Eurolog Η Ευρώπη σε διάλογο με την αρχαιότητα

Transcript

1 Eurolog Η Ευρώπη σε διάλογο με την αρχαιότητα

2 Ταυτότητα Εισαγωγή Εκδότης Prof. Dr. Harald Siebenmorgen Badisches Landesmuseum Karlsruhe Ιδέα, υλοποίηση, κείμενα Dr. Katarina Horst Alexandra Neuner M.A. Angelika Zinsmaier M.A. Μετάφραση (από τα γερμανικά): Δημήτριος Παλάντζας Τεχνικές υπηρεσίες και συντηρητές, Μάρκετινγκ, PR, Badisches Landesmuseum Karlsruhe Σχεδιασμός εκθέσεως και γραφικές τέχνες Ranger-Design, Stuttgart Επικοινωνία Dr. Katarina Horst Ευχαριστούμε Dorothee Abdelhamid, Goethe-Institut Tunis Christiane Bohrer, Direktorin Goethe-Institut Tunis Kurt Ranger und Peter Fajt, Ranger-Design Stuttgart Claus Hattler, Badisches Landesmuseum Karlsruhe Eva Kurz, Badisches Landesmuseum Karlsruhe Δανάη Κοντοπόδη, Ηράκλειον Ferdaous Louichi, Tunis Belinda Montúfar de Maschke, EU-Koordinationsstelle Prof. Jim Moran, Toronto Peter Panik, Wien Dr. Martin Schäfer, Archaeological Society at Athens Γιατί να μελετούμε το παρελθόν; Βοηθά η κατανόηση της αρχαιότητας στην επίλυση προβλημάτων του παρόντος και του μέλλοντος; Σε αυτά τα ερωτήματα εστιάζει την προσοχή του το Eurolog-project. Αν εξετάσουμε μεμονωμένα γεγονότα του παρελθόντος και τις συνέπειές τους, θα διαπιστώσουμε συχνά μεγάλη συνάφεια με καταστάσεις των ημερών μας, κάτι που σημαίνει, ότι οι αντίστοιχες ακόλουθες συνέπειες είναι δυνατόν να είναι προβλέψιμες. Η διαπίστωση αυτή αναφορικά με την συγκρισιμότητα των συγκυριών βασίζεται και στο γεγονός ότι τα σημερινά ευρωπαϊκά κράτη και οι χώρες γύρω από τη Μεσόγειο μοιράζονται ένα κοινό παρελθόν. Σε προηγούμενες εποχές υπήρξαν πολλές ιστορικές περίοδοι, οι οποίες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των κοινωνιών, της ανάπτυξης των πόλεων και των τεχνών σε ολόκληρο τον χώρο της Μεσογείου και της Ευρώπης, όπως: οι προϊστορικοί πολιτισμοί της Ανατολίας, οι Φοίνικες, η ελληνιστική ρωμαϊκή αρχαιότητα, αλλά και το Βυζάντιο. Έννοιες όπως παγκοσμιοποίηση, μετανάστευση και η κατά συνέπεια επακόλουθη ανάμειξη των πολιτισμικών χαρακτηριστικών είναι σήμερα πηγή φόβου για πολλούς ανθρώπους στην Ευρώπη. Ως συνέπειες παρατηρούνται τάσεις απομόνωσης, περιχαράκωσης και τοπικισμού. Όμως η αλληλεπίδραση των πολιτισμών δεν έπαυσε ποτέ και φυσικά συνεχίζεται και σήμερα. Τέτοιες επιρροές γίνονται συνήθως δεκτές από τους περισσότερους ανθρώπους όχι ως κάτι ξένο, αλλά αφομοιώνονται ως μέρος της προσωπικής ταυτότητας. Αν μελετήσουμε το φαινόμενο της ανάμιξης των πληθυσμών στο παρελθόν θα διακρίνουμε λύσεις για προβλήματα του σήμερα. Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα είναι η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, η οποία συνέδεσε πολλούς λαούς και διαφορετικούς πολιτισμούς σε ένα κοινό σύστημα. Η συμμετοχή στην αυτοκρατορία γινόταν βεβαίως συνήθως με όχι ειρηνικό τρόπο, όμως προσέφερε σε κάθε Ρωμαίο πολίτη σε ατομικό επίπεδο πάρα πολλά οφέλη: ασφάλεια, ευημερία, ελευθερία και όλα αυτά χωρίς απώλεια της ιδιαίτερης πολιτισμικής ταυτότητας και των παραδόσεων. Το παράδειγμα αυτό καθώς και διάφορες άλλες αναφορές του Eurolog-project επιχειρούν να αποδείξουν, ότι μια ενωμένη Ευρώπη είναι ένας χώρος που προάγει τον αλληλοσεβασμό των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων και αποτελεί κέρδος για όλους. Το Eurolog-project προήλθε από την συνεργασία τεσσάρων ευρωπαϊκών πολιτιστικών ιδρυμάτων και είναι μια δράση που υποστηρίζεται από το EU-Culture-Programme. Προέλευση φωτογραφικού υλικού: Πύλη στον κόσμο: Λιμάνι Αμβούργου: Martin Elsen Το κέντρο της πόλης: Karlsruhe, Bildstelle Stadt Karlsruhe MMG, Cairo: monasosh, flickr. Fez: cutcaster Πίστη: Παρεκκλήσιο-Rothko: Αναθήματα από το Weißenburg: Archäologische Staatssammlung, Munich, Η γωνία του θεού: Kapfenhof St. Peter, Germany, Ευεξία και σπα: Badenweiler: Archäologie erleben, ed. A. Pomper, R.Redies, A.Wais, p.42, published by Theiss, Stuttgart Χαμάμ: Frauenzentrum in der Schokoladenfabrik, Berlin Ντυμένα στα άσπρα: mass-wedding: Kim Hong-Ji, Thompson-Reuters, Aldobrandinian Wedding, after: Pompejianische Wandbilder, A. Majouri, Berlin 1938 Πηγή των υπολοίπων φωτογραφιών: Τα συνεργαζόμενα μουσεία στο πλαίσιο του Eurolog και οι συντάκτες. Katarina Horst ISBN

3 Eurolog Η Ευρώπη σε διάλογο με την αρχαιότητα To Eurolog-projekt Οι κάτοικοι του Ευρωπαϊκού μεσογειακού χώρου μοιράζονται ένα κοινό ιστορικό παρελθόν, η πνευματική και υλική κληρονομιά του οποίου παραμένει εμφανής έως τις μέρες μας. Κύριο χαρακτηριστικό τόσο του αρχαίου, όσο και του μοντέρνου κόσμου είναι οι συναντήσεις και οι σχέσεις των λαών και κατά συνέπεια οι διάφορες συσχετιζόμενες μορφές επικοινωνίας και ύπαρξης. Μέσα από μια συνεχή διαδικασία ανταλλαγών δια μέσου των αιώνων ξένα πολιτισμικά στοιχεία φτάνουν σε εμάς, ή αντίστοιχα δικά μας επηρεάζουν τους άλλους. To Eurolog-project ασχολείται πρωτίστως με παρόμοια φαινόμενα, επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο την διεύρυνση της προοπτικής μας. Imperium Romanum Παγκοσμιοποίηση στην αρχαιότητα Το φαινόμενο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η οποία συνέδεσε πολλούς λαούς και διαφορετικούς πολιτισμούς της αρχαιότητας κάτω από ένα κοινό σύστημα, επιτρέπει αρκετούς συσχετισμούς με τον σημερινό παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Η επέκταση του ρωμαϊκού κράτους επηρέασε τη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού χάρτη μέχρι τις μέρες μας. Οι κάτοικοι του πολυεθνικού αυτού κράτους υπολογίζονται στην εποχή της ακμής του σε περισσότερο από 100 εκατομμύρια. Η συμμετοχή στην αυτοκρατορία, που βεβαίως συνήθως δεν γινόταν οικειοθελώς, προσέφερε όμως στον πολίτη αρκετά προτερήματα, όπως ασφάλεια, δικαιοσύνη και ελευθερία, χωρίς την απώλεια των ατομικών πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων και παραδόσεων. Τις πιο πολλές φορές η επαφή των Ρωμαίων και των υποταγμένων λαών κατέληγε στη δημιουργία πολιτισμικών επιμειξιών με σταθερά χαρακτηριστικά, ως αποτέλεσμα των διαδικασιών ενσωμάτωσης. Πολλά από τα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμερα, υπήρξαν ήδη επιτυχίες του ρωμαϊκού κράτους και μάλιστα κάτω από εντελώς διαφορετικές συνθήκες: η δημιουργία ενός ενιαίου οικονομικού χώρου, ένα κοινό νόμισμα ισονομία και ακόμη παρ όλη την ανομοιομορφία των πληθυσμών μια κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική. Η μέθοδος του Eurolog Προσφέρει η αντιπαράθεση με την αρχαιότητα απαντήσεις σε κοινωνικά θέματα της εποχής μας; Κατά την περίοδο της αρχαιότητας οι κοινοί πολιτισμικοί δεσμοί των λαών του Ευρωμεσογειακού χώρου είναι ιδιαίτερα ισχυροί. H περιοχή της Μεσογείου ήταν ανέκαθεν πεδίο πολιτισμικών και εμπορικών ανταλλαγών. Οι διαπολιτισμικές σχέσεις μεταξύ των διάφορων κοινωνιών συνεχίζουν να επηρεάζουν τον κόσμο ακόμα και σήμερα. Αν αναλύσει κανείς διάφορα κοινωνικά φαινόμενα της καθημερινότητας και τις συνέπειές τους, θα διακρίνει πολλούς παραλληλισμούς από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Αυτή η διαπίστωση μπορεί να είναι μια ώθηση για μια θετική αντιμετώπιση της ζωής μας στην σημερινή και μελλοντική Ευρώπη. Οι στόχοι του Eurolog Στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού διαλόγου με την αρχαιότητα, η ομάδα των συμμετεχόντων από τα διάφορα κράτη φωτίζει θέματα της καθημερινότητάς μας, αποδεικνύοντας ότι αρκετά στερεότυπα, που μάλιστα θεωρούνται κατεξοχήν τυπικά στοιχεία ορισμένων κοινωνιών, στην πραγματικότητα κατάγονται από μια κοινή πολιτιστική παρακαταθήκη. Αυτή η διαπίστωση οφείλει να μας οδηγεί στην κατανόηση και τον σεβασμό καθώς και να αποδυναμώνει την περιχαράκωση, τις διακρίσεις, την καταπίεση και την αδικία. Με τον τρόπο αυτό το Eurolog επιδιώκει να συνδράμει στον ανοιχτό διάλογο ανθρώπων από διαφορετικά κράτη, να προσφέρει μια επιπλέον οπτική γωνία και να ισχυροποιήσει τις διαπολιτισμικές αξίες. Οι συνεργαζόμενοι επιστήμονες από τα διάφορα κράτη ανέπτυξαν στην βάση της μεθόδου-eurolog διάφορα έξυπνα εργαλεία, με σκοπό την βελτίωση της παροχής πληροφοριών και της επικοινωνίας σε μουσεία και ιστορικούς τόπους. Παράλληλα λοιπόν με την έκθεση αυτή παρουσιάστηκε ένα παιδικό βιβλίο, ένα εγχειρίδιο για ξεναγούς, ένα παραμύθι και μια εφαρμογή για έξυπνα τηλέφωνα. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα: Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση δεσμεύει μόνο τον συντάκη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για την περαιτέρω χρήση των εδαφίων αυτών.

4 πύλη στον κόσμο Πολιτιστική ανταλλαγή μέσω των θαλασσίων οδών Επειδή οι Κύκλωπες έζησαν χωρίς ναυτιλία και εξωτερικές επαφές, γι αυτό παρέμειναν απολίτιστοι επισημαίνει γύρω στο 700 π.χ στο έπος της «Οδύσσειας» ο Έλληνας ποιητής Όμηρος, αναφερόμενος στους γίγαντες κατοίκους ενός νησιού της Μεσογείου. Πράγματι από πολύ νωρίς οι κάτοικοι της Μεσογείου κατόρθωσαν να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις χρησιμοποιώντας πλοία και να φτάσουν σε μακρινές ξένες ακτές. Το περιβάλλον της Μεσογείου προσέφερε μια μεγάλη ποικιλία πρώτων υλών, όπως χαλκό από την Κύπρο και μάρμαρο από τα ελληνικά νησιά. Η άνθηση του θαλάσσιου εμπορίου οδήγησε σε μία μεγάλη ποικιλία προϊόντων και εγκαταστάσεων παραγωγής. Αρχαίοι πολιτισμοί όπως η Αίγυπτος, η Φοινίκη και η Ελλάδα αντάλλαξαν ιδέες και τεχνογνωσία. Η τεράστια πολιτισμική ανάπτυξη που ακολούθησε επηρεάζει τις ζωές μας ακόμη και σήμερα. Σε αυτή την σημαντική εποχή πραγματοποιούνται και μερικά από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας: η επεξεργασία των μετάλλων και η επινόηση και διάδοση του αλφαβήτου από τους Φοίνικες στους Έλληνες, και από αυτούς στους Ρωμαίους. Παγκόσμια δικτύωση Τεράστιες αποθηκευτικές εγκαταστάσεις, η καταπολέμηση της πειρατείας, ένα κοινό νόμισμα και τελικά η ρωμαϊκή ειρήνη, η Pax Romana, που επιβλήθηκε από τον Καίσαρα Αύγουστο, μετέτρεψαν την ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε έναν ενιαίο οικονομικό χώρο. Το εύρος της ανταλλαγής προϊόντων ξεπέρασε κάθε προηγούμενο της αρχαιότητας και μπορεί να χρησιμεύσει ακόμη και σήμερα ως πρότυπο για το παγκόσμιο εμπόριο. Παλαιότερα κυρίως η ναυτιλία συνέδεε τις διάφορες περιοχές της Μεσογείου, μετατρέποντάς τες σε έναν κοινό ομοιογενή πολιτισμικό χώρο σήμερα η παγκόσμια δικτύωση επιτυγχάνεται με πολύ περισσότερα μεταφορικά μέσα. Αεροφωτογραφία του λόφου και του κάστρου της Αλάνυας, Τουρκία: Η θεμελίωση του φρουρίου χρονολογείται από τον 2ο π.χ. αιώνα, το ναυπηγείο και ο «κόκκινος πύργος» κατασκευάστηκαν την εποχή των Σελτζούκων. Το λιμάνι του Αμβούργου στη Γερμανία είναι το τρίτο μεγαλύτερο λιμάνι εμπορευματοκιβωτίων (container) στην Ευρώπη.

5 καθ οδόν Xanten Colonia Ulpia Traiana Köln Colonia Agrippina Κινητικότητα Σήμερα το να ταξιδεύει κανείς είναι κάτι το αυτονόητο. Ένα πυκνό οδικό δίκτυο εξυπηρετεί τις χώρες της Ευρώπης και της Μεσογείου. Όμως οι δυνατότητες για μαζικές και εύκολες μετακινήσεις δημιουργήθηκαν για πρώτη φορά από τον ρωμαϊκό στρατό. Καθ όλη την διάρκεια της εδαφικής εξάπλωσης τους οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν σε περίπου 1000 χρόνια ένα τεράστιο οδικό δίκτυο με μήκος επάνω από χιλιόμετρα - αυτό ισούται με την διπλάσια περίμετρο της γης. Συναντήσεις Αυτοί οι νέοι δρόμοι ήταν τόποι συνάντησης για πολλούς ανθρώπους από όλα τα μέρη του πολυεθνικού κράτους: έμποροι με τα εμπορεύματα τους, τεχνίτες, που οι δεξιότητές τους ήταν περιζήτητες και σε άλλες περιοχές της επικράτειας, απεσταλμένοι, στρατιώτες, έμποροι σκλάβων, σκλάβοι, ολόκληρες οικογένειες αλλά και διανοούμενοι σε επιμορφωτικά ταξίδια. Avenches Aventicium Lyon Lugdunum Via Domitia Marseille Massilia Römische Rheintal Straße Strasbourg Argentorate Genova Genua Nice Pisa Nicae Pisae Rome Roma Augsburg Augusta Vindelicum Augst Augusta Rauricorum Bolzano Trento Pons Drusi Tridentum Milano Mediolanum Verona Verona Via Julia Augusta Via Aemilia Scauri SS1 Via Claudia Augusta Via Aurelia Via Flaminia SS3 Ravenna Via Salaria Via Tiburtina Valeria Ostia Ostia Napoli Neapolis Ascoli Asculum Via Appia Virunum Rimini Colonia Ariminum Fano Fanum Fortunae SS4 SS5 Pescara Aternum SS7 Brindisi Brundisium Taranto Tarentum Durrës Dyrrhachium Via Egnatia Edessa Thessaloniki Thessalonica Istanbul Byzantium Επικοινωνία Το οδικό δίκτυο δεν είναι μόνο το σημαντικότερο εκπολιτιστικό επίτευγμα των Ρωμαίων, άλλά ταυτόχρονά και ο πιο αποτελεσματικός παράγων για την διάδοση του ρωμαϊκού πολιτισμού σε ολόκληρη την αυτοκρατορία. Η λατινική γραφή και γλώσσα, ως επίσημη γλώσσα σε πολλές επαρχίες, η εκπαίδευση, η μυθολογία, οι διατροφικές συνήθειες, καθώς και οι αντιλήψεις για την υγιεινή είναι τυπικά παραδείγματα. Ωστόσο οι Ρωμαίοι δεν είχαν μονόδρομους, διότι η κοινωνία τους ήταν ανοικτή σε ξένες πολιτιστικές επιρροές, εάν διέκριναν κάτι που μπορούσε να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής τους. Έτσι για παράδειγμα δέχθηκαν εύκολα ως ένδυμα το παντελόνι και το μπουφάν με κουκούλα, ρούχα που γνώρισαν σε ψυχρότερες περιοχές. Σήμερα πολλοί από τους κύριους δρόμους μας ακολουθούν την χάραξη των αρχαίων ρωμαϊκών οδών. Οι πινακίδες των ρωμαϊκών οδών ήταν τα ορόσημα (μιλιάρια). Αυτές έδειχναν την απόσταση προς την πλησιέστερη πόλη. Το ορόσημο που απεικονίζεται εδώ, ήταν που απεικονίζεται εδώ, ήταν σε χρήση περίπου το 200 π.χ. σε έναν δρόμο στην άνω Γερμανία (Badisches Landesmuseum Karlsruhe). Η παράσταση της ταξιδιωτικής άμαξας στο μνήμα του ρωμαίου λεγεωνάριου Λούκιου Αιμίλιου Κρέσκενς παραπέμπει πιθανώς στις ταξιδιωτικές επιχειρήσεις της οικογένειάς του. Ο τάφος του βρισκόταν στην επαρχία της Άνω Γερμανίας και χρονολογείται στον 1o αιώνα μ.χ (Badisches Landesmuseum Karlsruhe). main routes in Roman time todays main routes Tunis Carthago Patras Patrae Athina Athenae Korinthos Corinthus

6 το κέντρο της πόλης Το κέντρο της πόλης Ήδη από την πρώτη στιγμή που άρχισαν να υπάρχουν πόλεις δημιουργήθηκαν πλατείες, στις οποίες συγκεντρώνονται οι κάτοικοι. Κύριοι οδικοί άξονες οδηγούν σε αυτά τα κομβικά σημεία. Οι χώροι αυτοί έχουν τεράστια σημασία για συναντήσεις, γιορτές, θρησκευτικές τελετές, το εμπόριο, την δικαιοσύνη και την πολιτική. Αυτές οι λειτουργίες αποτυπώνονται και στην αρχιτεκτονική διαμόρφωση της πλατείας. Στην αρχαία Ελλάδα καταστήματα, ναοί και δημόσια κτήρια περιβάλλουν μια περίτεχνα κατασκευασμένη κεντρική πλατεία, που πλαισιώνεται από κιονοστοιχίες - την αγορά. Από τον έκτο αι. π.χ. η αγορά εξυπηρετούσε τη σημαντικότερη κοινωνική δραστηριότητα μιας ελληνικής πόλης-κράτους. Εκεί οι άρρενες κάτοικοι της πόλης είχαν τη δυνατότητα μέσα από δημόσιες συναθροίσεις να συμμετέχουν στα πολιτικά δρώμενα. Οι Ρωμαίοι βρήκαν εξαιρετική την διαρρύθμιση της ελληνικής αγοράς και έτσι το ρωμαϊκό αντίγραφο, το φόρουμ, δεν έλειψε από καμιά πόλη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Μέχρι σήμερα οι Ευρωπαίοι πολεοδόμοι ακολουθούν συνήθως το αρχαίο πρότυπο. Κατ αυτόν τον τρόπο η κλασική αντίληψη της δομής μιας πόλης και του κέντρου της επιτρέπει ακόμη και σε κάποιον που δεν γνωρίζει το μέρος να προσανατολίζεται εύκολα. Σήμερα ο ρωμαϊκός όρος forum δεν συνδέεται μόνο με τον δημόσιο αστικό χώρο, αλλά χρησιμοποιείται επίσης και για να περιγράψει επαφές και δραστηριότητες στις παγκόσμιες εικονικές πλατφόρμες του διαδικτύου. Η αγορά των Αθηνών θεωρείται η γενέτειρα της Δημοκρατίας, δεδομένου ότι εδώ έγιναν οι πρώτες δημόσιες λαϊκές συναθροίσεις. Medina στην Τύνιδα, Τυνησία Ρωμαϊκή αγορά στην Πέργαμο, Νότια Τουρκία Πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα, Ελλάς Ανατολή και Δύση Οι πόλεις της Ανατολής εξελίχθηκαν με διαφορετικό τρόπο. Ένα πυκνό δίκτυο από στενούς δρόμους και κτίρια το ένα δίπλα στο άλλο ευνοεί την ανάμιξη των χρήσεων, όπως κατοικία, εμπόριο και θρησκευτικές ανάγκες. Πυρήνας του πολεοδομικού ιστού είναι το μουσουλμανικό τέμενος - εστία των καθημερινών, κοινωνικών, θρησκευτικών και πολιτικών δραστηριοτήτων των κατοίκων μίας Medina (μίας πόλης). Η επιρροή της Ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής του 20ού αι. είχε πάντως ως αποτέλεσμα την κατασκευή μεγάλων πλατειών στα νέα προάστια των πόλεων αυτών. Πλατεία Tahrir στο Κάϊρο, Αίγυπτος. Σε αυτή την -ευρωπαϊκής εμφάνισης- πλατεία διαδήλωσαν πρόσφατα χιλιάδες άνθρωποι για μεταρρυθμίσεις. photo: Monasosh, flickr Marktplatz (πλατεία της αγοράς) στην Καρλσρούη, Γερμανία, photo: MMG Στην αγορά της Αθήνας ασκείτο η νομοθετική εξουσία. Οι ελεύθεροι Αθηναίοι πολίτες χρησιμοποιούσαν ένα θραύσμα πήλινου αγγείου ως καταδικαστική ψήφο στην Εκκλησία του Δήμου Οστρακισμός (όρος γνωστός επίσης και ως Εξοστρακισμός ).

7 πίστη Πολλοί πολιτισμοί πολλές δοξασίες Οι αρχαίες θρησκείες περιλάμβαναν μια πληθώρα από θεότητες, μύθους και τελετουργίες, που συχνά συγχωνεύθηκαν μεταξύ τους κατά την διάρκεια των αιώνων στις διάφορες περιοχές της Μεσογείου. Μετά την εμφάνιση της Ρώμης στο προσκήνιο οι θρησκευτικές δοξασίες των λαών της Ιταλίας επηρεάστηκαν πολύ από το ελληνικό πάνθεο. Η εγκαθίδρυση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας δίνει σε πολλούς αυτοκράτορες την δύναμη να απαιτούν από τους υπηκόους τους να λατρεύονται ως θεοί. Όταν λοιπόν η αξίωση αυτή γινόταν σεβαστή, οι άνθρωποι επιτρεπόταν να ασκούν παράλληλα και άλλες, δικές τους λατρείες. Οι Ρωμαίοι χαρακτηρίζονταν γενικά από έντονο ενδιαφέρον για τα θρησκευτικά έθιμα των ξένων πολιτισμών, τα οποία και συχνά αφομοίωναν. Τα όρια της ανοχής Αυτή η πληθώρα θρησκευτικών ρευμάτων οδήγησε στην εμφάνιση νέων δοξασιών και στην επικράτηση διαπολιτισμικών θεοτήτων. Ωστόσο η ανοχή των Ρωμαίων έφτασε στα όριά της με την εμφάνιση των μονοθεϊστικών θρησκειών, όπως ο ιουδαϊσμός και ο χριστιανισμός, εξαιτίας της άρνησης των πιστών να προσφέρουν θυσίες προς τιμήν της αυτοκρατορικής οικογένειας. Ένας ναός αφιερωμένος σε όλους τους θεούς Πάνθεον σημαίνει στα ελληνικά το σύνολον των θεών. Το Πάνθεον στην Ρώμη, κτίσμα της αυτοκρατορικής περιόδου, εγκαινιάστηκε ως ο πρώτος ναός αφιερωμένος σε όλους τους θεούς. Μια παρόμοια ιδέα υλοποιείται εκ νέου το 1971 από τους συλλέκτες και φιλάνθρωπους de Menil με την κατασκευή του παρεκκλησίου Rothko στο Houston των Ηνωμένων Πολιτειών, ως έναν τόπο για τελετές όλων των θρησκειών, ως κέντρο ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ελευθερίας και φόρουμ σημαντικών θεμάτων όλης της ανθρωπότητας. Το Πάνθεον στην Ρώμη, Ιταλία, κτίσμα της αυτοκρατορικής περιόδου, του 2ου. αι. μ.χ. Το παρεκκλήσι Rothko στο Houston του Texas / USA, εγκαινιάστηκε το Ο εσωτερικός χώρος του οκταγωνικού κτιρίου έχει διακοσμηθεί με 14 μονόχρωμους πίνακες του καλλιτέχνη Marc Rothko. Ημερολόγια Από τον 19ο αιώνα χαρακτηριστικά χριστουγεννιάτικα ημερολόγια (Adventskalender) προετοιμάζουν στις γερμανόφωνες χώρες τα παιδιά για την γιορτή των Χριστουγέννων. Τα παλαιοχριστιανικά μοτίβα που κρύβονταν παλαιότερα πίσω από τις 24 κλειστές πορτούλες έχουν σήμερα αντικατασταθεί από γλυκά, ή διάφορα μικρά δωράκια-εκπλήξεις. Παρόλα αυτά η παράδοση του χριστιανικού ημερολογίου έχει διατηρηθεί. Στο Βερολίνο, μουσουλμάνοι που ζουν στην Γερμανία, έχουν υιοθετήσει το έθιμο του χριστιανικού ημερολογίου και το έχουν προσαρμόσει στις ανάγκες του δικού τους Ραμαζανιού, για όλη την διάρκεια του μήνα της νηστείας, έως την γιορτή της ζάχαρης Eid. Αναθήματα Το έθιμο των αναθημάτων ως παράκληση, ή ευχαριστήριο δώρο σε περίπτωση ίασης, συνδέει διαχρονικά τους επισκέπτες των ιερών στις κορυφές των βουνών της μινωικής εποχής με τους πιστούς που προσέφεραν θυσίες σε ελληνικούς και ρωμαϊκούς ναούς, αλλά και με τους χριστιανούς επισκέπτες καθολικών και ορθόδοξων εκκλησιών. Ειδώλια από πηλό, που χρονολογούνται στην δεύτερη χιλιετία π.χ., όπως αυτά που απεικονίζονται, ανακάλυψαν αρχαιολόγοι στο μινωικό ιερό της κορυφής του Πέτσοφα στην Κρήτη. Η ρωμαϊκή μεταλλική αναθηματική πλάκα με την παράσταση της θεάς Minerva, καθώς και τους θεούς Απόλλωνα και Ερμή, κατασκευασμένη στην αρχή του τρίτου αιώνα π.χ., προέρχεται από τον θησαυρό του Weißenburg, στην Βαυαρία / Γερμανία. Τα σύγχρονα μεταλλικά αναθήματα, που βλέπουμε σήμερα σε ελληνορθόδοξες εκκλησίες, μπορεί κανείς να τα αγοράσει σε ειδικά καταστήματα. Φυλακτά Οι άνθρωποι έχουν από αμνημονεύτων χρόνων την ανάγκη να απευθύνονται στις ανώτερες δυνάμεις μέσω θυσιών και προσευχών. Τελετές, σύμβολα και φυλακτά αποκρούουν το κακό. Το μάτι ως φυλακτό είναι ευρύτατα διαδεδομένο σε όλες τις εποχές και σε πολλούς πολιτισμούς. Σε όλο τον κόσμο ο συμβολισμός του γίνεται εύκολα αντιληπτός και κατανοητός και τον αποδέχεται κανείς συνειδητά ή ασυνείδητα.

8 Άρτεμις και Diana Οι Έλληνες τιμούσαν την παρθένα θεά Άρτεμη ως προστάτιδα των γυναικών και των παιδιών, κυρίαρχο του δάσους και των ζώων, αλλά και ως θεά του κυνηγιού. Για αυτό απεικονίζεται συνήθως με ένα τόξο και βέλη. Αυτά τα χαρακτηριστικά της θεάς, που σχετίζονται με τις δυνάμεις της ζωής, οδηγούν στην Μικρά Ασία στην συνταύτιση της Αρτέμιδος με την Κυβέλη, θεά των βουνών και μητέρα των θεών. Ως Άρτεμις Εφεσία πλέον λατρεύεται κυρίως στην περιοχή της Εφέσου. Το λατρευτικό της άγαλμα είναι διακοσμημένο με μορφές ζώων και το επάνω μέρος του σώματός της καλύπτεται προφανώς από σύμβολα γονιμότητας. Οι Ρωμαίοι ταύτιζαν την αρχαία ιταλική θέα Diana, προστάτιδα των ζώων και της γεννήσεως, με την Αρτέμιδα. Λατρευτικά αγάλματα και ειδώλια απεικονίζουν την Diana συνήθως ως κυνηγό, φορώντας χιτώνα, μπότες και φαρέτρα. Στην αυτοκρατορική εποχή σε όλη τη ρωμαϊκή επικράτεια συναντώνται τόποι, όπου λατρεύεται η Diana. Συχνά δε υπάρχει μια σύνδεση με κάποια τοπική γυναικεία θεότητα, η οποία έχει παρόμοια χαρακτηριστικά. Βορείως των Άλπεων οι Ρωμαίοι γνώρισαν την θέα Abnoba, την θεά των Κελτών από τον Μέλανα Δρυμό. Σύντομα εξισώθηκε με την Diana και λατρεύτηκε πλέον ως κελτορωμαϊκή Diana- Abnoba. Στην νοτιοδυτική Γερμανία πολλά ειδώλια της θεάς του Μέλανα Δρυμού ανακαλύφθηκαν σε ιαματικά λουτρά και ιερά της φύσης, όπως και σε διάφορα σημεία της διαδρομής των νέων οδών που κατασκεύασαν οι Ρωμαίοι. Αιγυπτιακή Ίσις Laktans Badisches Landesmuseum Karlsruhe Ρωμαϊκή Ίσις από την Πέργαμο Antalya Archäologisches Museum Ατομική έκφραση θρησκευτικότητας Για τις καθημερινές τους ανάγκες και για λόγους προσωπικής προστασίας οι Ρωμαίοι είχαν στις κατοικίες τους ένα Lararium, έναν σπιτικό βωμό, με μικρά αγαλματίδια των θεών τους. Κατά τον ίδιο τρόπο και οι χριστιανοί σε διάφορα μέρη του κόσμου διαμορφώνουν μια γωνία του σπιτιού τους ως τόπο θρησκευτικής λατρείας. Οι μουσουλμάνοι χρησιμοποιούν ειδικά χαλάκια, έτσι ώστε η καθημερινή τους προσευχή να μην συνδέεται απαραίτητα με έναν ιδιαίτερο χώρο. Όμως ο προσανατολισμός του σώματος είναι πολύ σημαντικός σε αυτούς. Οι ευσεβείς Εβραίοι διακοσμούν το πλαίσιο της πόρτας τους με την Mezuzah, ένα μικρό κουτί, που περιέχει μια τυλιγμένη περγαμηνή, όπου είναι γραμμένη η προσευχή Shma Israel - Άκου Ισραήλ. Mezuzah Ρωμαϊκό Lararium από την Casa dei Vetti στην Πομπηία, Ιταλία, του 1ου αι. π.χ. Η γωνία του θεού σε ένα σπίτι στον Μέλανα Δρυμό Λατρευτικό αντικείμενο: Η Μαρία με το βρέφος Kελτορωμαϊκή Diana Abnoba Badisches Landesmuseum Karlsruhe Ίσις και Μαρία Η θεά Ίσις θεωρείται από τους Αιγύπτιους ως μητέρα των θεών, ως δημιουργός όλων των πολιτισμών, κυρίαρχος του κόσμου και μεγάλη θαυματουργή οντότητα με μαγικές δυνάμεις. Ή καθιστή θεά κρατά στην αγκαλιά της τον γιο της Ώρο (Horus), τον θεϊκό ηγεμόνα της χώρας του Νείλου. Οι μυστικιστικές δοξασίες της Ίσιδας γνώρισαν ευρεία διάδοση τόσο στους Έλληνες, όσο και στους Ρωμαίους. Σε πολλές παραστάσεις της Παναγίας μπορεί κανείς να διακρίνει την πανάρχαια απεικόνιση της Ίσιδας μαζί με τον γιό της. Σύγχρονο Lararium του αυστριακού σχεδιαστή Peter Panik Μουσουλμανικό χαλάκι προσευχής Ρωμαϊκή Diana Μουσεία του Λόφου Καπιτωλίνου, Ρώμη Ενθύμιο: Η Ρωμαϊκή Άρτεμις της Εφέσου

9 ντυμένα στα άσπρα Vestis virum reddit Τα ρούχα κάνουν τους ανθρώπους παρατήρησε ήδη τον πρώτο αιώνα μ.χ. o ρωμαίος ρήτορας Κουιντιλιανός. Σήμερα όλοι γνωρίζουν την παροιμία Τα ράσα κάνουν τον παπά... Διότι τα ρούχα όχι μόνο μας προστατεύουν και μας ζεσταίνουν, αλλά μας χαρίζουν μια ιδιαίτερη προσωπική νότα, σηματοδοτώντας συχνά την συμμετοχή μας σε κάποια κοινωνική ομάδα. Ορισμένες ιδιαίτερες περιστάσεις μάλιστα απαιτούν συγκεκριμένους ενδυματολογικούς κώδικες, που βεβαίως όλα τα μέλη της ομάδας κατανοούν. Αυτό το κοινωνικό φαινόμενο συνεχίζει να υπάρχει από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Όνειρο στα λευκά Πολλοί άνθρωποι σήμερα συνδέουν το λευκό χρώμα με ένα νυφικό. Στην αρχαία Ελλάδα και στην Ρώμη οι γυναίκες φορούσαν άσπρα ως σύμβολο καθαρότητας. Σε μια τραγωδία του Ευριπίδη η μυθολογική νύφη Άλκηστις παρουσιάζεται στον σύζυγό της, τον βασιλιά Άδμητο, φορώντας ένα λευκό πέπλο. Μία τοιχογραφία, που ανακαλύφθηκε σε ένα κτίριο στην Ρώμη, αποδεικνύει, ότι το έθιμο του γάμου με λευκό νυφικό και πέπλο υπάρχει ήδη από την ρωμαϊκή εποχή. Οι χριστιανοί κατόπιν όχι μόνο διατηρήσαν την παράδοση αυτή, αλλά καθώς η εκκλησία καθόρισε λεπτομερώς και εμπλούτισε την γαμήλια τελετουργία, την διέδωσαν ακόμα περισσότερο. Μέσω των εικόνων των δυτικών φίλμ και λόγω της μεγάλης δημοσιότητας των γάμων διαφόρων διασημοτήτων το μοντέρνο λευκό νυφικό κατέκτησε της καρδιές των γυναικών σε πάρα πολλά μέρη του κόσμου. Κατ αυτόν τον τρόπο ορισμένα αρχαία, αλλά επίσης και χριστιανικά στοιχεία έγιναν μέρος του εθιμοτυπικού πολλών άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων. Γάμος Aldobrandini : Η τοιχογραφία είναι από την Ρώμη του 1ου αι. π.χ. Η νύφη ντυμένη στα λευκά και φορώντας πέπλο κάθεται στο κρεβάτι περιμένοντας. Ομαδικός γάμος στην Ασία: Οι νύφες φορούν ένα λευκό νυφικό. Γαμήλιο ζευγάρι στην Τουρκία: Συνδυασμός δυτικού νυφικού με το παραδοσιακό τουρκικό έθιμο του δώρου των χαρτονομισμάτων επάνω στα ρούχα των νεονύμφων.

10 καλή όρεξη! Maultaschen Dim Sum Διατροφικές συνήθειες Το μενού των Ρωμαίων αρχικά περιλάμβανε χυλό δημητριακών σε καθημερινή βάση. Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Ρωμαίους η τοπική κουζίνα άλλαξε. Τώρα πλέον οι πλούσιοι απολάμβαναν το βράδυ ξαπλωμένοι σε ανάκλιντρα, όπως συνηθιζόταν στην Ελλάδα και την Ανατολή, ένα δείπνο τριών πιάτων και κατόπιν ένα γλυκό επιδόρπιο. Μακρινοί τόποι - νέα εδέσματαn Πλοία από όλη την αυτοκρατορία μετέφεραν τρόφιμα στην Ρώμη, εξασφαλίζοντας έτσι τον εφοδιασμό του πληθυσμού. Η επέκταση του ρωμαϊκού κράτους είχε ως αποτέλεσμα ένα τεράστιο μεταναστευτικό ρεύμα. Άνθρωποι, που η καταγωγή τους ήταν από τα πιο διαφορετικά μέρη της επικράτειας, έφεραν τόσο στην πρωτεύουσα Ρώμη, όσο και στις πιο απομακρυσμένες επαρχίες τις τοπικές τους σπεσιαλιτέ, καθώς και τις μαγειρικές τους συνήθειες. Άγνωστα ως τότε προϊόντα από τον μεσογειακό χώρο έφθασαν έτσι έως τις βορειότερες επαρχίες. Αυτό επιβεβαιώνεται από διάφορα ρωμαϊκά αρχαιολογικά ευρήματα στην Γαλλία και στην Γερμανία, όπως κουκούτσια ελιάς και αμφορείς με ίχνη σάλτσας ψαριού, μύδια και κρασί. Πολλοί άνθρωποι γρήγορη κουζίνα Η κίνηση και η φασαρία της ρωμαϊκής καθημερινότητας έκαναν πολύ αγαπητό το γρήγορο φαγητό (fastfood) στα μικρά μαγειρεία, που συνήθως ανήκαν σε μετανάστες. Όποιος βρισκόταν στην Ρώμη, είχε λοιπόν πολλές ευκαιρίες να δοκιμάσει και να εκτιμήσει ασυνήθιστες, πρωτόγνωρες γεύσεις. Με τον τρόπο αυτό διάφορα εξωτικά καρυκεύματα βρέθηκαν γρήγορα και στη σπιτική κουζίνα των Ρωμαίων. Από τα εμπορικά πλοία εκφορτώθηκαν με τον καιρό στη Ρώμη τόσοι πολλοί αμφορείς μεταφοράς προϊόντων, ώστε από τα θραύσματά τους δημιουργήθηκε ένας λόφος, ορατός έως σήμερα o Monte Testaccio. Παράσταση εορταστικού γεύματος, με απεικόνιση συνδαιτημόνων σε ανάκλιντρα (κλίνες), ελληνική κύλιξ περί το 480 πχ. Badisches Landesmuseum Karlsruhe Ένα ρωμαϊκό ταχυφαγείο στη Πομπηία, Ιταλία, τον 1ο αιώνα π.χ.: Αυτά τα συνήθως απλά εστιατόρια προσέφεραν ζεστά εδέσματα στα γρήγορα. Ο λόφος Monte Testaccio στην Ρώμη, Ιταλία: Οι αρχαιολόγοι υπολογίζουν, ότι δημιουργήθηκε από τα θραύσματα 53 εκατομμυρίων αμφορέων. Τορτελλίνι Οι κάτοικοι της νότιας γερμανικής πόλης Maulbronn είναι πεπεισμένοι, ότι τα Schwäbische Maultaschen, ένα είδος ζυμαρικoύ σαν ραβιόλι γεμισμένο με κρέας και σπανάκι, έχουν εφευρεθεί στα μέρη τους. Αυτό το τυπικό, φαινομενικά αρχαιότατο, γερμανικό έδεσμα έχει μάλιστα προστατευθεί με την σφραγίδα ποιότητος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αλήθεια είναι όμως, ότι η προϊστορία του φαγητού αυτού είναι πολυπολιτισμική. Τον 17ο αιώνα Ιταλοί τεχνίτες μετανάστευσαν με τις οικογένειές τους στην νότια Γερμανία, φέρνοντας μαζί τους τις μαγειρικές τους συνήθειες, τις οποίες μετέδωσαν και στους ντόπιους Γερμανούς. Ένα από αυτά τα φαγητά ήταν μικρά γεμιστά ζυμαρικά βρασμένα σε ζωμό, τα tortellini in brodo. Στην Ιταλία τα tortellini είχαν σερβιριστεί για πρώτη φορά στη Βενετία. Διότι εδώ επέστρεψαν από την Κίνα τα πλοία του Μάρκο Πόλο, φέρνοντας ως εμπόρευμα αυτά τα μικρά κινέζικα γεμιστά ζυμαρικά, τα dim sum τους μεζέδες που ευφραίνουν την καρδιά. Σουβλάκι Σις Κεμπάπ Πίτσα Μια κοινή γαστριμαργική παράδοση πολλών πολιτισμών εδώ και αρκετές χιλιετίες είναι κομματάκια κρέας περασμένα σε καλαμάκι, ψημένα επάνω από την φωτιά. Η σημερινή πίτσα οφείλει την ύπαρξή της επίσης σε μια πολιτιστική ανταλλαγή. Στην αρχαιότητα δεν υπήρχαν τομάτες. Ισπανοί θαλασσοπόροι έφεραν τον 16ο αιώνα για πρώτη φορά την τομάτα από την νότια Αμερική. Ο Μάρκος Πόρκιος Κάτος περιγράφει περίπου το 200 π.χ. την αρχαία ρωμαϊκή πίτσα ως μια επίπεδη βάση από ζυμάρι, με πρώτη ύλη αλεύρι και ελαιόλαδο, όπου πριν από το ψήσιμο προσέθεταν διάφορα μπαχαρικά, καθώς και ένα μείγμα από μέλι και τυρί. Γάρον (garum) Αρχαίο μπάρμπεκιου: Παραστάσεις σε ελληνικά αγγεία του 5ου αι. π.χ. Απεικονίζουν το ψήσιμο κομματιών κρέατος σε σουβλάκια. Η πιο διαδεδομένη πικάντικη σάλτσα των Ρωμαίων παρασκευαζόταν από κομμάτια ψαριών, που είχαν μείνει επί μήνες στο αλατόνερο και διάφορα βότανα. Οι Ρωμαίοι γνώρισαν την σάλτσα αυτή από τους Έλληνες και τους Καρχηδονίους και έτσι το γάρον έγινε σύντομα αγαπητό σε όλη την αυτοκρατορία. Γάρον (garum), σάλτσα ψαριού και Maggi Οι διάσημοι Γαλάτες Αστερίξ και Οβελίξ έψηναν το αγριογούρουνό τους ολόκληρο, περασμένο απλά σε μια σούβλα επάνω από τη φωτιά. Οι Ρωμαίοι αντίθετα το σερβίριζαν ως κομμάτια φιλέτου με μια ιδιαίτερη σάλτσα. Ο Ρωμαίος συγγραφέας μαγειρικών βιβλίων Απίκιος μας περιγράφει την συνταγή: σπόροι σέλινο, άνηθος, κύμινο, μέντα, μαντζουράνα, θυμάρι, λιγυστικόν, άσαρον, πιπερόριζα και πιπέρι ανακατεύονται με μια σάλτσα ψαριού, το γάρον (garum), και σε ένα γουδί αλέθονται μαζί, προσθέτοντας ξύδι, μέλι και κρασί (De re coquinaria (Περί μαγειρικής) VIII, 1,8).

11 ευεξία και σπα Νερό: Πηγή Ζωής Οι Ρωμαίοι αγαπούσαν με πάθος τα λουτρά και για τον σκοπό αυτό υπήρχαν οι μεγάλες thermae η τα μικρότερα balinea. Και οι δύο όροι προέρχονται από την ελληνική γλώσσα (θέρμες και βαλανεία), καθώς η παράδοση της εξευγενισμένης κολύμβησης έχει την προέλευση της στην ελληνιστική Ανατολή. Ωστόσο τα εξαίσια κτίρια των ρωμαϊκών λουτρών είναι μια ιδιαιτερότητα των Ρωμαίων. Οι εγκαταστάσεις των λουτρών αυτών αποτελούν την κορύφωση του ρωμαϊκού πολιτισμού και τρόπου ζωής. Από τα ιαματικά λουτρά στους ναούς της ευεξίας Σε διάφορες τοποθεσίες με θερμές πηγές κατασκευάστηκαν αρχικά εγκαταστάσεις λουτρών με σκοπό την βελτίωση της υγείας των κατοίκων, διαθέτοντας και έναν πρόσθετο χώρο λατρείας του Θεού της Θεραπευτικής Ασκληπιού. Πολύ σύντομα όμως οι εγκαταστάσεις αυτές εξελίχθηκαν σε πολυτελείς, πλήρως εξοπλισμένους ψυχαγωγικούς και εκπαιδευτικούς χώρους, γυμναστήρια αλλά και κέντρα συνάντησης για όλους τους πολίτες. Το ρωμαϊκό λουτρό γνώρισε τεράστια επιτυχία. Εφοδιασμένο με πισίνες κρύου, χλιαρού και πολύ ζεστού νερού, καθώς και με ατμόλουτρο, είναι απόλυτα συγκρίσιμο με ένα σύγχρονο κέντρο σάουνας. Ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες επαρχίες οι κάτοικοι διέθεταν αυτή την πολυτέλεια. Μετά την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε πολλά μέρη η παράδοση αυτή εγκαταλείφθηκε. Όμως στις ισλαμικές κοινωνίες το ατμόλουτρο διατηρήθηκε μέχρι τις μέρες μας ως χαμάμ. Τα λουτρά σε ρωμαϊκό στυλ βιώνουν σήμερα μια νέα άνθηση. Σε μοντέρνους ναούς της ευεξίας και σε οάσεις του σπα οι σύγχρονοι άνθρωποι βρίσκουν χαλάρωση για το σώμα και την ψυχή. Οι ρωμαϊκές θέρμες στο Badenweiler, στη νότια Γερμανία, αποτελούν μια σημαντική εγκατάσταση λουτρών του 1ου αιώνα μ.χ. Οι θεότητες της πηγής ήταν η εγγύηση όχι μόνο για ευεξία, αλλά και για θεραπεία. Οι θέρμες του Τραϊανού στην Ρώμη, Ιταλία, έχουν μια συνολική έκταση περίπου τετραγωνικών μέτρων και μπορούσαν να εξυπηρετήσουν ταυτόχρονα 1000 επισκέπτες. Η κύρια κολυμβητική δεξαμενή διαθέτει χωρητικότητα 7,5 εκατομμυρίων λίτρων νερού. Το χαμάμ είναι ένας τύπος ατμόλουτρου και αποτελεί εξέλιξη του ελληνορωμαϊκού λουτρού, χρήση του οποίου έκαναν επίσης και οι Βυζαντινοί.

12 xειροκροτήματα Λατρευτικές παραστάσεις Οι καταβολές του Ευρωπαϊκού θεάτρου εντοπίζονται σε θρησκευτικές και λατρευτικές τελετές, που ανάγονται στην τρίτη χιλιετία π.χ. Οι αρχαιολόγοι διαπίστωσαν ότι οι ορθογώνιες πλατείες των Μινωικών παλατιών της Κρήτης χρησιμοποιούνταν και ως χώροι εκτέλεσης θρησκευτικών παραστάσεων με θεατρικά στοιχεία. Οι θεατές παρακολουθούσαν τις εκδηλώσεις καθισμένοι στα πέτρινα σκαλοπάτια. Διασκέδαση για όλους Στην κλασική Ελλάδα το θέατρο αποκτά τυποποιημένες υποδομές, όπως αποθήκη για τα σκηνικά, κύρια σκηνή και τον ειδικά διαμορφωμένο χώρο για τους θεατές. Το θέατρο του Διόνυσου στην Αθήνα, κατασκευασμένο τον 5ο αιώνα π.χ., θεωρείται ο πρόγονος του κλασικού αρχαίου και κατά συνέπεια και του δικού μας σημερινού μοντέρνου θεάτρου. Από εδώ αυτή η μορφή τέχνης καθώς και η θεατρική αρχιτεκτονική εξαπλώνονται κατόπιν σε όλη την αρχαία Μεσόγειο. Με την πάροδο του χρόνου το περιεχόμενο των θεατρικών έργων ασκεί όλο και οξύτερη κριτική στην κοινωνία και η θεατρική έκφραση χαρακτηρίζεται από ισχυρά πολιτικά κίνητρα και καλλιτεχνικές ανησυχίες. Στις παραστάσεις παίρνουν μέρος μόνο άνδρες ηθοποιοί, φορώντας ανάλογα με την περίπτωση διαφορετικές μάσκες. Η αυλαία ανοίγει Οι Ρωμαίοι δέχθηκαν πλήρως την καλλιτεχνική αντίληψη των Ελλήνων και συνέβαλαν ώστε το θέατρο να εξαπλωθεί σε όλη την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Οι θεατρικές παραστάσεις ήταν πολύ δημοφιλείς και αυτό οδήγησε σε εξέλιξη του πολιτισμού και των κοινωνικών αξιών. Σήμερα υπάρχουν θέατρα σε κάθε πόλη του κόσμου. Τα θέματα των παραστάσεων έχουν ουσιαστικά αλλάξει ελάχιστα κατά τη διάρκεια των χιλιετιών. Παραμένουν πάντα επίκαιρα, επειδή ήταν ανέκαθεν βγαλμένα από την ζωή. Το αρχαίο θέατρο του Διόνυσου στην Αθήνα είχε χωρητικότητα θέσεων. Εκτός των διαφόρων μορφών του θεάτρου - όπως η τραγωδία και η κωμωδία - και η τυπολογία του βαθμιδωτά ανυψωμένου ημικυκλικού χώρου των θεατών, μπροστά από μια οριζόντια διαμορφωμένη, ανεξάρτητη σκηνή για τους ηθοποιούς, έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα. Στο βορειοδυτικό άκρο του μινωικού ανακτόρου της Κνωσού βρίσκεται μια ορθογώνια πλατεία, με βαθμίδες για τους θεατές. Είναι πιθανόν να γίνονταν εδώ τα περίφημα άλματα επάνω από τους ταύρους. Το πέτρινο κάθισμα από το θέατρο της ρωμαϊκής πόλης Lopodunum, Ladenburg στον ποταμό Neckar, στην Γερμανία, φέρει επιγραφή με το όνομα του δωρητή. Έτσι η θέση του παρέμενε πάντα στην διάθεση του. Το καλύτερα διατηρημένο αρχαίο θέατρο της ρωμαϊκής εποχής βρίσκεται στην Άσπενδο, στην νότια Τουρκία. Τον 10o αι. μετατράπηκε από τους Σελτζούκους σε χάνι και έτσι προστατεύτηκε από την φθορά και την κλοπή των δομικών υλικών.

13 Οι συμμετέχοντες και η συνεισφορά τους στο πρόγραμμα Eurolog Project-management: Prof. Dr. Harald Siebenmorgen, Dr. Katarina Horst, Angelika Zinsmaier M.A., Alexandra Neuner M.A. (Badisches Landesmuseum Karlsruhe, Deutschland). Εργασία: Η Ευρώπη σε διάλογο με την αρχαιότητα. Περιοδεύουσα έκθεση και έντυπος οδηγός. 1. project-partner: Καθηγήτρια Δρ. Αθανασία Κάντα, Μανώλης Βραχνάκης (23η Εφορία Αρχαιοτήτων, Ηράκλειον Κρήτης, Ελλάς) Εργασία: Minoan Crete and the Origins of Ancient Greek Theatre oδηγός για ξεναγούς και Η Παράσταση, ένα μυθιστόρημα για παιδιά και ενήλικες. 2. project-partner: Seher Türkmen, Gülcan Demir, Belgin Savaş, Faruk Yilmazer (Museum Directorate Alanya/Ministery for Culture and Tourism, General Directorate for Cultural Heritage and Museum, Turkey) Εργασία: Το βιβλίο των διακοπών μου ένα παιδικό βιβλίο. 3. project-partner: Dr. Claudio Parisi-Presicce, Dr. Isabella Damiani, Dr. Klaus Werner (Musei Capitolini Direzione Musei. Sovraintendenza Capitolina ai Beni Culturali, Roma Capitale) Εργασία: Capitolini.info, NFC enabled ιστοσελίδα για παροχή πληροφοριών αναφορικά με τα εκθέματα μουσείων σε ηλεκτρονική μορφή. Associated partner: Prof. Dr. Taher Ghalia, Soumaya Gharsallah-Hizem (Musée du Bardo, Tunis, Tunisia) Οργάνωση του ακαδημαϊκού συνεδρίου Eurolog-Summer School Intercultural competence in Archeology, τον Απρίλιο του Μπορείτε να βρείτε όλες τις εργασίες στα πλαίσια του Eurolog, τις διαλέξεις του Eurolog-Summer School καθώς και λοιπές σχετικές πληροφορίες στο: