ΟΙ EΘΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ

Transcript

1 ΟΙ EΘΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

2 ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Ομάδα Α: JigglyPuff Κλεοπάτρα Αγγελετοπούλου 4Α Χρύσα Αλεβίζου 4Α Ανδριάνα Αυγερινού 4Α Ιάσονας Δράσσας 4Β Ιωάννα Θεοδωράτου 4Β Ομάδα Β: ΕΞΠΑ Γιάννης Ζερβακάκος 4Γ Ορσαλία Ζερβακάκου 4Δ Ελένη Ζερβογιάννη 4Β Φρίντα Μαρκοπούλου 4Γ Μαρία Μούσχουρου 4Γ Δέσποινα Μιχαλέλη 4Γ Ομάδα Γ: Ερευνητές του Candy Shop Άγγελος Αποστολίδης 4Α Δανάη Αρχοντούλη 4Ε Σοφίκα Ασημακοπούλου 4Α Ελένη Βεγιοπούλου 4Α Δημήτρης Ζηργάνος 4Β Αλβάρα Μερκιόρι 4Ε Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ελένη Ρηγοπούλου 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ..σελ.5 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΞΑΡΤΗΣΙΟΓΟΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣ..σελ.6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΚΑΠΝΙΣΜΑ......σελ Παράγοντες που προδιαθέτουν τους νέους για κάπνισμα..σελ Λόγοι για τους οποίους καπνίζουν οι έφηβοι.....σελ Συνέπειες/Επιπτώσεις καπνίσματος...σελ Οι πιο σημαντικές συνέπειες του καπνίσματος......σελ Λιγότερο επικίνδυνες (αλλά πιο συχνά εμφανιζόμενες) συνέπειες του καπνίσματος.....σελ Οικονομικές επιπτώσεις.... σελ Ποια είναι τα συναισθήματα των νέων που καπνίζουν;...σελ Πώς αντιμετωπίζεται κάποιος που καπνίζει από τα υπόλοιπα άτομα...σελ Τρόποι απεξάρτησης από το κάπνισμα....σελ.15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΛΚΟΟΛ...σελ Το αλκοόλ.σελ Αίτια που οδηγούν στην κατανάλωση σελ Συμπτώματα της κατανάλωσης σελ Επιπτώσεις σελ Οι τρόποι αντιμετώπισης.. σελ.22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ.σελ Οι ναρκωτικές ουσίες...σελ Είδη Ναρκωτικών ουσιών....σελ Τα αίτια που ωθούν τους χρήστες στα ναρκωτικά...σελ Επιδράσεις σελ Απεξάρτηση από τα ναρκωτικά και επανένταξη στην κοινωνία...σελ.30 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ..σελ.34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΚΙΝΗΤΟ..σελ Το κινητό τηλέφωνο.σελ Διάφορες μάρκες κινητών σελ Εξάρτηση στα κινητά τηλέφωνα..σελ.35 3

4 2.4.4 Σχέση εφήβων με τα κινητά τηλέφωνα....σελ Από τη χρήση στην κατάχρηση....σελ Συνέπειες εξάρτησης σελ.38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ....σελ Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης... σελ Λόγοι για τους οποίους οι νέοι συνδέονται στα κοινωνικά δίκτυα....σελ Σχέσεις και φιλίες μέσω διαδικτύου. σελ Κίνδυνοι μέσων κοινωνικής δικτύωσης και συνέπειες....σελ Τρόποι απεξάρτησης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και γενικά από το διαδίκτυο....σελ.53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ......σελ Είδη διαδικτυακών παιχνιδιών....σελ Αίτια εθισμού..σελ Οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις των διαδικτυακών παιχνιδιών..σελ Τακτικές πρόληψης του φαινομένου του εθισμού στα διαδικτυακά παιχνίδια σελ Πρόγραμμα πρόληψης προβληματικής χρήσης διαδικτύου σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στα πλαίσια εκπαιδευτικών επισκέψεων με τίτλο: «Παρακαλώ πλοηγηθείτε με ασφάλεια»...σελ. 63 ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ σελ.69 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.. σελ.90 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...σελ.93 4

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το θέμα που αναδείχθηκε, έπειτα από ψηφοφορία, είναι οι εθισμοί των εφήβων. Έτσι, χωριστήκαμε σε τρεις ομάδες και ανέλαβε η καθεμία την ανάλυση των επιμέρους θεμάτων. Αρχικά ασχοληθήκαμε με ψυχοδραστικές ουσίες, δηλαδή ναρκωτικά, τσιγάρο, αλκοόλ. Στη συνέχεια, όταν τελειώσαμε αυτό το μέρος της έρευνάς μας, μελετήσαμε τον εθισμό των εφήβων όσον αφορά στην τεχνολογία. Συγκεκριμένα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα διαδικτυακά παιχνίδια και το κινητό τηλέφωνο. Ολοκληρώνοντας, μοιράσαμε ερωτηματολόγια στους μαθητές της τρίτης γυμνασίου, πρώτης και δευτέρας λυκείου, προκειμένου να αποκτήσουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα επί του θέματος. Μας φάνηκε ένα θέμα εξαιρετικά ενδιαφέρον, καθώς είναι αρκετά επίκαιρο και επικίνδυνα εκτεταμένο στις μέρες μας, ιδιαίτερα σε άτομα της ηλικίας μας. Θεωρήσαμε επομένως ορθό να παρουσιάσουμε τις επιπτώσεις του φαινομένου αυτού, καθώς και να προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισής του, προκειμένου να επιστήσουμε την προσοχή των συνομηλίκων μας και ενδεχομένως να τους αποτρέψουμε από το να προβούν σε παρόμοιες συμπεριφορές. Τέλος, καταφέραμε να συνεργαστούμε επιτυχώς μεταξύ μας, χωρίς να υπάρξουν προστριβές. 5

6 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΞΑΡΤΗΣΙΟΓΟΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΚΑΠΝΙΣΜΑ Παράγοντες που προδιαθέτουν τους νέους για κάπνισμα Ισχύουν μία σειρά από σύνθετους και ενδογενείς παράγοντες που προδιαθέτουν τους νέους να καπνίσουν και αυτοί ποικίλουν σχεδόν ανά άτομο και λαό. Πολυετής έρευνες καθορίζουν ορισμένους παράγοντες που είναι κοινοί στο ρόλο που παίζουν στη μύση των νέων στο κάπνισμα. Αυτοί περιλαμβάνουν υψηλά επίπεδα κοινωνικής αποδοχής για τα προϊόντα καπνού, έκθεση και αδυναμία αντίδρασης απέναντι στη διαφήμιση, διαθεσιμότητα και εύκολη πρόσβαση, ρόλος προτύπου από τους γονείς και άλλους ενήλικες και κοινωνική πίεση της ομάδας Λόγοι για τους οποίους καπνίζουν οι έφηβοι Πολύ συχνά το κάπνισμα αρχίζει τυχαία. Χωρίς να το πολυσκεφτούν οι έφηβοι ακολουθούν το ρεύμα. Για αρκετούς το κάπνισμα σημαίνει να έχουν κάτι να κάνουν. Μερικοί έφηβοι ζητούν την απόλαυση από το κάπνισμα και προσπαθούν να ηρεμήσουν τα νεύρα τους με αυτό τον τρόπο. Μερικοί θεωρούν ότι το κάπνισμα τους ενεργοποιεί και τους βοηθά στη συγκέντρωση. Αρκετοί έφηβοι θεωρούν ότι με το κάπνισμα μεγάλωσαν. Για μερικούς, το κάπνισμα αποτελεί ένα μέσον για να εισχωρήσουν και να ανήκουν στους σωστούς κύκλους / ομάδες. Ορισμένοι πιστεύουν ότι το κάπνισμα τους δίνει κάποιο στυλ. Ιδιαίτερα οι νεαροί θεωρούν ότι οι κοπέλες το βρίσκουν ελκυστικό και μπορεί να συνδεθεί με ένα γενικό τρόπο ζωής. Άλλοι θεωρούν ότι τους προσδίδει αυτοπεποίθηση και καπνίζοντας την προβάλλουν. Άλλοι πάλι δοκιμάζουν τον καπνό από περιέργεια. Μερικοί έφηβοι καπνίζουν από αντίδραση στους κανονισμούς. 6

7 Συνεπώς, οι νέοι που οι γονείς ή τα μεγαλύτερα αδέλφια τους καπνίζουν, φυσικό είναι να θεωρούν ότι το κάπνισμα είναι κάτι φυσιολογικό.για άλλους το κάπνισμα είναι γι αυτούς σημάδι αυτοεπιβεβαίωσης, επαναστατικότητας η κάτι που τους βοηθάει να ξεπεράσουν την πλήξη.πολλοί καπνιστές σχετίζουν τα τσιγάρα με την ανακούφιση και τη λύτρωση.τα τσιγάρα τους βοηθούν να συγκεντρώνονται στη δουλεία τους ή να απαλλάσσονται από το άγχος. Εξάλλου, ο τρόπος ζωής και η οικονομική κατάσταση παρακινούν μέχρι σε έναν βαθμό,τους ανθρώπους στο κάπνισμα. Η ζωή της πόλης,η κυκλοφοριακή συμφόρηση και οι βεβιασμένες αποφάσεις συμβάλουν στη δημιουργία άγχους που μπορεί να οδηγήσει τα άτομα στο τσιγάρο Συνέπειες/Επιπτώσεις καπνίσματος Ομόφωνη η ιατρική και επιστημονική κοινότητα έχει καταλήξει εδώ και πολλά χρόνια στο συμπέρασμα ότι το κάπνισμα του τσιγάρου αποτελεί έναν μεγάλο κίνδυνο για τον ανθρώπινο οργανισμό και κατά συνέπεια, οι επιπτώσεις του καπνίσματος μπορεί να είναι ακόμα και θανατηφόρες! Συγκεκριμένα, οι συνέπειες του καπνίσματος και οι αρνητικές επιπτώσεις του τσιγάρου παρατίθενται παρακάτω Οι πιο σημαντικές συνέπειες του καπνίσματος είναι: Καρκίνος του πνεύμονα. Το κάπνισμα ευθύνεται για το 96,5% των θανάτων λόγω καρκίνου του πνεύμονα. Η πιθανότητα αναπτύξεως του καρκίνου αυξάνει ανάλογα με α) τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζει κάνεις, β) τον αριθμό των ετών, γ)την ηλικία που άρχισε το άτομο να καπνίζει, δ) το βάθος που «κατεβάζει» τον καπνό, ε) την περιεκτικότητα των τσιγάρων που καπνίζει σε πίσσα, στ) το κράτημα του τσιγάρου στο στόμα μεταξύ των εισπνοών του καπνού και ζ) το πόσο από το μήκος του τσιγάρου καπνίζει. Καρκίνος της στοματικής κοιλότητας (τοπική εμφάνιση καρκίνου μια από τις πιο καταστρεπτικές συνέπειες του καπνίσματος) Καρκίνος του λάρυγγα ( τοπική εμφάνιση καρκίνου μια από τις πιο καταστρεπτικές συνέπειες του καπνίσματος). το 84% των κρουσμάτων αποδόθηκε στο κάπνισμα. Ο σχετικός κίνδυνος είναι ανάλογος με την κατανάλωση καπνού. Καρκίνος του οισοφάγου (τοπική εμφάνιση καρκίνου μια από τις πιο καταστρεπτικές συνέπειες του καπνίσματος) 7

8 Καρκίνος ουροδόχου κύστης (50% των ασθενών με καρκίνο της ουροδόχου κύστης, είναι ή ήταν καπνιστές!) Καρδιακές παθήσεις (άλλη μια από τις πιο επικίνδυνες συνέπειες του καπνίσματος). Η βλαπτική επίδραση του καπνίσματος στο καρδιοαγγειακό σύστημα προέρχεται κυρίως από την νικοτίνη και το μονοξείδιο του άνθρακα, ουσίες που περιέχονται στο τσιγάρο. Συγκεκριμένα: η νικοτίνη συμβάλλει στην επιτάχυνση της καρδιακής λειτουργιάς, σε ταχυπαλμία,, αύξηση της αρτηριακής πιέσεως, σύσπαση των στεφανιαίων αρτηριών με αποτέλεσμα τη μείωση της παροχής αίματος και οξυγόνου προς το μυοκάρδιο. Κινητοποιεί και αυξάνει την κυκλοφορία ελεύθερων λιπαρών οξέων και των λιποπρωτεϊνών και με την αύξηση της αρτηριακής πιέσεως προάγει την αθηροσκλήρωση των αρτηριών. Το μονοξείδιο του άνθρακα το όποιο παράγεται κατά την καύση του καπνού στην καύτρα του τσιγάρου- δεσμεύει την αιμοσφαιρίνη σε ανθρακυλαιμοσφαιρίνη μέχρι και 15 %. Αυτή παρεμποδίζει την οξυγόνωση των ιστών. Με την κακή οξυγόνωση των αρτηριών διευκολύνεται η στένωση και απόφραξη τους. Τα αποτελέσματα όλων αυτών: α)μεγαλύτερος κίνδυνος για εκδηλώσεις στηθάγχης και εμφράγματος του μυοκαρδίου, συγκοπή η καρδιακή ανακοπή β) συχνότερα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια γ) περιφερικές αγγειοκινητικές διαταραχές με αγγειοσυσταλτικά φαινόμενα δ)βράχυνση της επιβιώσεως των αρτηριών και γρηγορότερη απόφραξη των φλεβών. Μείωση της καλής χοληστερίνης με συνέπεια να αυξάνεται ο κίνδυνος αρτηριοσκλήρυνσης. Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια χρόνια βρογχίτιδα και πνευμονικό εμφύσημα. Γνωστός είναι ο «βήχας των καπνιστών», το «σφύριγμα» στην αναπνοή περίπου όπως και στο άσθμα το οποίο καταλήγει μετά από χρόνια καπνίσματος σε πνευμονικό εμφύσημα. ( επιπρόσθετα το % των θανάτων από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια αποδόθηκε στο κάπνισμα ) Επιτείνει υπάρχουσες αλλεργικές εκδηλώσεις από τους πνεύμονες όπως για παραδείγματος χάρη το βρογχικό άσθμα. Επιδράσεις στο νευρικό σύστημα: οι επιδράσεις του καπνίσματος στο κεντρικό νευρικό σύστημα αφορούν κυρίως τις δράσεις της νικοτίνης, και, από αυτές, 8

9 ενδιαφέρουν περισσότερο εκείνες στον εγκέφαλο. Η νικοτίνη, καθώς περιέχεται σε μικρές ποσότητες στο τσιγάρο δρα σαν διεγερτική. Προκαλεί μυϊκή χαλάρωση, ελάττωση του μυϊκού τόνου και ελάττωση των αντανακλαστικών. Διευκολύνει την μνήμη, επαυξάνει την ικανότητα για προσοχή, ελαττώνει την ευερεθιστικότητα και την όρεξη και κάνει τα άτομα να αισθάνονται ευχαριστία. Παρόλα αυτά δεν εχει πλήρως διευκρινισθεί ή επιβεβαιωθεί μέχρι ποιο βαθμό οι «επωφελείς» αυτές ενέργειες ή επιδράσεις είναι άμεσες ενέργειες της νικοτίνης και όχι η αντιστροφή βλαπτικών και επιζήμιων επιδράσεων της στέρησης της νικοτίνης μετά από το κάπνισμα επί μακρό χρονικό διάστημα. Απ την άλλη πλευρά όμως, σε άλλους προκαλεί ναυτία και εμετό και αυξάνει την κινητικότητα τους. Έτσι, το κάπνισμα στους χρόνιους καπνιστές δημιουργεί ψυχική και σε κάποιο βαθμό σωματική εξάρτηση, η οποία αφορά την νικοτίνη ως φαρμακολογική ουσία. Αναπτύσσεται αντοχή με αποτέλεσμα να καπνίζει κάνεις προοδευτικά περισσότερο και καταλήγει στην εμφάνιση του συνδρόμου στερήσεως. Τα φαινόμενα του συνδρόμου στερήσεως είναι τα εξής: αύξηση της επιθυμίας για κάπνισμα, ευερεθιστότητα, δυσχέρεια συγκεντρώσεως, διαταραχές στην ικανότητα εκτελέσεως πράξεων γνώσεως και αντιλήψεως, υπνηλία την ημέρα και αϋπνία την νύχτα, αύξηση ορέξεως, ελάττωση του βασικού μεταβολισμού. 9

10 Οι παραπάνω εικόνες προβάλλουν την ουσιαστική εικόνα των πνευμόνων των καπνιστών. Όπως διαφαίνεται, είναι καθαρά πιο «μαυρισμένοι» από εκείνους των μη καπνιστών. Αυτό συμβαίνει λόγω της πίσσας που περιέχεται στο τσιγάρο. Ένας στους δύο μακροχρόνιους καπνιστές θα πεθάνει πρόωρα εξ αιτίας του καπνίσματος και οι μισοί από αυτούς σε μέση ηλικία. Οι περισσότεροι πεθαίνουν από μία εκ των τριών σοβαρότερων ασθενειών που συνδέονται με το κάπνισμα, όπως ο καρκίνος των πνευμόνων, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (βρογχίτιδα και εμφύσημα) και οι χρόνιες καρδιακές παθήσεις Λιγότερο επικίνδυνες (αλλά πιο συχνά εμφανιζόμενες) συνέπειες του καπνίσματος είναι: Διατάραξη της όρασης (νικοτινική αμβλυωπία μια από τις πιο επικίνδυνες επιπτώσεις του καπνίσματος στην όρασή σας) Φαρυγγίτιδα (Μια από τις πιο συχνές επιπτώσεις του καπνίσματος εμφανίζεται συχνά και σε νέα άτομα) Buerger s ασθένειες ( βαριά ασθένεια κυκλοφορικού) Αλλοίωση της γεύσης, της ακοής και της όσφρησης Νύστα - Υπνηλία (ανώμαλη κίνηση ματιών) Οφθαλμικές μυκητομολύνσεις Ανικανότητα στύσης Ασθένεια ούλων Κυνάγχη 10

11 Μυϊκές βλάβες Καταρράκτης Οστεοπόρωση Πόνος λαιμού Διαβήτης Πνευμονία Πόνος στην πλάτη Κατάθλιψη Τραυματισμοί συνδέσμων Στομαχικό έλκος Αμβλυωπία καπνού (απώλεια όρασης) Πληγές στους τένοντες Μείωση της αντοχής (Μια από τις πιο γνωστές επιπτώσεις του καπνίσματος) Τρεμούλιασμα των άκρων Ίλιγγος Νευραλγίες Εγκεφαλική υπεραιμία με βάρος και ζάλη Παλμούς Πόνους στομάχου και εντέρων δυσκοιλιότητα (Πρόκειται για μια από τις επιπτώσεις του καπνίσματος που εμφανίζεται περισσότερο σε νέους καπνιστές) Τοπικός ερεθισμός στα χείλη, στο στόμα και στη γλώσσα Βλάβες των δοντιών το λεγόμενο «κιτρίνισμα» ενώ μεγαλύτερη συχνότητα σημειώνεται σε περιοδοντικά νοσήματα λόγω του καπνίσματος Το κάπνισμα προσβάλλει σοβαρά την εμφάνιση (παρουσιαστικό) του καπνιστού αλλοιώνοντας το δέρμα, το ατομικό βάρος και τη μορφή. Αναλυτικότερα, το κάπνισμα επιδρά στο δέρμα με δύο τρόπους: 1. Το περιβάλλον με καπνό τσιγάρου έχει ξηραντική επίδραση επί της επιδερμίδας. 2. Το κάπνισμα μειώνει τη ροή του αίματος προς το δέρμα, περιορίζοντας το οξυγόνο με αποτέλεσμα να του στερεί τις ουσιαστικές θρεπτικές ουσίες. Επίσης επηρεάζει το δέρμα δημιουργώντας ρυτίδες γύρω από τα μάτια και το στόμα και κιτρινίλα στα δάχτυλα, νύχια και δόντια. Έπειτα, όταν κάποιος διακόψει το κάπνισμα αυξάνει το βάρος του κατά 2-3 κιλά. 11

12 Η ακριβής αιτία του φαινομένου αυτού είναι άγνωστη, αλλά μπορεί εν μέρει να συνδεθεί με το ότι το κάπνισμα αυξάνει το μεταβολισμό. Άλλωστε, η νικοτίνη δρα ως κατασταλτικό της όρεξης. Οι καπνιστές φαίνεται να συγκρατούν μεγαλύτερες ποσότητες λίπους στο σώμα τους, οδηγούμενοι σε αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη, καρδιοαγγειακά νοσήματα, υψηλή πίεση, προβλήματα χοληδόχου κύστης και καρκίνο της μήτρας Οικονομικές επιπτώσεις Στον καπνιστή υπάρχει μεγάλο οικονομικό κόστος όταν μάλιστα η κατάχρηση καπνού είναι άνω της τάξεως των 3 πακέτων ημερησίως. Συνήθως, ένας καπνιστής 20 τσιγάρων ημερησίως ξοδεύει περίπου ευρώ το χρόνο για τσιγάρα. Άτομα χαμηλού εισοδήματος ξοδεύουν αναλογικά μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους για καπνό απ ότι πλουσιότερα άτομα. Στο κράτος μεγάλα ποσά ξοδεύονται για την θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενειών ενώ το έμμεσο κόστος που προκαλείται από την απώλεια παραγωγικότητας είναι ακόμη μεγαλύτερα. Στην Ελλάδα το 1978 το κόστος νοσοκομειακής περίθαλψης εξαιτίας του καπνίσματος ήταν 3,2 δισεκατομμύρια δραχμές ή το 6,6% των συνολικών δαπανών για την Υγεία. Οι οικονομικές επιπτώσεις στον καπνιστή και την οικογένειά του στα 40 χρόνια καπνιστικής ζωής, δημιουργούν δαπάνες με σημερινές τιμές της τάξεως των εκατ. δραχμών. Μία μελέτη ης Αμερικανικής εταιρίας καπνού Philip Morris εξετάζει τις οικονομικές επιπτώσεις του καπνίσματος στη Δημοκρατία της πρώην Τσεχοσλοβακίας. Το συμπέρασμα είναι ότι το κάπνισμα προκαλεί ένα καθαρό όφελος στην οικονομία, γενικά λόγω «μείωσης των δαπανών υγειονομικής φροντίδας» και «απαλλαγή από σχετικές δαπάνες για συντάξεις και στέγαση ηλικιωμένων» αφού δεν θα πρέπει να πληρώνουν τους καπνιστές που πεθαίνουν νωρίτερα από τους μη καπνιστές. Οι παραπάνω αποτελούν τις βασικότερες συνέπειες του καπνίσματος. Όλα αυτά ενισχύουν την ανάγκη να έχουν οι νέοι πραγματική αποδεκτή ενημέρωση σχετικά με την εξάρτηση από τη νικοτίνη και τα αποτελέσματα του καπνίσματος. Ωστόσο, είναι όλοι οι νέοι καπνιστές και μη - ενημερωμένοι; Βάση μιας σχολικής έρευνας 220 έφηβοι απάντησαν στις παρακάτω ερωτήσεις: 12

13 1) Το κάπνισμα βλάπτει την υγεία: α) συμφωνώ 209 β) διαφωνώ 11 γ) δεν γνωρίζω 0 2) Είναι επικίνδυνο για την υγεία να εκπνέουμε τον καπνό των άλλων: α) συμφωνώ 210 β) διαφωνώ 9 γ) δεν γνωρίζω 1 3) Το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα : α) συμφωνώ 205 β) διαφωνώ 9 γ) δεν γνωρίζω 6 4) Το κάπνισμα προκαλεί καρδιακές παθήσεις: α) συμφωνώ 177 β) διαφωνώ 9 γ) δεν ξέρω 34 5) Μια έγκυος που καπνίζει κινδυνεύει να βλάψει την υγεία του παιδιού της: α) συμφωνώ 201 β) διαφωνώ 9 γ) δεν γνωρίζω 10 Οι έφηβοι συχνά αγνοούν τη δυνατότητα εθισμού στον καπνό καθώς: - 61% των νέων θεωρούν ότι δεν πειράζει να δοκιμάσουν το τσιγάρο εφόσον το κόψουν πριν γίνει συνήθεια. - 26% θεωρούν ότι οι κανονικοί καπνιστές μπορούν να το κόψουν οποτεδήποτε το θελήσουν. 13

14 1.1.7 Ποια είναι τα συναισθήματα των νέων που καπνίζουν; Οι καπνιστές νομίζουν πως καπνίζουν γιατί το τσιγάρο τους αρέσει, τους χαλαρώνει ή κατά κάποιο τρόπο τους φτιάχνει τη διάθεση. Πρόκειται όμως για μια ψευδαίσθηση, ο πραγματικός λόγος είναι η ενόχληση από την στέρηση της νικοτίνης. Όσο περισσότερο εθιζόμαστε στο ναρκωτικό, τόσο περισσότερη ανακούφιση νιώθουμε όταν παύει η ενόχληση της στέρησης. Τελικά δηλαδή όσο περισσότερο μας φθείρει το τσιγάρο, τόσο πέφτουμε στην πλάνη να πιστεύουμε ότι κάνει ακριβώς το αντίθετο. Χωρίς ο καπνιστής να το καταλαβαίνει συνειδητά, η ενόχληση από τη στέρηση της νικοτίνης προϋπάρχει και ήταν υπεύθυνη για ένα μέρος του στρες. Ανάβοντας το τσιγάρο, η στέρηση αυτή παύει να υπάρχει, με αποτέλεσμα το συνολικό στρες να μειώνεται και ο καπνιστής να νιώθει καλυτέρα. Ούτε στην συγκέντρωση βοηθά το τσιγάρο είναι ψευδαίσθηση. Συνήθως για το λόγο αυτό καπνίζουν συγγραφείς, καλλιτέχνες και όσοι κάνουν μια δουλειά που απαιτεί έμπνευση. Η συγκέντρωση προϋποθέτει συνθήκες που δεν δημιουργούν ενόχληση ούτε αποσπούν την προσοχή. Ο καπνιστής όμως νιώθει ήδη μια ενόχληση που προκαλεί το κερατάκι που θέλει την δόση του. Έτσι όταν θέλει να αυτοσυγκεντρωθεί, ούτε που χρειάζεται να το σκεφτεί, αυτόματα ανάβει ένα τσιγάρο. Την ίδια στιγμή ανακουφίζεται κατά ένα μέρος η λαχτάρα του για νικοτίνη, νιώθει κύριος της κατάστασης κι έχει κιόλας ξεχάσει γιατί καπνίζει. 14

15 Οι καπνιστές δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι την ασφάλεια που νιώθουν όταν τους τελειώνουν τα τσιγάρα, την προκαλεί το κάπνισμα. Όσοι δεν καπνίζουν όμως, δεν το νιώθουν αυτό. Στην πραγματικότητα όμως η νικοτίνη είναι διαιρετική ουσία. Πολλοί φορές καπνιστές ερωτάνε αν θα παχύνουν. Αυτό είναι ένας ακόμα μύθος για το κάπνισμα, που οφείλεται στους καπνιστές οι όποιοι, προσπαθώντας να κόψουν το τσιγάρο με την μέθοδο της Ισχυρής Θέλησης, χρησιμοποιούν το φαγητό σαν υποκατάστατο της στέρησης της νικοτίνης. Όμως η στέρηση της νικοτίνης μοιάζει με την πεινά και εύκολα μπερδεύεται κάνεις. Ενώ όμως όταν τρώμε η πεινά ικανοποιείται η στέρηση της νικοτίνης διαφεύγει ποτέ τελείως Πώς αντιμετωπίζεται κάποιος που καπνίζει από τα υπόλοιπα άτομα; Ένα άτομο νέας ηλικίας που φοιτά ακόμη σε κάποιο σχολείο και έχει την τάση ή τη συνήθεια να καπνίζει θα έχει σίγουρα κάποια διαφορετική αντιμετώπιση. Θα υπάρξουν τρεις κύριοι τρόποι που ενδέχεται να αντιμετωπίσει αυτό το άτομο: αποκλήρωση από το κοινωνικό σύνολο, πιο εύκολη προσαρμογή σε ειδικές ομάδες ατόμων και κανονική αντιμετώπιση. Η αποκλήρωση από το κοινωνικό σύνολο θα υιοθετηθεί κυρίως από τους υπόλοιπους συμμαθητές και γενικά συνομήλικους του ατόμου κυρίως γιατί το θεωρούν μια συνήθεια ανθυγιεινή και βρώμικη. Επίσης μπορεί διάφορα άτομα να τον χλευάσουν ή και να τον γελοιοποιήσουν καθώς δεν εγκρίνουν το να καπνίζει. Αντιθέτως κάποιοι όμοιοι του ατόμου αυτού που έχουν τις ίδιες συνήθειες και εμπειρίες θα δεχτούν και θα προσαρμόσουν το άτομο στην παρέα τους. Κάποια άλλη μικρότερη κατηγορία είναι τα παιδιά που είχαν βρεθεί στην ίδια θέση με αυτόν ή απλά δεν ενδιαφέρονται και έτσι θα τον αντιμετωπίσουν κανονικά. Όλοι οι παραπάνω τρόποι έχουν θετικά και αρνητικά αλλά κανένας δεν είναι ο σωστός. Ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης θα αποτελούσε την φιλική προσέγγιση του ατόμου και η προσπάθεια να το βοηθήσουμε να αλλάξει συμπεριφορά και συνήθειες Τρόποι απεξάρτησης από το κάπνισμα Μια από τις κακές συνήθειες πολλών ανθρώπων είναι το τσιγάρο. Πολλοί απ αυτούς που καπνίζουν αρνούνται κατηγορηματικά να το κόψουν, παρ ότι γνωρίζουν ότι κάνει κακό στην υγεία τους. Ένα ποσοστό % των καπνιστών θέλουν να το σταματήσουν, ωστόσο μόνο το 2-3 % το καταφέρνει. Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι η 15

16 διακοπή του καπνίσματος σίγουρα δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς χρειάζεται απόφαση και αποφασιστικότητα, πράγματα που δυστυχώς πολλοί καπνιστές δεν έχουν. Για τον λόγο αυτό, υπάρχουν κάποιοι εναλλακτικοί τρόποι που βοηθούν στην απεξάρτηση από την νικοτίνη που απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες, από τους εφήβους μέχρι και τους χρόνιους καπνιστές. Αρχικά, το πιο σημαντικό είναι ο καπνιστής να πάρει από μόνος του αυτή την μεγάλη απόφαση. Επειδή η εξάρτηση από τη νικοτίνη θεωρείται ένας νευροβιολογικός εθισμός και έχει ταξινομηθεί επίσημα ως ασθένεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο καπνιστής για να μπει στη διαδικασία διακοπής του καπνίσματος πρέπει να βρίσκεται σε ψυχολογική κατάσταση που να επιτρέπει κάτι τέτοιο. Επιπλέον, το άτομο που επιθυμεί να απεξαρτηθεί είναι καλό να κρατάει σημειώσεις. Αυτό το βοηθάει να αναλογιστεί και να γράψει κάπου τι είναι αυτό που το δυσαρεστεί σε σχέση με το τσιγάρο και επιθυμεί να το κόψει, π.χ. μείωση κίνδυνων καρδιολογικών νοσημάτων. Επίσης, μπορεί να σκεφτεί και να γράψει τα οφέλη που θα έχει κόβοντας το κάπνισμα, π.χ. μεγαλύτερο και ποιοτικότερο προσδόκιμο ζωής. Έτσι λοιπόν, κάθε φορά που θα αισθάνεται την επιθυμία να καπνίσει, θα μπορεί να ανατρέξει στις σημειώσεις του. Επιπροσθέτως, είναι αναγκαίο να αποφεύγονται μέρη που βάζουν σε πειρασμό την ανάγκη για κάπνισμα. Αντίθετα, θα πρέπει να ευνοούνται μέρη όπου απαγορεύεται το κάπνισμα, όπως θέατρα, μουσεία, κινηματογράφος κ.ά. Ωστόσο, άλλος ένας παράγοντας που μπορεί να αυξήσει την επιθυμία για τσιγάρο είναι το άγχος. Για το λόγο αυτό, πρέπει να αποφεύγονται οι πιεστικές και αγχωτικές καταστάσεις με τη βοήθεια βαθιών ανασών αλλά και με τη βοήθεια της μουσικής. Για να επιτευχθούν όλα τα παραπάνω, χρειάζεται αλλαγή στην καθημερινή ρουτίνα των καπνιστών. Καλό θα ήταν, για παράδειγμα, η ενσωμάτωση της γυμναστικής και η υγιεινή διατροφή στην καθημερινότητα των ατόμων, καθώς τους 16

17 προσφέρει υγεία αλλά και ένα τρόπο προκειμένου να σταματήσουν να έχουν συνεχώς στο μυαλό τους το τσιγάρο. Άλλος ένας εναλλακτικός τρόπος απεξάρτησης από το κάπνισμα είναι η χρήση τσιχλών και αυτοκόλλητων νικοτίνης, που είναι διαθέσιμα στα φαρμακεία. Ωστόσο, πρέπει να γίνεται σωστή χρήση και όχι κατάχρηση καθώς οι ποσότητες που καταναλώνονται πρέπει να μειώνονται σταδιακά. Παρ όλα αυτά οι καπνιστές μπορούν επίσης να απευθυνθούν σε ειδικά κέντρα. Κατά τη διάρκεια αυτής της θεραπείας, εφαρμόζεται φαρμακευτική αγωγή, η οποία σε συνδυασμό με κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη, παρέχει στους καπνιστές την καλύτερη δυνατή ευκαιρία, να κόψουν το κάπνισμα οριστικά, μειώνοντας ταυτόχρονα τα συμπτώματα στέρησης που συνήθως συνοδεύουν τη διακοπή του καπνίσματος. Σε περίπτωση που κάποιος ξαναρχίσει το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της θεραπείας δεν σημαίνει ότι έχει αποτύχει. Αυτό μπορεί να τον βάλει σε σκέψη και να διαπιστώσει τι βελτιώσεις χρειάζονται προκειμένου να επιτύχει το στόχο του την επόμενη φορά. Συνοψίζοντας, συμπεραίνουμε ότι το κάπνισμα είναι τρομερά εθιστικό και απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν όσους θέλουν να απεξαρτηθούν και να αποκτήσουν μια πιο ποιοτική ζωή. 17

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΛΚΟΟΛ Το αλκοόλ "Αλκοολούχο ποτό" ονομάζεται το ποτό που περιέχει αιθυλική αλκοόλη (οινόπνευμα) γεωργικής προέλευσης σε οποιοδήποτε ποσοστό και το οποίο έχει προέλθει είτε από φυσική ζύμωση, είτε από προσθήκη κατά την επεξεργασία. Η αιθανόλη ή αιθυλική αλκοόλη παράγεται με φυσική επεξεργασία όταν η μαγιά μετατρέπει τη ζάχαρη που περιέχεται σε φρούτα, δημητριακά, ζαχαροκάλαμο, σε αλκοόλ. Το καθαρό αλκοόλ είναι ένα άχρωμο, καθαρό υγρό. Η διαδικασία που χρησιμοποιείται για την παρασκευή του ονομάζεται ζύμωση Αίτια που οδηγούν στην κατανάλωση Το γνωστό σε όλους μας αλκοόλ είναι μια ουσία που καταστέλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα. Αυτό σημαίνει πως όλες οι αντιδράσεις του οργανισμού επιβραδύνονται χωρίς τη θέληση μας υπο την επήρεια του. Επιπλέον, επηρεάζει τα συναισθήματα, τις σκέψεις και την αντίληψή μας καθώς ανήκει στις ψυχοδραστικές ουσίες. Για τους παραπάνω λόγους και επειδή προκαλεί εθισμό, ανήκει στις ναρκωτικές ουσίες. Ως ουσία λοιπόν το αλκοόλ έχει τη δυνατότητα να χαλαρώνει εφόσον το άτομο ορίζει την ποσότητα που θα πιει και δεν κάνει κατάχρηση. Τα προβλήματα ξεκινούν όταν αρχίζει να σε ορίζει η ουσία. Όταν δηλαδή δεν μπορείς να ελέγξεις την ποσότητα που θα καταναλώσεις και συνεχίζεις να πίνεις χάνοντας τον έλεγχο. Όταν πλέον δεν μπορεί κάποιος να ελέγξει τον εαυτό του, τότε δημιουργεί ή εμπλέκεται σε επικίνδυνες καταστάσεις οι οποίες μπορεί να αποβούν μοιραίες για το άτομο ή για κάποιο συνάνθρωπό του. Πιο συγκεκριμένα, ο λόγος ο οποίος οδηγεί τους εφήβους στην (υπέρμετρη συνήθως) κατανάλωση αλκοόλ είναι γιατί πιέζονται από το κοινωνικό τους περιβάλλον. Δεν πρέπει να παραληφθεί το γεγονός ότι στη φάση της εφηβείας το άτομο προσπαθεί να είναι μέρος του κοινωνικού συνόλου και παράλληλα να εξερευνήσει τα όριά του. Όταν οι έφηβοι δέχονται πιέσεις για να καταναλώσουν αλκοόλ μπορεί να αισθάνονται θυμό, άγχος, ενοχές, αίσθηση δειλίας και απογοήτευση σχετικά με τον εαυτό τους. Έτσι καταλήγουν να κάνουν πράξεις που κανονικά δε θα τις έπρατταν και οι λόγοι είναι αρκετοί: ο φόβος της απόρριψης ή ότι 18

19 θα χάσουν ένα φίλο, η επιθυμία για να αρέσουν ή και να φαίνονται μεγαλύτεροι και η αποφυγή του χλευασμού. Επιπλέον, αρκετοί είναι οι νέοι οι οποίοι πέφτουν στον πειρασμό να πιούν αλκοόλ με την παρέα τους επειδή δεν είναι σίγουροι τι θέλουν ή επειδή δε γνωρίζουν πώς να χειριστούν την κατάσταση. Για τους περισσότερους εφήβους, η χρήση αλκοόλ γοητεύει και απεικονίζει την περιέργειά τους για την ενήλικη ζωή και συμπεριφορά Συμπτώματα της κατανάλωσης Τα άτομα που έχουν εξάρτηση από το αλκοόλ πίνουν συνεχώς μέχρι του σημείου της μέθης, όπου αρχικά νιώθουν ευφορία και μετά αν συνεχίσουν να αυξάνονται τα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα, μπορεί να γίνουν ιδιαίτερα επιθετικοί. Νευρολογικά, η έντονη μέθη εξασθενεί τη σκέψη και την όραση, επιφέρει έλλειψη συντονισμού και αργές ή ακανόνιστες κινήσεις στα μάτια. Με το πέρασμα του χρόνου, καθώς το άτομο εξακολουθεί να πίνει, το σώμα αναπτύσσει μειωμένη αντίδραση στο αλκοόλ, δηλ. μεγαλύτερη ανεκτικότητα στη μέθη που προκαλεί το αλκοόλ, οπότε χρειάζεται όλο και μεγαλύτερη ποσότητα αλκοόλ για να φτάσει σε μέθη. Οι άνθρωποι που έχουν χρόνια ανεκτικότητα μπορεί να φαίνονται νηφάλιοι ακόμα και μετά την κατανάλωση τέτοιας ποσότητας αλκοόλ που θα μπορούσε να προκαλέσει το θάνατο σε μη-πότες. Επίσης μπορεί να έχουν επεισόδια απώλειας αισθήσεων μετά από μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, τα οποία χαρακτηρίζονται από αμνησία που κρατά αρκετές ώρες, χωρίς όμως απώλεια συνείδησης. Δηλαδή φαίνονται να έχουν τις αισθήσεις τους, αλλά όταν έχει περάσει η μέθη, δεν θυμούνται τι έκαναν κατά τη διάρκεια αυτών των επεισοδίων. Οι άνθρωποι που έχουν εξάρτηση από το αλκοόλ αναπτύσσουν και στερητικό σύνδρομο. Το νευρικό σύστημα προσαρμόζεται στην χρόνια έκθεση στο αλκοόλ, αυξάνοντας τη δραστηριότητα του μηχανισμού των νευρώνων που εξουδετερώνει τις κατευναστικές επιδράσεις του αλκοόλ. Έτσι, όταν μειωθεί ξαφνικά η πρόσληψη ποτού, το εξαρτημένο άτομο εμφανίζει αποδιοργανωμένη αντίληψη, επιληπτικές κρίσεις, τρέμουλο (που συχνά συνοδεύεται από ευερεθιστότητα, ναυτία και εμετό). Το τρέμουλο στα χέρια εμφανίζεται συνήθως το πρωί λόγω της νυχτερινής αποχής. 19

20 1.2.4 Επιπτώσεις Η κατανάλωση αλκοόλ στην εφηβεία συμβάλλει στη μετέπειτα ριψοκίνδυνη συμπεριφορά των νέων και στην παραβατικότητα. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι εγκεφαλικές περιοχές όπως ο προμετωπιαίος φλοιός, που παίζει σημαντικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων, και που ακόμη αναπτύσσεται και ωριμάζει κατά την εφηβεία, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στην κατανάλωση αλκοόλ. Φαίνεται ότι το αλκοόλ είναι πολύ τοξικό για το αναπτυσσόμενο νευρικό σύστημα. Παράλληλα μειώνει την ικανότητα κρίσης, τον αυτοέλεγχο, προκαλεί διαταραχές στην μνήμη και επηρεάζει την ικανότητα παραγωγής λογικών σκέψεων και πράξεων. Παραδόξως, με την υποχώρηση των επιδράσεών του, το αλκοόλ προκαλεί διαταραχές και στον ύπνο και θεωρείται μια σημαντική αιτία αϋπνίας. Στην εφηβική ηλικία το αλκοόλ μειώνει τη σχολική απόδοση, την ικανότητα απορρόφησης της γνώσης και τη συγκέντρωση. Η κατανάλωση αλκοόλ σε αυτές τις ηλικίες έχει δραματική επίδραση στην προσωπικότητα, προκαλεί ευερεθιστότητα, εχθρικότητα και επιθετικότητα αυξάνοντας τον κίνδυνο πειραματισμού και με άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες. Σωματικές επιπτώσεις Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλης προκαλεί κατά ένα μεγάλο ποσοστό πολλά καρδιαγγειακά νοσήματα όπως τη νόσο του μυοκαρδίου καθώς και σε πολλές περιπτώσεις τον αιφνίδιο θάνατο. Μεταξύ άλλων το αλκοόλ προκαλεί και κίρρωση του ήπατος. Επίσης έχει παρατηρηθεί σημαντική μείωση του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων, γεγονός που σημαίνει ότι καταστρέφει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου. Επίσης σύμφωνα με έρευνες, ο αλκοολισμός προκαλεί συχνά οικιακά και εργατικά ατυχήματα, ενώ είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος στην περίπτωση που ο αλκοολικός οδηγεί κάποιο όχημα. Ψυχικές επιπτώσεις Ο αλκοολισμός προκαλεί και ψυχικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Οι αλκοολικοί συχνά εμφανίζουν καταθλιπτικές και αυτοκαταστροφικές τάσεις. Συχνά παρατηρείται μείωση της σεξουαλικής απόδοσης και το άτομο συχνά παρουσιάζει παραισθήσεις. 20

21 Αναλυτικότερα, οι επιπτώσεις αφορούν: Ομορφιά: Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ επηρεάζει αρνητικά την εμφάνιση τόσο των γυναικών όσο και των ανδρών. Η συστηματική κατανάλωση αφυδατώνει το σώμα και το δέρμα. Αυτό γίνεται γιατί εμποδίζει την απελευθέρωση αντι-διουρητικών ορμονών και τα νεφρά αποβάλλουν υπερβολική ποσότητα νερού. Οι υπερβολικές ποσότητες αλκοόλ διαστέλλουν τα αιμοφόρα αγγεία που βρίσκονται κάτω από το δέρμα και καταλήγουν στην εμφάνιση αντιαισθητικών φλεβών στη μύτη και τα μάγουλα. Άσχημη αναπνοή: Το συκώτι μεταβολίζει τη μεγαλύτερη ποσότητα αλκοόλ αλλά το 5-10% αποβάλλεται από τα ούρα, την αναπνοή και τον ιδρώτα. Όραση: Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ διαστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία των ματιών τα οποία δείχνουν κόκκινα και «ματωμένα». Επηρεάζει επίσης τα σήματα που στέλνουν τα μάτια στον εγκέφαλο, η όραση θολώνει και γίνεται δυσκολότερο να κρίνει κανείς τις αποστάσεις και τις ταχύτητες. Για το λόγο αυτό, σε πολλά τροχαία εμπλέκονται οδηγοί ή πεζοί με υψηλά επίπεδα αλκοόλ στο αίμα τους. Αίμα και έντερα: Η υπερβολική ποσότητα αλκοόλ ερεθίζει το στομάχι και μπορεί να οδηγήσει σε ναυτίες, κράμπες, κοιλιακούς πόνους και διάρροια. Η κατανάλωση τροφής πριν ή κατά τη διάρκεια επιβραδύνει την απορρόφηση του αλκοόλ από το αίμα. Καρδιά: Η στεφανιαία νόσος είναι η κύρια αιτία θανάτου στην Ευρώπη, υπεύθυνη για το 30% περίπου των θανάτων. Η υπεύθυνη κατανάλωση αλκοόλ, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου και εγκεφαλικού κυρίως στους άνδρες άνω των 40 και στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, όταν δηλαδή οι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση της στεφανιαίας νόσου αυξάνονται σημαντικά. Η κατανάλωση αλκοόλ δεν συνιστάται όμως εάν έχετε υψηλή πίεση. Αν κάποιος πάσχει από κάποια καρδιακή πάθηση μπορεί να καταναλώνει αλκοόλ συγκρατημένα μόνο αν το αλκοόλ δεν επηρεάζει τη φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει. Θα πρέπει πάντα όμως να συμβουλεύεται γιατρό. Η υπερβολική κατανάλωση αντίθετα καταπονεί την καρδιά και αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης εμφραγμάτων, εγκεφαλικών και καρδιακών παθήσεων. 21

22 Πιστεύεται ότι το αλκοόλ και όχι κάποιο συγκεκριμένο ποτό είναι αυτό είναι υπεύθυνο για το 75% των καρδιο-προστατευτικών επιδράσεων των αλκοολούχων ποτών. Το αλκοόλ τροποποιεί ευνοϊκά την ισορροπία των λιπών ή των λιπιδίων στο αίμα διεγείροντας το συκώτι ώστε να παράγει «καλή» χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας (HDL). Η HDL απομακρύνει την «κακή» χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας (LDL) από τις αρτηρίες και τις φλέβες ώστε να αποβληθούν μέσω της χολής. Το αλκοόλ μειώνει τη δημιουργία θρόμβων ή την «προσκόλληση» των ερυθρών αιμοσφαιρίων που αν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να δημιουργήσει θρόμβο που θα μπλοκάρει τη ροή του αίματος σε μια αρτηρία ή φλέβα προκαλώντας έμφραγμα ή εγκεφαλικό. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η κατανάλωση ενός ή δύο ποτών την ημέρα για τους άνδρες και ενός για τις γυναίκες δεν επιδεινώνει τις καρδιακές παθήσεις. Ξεπερνώντας αυτό το όριο, αυξάνεται σημαντικά η αρτηριακή πίεση η οποία επιδεινώνει τις καρδιακές παθήσεις. Συκώτι Το συκώτι διασπά τη μεγαλύτερη ποσότητα από το αλκοόλ που καταναλώνουμε (το υπόλοιπο αποβάλλεται από το σώμα μας μέσω της αναπνοής, των ούρων και του ιδρώτα). Το συκώτι περιέχει ένζυμα που διασπούν το αλκοόλ σε νερό και διοξείδιο του άνθρακα τα οποία είναι ακίνδυνα για το σώμα μας. Παρ όλα αυτά, το συκώτι μπορεί να διασπά μία μονάδα αλκοόλ περίπου την ώρα στους ενήλικες, το υπόλοιπο κυκλοφορεί στο αίμα, τον εγκέφαλο και τα υπόλοιπα όργανα. Το αλκοόλ θα συνεχίσει να κυκλοφορεί μέχρι να διασπαστεί όλο από το συκώτι Οι τρόποι αντιμετώπισης Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αντιμετωπιστεί η μάστιγα της κατανάλωσης αλκοόλ από εφήβους. Αρχικά, η επιρροή της οικογενείας παίζει πρωταρχικό ρόλο στην διατήρηση της ψυχικής ηρεμίας και την σωστή επιμόρφωση του νέου. Πρέπει οι γονείς να δώσουν στον έφηβο να καταλάβει ότι η κατανάλωση αλκοόλ είναι όχι μόνο επιβλαβής για τον ίδιο, άλλα και για τον κοινωνικό περίγυρο του, καθώς και να τον ελέγχουν για τυχόν περιπτώσεις κρυφής κατανάλωσης. Επιπλέον, πρέπει ο ίδιος ο έφηβος να συνειδητοποιήσει ότι δεν χρειάζεται να πίνει προκειμένου να ενταχτεί σε 22

23 μια κοινωνική ομάδα, αλλά και να έχει την αίσθηση της υπευθυνότητας, έτσι ώστε όχι μόνο να μην πίνει ο ίδιος, αλλά και να προτρέπει συνομηλίκους του να κάνουν το ίδιο. Το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσει το άτομο ότι αυτό έχει τον έλεγχο της ζωής του και πάνω σε αυτή τη βάση να συνεχίσει με τα υπόλοιπα βήματα: 1. Να δεσμευτεί ότι θα το κόψει. Από την στιγμή που αποφασίσει να το κόψει, μπορεί να σχεδιάσει τρόπους με τους οποίους θα εξασφαλίσει μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας. 2. Να χρησιμοποιήσει την βοήθεια του υγειονομικού προσωπικού. Ο οικογενειακός του γιατρός ή κάποιος εξειδικευμένος επαγγελματίας υγείας (όπως ο Επισκέπτης Υγείας) μπορεί να σταθεί δίπλα του και να το βοηθήσει να ξεπεράσει το πρόβλημα του αλκοολισμού. 3. Να χρησιμοποιήσει την εξειδικευμένη υποστήριξη κέντρων απεξάρτησης. Μπορεί να απευθυνθεί σε ειδικά Κέντρα Απεξάρτησης από το αλκοόλ, όπως είναι οι Ανώνυμοι Αλκοολικοί. Εκεί θα του δοθούν όλες οι απαραίτητες οδηγίες και τα μέσα για να ξεκινήσει την προσπάθεια απεξάρτησης από το αλκοόλ. 23

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Οι ναρκωτικές ουσίες Η χρήση παράνομων ουσιών αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας στις σύγχρονες κοινωνίες με επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα. Η χρήση των ναρκωτικών ξεκινά στην εφηβεία. Ηλικία που χαρακτηρίζεται από την αναζήτηση νέων εμπειριών, τη σταδιακή ανεξαρτητοποίηση από την οικογένεια και την ταυτόχρονη ένταξη των εφήβων σε ομάδες που διαμορφώνουν κοινές συμπεριφορές και αντιλήψεις. Η χρήση και η εξάρτηση από τα ναρκωτικά έχει πολλές αιτιολογίες. Συμμετέχουν ταυτόχρονα ατομικοί, ψυχολογικοί, βιολογικοί, κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες. Ο βαθμός συμμετοχής του κάθε παράγοντα μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο και ανάλογα με το στάδιο της εμπλοκής του με τις ουσίες. Σε πολλές περιπτώσεις η δοκιμή κάποιου ναρκωτικού δεν επαναλαμβάνεται. Η δοκιμή ωστόσο αυξάνει τις πιθανότητες επανάληψης της χρήσης και αυτή με την σειρά της, της πορεία προς την εξάρτηση Είδη Ναρκωτικών ουσιών Ελαφρά ναρκωτικά (ψυχεδελικά) Μαριχουάνα- Χασίς: Παράγωγα της ινδικής κάνναβης. Καπνίζεται το άνθος (μαριχουάνα) ή η ρητίνη (χασίς) που παρασκευάζεται σε πλακίδια ή κυλίνδρους χρώματος σκούρου καφέ. Το χασίς έχει περιεκτικότητα σε καθαρό ναρκωτικό 40%, ενώ η μαριχουάνα δεν ξεπερνάει το 12%. Δίνουν ένα συναίσθημα ευεξίας, ηρεμίας και εσωτερικής ικανοποίησης. Οι έννοιες του χώρου και του χρόνου αλλοιώνονται. Αποτελούν κοινωνικό κίνδυνο γιατί ανοίγουν το δρόμο στη δοκιμή των σκληρών ναρκωτικών όπως η ηρωίνη και η μορφίνη. Είναι πολύ διαδεδομένα ειδικά στις ανατολικές χώρες. 24

25 Σκληρά ναρκωτικά (οπιώδη, αμφεταμίνες) Όπιο, Ηρωίνη, Μορφίνη: Ναρκωτικά που προκαλούν γρήγορη εξάρτηση και εθισμό. Οι χρήστες τους γίνονται σκλάβοι των ναρκωτικών αυτών, μέσα σε λίγες μέρες και κάνουν τα πάντα για να τα προμηθευτούν από τους εμπόρους ναρκωτικών. Η ευεξία και η υποτιθέμενη ευτυχία που προσφέρουν πληρώνονται με τρόπο φοβερό: με γρήγορη ψυχοσωματική καταστροφή και με απώλεια κάθε ηθικής αξίας. Κοκαΐνη: Η κοκαΐνη παράγεται από τα φύλλα του φυτού κόκα. Είναι διεγερτικό και δημιουργεί μεγάλη ευφορία, ακόμη και παραισθήσεις. Στις επιδράσεις περιλαμβάνονται διαστολή των ματιών, τρεμούλα και αϋπνία. Η συχνή εισπνοή από τη μύτη μπορεί να τη βλάψει. LSD (Λυσεργικό οξύ): Το πιο γνωστό παραισθησιογόνο. Το ναρκωτικό που διαστέλλει τη συνείδηση. Ένας μεγάλος κίνδυνος για τους νέους, που δεν είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις επιδράσεις του. Η λήψη του προκαλεί τροποποίηση στην αντίληψη της πραγματικότητας. 25

26 Αμφεταμίνες: Από τις πιο επικίνδυνες κατηγορίες χημικών ουσιών που κυκλοφορούν. Διεγείρουν το κεντρικό νευρικό σύστημα, δημιουργούν περιορισμό της πνευματικής και μυϊκής κόπωσης και βελτίωση της διάθεσης του ανθρώπου και διάθεση για εργασία. Ακόμη προκαλούν αύξηση των μυϊκών δυνάμεων. Χρησιμοποιούνται ευρύτατα από άτομα που θέλουν να μην κοιμηθούν τη νύχτα για να εργαστούν, από αθλητές για να αυξήσουν τις δυνάμεις και τις επιδόσεις τους (ντοπάρισμα), από γυναίκες για να μειώσουν την όρεξη του φαγητού και να μην παχαίνουν, από κακοποιούς για να έχουν θάρρος και ψυχραιμία κατά τη διάπραξη εγκλημάτων. Βαρβιτουρικά: Επιδρούν ως καταπραϋντικά και υπνωτικά. Χρησιμοποιούνται για την καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος. Γίνονται εύκολα συνήθεια και απαιτούν όλο και μεγαλύτερες δόσεις. Έτσι μετατρέπονται σε ναρκωτικά και γίνονται επικίνδυνα. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος όταν η λήψη τους συνδυάζεται με οινοπνευματώδη ποτά ή άλλα ναρκωτικά. Χορηγούνται κατόπιν οδηγίας γιατρού και κυκλοφορούν σε ταμπλέτες, κάψουλες και ενέσεις. Από τη χρήση τους έχουν προκληθεί πολλοί θάνατοι. 26

27 1.3.3 Τα αίτια που ωθούν τους χρήστες στα ναρκωτικά Διάφορα είναι τα αίτια που ωθούν στη χρήση των ναρκωτικών. Καταρχάς, πολλοί, συνήθως νεαρής ηλικίας, δοκιμάζουν μια ουσία μέσα στην προσπάθεια να «πουλήσουν μούρη», να μην φανούν άσχετοι και «ξενέρωτοι» και καταλήξουν να περιθωριοποιηθούν από τη παρέα. Στη συνέχεια, δεν είναι λίγοι εκείνοι που πείθονται από κάποιον κοντινό φίλο ή γνωστό, ο οποίος τους εξιστορεί τις εμπειρίες του και την ευφορία που ένιωθε κατά τη διάρκεια της χρήσης. Άλλοι, έχουν ως σκοπό να ξεφύγουν από προβλήματα που αντιμετωπίζουν στο σπίτι ή γενικά στον κοινωνικό τους περίγυρο. Επίσης, μία άλλη αιτία που ωθεί στα να ναρκωτικά είναι το γεγονός ότι απαγορεύονται. Επομένως, είναι μια πράξη αντίδρασης: κάτι που κατακρίνεται απ όλους, ορισμένους τους διεγείρει. Βέβαια, για κάποιους, η δοκιμή είναι απλά συνέπεια της περιέργειας τους. Επιπροσθέτως, άνθρωποι με πολύ φορτωμένο πρόγραμμα ή άνθρωποι που ασχολούνται σοβαρά με τον αθλητισμό, τείνουν να παίρνουν ορισμένες «βιταμίνες» ή «δυναμωτικά φάρμακα» τα οποία σε συνδυασμό με την ψυχολογική κατάσταση των ατόμων, οδηγούν στον εθισμό. Τέλος, υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που γνώρισαν τα ναρκωτικά λόγω μιας θεραπευτικής αγωγής, στην οποία ήταν απαραίτητη η χρήση τους. 27

28 1.3.4.Επιδράσεις Επίδραση των ναρκωτικών στην ψυχολογία των χρηστών Τα ναρκωτικά, όσον αφορά την ψυχολογία του χρήστη, ανάλογα με την ποσότητα και το είδος τους, προκαλούν έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις. Πιο συγκεκριμένα, βραχυπρόθεσμα, προκαλούν μια γενική αίσθηση ευφορίας, μειώνουν την ένταση, το άγχος και την επιθετικότητα. Επιπλέον, ορισμένες ουσίες, όπως η κοκαϊνη, προκαλούν επιτάχυνση της σκέψης και αίσθημα έντονης μυϊκής δύναμης. Για το λόγο αυτό, οι ασθενείς επιθυμούν διακαώς να νιώσουν αυτήν την άμεση αίσθηση ευχαρίστησης, (το «ανέβασμα»), την ευφορική δράση των ναρκωτικών. Όμως, μακροπρόθεσμα, η χρήση αυτών των ουσιών οδηγεί σε αυξημένο εκνευρισμό, εμφάνιση βίαιης συμπεριφοράς, απώλεια μνήμης, αποπροσανατολισμό, ελλάτωση της συγκέντρωσης, εξασθένιση μνήμης, συναισθηματική αστάθεια, έλλειψη κινήτρων, παράνοια, κρίσεις άγχους, απώλεια επαφής με την πραγματικότητα και ψευδαισθήσεις. Δεν είναι λίγες οι φορές, επίσης, που η παρατεταμένη χρήση τους συνδέεται με συγχυτικές καταστάσεις, όπως ψύχωση και σχιζοφρένεια. 28

29 Οι αλλαγές της συμπεριφοράς και της ψυχολογικής κατάστασης που είναι δυνατόν να παρουσιάζονται σε έφηβους, οι οποίοι παίρνουν ναρκωτικά, είναι μια γενική απώλεια κινήτρων, ενέργειας και αυτοεκτίμησης, μία αδιαφορία για όλα τα θέματα. Επίσης, οι ξαφνικές εξάρσεις υπερευαισθησίας, θυμού, καθώς και η κακοκεφιά, η ευερεθιστικότητα ή η νευρικότητα. Τέλος, οι παρανοϊκές σκέψεις και η υπερβολική ανάγκη για απομόνωση είναι συνηθισμένες μορφές συμπεριφοράς εφήβων που είναι χρήστες ναρκωτικών. Επίδραση των ναρκωτικών στον οργανισμό των χρηστών Τα αποτελέσματα της χρήσης ναρκωτικών εξαρτώνται κυρίως από τη δόση, τον τρόπο χορήγησης, την προηγούμενη έκθεση στην ουσία και τις προσδοκίες του χρήστη. Η ταχύτητα με την οποία μία ψυχοτρόπος ουσία ( κάθε ουσία που, χρησιμοποιούμενη μέσω οποιασδήποτε οδού, μεταβάλλει το συναίσθημα σε επίπεδο αντιληπτικότητας ή την εγκεφαλική λειτουργία ενός χρήστη) συγκεντρώνεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα, πιθανότατα, είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες για τη δημιουργία της κατάστασης που οι χρήστες ονομάζουν «άκουσμα» και ως εκ τούτου είναι καθοριστική ως εθιστική ιδιότητα της ουσίας, διότι ενθαρρύνει την επανάληψη της χρήσης και οδηγεί στην εξάρτηση. Γενικότερα, η χρήση ναρκωτικών ουσιών συνδέεται συχνά με ποικιλία παρενεργειών στον οργανισμό του χρήστη. Με τη χρήση των πιο ελαφρών εξαρτησιογόνων ουσιών, οι παρενέργειες που εμφανίζονται είναι ζάλη, κνησμός, αϋπνία, αδυναμία συγκέντρωσης, απάθεια, υπερθερμία, μειωμένη φυσική δραστηριότητα, συστολή ή διαστολή της κόρης, αναλόγως της χορηγούμενης ουσίας, διαστολή των υποδόριων αιμοφόρων αγγείων, με αποτέλεσμα κοκκίνισμα του προσώπου και του λαιμού, δυσκοιλιότητα, ναυτία, εμετό και κυρίως, καταστολή της 29

30 αναπνευστικής λειτουργίας. Επίσης καρδιακή αρρυθμία, διαταραχές του επιπέδου συνείδησης (από σύγχυση μέχρι και κώμα), διαταραχές της όρασης και επιληπτικοί σπασμοί αποτελούν κάποιες ακόμη παρενέργειες που πιθανώς να υποστεί ο χρήστης. Όμως, καθώς η δόση αυξάνεται, τα υποκειμενικά, αναλγητικά και τοξικά αποτελέσματα γίνονται όλο και πιο έντονα στον οργανισμό του χρήστη. Η οξεία δηλητηρίαση από τα ναρκωτικά είναι μία από τις πιο συνηθισμένες αιτίες θανάτου των τοξικομανών. Η ανάγκη που δημιουργούν πολλά από αυτά (κυρίως τα οπιούχα, οι αμφεταμίνες, η κοκαΐνη, τα βαρβιτουρικά) για τη λήψη μεγαλύτερης δόσης, λόγω εθισμού, μπορεί να αποβεί μοιραία για τη ζωή του χρήστη. Επειδή σε αυτές τις περιπτώσεις ο τοξικομανής έχει ανάγκη να αυξάνει συνεχώς τη δόση του, φτάνει κάποτε στην υπερδοσολογία (overdose), που, ενώ είναι απαραίτητη για τις επιθυμητές εκδηλώσεις που προκαλεί, εντούτοις είναι πλέον τοξική δόση για τον οργανισμό του χρήστη. Έτσι, μπορεί να προκύψει δηλητηρίαση, με ποικίλα συμπτώματα, που τελικά οδηγεί σε παράλυση της αναπνοής και της κυκλοφορίας και στο θάνατο του χρήστη Απεξάρτηση Από Τα Ναρκωτικά Και Επανένταξη Στην Κοινωνία Αποτελούν κοινό πρόβλημα πολλών ανθρώπων ανά τον κόσμο, ένα πρόβλημα θανατηφόρο και με σοβαρές επιπτώσεις, παρά την απαγόρευσή τους, τα ναρκωτικά συνεχίζουν να έχουν μεγάλα ποσοστά χρηστών. Ευτυχώς υπάρχουν λύσεις. Τα γνωστά σε όλους μας Κέντρα Απεξάρτησης όσο περνάει ο καιρός αρχίζουν να έχουν όλο και καλύτερα αποτελέσματα και όλο και περισσότεροι χρήστες τα επιλέγουν και εμπιστεύονται τη ζωή τους σ αυτά. Διάσημα κέντρα είναι: το ΚΕΘΕΑ ΣΤΡΟΦΗ, το 18+, το Κατά Φύσιν, η Πνοή Ζωής αλλά και πολλά άλλα! 30

31 Το ΚΕΘΕΑ ΣΤΡΟΦΗ κλείνοντας 25 χρόνια από την ίδρυσή του καλεί τους χρήστες μέσω του ιστότοπού του και του εξής κειμένου: «Καλωσορίσατε στον ιστότοπο του ΚΕΘΕΑ ΣΤΡΟΦΗ, του πρώτου Θεραπευτικού Προγράμματος του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων, για έφηβους, νεαρούς ενήλικες χρήστες ναρκωτικών ουσιών και τις οικογένειές τους. Από το 1988 μέχρι σήμερα, πάρα πολλοί έφηβοι, γονείς, αδέλφια και σημαντικοί άλλοι υποστηρίχθηκαν στη θεραπευτική διαδικασία της απεξάρτησης και της κοινωνικής δραστηριοποίησης ακολουθώντας τη φιλοσοφία και τις αρχές του μοντέλου της Θεραπευτικής Κοινότητας. Υποστηρίζοντας το δικαίωμα στη θεραπεία και την κοινωνική ένταξη, υποδεχόμαστε έφηβους και οικογένειες από κάθε περιοχή της Ελλάδας, καθώς ο Ξενώνας από την αρχή της λειτουργίας της Κοινότητας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της. Παράλληλα με την υποστήριξη του Συλλόγου Οικογένειας, κάθε οικογένεια που προέρχεται από την περιφέρεια μπορεί να διαμένει στον Ξενώνα του Συλλόγου για το πρώτο διάστημα της κινητοποίησης και προετοιμασίας του παιδιού τους για τη Θεραπευτική Κοινότητα. Το ΚΕΘΕΑ ΣΤΡΟΦΗ, ως ένα Ανοιχτό Θεραπευτικό Πρόγραμμα, επιδιώκει, εκτός από απεξάρτηση των εφήβων, τη Συνανα-Στροφή με την Κοινωνία οργανώνοντας παρεμβάσεις και συλλογικές δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης προκειμένου να μεταδώσει το μήνυμα «Μπορείς αλλά όχι μόνος». Γιατί το πρόβλημα των ναρκωτικών μας αφορά όλους, γιατί οι νέοι δεν μπορούν να μένουν αμέτοχοι από τη ζωή, γιατί η χρήση φέρνει τον κίνδυνο αλλά και την ευκαιρία για αλλαγές σε πολλούς τομείς. Γιατί η Ζωή είναι σαν να κάνεις ποδήλατο. Για να μπορείς όμως να διατηρείς την ισορροπία πρέπει να συνεχίσεις να κινείσαι. Γιατί 30 χρόνια τώρα οι Θεραπευτικές Κοινότητες του ΚΕΘΕΑ δίνουν καθημερινά τον αγώνα 31

32 της απεξάρτησης για μια Ζωή Καθαρή, χωρίς υποκατάστατα και χωρίς λίστες αναμονής». Το Κατά Φύσιν με τη σειρά του όντας ένας οργανισμός δημιουργημένος από ανθρώπους που οι ίδιοι ήταν χρήστες και απεξαρτητοποιήθηκαν αναφέρει: «Έχοντας βιώσει οι ίδιοι την εξάρτηση και έχοντας απεξαρτηθεί και εκπαιδευτεί, δημιουργήσαμε το «Κατά Φύσιν», ένα κέντρο συμβουλευτικής καθοδήγησης ατόμων με πρόβλημα εθισμού σε ναρκωτικά, αλκοόλ και τυχερά παιχνίδια. Ειδικοί σύμβουλοι και επιστήμονες, οι οποίοι έχουν την γνώση και την εξειδίκευση, μπορούν να σας βοηθήσουν ν αναγνωρίσετε και να ξεπεράσετε το πρόβλημα και στη συνέχεια να μάθετε τον τρόπο να ζείτε ελεύθεροι. Η θεραπευτική διαδικασία που εφαρμόζουμε είναι γνωστή σε αντίστοιχα κέντρα του εξωτερικού και έχει δοκιμασθεί με επιτυχία για δεκαετίες. Είναι αποδεδειγμένο ότι τα εξαρτημένα άτομα μπορούν να αλλάξουν, αρκεί να βρεθούν σε ένα περιβάλλον που να τους εμπνέει εμπιστοσύνη και ασφάλεια, που θα τους παρέχει την κατάλληλη ενημέρωση και υποστήριξη ώστε να ανακαλύψουν καινούργιες, υγιείς συμπεριφορές και μία δημιουργική στάση απέναντι στη ζωή. Δε χρειάζεται πια να αυτοκαταστρέφεσαι. Δες τη ζωή αλλιώς!» «Δε χρειάζεται πια να αυτοκαταστρέφεσαι. Δες τη ζωή αλλιώς!» η συγκεκριμένη φράση στην ουσία συνοψίζει ολόκληρη την έννοια της απεξάρτησης! 32

33 Η απεξάρτηση όμως δεν είναι το μόνο πρόβλημα η απεξάρτηση υπάρχει και το θέμα της επιστροφής στην κοινωνία ή αλλιώς κοινωνική επανένταξη. Ως κοινωνική επανένταξη νοείται «κάθε κοινωνική παρέμβαση με στόχο την ένταξη πρώην ή νυν προβληματικών χρηστών ναρκωτικών στην κοινότητα». Τρεις είναι οι άξονες της κοινωνικής επανένταξης:στέγη, εκπαίδευση και απασχόληση (συμπεριλαμβανομένης της επαγγελματικής κατάρτισης). Είναι επίσης δυνατό να χρησιμοποιούνται και άλλα μέτρα, όπως η συμβουλευτική και οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Τα κέντρα απεξάρτησης επίσης διαθέτουν ψυχολόγους οι οποίοι βοηθάνε τους χρήστες στην επανένταξή τους. Υπάρχουν, τέλος, και ειδικά κέντρα ονομαζόμενα Μονάδες Κοινωνικής Επανένταξης όπως παραδείγματος χάρη η ΟΚΑΝΑ. Με λειτουργία από το 2000 η ΟΚΑΝΑ παρουσιάζει 12μηνα ως και 24μηνα προγράμματα που συντελούν στον να επιτευχθεί ο στόχος της μονάδας με κάθε ένα «ασθενή». Ο κύριος στόχος της Μονάδας είναι να συμβάλλει, μέσω της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, στη σταδιακή και ομαλή κοινωνικοποίηση, αλλά και την προώθηση στην αγορά εργασίας των ατόμων που έχουν ολοκληρώσει τη θεραπεία τους στις μονάδες υποκατάστασης και έχουν απεξαρτηθεί. Σε ειδικό τμήμα της Μονάδας μπορούν να ενταχθούν και θεραπευόμενοι που συνεχίζουν να λαμβάνουν μεθαδόνη, εφόσον παρουσιάσουν σταθερή συμμόρφωση στο πρόγραμμα θεραπείας και έχει εκτιμηθεί ότι είναι ικανοί να διεκδικήσουν και να διατηρήσουν εργασιακή θέση με στόχο την ομαλή κοινωνική επανένταξή τους. 33

34 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΚΙΝΗΤΟ Το κινητό τηλέφωνο Τα κινητά τηλέφωνα είναι χαμηλής ισχύος πομποδέκτες ραδιοκυμάτων, οι οποίοι με τη βοήθεια κατάλληλης ενσωματωμένης κεραίας και ηλεκτρονικού εξοπλισμού μετατρέπουν τη φωνή και τα ψηφιακά δεδομένα σε ραδιοκύματα και το αντίστροφο. Για την αποστολή αυτών των ραδιοκυμάτων από και προς το κινητό τηλέφωνο, χρησιμοποιούνται οι σταθμοί βάσης κινητών επικοινωνιών που αποτελούνται από κεραίες και ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Όταν κάποιος καλεί από το κινητό του τηλέφωνο, αυτό εκπέμπει ραδιοκύματα που διαδίδονται στον αέρα μέχρι να συναντήσουν κάποιο δέκτη στον πλησιέστερο σταθμό βάσης. Όταν ο σταθμός βάσης λάβει τα ραδιοκύματα που προέρχονται από το κινητό τηλέφωνο, λειτουργεί ως διακόπτης μεταγωγής και προωθεί την κλήση σε ένα άλλο σταθμό βάσης. Έτσι, η κλήση αποστέλλεται μέσω του δικτύου κινητής τηλεφωνίας στο σταθμό βάσης που βρίσκεται πλησιέστερα στον καλούμενο χρήστη. Στη συνέχεια, ο σταθμός βάσης εκπέμπει ραδιοκύματα που λαμβάνονται από το δέκτη (κινητό τηλέφωνο) του καλούμενου χρήστη, όπου τα ραδιοκύματα μετατρέπονται ξανά σε ήχο (φωνή) Διάφορες μάρκες κινητών είναι: Samsung galaxy Samsung silver Samsung pink Samsung blanc Nokia Nokia lumia με windows 8 Nokia warm silver Nokia red Lg T375 Lg Optimus L5 Dual sim Lg Optimus L3 II E430 34

35 Lg L3 E400 white HTC ONE APPLE I phone 5c Alcatel 2010G Εξάρτηση στα κινητά τηλέφωνα Είναι σχετικά πρόσφατη η αποκάλυψη μιας δυσάρεστης πραγματικότητας, αυτή «της ανάγκης θεραπευτικής προσέγγισης παιδιών και εφήβων με συμπτώματα εξάρτησης από νεοεμφανιζόμενες ψυχικές νόσους, που συσχετίζονται με την τεχνολογία και το μοντέρνο τρόπο διαχείρισης της καθημερινής ζωής Η «εξάρτηση από τα κινητά» ανήκει στην κατηγορία των «εξαρτήσεων συμπεριφοράς», όπως γενικά αποκαλείται ο εθισμός σε συγκεκριμένες δραστηριότητες -π.χ. φαγητό, κ.λπ.- που ενεργοποιούν συναισθήματα όπως η χαρά ή η ευφορία. Έτσι, μια απλή δραστηριότητα -στην προκειμένη περίπτωση η χρήση κινητού- αποκτά ζωτική σημασία και η επανάληψή της αποτελεί επιδίωξη και εμμονή ως κάτι το αναγκαίο. Το πρόβλημα εντείνεται όταν το άτομο επικεντρώνει και κατευθύνει μεγάλο μέρος της συνολικής του ενέργειας, προσοχής και σκέψης στο κινητό. Όταν, δηλαδή, μονίμως: Ελέγχει εάν έχει σήμα Επιθυμεί να χρησιμοποιεί το κινητό του όλο και περισσότερο Νευριάζει αν κάποιος διακόπτει μια συνομιλία του 35

36 Αντιδρά υπερβολικά όταν του επισημαίνεται ότι κάνει συνεχή χρήση του κινητού Ελέγχει διαρκώς για αναπάντητες κλήσεις ή μηνύματα Σχέση εφήβων με τα κινητά τηλέφωνα Το κινητό τηλέφωνο αποτελεί σήμερα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των εφήβων, όχι μόνο για να τηλεφωνούν σε φίλους και να ανταλλάσσουν «βροχή» γραπτά μηνύματα, αλλά και - όλο και περισσότερο- για να παίζουν παιχνίδια, να παίρνουν φωτογραφίες, να ανταλλάσσουν βίντεο ή να συνδέονται στο Διαδίκτυο. Τα κινητά γίνονται όλο και πιο εξελιγμένα και οι έφηβοι προσαρμόζονται όλο και πιο γρήγορα στην κινητή τεχνολογία. Αναμφισβήτητα, το κινητό τηλέφωνο έδωσε μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων στους εφήβους. Η χρήση όμως των κινητών από τους εφήβους δεν είναι πάντοτε ορθολογική. Μια από τις βασικές αιτίες της παράλογης χρήσης του κινητού στην καθημερινή ζωή είναι ο βαθμός αποξένωσης των ανθρώπων από την πραγματική ζωή,! Επίσης, υπάρχει και η στάση των ανθρώπων να επιλέγουν την πιο εύκολη λύση όσον αφορά την ανθρώπινη επικοινωνία. Είναι πιο εύκολο να κάνεις ένα διάλογο με κάποιο άλλο άτομο μέσω του κινητού, παρά να έχεις το ίδιο το άτομο απέναντί σου. Επιπρόσθετα, πολλοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η γλώσσα μας διατρέχει σοβαρό κίνδυνο, κυρίως εξαιτίας της σύγχρονης τεχνολογίας, όπως το chat και τα μηνύματα μέσω του κινητού. Ιδιαίτερα οι νέοι, έχουν εφεύρει προς διευκόλυνση τους, μια νέα γλώσσα που είναι γνωστή ως greeklish, η οποία είναι η ελληνική γλώσσα αλλά με λατινικούς χαρακτήρες. Όμως υπάρχει και η άλλη πλευρά του νομίσματος καθώς η χρήση του κινητού τηλεφώνου βελτιώνει την επικοινωνία, προωθεί την κοινωνικοποίηση και προάγει τα αισθήματα ασφάλειας. Το κινητό τηλέφωνο αποτελεί πλέον καθημερινότητα στη ζωή των περισσοτέρων ανθρώπων. Για πολλά παιδιά το κινητό, αποτελεί τον καλύτερό τους φίλο, καθώς γίνεται σύντροφος στη διασκέδαση, μέσα από τη χρήση του ως φωτογραφική μηχανή, παιχνιδομηχανή και συσκευή αναπαραγωγής μουσικής. Όσο βέβαια τα παιδιά μεγαλώνουν εκτιμούν περισσότερο το ότι το κινητό τους δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνούν με οποιονδήποτε επιθυμούν,έχοντας τη δική τους προσωπική πύλη επικοινωνίας. Μέσω της κατοχής και χρήσης του 36

37 κινητού τηλεφώνου, οι νέοι αποκαλύπτουν τη συμμετοχή τους σε κοινωνικές ομάδες και καθορίζουν τα όρια των κοινωνικών τους δικτύων. Παράλληλα, παρατηρήθηκε ότι η ανάγκη των νέων για απόκτηση της προσωπικής τους ταυτότητας, η οποία τονώνει το αίσθημα της αυτοεκτίμησης,καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό από τη χρήση του κινητού τηλεφώνου Εκτός από τη χρήση των κινητών ως μέσο ψυχαγωγίας και κοινωνικότητας, σημαντική είναι και η χρήση τους για την ικανοποίηση του αισθήματος ασφάλειας. Η δυνατότητα των χρηστών σε περίπτωση ατυχήματος να καλέσουν βοήθεια για τους ίδιους ή για κάποιο συνάνθρωπό τους αποτελεί μια ζωτικής σημασίας χρήση του τηλεφώνου. Όλες οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας παρέχουν για αυτό το λόγο και αντίστοιχα τηλεφωνικά νούμερα για επείγοντα περιστατικά. Επιπλέον, η ασφάλεια που παρέχει το κινητό μπορεί να μειώσει τα επίπεδα εγκληματικότητας μέσω της έγκαιρης ειδοποίησης ή της ιχνηλασιμότητας. Άρα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η επίδραση της χρήσης του κινητού τηλεφώνου στη κοινωνία μπορεί άλλες φορές να είναι αρνητική ενώ άλλες θετική Από τη χρήση στη κατάχρηση Η εύκολη απόκτηση κινητού τηλεφώνου από τους ανήλικους οφείλεται εκτός από την οικονομική δυνατότητα και στην άγνοια ή και στην απροθυμία των γονιών να υποστηρίξουν τις θέσεις τους, θέτοντας τα κατάλληλα όρια στη συμπεριφορά και τις απαιτήσεις του παιδιού. Ενδεχομένως παίζουν ρόλο και οι ενοχές που νιώθουν για διάφορους λόγους -π.χ. φορτωμένο ωράριο εργασίας- που δεν τους επιτρέπουν να βρίσκονται καθημερινά αρκετή ώρα με το παιδί τους. «Συνήθως, η άνευ μέτρου χρήση των κινητών συμβάλλει σε μια αποστασιοποιημένη, αποπροσωποποιημένη επικοινωνία, αποτέλεσμα της καταναλωτικής δομής της ζωής μας. Από την άλλη, αυτού του τύπου η επικοινωνιακή μεταχείριση «διαβρώνει» τα πλαίσια της ασφαλούς και υγιούς αλληλεπίδρασης και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την απουσία σωματικής και συναισθηματικής επαφής, που είναι αναγκαίες για την ολοκληρωμένη κοινωνικοποίηση και ψυχική ανάπτυξη του παιδιού», τονίζει ο ειδικός. Ετσι, μέσα από την υπερβολική χρήση, οι ανήλικοι εθίζονται σε μια «τεχνητή» επαφή με τους συνομηλίκους τους, που οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη αίσθηση μοναξιάς, και ίσως τελικά να συμβάλλει στα ολοένα 37

38 αυξανόμενα κρούσματα παιδικής κατάθλιψης, τα οποία έχουν άμεσα επιρροή στις σχολικές επιδώσεις κάθε μαθητή.» Συνέπειες εξάρτησης Συνέπειες στην υγεία Τα κινητά τηλεφωνά επηρεάζουν σοβαρά την υγειά μας, καθώς έχουν βλαβερές συνέπειες, όταν τα χρησιμοποιούμε χωρίς να έχουμε λάβει τα απαραίτητα μέτρα. Η λάθος χρήση των κινητών τηλεφώνων μπορεί να δημιουργήσει εγκεφαλικά προβλήματα ενώ η απεριόριστη κατάχρηση αυτών είναι πιθανό να προκαλέσει διάφορα είδη καρκίνων, όπως καρκίνο του ακουστικού νεύρου ενώ μπορεί να επηρεάσει μέχρι και τη γονιμότητα του ανθρώπου. Η αλόγιστη χρήση του κινητού τηλεφώνου μπορεί να προκαλέσει ποικίλα προβλήματα στον ανθρώπινο αναπτυσσόμενο οργανισμό. Το κινητό τηλέφωνο αποτελεί επιστημονικά έναν μικροσκοπικό φούρνο μικροκυμάτων, με αποτέλεσμα η διαρκή του χρήση να επηρεάζει την εγκεφαλική λειτουργία, βλάπτοντας τα κύτταρα που ακόμα αναπτύσσονται. Διάφορες έρευνες που έχουν διεξαχθεί, έχουν καταλήξει στο ότι η αλόγιστη χρήση του κινητού μπορεί να προκαλέσει από καρκίνο του ακουστικού νεύρου έως μείωση της γονιμότητας. Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα κινητά είναι επικίνδυνα κοντά στο σώμα (αυτί, τσέπες ενδυμάτων) σε καθημερινή βάση και πρέπει επιτέλους να πάψει ο μύθος ότι δεν κάνουν κακό στην υγεία μας. Η χρήση των κινητών τηλεφώνων μπορεί να προκαλεί βλάβες στον εγκέφαλο. Οι βλάβες αυτές πιθανόν να επηρεάζουν ακόμη περισσότερο τον εγκέφαλο των εφήβων, οι οποίοι χρησιμοποιούν με αυξανόμενη συχνότητα τα κινητά τηλέφωνα. Υπάρχουν υποψίες ότι η ακτινοβολία που εκπέμπεται κατά τη χρήση των τηλεφώνων, μπορεί να προκαλεί απώλεια με νέκρωση νευρώνων που είναι τα βασικά λειτουργικά κύτταρα του εγκεφάλου. Η απώλεια αυτή θα μπορούσε διαχρονικά να προκαλέσει ασθένειες όπως η νόσος του Αλτσχάϊμερ και άλλες εκφυλιστικές νόσους του εγκεφάλου. Πνευματικές λειτουργίες του εγκεφάλου όπως η μνήμη, η δυνατότητα μάθησης και η κινητικότητα, πιθανόν να επηρεάζονται λόγω απώλειας νευρώνων σε περιοχές του εγκεφάλου που υφίστανται την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία των ραδιοκυμάτων που εκπέμπουν ορισμένα κινητά τηλέφωνα. 38

39 Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν για πρώτη φορά από μια μικρή αλλά σημαδιακή έρευνα που έγινε από Σουηδούς γιατρούς στο πανεπιστήμιο του Malmo. Οι γιατροί υπέβαλαν αρουραίους ηλικίας από 12 έως 26 εβδομάδων, σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία ανάλογη με αυτή που εκπέμπουν τα κινητά τηλέφωνα. Ο λόγος που επιλέχθηκε η ηλικία αυτή των αρουραίων είναι διότι αναλογικά, από βιολογική άποψη, η ηλικία αυτή αντιστοιχεί με την εφηβεία στον άνθρωπο. Οι αρουραίοι υποβλήθηκαν σε ακτινοβολίες διαφορετικών εντάσεων, ανάλογες με αυτές που εκπέμπουν τα κινητά τηλέφωνα τύπου GSM. Τα αποτελέσματά τους έδειξαν ότι προκαλούνται βλάβες στο σύστημα ανταλλαγών μεταξύ αίματος και εγκεφάλου. Λόγω αυτής της αλλαγής, εισέρχεται μέσα στον εγκέφαλο, μεγαλύτερη ποσότητα της πρωτεΐνης λευκωματίνης που προκαλεί με τον τρόπο αυτό βλάβες στους νευρώνες. Επιπρόσθετα οι ερευνητές βρήκαν ότι με την αύξηση της έντασης της ακτινοβολίας, αυξάνεται και ο αριθμός των νευρώνων που νεκρώνονται στον εγκέφαλο. Επειδή ο εγκέφαλος των αρουραίων μας δίνει μια πολύ καλή εικόνα του τι μπορεί να συμβαίνει και στον άνθρωπο, τα δεδομένα αυτά δημιουργούν δικαιολογημένα ανησυχίες. Ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος των παιδιών και εφήβων είναι ιδιαίτερα ευάλωτος σε νοσηρούς παράγοντες. Στους έφηβους η χρήση των τηλεφώνων παρουσιάζει μια θεαματική αύξηση, γεγονός που δημιουργεί φόβους για το τι μπορεί να συμβεί στον εγκέφαλό τους, μακροχρόνια μετά από μια συσσωρευτική χρήση πολύ μεγάλης χρονικής διάρκειας. Η μελέτη αυτή δημιουργεί την ανάγκη διεξαγωγής μεγαλύτερων ερευνών, τόσο με πειραματόζωα αλλά και με παρακολούθηση του τι συμβαίνει σε παιδιά και έφηβους που χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα. Είναι γεγονός ότι μέχρι σήμερα, οι έρευνες αναφορικά με τα κινητά τηλέφωνα, εξέτασαν κυρίως τη σχέση τους με την πρόκληση καρκίνου. Τα αποτελέσματα δεν τεκμηρίωσαν μια αιτιολογική σχέση. Τώρα όμως φαίνεται ότι, πιθανόν να προκαλείται νέκρωση και απώλεια λειτουργικών νευρώνων του εγκεφάλου, με κίνδυνο μείωσης πνευματικών ικανοτήτων και δημιουργίας εκφυλιστικών νόσων του εγκεφάλου όπως η νόσος Άλτσχάϊμερ. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι ακόμη βρισκόμαστε στο πειραματικό στάδιο της διερεύνησης των νοσηρών επιδράσεων της ακτινοβολίας των κινητών 39

40 τηλεφώνων στον εγκέφαλο. Δεν έχουν ακόμη γίνει έρευνες και δεν έχει αποδειχθεί ότι τα κινητά τηλέφωνα προκαλούν τα προβλήματα αυτά στον άνθρωπο. Παρ' όλα αυτά τα πειραματικά δεδομένα, σε εγκέφαλους ζώων που προσομοιάζουν με την κατάσταση στον άνθρωπο επιβάλλουν την πλήρη διαλεύκανση του σοβαρού αυτού ζητήματος. Το πρόβλημα γίνεται ακόμη πιο οξύ από το γεγονός ότι υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να επηρεάζονται οι εγκέφαλοι παιδιών και εφήβων που χρησιμοποιούν με αυξανόμενη συχνότητα τα κινητά τηλέφωνα. Από όλα τα ανωτέρω αντιλαμβανόμαστε ότι η αλόγιστη χρήση του κινητού τηλεφώνου μπορεί να αποβεί μοιραία σε κάποιες περιπτώσεις για τον σημαντικότερο τομέα της ζωής μας, αυτόν της υγείας, καθιστώντας επιβεβλημένη την καθιέρωση μίας «πολιτικής ορθής χρήσης», ειδικά για τους νέους, οι οποίοι δυστυχώς δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν την σοβαρότητα των αρνητικών συνεπειών αυτής της νέας μορφής εθισμού. Συνέπειες στην κοινωνική ζωή Από τον εθισμό στο κινητό ενδέχεται να προκληθούν ποικίλα συναισθηματικά προβλήματα, υπερδραστηριότητα, προβλήματα κοινωνικότητας, παραβατικότητας καθώς και προβλήματα στις σχέσεις των νέων με τον κοινωνικό τους περίγυρο. Άλλες συνέπειες της αλόγιστης χρήσης του κινητού τηλεφώνου αποτελούν η εξασθένηση της μνήμης των νέων ειδικά των μαθητών και των φοιτητών, η διάσπαση της προσοχής τους αλλά και διαταραχές στη μάθηση και στην αντίληψη των εξωτερικών ερεθισμάτων που λαμβάνουν. 40

41 Ένας νέος εθισμένος στην χρήση του κινητού του τηλεφώνου κινδυνεύει να υποκαταστήσει τις διαπροσωπικές σχέσεις, την πραγματική ανθρώπινη επαφή με μια πλαστή μορφή επικοινωνίας, η οποία μετατρέπει τους ανθρώπους σε ανούσιες επαφές, όπως οι επαφές στον τηλεφωνικό κατάλογο του κινητού μας, χωρίς συναισθηματισμό και αλληλεπίδραση. Η πολύωρη χρήση του κινητού τηλεφώνου ενδέχεται να απομονώσει το παιδί από τις συναναστροφές με συνομήλικους του σε βάρος της κοινωνικότητας του, καθώς αρκείται σε μία μορφή «ηλεκτρονικής» παρέας και συντροφικότητας. Οικονομικές συνέπειες Είναι σύνηθες φαινόμενο η πολύωρη χρήση του κινητού τηλέφωνου για κλήσεις και μηνύματα, να ξεζουμίζει οικονομικά χιλιάδες οικογένειες που πληρώνουν λογαριασμούς κινητής τηλεφωνίας και μονάδες για τα εθισμένα παιδιά τους. Επιπλέον, με την κυκλοφορία όλο και πιο εξελιγμένων έξυπνων τηλεφώνων, οι εθισμένοι νέοι σπεύδουν να αγοράσουν τις καινούργιες πανάκριβες συσκευές, επιβαρύνοντας οικονομικά την οικογένεια τους ενώ έχουν ήδη μια λειτουργική συσκευή. 41

42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης Facebook: Το Facebook είναι δημοφιλής ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης που ξεκίνησε στις 4 Φεβρουαρίου του Οι χρήστες μπορούν να επικοινωνούν μέσω μηνυμάτων με τις επαφές τους και να τους ειδοποιούν όταν ανανεώνουν τις προσωπικές πληροφορίες τους. Όλοι έχουν ελεύθερη πρόσβαση στο να συμμετάσχουν σε δίκτυα που σχετίζονται μέσω πανεπιστημίου, θέσεων απασχόλησης ή γεωγραφικών περιοχών. Το Facebook σήμερα έχει πάνω από 1 δισεκατομμύριο ενεργούς χρήστες, κατατάσσοντάς το έτσι στη λίστα ταξινόμησης του Alexa ως ένα από τα δημοφιλέστερα web sites του πλανήτη (2ο μετά τοgoogle). Επίσης, το Facebook είναι ένα από τα δημοφιλέστερα sites για ανέβασμα φωτογραφιών με πάνω από 14 εκατομμύρια φωτογραφίες καθημερινά. Με αφορμή τη δημοτικότητά του, το Facebook έχει υποστεί κριτική και κατηγορηθεί σε θέματα που αφορούν τα προσωπικά δεδομένα και τις πολιτικές απόψεις των ιδρυτών του. Ωστόσο η συγκεκριμένη ιστοσελίδα παραμένει η πιο διάσημη κοινωνική περιοχή δικτύωσης σε πολλές αγγλόφωνες χώρες. Twitter: Twitter είναι μια διαδικτυακή υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης όπου ο κάθε χρήστης μπορεί να γράφει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται κάποια συγκεκριμένη στιγμή, ή ακόμη και τη διάθεση του, και μπορεί να επικοινωνεί με τους φίλους του, μέσω σύντομων μηνυμάτων. Η υπηρεσία microblogging επιτρέπει στους χρήστες του να στέλνουν και να διαβάζουν κείμενα που περιέχουν μέχρι 140 χαρακτήρες (τα μηνύματα αυτά είναι γνωστά ως «tweets»). Δημιουργήθηκε το Μάρτιο του 2006 στο Σαν Φρανσίσκο, Καλιφορνία, ΗΠΑ από τον Jack Dorsey και η χρήση του ξεκίνησε τον Ιούλιο. Η υπηρεσία αυτή έχει γνωρίσει πάνω από 300 εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο, το 2011, δημιουργώντας πάνω 10 από 300 εκατομμύρια tweets και το χειρισμό πάνω από 1,6 δισ. Τα πλεονεκτήματα του Twitter είναι ότι μπορείτε να μιλήσετε με φίλους, την οικογένεια σας και άλλους συγγενείς. Υπάρχουν μεγάλα παιχνίδια για να παίξετε και μπορείτε να ανταγωνιστείτε online με 42

43 φίλους, την οικογένεια σας και άλλους συγγενείς. Το αρνητικό σημείο για το Twitter είναι ότι οι άνθρωποι μπορούν κάνουν ψεύτικα προφίλ. Skype: Η εφαρμογή δημιουργήθηκε αρχικά από τον Niklas Zennstrom και Janus Friis, και ανήκει στη Microsoft από το Η υπηρεσία επιτρέπει στους χρήστες να επικοινωνούν με φίλους με τη φωνή, βίντεο και άμεσων μηνυμάτων μέσω του διαδικτύου. Οι τηλεφωνικές κλήσεις διατίθενται στους δικαιούχους από τα παραδοσιακά τηλεφωνικά δίκτυα. Κλήσεις σε άλλους χρήστες εντός της υπηρεσίας Skype είναι δωρεάν, ενώ οι κλήσεις προς σταθερά τηλέφωνα και κινητά τηλέφωνα χρεώνονται μέσω χρεωστικού συστήματος που βασίζεται σε λογαριασμό χρήστη. Το Skype έχει γίνει επίσης δημοφιλής για τις άλλες επιλογές του, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς αρχείων και τηλεδιάσκεψης. Το Skype έχει 663 εκατομμύρια εγγεγραμμένους χρήστες από τον Σεπτέμβριο του Σε αντίθεση με άλλες υπηρεσίες VoIP, το Skype είναι ένα peer-to-peer σύστημα και όχι ένα σύστημα clientserver,κάνει χρήση της επεξεργασίας υπόβαθρο σε υπολογιστές που τρέχουν το λογισμικό Skype. MySpace: Myspace είναι μια υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης, η οποία ανήκει στην εταιρεία Specific Media LLC και στον ποπ σταρ Τζάστιν Τίμπερλεϊκ. Το Myspace ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2003 και εδρεύει στο Μπέβερλι Χιλς, στην Καλιφόρνια. Τον Αύγουστο του 2011, το Myspace είχε 33,1 εκατομμύρια ξεχωριστούς επισκέπτες στις Η.Π.Α.Το Myspace ιδρύθηκε το 2003 και εξαγοράστηκε από τη News Corporation τον Ιούλιο του 2005 έναντι $ 580 εκατομμυρίων. Από το 2005 μέχρι τις αρχές του 2008, το Myspace ήταν η μεγαλύτερη σε επισκεψιμότητα σελίδα κοινωνικής δικτύωσης στον κόσμο, και τον Ιούνιο του 2006 ξεπέρασε το Google ως η μεγαλύτερη σε επισκεψιμότητα ιστοσελίδα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τον Απρίλιο του 2008, το Myspace ξεπεράστηκε από το Facebook όσον αφορά τον αριθμό των μοναδικών επισκεπτών από όλο τον κόσμο, και τον αριθμό των μοναδικών επισκεπτών στις Η.Π.Α τον Μάιο του Από τότε, ο αριθμός των χρηστών του MySpace έχει μειωθεί σταθερά, παρά τις πολλές επανασχεδιάσεις. Το Δεκέμβριο του 2011, το Myspace κατετάγη 138ο σε επισκεψιμότητα.τον Ιούνιο του 2009, το Myspace απασχολούσε περίπου εργαζόμενους. Από τότε στην εταιρεία υπήρξαν αρκετοί γύροι απολύσεων και τον Ιούνιο του 2011, το Myspace είχε 43

44 μειώσει το προσωπικό του σε περίπου 200 εργαζόμενους.στις 29 Ιουνίου 2011, το Myspace πωλήθηκε στην Specific Media και στον Justin Timberlake για περίπου 35 εκατομμύρια δολάρια. Youtube: To Youtube είναι ένας δημοφιλής διαδικτυακός τόπος, ο οποίος επιτρέπει αποθήκευση, αναζήτηση και αναπαραγωγή ψηφιακών ταινιών.δημιουργήθηκε το Φεβρουάριο του 2005[1] και το Νοέμβριο του 2006 ονομάστηκε από το περιοδικό Time "Invention of the Year 2006" (Η Εφεύρεση του 2006). Τον Οκτώβριο του 2006, η εταιρεία αγοράστηκε από την Google με ανταλλαγή μετοχών αξίας 1,65 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ και σήμερα λειτουργεί ως θυγατρική της Google. Η εταιρία εδρεύει στο Σαν Μπρούνο της Καλιφόρνια, και χρησιμοποιεί την τεχνολογία Adobe Flash Video για να εμφανιστεί μια μεγάλη ποικιλία από το περιεχόμενο φτιαγμένο από χρήστες, συμπεριλαμβανομένων των κλιπ ταινιών, κλιπ τηλεόρασης, βίντεο και μουσικής, καθώς και ερασιτεχνικό περιεχόμενο, όπως το video blogging και σύντομα πρωτότυπα βίντεο. Μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου στο YouTube έχει φορτωθεί από τα άτομα. Όλοι μπορούν να βλέπουν τις αποθηκευμένες ψηφιακές ταινίες (βίντεο), ενώ τα εγγεγραμμένα μέλη μπορούν να αποθηκεύουν απεριόριστο αριθμό ταινιών με χρονικό όριο δεκαπέντε λεπτών το κάθε βίντεο. Μαζί με τις ταινίες φαίνεται και ο αριθμός των μελών που τις έχουν δει, ώστε να φαίνονται ποιες είναι οι πιο δημοφιλείς. Επίσης ένας χρήστης μπορεί να πει αν του αρέσει ένα βίντεο ή όχι.τα εγγεγραμμένα μέλη μπορούν να αφήσουν σχόλια στο κάθε βίντεο και να πατήσουν το κουμπί "Μου αρέσει" καθώς επίσης και να βαθμολογήσουν και να απαντήσουν τα σχόλια άλλων χρηστών.μη εγγεγραμένοι χρήστες μπορούν να παρακολουθήσουν τα βίντεο, ενώ οι εγγεγραμμένοι χρήστες επιτρέπεται να ανεβάσουν απεριόριστο αριθμό βίντεο. Βίντεο που θεωρούνται ότι περιέχουν δυνητικά προσβλητικό περιεχόμενο είναι διαθέσιμα μόνο σε εγγεγραμμένους χρήστες 18 και άνω. 44

45 2.5.2 Λόγοι για τους οποίους οι νέοι συνδέονται στα κοινωνικά δίκτυα Τα κοινωνικά δίκτυα είναι ψηφιακές πλατφόρμες οι οποίες επιτρέπουν στους χρήστες τους να δημιουργούν προφίλ και να μοιράζονται περιεχόμενο (μηνύματα, εικόνες κ.λπ.). Τα κοινωνικά δίκτυα - τα οποία αριθμούν εκατομμύρια χρήστες -έχουν εισχωρήσει δυναμικά στον τομέα των κοινωνικών επαφών και όχι μόνο. Μέσω των σελίδων αυτών οι χρήστες μπορούν να εντοπίσουν άτομα από κάθε γωνιά του πλανήτη ανάλογα με τις δραστηριότητες ή τις μουσικές τους προτιμήσεις. Επιπλέον δίνεται οι δυνατότητα στους χρήστες να ενημερώνουν τους υπολοίπους ανά πάσα στιγμή για την κατάσταση τους ή το μέρος στο οποίο βρίσκονται. Φαίνεται λοιπόν, να προσφέρεται εύκολη, χαλαρή και δωρεάν επικοινωνία σε συνδυασμό με διασκέδαση ενώ ταυτόχρονα οι αποστάσεις εκμηδενίζονται. Παρέχεται επιπλέον η δυνατότητα ενημέρωσης και κοινωνικοποίησης, καθώς τα άτομα μπορούν να μάθουν ανά πάσα ώρα τι γίνεται τόσο σε κοντινούς τους ανθρώπους όσο και σε όλο τον κόσμο. Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη να επιλέξει ανάμεσα σε μεγάλο πλήθος κοινωνικών ομάδων και να αναζητήσει την ομάδα εκείνη που τον εκφράζει και τον ωφελεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ωστόσο, τα άτομα και κυρίως οι έφηβοι έχουν αρχίσει να δημιουργούν κάποιο λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για λόγους αποδοχής και κοινωνικής καταξίωσης. Πιο συγκεκριμένα, οι χρήστες που συνδέονται στα κοινωνικά δίκτυα παρουσίαζουν την ανάγκη να ανανεώνουν συνεχώς το "profile" τους για χάρη των διαδικτυακών τους φίλων. Επίσης, αντί να επιλέγουν να συζητούν τις σκέψεις και τα προβλήματά τους με κοντινούς τους ανθρώπους αρκούνται στα "likes" των υπολοίπων χρηστών θεωρώντας καταξιωμένο όποιον κερδίσει τα περισσότερα. Μ αυτόν τον τρόπο μπορούμε να συμπεράνουμε πως τα κοινωνικά δίκτυα ειναι πολύ ωφέλιμα στην σύγχρονη εποχή καθώς μας βοηθάνε να επικοινωνούμε, να διασκεδάζουμε, να ενημερωνόμαστε και να κοινωνικοποιούμαστε, ωστόσο όμως είναι συχνό το φαινόμενο να προκαλούν εθισμό. 45

46 2.5.3 Σχέσεις και φιλίες μέσω διαδικτύου Υπάρχουν έρευνες, οι οποίες μας παρουσιάζουν τη σκοτεινή και αρνητική πλευρά του διαδικτύου: Το 34% των εφήβων περνάει τον περισσότερο χρόνο του στο Facebook για να θαυμάζει τον εαυτό του και όχι να μιλάει με φίλους, που είναι και ο κύριος σκοπός αυτού του εργαλείου. Το πιο θλιβερό στοιχείο, έχει να κάνει με την ασφάλεια, καθώς το 63% των εφήβων επικοινωνούν με αγνώστους on-line. Τέλος, όσον αφορά την εξάρτηση των εφήβων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το 39.4% δηλώνει πως κάνει χρήση των κοινωνικών δικτύων περισσότερο από 2 ώρες την καθημερινή ημέρα. Οι έρευνες που υποστηρίζουν την θετική πλευρά των Μ.Κ.Δ. δεν είναι λίγες για παράδειγμα οι φίλοι των εφήβων είναι κατά 23% μόνο διαδικτυακοί, που σημαίνει ότι μέσα από το internet δημιουργούνται νέες φιλίες, που κάποιες φορές, είναι κομβικές στροφές για ζωή των εφήβων. Επίσης ένα 20% των ανθρώπων που χρησιμοποιούνε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δηλώνει πως εξελίσσει σχέσεις που δημιουργούνται στο διαδίκτυο και στον πραγματικό κόσμο. Τέλος, και πιο σημαντικό, οι χρηστές των Μ.Κ.Δ, δείχνουν να τα εμπιστεύονται: το 27% θεωρεί ότι είναι ο καλύτερος τρόπος για γνωριμίες και πιο εντυπωσιακό είναι το 33% το οποίο δηλώνει πως έχει συνάψει ερωτική σχέση με άτομο που έχει γνωρίσει μέσω διαδικτύου. Ένας λόγος που εξηγεί γιατί δεν πρέπει να στηρίζουμε την πραγματική φιλία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι το γεγονός πως πολλοί νέοι προσπαθώντας να κάνουν καινούργιες φιλίες μέσω αυτών εξαπατήθηκαν. Πώς έγινε αυτό; Μεγάλοι σε ηλικία, συνήθως αρσενικού φύλου άνθρωποι θέλοντας να αποπλανήσουν νέες κοπέλες, παρίσταναν μικρούς σε ηλικία άντρες και ζητούσαν από τα κορίτσια να έρθουν σε επαφή από κοντά. Μόλις πραγματοποιούταν αυτό οι κοπέλες συνειδητοποιούσαν πως δεν ήταν στην ηλικία τους αλλά πολύ μεγαλύτερος. Αυτό εξακολουθεί να συμβαίνει μέχρι και στις μέρες μας και οι γονείς ανησυχούν πολύ. Έτσι καταλαβαίνουμε πως πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί για να μην μας συμβεί τέτοιου είδους εξαπάτηση. Την τελευταία δεκαετία, η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή έχει αυξηθεί κυρίως από τους εφήβους και τα παιδιά. Έφηβοι και παιδιά έχουν πολύ περισσότερες γνώσεις για τον υπολογιστή από τους μεγάλους, επειδή επενδύουν 46

47 πολύ χρόνο μπροστά σε μια οθόνηα παίζοντας παιχίδια. Βλέπουν τον υπολογιστή ως μέσο ψυχαγωγία και τον προτιμούν από το διάβασμά που θεωρούν βαρετό. Η υπερβολική όμως χρήση του Διαδικτύου και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης μπορούν να ωθήσουν τους νέους ανθρώπους στον εθισμό. Πολλοί χρήστες από τη συνεχή χρήση του διαδικτύου τους παθαίνουν εμμονή και φτάνουν σε σημείο να εξαρτώνται πια από αυτό και πολλές φορές οδηγούνται στην κατάθλιψη. Κλείνονται στον εαυτό τους και η παρέα τους γίνεται ο υπολογιστής. Άθελά τους, αρχίζουν και απομακρύνονται από τους φίλους τους. Δεν έχουν διάθεση να βγουν έξω και να διασκεδάσουν, παρά μόνο να κάτσουν μπροστά από μια οθόνη. Αυτό επιφέρει και την αποπροσωποποίηση. Χάνουν την προσωπικότητά τους και ο υπολογιστής πλέον, γίνεται το πρόσωπό τους. Επιπλέον, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης προκαλούν μια αίσθηση ωραιοπάθειας, καθώς και μιας ψεύτικης δημοφιλίας, που οδηγούν στον ανταγωνισμό ανάμεσα στους χρήστες. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι πρέπει να χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο με σύνεση και μέτρο, ώστε να μην υπάρξουν προβλήματα Κίνδυνοι μέσων κοινωνικής δικτύωσης και συνέπειες Στις μέρες μας, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία. Οι χρήστες τους πολλές φορές δεν είναι κατάλληλα ενημερωμένοι πριν τα χρησιμοποιήσουν, κάτι που τα καθιστά επικίνδυνα. Εφόσον οι ιστοσελίδες αυτές είναι προσβάσιμες από το σχολείο, το χώρο εργασίας, το σπίτι, τους φίλους, τα κινητά τηλέφωνα, καθώς και από δημόσια σημεία πρόσβασης, είναι πάρα πολύ εύκολο για οποιονδήποτε να πέσει θύμα των κινδύνων που προκύπτουν από τη χρήση τους. Οι κίνδυνοι αυτοί χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τους ηλεκτρονικούς και τους φυσικούς. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Υποκλοπή πληροφοριών Είναι πολύ εύκολο να γνωστοποιηθούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα ενός χρήστη μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε περίπτωση που δεν είναι προσεκτικός. Πληροφορίες όπως η διεύθυνση κατοικίας, το τηλέφωνο κ.ά. θα πρέπει να διανέμονται μόνο σε έγκυρες εξουσιοδοτημένες ιστοσελίδες. Ιδιαίτερα προσεκτικά θα πρέπει να είναι τα άτομα που συμμετέχουν σε ομάδες συζητήσεων (groups ή list serves) και φυσικά οι 47

48 ανήλικοι, οι οποίοι αποτελούν εύκολο στόχο για επιτηδείους. Κλοπή ταυτότητας στο διαδικτυακό χώρο ονομάζεται η χρήση της ηλεκτρονικής ταυτότητας ενός ατόμου από κάποιον τρίτο χωρίς τη θέληση του. Χρησιμοποιώντας κάποιος τον κωδικό και το όνομα χρήστη ενός ατόμου, μπορεί να εξευτελίσει το άτομο ή να διαδώσει φήμες για άλλους, να αποκτήσει πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα, καθώς και να διαπράξει εξαπάτηση κάθε είδους. Πράγματι, βάσει ερευνών που διεξήχθησαν, 22 εκατομμύρια είναι τα θύματα «κλοπής ταυτότητας» μέσω διαδικτύου ετησίως. Ηλεκτρονική απάτη Είναι ένα είδος απάτης στον κυβερνοχώρο που χρησιμοποιεί διάφορα μέσα εξαπάτησης, όπως μηνύματα , τοποθεσίες στο web, chat room ή message board. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές ηλεκτρονικής απάτης, όπως το phishing και το pharming, στις οποίες χρησιμοποιούνται πλαστά μηνύματα και πλαστές τοποθεσίες web με στόχο να παραπλανήσουν και να αποσπάσουν από τους χρήστες προσωπικές πληροφορίες, όπως στοιχεία πιστωτικών καρτών, αριθμούς κοινωνικής ασφάλισης και κωδικούς πρόσβασης. Το διαδίκτυο βρίθει παραπληροφόρησης, είτε αυτή προέρχεται από άγνοια, είτε είναι εκούσια. Το γεγονός αυτό αποτελεί μεν πρόβλημα για άτομα που ψάχνουν μία έγκυρη πηγή πληροφοριών, μπορεί όμως να αποδειχθεί και πολύ επικίνδυνο. Πιο συγκεκριμένα, οι διάφορες απάτες που πραγματοποιούνται στο διαδίκτυο και μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορούν μέχρι και να αποσπάσουν τεράστια χρηματικά ποσά από ανυποψίαστους χρήστες. 48

49 Ιοί Μια ιδιαίτερα συχνή και επικίνδυνη μορφή εγκληματικότητας που εμφανίζεται στο Διαδίκτυο είναι η αλλοίωση ή διαγραφή των δεδομένων από ιούς. Οι ιοί των υπολογιστών είναι ειδικά προγράμματα που έχουν την ικανότητα να εξαπλώνονται από μόνα τους και να καταστρέφουν δεδομένα. Διακρίνονται σε δύο κύριες μορφές, στους ιούς των προγραμμάτων και στους ιούς των συστημάτων. Και οι δύο κατηγορίες θεωρούνται τιμωρητέες από την δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος και εξίσου σοβαρές με τα υπόλοιπα κυβερνοεγκλήματα. Οι ιοί προσκολλώνται σε αρχεία και προγράμματα που διαθέτει ο χρήστης στον υπολογιστή του και σπάνια γίνονται αντιληπτοί. Εάν δεν αντιμετωπιστούν, μπορούν να καταστρέψουν τον υπολογιστή τον οποίο έχουν προσβάλει. Hacking είναι η μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε έναν υπολογιστή, server ή οποιαδήποτε ιστοσελίδα, χωρίς την άδεια του ιδιοκτήτη ή δημιουργού. Τα τελευταία χρόνια η τεχνολογία κατέστησε δυνατή τη διάπραξη αδικημάτων στον ηλεκτρονικό χώρο. Πρόκειται για αξιόποινες εγκληματικές πράξεις που τιμωρούνται από το νόμο και που έχουν τελεσθεί με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών ή συστημάτων επεξεργασίας δεδομένων. Χωρίζονται σε εγκλήματα τελούμενα με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών (computer crimes) και σε εγκλήματα που τελούνται μέσω του διαδικτύου (cyber crimes). 49

50 ΦΥΣΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Ένας σημαντικός κίνδυνος που προκύπτει πολλές φορές από την εκτεταμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι η αποξένωση. Ο χρήστης ζει σε έναν ηλεκτρονικό κόσμο, αφήνοντας την πραγματική του ζωή. Η απομάκρυνση από την οικογένεια και τα φιλικά πρόσωπα λόγω του διαδικτύου είναι πλέον συχνό φαινόμενο. Όταν η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και γενικότερα του διαδικτύου υπερβαίνει τα όρια, είναι δυνατόν να προκληθούν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα. Σύμφωνα με έρευνες, οι χρήστες που περιηγούνται για πολλές ώρες στο διαδίκτυο μπορούν να αποκτήσουν συμπτώματα κατάθλιψης. Επίσης, το διαδίκτυο μπορεί να αποτελέσει για κάποιους χρήστες εξάρτηση. Οι συγκεκριμένοι χρήστες αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα συγκέντρωσης, μείωση της παραγωγικότητας, διαταραχές ύπνου κ.ά. 50

51 Ηλεκτρονικός εκφοβισμός Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός ή Cyber Bullying, είναι ένα φαινόμενο που έχει αρχίσει να παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις, πλέον και στη χώρα μας. Πρόσφατη έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου έδειξε ότι τρεις στους δέκα εκπαιδευτικούς στην Ελλάδα έχουν έρθει αντιμέτωποι με κάποιο ζήτημα ηλεκτρονικής παρενόχλησης, εκφοβισμού ή συκοφαντικής δυσφήμισης μαθητών από άλλους μαθητές μέσω σελίδων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook. Grooming ονομάζεται η διαδικασία κατά την οποία χρήστες διάφορων μέσων κοινωνικής δικτύωσης προσποιούνται ότι είναι έφηβοι με σκοπό να προσελκύσουν παιδιά και να τα εκμεταλλευθούν. Σχετικά με τα chat rooms, συχνά θεωρούνται ασφαλή από τα παιδιά, λόγω της διατήρησης της ανωνυμίας και του δημόσιου χαρακτήρα της συζήτησης. Παρόλα αυτά, τα παιδιά που συμμετέχουν σε τέτοιες συζητήσεις 51

52 αποτελούν εύκολο στόχο για επιτηδείους. Η διαδικασία αυτή έχει ενίοτε συνέπειες και στην πραγματική ζωή των χρηστών. Πολλοί χρήστες, κυρίως ανήλικοι συναντούν από κοντά πρόσωπα τα οποία γνωρίζουν μέσω του διαδικτύου. Τα αποτελέσματα είναι πολλές φορές μοιραία, καθώς πολλά περιστατικά φόνων, βιασμών, παιδεραστίας και ξυλοδαρμών οφείλονται σε τέτοιες ενέργειες. Ηλεκτρονικό έγκλημα Με την ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας η καθημερινότητα των ανθρώπων, νέων και μη, έχει αλλάξει κατά πολύ. Τα ηλεκτρονικά εγκλήματα έχουν αυξηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια, καθώς οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συνεχώς 52

53 αυξάνονται. Τα εγκλήματα που μπορούν να γίνουν στον ηλεκτρονικό κόσμο χωρίζονται σε δύο είδη, ανάλογα με τον τρόπο τέλεσής τους. Εάν εκτελούνται με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών ονομάζονται computer crimes και εάν εκτελούνται μέσω του διαδικτύου ονομάζονται κυβερνοεγκλήματα (cyber crimes). Μεγαλύτερα εγκλήματα έχουν διαπραχθεί με την βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών καθώς τα πρόσωπα παραμένουν ανώνυμα και μπορούν εύκολα να δημιουργήσουν έναν ψεύτικο λογαριασμό σε οποιοδήποτε μέσω κοινωνικής δικτύωσης, εξαπατώντας πιο εύκολα το «θύμα». Τα ηλεκτρονικά εγκλήματα είναι πιο συχνά γιατί το έγκλημα στον Κυβερνοχώρο είναι πιο γρήγορο, διαπράττεται σε δευτερόλεπτα και πολλές φορές δεν γίνεται αντιληπτό από το θύμα. Διαπράττονται εύκολα εφόσον υπάρχουν πολλοί που δεν χρησιμοποιούν σωστά το διαδίκτυο και τα στοιχεία που αφήνει ο θύτης είναι ψηφιακά και δυσεύρετα. Για την τέλεσή τους απαιτούνται αρκετές γνώσεις αφού είναι κανονικά και τιμωρητέα εγκλήματα, μπορούν να διαπραχθούν χωρίς μετακίνηση, δηλαδή ο δράστης μπορεί να δράσει από οποιοδήποτε σημείο μέσω του υπολογιστή του. Τα ηλεκτρονικά εγκλήματα δίνουν τη δυνατότητα σε άτομα όπως οι παιδόφιλοι (child pornography) να επικοινωνούν με παιδιά χωρίς να έχουν δώσει την πραγματική τους ταυτότητα, προσποιούμενοι κάποιους άλλους. Είναι εγκλήματα που μπορούν να διαπραχθούν από κάθε σημείο και να πραγματοποιούνται ταυτόχρονα σε πολλούς τόπους και είναι αρκετά δύσκολο να προσδιοριστεί ο τόπος τελέσεως. Επίσης, είναι αρκετά δύσκολη η διερεύνηση και ο εντοπισμός του δράστη. Υπάρχει ενδεχόμενο ο δράστης να εντοπισθεί στην Α χώρα και τα αποδεικτικά στοιχεία μπορεί να βρίσκονται σε διαφορετική και απομακρυσμένη χώρα ή και να βρίσκονται ταυτόχρονα σε πολλές διαφορετικές χώρες καθώς είναι δυνατόν με αλλαγή ip. 53

54 2.5.5 Τρόποι απεξάρτησης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και γενικά από το διαδίκτυο Ο εθισμός στα ΜΚΔ είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης, η οποία βρίσκεται υπό εξέταση από την επιστημονική κοινότητα προκειμένου να οριοθετηθεί, αφού, όπως αναφέρεται από ψυχολόγους και παιδοψυχολόγους, γενικά η εξάρτηση από το Ίντερνετ δεν είναι ακόμη μια κλινική οντότητα που συναντάμε σε εγχειρίδια ψυχιατρικά. Σε ότι αφορά τους παράγοντες που οδηγούν στον εθισμό του εφήβου στο Διαδίκτυο,πρέπει να γνωρίζουμε ότι η εξάρτηση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα άλλων ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας και κοινωνική φοβία, μεταξύ άλλων. Καθώς συχνά -τουλάχιστον στις μισές περιπτώσεις- κυριος οι έφηβοι αυτοί παρουσιάζουν και άλλα προβλήματα (π.χ. κατάθλιψη, διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητα κ.ά.), οι ειδικοί, ψυχολόγοι και παιδοψυχίατροι, φροντίζουν να αντιμετωπίσουν πρώτα αυτά και, αν το κρίνουν αναγκαίο, χορηγούν και φαρμακευτική αγωγή. Στη συνέχεια, με ψυχολογική υποστήριξη και εκπαίδευση παιδιών και γονέων, προσπαθούν να βοηθήσουν στο να ελεγχθεί και το πρόβλημα του «εθισμού». Όταν, όμως, το πρόβλημα έχει οργανωθεί πλήρως, συχνά ο έφηβος δεν αναγνωρίζει την εξάρτησή του, δεν συνεργάζεται, λέει ψέματα, εξαπατά γονείς και θεραπευτές και φέρεται σαν να είναι εξαρτημένος από ουσίες. Στη χώρα μας, πέρα από την αναζήτηση βοήθειας σε ιδιώτες ψυχολόγους και ψυχιάτρους. 54

55 Έτσι λοιπόν οι γονείς που θέλουν να παρέχουν ηλεκτρονικό υπολογιστή στο παιδί τους θα πρέπει να προσέχουν α παρακάτω: Να ασχολούνται κι εκείνοι με τους υπολογιστές, αφού είναι ο μόνος τρόπος να επιβλέπουν τα παιδιά τους, να τα βοηθάνε να επιλέξουν με τι θα ασχοληθούν στο κομπιούτερ τους και να γνωρίζουν τι ακριβώς κάνουν. Να γνωρίσουν τι πραγματικά είναι το Ίντερνετ και να μάθουν να φιλτράρουν τις «πληροφορίες» του, ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά τους να συνειδητοποιήσουν ότι όλα όσα βρίσκουν στις σελίδες του δεν είναι αληθινά, αγαθά και ασφαλή, και να μάθουν να ξεχωρίζουν τον πραγματικό από τον «εικονικό» κόσμο. 55

56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Είδη διαδικτυακών παιχνιδιών Ο εθισμός των νέων στο διαδίκτυο αποτελεί ένα φαινόμενο που με παλαιότερα δεδομένα θα θεωρούταν εξωπραγματικό, στις μέρες μας αντιθέτως αποτελεί καθημερινότητα. Ένας από του κύριους -επιμέρους- εθισμούς είναι τα διαδικτιακά παιχνίδια (Online Games). Τα παιχνίδια αυτά χωρίζονται σε μερικές κατηγορίες, οι οποίες είναι οι εξής: Παιχνίδια Stand-alone Τα παιχνίδια που υπάγονται στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνουν έναν παίκτη στον υπολογιστή, δίνουν ωστόσο τη δυνατότητα σε όποιον το επιθυμεί να συνδεθεί στο Διαδίκτυο και να βρει κάποιον αντίπαλο που θα τον χειρίζεται άνθρωπος. Μέχρι πολύ πρόσφατα, τα παιχνίδια αυτά προορίζονταν μόνο για συναγωνισμό μεταξύ παίκτη και υπολογιστή. Στην online εκδοχή τους τα παιχνίδια δεν βυθίζουν τον παίκτη σε ένα εικονικό και εμπλουτισμένο με αφηγηματικά στοιχεία κόσμο. Διατηρούν την αρχική τους μορφή (απλά παίζονται online) και σπάνια υπάρχει ομαδική δράση. Η επικοινωνία μεταξύ των παικτών είναι δυνατή αλλά δεν είναι σε βάθος, καθώς δεν υπάρχει ιδιαίτερη αφηγηματική δομή για να τη δικαιολογήσει. Επομένως, η έκβαση του παιχνιδιού και ο τρόπος της συμπεριφοράς των παικτών είναι προβλέψιμα. Καλό θα είναι όμως να προσέχεις στις συζητήσεις σου με άλλους παίκτες, να μην δίνεις προσωπικά σου δεδομένα, και σε περίπτωση που παρατηρήσεις κάτι περίεργο ή ύποπτο ή αισθανθείς ότι κάποιος άλλος παίκτης προσπαθεί να σου αποσπάσει προσωπικές σου πληροφορίες, να ενημερώσεις αμέσως τους γονείς ή τους δασκάλους σου. 56

57 Local and Wide Network (LAWN) Games (Παιχνίδια Τοπικού Δικτύου) Τα παιχνίδια αυτά δημιουργήθηκαν από την επιθυμία να ενωθούν μεταξύ τους αρκετοί παίκτες ώστε να υποστηρίζονται παιχνίδια τουρνουά. Το στυλ ενός τέτοιου παιχνιδιού έχει να κάνει με την υιοθέτηση συγκεκριμένης στρατηγικής. Το κοινό όλων αυτών των παιχνιδιών είναι μια σχετικά περιορισμένη αφήγηση, με έμφαση στην στρατηγική. Η ανάπτυξη των χαρακτήρων είναι μηδαμινή, αν όχι ανύπαρκτη. Αυτό το στυλ παιχνιδιού ενθαρρύνει τους παίκτες να δημιουργήσουν ομάδες ακόμα και κλίκες (οι λεγόμενες «Clans»). Διοργανώνονται, για παράδειγμα, τουρνουά μπάσκετ ή ποδοσφαίρου όπου οι διάφορες κλίκες έρχονται αντιμέτωπες. Αυτές οι κλίκες μπορεί να υπάρχουν και στην πραγματικότητα (δηλαδή τα μέλη τους να γνωρίζονται και στον φυσικό κόσμο) ή να είναι αμιγώς διαδικτυακές. Αυτό το είδος παιχνιδιού έχει γίνει τόσο δημοφιλές που διοργανώνονται ακόμα και πάρτυ LAN, όπου εκατοντάδες άτομα συνδέονται για να διαγωνιστούν. Μια ακόμα πτυχή αυτών των παιχνιδιών είναι η δημιουργία επαγγελματιών παιχτών! Massively Multiplayer Online Role Playing Games (MMORPGs) Τα παιχνίδια αυτά είναι η πιο πρόσφατη εμπειρία που εκτυλίσσεται αποκλειστικά στο Διαδίκτυο. Το τυπικό χαρακτηριστικό είναι οι εκτενείς, σοφιστικέ, λεπτομερείς και εξελίξιμοι κόσμοι που βασίζονται σε διαφορετικά αφηγηματικά περιβάλλοντα. Η φύση αυτών των παιχνιδιών είναι να προσφέρουν ένα πλούσιο τρισδιάστατο εικονικό κόσμο στον οποίο θα κατοικούν χιλιάδες χαρακτήρες που ελέγχονται από τους παίκτες. Η μορφή αυτή περιλαμβάνει ένα πλήρως ανεπτυγμένο από οπτικοακουστική άποψη περιβάλλον πολλαπλών παικτών. Οι χαρακτήρες τους οποίους δεν χειρίζονται οι παίκτες (οι λεγόμενοι NPCs ή Non-Player game Characters) έχουν σχεδιαστεί με 57

58 τεχνητή νοημοσύνη έτσι ώστε να προσφέρουν ένα πλούσιο και μη προβλέψιμο εικονικό περιβάλλον το οποίο ο παίκτης βιώνει μέσα από τα μάτια του επιλεγμένου χαρακτήρα του. Οι συζητήσεις μέσα σε τέτοια παιχνίδια μπορούν να γίνονται μεταξύ κάποιων παικτών μόνο ή σε ζώνες που περιλαμβάνουν όλους τους παίκτες στη ζώνη (ζώνες, είναι οι διαφορετικές περιοχές μέσα στο παιχνίδι πάνω στον ίδιο server). Είναι ακόμη δυνατή και η επικοινωνία μεταξύ των διαφορετικών ζωνών. Ακόμη, δεδομένου του εικονικού πλούτου ενός παιχνιδιού, μπορεί κανείς να οπτικοποιήσει τα συναισθήματά του κινώντας με αντίστοιχο τρόπο το χαρακτήρα του. Με το να επιτύχουν τον υψηλότερο βαθμό κοινωνικής διάδρασης μεταξύ των χρηστών τα MMORPG έγιναν επίσης και η μεγαλύτερη πρόκληση για την προστασία μας. Σκεφτείτε το γiατί: οι παίκτες διάγουν μια εικονική ζωή σε πλήρη ανωνυμία. Έτσι π.χ., δεν μπορείς να ξέρεις αν ο παίκτης που στο παιχνίδι είναι ένας σκληροτράχηλος πολεμιστής, είναι άντρας ή γυναίκα στην πραγματική ζωή, ή πόσο χρονών είναι πραγματικά. Αυτό δεν είναι κακό, όμως εάν κάποιος προσπαθήσει να γίνει φίλος μας μέσα από το παιχνίδι, τότε πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, γιατί δεν τον γνωρίζουμε στον πραγματικό κόσμο, οπότε και δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε σίγουροι με ποιον επικοινωνούμε. Office Games Η συγκεκριμένη κατηγορία παιχνιδιών αποτελείται από παιχνίδια μικρότερου μεγέθους (μνήμης) και η διάρκεια του παιχνιδιού είναι αρκετά μικρότερη από τα υπόλοιπα. Πρόκειται ουσιαστικά για μικροεφαρμογές και είναι γνωστά ανά τον κόσμο ως minigames. Αξίζει να σημειωθεί ότι σ αυτόν τον τύπο παιχνιδιών δεν υπάρχει καμία δέσμευση και ο χρήστης δεν χρειάζεται να δημιουργήσει κανέναν 58

59 λογαριασμό για να παίξει, αρκεί να επισκεφτεί τον ισότοπο όπου υπάρχουν τα παιχνίδια. Ο χρήστης δεν μπορεί να παίξει με άλλους μέσω σύνδεση, εκτός μερικών εξαιρέσεων, όπου όμως δυο χρηστές μοιράζεται τον ίδιο υπολογιστή. Λόγω της εύκολης χρήσης τους καθώς και της μειωμένης διάρκειας τους, που τους επιτρέπουν να παιχτούν κατά τη διάρκεια ενός διαλλείματος από τη δουλειά, αυτά τα παιχνίδια ονομάζονται Παιχνίδια Γραφείου (Office Games) και χωρίζονται σε μικρότερες επιμέρους κατηγορίες ανάλογα με τον θέμα και τον σκοπό τους. Οι κατηγορίες είναι οι εξής: Παιχνίδια Adventure Ο παίχτης χειρίζεται τον πρωταγωνιστή της υπόθεσης του παιχνιδιού. Ο χαρακτήρας έχει τη δυνατότητα διάδρασης με τα αντικείμενα του περιβάλλοντός του καθώς επίσης και συνομιλίας με άλλους ήρωες. Δεν υπάρχει συχνά μάχη σε αυτά τα παιχνίδια, αντίθετα υπάρχει μια σειρά γρίφων που πρέπει να λυθούν για να εξελιχθεί η υπόθεση. Παιχνίδια με Αθλήματα Στα παιχνίδια αυτά ο παίκτης συμμετέχει σε αθλητικές δραστηριότητες (στίβος, ποδόσφαιρο, μπάσκετ). Στο παιχνίδι ουσιαστικά γίνεται εξομοίωση του αθλήματος. Στα παιχνίδια αυτά περιλαμβάνονται και τα αγωνιστικά παιχνίδια, όπου ο παίχτης πρέπει να χειριστεί ένα αυτοκίνητο σε αγώνες ταχύτητας, σε ράλι ή και σε άλλου είδους αποστολές. Παιχνίδια Δράσης Αυτού του είδους τα παιχνίδια στηρίζονται σε δράσεις που πρέπει να κάνει ο παίχτης μέσω του χαρακτήρα που χειρίζεται, σε πραγματικό χρόνο. Στην κατηγορία αυτή βρίσκονται και τα παιχνίδια «shooter», όπου ο παίχτης πρέπει να σκοτώνει ό,τι κινείται μέσα στο παιχνίδι. Παιχνίδια Εξομοίωσης Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού εξομοιώνεται μια διαδικασία του πραγματικού κόσμου. Αυτή μπορεί να είναι στρατιωτικής φύσης (πτήσεις κ.α.) αλλά ακόμα και η ίδια η ζωή ή η λειτουργία μιας ολόκληρης πόλης. Παιχνίδια Πάλης Στα παιχνίδια αυτά σκοπός του παίχτη είναι να αναδειχθεί νικητής σε έναν αγώνα πάλης με ένα μόνο αντίπαλο ή να επιβιώσει σειράς αναμετρήσεων με πολλούς αντιπάλους. Το είδος ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές τη δεκαετία του '80. 59

60 Παιχνίδια Puzzle Τα παιχνίδια αυτά απαιτούν την επιστράτευση της λογικής του παίκτη. Αν και υπάρχουν πολλές παραλλαγές, ο κορμός των παιχνιδιών αυτών είναι οι γρίφοι, όπως για παράδειγμα λαβύρινθοι. Παιχνίδια Platform Πρόκειται για περιπέτειες, στις οποίες ο πρωταγωνιστής κινείται σε ένα χώρο όπου μπορεί να κάνει άλματα και να διαδράσει με αντικείμενα του χώρου. Παιχνίδια Ρόλων Στα παιχνίδια αυτά ο παίκτης καλείται να ενσαρκώσει ουσιαστικά το ρόλο ενός χαρακτήρα που είναι μέρος μιας υπόθεσης η οποία εξελίσσεται κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Οι χαρακτήρες έχουν συνήθως κάποια υπεραναπτυγμένη ικανότητα, όπως για παράδειγμα η μαγεία. Παιχνίδια Στρατηγικής Στα παιχνίδια αυτά ο παίχτης πρέπει να καταστρώσει ένα ολόκληρο σχέδιο δράσης για να καταφέρει να ολοκληρώσει τις αποστολές που του ανατίθενται. Συνήθως οι αποστολές αυτές είναι πολεμικές και αποτελούν μέρος μιας ολόκληρης εκστρατείας Αίτια εθισμού Tο Ίντερνετ έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες ενός ατόμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου που προκύπτει από τη φύση του είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει μια «ιδανική κατάσταση εαυτού», όπου το άτομο μπορεί να εξερευνήσει διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του χωρίς να έχει περιορισμούς και συνέπειες. Στο Διαδίκτυο δεν υπάρχουν άμεσες συνέπειες των πράξεων, ο χρήστης μπορεί να μπει και να βγει όποτε θέλει, ενώ μπορεί να καλύψει την όποια εξωτερική εμφάνιση, αφού δεν υπάρχει, πολλές φορές, οπτική επαφή. Ταυτόχρονα, ο έφηβος μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους, ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας, που συνιστά κατεξοχήν χαρακτηριστικό του Διαδικτύου. Συνήθως, τα παιδιά που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του εθισμού στο διαδίκτυο είναι αγόρια και μεγαλώνουν σε δύσκολες καταστάσεις (δυσλειτουργικές οικογένειες). Επίσης, ο εθισμός των εφήβων στο διαδίκτυο μπορεί, επίσης να είναι το αποτέλεσμα 60

61 άλλων ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας, υπερκινητικότητα και κοινωνική φοβία Οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις των διαδικτυακών παιχνιδιών Τα διαδικτυακά παιχνίδια είναι ένα ευρέως διαδεδομένο μέσο διασκέδασης. Πρόκειται για παιχνίδια που παίζονται είτε στον υπολογιστή είτε σε κονσόλες και τα οποία απαιτούν την σύνδεση στο internet. Τα τελευταία χρόνια οι χρήση τους έχει εξαπλωθεί και συγχρόνως εμφανίστηκαν αρκετοί κίνδυνοι για τους χρήστες. Η κυριότερη, ίσως, απειλή είναι ο εθισμός. Οι νέοι αφιερώνουν πολλές ώρες στον υπολογιστή και ιδίως όταν απασχολούνται με κάτι ευχάριστο, όπως τα παιχνίδια. Έτσι, έχει παρατηρηθεί ότι τείνουν να εθίζονται, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την κοινωνική τους ζωή, παραμελώντας τα καθήκοντα και τις δραστηριότητες τους, και ακόμη ξεχνώντας τις βασικές τους βιολογικές ανάγκες. Επιπροσθέτως, λόγω του νεαρού της ηλικίας τους και της ανωριμότητας, τις περισσότερες φορές, της σκέψης τους, οι νέοι φαίνεται να αγνοούν ακόμη και τους βασικούς τρόπους προφύλαξης της προσωπικής τους ζωής. Η πλειονότητα των διαδικτυακών παιχνιδιών παρέχει δυνατότητα συνομιλίας με άγνωστους συμπαίκτες και δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο της αποκάλυψης από έναν έφηβο προσωπικών στοιχείων, όπως διευθύνσεις ή διάφοροι κωδικοί, με επακόλουθο τον κλοπή πληροφοριών και χρημάτων ή μέχρι και απαγωγές. Τα βιντεοπαιχνίδια κρύβουν επίσης άλλον έναν κίνδυνο. Από τη φύση τους, κατέχοντας τη θέση του πιο ζωντανού διαδραστικού media, χρησιμοποιούνται για να προβάλουν και να προωθήσουν απόψεις και συμπεριφορές. Η εξαιρετικά ρεαλιστική απεικόνιση των εικόνων, καθώς και η στενή επαφή που αναπτύσσει ο χρήστης, οξύνουν σημαντικά αυτό το φαινόμενο. Με αυτόν τον τρόπο, η βία αλλά και όποιο σεξουαλικό περιεχόμενο «φυτεύονται» στο μυαλό των εφήβων, απενοχοποιούνται, και μεταβάλλουν τη συμπεριφορά του. Τέλος, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο πίσω από το «κατέβασμα» ενός νέου παιχνιδιού ή την εμφάνιση μιας τυχαίας, αναξιόπιστης, διαφήμισης, να κρύβεται κάποιο κακόβουλο λογισμικό που μπορεί να βλάψει τον υπολογιστή και τα προσωπικά δεδομένα μας. 61

62 2.6.4 Τακτικές πρόληψης του φαινομένου του εθισμού στα διαδικτυακά παιχνίδια Ο ρόλος των γονέων είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Οι γονείς πρέπει να προετοιμάσουν το παιδί, πριν διανύσει την περίοδο της εφηβείας, για τους κινδύνους του διαδικτύου, καθώς και να το οριοθετήσουν και να του μάθουν την έννοια του μέτρου. Καλό θα ήταν, δηλαδή, να τεθούν από τους γονείς σαφή χρονικά όρια ενασχόλησης με το διαδικτυακό παιχνίδι. Επίσης, οι γονείς θα πρέπει να βρουν στο παιδί τους και άλλους τρόπους ενασχόλησης, πέρα από την χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Να καλλιεργήσουν την γνήσια ψυχαγωγία, αλλά και τη διασκέδαση, παροτρύνοντας το παιδί στην ανάγνωση κάποιου βιβλίου, στην άθληση, στην έξοδο με τους φίλους του και γενικότερα να το ωθήσουν προς την πραγματική ζωή και όχι την εικονική. Οι ίδιοι οι γονείς, επιπλέον, πρέπει να γνωρίζουν να χειρίζονται τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και μην έχουν πλήρη άγνοια επί τούτου. Έτσι, θα μπορούν να συζητούν με το παιδί τους για τις διαδικτυακές διαδρομές του, ώστε να έχουν πάντοτε ενημέρωση για τις ιστοσελίδες που επισκέπτεται, τα άτομα με τα οποία συνομιλεί και 62

63 τις πληροφορίες που ανταλλάσσει μαζί τους. Απαραίτητο καθίσταται το γεγονός οι γονείς να επιβάλλονται και να μην δείχνουν συνεχώς ανοχή, έτσι ώστε να δίνουν τις καλύτερες, για το παιδί τους, κατευθύνσεις και απόψεις όσον αφορά στο ποιες ιστοσελίδες είναι κατάλληλες και ωφέλιμες και ποιες αποτελούν απλώς κατασπατάληση του ελεύθερου χρόνου. Τέλος, ο πιο άμεσος και σίγουρος τρόπος είναι η εγκατάσταση και η χρήση προγραμμάτων ελέγχου της πρόσβασης σε συγκεκριμένες ιστοσελίδες, αλλά και του χρόνου παραμονής στον ιστό αυτό. Το σχολείο, επίσης, μπορεί να βοηθήσει να αποφευχθεί ο εθισμός στα διαδικτυακά παιχνίδια. Συγκεκριμένα, ενημερωμένοι εκπαιδευτικοί μπορούν να αναλάβουν την πληροφόρηση των μαθητών, αλλά και των γονέων σχετικά με τους κινδύνους που πηγάζουν από το διαδίκτυο. Μέσω των μέτρων πρόληψης που μπορούν να προτείνουν, αλλά και με τη συνδρομή ψυχολόγων, είναι ικανοί να αντιμετωπίσουν τις περιπτώσεις εκείνες που χρήζουν άμεσης βοήθειας. Η πολιτεία, η οποία καθίσταται εξίσου υπεύθυνη σε περιπτώσεις εθισμού των νέων από το Διαδίκτυο. Πρέπει να αναλάβει την ενημέρωση του κοινού, δηλαδή των εφήβων και των γονέων, για τις καταστροφικές συνέπειες που επιφέρει αυτός ο εθισμός. Να αναλάβει τη Νομοθεσία για την λειτουργία των internet cafe, δηλαδή το χρονικό διάστημα το οποίο επιτρέπουν σε έναν νέο να κάνει χρήση του υπολογιστή και το αν έχει τη συναίνεση των γονέων του για αυτό που πράττει. Το ίδιο το άτομο, τέλος, πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η αληθινή ζωή βρίσκεται έξω από την οθόνη του υπολογιστή και να αποφασίσει να περάσει 63

64 ποιοτικότερα το χρόνο του, χωρίς να εγκλωβίζει οικειωθελώς τον εαυτό του σε παιχνίδια κίβδυλα, ανούσια και ανωφελή Πρόγραμμα πρόληψης προβληματικής χρήσης διαδικτύου σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στα πλαίσια εκπαιδευτικών επισκέψεων με τίτλο: «Παρακαλώ πλοηγηθείτε με ασφάλεια» Υπάρχουν προγράμματα για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με στόχο την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση μαθητών και εκπαιδευτικών. Τα τελευταία χρόνια, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην έγκαιρη, αλλά και έγκυρη ενημέρωση των μαθητών τόσο για τις ήδη γνωστές εξαρτήσεις (τσιγάρο, αλκοόλ, ναρκωτικά), όσο και για τις πρόσφατα αναγνωρισμένες ως διαταραχές συμπεριφοράς, όπως είναι ο εθισμός στο διαδίκτυο, στα τυχερά παιχνίδια κ.α. Ήδη την χρονιά 2012 έχουν εκπαιδευτεί στα πλαίσια του προγράμματος «ΑΡΙΑΔΝΗ», προκειμένου να μπορούν να παρέχουν τις υπηρεσίες με επιστημονικότητα και καθολικότητα. 64

65 Το αντικείμενο της επιμόρφωσής στο πρόγραμμα «ΑΡΙΑΔΝΗ», ήταν: Βασικές αρχές διαδικτύου - Κανόνες ασφαλούς διαδικτύου. Οφέλη του διαδικτύου. Δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης (ψυχολογία ανηλίκων χρηστών συνήθειες). Διαδικτυακά παιχνίδια Forum Επικοινωνίας (ο ρόλος τους στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών). Τζόγος Πορνογραφία (Εθιστικοί παράγοντες, επιπτώσεις στην ανάπτυξη των παιδιών). Νεανική Παραβατικότητα παρενόχληση (ψυχολογία θύτη-θύματος). Αποπλάνηση-Κυβερνοαυτοκτονία. Ρατσισμός, προσηλυτισμός στο διαδίκτυο - Αναζήτηση έγκυρων πληροφοριών. Ηθική στο διαδίκτυο. Εθισμός στο διαδίκτυο. Επιδημιολογία: περιγραφή του προβλήματος της κατάχρησης του διαδικτύου. Αίτια-Παθογένεια Εκδηλώσεις-συμπτωματολογία. Οργανικές Επιπτώσεις. Ψυχοκοινωνικές Επιπτώσεις. Διαγνωστικά Εργαλεία. Παρέμβαση-Θεραπεία. Πρόληψη. Ρόλος της Οικογένειας, του Σχολείου και της Κοινωνίας. 65

66 Πρακτική Άσκηση: στην τελευταία ενότητα και έχοντας αποκτήσει σφαιρική αλλά και ειδική γνώση πάνω στα θέματα των κινδύνων του διαδικτύου, ο εκπαιδευόμενος καλείται να διαχειριστεί εικονικές περιπτώσεις παιδιών-εφήβων «μαθητών» του, σε μορφή «role-playing» με υποθετικούς διαλόγους. Ενημέρωση στα Σχολεία: Μετά το τέλος της εκπαίδευσης ακολούθησαν 5 διδακτικές ώρες επισκέψεις των εκπαιδευόμενων στα σχολεία της χώρας μας με σκοπό την ενημέρωση των μαθητών στο ασφαλές διαδίκτυο και την απόκτηση εμπειρίας σε ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα. Τα ερευνητικά δεδομένα συνεχώς δίνουν έμφαση στην ανάγκη προληπτικών παρεμβάσεων στη σχολική κοινότητα, προκειμένου να: Μειωθεί ο αριθμός των μαθητών που εθίζονται στο διαδίκτυο ( ή καλύτερα μπροστά σε μια οθόνη). Να ενημερωθούν οι μαθητές με ποιους τρόπους μπορούν να πλοηγούνται με ασφάλεια στο διαδίκτυο. Να είναι σε θέση να προφυλάσσουν τα προσωπικά τους δεδομένα. Να εκπαιδευτούν σε τρόπους καλής συμπεριφοράς στο διαδίκτυο. Να ενθαρρυνθούν να αναζητούν πληροφορίες με κριτική σκέψη. Να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν πότε ένα άτομο κινδυνεύει λόγω παρενόχλησης (cyberbullying ). Να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν πότε οι ίδιοι ή κάποιος δικός τους άνθρωπος χρειάζεται να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό, λόγω εθισμού στο διαδίκτυο. Να είναι σε θέση να ξέρουν από πού μπορούν να αναζητήσουν τεχνική και ψυχολογική υποστήριξη στο διαδίκτυο από αναγνωρισμένους δημόσιους φορείς. Να είναι σε θέση να γνωρίζουν που μπορούν να καταγγείλουν περιπτώσεις, όπου έχουν πέσει θύματα κλοπής διαδικτυακού προφίλ, προσωπικών δεδομένων, παρενόχλησης κλπ. Το σκεπτικό του Προγράμματος: Αναγνωρίζοντας την σημαντικότητα των προγραμμάτων πρωτογενούς πρόληψης για την εκπαίδευση ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων, την παροχή έγκυρων πληροφοριών, την ενίσχυση των διαπροσωπικών σχέσεων, την παροχή συμβουλευτικής μέσα στο περιβάλλον του σχολείου, πιστεύεται ότι είναι πολύ σημαντικό ένα πρόγραμμα αγωγής υγείας για την πρόληψη του εθισμού στο διαδίκτυο, να υλοποιείται εντός των διδακτικών ωρών. 66

67 Ο έφηβος, λόγω των ιδιαίτερων αναπτυξιακών χαρακτηριστικών που τον κατακλύζουν κατά αυτή την ηλικιακή περίοδο, έχει έμφυτη την ανάγκη για πειραματισμό, αναζήτηση, ρίσκο, παρέες κλπ. με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να μπορεί πολλές φορές να αναγνωρίσει τους κινδύνους ή ακόμα και τα στοιχεία που απλά μπορεί να συνθέτουν, τον διαδικτυακό κόσμο που ανοίγεται «απλόχερα» μπροστά του. Επομένως, χρειάζεται ένα άρτια καταρτισμένο ενήλικα, όπου μέσω ενός προγράμματος αγωγής υγείας, θα του δώσει την δυνατότητα, να ενταχθεί στην πρώτη γενιά εφήβων που θα έχει εκπαιδευτεί να πλοηγείται με ασφάλεια στο διαδίκτυο και σε όλες τις χρήσεις αυτού. Στόχοι Προγράμματος: Να κατανοήσουν οι μαθητές την έννοια του εθισμού στο διαδίκτυο. Να κατανοήσουν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες κάποιος εθίζεται στο διαδίκτυο. Να ανακαλύψουν εναλλακτικούς τρόπους προσέγγισης και αντιμετώπισης μιας δυσκολίας (εκτός του εθισμού στο διαδίκτυο ). Να μάθουν οι μαθητές τρόπους να εκφράζουν και να υπερασπίζονται την άποψή τους και κυρίως να κατανοήσουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους ως μέλη μιας ομάδας- σχολικής κοινότητας, διαδικτυακής κοινότητας κ.τ.λ. Να κατανοήσουν ότι οι παραβάσεις στον διαδικτυακό κόσμο έχουν τις ίδιες συνέπειες με τον πραγματικό κόσμο. Να μάθουν, ότι μέσω του σωστού προγραμματισμού, των ορίων και γενικότερα ενός υγιεινού τρόπου ζωής, θα μπορούν να προλάβουν και να αντιμετωπίσουν φαινόμενα εθισμού στο διαδίκτυο. 67

68 Να εκπαιδευτούν σε καλούς τρόπους συμπεριφοράς στο διαδίκτυο. Να μάθουν να προστατεύουν τα προσωπικά τους δεδομένα. Να μάθουν να αξιοποιούν τις υπηρεσίες έγκαιρης παρέμβασης για θέματα τεχνικής ασφάλειας και παρενόχλησης. Να γνωρίσουν οι μαθητές το χώρο του Κ.Π. Προνόη για καλύτερη επικοινωνία και συνεργασία. Να γνωρίσουν οι Εκπαιδευτικοί την Προνόη και το αντικείμενο της δράσης της με την προοπτική συνεργασίας. Θεματολογία: Ανάληψη προσωπικής ευθύνης. Αναφορά στις παρεχόμενες υπηρεσίες του Κέντρου Εμβάθυνση στους αιτιολογικούς παράγοντες του εθισμού στο διαδίκτυο. Αποσαφήνιση των όρων χρήση- κατάχρηση- εθισμός του διαδικτύου. Ενίσχυση της ανάληψης πρωτοβουλίας για δράση στην πρόληψη του εθισμού στο διαδίκτυο. Αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης ενός προβλήματος ή μιας δυσκολίας Χρονική Διάρκεια: Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές Γυμνασίων- Λυκείων. Με προτεραιότητα τους μαθητές της Α τάξης του Γυμνασίου. Ο συνολικός αριθμός εφήβων μπορεί να είναι γύρω στα 30 άτομα (1 τμήμα). Η διάρκειά του είναι 1 ½ ώρα και θα υλοποιείται στο χώρο του Κέντρου Πρόληψης Δήμου Κηφισιάς ΟΚΑΝΑ «ΠΡΟΝΟΗ» (εκτός ειδικών περιπτώσεων, που θα πραγματοποιείται στο χώρο του σχολείου, κατόπιν αιτήματος του διευθυντή), στη διάρκεια κάθε σχολικού έτους, το διάστημα μεταξύ Οκτωβρίου- Μαΐου. Μεθοδολογία: Βιωματικός/ Συμμετοχικός τρόπος διεξαγωγής του προγράμματος με: 1.Λειτουργία Ομάδας με την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών. 2.Ασκήσεις -παιχνίδια γνωριμίας- συνεργασίας, εμπιστοσύνης, ανάπτυξης της δημιουργικής φαντασίας και έκφρασης και αξιοποίησή τους για τη διεξαγωγή συζήτησης. 68

69 Τεχνικές Εργαλεία: -Συζήτηση -Η/Υ -Προσομοιώσεις σε ιστοσελίδες, κοινωνικά δίκτυα. -Video -Ερωτηματολόγια Αξιολόγησης, κ.α. Επικουρικές παρεμβάσεις: Καθ όλη την διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος, θα παρέχεται η δυνατότητα για την υλοποίηση παρεμβάσεων ενημέρωσης- ευαισθητοποίησης σε γονείς και εκπαιδευτικούς σε απογευματινές ώρες, προκειμένου να είναι σε θέση να κατανοήσουν την σημασία της γνώσης και των κανόνων για την ανατροφή μιας γενιάς εφήβων με διαδικτυακές αξίες. 69

70 Ενότητα 3: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Την 25η Φεβρουαρίου 2014, διεξήχθη έρευνα σχετικά με την χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, του κινητού τηλεφώνου και των διαδικτυακών παιχνιδιών στους μαθητές της Τρίτης Γυμνασίου, Πρώτης και Δευτέρας Λυκείου του σχολείου μας. Την ημέρα εκείνη, μοιράστηκαν και απαντήθηκαν 322 ερωτηματολόγια στις παραπάνω τάξεις. Συγκεκριμένα, 160 κορίτσια και 154 αγόρια κλήθηκαν να απαντήσουν σε 28 ερωτήσεις μαζί με τα υποερωτήματά τους. Η πρώτη ερώτηση του ερωτηματολογίου αφορούσε το φύλο των ερωτηθέντων, ενώ η δεύτερη ερώτηση τη χρήση κινητού τηλεφώνου. Είναι εντυπωσιακό ότι όλοι οι μαθητές που ρωτήθηκαν απάντησαν πως χρησιμοποιούν κινητό τηλέφωνο. Ερώτηση 3. α) Σε ποια ηλικία απέκτησες πρώτη φορά κινητό τηλέφωνο; 20% 33% 5% 1% 3% 7% 12% 19% 7 ετών 8 ετών 9 ετών 10 ετών 11 ετών 12 ετών 13 ετών 14 ετών Σύμφωνα με το διάγραμμα διαπιστώνουμε ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων που απέκτησαν για πρώτη φορά κινητό τηλέφωνο είναι σε ηλικία 12 ετών. Μετά ακολουθεί η ηλικία των 13 ετών. Έπειτα πάμε στην ηλικία των 11 ετών. Στη συνέχεια παρατηρείται η ηλικία των 10 ετών. Ύστερα βλέπουμε την ηλικία των 9 ετών και μετά των 14 ετών. Κλείνουμε σιγά σιγά με την ηλικία των 8 ετών και τέλος ο μικρότερος αριθμός ερωτηθέντων που απέκτησαν κινητό τηλέφωνο για πρώτη φορά είναι αυτών στην ηλικία των 7 ετών. 70

71 Ερώτηση 3. β) Έχεις καρτοκινητό ή συμβόλαιο; 29% καρτοκινητό συμβόλαιο 71% Σύμφωνα με το διάγραμμα, παρατηρούμε ότι η πλειοψηφία, το 71% των ερωτηθέντων, έχουν καρτοκινητό, ενώ το 29% έχουν συμβόλαιο. Ερώτηση 3. γ) Επικοινωνείς κυρίως με μηνύματα ή με κλήσεις; 54% 46% μηνύματα κλήσεις Σύμφωνα με το διάγραμμα διαπιστώνουμε ότι η πλεοψηφία των ερωτηθέντων που επικοινωνούν τηλεφωνικά, επικοινωνούν με κλήσεις. 71

72 Ερώτηση 3. δ) Βγάζεις φωτογραφίες με το κινητό σου; 10% ναι όχι 90% Στο συγκεκριμένο διάγραμμα διαπιστώνουμε ότι το 90% των ερωτηθέντων απάντησαν θετικά στην ερώτηση εάν βγάζουν φωτογραφίες με το κινητό τους, σε αντίθεση με το 10% που απάντησαν αρνητικά. Ερώτηση 3. ε) Συνδέεσαι στο διαδίκτυο μέσω του κινητού σου; 10% ναι όχι 90% Σύμφωνα με το διάγραμμα συμπεραίνουμε πως η πλειοψηφία των ερωτηθέντων συνδέονται στο διαδίκτυο μέσω του κινητού τους τηλεφώνου. 72

73 Ερώτηση 3. στ) Παίζεις παιχνίδια στο κινητό σου; 21% ναι όχι 79% Η συντριπτική πλειοψηφία των κατόχων έξυπνων κινητών, χρησιμοποιούν την συσκευή τους για παιχνίδια σε ποσοστό 79%, έναντι στο 21% που δεν παίζουν παιχνίδια. Συνήθη παιχνίδια είναι το Candy Crush, το Flappy Bird και το Temple Run. Ερώτηση 4. Πιστεύεις ότι κακώς απαγορεύονται τα κινητά τηλέφωνα στα σχολεία; 44% 56% ναι όχι Σύμφωνα με άτομα κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας, το 44% πιστεύει πως πρέπει να απαγορευτούν τα κινητά στα σχολεία, ενώ το 56% διαφωνεί. 73

74 Ερώτηση 5. Πιστεύεις ότι το κινητό έχει βελτιώσει τις ανθρώπινες σχέσεις; 30% ναι όχι 70% Συντριπτική πλειοψηφία ερωτηθέντων (70%) θεωρούν πως το κινητό έχει βελτιώσει τις ανθρώπινες σχέσεις, ενώ μόνο το 30% διαφωνεί. Ερώτηση 6. Γνωρίζεις τις συνέπειες της χρήση του κινητού στην υγεία σου; 6% ναι όχι 94% Το 94% όλων των ερωτηθέντων γνωρίζουν τις αρνητικές συνέπειες της παρατεταμένης χρήσης του κινητού στην υγεία τους, ενώ μόνο το 6% τις αγνοεί. 74

75 Ερώτηση 7. Χρησιμοποιείς κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης; 6% 94% ναι όχι Σύμφωνα με το γράφημα της ερώτησης 7, όπου οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να απαντήσουν στο αν χρησιμοποιούν κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, η πλειοψηφία (που αναγράφεται στο 94%) απάντησε θετικά. Ερώτηση 8. α) Ποιο ή ποια μέσα κοινώνικης δικτύωσης χρησιμοποιείς; 3% 2% 2% 9% facebook 8% 5% 42% instagram skype snapchat 9% twitter 9% 11% viber tumblr what's app gmail Επιπλέον, στην όγδοη ερώτηση είναι ευδιάκριτη η πολλαπλή επιλογή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Κυρίαρχη θέση έχει το Facebook (42%), ακολουθεί το Instagram (11%), τα Snapchat και Skype (9%), το twitter (8%) και έπειτα ακολουθούν άλλες μορφές κοινωνικής δικτύωσης (συνολικά 21%). 75

76 Ερώτηση 8. β) Πόσες ώρες είσαι συνδέδεμενος; 3% 7% 10% 19% μηδέν-μία μία-δύο 10% δύο-τρεις 22% 29% τρεις-τέσσερις τέσσερις-πέντε πέντε-έξι περισσότερες από έξι Στο δεύτερο σκέλος της όγδοης ερώτησης, όπου ζητούνται οι ώρες σύνδεσης των μαθητών στο διαδίκτυο, το 29% απάντησε ότι συνδέεται 1-2 ώρες τη μέρα, το 22% 2-3 ώρες τη μέρα, το 20% πάνω από 3 ώρες και τέλος το ποσοστό των μαθητών που αφιερώνουν πάνω από 6 ώρες αγγίζει το 10%. Ερώτηση 8. γ) Ποια συσκευή επιλέγεις για να συνδεθείς; 18% 35% 47% κινητό υπολογιστή τάμπλετ Στο τρίτο μέρος της ερώτησης οι ερωτηθέντες θεωρούν ότι πιο πρακτικό και εύχρηστο είναι το κινητό που χρησιμοποιείται για τη σύνδεση από το 47%. Ακολουθεί ο υπολογιστής από το 35% και τέλος η όχι τόσο διαδεδομένη συσκευή, τάμπλετ, από το 18%. 76

77 Ερώτηση 8. δ) Για ποιο λόγο συνδέεσαι; 23% 12% 36% 29% διασκέδαση επικοινωνία ενημέρωση κοινωνικοποίηση Στο τέταρτο σκέλος της ίδιας ερώτησης, οι λόγοι για τους οποίους συνδέονται είναι η επικοινωνία (36%), η διασκέδαση (29%), η ενημέρωση (23%) και η κοινωνικοποίηση (12%). Ερώτηση 9. Επηρεάζουν τα μεσα κοινωνικής δικτύωσης την καθημερινή σου ζωή ; 34% 66% ναι όχι Στην ερώτηση «Επηρεάζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την κοινωνική σου ζωή;» το 66% των ερωτηθέντων απάντησε καταφατικά, ενώ μόλις το 33% αρνητικά. 77

78 Ερώτηση 10. Αν ναι, πώς την επηρέαζουν; 21% 79% θετικά αρνητικά Πιο συγκεκριμένα, όσοι απάντησαν στην προηγούμενη ερώτηση «Ναι», κλήθηκαν να απαντήσουν και στην εξής: «Πώς την επηρεάζουν;». Η πλειοψηφία (79%) ισχυρίστηκε πως την επηρεάζουν θετικά, ενώ το υπόλοιπο 21% αρνητικά. Ερώτηση 11. Θεωρείς οτι οι σχέσεις που αναπτύσσονται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι πλασματικές; 38% 62% ναι όχι Στη συνέχεια, σύμφωνα με το γράφημα της ερώτησης 11, οι περισσότεροι (62%) από τους νέους είναι υπέρ της άποψης ότι οι σχέσεις που αναπτύσσονται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι όντως πλασματικές, ενώ αντίθετα οι υπόλοιποι (38%) αμφισβητούν την παραπάνω πρόταση. 78

79 Ερώτηση 12. Γνωρίζεις αν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εγκυμονούν κινδύνους; 5% 95% ναι όχι Σύμφωνα με το παραπάνω γράφημα, το μεγαλύτερο, αν όχι όλο, το ποσοστό (95%) των νέων που κλήθηκαν να απαντήσουν στην ερώτηση, παραδέχονται πως γνωρίζουν τους κινδύνους που φέρουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς μόνο το 5% δηλώνει πως δεν είναι ενήμερο σχετικά με αυτούς. Ερώτηση 13. Πιστεύεις οτι ειναι εύκολο κάποιος να σταματήσει τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ; 33% 67% ναι όχι Στην ερώτηση «Πιστεύεις ότι είναι εύκολο κάποιος να σταματήσει τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;», η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (67%) διαφώνησε με την πρόταση. Το υπόλοιπο 33% των νέων αποκρίθηκε πως είναι όντως εύκολο ένα άτομο να σταματήσει τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. 79

80 Ερώτηση 14. Παίζεις διαδικτυακά παιχνίδια; ναι όχι 50% 50% Από αυτό το γράφημα της ερώτησης 14 καταλαβαίνουμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών, ακριβώς το 50%, παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια. Ερώτηση 15. α) Πόσες ημέρες την εβδομάδα παίζεις; μία δύο-τρεις σχεδόν καθημερινά καθημερινά 23% 22% 26% 29% Σύμφωνα με το διάγραμμα των ερωτηθέντων παιδιών διαπιστώνουμε ότι η πλειονότητα των μαθητών παίζει δυο-τρεις φορές την εβδομάδα, το αμέσως επόμενο, δηλαδή το 26% παίζει σχεδόν καθημερινά. Επίσης το 23% των ερωτηθέντων παιδιών απάντησε ότι παίζει καθημερινά, ενώ το 22% παίζει μόνο μια φορά την εβδομάδα. 80

81 Ερώτηση 15. β) Πόσες ώρες την ημέρα παίζεις; μηδέν-μία μία-δύο δύο-τρεις τρεις-τέσσερις τέσσερις-πέντε πέντε-έξι περισσότερες από έξι 9% 15% 16% 9% 22% 8% 21% Από τα παιδιά που ερωτήθηκαν για το πόσες ώρες παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια την ημέρα το μεγαλύτερο ποσοστό του 22% απάντησε ότι παίζει μια έως δυο ώρες καθημερινώς. Το 21% παίζει 2-3, το 16% μηδέν-μια, ενώ το υπόλοιπο 41% παίζει πάνω από 3 ώρες. Ερώτηση 15. γ) Ποιο είναι το αγαπημένο σου παιχνίδι; League Of Legends Flappy Bird Call Of Duty Grand Theft Auto World Of Warcraft Candy Crush Fifa Τίτσου Football Manager The Sims 3 Minecraft Subway Surfers Άλλο 33% 23% 9% 2% 3% 4% 6% 8% 2% 2% 2% 3% 3% 81

82 Όσον αφορά στα αγαπημένα τους παιχνίδια, ένα μεγάλο ποσοστό (23%) προτιμά το League of Legends, ενώ μετά με ποσοστό 9% ακολουθεί το Flappy Bird και το Call of Duty (8%). Η πλειοψηφία όμως φαίνεται πως ασχολείται με πιο άγνωστα παιχνίδια. Ερώτηση 15. δ) Παίζεις δωρεάν παιχνίδια ή με πληρωμή; δωρεάν με πληρωμή 12% 88% Παρατηρείται μια αποστροφή των εφήβων προς τα διαδικτυακά παιχνίδια με πληρωμή καθώς αυτά καταλαμβάνουν μόνο το 12%, σε αντίθεση με το 88% που επιλέγουν δωρεάν. Ερώτηση 15. ε) Σε κάνουν να παραμελείς τα καθήκοντά σου; ναι όχι 30% 70% 82

83 Επίσης, κάποιοι από αυτούς, σε ποσοστό 30% παραμελούν τα καθήκοντα τους με σκοπό να ασχοληθούν με τα διαδικτυακά παιχνίδια ενώ το υπόλοιπο 70% όχι. Ερώτηση 16. Έχεις φίλους που παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια; ναι όχι 8% 92% Ερώτηση 17. Σε έχουν επηρεάσει/υποχρεώσει να παίξεις μαζί τους; ναι όχι 25% 75% Παρατηρούμε ότι η πλειονότητα των εφήβων (92%) έχουν φίλους που παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια και κατά το 75% τους έχουν παροτρύνει να αρχίσουν και εκείνοι. Ενώ το 25% δείχνουν ανεπηρέαστοι. Αντίθετα μόνο το 8% ανήκει σε παρέες που δεν ασχολείται κανείς με διαδικτυακά παιχνίδια. 83