ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ DEA

Transcript

1 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ DEA ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΠΟΛΥΖΟΣ Αναπληρωτής Καθηγητής, Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, ΤΥ Περιφέρειας υτ. Μακεδονίας ΣΠΥΡΟΣ ΝΙΑΒΗΣ ρ. Τµήµατος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Περίληψη Στην εργασία αυτή επιδιώκεται η αξιολόγηση των Τεχνικών Υπηρεσιών (ΤΥ) της Περιφέρειας. Μακεδονίας µε κριτήριο την αποτελεσµατικότητά τους, χρησιµοποιώντας ως παραµέτρους αξιολόγησης τους πόρους που χρησιµοποιούν (εισροές) και τα αντικείµενα που παράγουν (εκροές) και µε χρήση της µεθόδου Data Envelopment Analysis (DEA). Η εν λόγω µέθοδος αποτελεί ένα «εργαλείο» συγκριτικής αξιολόγησης οµοίων «µονάδων», µε µέτρηση της αποδοτικότητας κάθε «µονάδας», ως λόγο του αθροίσµατος των εκροών προς τις εισροές, λαµβάνοντας υπόψη το σύνολο των εισροών και εκροών όλων των µονάδων. Για να αυξηθεί η αποδοτικότητα µίας µονάδας, απαιτείται είτε αύξηση των εκροών µε σταθερές εισροές είτε µείωση των εισροών µε σταθερές τις εκροές. Επίσης, στη συνέχει γίνεται «ανάλυση ευαισθησίας» των αποτελεσµάτων µε επιπλέον προσθήκη «εισροών» και «εκροών» και επιµερισµό του τεχνικού προσωπικού ανάλογα µε το επίπεδο σπουδών του. Στη συνέχεια, µε τη χρήση της «Super Efficiency», παραλλαγής της DEA, γίνεται ταξινόµηση των αποδοτικών Τεχνικών Υπηρεσιών, ενώ µε χρήση της Tobit Analysis διερευνάται η επίδραση κάποιων παραγόντων στην αποδοτικότητα των εν λόγω µονάδων. Τέλος, διατυπώνονται τα συµπεράσµατα, τα οποία προκύπτουν από την ανάλυση που προηγήθηκε. Λέξεις κλειδιά Τεχνικές Υπηρεσίες, υτική Μακεδονία, Αποδοτικότητα, Data Envelopment Analysis 1

2 1. Εισαγωγή Η Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο της Ελλάδας µε συνολικό πληθυσµό κατοίκους (ΕΛΣΤΑΤ 2014). Με το Ν. 3852/2010 διαιρέθηκε διοικητικά σε 4 Περιφερειακές Ενότητες (Β βαθµός ΟΤΑ) και 12 ήµους (Α βαθµός ΟΤΑ). Σε όλες τις διοικητικές «οντότητες» της Περιφέρειας λειτουργούν Τεχνικές Υπηρεσίες (ΤΥ), οι οποίες σχεδιάζουν και υλοποιούν τα τεχνικά τους προγράµµατα και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Οι Υπηρεσίες αυτές διαθέτουν διαφορετικούς πόρους και διαφορετικές «εισροές», όπως είναι το ανθρώπινο δυναµικό, οι υποδοµές κ.λπ., όµως η κάθε Υπηρεσία είναι επιφορτισµένη να προσφέρει παρόµοιες υπηρεσίες. Η αποδοτικότητα των Υπηρεσιών αυτών εµφανίζει διαφορές, γεγονός που έχει προσδίδει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε µια συγκριτική αξιολόγηση των εν λόγω Υπηρεσιών, την επισήµανση των βασικών παραγόντων που προσδιορίζουν την αποτελεσµατικότητά τους και την ιεράρχησή τους µε κριτήριο την αποδοτικότητά τους. Στους µεγαλύτερους δήµους λειτουργούν ΕΥΑ µε βασική αρµοδιότητα τη διαχείριση των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, καθώς και τεχνικές υπηρεσίες τηλεθέρµανσης στην Πτολεµαΐδα, το Αµύνταιο και την Κοζάνη. Οι φορείς αυτοί, µεταξύ άλλων, έχουν και την αρµοδιότητα σχεδιασµού και υλοποίησης έργων, που αποσκοπεί στη δηµιουργία υποδοµών, οι οποίες θα συµβάλλουν στην ανάπτυξη και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της Περιφέρειας υτ. Μακεδονίας. Οι δοµές που υλοποιούν το κρίσιµο αυτό έργο, είναι οι τεχνικές υπηρεσίες οι οποίες καλούνται να αξιοποιήσουν χρηµατοδοτικά προγράµµατα και εργαλεία ενεργοποιώντας κατά το µέγιστο δυνατό το ανθρώπινο δυναµικό που διαθέτουν. Η δυνατότητα υλοποίησης έργων που συµβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και η δυνατότητα απορρόφησης εθνικών ή κοινοτικών χρηµατικών πόρων αποτελούν κρίσιµες παραµέτρους της χρησιµότητας της κάθε ΤΥ. Από την άλλη η οικονοµική αυτάρκεια των ΤΥ καθορίζεται από το κατά πόσο δύνανται να λειτουργούν σε υψηλά πρότυπα παραγωγικότητας παράγοντας το υψηλότερο δυνατό αποτέλεσµα µε τους χαµηλότερους δυνατούς πόρους. Η µέτρηση της αποδοτικότητας των τεχνικών µονάδων που λειτουργούν στο σύνολο των ΟΤΑ της υτ. Μακεδονίας µπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο στα χέρια της διοίκησης για την αύξηση των παρεχόµενων τεχνικών υπηρεσιών προς τους κατοίκους της. Ένας τρόπος µέτρησης της αποδοτικότητας των υπόψη δοµών είναι η συγκριτική αξιολόγηση τους, ώστε να προκύψουν οι περισσότερο αποδοτικές µονάδες (Ζερβόπουλος και Παλάσκας, 2010; Πολύζος, 2011, Νιαβής, 2012 ). Στο άρθρο αυτό θα εκτιµηθεί η αποδοτικότητα των ΤΥ της Περιφέρειας υτ. Μακεδονίας και συγκριτική αξιολόγησή τους µε χρήση της DEA. Για την εφαρµογή της DEA στη µέτρηση της αποδοτικότητας των εν λόγω Υπηρεσιών, ορίζονται οι βασικές «εισροές» που συµµετέχουν στην παραγωγική διαδικασία, για τις οποίες διατίθεται η κατάλληλη στατιστική πληροφόρηση. Οι «εισροές» αυτές είναι: (α) ο αριθµός των τεχνικών υπαλλήλων και (β) οι χρηµατοδοτήσεις. Ως «εκροές» χρησιµοποιούνται: (α) το µήκος των νέων δικτύων, (β) το µήκος των δικτύων που συντηρούνται και (γ) ο αριθµός των υλοποιούµενων έργων. Πιο συγκεκριµένα, στο άρθρο αξιολογείται συγκριτικά η αποδοτικότητα των 12 Τεχνικών Υπηρεσιών των αντίστοιχων ήµων της Π..Μ, 5 ιευθύνσεων Τεχνικών Έργων της αιρετής Περιφέρειας υτικής Μακεδονίας, 4 ΕΥΑ των πρωτευουσών των Νοµών της Π Μ και 3 Τεχνικών Υπηρεσιών τηλεθέρµανσης. 2. Βιβλιογραφική Επισκόπηση Για την εκτίµηση της απόδοσης των δηµόσιων οργανισµών χρησιµοποιούνται αντικειµενικές και υποκειµενικές µετρήσεις αποδοτικότητας. Οι αντικειµενικές µετρήσεις αποδοτικότητας βασίζονται σε µετρήσιµα κριτήρια και στοιχεία όπως τα ποσοστά πωλήσεων, ο αριθµός παραγόµενων προϊόντων και ο αριθµός ελλαττωµατικών παραγόµενων προϊόντων. Οι υποκειµενικές µετρήσεις αποδοτικότητας, οι οποίες εφαρµόζονται πολύ συχνότερα, 2

3 χρησιµοποιούν τις κρίσεις που κάνουν συνήθως οι προϊστάµενοι για το υφιστάµενο προσωπικό τους. Η µέτρηση της αποδοτικότητας, έχει ως σκοπό την οικονοµικότερη, την αποτελεσµατικότερη και την αποδοτικότερη λειτουργία των ηµόσιων Οργανισµών και κατ επέκταση της ηµόσιας ιοίκησης. Οι µέθοδοι µέτρησης της αποδοτικότητας που εφαρµόζονται διεθνώς στη δηµόσια διοίκηση σύµφωνα µε τους Ζερβόπουλο και Παλάσκα (2010) διακρίνονται στις παρακάτω τρεις κατηγορίες: 1. Μετρήσεις χρηµατοοικονοµικής απόδοσης. Η συγκεκριµένη κατηγορία µετρήσεων προσανατολίζεται στην παρακολούθηση των οικονοµικών µεγεθών ενός οργανισµού, περιλαµβάνει δε τις παρακάτω µεθόδους. i. Την Απόδοση επί της Επένδυσης (Return on Investment ROI). Υπολογίζεται ο λόγος ROI ii. iii. = ό έ ό έ και προσδιορίζει τη σχετική αποδοτικότητα µίας επένδυσης. Το Σύστηµα Σχεδιασµού, Προγραµµατισµού και Προϋπολογισµού (Planning,Programming and Budgeting System PPBS). Σκοπός της µεθόδου είναι η αξιολόγηση µε οικονοµικά κριτήρια, µίας µονάδας ή ενός έργου σε απόλυτα η σχετικά µεγέθη. H µέθοδος PPBS τελικά είναι µία ανάλυση κόστους οφέλους που εάν το ισοζύγιο «έσοδα κόστος». Τη Μέθοδο Προϋπολογισµού Μηδενικής Βάσης (Zero-Based Budgeting System ZBB). Η µέθοδος ΖΒΒ προϋποθέτει την καταγραφή των πόρων που χρησιµοποιούνται από κάθε υπό αξιολόγηση δηµόσιο οργανισµό για την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και τη διάθεση έγκυρων δεδοµένων κόστους κτήσης και απασχόλησης των συντελεστών παραγωγής. Η εφαρµογή της µεθόδου ΖΒΒ δεν απαιτεί τον υπολογισµό των εσόδων από τη διάθεση των προϊόντων και υπηρεσιών που παρήγαγαν οι πόροι. Αντί για τα έσοδα, αξιολογούνται οι στόχοι που θα πρέπει να επιτύχει η µονάδα οργανισµός εντός του οικονοµικού έτους και προσδιορίζεται ο βαθµός επίτευξης τους. Εποµένως, η µέθοδος ΖΒΒ συνδέει την ανάλυση οικονοµικών δεδοµένων ενός οργανισµού µε το βαθµό επίτευξης των προκαθορισµένων στόχων. 2. Μετρήσεις αποδοτικότητας. Οι µέθοδοι µέτρησης αποδοτικότητας διακρίνονται σε παραµετρικές (parametric) και µη παραµετρικές (non parametric). i. Μέθοδος Στοχαστικής Ανάλυσης (Stochastic Frontier Analysis SFA). Η µέθοδος Στοχαστικής Ανάλυσης αποτελεί παραµετρική µέθοδο µέτρησης αποδοτικότητας. Η εκτίµηση της τεχνικής αποτελεσµατικότητας κάθε επιχειρησιακής µονάδας ή δηµόσιου οργανισµού επιτυγχάνεται µέσω της σύγκρισης της απόστασης των µονάδων του δείγµατος από το βέλτιστο όριο παραγωγής. (Stochastic Frontier). ii. Μέθοδος Περιβάλλουσας Ανάλυσης εδοµένων (Data Envelopment Analysis -DEA). Η µέθοδος DEA αποτελεί µία µη παραµετρική µέθοδο για τον υπολογισµό συνόρων µέγιστης δυνατής παραγωγής και την συγκριτική αξιολόγηση µονάδων (φορέων) χρησιµοποιώντας τον µαθηµατικό προγραµµατισµό. 3. Μετρήσεις στρατηγικής. Η συγκεκριµένη κατηγορία µετρήσεων είναι ευρύτερη των δύο προηγούµενων ενώ η πλειονότητά των µεθόδων αυτών αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 90 και µετέπειτα. i. Μέθοδος Καλών Πρακτικών ή Προτύπων Αναφοράς (Best Practices / Benchmarking). Στη µέθοδο καλών πρακτικών ή προτύπων αναφοράς οι επιχειρήσεις ή οι οργανισµοί που χρησιµοποιούν καλές πρακτικές ήτοι τις βέλτιστες πρακτικές, αποτελούν πρότυπο αναφοράς για τις υπόλοιπες υπό αξιολόγηση επιχειρήσεις ή οργανισµούς. ii. Μέθοδος Ισορροπηµένης Κάρτας Επιδόσεων (Balanced Scorecard BSC). H µέθοδος Ισορροπηµένη Κάρτας Επιδόσεων αναπτύχθηκε από τους Kaplan και Norton το Η Ισορροπηµένη Κάρτα Επιδόσεων υιοθετεί πλήρως τον πολιτικοκεντρικό προσανατολισµό της σύγχρονης ηµόσιας ιοίκησης. Μέσα από τέσσερεις κύριες προσεγγίσεις κάρτες η µέθοδος εξισορροπεί τα λογιστικά χρηµατοοικονοµικά αποτελέσµατα, την καταγραφή των διαδικασιών που λαµβάνουν χώρα σε κάθε 3

4 διοικητική µονάδα, τη δυνατότητα διαρκούς επιµόρφωσης και εκσυγχρονισµού και την ανάλυση της πελατειακής βάσης. 3. Περιγραφή Μεθοδολογικού Πλαισίου Στο σηµείο αυτό θα παρουσιαστεί συνοπτικά η µέθοδος DEA που θα χρησιµοποιηθεί για την µέτρηση της αποδοτικότητας των παραπάνω τεχνικών υπηρεσιών. Έστω ότι είναι n οι µονάδες που αξιολογούνται κάθε µία από τις οποίες χρησιµοποιεί m εισροές και παράγει s εκροές. Θεωρούµε ότι x ij >0 είναι η εισροή i της µονάδας j και y rj >0 η εκροής r της µονάδας j. Στο παρόν άρθρο χρησιµοποιήθηκαν δύο διαφορετικά υποδείγµατα DEA. Στο πρώτο οι µονάδες λειτουργούν µε Σταθερή Απόδοση Κλίµακας CRS ή CCR και στο δεύτερο µε Μεταβαλλόµενη Απόδοση Κλίµακας VRS ή BCC. Τα υποδείγµατα προσανατολίζονται στη µείωση των εισροών µε δεδοµένες τις εκροές. Μία µονάδα λειτουργεί µε Σταθερή Απόδοση Κλίµακας (Constant Returns to Scale - CRS) όταν ο λόγος του ποσοστού αύξησης των εκροών προς το ποσοστό αύξησης των εισροών είναι σταθερό. Μία µονάδα λειτουργεί µε Μεταβλητή Απόδοση Κλίµακας (Variable Returns to Scale - CRS) όταν κάθε φορά ο λόγος του ποσοστού αύξησης των εκροών προς το ποσοστό αύξησης των εισροών δεν είναι σταθερό. Οι µέθοδοι DEA CRS και VRS µπορούν µαθηµατικά να εκφραστούν ως ακολούθως: Με περιορισµούς 1,2,, 1,2,, M θ και λ j 0, µε j = 1, 2,, n όπου, y ro, x io : Η r εκροή και i εισροή της ο υπό εξέταση µονάδας. λ j : Συντελεστής βαρύτητας που εκφράζει την επίδραση της µονάδας j στην υπό εξέταση µονά ο. θ, : Η αποδοτικότητα της υπό εξέταση µονάδας ο. Στη µαθηµατική έκφραση της µεθόδου DEA VRS προστίθεται ο περιορισµός 1 Στη µέθοδο CRS οι αποδοτικές µονάδες που προκύπτουν, κατά κανόνα, είναι λιγότερες από αυτές της µεθόδου VRS λόγω του διαφορετικού τρόπου δόµησης του συνόρου µέγιστης αποτελεσµατικότητας (Πολύζος, 2011). 4. Εφαρµογή DEA στις τεχνικές υπηρεσίες της υτικής Μακεδονίας Στο άρθρο όπως ήδη αναφέρθηκε θα εφαρµοστεί η µέθοδος DEA στις τεχνικές υπηρεσίες των ΟΤΑ Α και Β βαθµού της υτ. Μακεδονίας, καθώς και στις σηµαντικότερες ηµοτικές Επιχειρήσεις τους, όπως αποτυπώνονται στον πίνακα 1. 4

5 Πίνακας 1. Τεχνικές Υπηρεσίες υτικής Μακεδονίας. Α/Α Τίτλος Τεχνικής Υπηρεσίας ΟΤΑ Α ή Β βαθµού 1 /ση Τεχν. Έργων Π..Μ Ε ΡΑ Αιρετή Περιφέρεια. Μακεδονίας 2 /ση Τεχν. Έργων Π.Ε Κοζάνης Αιρετή Περιφέρεια. Μακεδονίας 3 /ση Τεχν. Έργων Π.Ε Γρεβενών Αιρετή Περιφέρεια. Μακεδονίας 4 /ση Τεχν. Έργων Π.Ε Καστοριάς Αιρετή Περιφέρεια. Μακεδονίας 5 /ση Τεχν. Έργων Π.Ε Φλώρινας Αιρετή Περιφέρεια. Μακεδονίας 6 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Κοζάνης ήµος Κοζάνης 7 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Εορδαίας ήµος Εορδαίας 8 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Σερβίων Βελβεντού ήµος Σερβίων Βελβεντού 9 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Βοΐου ήµος Βοΐου 10 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Γρεβενών ήµος Γρεβενών 11 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. εσκάτης ήµος εσκάτης 12 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Φλώρινας ήµος Φλώρινας 13 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Αµυνταίου ήµος Αµυνταίου 14 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Πρεσπών ήµος Πρεσπών 15 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Καστοριάς ήµος Καστοριάς 16 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Ορεστίδος ήµος Ορεστίδος 17 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Νεστορίου ήµος Νεστορίου /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Ύδρευση Αποχέτευση ΕΥΑ 18 Κοζάνης ήµος Κοζάνης 19 /ση Τεχν. Υπηρεσιών Τηλεθέρµανσης ΕΥΑ Κοζάνης ήµος Κοζάνης 20 /ση Τεχν. Υπηρεσιών ΕΥΑ Γρεβενών ήµος Γρεβενών 21 /ση Τεχν. Υπηρεσιών ΕΥΑ Φλώρινας ήµος Φλώρινας 22 /ση Τεχν. Υπηρεσιών ΕΥΑ Καστοριάς ήµος Καστοριάς /ση Τεχν. Υπηρεσιών ηµοτικής Επιχείρησης Τηλεθέρµανσης Πτολεµαΐδας /ση Τεχν. Υπηρεσιών ηµοτικής Επιχείρησης Τηλεθέρµανσης Αµυνταίου ήµος Εορδαίας ήµος Αµυνταίου Οι µονάδες που επιλέχθηκαν να αξιολογηθούν ικανοποιούν ορισµένες προϋποθέσεις ώστε τα αποτελέσµατα εφαρµογής της DEA να είναι αξιόπιστα. Τέτοιες προϋποθέσεις είναι: i. Οι µονάδες να έχουν όµοιες δραστηριότητες κάτι που ικανοποιείται πλήρως καθώς όλες είναι διευθύνσεις µε αντικείµενο τη µελέτη, την κατασκευή και τη συντήρηση έργων. ii. Οι εισροές και εκροές σε όλες τις µονάδες να είναι όµοιες κάτι που επίσης ικανοποιείται καθώς τα έργα υλοποιούνται από τεχνικό προσωπικό, µε παρόµοιες πηγές χρηµατοδότησης κ.λπ. iii. Οι µονάδες υλοποιούν έργα µε κοινό θεσµικό πλαίσιο, αναπτύσσονται στην Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας και απευθύνονται στους πολίτες της Περιφέρειας υτ. Μακεδονίας. Στην ανάλυση χρησιµοποιήθηκαν ως εισροές οι: Χ 1 : Αριθµός Τεχνικών Υπαλλήλων ιεύθυνσης X 2 : Χρηµατοδοτήσεις Ως εκροές χρησιµοποιήθηκαν: 5

6 Υ 1 : Μήκος νέων δικτύων (οδικών, ύδρευσης αποχέτευσης, τηλεθέρµανσης) που κατασκευάσθηκαν ή κατασκευάζονται Υ 2 : Μήκος δικτύων που συντηρούνται Υ 3 : Αριθµός έργων που υλοποιούνται υλοποιήθηκαν Υ 4 : Εξυπηρετούµενος πληθυσµός Τα δεδοµένα που αποτέλεσαν τις εισροές και εκροές κατά την εφαρµογή της DEA αναζητήθηκαν από τους φορείς που επιλέχθηκαν να αξιολογηθούν συγκριτικά. Συµπληρώθηκε τυποποιηµένο έντυπο που στάλθηκε στις υπό εξέταση Τεχνικές Υπηρεσίες των ΟΤΑ και των ηµοτικών Επιχειρήσεων. Οι µονάδες που χρησιµοποιήθηκαν είναι n = 24, οι είσοδοι m=2 και οι έξοδοι r=4. Ο αριθµός των µονάδων ξεπερνά το γινόµενο εισροές m επί εκροές r (Μονάδες 24 > 8 (εισροές r) x (εκροές m) ), περιορισµός που τίθεται από αρκετούς ερευνητές Dyson et al,(2001) και Pidd (2012). Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται συγκριτικά τα αποτελέσµατα εφαρµογής των υποδειγµάτων DEA- CRS και DEA-VRS µε εισόδους Χ 1, Χ 2 και εξόδους Υ 1, Υ 2 και Υ 3 προέκυψαν τα αποτελέσµατα που αποτυπώνονται Πίνακα 2. Πίνακας 2. Σύγκριση Τιµών Αποδοτικότητας TY CRS και VRS µε προσανατολισµό στις εισροές Τεχνική Υπηρεσία CRS Efficiency VRS Efficiency Ποσοστό απόκλισης Αποδοτικότητας µεταξύ CRS και VRS /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Σερβίων Βελβεντού 1, , ,00% /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Βοίου 1, , ,00% /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Ύδρευσης Αποχέτευσης ΕΥΑ Κοζάνης 1, , ,00% /ση Τεχν. Υπηρεσιών ΕΥΑ Γρεβενών 1, , ,00% /ση Τεχν. Υπηρεσιών ΕΥΑ Καστοριάς 1, , ,00% /ση Τεχν. Υπηρεσιών Τηλεθέρµανσης ΕΥΑ Κοζάνης 0, , ,48% /ση Τεχν. Υπηρεσιών. εσκάτης 0, , ,94% /ση Τεχν. Έργων Π.Ε Κοζάνης 0, , ,22% /ση Τεχν. Έργων Π.Ε Καστοριάς 0, , ,22% /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Καστοριάς 0, , ,04% /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Πρεσπών 0,5337 1, ,37% /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Αµυνταίου 0, , ,15% /ση Τεχν. Υπηρεσιών ηµοτικής Επιχείρησης Τηλεθέρµανσης Αµυνταίου 0,8403 0, ,36% /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Ορεστίδος 0, , ,02% /ση Τεχν. Υπηρεσιών ηµοτικής Επιχείρησης Τηλεθέρµανσης Πτολεµαΐδας 0, , ,91% /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Γρεβενών 0, , ,44% /ση Τεχν. Υπηρεσιών Έργων Π.Ε Γρεβενών 0, , ,65% /ση Τεχν. Υπηρεσιών Υπηρεσιών. Νεστορίου 0, , ,37% /ση Τεχν. Υπηρεσιών Έργων Π..Μ Ε ΡΑ 0, , ,61% /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Εορδαίας 0, , ,86% /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Φλώρινας 0, , ,11% /ση Τεχν. Υπηρεσιών ΕΥΑ Φλώρινας 0, , ,53% /ση Τεχν. Έργων Π.Ε Φλώρινας 0, , ,32% /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Κοζάνης 0, , ,82% 6

7 5. Αξιολόγηση αποτελεσµάτων Στο τελευταίο στάδιο της µελέτης παρουσιάζεται η αξιολόγηση των αποτελεσµάτων που προέκυψαν. Επιπλέον καταγράφονται οι αλλαγές που προέκυψαν στα αποτελέσµατα των υποδειγµάτων µε την πραγµατοποίηση ελέγχων ευαισθησίας. Πιο συγκεκριµένα, επιµερίζοντας τη µεταβλητή «Αριθµός Τεχνικών Υπαλλήλων ιεύθυνση» ανάλογα µε το επίπεδο µόρφωσης του ανθρώπινου δυναµικού σε Πανεπιστηµιακής Εκπαίδευσης, Τεχνολογικής Εκπαίδευσης και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης το 83% των µονάδων προέκυψε αποδοτικό. Το αποτέλεσµα αυτό υποδεικνύει πως η αύξηση των εισροών δεν οδηγεί σε ασφαλή αποτελέσµατα. Επιπλέον, µε την εισαγωγή µίας επιπλέον εκροής, αυτής του «Εξυπηρετούµενου Πληθυσµού» προστέθηκε αφ ενός µία επιπλέον µονάδα στις αποδοτικές τόσο στη µέθοδο DEA CRS όσο και στη DEA VRS και αφετέρου τροποποιήθηκε η τιµή της αποδοτικότητας των µη αποδοτικών µονάδων. Συγκεκριµένα µε τη µέθοδο CRS σε δέκα (10) µονάδες υπήρξε αύξηση της τιµής της αποδοτικότητας τους και σε οκτώ (8) µονάδες παρέµεινε σταθερή. Με τη µέθοδο VRS σε πέντε (5) µονάδες υπήρξε αύξηση της τιµής της αποδοτικότητας τους και σε επτά (7) µονάδες παρέµεινε σταθερή. Επιπρόσθετα, µελετήθηκε η επίδραση της κάθε εκροής στην αποδοτικότητα των υπό εξέταση µονάδων µε τη χρήση των µεθόδων DEA CRS και VRS. Αφαιρώντας κάθε φορά µία εκροή και µε εφαρµογή της µεθόδου CRS διαπιστώθηκε ότι: Οι Τεχνικές Υπηρεσίες του ήµου Βοΐου, της ΕΥΑ Γρεβενών και της ΕΥΑ Καστοριάς είναι αποδοτικές οποιαδήποτε και αν είναι η εκροή που απαλείφεται από την ανάλυση. Οι Τεχνικές Υπηρεσίες Π..Μ Ε ΡΑ, Π.Ε Γρεβενών, Π.Ε Φλώρινας και ήµου Φλώρινας έχουν σηµαντικά µειωµένη αποδοτικότητα όταν απαλειφθεί η εκροή Υ4 «εξυπηρετούµενος πληθυσµός» Οι Τεχνικές Υπηρεσίες Π.Ε Καστοριάς, ήµου Σερβίων - Βελβεντού, ήµου Γρεβενών, ήµου εσκάτης, ήµου Πρεσπών και ήµου Νεστορίου έχουν αισθητά µειωµένη αποδοτικότητα όταν απαλειφθεί η εκροή Υ3 «Αριθµός έργων που υλοποιούνται - υλοποιήθηκαν» Οι Τεχνικές Υπηρεσίες ήµου Αµυνταίου, ήµου Καστοριάς, ήµου Ορεστίδος, ΕΥΑ Κοζάνης ύδρευσης αποχέτευσης, ΕΥΑ Φλώρινας, Τηλεθέρµανσης Πτολεµαΐδας και Τηλεθέρµανσης Αµυνταίου έχουν αισθητά µειωµένη αποδοτικότητα όταν απαλειφθεί η εκροή Υ2 «Μήκος δικτύων που συντηρούνται» Τέλος, σε καµία Τεχνική Υπηρεσία δεν επηρεάζεται αισθητά η αποδοτικότητά της εάν απαλειφθεί η εκροή Υ1 «Μήκος νέων δικτύων» Αντίστοιχα, αφαιρώντας κάθε φορά µία εκροή και µε εφαρµογή της µεθόδου VRS διαπιστώθηκε ότι: Οι Τεχνικές Υπηρεσίες του ήµου Βοΐου, του ήµου Πρεσπών, της ΕΥΑ Κοζάνης Ύδρευση Αποχέτευση, της Τηλεθέρµανσης Κοζάνης, και της ΕΥΑ Καστοριάς είναι αποδοτικές οποιαδήποτε κι αν είναι η εκροή που απαλείφεται από την ανάλυση. Οι Τεχνικές Υπηρεσίες Π..Μ Ε ΡΑ, Π.Ε Γρεβενών, Π.Ε Φλώρινας, ήµου Κοζάνης. ήµου Εορδαίας και ήµου Φλώρινας έχουν αισθητά µειωµένη αποδοτικότητα όταν απαλειφθεί η εκροή Υ4 «εξυπηρετούµενος πληθυσµός». Οι Τεχνικές Υπηρεσίες της Π.Ε Κοζάνης, της Π.Ε Καστοριάς, του ήµου Σερβίων- Βελβεντού, του ήµου Γρεβενών, του ήµου εσκάτης και του ήµου Νεστορίου έχουν µειωµένη αποδοτικότητα όταν απαλειφθεί η εκροή Υ3 «Αριθµός έργων που υλοποιούνται - υλοποιήθηκαν». Σε καµία Τεχνική Υπηρεσία δεν επηρεάζεται αισθητά η αποδοτικότητά της εάν απαλειφθεί η εκροή Υ2 «Μήκος δικτύων που συντηρούνται». 7

8 Τέλος, οι Τεχνικές Υπηρεσίες του ήµου Γρεβενών, του ήµου Αµυνταίου, του ήµου Καστοριάς, του ήµου Ορεστίδος, της ΕΥΑ Φλώρινας, της Τηλεθέρµανσης Πτολεµαΐδας και της Τηλεθέρµανσης Αµυνταίου έχουν αισθητά µειωµένη αποδοτικότητα όταν απαλειφθεί η εκροή Υ1 «Μήκος νέων δικτύων». Τέλος, στο πλαίσιο των ελέγχων ευαισθησίας εφαρµόστηκε το υπόδειγµα Super Efficiency σύµφωνα µε το οποίο γίνεται προσπάθεια κατάταξης των ήδη αποδοτικών µονάδων επιτρέποντας οι τιµές αποδοτικότητάς τους να ξεπερνούν τη µονάδα. Τα αποτελέσµατα εφαρµογής του υποδείγµατος Super-Efficiency παρουσιάζονται στον Πίνακα 3. Πίνακας 3: Σύγκριση Αποδοτικότητας (Efficiency και Super Efficiency) Τεχνικών Υπηρεσιών Υπηρεσία CRS Efficiency CRS Super Efficiency /ση Τεχν. Υπηρεσιών ΕΥΑ Γρεβενών 1, ,25000 /ση Τεχν. Υπηρεσιών ΕΥΑ Γρεβενών. Σερβίων Βελβεντού 1, ,46682 /ση Τεχν. Υπηρεσιών ΕΥΑ Καστοριάς 1, ,22006 /ση Τεχν. Έργων Π..Μ Ε ΡΑ 1, ,20485 /ση Τεχν. Υπηρεσιών Ύδρευση Αποχέτευση ΕΥΑ Κοζάνης 1, ,48808 /ση Τεχν. Υπηρεσιών. Βοΐου 1, , Μια περαιτέρω ανάλυση Την αποδοτικότητα µίας µονάδας µπορεί να επηρεάσουν κι άλλοι παράγοντες (µεταβλητές) που δεν µπορούν να αποτελέσουν παραδοσιακές εισόδους σ ένα υπόδειγµα DEA και επιπλέον δεν µπορούν να ελεγχθούν από κάποιον που διοικεί τις µονάδες. Οι µεταβλητές αυτές ονοµάζονται περιβαλλοντικές. Μερικά παραδείγµατα τέτοιων µεταβλητών µπορεί να θεωρηθούν το καθεστώς διοίκησης ( ηµόσιος ή Ιδιωτικός Οργανισµός), η γεωγραφική θέση της υπηρεσίας και η εµπειρία του εργατικού δυναµικού της. Στη συγκεκριµένη εργασία µελετήθηκε η επίδραση δύο περιβαλλοντικών µεταβλητών η «Γεωγραφική Θέση» της περιοχής που εξυπηρετεί η κάθε µονάδα σε σχέση µε το διοικητικό και οικονοµικό κέντρο της υτικής Μακεδονίας την Κοζάνη και το «Είδος Θέσης» εάν η περιοχή είναι ορεινή, ηµιορεινή ή πεδινή. Το επόµενο βήµα είναι να αντιστοιχηθούν σε αριθµητικές τιµές οι περιβαλλοντικές µεταβλητές που ορίσθηκαν για την κάθε µονάδα που µελετάται. Για τον προσδιορισµό της µεταβλητής «Γεωγραφική θέση», υπολογίζεται η απόσταση του κέντρου της εκάστοτε περιοχής από την πόλη της Κοζάνης που θεωρείται σηµείο αναφοράς καθώς αποτελεί το µεγαλύτερο και πιο εύκολα προσβάσιµο αστικό κέντρο της Περιφέρειας υτικής Μακεδονίας, από ένα άλλο µεγάλο αστικό κέντρο όπως η Θεσσαλονίκη. Για τον προσδιορισµό της µεταβλητής «Είδος Θέσης» αυτή θα πάρει την τιµή 0,4 για πεδινή περιοχή, 0,7 για ηµιορεινή περιοχή και 1,0 για ορεινή περιοχή.υπάρχουν αρκετοί τρόποι ενσωµάτωσης των µεταβλητών αυτών στη DEA. Στη µελέτη εφαρµόστηκε ένα υπόδειγµα παλινδρόµησης λογοκρισίας (Tobit) καθώς το συγκεκριµένο υπόδειγµα εφαρµόζεται καλύτερα σε δεδοµένα που προέκυψαν από τη DEA ανάλυση σε σχέση µε το απλό υπόδειγµα ελαχίστων τετραγώνων (OLS) (Νιαβής, 2012). Τα αποτελέσµατα εφαρµογής του υποδείγµατος παρουσιάζονται στον Πίνακα 4. Από τα αποτελέσµατα του Πίνακα 4 διαφαίνεται πως οι δύο µεταβλητές επηρεάζουν την αποτελεσµατικότητα των υπηρεσιών µε διαφορετικό τρόπο. Ωστόσο, η έλλειψη στατιστικής σηµαντικότητας των εκτιµήσεων δεν επιτρέπει την εξαγωγή ασφαλών συµπερασµάτων σχετικά µε τον τρόπο που η γεωγραφική θέση και το είδος της θέσης δύνανται να βοηθούν µια υπηρεσία να λειτουργεί σε πιο αποδοτικά πρότυπα. 8

9 Πίνακας 4: Αποτελέσµατα παλινδρόµησης Tobit Παράµετρος Μεταβλητή Εκτίµηση Τυπ. Σφ. P>z β o 0,811 0,222 0,001 β 1 Γεωγραφική Θέση -0,001 0,001 0,490 β 2 Είδος Θέσης 0,052 0,278 0,852 σ 0,257 0, Συµπεράσµατα Βασικό σκοπός του άρθρου ήταν η µέτρηση της αποδοτικότητας είκοσι τεσσάρων Τεχνικών Υπηρεσιών των ΟΤΑ Α και Β βαθµού στη υτική Μακεδονία µε αρµοδιότητα την κατασκευή και λειτουργία υποδοµών που εξυπηρετούν τους πολίτες της υτικής Μακεδονίας. Για την αξιολόγηση της αποτελεσµατικότητας χρησιµοποιήθηκε η µεθοδολογία DEA. Με την εφαρµογή της µεθόδου DEA CRS µέτρησης της αποδοτικότητας µε συγκριτική αξιολόγηση, προέκυψαν πέντε αποδοτικές Τεχνικές Υπηρεσίες. Επιπλέον, µε τη µέθοδο DEA VRS προέκυψαν 11 αποδοτικές επιχειρήσεις. Η εισαγωγή της επιπλέον εκροής «Εξυπηρετούµενος Πληθυσµός» τροποποίησε τα αποτελέσµατα µε τον αριθµό των αποδοτικών υπηρεσιών να είναι έξι (6) στη µέθοδο DEA CRS και 12 στη µέθοδο VRS. Εποµένως, ο πληθυσµός που εξυπηρετείται επηρεάζει και την αποδοτικότητα των υπηρεσιών που τον εξυπηρετούν. Τέλος, σε ένα δεύτερο στάδιο αναλύθηκε η σχέση του βαθµού αποτελεσµατικότητας των επιχειρήσεων µε εξωγενείς παράγοντες οι οποίοι δύνανται να την επηρεάζουν µε τη χρήση του προτύπου παλινδρόµησης Tobit. Ωστόσο, όπως προέκυψε από τα αποτελέσµατα εφαρµογής του υποδείγµατος οι δύο περιβαλλοντικές µεταβλητές που χρησιµοποιήθηκαν, η γεωγραφική θέση της περιοχής που εξυπηρετεί η κάθε τεχνική υπηρεσία και το είδος της θέσης (ορεινή, ηµιορεινή και πεδινή), δε φαίνεται να επηρεάζουν την αποδοτικότητα των µονάδων. Βιβλιογραφία Ελληνόγλωσση Ελληνική Στατιστική Αρχή, ΕΛΣΤΑΤ (2014), Η Ελλάδα µε αριθµούς, Πειραιάς: ΕΛΣΤΑΤ. Νιαβής Σ. (2012), Μεθοδολογική προσέγγιση εκτίµησης της αποτελεσµατικότητας και αξιολόγηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Η περίπτωση των λιµένων της χωρικής ενότητας της χωρικής ενότητας της Μεσογείου. ιδακτορική ιατριβή υποβληθείσα στο Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης. Βόλος: Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας. Ν. 3852/2010 (2010), Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης ιοίκησης Πρόγραµµα Καλλικράτης. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο Πολύζος, Σ. (2011), Περιφερειακή ανάπτυξη, Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική. Zερβόπουλος Π. και Παλάσκας Θ. (2010) Εφαρµογή Μετρήσεων Απόδοσης Αποτελεσµατικότητας - Αποδοτικότητας στη ηµόσια ιοίκηση: ιεθνής και Ελληνική Εµπειρία, MPRA Paper No Ξενόγλωσση Bogetoft P. and Lars O. (2010), Benchmarking with DEA, SFA and R, New York: Springer. Boyne G., Meier K., O'Toole L. and Walker R. (2006), Public Service Performance: Perspectives on Measurement and Management, Cambridge: Cambridge University Press. Cooper W., Seiford Lawrence M. and Tone, K. (2006), Introduction to Data Envelopment Analysis and Its Uses, New York: Springer Coelli T. (2005), An Introduction to Efficiency and Productivity Analysis, New York: Springer. 9

10 Dyson, R. G., Allen, R., Camanho, A. S., Podinovski, V. V., Sarrico, C. S. and Shale, E. A. (2001) Pitfalls and protocols in DEA, European Journal of operational research, 132(2): Lovell C. and Rouse A. (2003) Equivalent standard DEA models to provide super efficiency scores, Journal of the Operational Research Society, 54: Norman M. and Stoker B. (1991), Data Envelopment Analysis: The Assessment of Performance, New York: John Wiley & Sons, Inc. Pidd M. (2012), Measuring the Performance of Public Services Principles and Practice, Cambridge: Cambridge University Press. Sherman D. and Zhu J. (2006), Service Productivity Management: Improving Service Performance Using Data Envelopment Analysis (DEA), New York: Springer. 10