ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Transcript

1 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ενότητα 3: ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΥ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Α.Ε.Α.Θ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Παρουσιάζεται το νέο στοιχείο που εισάγει η χριστιανική φιλοσοφία. Αφορά την πίστη, η οποία στηρίζεται στην αλήθεια που αποκαλύπτει ο Θεός στον άνθρωπο. Πρόκειται για μια πραγματικότητα που ο φιλοσοφικά σκεπτόμενος άνθρωπος δεν μπορεί να κατανοήσει, καθώς προσπαθεί να πετύχει τους στόχους του δια του λόγου. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ 5

6 3.1 Συνάντηση χριστιανισμού Η πρώτη συνάντηση Χριστιανισμού και Νεοπλατωνισμού έγινε στην Αλεξάνδρεια: Ο στωικός Πάνταινος (Αθηναίος φιλόσοφος, έζησε τον 2º αιώνα μ.χ.), που προσήλθε στο Χριστιανισμό, έγινε προϊστάμενος στην Κατηχητική Σχολή της Αλεξάνδρειας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την πρώτη εισδοχή πολλών πλατωνικών φιλοσοφικών θέσεων στη χριστιανική πίστη.

7 3.2 Συνάντηση χριστιανισμού Η πρώτη συνάντηση Χριστιανισμού και Νεοπλατωνισμού έγινε στην Αλεξάνδρεια (συνέχεια): Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς ( μ.χ.), μαθητής και διάδοχός του στη Σχολή, συνδυάζει χριστιανική ευσέβεια και φιλοσοφική ευρύτητα. Αναγνωρίζει την ευεργετική επίδραση της ελληνικής φιλοσοφίας στην προετοιμασία του κόσμου για την αποδοχή του ευαγγελικού λόγου. Σύμφωνα με τον Κλήμη υπάρχουν δύο Παλαιές Διαθήκες, η Βίβλος και η ελληνική φιλοσοφία. Και μια Καινή Διαθήκη που σαν πηγή δέχεται στην κοίτη της νερά που έρχονται από πολύ μακριά.

8 3.3 Συνάντηση χριστιανισμού Αυτό όμως που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα πρώτα χριστιανικά χρόνια είναι οι περιπτώσεις φιλοσόφων που έγιναν χριστιανοί, όπως ο Ιουστίνος ( μ.χ.) και ο Αυγουστίνος ( μ. Χ.). Το ερώτημα που προκύπτει είναι: Σε ποια ψυχική τους ανάγκη αισθάνθηκαν ότι ανταποκρίθηκε ο χριστιανισμός;

9 3.4 Συνάντηση χριστιανισμού Αυτό όμως που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα πρώτα χριστιανικά χρόνια είναι οι περιπτώσεις φιλοσόφων που έγιναν χριστιανοί, όπως ο Ιουστίνος ( μ.χ.) και ο Αυγουστίνος ( μ. Χ.). Το ερώτημα που προκύπτει είναι (συνέχεια): Εξάλλου το φαινόμενο αυτό δεν έπαψε να παρουσιάζεται και στους νεότερους χρόνους, δηλαδή φιλόσοφοι να καταφεύγουν στον χριστιανισμό και να βρίσκουν ικανοποιητική απάντηση για τα προβλήματα που τους απασχολούν.

10 3.5 Συνάντηση χριστιανισμού Βιογραφικά στοιχεία για τη ζωή του Ιουστίνου: Γεννήθηκε στις αρχές του 2ου αιώνα σε μια πόλη της Συρίας, από γονείς εθνικούς. Στο έργο του «Διάλογος προς Τρύφωνα» ιστορεί πώς έγινε χριστιανός. Αντικείμενο της φιλοσοφίας πίστευε ότι είναι να οδηγεί τον άνθρωπο στον Θεό και να τον ενώνει μαζί του.

11 3.6 Συνάντηση χριστιανισμού Βιογραφικά στοιχεία για τη ζωή του Ιουστίνου (συνέχεια): Στη φιλοσοφική του αναζήτηση μαθήτευσε σε έναν στωικό, περιπατητικό, πυθαγόρειο και στο τέλος κατέφυγε σ έναν πλατωνικό φιλόσοφο. Ο ίδιος γράφει: Ήμουν αρκετά ανόητος ώστε να ελπίζω ότι θα έβλεπα τον Θεό, γιατί αυτός είναι ο σκοπός της φιλοσοφίας του Πλάτωνος.

12 3.7 Συνάντηση χριστιανισμού Καθοριστική υπήρξε η συνάντησή του γύρω στα 130 με έναν πρεσβύτη: Το θέμα της συζήτησή τους ήταν για το Θεό και για την ψυχή. Το γεροντάκι έδειξε στον Ιουστίνο ότι πέφτει σε τρομερές αντιφάσεις. Ο Ιουστίνος αναρωτήθηκε πού τα ξέρει όλα αυτά.

13 3.8 Συνάντηση χριστιανισμού Καθοριστική υπήρξε η συνάντησή του γύρω στα 130 με έναν πρεσβύτη (συνέχεια): Ο πρεσβύτης του απάντησε: Στα πολύ παλιά χρόνια, πριν από τους δήθεν φιλοσόφους έζησαν άνθρωποι ευτυχισμένοι, δίκαιοι, που μιλούσαν δια του Αγίου Πνεύματος και προέλεγαν για το μέλλον πράγματα που τώρα έχουν πραγματοποιηθεί. Τους ονόμαζαν προφήτες. Τα έργα τους σώζονται ακόμη και όσοι τα διαβάζουν αποκομίζουν μεγάλη ωφέλεια για τις αρχές και για το τέλος, για κάθε τι που πρέπει να ξέρει ο φιλόσοφος. Δε μίλησαν με αποδείξεις. Πάνω από κάθε απόδειξη στάθηκαν άξιοι μάρτυρες της αλήθειας.

14 3.9 Συνάντηση χριστιανισμού Το κείμενο επαναφέρει το ερώτημα για τη σχέση μεταξύ φιλοσοφίας-χριστιανισμού: Σύμφωνα με το κείμενο. Η φιλοσοφία: Στηρίζεται σε λογικές αποδείξεις, και Αποτελεί λογικό οικοδόμημα Ο χριστιανισμός: Είναι μια ιστορία με τους μάρτυρές της, δηλαδή Αφορά την πίστη, ως βιωμένη ιστορία.

15 3.10 Συνάντηση χριστιανισμού Ο Ιουστίνος μας πληροφορεί ότι: Όταν μόνος μου αναλογίστηκα όλα αυτά τα λόγια, βρήκα ότι αυτή η φιλοσοφία είναι η μόνη βέβαιη και επωφελής. Και καταλήγει: Οὕτως δὴ καὶ διὰ ταῦτα φιλόσοφος ἐγώ. Εξακολουθεί και όταν έγινε χριστιανός να αποκαλεί τον εαυτό του φιλόσοφο. Η αφήγηση του Ιουστίνου δείχνει: Τον άνθρωπο που αναζητά την αλήθεια με τον λόγο.

16 3.11 Συνάντηση χριστιανισμού Ο Ιουστίνος μας πληροφορεί ότι (συνέχεια): Η έρευνα αυτή τον αφήνει ανικανοποίητο. Τελικά η αλήθεια του προσφέρεται με την πίστη. Δέχεται την αλήθεια με την πίστη, και αφού τη δεχτεί τη βρίσκει ικανοποιητική με τον λόγο.

17 3.12 Συνάντηση χριστιανισμού Είναι αξιοπρόσεκτα τα ακόλουθα σημεία: Η πίστη προσφέρει φιλοσοφικές αλήθειες με δρόμους όχι φιλοσοφικούς (μαρτυρία και όχι απόδειξη). Στη φιλοσοφία των εθνών βασίλευε η αταξία του λόγου, ενώ στους πιστούς η αποκάλυψη έφερνε τη βασιλεία της τάξης. Μολαταύτα οι εθνικοί φιλόσοφοι έδωσαν και πολλές αλήθειες.

18 3.13 Συνάντηση χριστιανισμού Είναι αξιοπρόσεκτα τα ακόλουθα σημεία (συνέχεια): Έτσι, ένα ερώτημα που απασχόλησε τον Ιουστίνο είναι: πώς μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι και οι εθνικοί διέγνωσαν πολλές αλήθειες; Οι προγενέστερες απαντήσεις στο επίμαχο αυτό θέμα ήταν οι ακόλουθες: Σύμφωνα με το Φίλωνα τον Ιουδαίο η Βίβλος είναι παλαιότερη από την ελληνική φιλοσοφία, γι αυτό όσα ορθά λέγουν οι Έλληνες φιλόσοφοι στη Βίβλο τα οφείλουν.

19 3.14 Συνάντηση χριστιανισμού Είναι αξιοπρόσεκτα τα ακόλουθα σημεία (συνέχεια): Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς λέει: Ἕλληνες κλέπται πάσης Γραφῆς. Ο απόστολος Παύλος στην Α προς Ρωμαίους Επιστολή του τονίζει ότι το θέαμα της δημιουργίας μπορεί να οδηγήσει στη γνώση τῆς αἰωνίου δυνάμεως καὶ τῆς θεότητας τοῦ Θεού (1,19-21).

20 3.15 Συνάντηση χριστιανισμού Ο Ιουστίνος είναι ο εισηγητής μια πιο πρωτοποριακής και πρωτότυπης λύσης, που εκφράζει την οικουμενικότητα της χριστιανικής πίστης. Υποστηρίζει λοιπόν ότι: Ο Χριστός γεννήθηκε πριν από 150 χρόνια. Ο Χριστός είναι ο Λόγος, και ο Λόγος είναι ο Θεός. Ο Λόγος ἦν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, ὅ φωτίζει πάντα ἄνθρωπον, ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον.

21 3.16 Συνάντηση χριστιανισμού Ο Ιουστίνος είναι ο εισηγητής μια πιο πρωτοποριακής και πρωτότυπης λύσης, που εκφράζει την οικουμενικότητα της χριστιανικής πίστης. Υποστηρίζει λοιπόν ότι (συνέχεια): Συνεπώς, υπάρχει μια αποκάλυψη του Λόγου παγκόσμια, πριν από την ενσάρκωση του Χριστού. Αφού ο Λόγος είναι ο Χριστός, όσοι μετέχουν στο φως του Λόγου, μετέχουν και στο φως του Χριστού: οἱ μετὰ Λόγου βιώσαντες καὶ βιοῦντες χριστιανοί εἰσι, κἄν ἄθεοι ἐνομίσθησαν, οἷον ἐν Ἕλλησι μὲν Σωκράτης καὶ Ἡράκλειτος καὶ οἱ ὅμοιοι αὐτοῖς, ἐν βαρβάροις δὲ Ἀβραὰμ καὶ Ἀνανίας».

22 3.17 Συνάντηση χριστιανισμού Στην περίπτωση του Ιουστίνου έχουμε μια σύνθεση ανάμεσα: Στην έλλογη γνώση των Ελλήνων και Την ἐξ ἀποκαλύψεως αλήθεια του Ευαγγελίου. Η σύνθεση αυτή αναζητά τις σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσά τους.

23 3.18 Συνάντηση χριστιανισμού Στην περίπτωση του Ιουστίνου έχουμε μια σύνθεση ανάμεσα (συνέχεια): Σπέρματα του Λόγου που φώτισαν τους εθνικούς φιλοσόφους, τους έκαναν ικανούς ἀμυδρῶς ὁρᾶν τὰ ὄντα και να διδάξουν σπέρματα ἀληθείας. Έτσι, οὐκ ἀλλότριά ἐστι τὰ Πλάτωνος διδάγματα τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ οὐκ ἔστι πάντῃ ὅμοια, ὥσπερ οὐδὲ τὰ τῶν ἄλλων, Στωϊκῶν τε και ποιητῶν καὶ συγγραφέων ἕκαστος γὰρ ἀπὸ μέρους τοῦ σπερματικοῦ Λόγου τὸ συγγενὲς ὁρῶν, καλῶς ἐφθέγξατο.

24 3.19 Συνάντηση χριστιανισμού Ο χριστιανισμός σύμφωνα με τον Ιουστίνο είναι: Η μόνη ἀσφαλής τε καὶ σύμφορος φιλοσοφία» γιατί συγκεντρώνει και περιέχει ό,τι είπαν οι άλλοι. Η αιώνια, παγκόσμια και ολοκληρωμένη φιλοσοφία, που περιέχει τις άλλες σε ό,τι καλό είπαν. Μ αυτόν τον τρόπο διατυπώνει έναν γενναίο και φωτισμένο χριστιανικό ουμανισμό.

25 3.20 Συνάντηση χριστιανισμού Ο χριστιανισμός σύμφωνα με τον Ιουστίνο είναι (συνέχεια): Στη σχέση φιλοσοφίας-αποκάλυψης: Η αποκάλυψη δεν υποκαθιστά τη φιλοσοφία αλλά τη συμπληρώνει, την ολοκληρώνει. Εκεί που ο κάθε φιλόσοφος έδωσε ένα μόνο σπέρμα αλήθειας, η αποκάλυψη δίνει όλη την αλήθεια. Συνεπώς την κατάλληλη για την αλήθεια θέση δεν την έχει ο ορθολογημένος φιλόσοφος, αλλά ο άνθρωπος που πιστεύει, ο χριστιανός.

26 3.21 Συνάντηση χριστιανισμού Αυτή είναι και η άποψη του Αθηναγόρα ( μ.χ.), φιλοσόφου σύγχρονου του Ιουστίνου, που αυτοαποκαλείται ως Ἀθηναῖος φιλόσοφος χριστιανός. Σύμφωνα με τον Αθηναγόρα: Οι χριστιανοί έχουν και αυτοί δικαίωμα να προβάλουν φιλοσοφική εξήγηση του σύμπαντος, καθώς η πίστη, με τη βοήθεια της αποκάλυψης του Θεού, καθοδηγεί τον λόγο.

27 3.22 Συνάντηση χριστιανισμού Σύμφωνα με τον Αθηναγόρα (συνέχεια): Οι χριστιανοί έχουν και αυτοί δικαίωμα να προβάλουν φιλοσοφική εξήγηση του σύμπαντος, καθώς η πίστη, με τη βοήθεια της αποκάλυψης του Θεού, καθοδηγεί τον λόγο. Όλοι οι εθνικοί φιλόσοφοι όταν φτάνουν στις αρχές αναγνωρίζουν την ύπαρξη του θείου όντος, αδυνατούν όμως να το προσεγγίσουν.

28 3.23 Συνάντηση χριστιανισμού Σύμφωνα με τον Αθηναγόρα (συνέχεια): Δε σκέφθηκαν ότι όφειλαν να διαφωτιστούν από τον Θεό για τον Θεό και όχι να διαφωτίζονται από τον εαυτό τους. Γι αυτό και διατύπωσαν διαφορετικές γνώμες ο καθένας για τον Θεό, την ύλη, τις ιδέες, το σύμπαν.

29 3.24 Συνάντηση χριστιανισμού Ωστόσο, η αποκάλυψη του Θεού δεν συνδέεται μόνο με την κατανόηση της αλήθειας, αλλά και με την επίτευξη της σωτηρίας. Στη σχέση αλήθειας-σωτηρίας: Ο χριστιανισμός: Δεν είναι απλή αφηρημένη γνώση της αλήθειας. Αποτελεσματική μέθοδος για τη σωτηρία του ανθρώπου. Οι χριστιανοί φιλόσοφοι αποκάλυψαν ότι: Τα φιλοσοφικά συστήματα, ακόμη και όταν έχουν σωστές απόψεις, δεν είναι η αποτελεσματική μέθοδος για την καθοδήγηση της ζωής.

30 3.25 Συνάντηση χριστιανισμού Ωστόσο, η αποκάλυψη του Θεού δεν συνδέεται μόνο με την κατανόηση της αλήθειας, αλλά και με την επίτευξη της σωτηρίας. Στη σχέση αλήθειας-σωτηρίας (συνέχεια): Ο χριστιανισμός (συνέχεια): Αντίθετα ο Χριστιανισμός επικαλείται τη θεία χάρη για: α) τη σύλληψη του αληθινού και β) την πραγμάτωση του αγαθού. Μ αυτόν τον τρόπο απελευθερώνει τον άνθρωπο από τον ίδιο του τον εαυτό και τον εμπιστεύεται στη θεία πρόνοια, ένα έργο που οφείλεται στην πίστη και όχι στο λόγο.

31 3.26 Συνάντηση χριστιανισμού Για την πραγμάτωση του αγαθού οι χριστιανοί προβάλλουν τη συνεργία μεταξύ θείας χάρης και ανθρώπινης θέλησης. Έτσι, ο απόστολος Παύλος παρουσιάζοντας τη διάκριση μεταξύ θέλησης-δύναμης τονίζει τα εξής: Ξέρουμε, λοιπόν πως ο νόμος είναι θεϊκός, ενώ εγώ είμαι αδύναμος άνθρωπος, πουλημένος στην αμαρτία. Έτσι, ουσιαστικά δεν ξέρω τι κάνω. Δεν κάνω αυτό που θα ήθελα να κάνω αλλά, αντίθετα, ό,τι θα ήθελα να αποφύγω. Έτσι φτάνω πια στο σημείο να μην διαπράττω εγώ ο ίδιος το κακό αλλά η αμαρτία που έχει εγκατασταθεί μέσα μου. Η ίδια η συνείδησή μου μαρτυρεί γι αυτό.

32 3.27 Συνάντηση χριστιανισμού Για την πραγμάτωση του αγαθού οι χριστιανοί προβάλλουν τη συνεργία μεταξύ θείας χάρης και ανθρώπινης θέλησης. Έτσι, ο απόστολος Παύλος παρουσιάζοντας τη διάκριση μεταξύ θέλησης-δύναμης τονίζει τα εξής (συνέχεια): Απόδειξη είναι πως εγώ θέλω να κάνω το καλό, δεν βρίσκω όμως τη δυνατότητα να το μετατρέψω σε πράξη. Αν όμως κάνω αυτό που δε θέλω, τότε την πράξη μου δεν την καθορίζω πια εγώ, αλλά η αμαρτία που έχει θρονιαστεί μέσα μου Τι δυστυχισμένος, αληθινά, που είμαι! Ποιος θα με λυτρώσει από την ύπαρξη αυτή που έχει υποταχθεί στο θάνατο;

33 3.28 Συνάντηση χριστιανισμού Για την πραγμάτωση του αγαθού οι χριστιανοί προβάλλουν τη συνεργία μεταξύ θείας χάρης και ανθρώπινης θέλησης. Έτσι, ο απόστολος Παύλος παρουσιάζοντας τη διάκριση μεταξύ θέλησης-δύναμης τονίζει τα εξής (συνέχεια): Ας ευχαριστήσουμε τον Θεό που το έκανε αυτό, με το σωτήριο έργο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού». (Ρωμ. 7,14-25) Σημαντική είναι η ομολογία του ότι οὐχ ὅ θέλω πράσσω, ἀλλά ὅ μισῶ τοῦτο ποιῶ.

34 3.29 Συνάντηση χριστιανισμού Για την πραγμάτωση του αγαθού οι χριστιανοί προβάλλουν τη συνεργία μεταξύ θείας χάρης και ανθρώπινης θέλησης. Έτσι, ο απόστολος Παύλος παρουσιάζοντας τη διάκριση μεταξύ θέλησης-δύναμης τονίζει τα εξής (συνέχεια): Άλλο να θέλεις να κάνεις το καλό και άλλο να έχεις τη δύναμη να το κάνεις. Τη διάκριση μεταξύ δύναμης και θέλησης την έκαναν και οι αρχαίοι, σταμάτησαν όμως στη διαπίστωση χωρίς να μπορούν να προσφέρουν μια λύση στο πρόβλημα αυτό.

35 3.30 Συνάντηση χριστιανισμού Προκύπτει το ερώτημα: Ποιος θα με σώσει; Σύμφωνα με το χριστιανισμό: Αυτό δεν είναι έργο του ανθρώπου. Μόνο ο Θεός θα με σώσει με τη χάρη του Χριστού. Μ αυτόν τον τρόπο ο χριστιανός βρίσκει στην πίστη το μέσο και τη δύναμη να μετατρέψει τη γνώση σε πράξη.

36 3.31 Συνάντηση χριστιανισμού Προκύπτει το ερώτημα: Ποιος θα με σώσει; Σύμφωνα με το χριστιανισμό (συνέχεια): Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Αυγουστίνου. Η διδασκαλία του αποστόλου Παύλου αποτελεί τον πυρήνα του φιλοσοφικού έργου του Αυγουστίνου. Σύμφωνα μ αυτά που ο ίδιος ο Αυγουστίνος μας λέει: Η ανθρώπινη καρδιά, δε βρίσκει τη γαλήνη ως τη στιγμή που θα κατορθώσει να αναπαυθεί σε σένα, Θεέ μου.

37 3.32 Συνάντηση χριστιανισμού Στην πρώτη περίοδο της ζωής του η Γραφή δεν είχε καμία επίδραση: Η μητέρα του από μικρό τον έβαλε στις τάξεις των κατηχούμενων. Εύρισκε όμως αποκρουστικά και τη γλωσσική μορφή της Αγίας Γραφής και το πνεύμα της αυθεντίας που τη διέπνεε.

38 3.33 Συνάντηση χριστιανισμού Στην πρώτη περίοδο της ζωής του η Γραφή δεν είχε καμία επίδραση (συνέχεια): Όπως ο ίδιος περιγράφει ήταν γοητευμένος με τη μεγαλοπρεπή ευγλωττία του ρήτορα Κικέρωνα, ενώ η ματαιοδοξία του περιφρονούσε τη φαινομενική ταπεινότητα των Γραφών. Τα μάτια του ήταν πολύ αδύνατα για να ξεχωρίσουν τι κρύβονταν μέσα σ αυτές. Την ίδια εποχή ενδιαφέρεται για: Τον Κικέρωνα.

39 3.34 Συνάντηση χριστιανισμού Στην πρώτη περίοδο της ζωής του η Γραφή δεν είχε καμία επίδραση (συνέχεια): Την αίρεση των Μανιχαίων, που ισχυρίζονταν ότι εξηγούσαν τα πάντα με το λόγο. Τον Πλωτίνο, που σημείωσε αποφασιστική επίδραση στη διαμόρφωση της φιλοσοφίας του.

40 3.35 Συνάντηση χριστιανισμού Εκείνο που αναζητά ο Αυγουστίνος είναι: Η αποτελεσματική μέθοδος για τη σωτηρία. Εδώ ακριβώς βρίσκεται το κενό του νεοπλατωνισμού. Είναι ότι μας κρατά σε άγνοια και για τη θεωρία της αμαρτίας και για τη θεωρία της χάριτος, που μας λυτρώνει από την αμαρτία. Σωστά ο Πλωτίνος συμβουλεύει να αποσπαστούμε από τις αισθήσεις, να κυριαρχούμε στα πάθη, να στρεφόμαστε προς το Εν. Που θα βρούμε όμως τη δύναμη να το κάνουμε; Την απάντηση αυτή δεν τη βρίσκει στη φιλοσοφία και γι αυτό μένει ανικανοποίητος.

41 3.36 Συνάντηση χριστιανισμού Την ίδια εποχή: Ο Αυγουστίνος βρίσκεται στο Μιλάνο και παρακολουθεί τα κηρύγματα του επισκόπου Αμβροσίου. Διακόπτει κάθε σχέση με τους Μανιχαίους. Η πάλη ανάμεσα στο νόμο της σάρκας και στο νόμο του πνεύματος εξακολουθεί τον απασχολεί. Τον Ιούλιο του 386 διαβάζει: «Ήρθε η ώρα να ξυπνήσουμε από τον ύπνο. Γιατί τώρα η τελική σωτηρία βρίσκεται κοντά μας η νύχτα όπου να ναι φεύγει και η μέρα κοντεύει να ρθεί. Γι αυτό ας πετάξουμε από πάνω μας τα έργα του σκότους, και ας φορέσουμε τα όπλα του φωτός.

42 3.37 Συνάντηση χριστιανισμού Την ίδια εποχή: Η διαγωγή μας ας είναι κόσμια, τέτοια που ταιριάζει στο φως. Ας πάψουν τα φαγοπότια και τα μεθύσια, η ασύδοτη και ακόλαστη ζωή, οι φιλονικίες και οι φθόνοι. Ντυθείτε τον Κύριό μας Ιησού Χριστό και μην αφήνετε τον αμαρτωλό σας εαυτό να σας παρασύρει στην ικανοποίηση των επιθυμιών σας». (Ρωμ. 13,11-14)

43 3.38 Συνάντηση χριστιανισμού Την ίδια εποχή: Η απόφαση για τη επιλογή της χριστιανική ζωής είναι οριστική: Όπως ο ίδιος εξομολογείται: μόλις τελείωσα την ανάγνωση των λίγων αυτών λέξεων αμέσως χύθηκε φως στην καρδιά μου, φως που της χάρισε γαλήνη. Στη στιγμή διαλύθηκε το σκοτάδι με το οποίο την τύλιγαν οι αμφιβολίες μου Ο νόμος του πνεύματος της εν Χριστώ ζωής με λύτρωσε από την αμαρτία και το θάνατο.

44 3.39 Συνάντηση χριστιανισμού Το παράδειγμα του Αυγουστίνου δείχνει ότι: Η ψυχή μένει ανικανοποίητη από τον θεωρητικό λόγο. Ο λόγος δεν αποτελεί ούτε θεμέλιο για την αλήθεια, ούτε μέθοδο για τη σωτηρία. Βέβαια, ο θεωρητικός λόγος ασκεί γοητεία πάνω στην ψυχή. Όταν ο άνθρωπος κατορθώσει και αφήσει να τον βρει ο Θεός, τότε το νέο φως που θα τον φωτίσει του δείχνει τον δρόμο της πίστης.

45 3.40 Συνάντηση χριστιανισμού Το παράδειγμα του Αυγουστίνου δείχνει ότι (συνέχεια): Φανερώνει επίσης τη στάση του απέναντι στη χριστιανική πίστη: Στην αρχή η πίστη είναι κάτι το άλογο. Το πνεύμα της αυθεντίας της Γραφής τον κρατούσε μακριά. Έβλεπε ότι η Γραφή προβάλλει βεβαιώσεις. Στο τέλος αποδέχεται τον χριστιανισμό γιατί πείθεται ότι η πίστη εξασφαλίζει και τη λογικότητα του λόγου, κάτι αντίθετο για έναν ελληνικά σκεπτόμενο άνθρωπο.

46 3.41 Συνάντηση χριστιανισμού ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: Πότε, που και από ποιους πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνάντηση μεταξύ χριστιανισμού και φιλοσοφίας; Για ποιο λόγο ο Ιουστίνος ο φιλόσοφος στράφηκε στον χριστιανισμό; Ποιο ερώτημα απασχόλησε τον Ιουστίνο ως χριστιανό φιλόσοφο και ποια απάντηση έδωσε σ αυτό το ερώτημα; Για ποιο λόγο ο Ιουστίνος αναγνωρίζει ότι ο χριστιανισμός είναι ἡ μόνη ἀσφαλής τε καὶ σύμφορος φιλοσοφία;

47 3.42 Συνάντηση χριστιανισμού ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): Ποια είναι η σχέση μεταξύ χριστιανισμού, φιλοσοφίας και αποκάλυψης; Τι παραπάνω προσφέρει ο χριστιανισμός σε σχέση με τη φιλοσοφία σύμφωνα με τον Αθηναγόρα, τον Αθηναίο χριστιανό φιλόσοφο; Ποια είναι η σχέση μεταξύ σωτηρίας και αλήθειας στον χριστιανισμό;

48 3.43 Συνάντηση χριστιανισμού ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): Για ποιο λόγο ο Αυγουστίνος στην πρώτη περίοδο της ζωής του αντιδρούσε στο μήνυμα του Ευαγγελίου; Ποιο ήταν το κενό στη φιλοσοφία, που κάλυψε ο χριστιανισμός με αποτέλεσμα τη μεταστροφή του Αυγουστίνου; Τι φανερώνει το παράδειγμα του Αυγουστίνου για τη χριστιανική πίστη;

49 3.44 Συνάντηση χριστιανισμού ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: 1. Η πρώτη συνάντηση μεταξύ χριστιανισμού και φιλοσοφίας πραγματοποιήθηκε στην Αλεξάνδρεια του 2ου αιώνα μ.χ., όταν ο στωικός φιλόσοφος Πάνταινος προσήλθε στον χριστιανισμό και ανέλαβε ως προϊστάμενος την Κατηχητική Σχολή της Αλεξάνδρειας. Το έργο του, που συνδέεται με την είσοδο πολλών χριστιανικών θέσεων στην χριστιανική πίστη, συνέχισε ο μαθητής και διάδοχός του στη Σχολή, Κλήμης ο Αλεξανδρεύς.

50 3.45 Συνάντηση χριστιανισμού ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 2. Ο Ιουστίνος πίστευε ότι το αντικείμενο της φιλοσοφίας είναι να οδηγεί τον άνθρωπο στον Θεό και να τον ενώνει μαζί του. Μάλιστα για να καλύψει τις πνευματικές του αναζητήσεις μαθήτευσε σ έναν στωικό, περιπατητικό, πυθαγόρειο και πλατωνικό φιλόσοφο. Οι υπαρξιακές του ανάγκες όμως παρέμειναν ανικανοποίητες μέχρι τη στιγμή της συνάντησής του μ έναν πρεσβύτη. Με αφορμή το διάλογο που είχαν σχετικά με τον Θεό και την ψυχή, γνώρισε τη διδασκαλία των προφητών, η οποία δεν στηρίζονταν σε λογικές αποδείξεις αλλά στην πίστη ως βιωμένη ιστορία.

51 3.46 Συνάντηση χριστιανισμού ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 2. (συνέχεια). Έτσι, εκείνη την ημέρα ανακάλυψε ότι αυτή η φιλοσοφία είναι η μόνη βέβαιη και επωφελής. 3. Το ερώτημα που απασχόλησε τον Ιουστίνο είναι πώς και οι εθνικοί φιλόσοφοι διέγνωσαν πολλές αλήθειες. Η απάντηση που έδωσε εκφράζει την οικουμενικότητα της χριστιανικής πίστης, καθώς υποστηρίζει πως υπάρχει μια αποκάλυψη του Λόγου παγκόσμια, πριν την ενσάρκωσή Του. Αυτό σημαίνει ότι σπέρματα του Λόγου φώτισαν τους εθνικούς φιλοσόφους και τους έκαναν να διδάξουν σπέρματα της αλήθειας.

52 3.47 Συνάντηση χριστιανισμού ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 4. Ο Ιουστίνος αναγνωρίζει ότι ο χριστιανισμός είναι ««ἡ μόνη ἀσφαλής τε καὶ σύμφορος φιλοσοφία», γιατί συγκεντρώνει ό,τι είπαν οι άλλοι και αποτελεί τη μόνη αιώνια και ολοκληρωμένη φιλοσοφία, που περιέχει τις άλλες σε ό,τι καλό είπαν. 5. Η αποκάλυψη δεν αντικαθιστά τη φιλοσοφία, αλλά τη συμπληρώνει. Σε αντίθεση με τη φιλοσοφία που φανερώνει μόνο ένα σπέρμα της αλήθειας, η αποκάλυψη, όπως εκφράζεται μέσα από τη χριστιανική διδασκαλία, δίνει την αλήθεια ολόκληρη.

53 3.48 Συνάντηση χριστιανισμού ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 6. Ο Αθηναγόρας υποστηρίζει ότι όταν οι εθνικοί φτάνουν στις αρχές αναγνωρίζουν την ύπαρξη του θείου όντος, αλλά αδυνατούν να το συλλάβουν. Προσπαθούν να διαφωτιστούν από τον εαυτό τους, γι αυτό και διατυπώνουν διαφορετικές φιλοσοφικές απόψεις. Αντιθέτως, αυτό που προσφέρει ο χριστιανισμός είναι η παραδοχή των ανθρώπινων ορίων και η επίκληση στον θείο φωτισμό. Οι χριστιανοί δεν στηρίζονται στις νοητικές τους ικανότητες για να προβάλλουν μια φιλοσοφική εξήγηση του σύμπαντος, αλλά αφήνουν την πίστη να καθοδηγήσει τον λόγο.

54 3.49 Συνάντηση χριστιανισμού ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 7. Στον χριστιανισμό η σύνδεση μεταξύ αλήθειας και σωτηρίας είναι απόλυτη. Ο χριστιανισμός δεν είναι απλή γνώση της αλήθειας, αλλά και αποτελεσματική μέθοδος σωτηρίας. Γι αυτό δεν σταματά στη διαπίστωση της διάκρισης μεταξύ θέλησης και δύναμης, όπως έκαναν τα φιλοσοφικά συστήματα της αρχαιότητας, αλλά τονίζει πως μόνο ο Θεός μπορεί να σώσει τον άνθρωπο με τη χάρη του Χριστού, με την προϋπόθεση ο άνθρωπος να το επιθυμεί.

55 3.50 Συνάντηση χριστιανισμού ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 8. Ο Αυγουστίνος στην πρώτη περίοδο της ζωής του, όταν η μητέρα του τον έβαλε στις τάξεις των κατηχουμένων, αντιδρούσε στο μήνυμα του Ευαγγελίου γιατί εύρισκε αποκρουστικά τόσο την απλοϊκή γλώσσα της Αγίας Γραφής, όσο και το πνεύμα της αυθεντίας που τη διέπνεε. Εξάλλου την εποχή εκείνη ήταν γοητευμένος από τον Κικέρωνα, την αίρεση των Μανιχαίων και τον Πλωτίνο.

56 3.51 Συνάντηση χριστιανισμού ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 9. Το κενό στη φιλοσοφία ο Αυγουστίνος δεν το εντοπίζει στη θεωρητική της διδασκαλία αλλά στην πρακτική της εφαρμογή. Σωστά συμβουλεύει ο Πλωτίνος να αποσπαστούμε από τις αισθήσεις και να στρεφόμαστε προς το Εν. Που θα βρούμε όμως τη δύναμη να το κάνουμε; Την απάντηση αυτή δεν τη βρίσκει στη φιλοσοφία και γι αυτό μένει ανικανοποίητος. Εκείνο που αναζητά είναι μια αποτελεσματική μέθοδος σωτηρίας. Αυτό το συναντά στα κηρύγματα του Αμβροσίου Μεδιολάνων.

57 3.52 Συνάντηση χριστιανισμού 9. (συνέχεια). Ωστόσο, καθοριστικό στοιχείο για την απόφαση της μεταστροφής του στη χριστιανική πίστη υπήρξε το χωρίο Ρωμ. 13, 11-14, το οποίο του έδειξε τον δρόμο για την αληθινή ζωή.

58 3.53 Συνάντηση χριστιανισμού 10. Το παράδειγμα του Αυγουστίνου δείχνει ότι ενώ ο θεωρητικός λόγος ασκεί γοητεία στην ανθρώπινη ψυχή, τελικά την αφήνει ανικανοποίητη. Αντιθέτως, ενώ στην αρχή η πίστη με τις βεβαιώσεις που προβάλλει αντιμετωπίζεται ως ένα στοιχείο χωρίς λογική, στο τέλος γίνεται κατανοητό ότι όχι μόνο δεν αντιτίθεται στον λόγο αλλά πολύ περισσότερο εξασφαλίζει και τη λογικότητά του, κάτι εντελώς ασύλληπτο για τον φιλοσοφικά σκεπτόμενο άνθρωπο.

59 3.54 Συνάντηση χριστιανισμού ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΑΤΑΚΗΣ, Βασίλειος. Η ελληνική και πατερική Βυζαντινή Φιλοσοφία. 1η εκδ. Αθήνα: Αρμός, ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ, Νίκος. Ιστορία της Βυζαντινής Φιλοσοφίας. 1η εκδ. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ, Νίκος. Επιστήμη, φιλοσοφία και θεολογία. 1η έκδ. Θεσσαλονίκη: Πουρναράς, osophy.html

60 Τέλος Ενότητας

61 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 61

62 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 62

63 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 63

64 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: ΤΑΤΑΚΗΣ, Βασίλειος. Η ελληνική και πατερική Βυζαντινή Φιλοσοφία. 1η εκδ. Αθήνα: Αρμός, ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ, Νίκος. Ιστορία της Βυζαντινής Φιλοσοφίας. 1η εκδ. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ, Νίκος. Επιστήμη, φιλοσοφία και θεολογία. 1η έκδ. Θεσσαλονίκη: Πουρναράς,