Δείκτες ερημοποίησης και περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Δείκτες ερημοποίησης και περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές"

Transcript

1 Δείκτες ερημοποίησης και περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές Jane Brandt Nichola Geeson Σειρα Φυλλαδιων: A Aριθμος: 2

2 Περιεχόμενα ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Η ερήμοποιηση στη Μεσόγειο Τι είναι δείκτης ερημοποίηση ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΓΙΑ ΑΥΤΟΥΣ Επειδή απαιτούνται από την επιτροπή UNCCD... Οι ιδιότητες ενός καλού δείκτη ΠΩΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΛΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗΣ Οι ιδιότητες ενός καλού δείκτη ΠΩΣ ΘΑ ΕΠΙΛΕΞΕΤΕ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΔΕΙΚΤΗ; Οι πολλές πλευρές της ερημοποίησης Προσδιορισμός των διεργασιών ερημοποιησης. Εγκατάλειψη εδάφους Η αποψίλωση δασών Μεταβολές στην οικονομία σε περιοχές που έχουν επηρεαστεί από την ερημοποιηση ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΕ ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΔΕΙΚΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ΕΝΑΣ ΣΥΝΘΕΤΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΣΕ ΤΟΠΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ και απαιτούμενα δεδομένα Σε έναν σημείο υπολογισμός του ESI Η χρήση του ESI για χαρτογράφηση της ευαισθησίας ερημοποίησης σε ευρύτερες περιοχές ανάλυσης με τη χρήση του δείκτη ESI Χρήση του ESI για την ανάλυση των επιδράσεων μεταβολής χρήσης γης ΔΕΙΚΤΩΝ ΣΤΟΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΥ ΑΠΛΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΣΕ ΣΥΝΘΕΤΟΥΣ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ Δείκτης περιφερειακής υποβάθμισης Δείκτες που χρησιμοποιούνται Πηγές στοιχείων ΧΡΗΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΣΤΗ ΛΗΨΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΧΡΗΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΟΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Η ερήμοποιηση στη Μεσόγειο Το κλίμα στη Μεσογειακή Ευρώπη είναι ημίξηρο και ευαίσθητο σε εποχιακές ξηρασίες με μεγάλη μεταβλητότητα στις ετήσιες βροχοπτώσεις. Έντονες ξαφνικές καταιγίδες είναι χαρακτηριστικό του κλίματος αυτού. Δεδομένου ότι η περιοχή της βόρειας Μεσογείου έχει κατοικηθεί και καλλιεργηθεί για χιλιάδες έτη, ο όρος "έρημος",(εάν τελικά) χρησιμοποιείται, αφορά περιοχές με αραιό πληθυσμό, απομονωμένες και ημι-αναπτυγμένες. Εκτός από το ημίξηρο κλίμα, υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που θεωρούνται ότι επηρεάζουν μια περιοχή στην ερημοποιηση. Αυτά περιλαμβάνουν φτωχά και ιδιαίτερα διαβρωμένα εδάφη, επικλινή τοπία με απότομες κλίσεις, εκτενή δασική καταστροφή, που προκαλείται από τις πυρκαγιές, εγκατάλειψη της παραδοσιακής γεωργίας, με την υποβάθμιση των κατασκευών προστασίας εδάφους και νερού (αναβαθμοί), υπερεκμετάλλευση των υδατικών πόρων και συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας στις παράκτιες περιοχές. Τα εδάφη συχνά μετατρέπονται σε αλατούχα, ξηρά, άγονα, σε συνδυασμό με φυσικές καταστροφές - ξηρασίες, πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές - και μη αειφορικές καλλιεργητικές πρακτικές, όπως ισοπέδωση και συμπίεση του εδάφους από μπουλντόζες, γεωργικούς ελκυστήρες και υπερβοσκηση. Η ρύπανση των εδαφών επίσης από την υπερβολική χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων αποτελεί κίνδυνο, που μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη ευαισθησία στη διάβρωση. Επιπλέον, η ποιότητα της γης μπορεί να επηρεαστεί από την ανακατανομή των υδάτινων πόρων, μέσω της κατασκευής ταμιευτήρων ύδατος και καναλιών. Η ευρείας τάξης υποβάθμιση των υπόγειων υδροφορέων αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, ειδικά κατά μήκος των ακτών όπου υπάρχουν αυξημένες ανάγκες για τον τουρισμό, καθώς επίσης για την εντατικά αρδευόμενη γεωργία και την βιομηχανία. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα έχουν μελετηθεί στα πλαίσια δημιουργίας δεικτών καθορισμού της υπάρχουσας κατάστασης 1

3 ερημοποίησης της γης και του πιθανού κινδύνου ερημοποίησης γενικότερα. Τι είναι δείκτης ερημοποίηση 2 Οι δείκτες χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν ένα φαινόμενο, αποτελούν ένα χαρακτηριστικό για κάτι, αλλά δεν αποτελούν πάντα χαρακτηριστικό ανησυχίας. Ένας δείκτης ερημοποίησης υποδεικνύει ότι μπορεί να υπάρξει ένα πρόβλημα ερημοποίησης, αλλά δεν είναι οριστικό. Ένα αβαθές έδαφος μπορεί να είναι ένας δείκτης ερημοποίησης, αλλά δεν σημαίνει ότι θα υπάρξει σίγουρα ο οποιοσδήποτε κίνδυνος ερημοποίησης χωρίς να ληφθούν υπόψη άλλοι παράγοντες (δείκτες) όπως η ετήσια βροχόπτωση, η φυτοκάλυψη, ή κλίση της επιφανείας του εδάφους. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος καθορίζει ένα δείκτη ως «μια παράμετρο ή μία τιμή που προσδιορίζεται από δεδομένα και η οποία παρέχει πληροφορίες για ένα φαινόμενο. Οι δείκτες είναι ποσοτικές πληροφορίες που βοηθούν να εξηγηθεί πώς αλλάζουν με το χρόνο και πώς μεταβάλλονται στο χώρο τα πράγματα. Οι δείκτες απλοποιούν γενικά την πραγματικότητα προκειμένου να προσδιορίσουν ποσοτικά σύνθετα φαινόμενα, έτσι ώστε οι πληροφορίες να μπορούν να είναι μεταδιδόμενες». Είναι συχνά προτιμότερο διάφοροι δείκτες να συνδυαστούν σε μια τιμή βαρύτητας (index) έτσι ώστε είναι δυνατή η ενσωμάτωση πολλών παραγόντων συγχρόνως. Ο δείκτης ξηρότητας είναι ένα παράδειγμα συνδυασμού ετήσιας βροχόπτωσης και δυνητικής εξατμισοδιαπνής. Αυτό το εγχειρίδιο περιέχει ένα παράδειγμα ενός εργαλείου για τη μέτρηση ενός περιβαλλοντικού δείκτη ευαισθησίας συνδυάζοντας 16 διαφορετικούς δείκτες. Εντούτοις, αυτό το επίπεδο συνδυασμού είναι μερικώς δύσκολο και απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια για την εξασφάλιση της επιστημονικής εγκυρότητας του δείκτη ευαισθησίας και τη βοήθεια προς το χρήστη για την ερμηνεία του. Εικόνα 1. Τοπίο κοντά στη Maratea, Ιταλία (φωτογραφία από J. Brandt) ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΓΙΑ ΑΥΤΟΥΣ; Επειδή απαιτούνται από την επιτροπή UNCCD... Πριν αρχίσουν τα ερευνητικά προγράμματα της ΕΕ προς το τέλος της δεκαετίας του '80, η ερημοποιηση δεν είχε μελετηθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη στην ίδια λεπτομέρεια που είχε για την Αφρική. Σήμερα έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στην ερημοποίηση και την καταγραφή όλων των μορφών υποβάθμισης της γης. Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης (UNCCD) παρέχει ένα διεθνές πλαίσιο γι αυτές τις διεργασίες. Στοχεύει, κατά πρώτον, να συντονίσει τη συλλογή, την ανάλυση και την ανταλλαγή των δεδομένων και να προσδιορίσει αρχικά τους δείκτες που βοηθούν στην αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης και τις πιθανές επιδράσεις της μεταβολής του κλίματος και των αλλαγών χρήσεων γης και των γεωργικών πρακτικών και, κατά δεύτερον, να ορισθούν δείκτες για την εκτίμηση της προόδου εφαρμογής της Συνθήκης. Η διευκρίνιση των δεικτών και των κρίσιμων τιμών συνεχίζει να αποτελεί προτεραιότητα για την UNCCD. Η χρήση των δεικτών ερημοποίησης ως κρίσιμων τιμών μπορεί να είναι είτε ως «η αντιπροσωπευτική περιοχή όπου πραγματοποιούνται λεπτομερείς μελέτες και τα αποτελέσματα

4 επεκτείνονται σε μια μεγαλύτερη περιοχή η οποία αντιπροσωπεύεται από την περιοχή μελέτης» ή ως «ένα σύνολο δεδομένων που αναφέρονται σε μια βασική γραμμή αφετηρίας για την αξιολόγηση των αναμενόμενων τάσεων σε έναν δείκτη ή σε ένα θέμα». Με αυτούς τους τρόπους μπορούν να προσδιοριστούν περιοχές που βρίσκονται σε κίνδυνο υποβάθμισης και να διατυπωθούν τα μέτρα προστασίας. Οι συνενώσεις δεικτών από άλλες συνθήκες, όπως της κλιματικής μεταβολής και της βιοποικιλότητας, ενισχύουν την ανάπτυξη τεχνολογιών που είναι περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά αποδεκτές.... και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε περιφερειακό, εθνικό και τοπικό σχέδιο δράσης Εθνική δράση και συνεργασία είναι ουσιαστικά για την καταπολέμηση της ερημοποίησης στις επηρεαζόμενες χώρες της βόρειας Μεσογείου. Ως ένα Παράρτημα της UNCCD, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα έχουν οργανώσει θεματικά δίκτυα και ημερίδες για την ανταλλαγή επιστημονικής γνώσης και την εκπαίδευση μέσα στο Παράρτημα της βόρειας Μεσογείου αλλά και με γειτονικά Παραρτήματα όπως της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης και της βόρειας Αφρικής. Η Ιταλία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Τουρκία επικύρωσαν τα Εθνικά Προγράμματα Δράσης (NAPs) τον Αύγουστο του 2005 και άλλες επηρεαζόμενες χώρες ακολουθούν. Σε αυτό το πλαίσιο οι δείκτες χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα για τον έλεγχο της συμμόρφωσης με τις αποφάσεις της UNCCD και για τη χαρτογράφηση την επικοινωνία και την εκπαίδευση. Σε τοπικό επίπεδο, οι δείκτες παρέχουν στοιχεία για την κατάσταση βιωσιμότητας των αγροοικοσυστημάτων και προσδιορίζουν εάν απαιτείται δράση για αλλαγές, ώστε να προωθηθεί η αειφορία του οικοσυστήματος. Οι ιδιότητες ενός καλού δείκτη Για την καταλληλότητα χρήσης ένας δείκτης πρέπει να ικανοποιεί ορισμένα κριτήρια και να είναι σε ιδανική κατάσταση Συγκεκριμένος, Μετρήσιμος, Επιτεύξιμος, Σχετικός και Αμετάβλητος με τον χρόνο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Περιβάλλοντος (ΕΕΑ) προτείνει ότι οι δείκτες πρέπει να παρέχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν από την πολιτική και τους χρήστες, να είναι καταφανή και μετρήσιμα χαρακτηριστικά. Πρέπει το κόστος συλλογής του δείκτη να είναι σχετικά χαμηλό και αποτελεσματικό για το σκοπό που θα χρησιμοποιηθεί. Για παράδειγμα, η ετήσια βροχόπτωση αποτελεί εξίσου σημαντικό δείκτη ερημοποίησης όπως το μητρικό υλικό (τύπος πετρώματος) και η πυκνότητα πληθυσμού. Τα στοιχεία γι αυτούς τους δείκτες είναι ευρέως διαθέσιμα, εύκολα κατανοητά, μετρήσιμα και ελεγχόμενα. Τα προβλήματα διαθεσιμότητας στοιχείων μπορούν να υπερνικηθούν με την παροχή δυνατότητας μέτρησης ενός δείκτη με διαφορετικές μεθόδους. Για παράδειγμα, είναι δυνατό να προσδιορισθεί η τιμή του δείκτη φυτοκάλυψης με χαρτογράφηση στον αγρό και με την χρήση αεροφωτογραφιών ή δορυφορικών εικόνων. Οι δείκτες πρέπει επίσης να είναι κατανοητοί, εύκολο να ερμηνευθούν και κατάλληλοι για την πρόβλεψη αλλαγών στο χρόνο. Μια κρίσιμη τιμή αποτελεί μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ δύο καταστάσεων ενός συστήματος ή μια αφετηρία για μια νέα κατάσταση, π.χ. μεταξύ ξηρής και ημίξηρης κλιματικής κατάστασης. Κρίσιμες τιμές για ένα δείκτη δίδονται όπου είναι δυνατόν παρέχοντας την πληροφορία εάν συγκεκριμένες διεργασίες ερημοποίησης αποτελούν πρόβλημα ή όχι. Για πολλούς λόγους μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να οριστούν συγκεκριμένες κρίσιμες τιμές ή κρίσιμα επίπεδα σε ένα δείκτη. Συχνά προτείνονται κλάσεις τιμών ή εύρος τιμών Μερικές κλάσεις μπορεί να έχουν συγκεκριμένα όρια όπως: βάθος εδάφους (<15cm, 15-30cm,, >150 cm), φυτοκάλυψη (<10%, 10-25%,, >75%), μέγεθος αγρού (<2ha, 2-5ha, >100ha). Άλλες κλάσεις μπορεί να είναι απλώς ποιοτικές όπως χαμηλή, μέτρια ή μεγάλη, για δείκτες όπως ένταση χρήση γης ή στράγγιση εδάφους. ΠΩΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Από τις εστιακές επιτροπές, την έρευνα και τους τοπικούς κατοίκους Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (συμβούλιο για την αειφόρο ανάπτυξη, το οποίο μεταξύ των άλλων έχει ως αντικείμενο τον έλεγχο της προόδου υλοποίησης της συνθήκης 21 και διακήρυξης του Ρίο για την προστασία του περιβάλλοντος) άρχισε να εργάζεται μερικά έτη πριν από την UNCCD. Υιοθέτησε μια μέθοδο, από την 3

5 4 ανώτερη προς την κατώτερη κλίμακα, για τον προσδιορισμό και την χρήση δεικτών για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ένας κατάλογος πιθανών δεικτών προσδιορίστηκε και στη συνέχεια η εφαρμογή και η χρήση τους από διαφορετικές χώρες συντονίστηκαν από ένα κεντρικό φορέα. Σε αντίθεση η Επιτροπή Επιστήμης και Τεχνολογίας της UNCCD συνέταξε περισσότερο γενικές οδηγίες για τις χώρες και τις οργανώσεις σε κάθε Παράρτημα και στη συνέχεια συνεργάσθηκε με κάθε Παράρτημα για την ανάπτυξη των δικών τους δεικτών. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ανάπτυξη δεικτών που περιλαμβανονται στα ενδιαφέροντα και στις ανησυχίες των τοπικών κοινωνιών, παρά στις στρατηγικές της εθνικής κυβέρνησης. Κατά τη διάρκεια των πρόσφατων ετών διάφορες ομάδες έχουν εργαστεί για τον προσδιορισμό των δεικτών ερημοποίησης. Κατ αρχας οι δείκτες έχουν προέλθει από τα Εθνικά Σχέδια Δράσης για κάθε επηρεαζόμενη χώρα, όπου έχουν χρησιμοποιηθεί για να προσδιορίσουν τις περιοχές που επηρεάζονται από την ερημοποίηση. Γι αυτούς τους δείκτες συνήθως υπάρχουν δεδομένα σε εθνική κλίμακα (όπως ο Δείκτης Ξηρότητας). Επίσης δείκτες έχουν προέλθει από την Ευρωπαϊκή έρευνα διάρκειας περισσότερο από μία δεκαετία. Οι δείκτες αυτοί κυμαίνονται από κλίμακα της ευρύτερης Μεσογείου (φυτοκάλυψη που προκύπτει από τηλεπισκόπηση, περιφερειακό δείκτη υποβάθμισης) σε περιφερειακή κλίμακα (δείκτης απασχόλησης, έκταση αποψίλωσης δασών, αποτελεσματική βροχόπτωση) μέχρι τοπική κλίμακα αγροτεμαχίου (βάθος εδάφους, καλλιέργεια). Τέλος οι δείκτες προέρχονται από ανθρώπους οι όποιοι ζουν σε περιοχές που επηρεάζονται από την ερημοποίηση. Μερικοί από αυτούς τους δείκτες είναι περισσότερο πραγματικοί όπως: η εγκατάλειψη της γης από τη γεωργία, ο πολυτεμαχισμός ιδιοκτησίας, η εκμετάλλευση υπόγειων υδάτων και το καθαρό γεωργικό εισόδημα. Πηγές δεικτών Το DIS4ME (Σύστημα Δεικτών Ερημοποίησης για τη Μεσογειακή Ευρώπη) περιλαμβάνει ένα κατάλογο περίπου 140 δεικτών ερημοποίησης που προέρχονται από τις ακόλουθες πηγές. Περιβαλλοντικά συστήματα δεικτών: Επιτροπή για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (CSD) Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΕCD) Ευρωπαϊκή Επιτροπή Περιβάλλοντος (ΕEA). Έκθεση Δεικτών σχετικά με τις Ολοκληρωμένους Περιβαλλοντικούς Στόχους στην Αγροτική πολιτική (IRENA) Κατευθυντήριοι Ευρωπαϊκοί Δείκτες Πίεσης (TEPI) Αξιολόγηση της Υποβάθμισης της Γης στις Ξηρές Περιοχές (FAO- LADA) Γεωργό-περιβαλλοντικοί Δείκτες για την Αειφόρο Ανάπτυξη στην Ευρώπη (ELISA) Πρόταση Γεωργό-περιβαλλοντικών Δεικτών (PAIS) Διεθνές Ινστιτούτο για την Αειφόρο Ανάπτυξη (iisd) Πρόσφατα σχετικά ερευνητικά περιβαλλοντικά προγράμματα: MEDALUS ΙΙΙ, MEDACTION, GEORANGE, INDEX, DISMED, DESERTNET, RIADE, SURMODES Εθνικά προγράμματα δράσης για την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Προτάσεις εμπειρογνωμόνων και εκπροσώπων Εθνικών Επιτροπών, εντός και εκτός του Παραρτήματος IV. Προτάσεις από χρήστες γης σε ημερίδες και άλλες δραστηριότητες. Γιατί υπάρχουν τόσο πολλοί δείκτες ερημοποίησης; Είναι εύκολο να γίνουμε υπερενθουσιώδεις στην αναζήτηση ενός ενιαίου δείκτη ή μιας τιμής δείκτη ερημοποίησης που ισχύει παγκοσμίως. Εντούτοις η πιθανότητα εύρεσης ενός τέτοιου δείκτη είναι πολύ μικρή. Και τούτο, διότι ακόμη και μέσα στην Ευρώπη οι αιτίες και οι επιπτώσεις της ερημοποίησης και της υποβάθμισης της γης είναι πολλαπλές, με μεγάλου εύρους τοπική διακύμανση. Για παράδειγμα, ένας σημαντικός παράγοντας που συνδέεται με την ερημοποιηση στην περιοχή του Alentejo της νότιας Πορτογαλίας είναι η μείωση του αγροτικού πληθυσμού. Αυτό είναι αποτέλεσμα της αναζήτησης από τους νέους καλύτερου εισοδήματος και βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου στις πόλεις, με συνέπεια τη γήρανση του αγροτικού πληθυσμού. Στη λεκάνη Guadalentιn της νοτιοανατολικής Ισπανίας το κύριο θέμα αφορά τις αλλαγές χρήσεις γης σε σχέση με τις υπάρχουσες επιδοτήσεις της ΕΕ. Αυτό οδηγεί σε μεγάλης κλίμακας κατασκευή αναβαθμών σε επικλινείς περιοχές για τη φύτευση αμυγδαλεώνων. Η υποβάθμιση της γης σε αυτές τις δύο περιπτώσεις έχει διαφορετικές αιτίες και συνέπειες. Ένα διαφορετικό σύνολο δεικτών απαιτείται για την κατανόηση κάθε περίπτωσης. Οι δείκτες

6 χρησιμοποιούνται ως μετρήσεις εκτίμησης διεργασιών οι οποίες δεν είναι εύκολο να παρατηρηθούν ή να μετρηθούν. Εικόνα 2. Τοπικηί κοινωνία όπου συζητούν την έννοια και τους κατάλληλους δείκτες της ερημοποίησης σε μια ημερίδα στην περιοχή Agri της Ιταλίας (φωτογραφία από G. Quaranta) ΑΠΛΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗΣ Σύστημα οργάνωσης δεικτών Το καλύτερο σύστημα οργάνωσης δεικτών είναι αυτό που δίνει άμεσες απαντήσεις στις ερωτήσεις των χρηστών δεικτών. Μερικοί χρήστες ενδιαφέρονται για πληροφορίες σε εθνική κλίμακα και άλλοι σε τοπική. Μερικοί χρήστες ενδιαφέρονται μόνο για την επιτυχία ή την αποτυχία των γεωργικών πρακτικών και άλλοι ενδιαφέρονται με την ευρύτερη έννοια των επιπτώσεων, για παράδειγμα, τις οικονομικές επιπτώσεις. Η ανάλυση των εκθέσεων και Εθνικών Σχεδίων δείχνει ότι σε πολλά θέματα της ερημοποίησης απαιτείται η χρήση δεικτών. Επίσης οι εκθέσεις των Εθνικών Σχεδίων Δράσης κάνουν αναφορά σε δείκτες και τιμές βαρύτητας δεικτών για κοινή χρήση σε εθνική κλίμακα. Σε συζητήσεις ημερίδων με ομάδες τοπικών χρηστών γης έχουν συνταχθεί κατάλογοι πιθανών δεικτών σε τοπικό επίπεδο. Είναι χρήσιμο να ταξινομηθούν οι δείκτες στις παρακατω κατηγορίες: φυσικοί /οικολογικοί, οικονομικοί, κοινωνικοί και θεσμικοί. Αυτή η ταξινόμηση ενθαρρύνει το χρήστη να σκεφτεί πέρα από την κοινή φυσική/οικολογική προσέγγιση. Ένα σύστημα οργάνωσης δεικτών που συχνά αναφέρεται στην βιβλιογραφία είναι το DPSIR (κίνητρα, πιέσεις, φυσική κατάσταση, επιπτώσεις, ανταπόκριση). Αυτό το σύστημα αναπτύχθηκε από οργανισμούς όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Περιβάλλοντος, προκειμένου να οργανώσει περιβαλλοντικά δεδομένα και να επικοινωνήσει με αυτούς που σχεδιάζουν την πολιτική. Το σύστημα αυτό βοηθά να γίνει κατανοητή η σχέση μεταξύ της τρέχουσας κατάστασης ενός τοπίου και των παραγόντων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά τον κίνδυνο ερήμοποιησης. Οι δείκτες που σχετίζονται με τα κίνητρα και τις πιέσεις, όπως οι κλιματικές συνθήκες και οι αλλαγές χρήσης γης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Το σύστημα DPSIR αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο στον επιστήμονα, αλλά στον αγρότη μπορεί μερικές φορές να προκαλεί σύγχυση. Δεν είναι πάντα εύκολο να αποφασιστεί σε ποια κατηγορία του DPSIR πρέπει να συμπεριληφθεί ένας δείκτης. Αυτό μπορεί να εξαρτηθεί από την έννοια ή την κλίμακα εφαρμογής. Για παράδειγμα, η πυκνότητα πληθυσμού που μειώνεται ή οι αποδόσεις των γεωργικών καλλιεργειών μπορεί να είναι κίνητρο αλλά και ανταπόκριση (μέτρο). 140 δείκτες της ερημoποιησης Kλίμα Νερό Θερμοκρασία αέρος Δείκτης ξηρότητας (1) Δείκτης ξηρότητας (2) Δείκτης ποιότητας κλίματος Ξηρασία Δείκτης ξηρασίας Ενεργός βροχόπτωση Δυνητική εξατμισοδιαπνοή Βροχόπτωση Διαβρωσιμότητα βροχής Περιοδικότητα βροχοπτώσεων Ταχύτητα ανέμου Βάθος υπογείου νερού Ποιότητα νερού Απορροή Ιζηματογένεση φράγματος Πυκνότητα υδρολογικού δικτύου Διαβρωσιμότητα Συχνότητα πλημμυρών Μορφολογία πεδίων πλημμυρών και ρεμάτων Έκταση αδιαπέραστης επιφάνειας Σχέση απορροής και βροχόπτωσης Κρίσιμη τιμή απορροής 5

7 Εδαφική υδατοπερατότητα Οικονομικοί δείκτες 6 Έδαφος Έκταση όξινων εδαφών Υδρομορφία Κίνδυνος διάβρωσης Διηθητικότητα Οργανική ύλη στον επιφανειακό ορίζοντα Μητρικό υλικό Χαλίκια και πέτρες Δυναμικό αλάτωσης Έκθεση κλίσης Κλίση Εδαφική κρούστα Βάθος εδάφους (USLE) - Εδαφική διάβρωση Εδαφική διάβρωση (μετρούμενη) Δείκτης εδαφικών απωλειών Δείκτης ποιότητας εδάφους Δείκτης σταθερότητας εδάφους Εδαφική δομή Σταθερότητα επιφάνειας εδάφους Κοκκομετρική σύσταση εδάφους Τύπος εδάφους Αποθηκευτική ικανότητα νερού Βλάστηση Έκταση υποβαθμισμένης περιοχής Προστασία βιοποικιλότητας Εκχερσωμένη έκταση Αντίσταση στη ξηρασία Ανθεκτικότητα οικοσυστήματος Προστασία από διάβρωση Πολυτεμαχισμός δάσους Φυτοκάλυψη Τύπος φυτικής κάλυψης Δείκτης ποιότητας βλάστησης Πυρκαγιά Καμένη έκταση Συχνότητα πυρκαγιών Κίνδυνος πυρκαγιάς Δασικές πυρκαγιές Συστήματα καυσίμων Συμπτώσεις τυχαίων πυρκαγιών Γεωργία Διαχείριση γης Δαπάνες νερού Μέγεθος οικογενείας Ηλικία παραγωγού Ιδιοκτησιακό καθεστώς Μέγεθος αγροτεμαχίου Δασική παραγωγικότητα Πολυτεμαχισμός αγροτεμαχίων Δείκτης ακαθάριστου εισοδήματος Παραδοσιακά γεωργικά προϊόντα Καθαρό αγροτικό εισόδημα Παράλληλη απασχόληση Αγρο-περιβάλλοντική διαχείριση Προστασία πυρκαγιάς Ποιότητα διαχείρισης δάσους Δείκτης ποιότητας διαχείρισης Οργανική γεωργία Βελτίωση προβληματικών εδαφών Βελτίωση περιοχών εξορύξεων Μέτρα προστασίας διάβρωσης εδαφών Μέτρα προστασίας εδαφικού νερού Αειφόρος γεωργία Αναβαθμοί (παρουσία) Χρήση γης Καλλιεργούμενη έκταση προς ημιφυσική βλάστηση Έκταση περιθωριακών εδαφών Εγκατάλειψη γης από την γεωργία Εξέλιξη χρήσης γης Ένταση χρήσης γης Τύπος χρήσης γης Φυσική βλάστηση Περίοδος υπάρχουσας χρήσης γης Δείκτης ποικιλότητας Shannon Επέκταση αστικών περιοχών Καλλιέργεια Έκταση καλλιεργούμενης πλαγιάς λόφου Εφαρμογή λιπασμάτων Δείκτης εκμηχάνισης Κατεύθυνση άροσης Βάθος άροσης Καλλιεργητικές διεργασίες Κτηνοτροφία Βόσκηση Έλεγχος βόσκησης Επιπτώσεις βόσκησης Ένταση βόσκησης Ένταση κτηνοτροφίας

8 Κατανάλωση νερού Υπερεκμετάλλευση υδροφορέα Εξωτερικοί υδατικοί πόροι Εκμετάλλευση υδροφορέα Υδρολογικοί κανονισμοί (τεχνητοί) Αρδευόμενη έκταση Ένταση άρδευσης και υφαλμύρωση Εκατοστιαία αναλογία αρδευόμενης γεωργικής έκτασης Πραγματοποιούμενο δυναμικό άρδευσης Αποθήκευση νερού απορροής Κατανάλωση νερού κατά τομέα Απώλεια νερού Ανακύκλωση νερού αποβλήτων Έλλειψη νερού Διαθεσιμότητα νερού Τουρισμός Διείσδυση τουριστικών οικολογικών προϊόντων Συμμετοχή τουρισμού στο τοπικό ακαθάριστο εισόδημα Μεταβολή τουρισμού Ένταση τουρισμού Μακροοικονομικά Κοινωνικοί δείκτες Δείκτης απασχόλησης Ακαθάριστο εισόδημα ανά κάτοικο Προσβασιμότητα Βαθμός ανεργίας Πρόσθετη αξία ανά τομέα Επίπεδο εκπαίδευσης ενηλίκων Μείωση πληθυσμού εξαιτίας της υποβάθμισης Δείκτης Gini Δείκτης ανθρώπινης φτώχειας Αριθμός τεχνητών με γνώσεις για την ερημοποίηση Δείκτης γήρανσης Πυκνότητα πληθυσμού Ρυθμός ανάπτυξης πληθυσμού Αντίληψη του κοινού για την ερημοποίηση Διοικητικοί δείκτες Επιδοτήσεις παραγωγής ΕΕ Υδρολογικά και δασικά σχέδια Κινητοποίηση επιτόπιων πηγών Συνθήκη 21 του ΟΗΕ Συνεισφορά μη κυβερνητικών οργανώσεων Εφαρμογή πολιτικής προστασίας Προστατευόμενες περιοχές Ανακυκλούμενα απόβλητα Δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη Σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών Πολιτική χρήσης νερού/ νομοθεσία Περιγραφή των δεικτών Το τυποποιημένο σχήμα για την περιγραφή των δεικτών που χρησιμοποιείται από την CSD (Επιτροπή για την Βιώσιμη Ανάπτυξη) έχει υιοθετηθεί για τη χρήση δεικτών ερημοποίησης από την Ιταλική Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος και στη συνέχεια από το ΕΕ-χρηματοδοτημένο πρόγραμμα DESERTLINKS για το σύστημα Δεικτών DIS4ME. Πρότυπο περιγραφής δεικτών 1. Ορισμός Όνομα Σύντομη περιγραφή Μονάδες μέτρησης Τοπική κλίμακα Χρονική κλίμακα 2. Θέση στο σύστημα DPSIR Τύπος δείκτη 3. Στόχοι και πολιτικές απόψεις Αντικείμενο Σημασία όσον αφορά την ερημοποίηση Διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες Δευτερεύουσα σημασία του δείκτη 4. Μεθοδολογική περιγραφή και βασικοί ορισμοί 7 Ορισμοί και βασικές έννοιες Κρίσιμες τιμές /εύρος τιμών Μέθοδοι μέτρησης Περιορισμοί δείκτη Σχέση με άλλους δείκτες

9 8 5. Αξιολόγηση αναγκών σε δεδομένα και διαθεσιμότητα Δεδομένα που απαιτούνται για τον υπολογισμό Πηγές δεδομένων Διαθεσιμότητα δεδομένων από εθνικές και διεθνείς πηγές 6. Ινστιτούτα που έλαβαν μέρος για την ανάπτυξη δεικτών Κύρια υπεύθυνα Ινστιτούτα Άλλοι συμμετέχοντες οργανισμοί 7. Άλλες πληροφορίες Βιβλιογραφία Άλλες αναφορές Όνομα και διεύθυνση επικοινωνίας Εικόνα 3: Τυποποιημένο σχήμα περιγραφής δεικτών ΠΩΣ ΘΑ ΕΠΙΛΕΞΕΤΕ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΔΕΙΚΤΗ; Οι πολλές πλευρές της ερημοποίησης Ακόμη και μέσα στη Μεσογειακή Ευρώπη υπάρχουν διάφορα χαρακτηριστικά μεταξύ των επικρατουσών διεργασιών και των επιπτώσεων της ερημοποιησης. Στο Alentejo (Πορτογαλία) η ερημοποιηση θεωρείται ως προοδευτική υποβάθμιση της βλάστησης και του εδάφους που προκαλείται πρώτα από την εκτεταμένη παραγωγή δημητριακών και στη συνέχεια από την υιοθέτηση διαφόρων περιβαλλοντικά καταστρεπτικών γεωργικών πρακτικών. Τα χαμηλά εισοδήματα από την καλλιέργεια και η σχετικά ανεπαρκής υποδομή αναγκάζουν τις νεότερες γενεές σε εσωτερική μετανάστευση. Στην Guadalentιn (της Ισπανίας) η ερήμοποιηση αποδίδεται στην αλάτωση και την υποβάθμιση του εδάφους και την υπερεκμετάλλευση των υπόγειων υδάτων για εντατική καλλιέργεια με άρδευση. Στις ανώτερες περιοχές, όπου η ξηρική γεωργία εγκαταλείφθηκε, οι πρακτικές διαχείρισης, οι οποίες έλεγχαν τη διάβρωση του εδάφους,δεν υπάρχουν πλέον. Ένας τρόπος για την επιλογή των δεικτών που πρέπει να χρησιμοποιηθούν είναι να αναζητήσουμε «Ποιες είναι οι κύριες διεργασίες ερημοποίησης που επηρεάζουν μια συγκεκριμένη περιοχή» Επιτροπές της UNCCD στην Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα, και από τους τοπικούς χρήστες γης στη λεκάνη Alentejo, στην περιοχή Guadalentin, στη λεκάνη Agri και στη Λέσβο είναι οι παρακάτω: Εγκατάλειψη γης Αύξηση των εντατικά αρδευόμενων περιοχών Υπερεκμετάλλευση παράκτιων περιοχών Αποψίλωση δασών Υπερβόσκηση Ακατάλληλες γεωργικές πρακτικές Αλλαγές στις οικονομικές δραστηριότητες στις περιοχές που επηρεάζονται από την ερημοποιηση Υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος (συμπεριλαμβανομένων της διάβρωσης και της αλάτωσης εδάφους και των πυρκαγιών) Αλλαγές στη διαθεσιμότητα των υδατικών πόρων Αλλαγές στην κοινωνική δομή Θεσμική οργάνωση για την καταπολέμηση της ερημοποίησης. Για κάθε μία από αυτές τις διεργασίες το πρόγραμμα DESERTLINKS προσδιόρισε τους περισσότερο σχετικούς και κατάλληλους δείκτες από τον κατάλογο των 140 δεικτών. Μερικά παραδείγματα δίνονται εδώ, αλλά το DIS4ME περιέχει μια πλήρη ανάλυση όλων αυτών των διεργασιών και των σχετικών δεικτών. Εγκατάλειψη εδάφους Η γεωργική γη εγκαταλείπεται από ένα συνδυασμό παραγόντων συμπεριλαμβανομένων της μείωσης της ποιότητας εδάφους, των μεταβολών των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών και της αποτυχίας των εφαρμοζόμενων καλλιεργητικών πρακτικών της γης. Συνήθως η εγκαταλειμμένη γη χρησιμοποιείται ως βοσκότοπος ή για κυνήγι. Προσδιορισμός των διεργασιών ερημοποιησης. Οι κύριες διεργασίες που σχετίζονται με την ερημοποίηση, όπως προκύπτει από τις Εθνικές

10 χαμηλών τιμών αγοράς, οι κλιματικές συνθήκες,όπως η ξηρασία και ο παγετός, ο ανταγωνισμός από τις αγορές άλλων χωρών οδηγούν στην εγκατάλειψη της γης. Η αποψίλωση δασών Εικόνα 4: Δείκτες σχετικοί με την εγκατάλειψη της γης Η αποψίλωση δασών στη Μεσογειακή Ευρώπη είναι κυρίως το αποτέλεσμα πυρκαγιών, υλοτομίας, ή μεταβολής από δασώδη ή θαμνώδη γη σε γεωργική ή αστική. Οι συνέπειες της εκχέρσωσης περιλαμβάνουν μεγάλες απορροές, απώλεια εδάφους και μείωση της βιοποικιλότητας. γεωργική γη που δεν καλλιεργείται πλέον (δείκτης ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΓΗΣ) σχετίζεται με διάφορους άλλους δείκτες που συνδέονται με την παραγωγικότητα της γης και το εισόδημα, όπως το βάθος εδάφους, το μητρικό υλικό, την κλίση της επιφανείας, το ύψος και την κατανομή των βροχοπτώσεων, τις υπάρχουσες επιδοτήσεις, τη μετανάστευση του πληθυσμού, τη διαθεσιμότητα ύδατος και τη δυνατότητα πρόσβασης. Αρκετοί από αυτούς τους δείκτες αλληλοσχετίζονται και εξαρτώνται από τις τοπικές συνθήκες Εικόνα 6: Δείκτες σχετικοί με την αποψίλωση δασών ΑΠΟΨΙΛΩΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ είναι ο κύριος δείκτης για την περιγραφή του µεγέθους της εκχέρσωσης, αλλά υπάρχουν και άλλοι δείκτες (όπως ΦΥΤΟΚΑΛΥΨΗ) που έχουν επίσης ενδιαφέρον. Οι παράγοντες που επηρεάζουν το ρυθµό εκχέρσωσης περιλαµβάνουν τις κλιµατικές συνθήκες, τη δασική παραγωγικότητα, το ρόλο της δασικής διαχείρισης και την καταστροφή του δάσους από τις πυρκαγιές. Για κάθε έναν από αυτούς τους παράγοντες υπάρχουν και διάφοροι σχετικοί δείκτες. 9 Εικόνα 5: Εγκαταλειμμένη γη με αναβαθμούς, Cieza (φωτογραφία από F. Lopez Bermudez) Παράδειγμα ειδικής μελέτης Guadalentιn, Ισπανία Στη λεκάνη Guadalentιn της Murcia, οι αμυγδαλιές είναι η σημαντικότερη καλλιέργεια στις ξηρές περιοχές με αναβαθμούς ή στα οριακά υποβαθμισμένα εδάφη. Αυτές οι περιοχές έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα για εγκατάλειψη. Σε μερικές περιοχές έχει γίνει αλλαγή σε ελαιώνες, λόγω των επιδοτήσεων της ΕΕ. Το χαμηλό εισόδημα, λόγω των Παράδειγμα ειδικής μελέτης: Alentejo, Πορτογαλία Υπάρχουν διάφορες φάσεις στην αποψίλωση της περιοχής Alentejo. Μια από τις σημαντικότερες φάσεις είναι η αποψίλωση των δασών για την καλλιέργεια δημητριακών κατά τη διάρκεια του δέκατου έβδομου αιώνα. Μια άλλη συμπίπτει με την έξαρση των δραστηριοτήτων στο ορυχείο του Sao Domingos και κατά τη διάρκεια των παγκόσμιων πολέμων, όταν, λόγω της έλλειψης καυσίμων, χρησιμοποιήθηκαν οι θάμνοι και τα δέντρα για καύσιμη ύλη. Αυτό οδήγησε στη σχεδόν πλήρη

11 10 καταστροφή της φυσικής βλάστησης. Πρόσφατα επακολούθησε η καταστροφή της θαμνώδους βλάστησης για την καλλιέργεια σιτηρών και τη δημιουργία βοσκότοπων. Μεταβολές στην οικονομία σε περιοχές που έχουν επηρεαστεί από την ερημοποιηση Τις τελευταίες δεκαετίες το μεσογειακό τοπίο έχει υποστεί έντονη επίδραση νέων δραστηριοτήτων όπως η αστικοποίηση, ο μαζικός τουρισμός, η εντατική αρδευόμενη γεωργία και η εκτατική μονοκαλλιέργεια, που όλες οδηγούν σε μια προοδευτική εξαφάνιση της παραδοσιακής γεωργίας. Αυτοί οι τύποι χρήσης γης ανταγωνίζονται μεταξύ τους για το νερό, το έδαφος και άλλους φυσικούς πόρους και επηρεάζουν τη σταθερότητα και την υποβάθμιση του τοπίου και του κοινωνικού συστήματος. Εικόνα 8: Δείκτες σχετικοί με την οικονομική αλλαγή Η ΑΛΛΑΓΗ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ, Η ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ, Ο ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ, Ο ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ, ΤΟ ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΗ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ και Η ΕΝΤΑΣΗ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ αποτελούν δείκτες μεταβολών στην οικονομική δραστηριότητα στις περιοχές που έχουν επηρεασθεί από την ερημοποιηση. Ομάδες αλληλοσχετιζόμενων δεικτών, όπως η ανάπτυξη του τουρισμού, η αλλαγή στο αγροτικό εισόδημα, η μεταβολή του αγροτικού πληθυσμού απεικονίζουν τις αιτίες και τις επιπτώσεις αυτών των αλλαγών, όπως η ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων, η εκμετάλλευση των πόρων και μια προοδευτική παρακμή της παραδοσιακής γεωργίας. Παράδειγμα ειδικής μελέτης: Λέσβος Από το 1960 έγινε μια προσπάθεια απεξάρτησης της οικονομίας από την καλλιέργεια της ελιάς στην Λέσβο, λόγω της διακύμανσης στην παραγωγή. Αντί αυτού, έγινε προσπάθεια ανάπτυξης του τουρισμού, με άμεση ανάγκη την ανάπτυξη των υποδομών (ξενοδοχεία, δρόμων και μεταφορών) και εκσυγχρονισμού της περιοχής ιδιαίτερα μετά την είσοδο της Ελλάδος στην ΕΕ. Σήμερα ο τριτογενής τομέας είναι ο σημαντικότερος και παράγοντες όπως μικρή ιδιοκτησία, περιορισμένοι φυσικοί πόροι, γήρανση πληθυσμού και χαμηλή ανταγωνιστικότητα των γεωργικών προϊόντων (λόγω μεγάλου κόστους παραγωγής και μεταφοράς τους) επιδρούν αρνητικά στο πρωτογενή τομέα. ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΕ ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΚΛΙΜΑΚΑ Δεν είναι όλοι οι δείκτες κατάλληλοι για χρήση σε όλες τις κλίμακες. Μερικοί είναι καταλληλότεροι για τοπικές η και περιπτώσεις τοπίου, άλλοι για περιφερειακές, εθνικές και ευρύτερα Μεσογειακού επιπέδου κλίμακες. Η επιλογή του κατάλληλου δείκτη σε τόσο μεγάλες περιοχές εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Η πρώτη περίπτωση χρήσης δεικτών είναι αυτή για την αξιολόγηση των κύριων διεργασιών ερημοποίησης σε εθνικό επίπεδο, η οποία ποικίλλει από χώρα σε χώρα. Χώρες όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Ελλάδα θεωρούν την ξηρασία και την ευαισθησία του εδάφους και της βλάστησης στην υποβάθμιση ως σημαντικές διεργασίες, ενώ άλλες χώρες περιλαμβάνουν επίσης τις πυρκαγιές, τη χρήση των υπογείων υδάτων ή τη μεταβολή του πληθυσμού. Ένας δεύτερος σημαντικός καθοριστικός παράγοντας στην επιλογή των δεικτών είναι η διαθεσιμότητα των δεδομένων που χρησιμοποιούνται ευρέως και είναι διαθέσιμα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τέτοιες πληροφορίες μπορεί να αντληθούν από μετεωρολογικά δεδομένα, εδαφολογικές μελέτες και χάρτες χρήσης γης. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για την επιλογή και χρήση δεικτών σε εθνική και διεθνή κλίμακα. Πρώτον, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη χαρτογράφηση περιοχών που επηρεάζονται από την ερημοποίηση και τον καθορισμό των μέτρων καταπολέμησης της

12 ερημοποίησης. Εάν χρησιμοποιούνται οι ίδιοι δείκτες σε ολόκληρη τη περιοχή της Μεσογείου, τότε είναι δυνατή η σχετική εκτίμηση του βαθμού ερημοποίησης στις διάφορες περιοχές. Υπάρχει όμως και ένας άλλος σημαντικός λόγος για τη χρήση των ίδιων δεικτών. Η προσπάθεια προσδιορισμού των κύριων διεργασιών και παραγόντων ερημοποίησης με την επιλογή συγκεκριμένων δεικτών και τη δημιουργία της κατάλληλης βάσης δεδομένων και χαρτών παρέχει τη δυνατότητα συγκρότησης υποδομής και ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ διαφορετικών Ινστιτούτων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Όταν ορίσθηκαν οι περιοχές που απειλούνται με ερημοποίηση στα Εθνικά Σχέδια Δράσης στο Παράρτημα IV, χρησιμοποιήθηκαν 3 ή 4 δείκτες που εμφανίζονται σε χάρτες. Κάποιες από τις χώρες του Παρατήματος IV χρησιμοποίησαν επιπλέον δείκτες σε περιφερειακό επίπεδο. ΞΗΡΟΤΗΤΑ (μέση ετήσια βροχόπτωση και μέση ετήσια δυνητική εξατμισοδιαπνοή) ΕΔΑΦΙΚΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ (βάθος εδάφους, υδατοπερατότητα εδάφους, σταθερότητα δομής εδάφους, πέτρες, υδρομορφία και κλίση) ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ: (κίνδυνος πυρκαγιάς, προστασία διάβρωσης, αντίσταση ξηρασίας, φυτοκαλυψη, κατανομή φυτοκάλυψης). Ισπανία Πορτογαλία Εικόνα 10: Εθνικός χάρτης ευαίσθητων στην ερημοποίηση περιοχών, Ισπανία (πηγή: Rojo Serrano, Ισπανική Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης) Ο χάρτης των ευαίσθητων στην ερημοποίηση περιοχών της Ισπανίας συντάχθηκε με τους δείκτες: ΞΗΡΟΤΗΤΑ (μέση ετήσια βροχόπτωση και μέση ετήσια δυνητική εξατμισοδιαπνοή) ΒΑΘΜΟΣ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ ΕΔΑΦΟΥΣ (μέση ετήσια εδαφική απώλεια). ΕΝΤΑΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ (ποσοστό έκτασης που επηρεάσθηκε από πυρκαγιά τα τελευταία 10 έτη). ΥΠΕΡΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΥΔΡΟΦΟΡΕΑ (άντληση, εμπλουτισμός υπόγειων νερών). 11 Εικόνα 9: Εθνικός χάρτης των ευαίσθητων στην ερημοποίηση περιοχών, Πορτογαλία (πηγή: Rosαrio, Εθνική Επιτροπή Πορτογαλίας για την Καταπολέμηση της Ερημοποιησης) Ο χάρτης της Πορτογαλίας που παρουσιάζει της ευαίσθητες περιοχές στη ερημοποίηση προέκυψε από τρεις δείκτες:

13 Ιταλία Ελλάδα 12 Εικόνα 11: Εθνικός χάρτης ευαίσθητων στην ερημοποίηση περιοχών, Ιταλία (πηγή: Ministero dell'ambiente e della Tutela del Territorio, Comitato Nazionale per la Lotta alla Desertificazione) Ο χάρτης των ευαίσθητων περιοχών της Ιταλίας συντάχθηκα με τη χρήση τεσσάρων δεικτών: ΞΗΡΟΤΗΤΑ (μέση ετήσια βροχόπτωση και μέση ετήσια δυνητική εξατμισοδιαπνοή) ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΕΔΑΦΟΥΣ (πεδοκλιματική ταξινόμηση εξαρτώμενη από το έδαφος και τη βιοτική κάλυψη) ΧΡΗΣΗ ΓΗΣ (Corine κατηγορίες κάλυψης εδάφους) ΔΕΙΚΤΗΣ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗΣ (εκατοστιαία διακύμανση πληθυσμού μεταξύ 1981 και 1991) Εικόνα 12: Εθνικός χάρτης ευαίσθητων στην ερημοποίηση περιοχών, Ελλάδα (πηγή :Ελληνική Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Ερημοποιησης) Ο χάρτης των ευαίσθητων στην ερημοποίηση περιοχών συντάχθηκε με τέσσερις δείκτες: ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΔΑΦΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ (περιλαμβάνει βαθμό διάβρωσης, κίνδυνο διάβρωσης, βάθος εδάφους, κίνδυνο εδαφικής ξηρασίας) ΒΑΘΜΟΣ ΚΛΙΣΗΣ (δείχνει τον πιθανό κίνδυνο διάβρωσης) ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΖΩΝΗ (επίπεδο ξηρασίας που χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της ξηρότητας του εδάφους, την αλατότητα και την ανθεκτικότητα της βλάστησης) ΑΡΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΥΦΑΛΜΥΡΩΣΗ (δείχνει τον κίνδυνο αλάτωσης των αρδευόμενων εδαφών). DISMED Η χρησιμοποίηση δεικτών σε μεγαλύτερες κλίμακες απαιτεί διεθνή συνεργασία, συμφωνία για τους δείκτες που θα χρησιμοποιηθούν και μεγάλες υποδομές. Το πρόγραμμα DISMED ήταν ένα επιτυχές παράδειγμα μιας τέτοιας προσπάθειας. Οι στόχοι του ήταν να βελτιώσει την ικανότητα των εθνικών υπηρεσιών των Μεσογειακών χωρών για τον αποτελεσματικό προγραμματισμό μέτρων και πολιτικών για την καταπολέμηση της ερημοποίησης

14 και των επιπτώσεων της ξηρασίας. Αυτός ο στόχος επιδιώχθηκε με την ενίσχυση της επικοινωνίας μεταξύ των μελών, την διευκόλυνση ανταλλαγής πληροφοριών και την καθιέρωση ενός κοινού συστήματος πληροφοριών, για τον έλεγχο των φυσικών και κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών των περιοχών που βρίσκονται σε κίνδυνο, την εκτίμηση του μεγέθους, του βαθμού και της τάσης υποβάθμισης της γης. Συντάχθηκαν χάρτες ευαισθησίας στην ερημοποίηση για τη βόρεια Μεσόγειο και τη βόρεια Αφρική με τη χρήση τριών δεικτών: ΔΕΙΚΤΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΛΙΜΑΤΟΣ (μέση μηνιαία βροχόπτωση, μέση μηνιαία εξατμισοδιαπνοή) ΔΕΙΚΤΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΔΑΦΟΥΣ (μητρικό υλικό, βάθος εδάφους, κοκκομετρική σύσταση εδάφους, κλίση) ΔΕΙΚΤΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ (προστασία διάβρωσης, αντίσταση ξηρασίας, φυτοκαλυψη, ευαισθησία στη πυρκαγιά). Εικόνα 13: Χάρτης δείκτη ευαισθησίας στην ερημοποίηση για τις βόρειες Μεσογειακές χώρες και την Τυνησία (πηγή: πρόγραμμα DISMED) ΔΕΙΚΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ - ΕΝΑΣ ΣΥΝΘΕΤΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΣΕ ΤΟΠΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ Η περιβαλλοντική ευαισθησία είναι ένας σύνθετος δείκτης (ESI) που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκτίμηση των παραγόντων που προκαλούν τον κίνδυνο ερημοποιησης σε μια μονάδα γης. Αναπτύχθηκε από τα προγράμματα MEDALUS και DESERTLINKS και μπορεί να χρησιμοποιηθεί διαδικτυακά στην ιστοσελίδα ( system/introduction.htm). Έχει χρησιμοποιηθεί επίσης επιτυχώς σε άλλα προγράμματα,π.χ. στην Ιταλία, την Κρήτη και το Ιράν. Ένας συνδυασμός κακής ποιότητας διαχείρισης και κρίσιμων περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως το έδαφος, το κλίμα και η βλάστηση, μπορεί να οδηγήσει σε έντονη μη αντιστρεπτή περιβαλλοντική υποβάθμιση. Ο δείκτης ESI επιτρέπει το χαρακτηρισμό και τον προσδιορισμό των παραγόντων που δημιουργούν κρίσιμες καταστάσεις, έτσι ώστε να ληφθούν οι κατάλληλες αποφάσεις διαχείρισης της γης. Επίσης ο δείκτης ΕSI αναλύει τις αλληλοσυσχετίσεις μεταξύ των παραγόντων (οι οποίοι είναι σπάνια ανεξάρτητοι), έτσι ώστε να εκτιμηθεί η σημαντικότητα τους. Τέλος ο δείκτης ΕSI παρέχει τη δυνατότητα στους λαμβάνοντες τις αποφάσεις για τη σύντομη καταγραφή των σημαντικότερων διεργασιών, την εύκολης αναγνώρισης των ευαίσθητων περιοχών και τον καθορισμό των κατάλληλων μέτρων προστασίας χωρίς αυτοί να διαθέτουν ιδιαίτερες επιστημονικές γνώσεις. 13 Εικόνα 14: Χάρτης ευαισθησίας στην ερημοποίηση για τις βόρειες χώρες της Αφρικής (πηγή: πρόγραμμα DISMED) Εικόνα 15: Οι δέκα έξι δείκτες που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του ESI και απαιτούμενα δεδομένα Ο περιβαλλοντικός δείκτης ευαισθησίας (ESI) της υποβάθμισης ή της ερημοποιησης μιας περιοχής

15 είναι ένας απλός δείκτης, οι οποίοι υπολογίζεται από 15 διαφορετικούς δείκτες που συσχετίζονται με τα φαινόμενα υποβάθμισης ή κρίσιμες περιβαλλοντικές καταστάσεις. Ο υπολογισμός γίνεται με τον ακόλουθο τρόπο: 1. Σύμφωνα με την σπουδαιότητα του, σε κάθε δείκτη δίνεται μια τιμή βαρύτητας μεταξύ 1 και 2. Για παράδειγμα, για τύπους βλάστησης που συνδέονται με μεγάλη ικανότητα προστασίας διάβρωσης (όπως η μεσογειακή φρυγανώδης βλάστηση) δίνεται η τιμή 1, αντίθετα σε βλαστήσεις που συνδέονται με μικρή ικανότητα προστασίας (όπως αμπέλια κα ετήσιες καλλιέργειες) δίνεται η τιμή 2. Όλες οι τιμές βαρύτητας προέκυψαν από εκτενείς εμπειρικές μελέτες. 2. Ένας αριθμός δεικτών μεταξύ 2 και 6 συνδυάζονται σε ένα από τους από τέσσερις ποιοτικούς δείκτες: Ποιότητα βλάστησης = (Κίνδυνος πυρκαγιάς * προστασίας εδαφικής διάβρωσης * αντίσταση ξηρασίας * φυτοκαλυψη) ¼ Ποιότητα κλίματος = (Βροχοπτώσεις * ξηρότητα * έκθεση κλίσης) 1/3 Ποιότητα εδάφους = (Υδρομορφία * βάθος εδάφους * χαλίκια και πέτρες * κοκκομετρική σύσταση * μητρικό υλικό * κλίση ) 1/6 Ποιότητα διαχείρισης = (Εφαρμογή πολιτικής * ένταση χρήσης γης) 1/2 3. Οι τέσσερις ποιοτικοί δείκτες συνδυάζονται στον ενιαίο δείκτη ESI Εικόνα 16: Σελίδα στην οθόνη του υπολογιστή για τον υπολογισμό του ESI που βρίσκεται στην ιστοσελίδα του DIS4ME Η χρήση του ESI για χαρτογράφηση της ευαισθησίας ερημοποίησης σε ευρύτερες περιοχές Με τη χρήση των γεωγραφικών πληροφοριακών συστημάτων υπολογίζεται ο δείκτης ESI για ένα μεγάλο αριθμό μονάδων γης και είναι δυνατή η σύνταξη ενός χάρτη των περιοχών που επηρεάζονται από την ερημοποιηση. Το παράδειγμα που παρουσιάζεται είναι η λεκάνη Agri στη νότια Ιταλία που καλύπτει περίπου 1700 χιλ 2. Κάθε μονάδα γης έχει έκταση περίπου 900 μ 2. Ο χάρτης δείχνει ότι το κεντρικό και ανατολικό τμήμα της λεκάνης επηρεάζονται περισσότερο από το δυτικό. 14 ESI = (Ποιότητα βλάστησης * Ποιότητα κλίµατος* Ποιότητα εδάφους * Ποιότητα διαχείρισης ) 1/4 Όλοι οι δείκτες σχετίζονται µε πληροφορίες που είναι ευρέως διαθέσιµες. Η µέθοδος επιτρέπει την εύκολη προσθήκη ή την αφαίρεση των µεµονωµένων δεικτών. Επιπλέον δείκτες µπορούν να προστεθούν όταν υπάρχει ανάγκη µελέτης συγκεκριµένων παραγόντων ή περιοχών σε λεπτοµέρεια, ή µπορούν να αναιρεθούν όταν απαιτείται µια πρώτη προσέγγιση εκτίµησης του ESI και δεν υπάρχουν όλες οι πληροφορίες. Σε έναν σημείο υπολογισμός του ESI Ο ιστοσελίδα του DIS4ME περιλαμβάνει ένα δυναμικό εργαλείο για τον υπολογισμό της τιμής του ESI σε ένα σημείο. Οι τιμές για κάθε παράμετρο επιλέγονται από τα αντίστοιχα παράθυρα και ο δείκτης υπολογίζεται, με περαιτέρω ανάλυση για τους παράγοντες που ενδιαφέρουν. Εικόνα 17: Περιβαλλοντικά ευαίσθητες στην ερήµοποιηση περιοχές στη λεκάνη Agri, Ιταλία Η ανάλυση δεν περιορίζεται στις μεμονωμένες μονάδες γης, αλλά είναι δυνατόν να προσδιορισθούν οι τιμές για κάθε τμήμα γης ή οποιαδήποτε χρήση γης. Σε αυτό το παράδειγμα, το σύστημα χρησιμοποιείται για την ανάλυση των διαφορετικών τύπων καλλιέργειας σε ένα αγρόκτημα. Με αυτή την προσέγγιση είναι δυνατόν να συγκριθούν δύο ή περισσότερα αγροκτήματα ή τύποι καλλιέργειας ή να

16 εξεταστούν τα αποτελέσματα των διαφορετικών μέτρων παρέμβασης. Εικόνα 18: Χρήση ESI για τη σύγκριση διαφορετικών τύπων καλλιέργειας στην λεκάνη Agri, Ιταλία. Εικόνα 20: Χάρτης των περιβαλλοντικά ευαίσθητων στην ερημοποιηση περιοχών κάτω από την υπάρχουσα πρακτική χρήσης και διαχείρισης γης, Chania, Κρήτη (πηγή: πρόγραμμα OLIVERO) Χρησιμοποιώντας τον δείκτη ESI προκύπτει για την περιοχή των Χανίων ότι: Εικόνα 19: Παράδειγμα μιας περιοχής που χαρακτηρίζεται ως κρίσιμη στην ερημοποιηση, Αττική,. Καμένα κλαδιά έχουν τοποθετηθεί για να προστατεύσουν το έδαφος από τη διάβρωση μετά από την πυρκαγιά (φωτογραφία Κ.Κοσμάς) ανάλυσης με τη χρήση του δείκτη ESI Η περιοχή των Χανίων στην Κρήτη καλύπτεται κυρίως από ελαιώνες, αλλά υπάρχουν επίσης αμπέλια, εσπεριδοειδή, ετήσιες καλλιέργειες, καστανιές και φυσική βλάστηση (θάμνοι, πευκοδάση, βαλανιδιές κλπ). Οι ευαίσθητες περιοχές (78% της περιοχής - F1, F2, F3) βρίσκονται κυρίως στο βόρειο και κεντρικό μέρος της περιοχής. Συχνά τα εδάφη είναι μέτρια βαθιά, με καλή φυτοκαλυψη από ελιές ή θάμνους και ελαφρώς διαβρωμένα. Εντούτοις η περιοχή είναι ευαίσθητη στην υποβάθμιση, εάν υπάρχει (α) μικρή κλιματική αλλαγή και (β) αλλαγές στην υπάρχουσα χρήση γης των ελαιώνων Οι κρίσιμες περιοχές (14% της περιοχής - C1, C2 και C3), βρίσκονται κυρίως στο κεντρικό και νότιο μέρος της περιοχής. Συχνά έχουν αβαθή, ισχυρά διαβρωμένα, με μικρή φυτοκάλυψη εδάφη που σχηματίσθηκαν σε ασβεστόλιθο ή σχιστόλιθο. Η επικρατούσα χρήση γης είναι βοσκότοποι αλλά το κάψιμο και η υπερβοσκηση αυτών των οριακών περιοχών προκαλούν περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης. Αυτή η περιοχή είναι πολύ ευαίσθητη στις περιορισμένες βροχοπτώσεις και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Οι δυνητικές περιοχές (4% της περιοχής) βρίσκονται κυρίως στο βορειότερο μέρος της περιοχής. Οι κλίσεις είναι μικρές και τα εδάφη βαθιά και καλώς αποστραγγιζομενα. Η επικρατούσα βλάστηση είναι ελιές με κάποια αμπέλια ή εσπεριδοειδή με μεγάλη 15

17 16 ικανότητα προστασίας των εδαφών στη διάβρωση, μεγάλη αντίσταση στη ξηρασία (ελιές) και χαμηλό κίνδυνο πυρκαγιάς. Η ένταση χρήσης γης είναι μέτρια, με επαρκή εφαρμογή της πολιτικής προστασίας του περιβάλλοντος. Οι μη απειλούμενες περιοχές (4% της περιοχής) βρίσκονται στις κοιλάδες με πολύ βαθιά εδάφη που σχηματίσθηκαν σε αλλουβιακές αποθέσεις. Η χρήση γης και τα μέτρα προστασίας είναι όπως της προηγούμενης κατηγορίας. Αυτή η ανάλυση με τη χρήση του δείκτη ESI δείχνει ότι σχεδόν το 80% της περιοχής είναι αυτή την περίοδο παραγωγικό με καλές συνθήκες, αλλά είναι περιοχή ιδιαίτερα ευαίσθητη στην υποβάθμιση, εάν μεταβληθεί η υπάρχουσα χρήση γης με τους ελαιώνες. Χρήση του ESI για την ανάλυση των επιδράσεων μεταβολής χρήσης γης Η μεθοδολογία ESI μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως Σύστημα Υποστήριξης Απόφασης για την αξιολόγηση των επιπτώσεων διαφορετικών στρατηγικών διαχείρισης περιοχών ευαίσθητων στην ερημοποιηση Εικόνα 21: ESI Χάρτης της Λέσβου κάτω από τις υπάρχουσες συνθήκες Αυτός είναι ένας χάρτης ESI της Λέσβου. Το δυτικό μέρος, που παρουσιάζεται κόκκινο, είναι ισχυρά υποβαθμισμένο λόγω της ιστορικής (ειδικά από τους Ρωμαίους ) δασικής αποψίλωσης που ακολουθείται κατά την καλλιέργεια της γης χωρίς την εφαρμογή μέτρων προστασίας. Μετά από την υποβάθμιση η γεωργία εγκαταλείφθηκε και η γη χρησιμοποιήθηκε ως βοσκότοπος. Η υπερβόσκηση και οι πυρκαγιές προκάλεσαν περαιτέρω υποβάθμιση,που οδήγησε την περιοχή στη σημερινή κατάσταση. Το ανατολικό τμήμα (που παρουσιάζεται κατά περιοχές με πράσινο) καλύπτεται κυρίως με (α) καλά διαχειριζόμενους ελαιώνες σε εδάφη που προστατεύονται με αναβαθμούς και (β) δάσος πεύκων που προστατεύεται για αιώνες από την αποψίλωση. Εικόνα 22: Χάρτης ESI της Λέσβου μετά την εφαρμογή μέτρων προστασίας Σε αυτό το χάρτη οι τιμές ESI έχουν υπολογιστεί εκ νέου για ένα διαφορετικό σενάριο: α) ο αριθμός ζώων που βόσκουν μειώνεται σε αειφορικό αριθμό, (β) οι αναβαθμοί στους ελαιώνες προστατεύονται από την κατάρρευση και (γ) τα δάση πεύκης και δρυός προστατεύονται ικανοποιητικά από τις πυρκαγιές. Η υποβάθμιση στο δυτικό τμήμα μειώνεται και οι μη απειλούμενες περιοχές στο ανατολικό και κεντρικό τμήμα της νήσου αυξάνονται σημαντικά. Αυτό το παράδειγμα υποδεικνύει τη σπουδαιότητα του εργαλείου αυτού για την υποστήριξη αποφάσεων αλλαγής πρακτικών διαχείρισης της γης. ΔΕΙΚΤΩΝ ΣΤΟΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Η έννοια του κινδύνου ερημοποίησης συνοψίζει την τρωτότητα ή την ευαισθησία της γης στην περαιτέρω υποβάθμιση και ερημοποίηση και η αξιολόγησή της είναι μια προϋπόθεση οποιουδήποτε συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης. Εκτός από το εργαλείο ESI, το DIS4ME περιέχει ένα άλλο εργαλείο με χρήση δεικτών στον υπολογισμό του κινδύνου αλάτωσης και διάβρωσης του εδάφους στις χρήσεις: πευκοδασών, σιτηρών, ελαιώνων, βοσκότοπων, αμπελώνων και δρυοδάσων. Για να υπολογιστεί ο κίνδυνος διάβρωσης σε ένα δρυοδάσος χρησιμοποιούνται οι ακόλουθοι δείκτες: ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ, ΦΥΤΟΚΑΛΥΨΗ, ΒΑΘΟΣ ΕΔΑΦΟΥΣ,

18 ΚΛΙΣΗ, ΕΚΘΕΣΗ ΚΛΙΣΗΣ, ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΑΝΑΒΑΘΜΩΝ, ΒΟΣΚΗΣΗ, ΕΛΕΓΧΟΣ ΒΟΣΚΗΣΗΣ, ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ και ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΉΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ. Επειδή η περιοχή είναι δημόσιας ιδιοκτησίας, η βόσκηση ελέγχεται αυστηρά, η πυροπροστασία είναι επαρκής και υπάρχει επαρκής εφαρμογή της πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος. ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΥ ΑΠΛΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΣΕ ΣΥΝΘΕΤΟΥΣ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ Δείκτης περιφερειακής υποβάθμισης Εικόνα 23: Περιοχή υψηλού κινδύνου ερημοποιησης, Ελλάδα (φωτογραφία Κ.Κοσμάς Η φωτογραφία παρουσιάζει μια λοφώδη περιοχή που καλύπτεται με δρυς και υπόκειται σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από σχετικά αβαθές έδαφος, απότομες κλίσεις, ετήσια βροχόπτωση 570 χιλ., πυκνότητα ζώων βόσκησης 3,5 με μέτριο έλεγχο βόσκησης και χαμηλή εφαρμογή της πολιτικής προστασίας του περιβάλλοντος. Περισσότερο σύνθετες μέθοδοι, που λαμβάνουν υπόψη τη γνώση για το πώς οι φυσικές διεργασίες αλληλεπιδρούν, έχουν αναπτυχθεί συνδυάζοντας δείκτες για την εκτίμηση τιμών βαρύτητας. Αυτές οι μέθοδοι χρησιμοποιούν σύνολο δεδομένων όπως κλίματος ή προβλέψεων μεταβολών κλίματος και δορυφορικές εικόνες. Σήμερα αυτά τα εργαλεία είναι κυρίως ερευνητικά, αλλά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε πολύπλοκες πηγές δεδομένων και στην παραγωγή χαρτών με διαφορετικά σενάρια κλιματικών αλλαγών σε πολύ μεγάλες περιοχές. Το μοντέλο PESERA (Πανευρωπαϊκή Εκτίμηση του Κινδύνου Διάβρωσης του Εδάφους) είναι ένα εργαλείο που στηρίζεται σε φυσικά δεδομένα και σε χωρικές εξισώσεις εκτίμησης της εδαφικής διάβρωσης σε Ευρωπαϊκή κλίμακα. Συνδυάζει την τοπογραφία, το κλίμα και το έδαφος, σε μια ολοκληρωμένη πρόβλεψη απορροής και διάβρωσης του εδάφους, δηλαδή εκτιμά το Δείκτη Περιφερειακής Υποβάθμισης (RDI). 17 Εικόνα 24: Περιοχή χωρίς κίνδυνο ερημοποιησης, Ελλάδα (φωτογραφία Κ. Κοσμάς) Αντίθετα αυτή η δασική περιοχή με δρυς στη Β. Πελοπόννησο δεν διατρέχει κανένα κίνδυνο ερημοποίησης. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από ήπιες κλίσεις, βαθιά εδάφη που σχηματίσθηκαν σε κροκαλοπαγές μητρικό υλικό, ετήσια βροχόπτωση 870 χιλ. και δείκτη ξηρότητας μεγαλύτερο από 135. Εικόνα 25: Χάρτης εκτίμησης του κινδύνου διάβρωσης των εδαφών για την Ευρώπη σε ανάλυση 1 χιλιομέτρου (πηγή: πρόγραμμα PESERA) χάρτης παρουσιάζει με κίτρινο και κόκκινο εκείνες τις περιοχές στην Ευρώπη που έχουν ένα υψηλό δείκτη RDI.

19 18 Δείκτες που χρησιμοποιούνται Αν και η μέθοδος υπολογισμού διαφέρει από αυτόν που χρησιμοποιείται στο ESI, το RDI χρησιμοποιεί πολλούς από τους ίδιους δείκτες. Η ημερήσια επιφανειακή απορροή εκτιμάται από την ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ μείον την ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΝΕΡΟΥ στο έδαφος. Η αποθήκευση νερού υπολογίζεται από την ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ του εδάφους, το ΒΑΘΟΣ ΕΔΑΦΟΥΣ, την ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ, την ΦΥΤΟΚΑΛΥΨΗ την ΕΔΑΦΙΚΗ ΚΡΟΥΣΤΑ, την ΑΡΟΣΗ και την ΕΔΑΦΙΚΗ ΥΓΡΑΣΙΑ. Το μοντέλο υπολογίζει είτε τη βιομάζα ή χρησιμοποιεί την ΦΥΤΟΚΑΛΥΨΗ (που έχει το πλεονέκτημα ότι παράγοντες όπως η ΕΝΤΑΣΗ ΒΟΣΚΗΣΗΣ και η ΚΑΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ μπορούν να ληφθούν υπόψη). Η μεταφορά ιζημάτων υπολογίζεται από την ημερήσια απορροή σε συνδυασμό με τη διαβρωσιμότητα του εδάφους (που συνδέεται με την ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ του εδάφους και την ΦΥΤΟΚΑΛΥΨΗ) και την ΚΛΙΣΗ. Ο μακροχρόνιος ρυθμός διάβρωσης υπολογίζεται από την κατανομή συχνότητας της ημερήσιας βροχόπτωσης. Οι υπολογισμοί αυτοί γίνονται για κάθε τετράγωνο διάστασης 1 χιλιομέτρου σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πηγές στοιχείων Σε αυτές τις χωρικές κλίμακες, απαιτούνται διαφορετικές πηγές στοιχείων για τους δείκτες. Τα κλιματικά δεδομένα λαμβάνονται από τη βάση δεδομένων του MARS, που συγκεντρώνεται στο κέντρο από JRC στην Ispra της Ιταλίας και παρέχει χρονικές σειρές βροχόπτωσης, θερμοκρασίας και δυνητικής εξατμισοδιαπνοής σε κλίμακα τετραγώνων 50 χιλιομέτρων για την Ευρώπη. Την Ευρωπαϊκή Βάση Δεδομένων Εδάφους, που έχουν συγκεντρωθεί από το JRC-Ispra και την INRA-της Ορλεάνης, η οποία παρέχει πληροφορίες εδάφους σε τετράγωνα κλίμακας 1 χιλιομέτρου σε ολόκληρη την Ευρώπη. Παρέχει τρία επίπεδα στοιχείων: διαβρωσιμότητα εδάφους, εύκολα διαθέσιμη εδαφική υγρασία και δυναμικό σχηματισμού κρούστας. Η κάλυψη του εδάφους προκύπτει από δεδομένα τηλεπισκόπισης ή από τους χάρτες χρήσης γης σε συνδυασμό με ένα μοντέλο αύξησης της βλάστησης AVHRR Δορυφορικά δεδομένα μπορούν να παρέχουν στοιχεία κάλυψης γης σε ανάλυση 1 χιλιομέτρου. Ο καθορισμός χρήσης γης βασίζεται στα δεδομένα κάλυψης του εδάφους που δίδονται από το πρόγραμμα CORINE με ανάλυση 250 μέτρων και συνδυάζεται με τις ημερομηνίες σποράς των δημητριακών, που προκύπτουν από την EUROSTAT για την εισαγωγή αυτών των παραμέτρων στο μοντέλο ανάπτυξης της βλάστησης. Η κλίση και το μήκος κλίσης από το ανώτερο σημείο της λεκάνης απορροής προέρχονται από ψηφιακό μοντέλο υψομέτρου ανάλυσης 1 χιλιομέτρου από το EROS. Η δυνατότητα για την εκτίμηση περισσότερο αξιόπιστων αποτελεσμάτων διάβρωσης εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα λεπτομερών κλιματικών δεδομένων είτε από τα εθνικά αρχεία είτε από βελτιωμένης ανάλυσης σεναρίων αλλαγής κλίματος. Και το ESI και το RDI έχουν την προέλευσή τους στην έρευνα που διεξήχθη από τα ερευνητικά προγράμματα MEDALUS, όπου αναπτύχθηκε μια μέθοδος για την χαρτογράφηση των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών (ESAs). Διακρίθηκαν κρίσιμες, ευαίσθητες και δυνητικές ESAs. ΧΡΗΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΣΤΗ ΛΗΨΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ManPrAs Οι περισσότεροι αγρότες πραγματοποιούν διάφορους τύπους ενεργειών στη γη τους (διαφορετικές καλλιέργειες ή κτηνοτροφία) και χρησιμοποιούν ένα ευρύ φάσμα γεωργικών τεχνικών. Πρέπει συχνά να δώσουν απάντηση σε μία από τις ακόλουθες ερωτήσεις: Πώς τα οικονομικά οφέλη από τις διάφορες δραστηριότητές επηρεάζονται από τη χρήση των πρακτικών παραγωγής που έχουν διαφορετικά αποτελέσματα στην προστασία ή την υποβάθμιση του εδάφους; Πώς μεταβάλλονται τα οικονομικά οφέλη από την αλλαγή αυτών των δραστηριοτήτων, εάν η τιμή ή/και η δομή των επιδοτήσεων ή/και οι δαπάνες επενδύσεων αλλάξουν; Το ManPrAs είναι ένα εργαλείο για την Αξιολόγηση των Γεωργικών Διαχειριστικών Πρακτικών, που αναπτύχθηκε στα πλαίσια του προγράμματος DESERTLINKS. Είναι μια μέθοδος, βασισμένη στους

20 δείκτες που περιλαμβάνονται στο DIS4ME για να αξιολογήσουν την ικανότητα υποστήριξης των διαφορετικής αειφορικότητας γεωργικών πρακτικών συνδυάζοντας τον δείκτη προστασίας του εδάφους (SCI) με τα οικονομικά αποτελέσματά τους (gross margin-gm). Επίσης εκτιμά τις επιπτώσεις των εναλλακτικών καλλιεργειών και των τεχνικών διαχείρισης στην υποβάθμιση του εδάφους, την αγροτική αποδοτικότητα και άλλες κοινωνικοοικονομικές πτυχές. Το ManPrAs είναι έντονα προσανατολισμένο για χρήστες και αποτελεί ισχυρό εργαλείο προσομοίωσης για τους αγρότες και χρήστες γης που συμμετέχουν στη διαχείριση γης. Το ManPrAs είναι διαθέσιμο για το χρήστη ως μέρος του DIS4ME στην ιστοσελίδα του DESERTLINKS. χαρακτηριστικών, (2) τις διαχειριστικές δραστηριότητες και (3) τις απειλές στην προστασία του εδάφους. Κάθε αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των τριών ομάδων και οι κρίσιμες τιμές για τις διάφορες παραμέτρους έχουν συγκεντρωθεί από την υπάρχουσα βιβλιογραφία και τις διαβουλεύσεις χρηστών γης. Το δεύτερο μέρος του εργαλείου σχεδιάζεται για την οικονομική αξιολόγηση των γεωργικών πρακτικών. Υπολογίζει το ακαθάριστο οριακό εισόδημα (GM) από τη διαφορά μεταξύ του ακαθάριστου εισοδήματος και των μεταβλητών δαπανών. Θεωρώντας σε συνδυασμό τους δείκτες SCI και GM προκύπτει η αξιολόγηση των πρακτικών προστασίας του εδάφους σε ένα αγρόκτημα και η δυνατότητα επιλογών για περισσότερες βιώσιμες πρακτικές με το οικονομικό αποτέλεσμα τους. ΧΡΗΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΟΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Ποιοι είναι οι χρήστες γης ή έχοντες σχέση με τη γη; Εικόνα 26. Σελίδα εμφάνισης στον υπολογιστή του εργαλείου προσομοίωσης ManPrAs διαθέσιμου στην ιστοσελίδα του DIS4ME Για κάθε μονάδα γης ο χρήστης εισάγει τις λεπτομέρειες του περιβάλλοντος (τοπικό κλίμα, τοπογραφία και έδαφος), τις διαχειριστικές πρακτικές (λίπανση και εφαρμογή νερού, έλεγχο παρασίτων και άροση) και τα οικονομικά οφέλη (παραγωγή, τιμή προϊόντος και επιδοτήσεις). Ένα μεγάλο μέρος των δεδομένων που απαιτούνται είναι επίσης οι δείκτες ερήμοποιησης που περιλαμβάνονται στο DIS4ME (ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ, ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΕΜΟΥ, ΚΛΙΣΗ, ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ, ΦΥΤΟΚΑΛΥΨΗ, ΔΕΙΚΤΗΣ ΞΗΡΟΤΗΤΑΣ, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ, ΒΑΘΟΣ ΕΔΑΦΟΥΣ, ΒΑΘΟΣ ΑΡΟΣΗΣ, ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΟΣΗΣ, ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ και ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΝΕΡΟΥ). Το πρώτο μέρος του εργαλείου υπολογίζει το δείκτη προστασίας του εδάφους (SCI). Είναι ένας δυναμικός δείκτης της εδαφικής ποιότητας που συνδυάζει: (1) την αλληλεπίδραση μεταξύ των περιβαλλοντικών Ως κοινωνικο-περιβαλλοντικό ζήτημα η ερημοποιηση περιλαμβάνει πολλούς επιστημονικούς κλάδους (συμπεριλαμβανομένης της επιστήμης της εδαφολογίας, της οικολογίας, της αγρονομίας, της οικονομίας, της κοινωνίας και των αγροτικών μελετών) και κυβερνητικούς τομείς (περιβάλλον, γεωργία, οικονομικά, περιφερειακή και αγροτική ανάπτυξη). Η ευθύνη για τα θέματα της ερημοποίησης εναπόκειται συχνά σε πολλές ομάδες και περιλαμβάνει κυβερνητικές και μη κυβερνητικές οργανώσεις, γεωργικές βιομηχανίες, τοπικές κοινωνίες, τους απλούς αγρότες και άλλους χρήστες γης, επιστήμονες, επαγγελματικές και κοινωνικές οργανώσεις. Συζήτηση των δεικτών σε ημερίδες Η εμπειρία στο πρόγραμμα DESERTLINKS έχει δείξει ότι η έννοια των δεικτών ερήμοποιησης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποτελεσματικό εργαλείο για την εμπλοκή και κινητοποίηση χρηστών γης σε όλα τα επίπεδα στις συζητήσεις για το πώς οι διεργασίες της ερημοποίησης επηρεάζουν την περιοχή τους και πως πρέπει να αντιμετωπισθεί η ερημοποιηση αυτή. 19

Ερημοποιηση και Δεικτες

Ερημοποιηση και Δεικτες Land Care In Desertification Affected Areas From Science Towards Application Ερημοποιηση και Δεικτες Jane Brandt Nichola Geeson Σειρα Φυλλαδιων: A Aριθμος: 2 Ερημοποιηση και Δείκτες Η ερημοποίηση στην

Διαβάστε περισσότερα

Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού

Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού Κείμενο εργασίας στα πλαίσια του ερευνητικού έργου WASSERMed Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ Μονάδα Διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

Διαμόρφωση προτύπων. 21 March Γιατί μελετάμε το πρότυπο τοπίου;

Διαμόρφωση προτύπων. 21 March Γιατί μελετάμε το πρότυπο τοπίου; Διαμόρφωση προτύπων Γιατί μελετάμε το πρότυπο τοπίου; Το χωρικό πρότυπο επηρεάζει τις οικολογικές διεργασίες (δυναμική των πληθυσμών, τη βιοποικιλότητα, οικοφυσιολογικές διεργασίες των οικοσυστημάτων,

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΤΟΠΙΟΥ. Χειμερινό εξάμηνο

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΤΟΠΙΟΥ. Χειμερινό εξάμηνο ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΤΟΠΙΟΥ Χειμερινό εξάμηνο 2009 2010 Κ. Ποϊραζίδης Διαμόρφωση προτύπων ΕΙΣΗΓΗΣΗ 3 Γιατί μελετάμε το πρότυπο τοπίου; Το χωρικό πρότυπο επηρεάζει τις οικολογικές διεργασίες (δυναμική των πληθυσμών,

Διαβάστε περισσότερα

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας.

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Αρχιτεκτονική τοπίου και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με τη συμβολή της χωρικής ανάλυσης. Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Ευθυμία Σταματοπούλου Αρχιτέκτων

Διαβάστε περισσότερα

τους ρυθμούς υδατικής, αιολικής και μηχανικής διάβρωσης των εδαφών

τους ρυθμούς υδατικής, αιολικής και μηχανικής διάβρωσης των εδαφών Ερημοποίησης Γης Προβλήματα και Μέτρα Αντιμετώπισης Κωνσταντίνος Κοσμάς Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τομέας Εδαφολογίας και Γεωργικής Χημείας, Ιερά Οδός 75, Αθήνα Περίληψη Η ερημοποίηση θεωρείται σήμερα

Διαβάστε περισσότερα

μεταβολών χρήσεων - κάλυψης γης στη λεκάνη απορροής της Κάρλας

μεταβολών χρήσεων - κάλυψης γης στη λεκάνη απορροής της Κάρλας Μοντελοποίηση διαχρονικών μεταβολών χρήσεων - κάλυψης γης στη λεκάνη απορροής της Κάρλας Χατζηπέτρου Χρυσάφω Άννα, Υπ. Διδάκτωρ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σχολή Γεωπονικών Επιστημών, ΦΠΑΠ, Εργαστήριο Βιομετρίας.

Διαβάστε περισσότερα

Β. ΜΑΛΙΩΚΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΕΠΕ Βασίλειος Μαλιώκας, Δρ. Πολ. Μηχανικός

Β. ΜΑΛΙΩΚΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΕΠΕ Βασίλειος Μαλιώκας, Δρ. Πολ. Μηχανικός Β. ΜΑΛΙΩΚΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΕΠΕ Βασίλειος Μαλιώκας, Δρ. Πολ. Μηχανικός Γεωργία σημαντική παράμετρος οικονομικής προόδου. Κρίσιμα σημεία: Σύγχρονα και αποδοτικά εγγειοβελτιωτικά αρδευτικά έργα Ορθολογική

Διαβάστε περισσότερα

Τι σηµαίνει Ερηµοποίηση;

Τι σηµαίνει Ερηµοποίηση; Maria José Roxo Pedro Cortesão Casimiro Tiago Miguel Sousa Τι σηµαίνει ; DesertLinks Project Framework 5 European Union Geografia e Planeamento Regional Faculdade de Ciências Sociais e Humanas Universidade

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός «η θέσπιση πλαισίου για την προστασία των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων».

Σκοπός «η θέσπιση πλαισίου για την προστασία των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων». ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: «Κλιματική Αλλαγή, επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία. Ενσωμάτωση Γνώσης και Εφαρμογή πολιτικών προσαρμογής στην τοπική αυτοδιοίκηση» Δρ. Ιωάννης Ματιάτος Υδρογεωλόγος, Επιστημονικός

Διαβάστε περισσότερα

Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014

Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014 Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014 1. Υφιστάμενη Κατάσταση Οι υδάτινοι πόροι συνδέονται άμεσα με το κλίμα καθώς ο υδρολογικός κύκλος εξαρτάται σημαντικά

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: ΥΔΡΟΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

Μάθημα: ΥΔΡΟΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Εργαστήριο Υδρολογίας και Υδραυλικών Έργων Μάθημα: ΥΔΡΟΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 8 η Διάλεξη : Υδραυλική Τραχύτητα Φώτιος Π. Μάρης, Αναπλ. Καθηγητής Δ.Π.Θ. Πηγή: Τίτλος

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση των εδαφικών πόρων στις ορεινές περιοχές υπό το πρίσμα της κλιματικής μεταβολής. Δημ. Αλιφραγκής Καθηγητής, ΑΠΘ

Διαχείριση των εδαφικών πόρων στις ορεινές περιοχές υπό το πρίσμα της κλιματικής μεταβολής. Δημ. Αλιφραγκής Καθηγητής, ΑΠΘ Διαχείριση των εδαφικών πόρων στις ορεινές περιοχές υπό το πρίσμα της κλιματικής μεταβολής Δημ. Αλιφραγκής Καθηγητής, ΑΠΘ Τα paleosols θεωρούνται και ως λείψανα εδαφών των οποίων η μελέτη αποτελεί ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΗΜΟΠΟΙΗ ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

ΕΡΗΜΟΠΟΙΗ ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΕΡΗΜΟΠΟΙΗ ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Γενικά Η Ερημοποίηση των ελληνικών γαιών είναι ένα φαινόμενο που λαμβάνει χώρα περίπου επί τρεις χιλιετίες και αφορά στη εξάντληση της παραγωγικότητας των εδαφών

Διαβάστε περισσότερα

Αυτορρύθμιση στις αγροτικές περιοχές/ύπαιθρος

Αυτορρύθμιση στις αγροτικές περιοχές/ύπαιθρος Αυτορρύθμιση στις αγροτικές περιοχές/ύπαιθρος Πώς μπορεί να καλυφθεί η απουσία του κράτους; Κρίνα Μπελεάν Δικηγόρος ΔΣ Χανίων Περιβαλλοντολόγος, MSc Στην Ελλάδα, οι κατ εξοχήν αγροτικές περιοχές καταλαμβάνουν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΥΔΡΟΜΕΝΤΩΡ»

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΥΔΡΟΜΕΝΤΩΡ» ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΥΔΡΟΜΕΝΤΩΡ» Συντονιστής: Καθ. Αθανάσιος Λουκάς Επιστ. Υπεύθυνος: Αναπλ. Καθ. Νικήτας Μυλόπουλος Δρ. Λάμπρος Βασιλειάδης Εργαστήριο Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων, Πεδίον Άρεως,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ιωάννης Συμπέθερος Καθηγητής ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ - ΦΡΑΓΜΑΤΑ Χειμερινό Εξάμηνο Ακαδ. Έτος 2017-18 Οι αγροτικές καλλιέργειες αποτελούν τον κυριότερο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Ε. Ντόνου 1, Γ. Ζαλίδης 1, A. Μαντούζα 2 1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Γεωπονική Σχολή, Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού τομέα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 1. Ενίσχυση της ελκυστικότητας του αγροτικού χώρου μέσω βελτίωσης

Διαβάστε περισσότερα

NATIONAL TECHNICAL UNIVERSITY OF ATHENS Faculty of Rural & Surveying Εngineering GEOINFORMATICS POST-GRADUATE PROGRAMME

NATIONAL TECHNICAL UNIVERSITY OF ATHENS Faculty of Rural & Surveying Εngineering GEOINFORMATICS POST-GRADUATE PROGRAMME ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Τµήµα Αγρονόµων & Τοπογράφων Μηχανικών ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ NATIONAL TECHNICAL UNIVERSITY OF ATHENS Faculty of Rural & Surveying Εngineering GEOINFORMATICS

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό Σχέδιο Στρατηγικής Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας για την 4η προγραµµατική περίοδο. Σχόλια του WWF Ελλάς στο 3 ο προσχέδιο Μάιος 2006

Εθνικό Σχέδιο Στρατηγικής Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας για την 4η προγραµµατική περίοδο. Σχόλια του WWF Ελλάς στο 3 ο προσχέδιο Μάιος 2006 Εθνικό Σχέδιο Στρατηγικής Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας για την 4η προγραµµατική περίοδο Σχόλια του WWF Ελλάς στο 3 ο προσχέδιο Μάιος 2006 Γενικά σχόλια Το κείµενο παρουσιάζεται σε γενικές γραµµές ικανοποιητικό

Διαβάστε περισσότερα

Οικονοµικές δραστηριότητες στον χώρο

Οικονοµικές δραστηριότητες στον χώρο Τµήµα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ειδικό Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασµού Εργαστήριο επιλογής χειµερινού εξαµήνου, Πάτρα 2016 Οικονοµικές δραστηριότητες στο χώρο Βασίλης Παππάς, Καθηγητής vpappas@upatras.gr

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Οικολογίας και Περιβαλλοντικής Χηµείας

Αρχές Οικολογίας και Περιβαλλοντικής Χηµείας Αρχές Οικολογίας και Περιβαλλοντικής Χηµείας Ανθρωπογενής κλιµατική αλλαγή -Ερηµοποίηση Νίκος Μαµάσης Τοµέας Υδατικών Πόρων Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθήνα 2014 ιακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΔΙΕΘΝΩΣ & ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ελπίδα Κολοκυθά- Αναπλ. καθηγήτρια Α.Π.Θ Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Eκτίμηση πλημμυρικού κινδύνου πριν και μετά από πυρκαγιά

Eκτίμηση πλημμυρικού κινδύνου πριν και μετά από πυρκαγιά Eκτίμηση πλημμυρικού κινδύνου πριν και μετά από πυρκαγιά Υπηρεσίες και προϊόντα υποστήριξης προληπτικού σχεδιασμού αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών και πλημμυρών μετά την πυρκαγιά 3 ο Συμμετοχικό Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Συνοπτική περιγραφή των πιέσεων που ασκεί η γεωργία στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Συνοπτική περιγραφή των πιέσεων που ασκεί η γεωργία στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνοπτική περιγραφή των πιέσεων που ασκεί η γεωργία στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χρήσιμη θα ήταν, πριν ασχοληθούμε με την αγροπεριβαλλοντική πολιτική της Ε.Ε., μια συνοπτική αναφορά στις πιέσεις

Διαβάστε περισσότερα

Το Copernicus συμβάλλει στην παρακολούθηση του κινδύνου εδαφικής διάβρωσης στην Ευρώπη

Το Copernicus συμβάλλει στην παρακολούθηση του κινδύνου εδαφικής διάβρωσης στην Ευρώπη Το Copernicus συμβάλλει στην παρακολούθηση του κινδύνου εδαφικής διάβρωσης στην Ευρώπη Δρ. Ιωάννης Ζ. Γήτας Αναπλ. Καθηγητής Τμήμα Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή

Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή ΜΕΛΙΔΟΝΙ 12/11/18 Δρ Αλέξανδρος Ε. Στεφανάκης Κτηνίατρος Προεδρος ΓΕΩΤΕΕ- ΠΚ Φυσικό Περιβάλλον Ορίζεται το σύνολο των βιοτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ & ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ & ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ & ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Καθ. Γεράσιμος ΑΡΑΠΗΣ Εργαστήριο Οικολογίας & Προστασίας Περιβάλλοντος mani@aua.gr Βιώσιμη Ανάπτυξη, Φέρουσα Ικανότητα

Διαβάστε περισσότερα

Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού

Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού Σπυρίδων Κωτσόπουλος Καθηγητής, Διαχείριση Υδατικών Πόρων Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε. ΤΕΙ Θεσσαλίας AGROCLIMA

Διαβάστε περισσότερα

http://www.eu-water.eu

http://www.eu-water.eu 2ο Ενημερωτικό Δελτίο του έργου EU-WATER Διακρατική ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στη γεωργία http://www.eu-water.eu Παρουσίαση της υδρογεωλογικής κατάστασης της λεκάνης Σαριγκιόλ και των

Διαβάστε περισσότερα

Υψηλή Φυσική Αξία (ΥΦΑ)

Υψηλή Φυσική Αξία (ΥΦΑ) Υψηλή Φυσική Αξία (ΥΦΑ) εμφανίζεται ως έννοια για πρώτη φορά το 1993 (Baldock et al., 1993). επιβεβαιώνει την ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ ορισμένων τύπων γεωργικών δραστηριοτήτων και των "φυσικών

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ 1.8.2014 L 230/1 II (Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 834/2014 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 22ας Ιουλίου 2014 για τη θέσπιση κανόνων σχετικά με την εφαρμογή του κοινού πλαισίου

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Γεωχημικός, Βιοχημικός, Υδρολογικός κύκλος

Δασική Εδαφολογία. Γεωχημικός, Βιοχημικός, Υδρολογικός κύκλος Δασική Εδαφολογία Γεωχημικός, Βιοχημικός, Υδρολογικός κύκλος Μέρος 1 ο ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Η μεταφορά του νερού από την ατμόσφαιρα στην επιφάνεια της γης, η κίνησή του σ αυτή και η επιστροφή

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα LIFE. Υποπρόγραμμα: Δράση για το Κλίμα. Σπυριδούλα Ντεμίρη, Εμπειρογνώμονας Κλιματικής Αλλαγής

Πρόγραμμα LIFE. Υποπρόγραμμα: Δράση για το Κλίμα. Σπυριδούλα Ντεμίρη, Εμπειρογνώμονας Κλιματικής Αλλαγής Πρόγραμμα LIFE Υποπρόγραμμα: Δράση για το Κλίμα Σπυριδούλα Ντεμίρη, Εμπειρογνώμονας Κλιματικής Αλλαγής Στόχοι του υποπρογράμματος 1. Συνεισφορά στην στροφή προς μία αποδοτική και κλιματικά ανθεκτική οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στο σχεδιασμό των παράκτιων έργων Πρόβλεψη και Αντιμετώπιση

Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στο σχεδιασμό των παράκτιων έργων Πρόβλεψη και Αντιμετώπιση Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Πολιτικών Μηχανικών Εργαστήριο Λιμενικών Έργων Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στο σχεδιασμό των παράκτιων έργων Πρόβλεψη και Αντιμετώπιση Βασιλική Τσουκαλά Αν. Καθηγήτρια

Διαβάστε περισσότερα

Το αγροδασικό μέτρο στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ και οι προοπτικές εφαρμογής του στην Ελλάδα

Το αγροδασικό μέτρο στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ και οι προοπτικές εφαρμογής του στην Ελλάδα ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, ΓΕΩΤΕΕ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΓΡΟΔΑΣΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Η Αγροδασοπονία στα Πλαίσια της Νέας ΚΑΠ 2014 2020 Αθήνα, 26 Φεβρουαρίου 2014 Το αγροδασικό μέτρο στα πλαίσια

Διαβάστε περισσότερα

Βιοποικιλότητα & Αγροτικά Οικοσυστήματα

Βιοποικιλότητα & Αγροτικά Οικοσυστήματα ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός:

Διαβάστε περισσότερα

2 o Συνέδριο Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Θεσσαλίας «Πηνειός Ποταμός: Πηγή Ζωής και Ανάπτυξης στη Θεσσαλία» Λάρισα, 2-3 Νοεμβρίου 2018

2 o Συνέδριο Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Θεσσαλίας «Πηνειός Ποταμός: Πηγή Ζωής και Ανάπτυξης στη Θεσσαλία» Λάρισα, 2-3 Νοεμβρίου 2018 [1] 2 o Συνέδριο Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Θεσσαλίας «Πηνειός Ποταμός: Πηγή Ζωής και Ανάπτυξης στη Θεσσαλία» Λάρισα, 2-3 Νοεμβρίου 2018 Συμπεράσματα Συνεδρίου Το 2 ο Συνέδριο της ΠΕΔ Θεσσαλίας με θέμα

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ακριβείας και Ελληνική πραγματικότητα

Γεωργία Ακριβείας και Ελληνική πραγματικότητα Γεωργία Ακριβείας και Ελληνική πραγματικότητα Μυστακίδης Ζαφείρης Γεωπόνος M.Sc. ΑΠΘ Πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ Ανατολικής Μακεδονίας email: zafmis@gmail.com Νέα δεδομένα στην παραγωγή και διακίνηση τροφίμων Ραγδαία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΠΣΠΑ ΜΑΘΗΜΑ:Γεωλογία & ΔΦΠ ΤΑΞΗ : Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 9/12/2013 Σχολικό έτος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ...

ΠΠΣΠΑ ΜΑΘΗΜΑ:Γεωλογία & ΔΦΠ ΤΑΞΗ : Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 9/12/2013 Σχολικό έτος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ... ΠΠΣΠΑ ΜΑΘΗΜΑ:Γεωλογία & ΔΦΠ ΤΑΞΗ : Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 9/12/2013 Σχολικό έτος 2013-2014 Η εργασία συντάχθηκε από τις μαθήτριες Στεφανάκου Θεανώ και Μίτλεττον Μυρτώ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ...σελιδα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΥΔΡΟΜΕΝΤΩΡ»

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΥΔΡΟΜΕΝΤΩΡ» Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΥΔΡΟΜΕΝΤΩΡ» http://www.hydromentor.uth.gr/ Συντονιστής: Αθανάσιος Λουκάς, Καθηγητής Επιστ. Υπεύθυνος: Νικήτας Μυλόπουλος, Αν. Καθηγητής Εργαστήριο Υδρολογίας και

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωση θρεπτικών στοιχείων λέγεται η κίνηση των θρεπτικών στοιχείων και ο ανεφοδιασμός δασικών οικοσυστημάτων με θρεπτικά συστατικά Οικοσύστημα

Ανακύκλωση θρεπτικών στοιχείων λέγεται η κίνηση των θρεπτικών στοιχείων και ο ανεφοδιασμός δασικών οικοσυστημάτων με θρεπτικά συστατικά Οικοσύστημα Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Ανακύκλωση θρεπτικών στοιχείων λέγεται η κίνηση των θρεπτικών στοιχείων και ο ανεφοδιασμός δασικών οικοσυστημάτων με θρεπτικά συστατικά Οικοσύστημα Απελευθέρωση ουσιών αποσύνθεση Απορρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

Τρίκαλα, 27/12/2011. Συνεντεύξεις. «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες»

Τρίκαλα, 27/12/2011. Συνεντεύξεις. «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες» Τρίκαλα, 27/12/2011 Συνεντεύξεις «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες» Τι επισημαίνει στην ΕΡΕΥΝΑ για την περιοχή μας ο κ. Σοφοκλής Ε. Δρίτσας, ερευνητής στο Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση των Υδάτινων Πόρων στην Ελλάδα Ηλίας Μ. Ντεµιάν Svetoslav Danchev Αθήνα, Iούνιος 2010 Ι ΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

ιαχείριση των Υδάτινων Πόρων στην Ελλάδα Ηλίας Μ. Ντεµιάν Svetoslav Danchev Αθήνα, Iούνιος 2010 Ι ΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ιαχείριση των Υδάτινων Πόρων στην Ελλάδα ΗλίαςΜ. Ντεµιάν Svetoslav Danchev Αθήνα, Iούνιος 2010 Ατζέντα Παρουσίασης Σκοπός της Μελέτης Παγκόσµια Κρίση του Νερού Προσφορά Υδάτινων Πόρων στην Ελλάδα Η Ζήτηση

Διαβάστε περισσότερα

Xαιρετισμός Προέδρου.Ε. ΓΕΩΤ.Ε.Ε./Κ.Ε. κου Ιωάννη Γεωργιάδη,Γεωπόνου Μsc στην ημερίδα

Xαιρετισμός Προέδρου.Ε. ΓΕΩΤ.Ε.Ε./Κ.Ε. κου Ιωάννη Γεωργιάδη,Γεωπόνου Μsc στην ημερίδα Xαιρετισμός Προέδρου.Ε. ΓΕΩΤ.Ε.Ε./Κ.Ε. κου Ιωάννη Γεωργιάδη,Γεωπόνου Μsc στην ημερίδα «Προοπτικές αειφορικής ανάπτυξης ενεργειακών καλλιεργειών στην Ελλάδα». ΑΕΙΦΟΡΙΑ είναι μια έννοια που ευρύτατα χρησιμοποιείτε

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΕΣ Δεν υπάρχουν Μόνιμες αλλαγές ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ Υπάρχουν Μόνιμες αλλαγές Διαδοχή Μετανάστευση ειδών Ιστορικές αλλαγές,

Διαβάστε περισσότερα

Αειφορική Διαχείριση Εδάφους στην Yδρογεωλογική Λεκάνη Ανθεμούντα με βάση την Ευρωπαϊκή Θεματική Στρατηγική για το Έδαφος

Αειφορική Διαχείριση Εδάφους στην Yδρογεωλογική Λεκάνη Ανθεμούντα με βάση την Ευρωπαϊκή Θεματική Στρατηγική για το Έδαφος Αειφορική Διαχείριση Εδάφους στην Yδρογεωλογική Λεκάνη Ανθεμούντα με βάση την Ευρωπαϊκή Θεματική Στρατηγική για το Έδαφος Σωκράτης Φάμελλος, Msc Χημικός Μηχανικός, project manager Συντονιστής Δικαιούχος

Διαβάστε περισσότερα

Μέτρα, δράσεις του ΠΑΑ με προτεραιότητα στις Προστατευόμενες Περιοχές

Μέτρα, δράσεις του ΠΑΑ με προτεραιότητα στις Προστατευόμενες Περιοχές Μέτρα, δράσεις του ΠΑΑ 2014-2020 με προτεραιότητα στις Προστατευόμενες Περιοχές 8.3 Πρόληψη ζημιών σε δάση εξαιτίας δασικών πυρκαγιών, φυσικών καταστροφών και καταστροφικών συμβάντων 8.4 Αποκατάσταση ζημιών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΝΕΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΩ ΡΟΥ ΤΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ

ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΝΕΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΩ ΡΟΥ ΤΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΝΕΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΩ ΡΟΥ ΤΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ Δρ. Γιάννης Α. Μυλόπουλος, Καθηγητής Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ. 1. Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Εδαφογένεση

Δασική Εδαφολογία. Εδαφογένεση Δασική Εδαφολογία Εδαφογένεση Σχηματισμός της στερεάς φάσης του εδάφους Η στερεά φάση του εδάφους σχηματίζεται από τα προϊόντα της αποσύνθεσης των φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων μαζί με τα προϊόντα της

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ

ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ Δρ. Μ. Στεφούλη, stefouli@igme.gr Π. Κρασάκης, MSc Γεωλόγος / Ειδικός ΓΠΣ Εισαγωγή Σκοπός της παρουσίασης είναι η αξιολόγηση: Εξειδικευμένων

Διαβάστε περισσότερα

Τα γεωργοδασοκομικά (αγροδασικά) συστήματα αποτελούν μια παραδοσιακή μορφή χρήσης της γης στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές.

Τα γεωργοδασοκομικά (αγροδασικά) συστήματα αποτελούν μια παραδοσιακή μορφή χρήσης της γης στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές. 8.2.8.3.2. 8.2 Ενίσχυση για γεωργοδασοκομικά συστήματα Επιμέρους μέτρο: 8.2 - στήριξη για την εγκατάσταση και συντήρηση γεωργοδασοκομικών συστημάτων 8.2.8.3.2.1. Περιγραφή του τύπου πράξης Τα γεωργοδασοκομικά

Διαβάστε περισσότερα

74,6 100 59,4 EΕ 25 = 63,1 % (2004) 10,5 EΕ-25 = 9,2 % (2004) 2,9 17,5 % (1999/2000) 0,13 SI) = 0,18 5 (2003) 82,0 EΕ- 25 = 100

74,6 100 59,4 EΕ 25 = 63,1 % (2004) 10,5 EΕ-25 = 9,2 % (2004) 2,9 17,5 % (1999/2000) 0,13 SI) = 0,18 5 (2003) 82,0 EΕ- 25 = 100 Παράρτηµα 1. Κατάλογος κοινών δεικτών βάσης, εκροών, αποτελεσµάτων και επιπτώσεων I. Κοινοί δείκτες βάσης 1. είκτες βάσης σε σχέση µε τους στόχους / Όχι *1 Οικονοµική ανάπτυξη Κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε µονάδες

Διαβάστε περισσότερα

1ο Ενημερωτικό Δελτίο του έργου EU-WATER Διακρατική ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στη γεωργία http://www.eu-water.eu Εισαγωγή Η Ευρώπη και κυρίως οι ανατολικές και Μεσογειακές χώρες, αντιμετωπίζουν

Διαβάστε περισσότερα

Προστατεύει το. υδάτινο περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας. www.ypeka.gr. www.epperaa.gr

Προστατεύει το. υδάτινο περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας. www.ypeka.gr. www.epperaa.gr Προστατεύει το υδάτινο περιβάλλον Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Το ΕΠΠΕΡΑΑ προστατεύει το Υδάτινο περιβάλλον βελτιώνει την Ποιότητα της Ζωής μας Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη»

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτέα ύλη μέχρι

Διδακτέα ύλη μέχρι 7Ο ΓΕΛ Πειραιά Α Λυκείου Σχολικό έτος 2017-18 ΓΕΩΛΟΓΙΑ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ (μάθημα επιλογής) Διδακτέα ύλη μέχρι 18-12-2017 Α ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη για το μάθημα επιλογής «ΓΕΩΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Ευκαιρίες χρηματοδότησης για την προστασία του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Ευκαιρίες χρηματοδότησης για την προστασία του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2014-2020 Ευκαιρίες χρηματοδότησης για την προστασία του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή Προτεραιότητες Π1: Προώθηση της μεταφοράς γνώσεων και της καινοτομίας στη γεωργία,

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ Υ ΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΑ ΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ Υ ΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΑ ΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΣΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ Υ ΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΑ ΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ρ. Κ. ΤΣΑΓΚΑΡΗ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΣΤΑ ΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Ο πολυλειτουργικός

Διαβάστε περισσότερα

Πολυτεχνείο Κρήτης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών Ινστιτούτο Αστικής & Αγροτικής Kοινωνιολογίας Ομάδα Περιβάλλοντος

Πολυτεχνείο Κρήτης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών Ινστιτούτο Αστικής & Αγροτικής Kοινωνιολογίας Ομάδα Περιβάλλοντος Ερευνητιικό Έργο MIRAGE (Mediiterranean Intermiittent Riiver ManAGEment) Διιαχείίριιση Ποταμών Διιαλείίπουσας Ροής στη Μεσόγειιο Πολυτεχνείο Κρήτης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί μας ενδιαφέρει; Αντιπλημμυρική προστασία. Παροχή νερού ύδρευση άρδευση

Γιατί μας ενδιαφέρει; Αντιπλημμυρική προστασία. Παροχή νερού ύδρευση άρδευση Ζαΐμης Γεώργιος Γιατί μας ενδιαφέρει; Αντιπλημμυρική προστασία Παροχή νερού ύδρευση άρδευση Πλημμύρες Ζημίες σε αγαθά Απώλειες ανθρώπινης ζωής Αρχικά εμπειρικοί μέθοδοι Μοναδιαίο υδρογράφημα Συνθετικά

Διαβάστε περισσότερα

http://www.eu-water.eu

http://www.eu-water.eu 5ο Ενημερωτικό Δελτίο του έργου EU-WATER Διακρατική ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στη γεωργία http://www.eu-water.eu "Οικονομικά κίνητρα για την υιοθέτηση πρακτικών εξοικονόμησης νερού και

Διαβάστε περισσότερα

ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ

ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ Η εφαρμογή των γεωλογικών πληροφοριών σε ολόκληρο το φάσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων και του φυσικού τους περιβάλλοντος Η περιβαλλοντική γεωλογία είναι εφαρμοσμένη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η έννοια του οικοσυστήματος 11

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η έννοια του οικοσυστήματος 11 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 9 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η έννοια του οικοσυστήματος 11 Κεφάλαιο Πρώτο: Το μοντέλο του οικοσυστήματος 1.1. Βασικές αρχές και ορισμοί της Οικολογίας των Οικοσυστημάτων 1.2. Η

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα

Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Περιφέρεια Κρήτης Ημερίδα: «Κλιματική Αλλαγή και Γεωργία» Ηράκλειο, Παρασκευή 22 Μαρτίου 2019 Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα Μιχαήλ Σιούτας,

Διαβάστε περισσότερα

"ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ, ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΩΝ ΦΡΥΓΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ"

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ, ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΩΝ ΦΡΥΓΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ "ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ, ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΩΝ ΦΡΥΓΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ" Δρ. Νικόλαος Α. Θεοδωρίδης ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΔΑΣΩΝ & ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Γενικά στοιχεία Φυτείες Δασικών Ειδών Μικρού Περίτροπου Χρόνου για παραγωγή βιομάζας & θερμικές χρήσεις

Γενικά στοιχεία Φυτείες Δασικών Ειδών Μικρού Περίτροπου Χρόνου για παραγωγή βιομάζας & θερμικές χρήσεις Γενικά στοιχεία Φυτείες Δασικών Ειδών Μικρού Περίτροπου Χρόνου για παραγωγή βιομάζας & θερμικές χρήσεις Ιωάννης Ελευθεριάδης Τμήμα βιομάζας ΚΑΠΕ Τίτλος: Φυτείες Ξυλωδών Ειδών Μικρού Περίτροπου Χρόνου (SRC)

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Οι επιμέρους μελέτες ανέδειξαν τον πλούτο των φυσικών πόρων που διαθέτει η χώρα μας αλλά και τους κινδύνους που απειλούν το φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση των. Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. που λειτουργούν στον. Βοτανικό Κήπο. «Ιουλίας & Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους»

Παρουσίαση των. Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. που λειτουργούν στον. Βοτανικό Κήπο. «Ιουλίας & Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους» Παρουσίαση των Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που λειτουργούν στον Βοτανικό Κήπο «Ιουλίας & Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους» Πρόγραμμα 1 ο Βλάβες και Αποκατάσταση Φυσικού περιβάλλοντος Στόχοι του προγράμματος:

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΗΣ

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΗΣ Κεφάλαιο 5 ο : Οικοσυστήµατα ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΗΣ Η µελέτη των αλληλεπιδράσεων µεταξύ των µορφών ζωής και του περιβάλλοντός τους είναι η επιστήµη της οικολογίας. Το οικολογικό σύστηµα των οργανισµών και

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκή Θεματική Στρατηγική Εδάφους και. Έργο LIFE ENV/GR/ Soil Sustainability (So.S.)

Ευρωπαϊκή Θεματική Στρατηγική Εδάφους και. Έργο LIFE ENV/GR/ Soil Sustainability (So.S.) Ευρωπαϊκή Θεματική Στρατηγική Εδάφους και Έργο LIFE ENV/GR/000278 Soil Sustainability (So.S.) Σωκράτης Φάμελλος, Χημικός Μηχανικός MSc., Διευθυντής Τοπικής Ανάπτυξης, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. Ημερίδα Διαχείριση

Διαβάστε περισσότερα

Τάσεις και Προοπτικές για τον Παγκόσμιο Αγροτικό Τομέα και την Ανάπτυξη Γεώργιος Ραψομανίκης Επικεφαλής Οικονομολόγος Διεύθυνση Εμπορίου και Διεθνών

Τάσεις και Προοπτικές για τον Παγκόσμιο Αγροτικό Τομέα και την Ανάπτυξη Γεώργιος Ραψομανίκης Επικεφαλής Οικονομολόγος Διεύθυνση Εμπορίου και Διεθνών Τάσεις και Προοπτικές για τον Παγκόσμιο Αγροτικό Τομέα και την Ανάπτυξη Γεώργιος Ραψομανίκης Επικεφαλής Οικονομολόγος Διεύθυνση Εμπορίου και Διεθνών Αγορών 1908-2016 Τιμές σιταριού, $/τόννο Απόκλιση Πραγματική

Διαβάστε περισσότερα

Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ

Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ *Φέρουσα χωρητικότητα Ο μέγιστος αριθμός ατόμων ενός είδους που μπορεί να υποστηρίζεται από ένα δεδομένο οικοσύστημα. Ο προσδιορισμός της για τον άνθρωπο

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ 1 Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΑΡΔΙΤΣΑ 9 &10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 Τσαντήλας Χρίστος, Ευαγγέλου Ελευθέριος Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός ΔΗΜΗΤΡΑ, Γενική Διεύθυνση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες ΑΣΚΗΣΗ Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες Για πιο λόγο είναι η σχέση είναι Θετική ή Αρνητική (δικαιολογήστε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Η Σ Τ Η Ν Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α : Ε Ν Ε Ρ Γ Ε Ι Α Κ Ε Σ Κ Α Λ Λ Ι Ε Ρ Γ Ε Ι Ε Σ & Κ Α Τ Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Ε Δ Α Φ Ο Υ Σ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Η Σ Τ Η Ν Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α : Ε Ν Ε Ρ Γ Ε Ι Α Κ Ε Σ Κ Α Λ Λ Ι Ε Ρ Γ Ε Ι Ε Σ & Κ Α Τ Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Ε Δ Α Φ Ο Υ Σ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Η Σ Τ Η Ν Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α : Ε Ν Ε Ρ Γ Ε Ι Α Κ Ε Σ Κ Α Λ Λ Ι Ε Ρ Γ Ε Ι Ε Σ & Κ Α Τ Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Ε Δ Α Φ Ο Υ Σ Γεωργία Νέα ΚΑΠ: -εφαρμογή υποχρεωτικών μέτρων «Πολλαπλή Συμμόρφωση»

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ http://www.minenv.gr/

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ http://www.minenv.gr/ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ NATURA 2000 ΚΑΙ LIFE+ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ http://www.minenv.gr/ 369 370 371 ΠΑΡΚΟ ΠΡΕΣΠΩΝ.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΕΙΛΗΣ ΑΠΟ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΙΞΗ ΜΕ ΔΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΕΙΛΗΣ ΑΠΟ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΙΞΗ ΜΕ ΔΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΕΙΛΗΣ ΑΠΟ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΙΞΗ ΜΕ ΔΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ Ιωάννης Μητσόπουλος 1, Γαβριήλ Ξανθόπουλος 2, Αναστασία Πλατανιανάκη 2, Γεώργιος Μαλλίνης 3 1 Τμήμα Βιοποικιλότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΗ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ενότητα 11a: Εφαρμογές τηλεπισκόπησης ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ. Δρ. Ν. Χρυσουλάκης Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας

ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΗ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ενότητα 11a: Εφαρμογές τηλεπισκόπησης ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ. Δρ. Ν. Χρυσουλάκης Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΗ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ενότητα 11a: Εφαρμογές τηλεπισκόπησης ΓΕΩΔΕΣΙΑ Δρ. Ν. Χρυσουλάκης Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ Παγοκάλυψη El-Nino

Διαβάστε περισσότερα

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας.

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. Μεταπτυχιακή Διατριβή Ευθυμία Σταματοπούλου Αρχιτέκτων Μηχανικός ΑΠΘ M.La. Αρχιτέκτων Τοπίου ΑΠΘ Αρχιτεκτονική τοπίου και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με τη συμβολή της χωρικής ανάλυσης. Η παράκτια

Διαβάστε περισσότερα

Συμπίεση Αστικών Εδαφών Αιτίες-Επιπτώσεις-Έλεγχος

Συμπίεση Αστικών Εδαφών Αιτίες-Επιπτώσεις-Έλεγχος Συμπίεση Αστικών Εδαφών Αιτίες-Επιπτώσεις-Έλεγχος ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΑΤΖΙΡΗΣ Δρ. Δασολόγος Περιβαλλοντολόγος Προϊστάμενος Τμήματος Συντήρησης Κήπων Δήμου Θεσσαλονίκης Το έδαφος είναι το δημιούργημα της ζωής και

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΙΣΜΟΣ, ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΩΦΕΛΗ ΤΗΣ ΕΕΠΠ

ΟΡΙΣΜΟΣ, ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΩΦΕΛΗ ΤΗΣ ΕΕΠΠ Επισκόπηση της εφαρµογής της περιβαλλοντικής πολιτικής (ΕΕΠΠ) 2019: Επιλογή βασικών στοιχείων σχετικά µε την κατάσταση της εφαρµογής της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας στην Ευρώπη ΟΡΙΣΜΟΣ, ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΩΦΕΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

ΙΖΗΜΑΤΑ -ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΤΗΣΙΑ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΑΝΕΜΟΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ

ΙΖΗΜΑΤΑ -ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΤΗΣΙΑ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΑΝΕΜΟΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΙΖΗΜΑΤΑ - ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΙΖΗΜΑΤΩΝ ΚΥΚΛΟΣ ΝΕΡΟΥ Αρχικός µηχανισµός: ιάβρωση των Πετρωµάτων ανάντη των φραγµάτων. Ορισµός ιάβρωσης ιάβρωση = Η αποκόλληση και µετακίνηση σωµατιδίων πετρώµατος

Διαβάστε περισσότερα

Προστατεύει το. περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας.

Προστατεύει το. περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας. Προστατεύει το περιβάλλον Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2007-2013 αξιοποιεί τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Με την αξιοποίηση των ΑΠΕ αναδεικνύεται

Διαβάστε περισσότερα

«Οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία της Ελλάδος»

«Οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία της Ελλάδος» «Οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία της Ελλάδος» Χρήστος Σ. Ζερεφός Ακαδημαïκός Ακαδημία Αθηνών 28 Νοεμβρίου 2017 Χωρίς την παρουσία των αερίων

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΔΑΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ (2014-2020)

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΔΑΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ (2014-2020) ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΑ ΔΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ (ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ) Το 2015 θεωρείται μια πολύ σημαντική χρονιά για τα δάση σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς τουλάχιστον τέσσερις

Διαβάστε περισσότερα

Ακραία Κλιματικά Φαινόμενα και Κλιματική Αλλαγή: Η περίπτωση της Ελλάδας

Ακραία Κλιματικά Φαινόμενα και Κλιματική Αλλαγή: Η περίπτωση της Ελλάδας Ακραία Κλιματικά Φαινόμενα και Κλιματική Αλλαγή: Η περίπτωση της Ελλάδας Χρήστος Σ. Ζερεφός Ακαδημαϊκός Μουσείο Κως, 20 Μαΐου Ακρόπολης, 2016 31 Οκτωβρίου 2018 Το πανόραμα των Αθηνών από των Λόφο των Νυμφών

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ»

«ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ» «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ» Εισηγητής: Σωκράτης Φάμελλος Χημικός Μηχανικός MSc Διευθυντής Τοπικής Ανάπτυξης, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΕ Οι υδατικοί πόροι αποτελούν βασική παράμετρο της αναπτυξιακής διαδικασίας και της

Διαβάστε περισσότερα

H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή φυτ

H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή φυτ ΗΓΕΩΡΓΙΚΗΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΚΑΡΑΣΑΒΒΑ Α 2 H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Από την αειφορική γεωργία στα αειφορικά συστήματα τροφίμων. Σωτήριος Σ. Κανδρέλης Καθηγητής Τ.Ε.Ι Ηπείρου

Από την αειφορική γεωργία στα αειφορικά συστήματα τροφίμων. Σωτήριος Σ. Κανδρέλης Καθηγητής Τ.Ε.Ι Ηπείρου Από την αειφορική γεωργία στα αειφορικά συστήματα τροφίμων Σωτήριος Σ. Κανδρέλης Καθηγητής Τ.Ε.Ι Ηπείρου Μια ευρύτερη ατζέντα Πέρα από το ανεξάρτητο αγρόκτημα Πέρα από τη γραμμή βάθους του ορίζοντα Πέρα

Διαβάστε περισσότερα

Δάση & Πυρκαγιές: αναζητείται ελπίδα

Δάση & Πυρκαγιές: αναζητείται ελπίδα Δάση & Πυρκαγιές: αναζητείται ελπίδα Ανθρωπογενείς επιδράσεις Κλιματική αλλαγή Μεταβολές πυρικών καθεστώτων Κώστας Δ. Καλαμποκίδης Καθηγητής Παν. Αιγαίου Περίγραμμα 1.0 Δασικά Οικοσυστήματα: επαναπροσδιορισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 15 (ΟΕ-15) ΑΡΔΕΥΣΗ Κωδικός Έκδοση Έγκριση ΣΟΔ-Λ-ΕΓΧ 1 η /2016 ΟΕΦ-ΕΑΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΑΕ ΑΕΣ -ΕΟΠ

ΟΔΗΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 15 (ΟΕ-15) ΑΡΔΕΥΣΗ Κωδικός Έκδοση Έγκριση ΣΟΔ-Λ-ΕΓΧ 1 η /2016 ΟΕΦ-ΕΑΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΑΕ ΑΕΣ -ΕΟΠ 1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΔΗΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 15 (ΟΕ-15) H άρδευση έχει ευνοϊκή επίδραση στη βλάστηση, ανθοφορία και καρποφορία των ελαιόδεντρων. Η ελιά διαθέτει πολύ καλό μηχανισμό άμυνας στην ξηρασία και για αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες από προηγούμενα μαθήματα (επανάληψη)

Έννοιες από προηγούμενα μαθήματα (επανάληψη) Έννοιες από προηγούμενα μαθήματα (επανάληψη) Ξηρασία Δρ Μ.Σπηλιώτη Λειψυδρία Προσωρινή κατάσταση Φυσικά Αίτια Ξηρασία (drought) Ανθρωπογενή Αίτια Έλλειμμα Νερού (water shortage) Μόνιμη Ξηρότητα Λειψυδρία

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς

Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς Παγκόσµια προβλήµατα Αιτίες της περιβαλλοντικής καταστροφής Λύσεις Τι γίνεται στην Ελλάδα; Ορισµοί Πρόβληµα: Απώλεια βιοποικιλότητας Περίπου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 4 «ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ» ΤΟΥ ΕΠΑΛΘ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΕΤΘΑ:

ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 4 «ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ» ΤΟΥ ΕΠΑΛΘ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΕΤΘΑ: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΠΡΩΤΗ (1 η ) ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΑ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΑ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 1 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Κλιματικής Αλλαγής Καρδίτσα, 9-10 Ιουνίου 2017 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΑ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Βουδούρης Κ., Αναγνωστοπούλου

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη δασικών πυρκαγιών και δασική καύσιμη ύλη

Πρόληψη δασικών πυρκαγιών και δασική καύσιμη ύλη Πρόληψη δασικών πυρκαγιών και δασική καύσιμη ύλη Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων Τέρμα Αλκμάνος, Ιλίσια, 115 28 Αθήνα,

Διαβάστε περισσότερα