ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ. που συνοδεύει το έγγραφο

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, SWD(2015) 136 final ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ που συνοδεύει το έγγραφο Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ με σκοπό την ενίσχυση οικονομικά αποδοτικών μειώσεων των εκπομπών και την προώθηση επενδύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών {COM(2015) 337 final}{swd(2015) 135 final} EL EL

2 1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Η γενική ανάλυση του προβλήματος σχετικά με τους στόχους πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα με ορίζοντα το 2030 και το ΣΕΔΕ διενεργήθηκε στην εκτίμηση επιπτώσεων 1 για το πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια με ορίζοντα το Τον Οκτώβριο του 2014, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε σχετικά με το πλαίσιο για το 2030 το οποίο περιλάμβανε δεσμευτική εγχώρια μείωση τουλάχιστον κατά 40% έως το 2030 σε σύγκριση με το 1990, και έναν αντίστοιχο στόχο μείωσης των εκπομπών για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ) κατά 43% σε σύγκριση με το 2005, καθώς και συνεχή δωρεάν κατανομή για τη βιομηχανία και τη δημιουργία μηχανισμών χρηματοδότησης για τη διασφάλιση της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στην ΕΕ. Το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι το πώς θα προσαρμοστούν οι αντίστοιχες διατάξεις της οδηγίας ΣΕΔΕ μετά το 2020, βελτιώνοντας παράλληλα το σύστημα με βάση τα διδάγματα που θα αντληθούν Δωρεάν κατανομή και αντιμετώπιση του κινδύνου διαρροής άνθρακα Παρέχονται δωρεάν δικαιώματα στη βιομηχανία για την αντιμετώπιση του ενδεχόμενου κινδύνου διαρροής άνθρακα 3 ελλείψει συγκρίσιμων μέτρων πολιτικής για το κλίμα σε άλλες μεγάλες οικονομίες. Το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι ο τρόπος καθορισμού μελλοντικών κανόνων για τη δωρεάν κατανομή στη βιομηχανία, ώστε να κατανεμηθούν με βέλτιστο τρόπο τα περίπου 6,3 δισεκατομμύρια δωρεάν δικαιώματα που διατίθενται με βάση τις αρχές που ορίζονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Μηχανισμοί χρηματοδότησης για χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές Βάσει του πλαισίου με ορίζοντα το 2030, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να δημιουργήσει τρεις μηχανισμούς χρηματοδότησης χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Καταρχάς, ένα Ταμείο Καινοτομίας 400 εκατομμυρίων δικαιωμάτων για την υποστήριξη ιδιαίτερα καινοτόμων, πρωτοποριακών σχεδίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στην ευρωπαϊκή βιομηχανία και ενέργεια, με βάση το υφιστάμενο πρόγραμμα NER 300. Επιπλέον, θα χρησιμοποιηθούν περίπου 310 εκατομμύρια δικαιώματα για ένα Ταμείο Εκσυγχρονισμού για τη στήριξη οικονομικά ασθενέστερων κρατών μελών της ΕΕ 4 για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και τον εκσυγχρονισμό των ενεργειακών συστημάτων. Τέλος, εξακολουθεί να ισχύει η υφιστάμενη επιλογή για τα οικονομικά ασθενέστερα κράτη μέλη να παράσχουν δωρεάν δικαιώματα στον κλάδο ηλεκτροπαραγωγής τους, με όριο έως και 40% των δικαιωμάτων τους να τίθενται προς πλειστηριασμό πριν αναδιανεμηθούν. Η παρούσα εκτίμηση επιπτώσεων εξετάζει τις βέλτιστες επιλογές για τον σχεδιασμό των εν λόγω μηχανισμών χρηματοδότησης χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών Περαιτέρω βελτιώσεις στο υφιστάμενο σύνολο κανόνων Οι υφιστάμενοι κανόνες για το ΣΕΔΕ της ΕΕ ισχύουν από το 2013 και είναι σχετικά πρόσφατοι, βάσει όμως της εμπειρίας, πρέπει να εξεταστούν ορισμένες περιορισμένες 1 Εκτίμηση επιπτώσεων σχετικά με ένα πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια κατά την περίοδο , SWD(2014) 15 final. 2 Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με ένα πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια κατά την περίοδο Αύξηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου σε τρίτες χώρες όπου η βιομηχανία δεν υπόκειται σε παρόμοιους περιορισμούς όσον αφορά τον άνθρακα κράτη μέλη, με κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε τιμές αγοράς το 2013 κάτω από το 60% του μέσου όρου της ΕΕ. 2

3 αλλαγές μετά το 2020 για βασικές πτυχές του ΣΕΔΕ (ισχύς των δικαιωμάτων, ενωσιακό μητρώο και μικροί πρόξενοι εκπομπών). 2. ΣΤΟΧΟΙ Ο γενικός στόχος της πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα, και του ΣΕΔΕ της ΕΕ ως βασικού εργαλείου της, είναι να συμβάλει στον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας σε έως και 2 βαθμούς Κελσίου άνω του προβιομηχανικού επιπέδου. Ο ειδικός στόχος πολιτικής είναι να καθοριστούν και να βελτιωθούν οι κανόνες του ΣΕΔΕ της ΕΕ μετά το 2020, ευθυγραμμίζοντάς τους με τον στόχο μείωσης των εκπομπών έως το Οι επιχειρησιακοί στόχοι για τις τρεις κατηγορίες (δωρεάν κατανομή, μηχανισμοί χρηματοδότησης χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και περαιτέρω βελτιώσεις των ισχυόντων κανόνων) αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που ορίζονται ανωτέρω. 3. ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ 3.1. Δωρεάν κατανομή και αντιμετώπιση του κινδύνου διαρροής άνθρακα Πολλές επιλογές πολιτικής αναπτύχθηκαν για κάθε ένα από τα στοιχεία του συστήματος δωρεάν κατανομής και για την αντιστάθμιση του έμμεσου κόστους, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες αρχές των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Τιμές αναφοράς. Υπάρχουν πολλές επιλογές για το πώς και πόσο συχνά πρέπει να επικαιροποιούνται οι τιμές αναφοράς (δικαιώματα ανά τόνο προϊόντος). Η εκτίμηση επιπτώσεων λαμβάνει υπόψη τη βασική επιλογή (επικαιροποίηση με βάση νέα στοιχεία που αναφέρονται από τις επιχειρήσεις), μια ενιαία κατ αποκοπή επικαιροποίηση, μια επαναλαμβανόμενη κατ αποκοπή επικαιροποίηση, μια επικαιροποίηση με βάση νέα δεδομένα σε συνδυασμό με μια κατ αποκοπή επικαιροποίηση και μια περιοδική επικαιροποίηση πλήρους συλλογής δεδομένων. Επίπεδο παραγωγής και προσαρμογές. Το επίπεδο παραγωγής πολλαπλασιάζεται με την τιμή αναφοράς για τον προσδιορισμό της ποσότητας των δικαιωμάτων ανά εγκατάσταση. Υπάρχουν διάφορες επιλογές σχετικά με τον αριθμό των ετών που θα χρησιμοποιηθούν για τα επίπεδα παραγωγής, τη συχνότητα επικαιροποίησης των ετών αυτών και τον τρόπο αντιμετώπισης των ετήσιων μεταβολών στα επίπεδα παραγωγής. Η εκτίμηση επιπτώσεων εξετάζει τη βασική επιλογή (επίπεδα παραγωγής που προσδιορίζονται μία φορά και ισχύοντες κανόνες για τις μεταβολές παραγωγής), μια εναλλακτική επιλογή με ιστορικά επίπεδα παραγωγής που καθορίζονται μία φορά και βασίζονται σε περίοδο πέντε ετών ( ) για ολόκληρη τη δεκαετή περίοδο και μια άλλη εναλλακτική επιλογή με επίπεδα παραγωγής που αφορούν δύο πενταετείς περιόδους ( , αντίστοιχα ). Σημαντικές αυξήσεις και μειώσεις παραγωγής εξετάζονται μέσω των ίδιων ορίων για την αυξημένη και μειωμένη παραγωγή. Η αυξημένη κατανομή για αυξημένη παραγωγή προέρχεται από το απόθεμα των νεοεισερχομένων και είτε πρόκειται για προκαθορισμένο ποσό (βασική επιλογή) είτε αναπληρώνεται από μη διατεθέντα δικαιώματα κατά τη διάρκεια της περιόδου. Μπορεί να χρηματοδοτηθεί από τα δικαιώματα της τέταρτης φάσης, ή από τα μη διατεθέντα 250 εκατομμύρια δικαιώματα της τρίτης φάσης. Ομάδες και κριτήρια διαρροής άνθρακα. Οι τομείς που θεωρείται ότι εκτίθενται σε σημαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα, λόγω της έντασης και εμπορίας άνθρακα λαμβάνουν περισσότερα δωρεάν δικαιώματα. Επί του παρόντος, η διαφοροποίηση μεταξύ τομέων είναι εξαιρετικά περιορισμένη, καθώς το 97% περιλαμβάνεται στον κατάλογο διαρροής άνθρακα. 3

4 Η εκτίμηση επιπτώσεων διερευνά τις επιλογές για μια πιο στοχευμένη προσέγγιση, με βάση τη διαφοροποίηση των τομέων ανάλογα με τον βαθμό έκθεσής τους στον κίνδυνο διαρροής άνθρακα - ελαφρά τροποποίηση των ισχυόντων κριτηρίων εφαρμογή ενιαίου συντελεστή για όλους διαφοροποίηση των τομέων σε τέσσερις ομάδες. Έμμεση αντιστάθμιση του κόστους. Το έμμεσο κόστος άνθρακα είναι το κόστος των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο μετακυλίεται στους βιομηχανικούς καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας. Επί του παρόντος, τα κράτη μέλη μπορούν να παρέχουν επιδοτήσεις σε ορισμένες ενεργοβόρες βιομηχανίες για να τις αποζημιώσουν εν μέρει για το εν λόγω έμμεσο κόστος, σύμφωνα με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων. Η εκτίμηση επιπτώσεων εξετάζει τη βασική επιλογή (συνεχίζοντας την τρέχουσα προσέγγιση), μια επιλογή για τη θέσπιση ενός υποχρεωτικού συστήματος αποζημιώσεων σε όλη την ΕΕ, το οποίο χρηματοδοτείται από εθνικά έσοδα από πλειστηριασμούς ή από δωρεάν κατανομή, και έναν συνδυασμό ενός πανευρωπαϊκού συστήματος αποζημιώσεων που χρηματοδοτείται μέσω δωρεάν κατανομής συν μια προαιρετική αποζημίωση σε εθνικό επίπεδο. Οι επιλογές πολιτικής για κάθε στοιχείο ελέγχθηκαν με τη χρήση επιχειρησιακών στόχων που συνδέονται με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και εκείνες με υψηλή βαθμολογία συνδυάστηκαν σε δέσμες επιλογών: Η «Βασική Επιλογή Α» αντικατοπτρίζει την αμετάβλητη οδηγία ΣΕΔΕ, αλλά δεν ανταποκρίνεται στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και δεν αξιολογείται. Η «Βασική Επιλογή Β» υποθέτει ότι οι ισχύοντες κανόνες παρατείνονται στην επόμενη φάση και όλες οι δέσμες αξιολογούνται σε σχέση με αυτήν. Η «Βασική Επιλογή Β2» είναι παρόμοια με τη «Βασική Επιλογή Β» με περιορισμένες προσαρμογές στα κριτήρια διαρροής άνθρακα. Η «Απλή» δέσμη επιλογών έχει σχεδιαστεί για την ελαχιστοποίηση του διοικητικού φόρτου και της πολυπλοκότητας. Η «Στοχοθετημένη» δέσμη επιλογών βασίζεται σε επιλογές πολιτικής οι οποίες αποσκοπούν στη διασφάλιση ότι οι πιο αποδοτικές εγκαταστάσεις δεν επιβαρύνονται με αδικαιολόγητες δαπάνες, αποφεύγοντας ταυτόχρονα απροσδόκητα κέρδη. Η «Απλή» και η «Στοχοθετημένη» δέσμη επιλογών αντιπροσωπεύουν διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης των αντισταθμίσεων μεταξύ των κατευθυντήριων αρχών, καθώς οι περισσότερες επιλογές πολιτικής στη «Στοχοθετημένη» δέσμη επιλογών απαιτούν συλλογή δεδομένων. Η δέσμη επιλογών «Περιορισμένες αλλαγές» αποτελεί συνδυασμό της «Απλής» και της «Στοχοθετημένης» δέσμης επιλογών. Επιπτώσεις Η δωρεάν κατανομή για την αντιμετώπιση του κινδύνου διαρροής άνθρακα επηρεάζει άμεσα τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ και τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών. Η τάξη μεγέθους των οικονομικών επιπτώσεων των κανόνων δωρεάν κατανομής αντιστοιχεί σε περίπου 6,3 δισεκατομμύρια δικαιώματα, τα οποία θα μπορούσαν να ανέλθουν σε περίπου 4

5 150 δισεκατομμύρια ευρώ 5. Αυτοί οι δημόσιοι πόροι πρέπει να διατεθούν κατά τον βέλτιστο τρόπο και πρέπει να διασφαλιστεί ότι δεν υπονομεύουν την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Το κόστος συμμόρφωσης για τους τομείς εξαρτάται από την τιμή των ανθρακούχων εκπομπών, το επίπεδο της δωρεάν κατανομής, καθώς και τις εκπομπές από την παραγωγή. Η τιμή των ανθρακούχων εκπομπών δεν επηρεάζεται άμεσα από τους κανόνες για τη δωρεάν κατανομή, καθώς το συνολικό ποσό των δικαιωμάτων που διατίθενται (ανώτατο όριο) καθορίζεται εκ των προτέρων. Το συνολικό κόστος των ανθρακούχων εκπομπών σε μακροοικονομικό επίπεδο καθορίζεται από τον συνολικό στόχο μείωσης των εκπομπών κατά 40%, και τον συγκεκριμένο στόχο μείωσης κατά 43% για το ΣΕΔΕ, όπως αναλύθηκε στην εκτίμηση επιπτώσεων του πλαισίου πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια με ορίζοντα το Δεν έχουν διαπιστωθεί σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις δέσμες επιλογών για τη δωρεάν κατανομή όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, διότι αυτές εξαρτώνται από τη συνολική μείωση των εκπομπών κατά 43% το 2030 που καθορίζεται από τα ανώτατα όρια. Όσον αφορά τον κοινωνικό αντίκτυπο, οι διαφορές ανάμεσα στις δέσμες επιλογών πολιτικής είναι μάλλον μικρές και αφορούν αποκλειστικά τις τιμές τηλεθέρμανσης. Όσον αφορά τους επιχειρησιακούς στόχους και τη σύνδεσή τους με τα στοιχεία των δεσμών επιλογών, επισημαίνονται τα ακόλουθα: Οι τακτικές επικαιροποιήσεις των τιμών αναφοράς που βασίζονται σε πλήρη συλλογή δεδομένων (Δέσμες επιλογών «Βασική επιλογή», «Περιορισμένες αλλαγές» και «Στοχοθετημένη») θα ευθυγραμμίσουν περισσότερο τις τιμές αναφοράς με την τεχνολογική πρόοδο. Οι επικαιροποιήσεις που βασίζονται σε ενιαίο κατ αποκοπή συντελεστή («Απλή» δέσμη επιλογών) θα αποδώσουν μια πιο απαιτητική τιμή αναφοράς για τομείς με τεχνολογικές δυνατότητες ανώτερες του μέσου όρου. Μια πιο ευέλικτη προσέγγιση, για παράδειγμα με μια επικαιροποίηση που βασίζεται σε πολλαπλούς κατ αποκοπή συντελεστές (πχ. χαμηλό, μέσο, υψηλό) και/ή που συμπληρώνεται με τη συλλογή δεδομένων, θα μπορούσε να αποφέρει μεγαλύτερη ευθυγράμμιση με την επιτευχθείσα τεχνολογική πρόοδο σε διάφορους τομείς. Μια πολύ στενή ευθυγράμμιση της δωρεάν κατανομής με τα χαρακτηριστικά ενός κλάδου (τεχνολογική πρόοδος, παραγωγή ή επίπεδα εκπομπών) μπορεί να μειώσει τα κίνητρα για καινοτομία. Για την καλύτερη στόχευση της δωρεάν κατανομής προς τις εγκαταστάσεις που σημειώνουν τις καλύτερες επιδόσεις και είναι πιο εκτεθειμένες σε κινδύνους διαρροής άνθρακα, το ποσό της δωρεάν κατανομής πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τον βαθμό κινδύνου διαρροής στον οποίο είναι εκτεθειμένοι οι τομείς. Οι δέσμες πολιτικής «Βασική Επιλογή» δεν επιτυγχάνουν στοχευμένη κατανομή επειδή ο διορθωτικός συντελεστής - ο οποίος μπορεί να ανέλθει περίπου στο 35% το μειώνει τη δωρεάν κατανομή σε όλους τους τομείς ανεξαρτήτως των κινδύνων διαρροής άνθρακα. Οι δέσμες επιλογών «Περιορισμένες αλλαγές» και «Στοχοθετημένη» αντιμετωπίζουν καλύτερα τις διαφορές όσον αφορά τον κίνδυνο διαρροής άνθρακα μέσω της κατάταξης των τομέων σε τέσσερις ομάδες διαρροής άνθρακα και ενδεχομένως αποφεύγοντας τον διορθωτικό συντελεστή. 5 Υπολογίζεται με τις εκτιμώμενες τιμές εμπορίας δικαιωμάτων στο έγγραφο «Τάσεις της ενέργειας, των μεταφορών και των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην ΕΕ το Σενάριο αναφοράς του 2013» ( 5

6 Οι κανόνες για τις προσαρμογές στα επίπεδα παραγωγής αλλάζουν και το αποθεματικό των νεοεισερχομένων μπορεί να βελτιωθεί (όπως στις δέσμες επιλογών «Απλή», «Περιορισμένες Αλλαγές» και «Στοχοθετημένη»), συμβάλλοντας έτσι στη μείωση του διορθωτικού συντελεστή και παρέχοντας περισσότερα δωρεάν δικαιώματα για ταχέως αναπτυσσόμενες εταιρείες. Ένα καλύτερα στοχευμένο σύστημα κατανομής (όπως συμβαίνει με τις δέσμες επιλογών «Περιορισμένες αλλαγές» και «Στοχοθετημένη») θα μειώσει επίσης την πιθανότητα απροσδόκητων κερδών, ενώ ένα πλήρως στοχευμένο σύστημα κατανομής συνεπάγεται υπερβολική διοικητική πολυπλοκότητα. Ένα πιο εναρμονισμένο σύστημα αποζημιώσεων για το έμμεσο κόστος των ανθρακούχων εκπομπών - που χρηματοδοτείται από τα έσοδα των πλειστηριασμών για τα κράτη μέλη - προσφέρει μεγαλύτερη προστασία για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, αλλά το κόστος των εσόδων από τους πλειστηριασμούς δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άλλους σκοπούς, πχ. για την υποστήριξη της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές που μπορεί να μειώσει περαιτέρω το κόστος των ανθρακούχων εκπομπών μακροπρόθεσμα. Λαμβάνοντας υπόψη τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των διαφόρων δεσμών επιλογών, θα μπορούσε να εξεταστεί επίσης ένας συνδυασμός, για παράδειγμα ορισμένα μέτρα της δέσμης «Απλή» που αποδίδουν ικανοποιητικά όσον αφορά τα οικονομικά κίνητρα και την διοικητική απλούστευση - πχ. τιμές αναφοράς που βασίζονται σε (πολλαπλούς) κατ αποκοπή συντελεστές και στενότερη ευθυγράμμιση με τα δεδομένα παραγωγής - σε συνδυασμό με κανόνες διαρροής άνθρακα (από τις δέσμες «Περιορισμένες Αλλαγές» και «Στοχοθετημένη»), για την καλύτερη στόχευση των δωρεάν δικαιωμάτων προς τους τομείς που είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στους κανόνες διαρροής άνθρακα. Ωστόσο, η επιλογή πολιτικής εξαρτάται τελικά από την έμφαση που δίνουν οι φορείς λήψης αποφάσεων στους διάφορους στόχους Μηχανισμοί χρηματοδότησης για χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές Όσον αφορά το Ταμείο Καινοτομίας, εξετάζονται αλλαγές στους υφιστάμενους κανόνες NER 300 για την παρακολούθηση των έργων και την προσέγγιση επιμερισμού του κινδύνου, ιδίως για έργα της βιομηχανίας. Για την παρακολούθηση των έργων, το ισχύον πλαίσιο βασίζεται σε μια αξιολόγηση της επιλεξιμότητας για το δυναμικό καινοτομίας και την τεχνική και οικονομική βιωσιμότητα και μια επιλογή με βάση το κόστος ανά κατάταξη επιδόσεων των μονάδων. Αυτό θα μπορούσε να διατηρηθεί ή να μεταβληθεί για τη βιομηχανία, με την προσθήκη κριτηρίων σχετικά με τη δυνατότητα αναπαραγωγής και κατάταξης των έργων με βάση την καινοτομία. Πιθανές αλλαγές στον τρόπο που παρέχεται η χρηματοδοτική στήριξη συνίστανται στην αύξηση του μέγιστου ποσοστού χρηματοδότησης και στην παροχή μέρους της στήριξης σε πρότερα στάδια του κύκλου ζωής του έργου όπως ορόσημα κατά τη φάση της κατασκευής. Μια πιο φιλόδοξη αλλαγή είναι η αντικατάσταση της υφιστάμενης μη επιστρεπτέας επιδότησης με βάση την απόδοση από ένα χρηματοδοτικό μέσο όπως εγγύηση ή συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο. Με βάση αυτές τις πτυχές, εξετάζονται δύο δέσμες επιλογών: Επιλογή 1 - αλλαγές στους ισχύοντες κανόνες με μια πιο εξατομικευμένη προσέγγιση για τα έργα του κλάδου και αύξηση του ποσοστού χρηματοδότησης. Οι επιπτώσεις της αύξησης του ποσοστού χρηματοδότησης εξετάζονται σε αυτήν την εκτίμηση 6

7 επιπτώσεων, αλλά απαιτείται πιο εντατική διαβούλευση με τους φορείς της αγοράς στο πλαίσιο της εκτελεστικής νομοθεσίας για τις ΑΠΕ, τη CCS και τον κλάδο. Επιλογή 2 - αλλαγές στους ισχύοντες κανόνες: η υποστήριξη που παρέχεται από ένα μόνιμο χρηματοδοτικό μηχανισμό μέσω ενός χρηματοδοτικού μέσου. Η ανάλυση των επιλογών δείχνει πολλές αντισταθμίσεις: επίτευξη σημαντικών καινοτομιών, με ταυτόχρονη στόχευση της στήριξης για την καλύτερη χρήση των περιορισμένων πόρων, αντιμετώπιση των οικονομικών φραγμών για την καινοτομία των χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, με ταυτόχρονη δημιουργία μιας αποτελεσματικής, απλής δομής διαχείρισης. Η Επιλογή 1 θα μπορούσε να είναι αποτελεσματική όσον αφορά την αντιμετώπιση συγκεκριμένων οικονομικών φραγμών για την καινοτομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών για τους χορηγούς των έργων. Θα μπορούσε να οδηγήσει σε χαμηλότερη μόχλευση και σε παροχή στήριξης λιγότερων έργων έναντι της συνέχισης των υφιστάμενων κανόνων ή της Επιλογής 2, αλλά έχει τις μεγαλύτερες δυνατότητες να αντιμετωπίσει τους συγκεκριμένους φραγμούς για τη στήριξη της εμπορίας επαναστατικών καινοτομιών για τις ΑΠΕ, τη CCS και τη βιομηχανία. Θα μπορούσε να προσφέρει σημαντική προστιθέμενη αξία στην ΕΕ λαμβάνοντας υπόψη τη δυνατότητα αναπαραγωγής των έργων του κλάδου. Παρόμοια αποτελέσματα θα μπορούσαν επίσης να επιτευχθούν από τη διαδικασία επιλογής βάσει της αρχής προτεραιότητας που προβλέπεται από την Επιλογή 2, αλλά η επιλογή αυτή θα περιόριζε τη σύγκριση μεταξύ των προτάσεων του έργου και μπορεί να πρέπει να συνδυαστεί με πρόσθετα μέσα για την υποστήριξη ιδιαίτερα καινοτόμων σχεδίων. Όσον αφορά το Ταμείο Εκσυγχρονισμού, οι κύριες επιλογές που εξετάστηκαν αφορούν τη δομή διακυβέρνησης, και τους διαφορετικούς ρόλους που μπορούν να διαδραματίσουν τα κράτη μέλη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΤΕπ για την προώθηση των στόχων του Ταμείου. Δύο διαφορετικοί παράγοντες μπορεί να ποικίλλουν όσον αφορά τον ρόλο των κρατών μελών και της Επιτροπής: ο βαθμός στον οποίο ορίζονται στον εκτελεστικό κανονισμό από την Επιτροπή η επιλεξιμότητα, η επιλογή και οι κατευθυντήριες γραμμές που αφορούν την επένδυση, και η σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου το οποίο καθορίζει περαιτέρω τους κανόνες και τις κατευθυντήριες γραμμές. Το διοικητικό συμβούλιο μπορεί να περιλαμβάνει τα δικαιούχα κράτη μέλη ή όλα τα κράτη μέλη (δωρητές και δικαιούχους) και την Επιτροπή. Η ΕΤΕπ θα μπορούσε είτε να προβαίνει στη δέουσα επιμέλεια και να έχει συμβουλευτικό ρόλο ή να ενεργεί ως διαχειριστής του ταμείου εξ ονόματος των δικαιούχων κρατών μελών και της Επιτροπής. Οι κατωτέρω επιλογές αποτυπώνουν διαφορετικούς συνδυασμούς: Επιλογή 1: μεγάλη διακριτική ευχέρεια και ευθύνη για τα δικαιούχα κράτη μέλη, καθώς και προσαρμογή του Ταμείου Εκσυγχρονισμού σε συγκεκριμένες εθνικές ανάγκες. Το διοικητικό συμβούλιο των δικαιούχων κρατών μελών ορίζει τα κριτήρια επιλεξιμότητας και τα έργα. Η εκτελεστική νομοθεσία περιλαμβάνει γενική καθοδήγηση με λεπτομερείς αποφάσεις οι οποίες λαμβάνονται από το διοικητικό συμβούλιο. Η Επιτροπή συμβάλλει στη διοίκηση, η ΕΤΕπ προβαίνει στη δέουσα επιμέλεια. Επιλογή 2: περισσότερη συνεργασία. Οι επενδυτικές κατευθυντήριες γραμμές συμφωνούνται από το διοικητικό συμβούλιο όλων των κρατών μελών και την Επιτροπή. Η Επιτροπή συμβάλλει στη διοίκηση και η ΕΤΕπ προβαίνει στη δέουσα επιμέλεια. Η ΕΤΕπ έχει ενισχυμένο ρόλο ως διαχειριστής του ταμείου και παραμένει υπόλογη στο διοικητικό συμβούλιο, αξιολογεί τα επιμέρους προγράμματα, σχέδια και χρηματοδοτικά μέσα, και παρακολουθεί τους δείκτες επιδόσεων. Επιλογή 3: τα δικαιούχα κράτη μέλη προσδιορίζουν μια σειρά από σχέδια που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν μέσω χρηματοδοτικών μέσων, σύμφωνα με τα κριτήρια επιλεξιμότητας 7

8 και τις γενικές αρχές για την επιλογή των έργων που ορίζονται στην εκτελεστική νομοθεσία. Η Επιτροπή συμβάλλει στη διοίκηση, η ΕΤΕπ προβαίνει στη δέουσα επιμέλεια. Το Ταμείο Εκσυγχρονισμού αναμένεται να δημιουργήσει επενδύσεις οι οποίες, ανάλογα με τον τύπο του έργου που υποστηρίζεται, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ευκαιρίες απασχόλησης και χαμηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και να βελτιώσουν την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Οι τρεις επιλογές συγκρίνονται με βάση την αποτελεσματικότητα, τη συνοχή, τη στρέβλωση της αγοράς και τον διοικητικό φόρτο και υπάρχουν και αντισταθμίσεις. Η «αποτελεσματικότητα» αποτελεί το κλειδί για τη διασφάλιση της δομής διακυβέρνησης συμβάλλοντας στην επίτευξη των στόχων του Ταμείου. Η Επιλογή 3 έχει απλή δομή διακυβέρνησης, αλλά μπορεί να κινητοποιήσει λιγότερες ιδιωτικές επενδύσεις. Η Επιλογή 1 εξετάζει τις εθνικές προτεραιότητες, αλλά ενδέχεται να μην αποτυπώνει πλήρως τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Μπορεί να υπάρχει κίνδυνος στρεβλώσεων στην εσωτερική αγορά ενέργειας και επαχθής κατακερματισμός για τους επενδυτές με αποτέλεσμα τη μείωση της αποτελεσματικότητας. Η Επιλογή 2 αποτελεί μια ισορροπημένη προσέγγιση που επιτρέπει ένα μέγιστο ποσό ιδιωτικών επενδύσεων και λαμβάνει υπόψη τόσο τις εθνικές όσο και τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Για την προαιρετική δωρεάν κατανομή με σκοπό την προώθηση των επενδύσεων για τον εκσυγχρονισμό του ενεργειακού τομέα, οι βασικές πτυχές που αξιολογούνται είναι το χρονοδιάγραμμα, η επιλογή των επενδύσεων και η υποβολή εκθέσεων, διότι επί του παρόντος διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών που χρησιμοποιούν αυτήν την επιλογή, επηρεάζοντας τον όγκο και το χρονοδιάγραμμα των δικαιωμάτων προς πλειστηριασμό ή επηρεάζουν αρνητικά τους επιχειρησιακούς στόχους (διαφάνεια, απλούστευση και πιθανές στρεβλώσεις της αγοράς ενέργειας). Πιθανές αλλαγές περιλαμβάνουν την αντικατάσταση των υφιστάμενων εθνικών σχεδίων με ανοιχτό διαγωνισμό βάσει στοχευμένης απόδοσης (διαγωνισμός ή ανταγωνιστικές προσφορές με επενδύσεις που αντιπροσωπεύουν τη βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων που έχει επιλεγεί/αποτελεί προτεραιότητα) ή δημοσίευσης από την Επιτροπή αντί της υποβολής εκθέσεων από τα κράτη μέλη. Θα μπορούσε να επιλεγεί ένα ίσο ποσό δωρεάν κατανομής ανά έτος για να αντικαταστήσει την υφιστάμενη προσέγγιση με τροχιά αποκλιμάκωσης, επηρεάζοντας την κατανομή των επενδύσεων κατά τη διάρκεια της περιόδου και παρέχοντας αποζημιώσεις στην αγορά. Τέλος, συνεπείς κανόνες σχετικά με τους πλειστηριασμούς σε περίπτωση που δεν παρέχονται δωρεάν δικαιώματα θα μπορούσαν να μειώσουν τις τρέχουσες διακυμάνσεις μεταξύ των κρατών μελών και να θέσουν ένα σαφές χρονοδιάγραμμα για τον πλειστηριασμό μη διατεθέντων δικαιωμάτων. Με βάση αυτές τις πτυχές, εξετάζονται τρεις δέσμες επιλογών. Επιλογή 1: μια εξορθολογισµένη προσέγγιση με πιο συνεπείς κανόνες και διαδικασίες, η οποία περιορίζει τις καθυστερήσεις για τις επενδύσεις και τις εκθέσεις που δημοσιεύονται από την Επιτροπή. Αυτό θα μειώσει τις διαφορές των μεθοδολογιών μεταξύ των κρατών μελών, διατηρώντας παράλληλα τις περισσότερες από τις αρχές. Επιλογή 2: οι αλλαγές επικεντρώνονται σε μια ανταγωνιστική και ανοικτή διαδικασία επιλογής επενδύσεων. Ένας ανοικτός διαγωνισμός μειώνει τον πιθανό κίνδυνο στρέβλωσης της αγοράς για μεγάλες επενδύσεις, οι οποίες συγκρίνονται με βάση την αρχή της σχέσης κόστους-οφέλους. Θα μπορούσαν να εγκριθούν μικρότερες επενδύσεις στο πλαίσιο ενός πιθανού μελλοντικού γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία για τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων. Ο πλειστηριασμός των μη διατεθέντων δικαιωμάτων μπορεί να καθυστερήσει για 1 ή 2 έτη. 8

9 Επιλογή 3: μέγιστο επίπεδο τυποποίησης με σταθερό ποσοστό δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων σε ετήσια βάση. Η προσέγγιση αυτή είναι απόλυτα προβλέψιμη για την αγορά. Επιλογή όλων των επιλέξιμων επενδύσεων μέσω ανοικτού διαγωνισμού με βάση την αξιοποίηση των πόρων. Υπάρχουν ορισμένες αντισταθμίσεις για τις επιλογές που εξετάζονται: η εξορθολογισµένη προσέγγιση στην Επιλογή 1 παρέχει περιορισμένες βελτιώσεις όσον αφορά τη διαφάνεια και μειώνει τον διοικητικό φόρτο, αλλά δεν αλλάζει την επιλογή των επενδύσεων, επομένως η αποτελεσματικότητα δεν μεταβάλλεται σημαντικά. Η αλλαγή της κατεύθυνσης της δωρεάν κατανομής και η εφαρμογή μιας ανταγωνιστικής διαδικασίας επιλογής μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του διοικητικού φόρτου, αλλά έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και τη διαφάνεια. Θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα να επιτρέπουν και οι τρεις επιλογές στα κράτη μέλη να επιλέγουν τα δικαιώματά τους από τη δωρεάν κατανομή στο Ταμείο Εκσυγχρονισμού, παρέχοντας μια ενιαία δομή για τους πιθανούς επενδυτές. Διακρίνονται τρεις κύριες διασυνδέσεις μεταξύ των μηχανισμών χρηματοδότησης για τις χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές: η ανάγκη για ισορροπημένη αποτίμηση των δικαιωμάτων εκπομπών ώστε να καταστεί δυνατή η έγκαιρη έναρξη με ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση του αντικτύπου στην αγορά ανθρακούχων εκποµπών (Ταμείο Καινοτομίας και Ταμείο Εκσυγχρονισμού), μια ομοιότητα μεταξύ των στοχευμένων επενδύσεων στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και του εκσυγχρονισμού του ενεργειακού τομέα που υπογραμμίζει την ανάγκη να ληφθεί υπόψη η ενδεχόμενη σώρευση (Ταμείο Εκσυγχρονισμού και προαιρετική δωρεάν κατανομή στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας), καθώς και ο αντίκτυπος της μεταφοράς και της εφαρμογής των κανόνων για τα δικαιούχα κράτη μέλη του Ταμείου Εκσυγχρονισμού και την προαιρετική δωρεάν διάθεση δικαιωμάτων σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής Περαιτέρω βελτιώσεις στο υφιστάμενο σύνολο κανόνων Η υφιστάμενη αρχιτεκτονική του ΣΕΔΕ της ΕΕ είναι σχετικά πρόσφατη, αλλά με βάση την εμπειρία, θα μπορούσαν να εξεταστούν ορισμένες περιορισμένες αλλαγές μετά το Αυτές μπορεί να αφορούν: την ισχύ των δικαιωμάτων σε κάθε φάση του ΣΕΔΕ, τη δυνατότητα των κρατών μελών να εξαιρούν ορισμένες μικρές εγκαταστάσεις από το ΣΕΔΕ της ΕΕ και να τις υποβάλουν σε ισοδύναμα μέτρα, τη βιώσιμη χρηματοδότηση του ενιαίου ενωσιακού μητρώου για το ΣΕΔΕ της ΕΕ. 9