεφτόταν ο πετεινός ενώ έτρεχε κ ετοιμαζόταν να πετάξει όσο μπορούσε αφού ο κίνδυνος αυξανόταν, «τι ωραίο πράγμα είναι όλοι αυτοί οι σοφοί, που απεχθάνομαι, να ασχολούνται με το πώς θα με αποκτήσουν, ενάντια σε όλους τους φυσικούς νόμους 12, που αυτοί θα όφειλαν να γνωρίζουν. Χαριτωμένο θα ήταν, αφού ελευθερωνόμουν από την ανυπόφορη δουλεία, στην οποία με κρατούσε ο Γοργίας 13, να έπεφτα αμέσως στην εξουσία αυτού 9 Στον Ασκληπιό. 10 Πρόνοια: πρόκειται γιά την Θεία Πρόνοια. 11 Η λέξη «ωραίο» χρησιμοποιείται με ειρωνική διάθεση, όπως και παρακάτω η λέξη «χαριτωμένο». 12 Οι φυσικοί νόμοι δεν επιβάλλουν την υποδούλωση των λεγόμενων «κατοικίδιων» ζώων στον άνθρωπο. 13 Γοργίας: διάσημος σοφιστής και ρήτορας, μαθητής τού Αναξαγόρα και διδάσκαλος τού Ισοκράτη. Γεννήθηκε στα 483 και πέθανε στα 376 π.χ. Θεωρείται ένας από τους επιφανέστερους εκπροσώπους τής αρχαίας σοφιστικής. 14

15 τού φτωχοδιάβολου, στοχαστή από δεύτερο χέρι και πολύ λιγότερο διασκεδαστικού από το φλύαρο αφεντικό μου». Έτρεχε ο πετεινός και τον ακολουθούσε από κοντά ο φιλόσοφος. Όταν πλέον ετοιμαζόταν να τον αρπάξει, ο πετεινός χτύπησε τις φτερούγες του και πες μ ένα πέταγμα, πες μ ένα τίναγμα βρέθηκε, λόγω τής μέγιστης προσπάθειας που γέννησε ο πανικός, επάνω στο κεφάλι ενός αγάλματος, το οποίο ακριβώς αναπαριστούσε την Αθηνά. «Αχ, πετεινέ αυθάδη!», ξεφώνισε ο φιλόσοφος σαν μισαλλόδοξος ιεροεξεταστής, και συγγνώμη γιά τον αναχρονισμό. Επιβάλλοντας, λοιπόν, την σιωπή μ ένα σόφισμα γεμάτο ψεύτικη ευσέβεια 14 στις κραυγές τής έντιμης φυσικής 15 συνείδησης, η οποία τού έλεγε «μην κλέβεις αυτόν τον πετεινό», σκέφτηκε: τώρα οπωσδήποτε σού αξίζει ο θάνατος, λόγω τής ιεροσυλίας. Θα γίνεις δικός μου, θα οδηγηθείς στην θυσία. Και ο φιλόσοφος σηκωνόταν στις άκρες των δαχτύλων, τεντωνόταν όσο μπορούσε, έκανε μικρά γελοία πηδηματάκια. Αλλά όλα ήταν μάταια. «Ω, ιδεαλιστή φιλόσοφε κατ απομίμηση», είπε ο πετεινός σε ελληνικά αντάξια τού ίδιου τού Γοργία, «μην ενοχλείσαι, δεν θα πετάξεις ούτε όσο πετάει ένας πετεινός. Τι; Σε ξαφνιάζει που εγώ ξέρω να μιλάω; Δεν με γνωρίζεις, λοιπόν; Είμαι ο πετεινός τής αυλής τού Γοργία. Εγώ σε γνωρίζω. Είσαι μιά σκιά. Η σκιά ενός νεκρού. Η μοίρα των μαθητών είναι να επιβιώνουν μετά από τους διδασκάλους τους. Παραμένουν εδώ, σαν τα φαντάσματα, γιά να τρομάζουν τον κοσμάκη. Πεθαίνει ο εμπνευσμένος οραματιστής και παραμένουν οι μαθητές του με κομμένα φτερά, αυτοί που το ποιητικό ιδανικό τού λαμπρού διορατικού ανθρώπου το μετατρέπουν σε μία ακόμη αιτία φόβου, μία ακόμη θλίψη γιά τον κόσμο, μία ακόμη απολιθωμένη δεισιδαιμονία». - Σιωπή, πετεινέ! Στο όνομα τής Ιδέας 16 τού γένους σου, η φύση σε προστάζει να σωπάσεις. - Εγώ μιλώ κ εσύ κακαρίζεις την Ιδέα. Άκου, μιλώ χωρίς την άδεια τής Ιδέας τού γένους μου, και με την ικανότητα τού ατόμου μου. Έχοντας ακούσει τόσο πολλά λόγια περί ρητορικής, δηλαδή περί τής τέχνης τού να μιλάς γιά να μιλάς, κάτι έμαθα γι αυτό το λειτούργημα. - Και πληρώνεις τον διδάσκαλό σου φεύγοντας από δίπλα του, εγκαταλείποντας την κατοικία του, απαρνούμενος την εξουσία του; - Ο Γοργίας είναι τόσο τρελός αν και είναι περισσότερο ευχάριστος όσο κ εσύ. Δεν μπορεί κανείς να ζήσει δίπλα σε τέτοιον άνθρωπο. Όλα τα εξετάζει, και αυτό το γεγονός αποσβολώνει, κουράζει. Αυτός, που αποδεικνύει 17 ολόκληρη την 14 Ο Κρίτων υποκρίνεται. Προκειμένου να φέρει σε πέρας το έργο του, καταλογίζει «ασέβεια» στον πετεινό, επειδή «με αυθάδεια» ανέβηκε στο κεφάλι τού αγάλματος τής Θεάς Αθηνάς. Με αυτό το «σόφισμα» βρίσκει την απαραίτητη δικαιολογία γιά την άδικη και απρόκλητη καταδίωξη. 15 Φυσική συνείδηση: ο φυσικός τρόπος αντίληψης τού έξω κόσμου σε σχέση με τον εαυτό, ο φυσικός αυτοέλεγχος, η κατά φύση κρίση τού ατόμου γιά τον ηθικό χαρακτήρα των έργων του, σκέψεων και πράξεων. 16 Ιδέα: εδώ ο όρος έχει την πλατωνική σημασία του. Αναφέρεται στο «νοητό αρχέτυπο». Ο πετεινός δεν είναι δημιουργημένος γιά να μιλά, δεν προορίζεται να έχει την ικανότητα τής ομιλίας. 17 Αποδεικνύει: εξετάζει κάτι διά τής λογικής, αναζητά την λογική απόδειξη σε κάτι. 15

16 ζωή, την αφήνει κενή. Το να γνωρίζεις το «γιατί;» όλων των πραγμάτων 18 σημαίνει να παραμένεις με την γεωμετρία των πραγμάτων και χωρίς την ουσία κανενός. Το να περιορίζεις τον κόσμο σε μία εξίσωση σημαίνει να τον αφήνεις χωρίς πόδια και κεφάλι. Κοίτα, φύγε, γιατί μπορώ να συνεχίσω να λέω τέτοια πράγματα γιά εβδομήντα μέρες κ εβδομήντα νύχτες. Θυμήσου ότι είμαι ο πετεινός τού Γοργία, τού σοφιστή. - Λοιπόν, επειδή είσαι σοφιστής, επειδή είσαι ιερόσυλος κ επειδή ο Ζευς το επιθυμεί, θα πεθάνεις. Παραδώσου! - Όχι και πάλι όχι! Δεν έχει γεννηθεί ο ιδεαλιστής δεύτερης διαλογής που θ απλώσει χέρι επάνω μου. Αλλά, γιατί όλ αυτά; Τι ωμότητα είναι τούτη; Γιατί με καταδιώκεις; - Γιατί πεθαίνοντας ο Σωκράτης μού ανέθεσε να θυσιάσω έναν πετεινό στον Ασκληπιό, ως πράξη ευγνωμοσύνης, επειδή του έδινε την αληθινή υγεία, ελευθερώνοντάς τον μέσω τού θανάτου απ όλα τα κακά. - Όλα τούτα τα είπε ο Σωκράτης; - Όχι. Είπε ότι οφείλαμε έναν πετεινό στον Ασκληπιό. - Ώστε τα υπόλοιπα τα φαντάστηκες εσύ. - Και ποιό άλλο νόημα μπορούν να έχουν αυτές οι λέξεις; - Το πλέον φιλάνθρωπο. Εκείνο που δεν κοστίζει αίμα ούτε λάθη. Το να με σκοτώσεις γιά να ικανοποιήσεις έναν Θεό, στον οποίον δεν πίστευε ο Σωκράτης, είναι σαν να προσβάλλεις τον Σωκράτη, σαν να υβρίζεις τους αληθινούς Θεούς και σαν να κάνεις σ εμένα που πράγματι υπάρχω 19 και είμαι αθώος μία ανεπανόρθωτη ζημία, αφού δεν γνωρίζουμε ούτε ολόκληρο τον πόνο ούτε ολόκληρη την βλάβη που μπορεί να υπάρχει στον μυστηριώδη θάνατο. - Λοιπόν, ο Σωκράτης και ο Ζευς επιθυμούν την θυσία σου. - Λάβε υπ όψη σου ότι ο Σωκράτης μίλησε με ειρωνεία, με την ήρεμη ειρωνεία και χωρίς πικρία στην καρδιά. Η μεγάλη ψυχή του μπορούσε χωρίς κίνδυνο να διασκεδάσει με το υπέροχο παιχνίδι τού να φαντάζεσαι ότι βρίσκονται σε αρμονία η λογική και τα λαϊκά όνειρα. Ο Σωκράτης και όλοι οι δημιουργοί νέας πνευματικής ζωής μιλούν διά μέσου συμβόλων, είναι ρητορικοί, όταν αφού εξοικειωθούν με το μυστήριο, σεβόμενοι το άφατο 20 στοιχείο του τού δίνουν ποιητική όψη με μορφές. Ο θεϊκός έρωτας τού απόλυτου χρησιμοποιεί αυτόν τον τρόπο γιά να φιλά την ψυχή τους. Αλλά αναλογίσου, όταν εγκαταλείπουν αυτό το υπέροχο παιχνίδι και παραδίδουν μαθήματα στον κόσμο, πόσο αυστηρές, λακωνικές και αποσυνδεμένες από κάθε άχρηστη εικόνα είναι οι αρχές τους και οι κανόνες τής ηθικής τους. - Πετεινέ τού Γοργία, σώπα και πέθανε. - Ανάξιε μαθητή, φύγε και σώπα, σώπα παντοτινά. Είσαι ανάξιος των ανθρώπων τής σειράς σου. Όλοι ίδιοι. Μαθητές τής ιδιοφυΐας, κουφοί και τυφλοί μάρτυρες τού υπέροχου μονολόγου μίας ανώτερης συνείδησης. Προς αυταπάτη δική του και δική σας, πιστεύετε ότι απαθανατίζετε το άρωμα τής ψυχής του, όταν βαλσαμώνετε με φάρμακα και με συνταγές την διδασκαλία του. Κάνετε μούμια τον νεκρό γιά να έχετε ένα είδωλο. Απολιθώνετε την ιδέα και χρησιμοποιείτε την λεπτή σκέψη ως κόψη που κάνει το αίμα να τρέχει. Ναι, είσαι σύμβολο τής θλιβερής 18 Δηλαδή την αιτία τους. 19 Εννοείται: σε αντίθεση με τους ανύπαρκτους ψεύτικους Θεούς. 20 Άφατο: άρρητο, ανείπωτο, που δεν λέγεται, δεν εκφράζεται με λόγο. 16

17 φατριαστικής ανθρωπότητας 21. Εξαιτίας των τελευταίων λόγων ενός αγίου κ ενός σοφού, αφαιρείς ως πρωταρχικό επακόλουθο το αίμα ενός πετεινού. Εάν ο Σωκράτης είχε γεννηθεί γιά να επιβεβαιώσει τις δεισιδαιμονίες τού λαού του, ούτε θα είχε πεθάνει απ αυτό που πέθανε 22, ούτε θα είχε γίνει ο άγιος τής φιλοσοφίας. Ο Σωκράτης δεν πίστευε στον Ασκληπιό, ούτε ήταν ικανός να σκοτώσει έστω μιά μύγα πόσο μάλλον έναν πετεινό γιά να κάνει χάρη στον όχλο. - Εγώ δίνω σημασία στις λέξεις. Παραδώσου... Ο Κρίτων αναζήτησε μία πέτρα, σημάδεψε το κεφάλι, και από το λοφίο τού πετεινού ξεπήδησε το αίμα... Ο πετεινός τού Γοργία έχασε τις αισθήσεις του 23 και πέφτοντας τραγούδησε στον αέρα αυτά τα λόγια: - Κικιρικί! Ας γίνει το μοιραίο. Ας πάθω κατά την θέληση των ηλιθίων. Από το μέτωπο κατασκευασμένο από ίασπη τής Παλλάδας Αθηνάς κυλούσε το αίμα τού πετεινού. * * * 21 Τής ανθρωπότητας που είναι χωρισμένη σε φατρίες, σε «σέκτες», σε δογματικές ομάδες. 22 Δηλαδή: εξαιτίας τής ηλιθιότητας τής λαϊκής μάζας. 23 Δηλαδή: την επαφή με τον αισθητό κόσμο. 17

18 Βιογραφικό σημείωμα του Αθανασίου Τσακνάκη Ο Αθανάσιος Τσακνάκης γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη, στα Είναι πτυχιούχος τής Θεολογικής Σχολής τού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με ειδίκευση στην Απόκρυφη Χριστιανική Γραμματεία, και πτυχιούχος τού τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας τής Φιλοσοφικής Σχολής τού ιδίου Πανεπιστημίου. Έχει σπουδάσει Παλαιογραφολογία, Πληροφορική και Ξένες Γλώσσες στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία και την Μεγάλη Βρετανία. Διετέλεσε Πρόεδρος τού Οργανισμού Διεθνοποίησης τής Ελληνικής Γλώσσας. Στα 25 χρόνια του τιμήθηκε με το αξίωμα τού Τακτικού Μέλους τής Ελληνικής Ακαδημίας τής Χώρας των Βάσκων και είναι επίσης Τακτικό Μέλος τής Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Εδώ και τέσσερα χρόνια ζει μόνιμα στην Ξάνθη και εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα ως καθηγητής ξένων γλωσσών και μεταφραστής. Το συγγραφικό και μεταφραστικό έργο του περιλαμβάνει περίπου 25 βιβλία, ενώ τα μαθήματά του έχουν παρακολουθήσει περισσότεροι από 400 φοιτητές και φοιτήτριες. Εργογραφικό σημείωμα του Αθανασίου Τσακνάκη Πρωτότυπα βιβλία: «Βασκωνία» (Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη, 2002 Τηλέφωνο παραγγελιών: ) «Το παραδοσιακό ισπανικό επύλλιο» (Ενδοχώρα, Αλεξανδρούπολη, 2003 Τηλέφωνο παραγγελιών: και ) «Πλούταρχος και Σαλούστιος: Πολιτεύματα» (Σάλη, Αλεξανδρούπολη, 2006 Τηλέφωνο παραγγελιών: και ). «Απάνθισμα Ευκλείας» (Ιερά Ελλάς, Θεσσαλονίκη, 2007 Τηλέφωνο παραγγελιών: ) «21 Θρησκευτικά Μαθήματα» (Εκδοτική Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 2009 Τηλέφωνο παραγγελιών: και ) Μεταφράσεις αρχαιοελληνικής γραμματείας, Σειρά Α : (Εκδοτική Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, Τηλέφωνο παραγγελιών: και ) «Πλάτων: Ίων» «Πλάτων: Εραστές, Φιλοκερδής» «Πλάτων: Περί φιλίας» «Πλάτων: Τίμαιος» 18

19 «Πλούταρχος: Ίσις και Όσιρις» «Πλούταρχος: Το δελφικό Ει» «Σαλούστιος: Περί Θεών και Κόσμου» «Επίκτητος: Εγχειρίδιον» «Ησίοδος: Θεογονία» «Διόδωρος Σικελιώτης: Η Τετάρτη Βίβλος» «Αλκίφρων: Οι επιστολές των Παρασίτων» «Αλκίφρων: Οι επιστολές των Εταιρών» «Ιωάννης Στοβαίος: Περί Αρετής» Μεταφράσεις αρχαιοελληνικής γραμματείας, Σειρά Β : (Ιερά Ελλάς, Θεσσαλονίκη, Τηλέφωνο παραγγελιών: ) «Ισοκράτης: Περί Βασιλείας, Οι Επιστολές προς τον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο» «Διογένης Λαέρτιος: Πύρρων και Τίμων» Μεταφράσεις ισπανόφωνης γραμματείας, Σειρά Α : (Εκδοτική Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, Τηλέφωνο παραγγελιών: και ) Φ. Κ. Κρούτβιγκ Σαγρέδο, «Το Ελληνικό Θαύμα» Φ. Γκαρθία Λόρκα, «Ματωμένος γάμος» Φ. Γκαρθία Λόρκα, «Το σπίτι τής Μπερνάρντα Άλμπα» Φ. Γκαρθία Λόρκα, «Γέρμα» Φ. Κάστρο Ε. Τσε Γκεβάρα, «75 Επαναστατικά» Μεταφράσεις ισπανόφωνης γραμματείας, Σειρά Β : (Εκδόσεις Σπανίδη, Ξάνθη, 2007 Τηλέφωνο παραγγελιών: ) Φ. Κάστρο Ε. Τσε Γκεβάρα, «Τα 5 Ντοκουμέντα τής Κουβανικής Επανάστασης» 19