Δηµοσθένης. Ὀλυνθιακοί. Μετάφραση-Σχόλια Νικ. Σ. Γκινόπουλος ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Transcript

1

2 Δηµοσθένης Ὀλυνθιακοί Μετάφραση-Σχόλια Νικ. Σ. Γκινόπουλος ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι Ολυνθιακοί είνε τρεις λόγοι του ηµοσθένους τρεις εκ των αρίστων του δαιµονίου ρήτορος και των κλασσικών εν γένει λόγων ωνοµάσθησαν δε τοιουτοτρόπως εκ της εν Θράκη πόλεως Ολύνθου, εναντίον της οποίας εξεστράτευσεν ο Φίλιππος. Οι Ολύνθιοι τότε στείλαντες πρέσβεις εις τας Αθήνας εζήτησαν βοήθειαν. Ο ηµοσθένης συνηγόρησε θερµώς υπέρ της αποστολής βοηθείας και εκφωνεί επί τη ευκαιρία ταύτη τους τρεις αυτούς λόγους, Εν τω Α' Ολυνθιακώ λέγει ότι ο µεταξύ Ολυνθίων και Φιλίππου πόλεµος είνε µία αρίστη δι' αυτούς ευκαιρία, της οποίας συµβουλεύει να επωφεληθώσι στέλλοντας αµέσως βοήθειαν προς τους Ολυνθίους τα δε αναγκαιούντα διά την εκστρατείαν χρήµατα υποδεικνύει ότι ευκόλως ηδύναντο να ευρεθούν, αν εγίνετο σκοπιµωτέρα χρήσις των στρατιωτικών χρηµάτων, τα οποία

3 εµοιράζοντο ως θεωρικά. Οι Αθηναίοι επείσθησαν και απεφάσισαν να βοηθήσουν, αλλ' εβράδυνεν να εκτελέσουν τα αποφασισθέντα, αφ' ενός µεν ένεκα της συνηθισµένης των αδρανείας, αφ' ετέρου δ' ένεκα του δισταγµού, τον οποίον ενέβαλλον οι αντίπαλοι του ηµοσθένους εκφοβίζοντες αυτούς περί του δυνατού της επιτυχίας. Τότε ο ηµοσθένης εκφωνεί τον Β' Ολυνθιακόν, εις τον οποίον αποδεικνύει ότι δεν είνε, όσον νοµίζεται, ο Φίλιππος φοβερός και ότι η δύναµις του είνε µάλλον φαινοµενική παρά πραγµατική. Αλλά πάλιν η έλλειψις χρηµάτων καθίστα τας βοηθείας των Αθηναίων ανεπαρκείς εκτός δε τούτου οι Αθηναίοι µετά την αποστολήν βοηθειών ανεπαύθησαν θεωρούντες βεβαίαν την νίκην. Τούτο όµως εξαναγκάζει τον ηµοσθένην να εκφωνήσει τον Γ' Ολυνθιακόν, διά του οποίου προτείνει γενναιότερα και ριζικώτερα µέτρα και προσπαθεί, µε πολλήν λεπτότητα και ένα ευφυά συνδυασµόν, να προδιαθέση τους Αθηναίους να µεταβάλωσι πάλιν τα θεωρικά εις στρατιωτικά. Και εστάλησαν µεν επανειληµµέναι βοήθειαι εις τους Ολυνθίους, αλλ' ούδέν κατώρθωσαν διότι τω 348 π. Χ. η πόλις εκυριεύθη

4 υπό του πολυµηχάνου Μακεδόνος. Αλλ' ενώ ο ηµοσθένης µε τας ενεργείας του τας πατριωτικάς δεν κατώρθωσε να σώση την Όλυνθον από τους όνυχας του Φιλίππου, έκαµε κάτι τι σπουδαιότερον δι' αυτήν κατώρθωσε να της φορέση της Αθανασίας το στέµµα και της Τέχνης την αλουργίδα µε τους τρεις αυτούς αθανάτους του λόγους!... ΝΙΚ. Σ. ΓΚΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Εκδόσεις "ΦΕΞΗ", Αθήνα 1911(;) Ὀλυνθιακὸς Αʹ Νοµίζω, ώ Αθηναίοι, ότι σεις θα [1] ἀντὶ πολλῶν ἄν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, επροτιµούσατε να εγίνετο φανερόν χρηµάτων ὑµᾶς ἑλέσθαι νοµίζω, εἰ εκείνο, το οποίον θα ήτο ωφέλιµον φανερὸν γένοιτο τὸ µέλλον συνοίσειν τῇ εις την πόλιν µας, περί του ζητήµατος αυτού, περί του οποίου πόλει περὶ ὧν νυνὶ σκοπεῖτε. ὅτε τοίνυν την στιγµήν αυτήν σκέπτεσθε (1) τοῦθ οὕτως ἔχει, προσήκει προθύµως και θα επροτιµούσατε είµαι ἐθέλειν ἀκούειν τῶν βουλοµένων βέβαιος περισσότερον από πολλά συµβουλεύειν οὐ γὰρ µόνον εἴ τι χρήµατα. Αφού λοιπόν το πράγµα χρήσιµον ἐσκεµµένος ἥκει τις, τοῦτ ἂν είνε έτσι, πρέπει να θέλετε µε προθυµίαν να ακούσετε πάντα, ἀκούσαντες λάβοιτε, ἀλλὰ καὶ τῆς όστις θα παρουσιάζετο, διά να σας ὑµετέρας τύχης ὑπολαµβάνω πολλὰ τῶν το φανέρωση και όχι µόνον τούτο, δεόντων ἐκ τοῦ παραχρῆµ ἐνίοις ἂν αφού το ακούσετε, να το ἐπελθεῖν εἰπεῖν, ὥστ ἐξ ἁπάντων παραδεχθήτε, εκείνο δηλαδή το οποίον έρχεται κανείς επίτηδες να ῥᾳδίαν τὴν τοῦ συµφέροντος ὑµῖν

5 σας ειπή ότι είνε χρήσιµον, αφού προηγουµένως το εσκέφθη αλλά φρονώ επειδή είσθε τυχεροί άνθρωποι, ότι πολλαί γνώµαι συµφέρουσαι ηµπορούν να έλθουν έξαφνα εις µερικούς απροµελετήτως διά να τας είπουν, ώστε από όλας τας γνώµας να εκλέξετε ευκόλως εκείνην, η οποία θα είνε η περισσότερον συµφέρουσα εις την πόλιν µας. αἵρεσιν γενέσθαι. Η παρούσα λοιπόν περίστασις και [2] ὁ µὲν οὖν παρὼν καιρός, ὦ ἄνδρες ευκαιρία, ώ άνδρες Αθηναίοι, µόνον Ἀθηναῖοι, µόνον οὐχὶ λέγει φωνὴν που δεν το λέγει και το λέγει ἀφιεὶς ὅτι τῶν πραγµάτων ὑµῖν ἐκείνων βγάζουσα φωνήν ότι όχι µε µισθωτούς ανθρώπους, αλλά σεις οι αὐτοῖς ἀντιληπτέον ἐστίν, εἴπερ ὑπὲρ ίδιοι πρέπει να πάρετε εις τα χέρια σωτηρίας αὐτῶν φροντίζετε ἡµεῖς δ οὐκ σας τας υποθέσεις των Ολυνθίων, οἶδ ὅντινά µοι δοκοῦµεν ἔχειν τρόπον εάν βέβαια ενδιαφέρεσθε διά την πρὸς αὐτά. ἔστι δὴ τά γ ἐµοὶ δοκοῦντα, ιδικήν σας σωτηρίαν την σωτηρίαν ψηφίσασθαι µὲν ἤδη τὴν βοήθειαν, καὶ της πόλεως ηµείς όµως δεν γνωρίζω ποίαν σκέψιν και διάθεσιν παρασκευάσασθαι τὴν ταχίστην ὅπως έχοµεν διά τας υποθέσεις αυτάς ἐνθένδε βοηθήσετε (καὶ µὴ πάθητε διατί είµεθα τόσον άτολµοι! Η ταὐτὸν ὅπερ καὶ πρότερον), πρεσβείαν δὲ ιδική µου όµως γνώµη καθαρά είνε πέµπειν, ἥτις ταῦτ ἐρεῖ καὶ παρέσται η έξής να αποφασίσετε τώρα πλέον να βοηθήσετε τους Ολυνθίους και τοῖς πράγµασιν να προετοιµασθήτε όσον ηµπορείτε γρηγορώτερα και να τρέξετε εις βοήθειαν οι ίδιοι σεις και όχι µε µισθοφόρους, διά να µη πάθετε τα ίδια, τα οποία επάθατε πρωτύτερα και να στείλετε ακόµη απεσταλµένους, οι οποίοι να αναγγείλουν τας αποφάσεις σας αυτάς και να παρακολουθούν από πλησίον, να παρακολουθούν µε

6 προσοχήν την εξέλιξιν των πραγµάτων των Ολυνθίων. ιότι υπάρχει προ πάντων αυτός ο [3] ὡς ἔστι µάλιστα τοῦτο δέος, µὴ φόβος µήπως επειδή ο Φίλιππος πανοῦργος ὢν καὶ δεινὸς ἅνθρωπος είνε άνθρωπος, ο οποίος ηµπορεί να πράγµασι χρῆσθαι, τὰ µὲν εἴκων, ἡνίκ κάµνη τα πάντα άνθρωπος πονηρός και είνε φοβερός να ἂν τύχῃ, τὰ δ ἀπειλῶν (ἀξιόπιστος δ ἂν µεταχειρίζεται τας περιστάσεις, εἰκότως φαίνοιτο ), τὰ δ ἡµᾶς άλλοτε µεν υποχωρών όταν η διαβάλλων καὶ τὴν ἀπουσίαν τὴν περίστασις το καλή, άλλοτε δε ἡµετέραν, τρέψηται καὶ παρασπάσηταί απειλών και ευλόγως θα εφαίνετο τι τῶν ὅλων πραγµάτων. ότι είνε άξιος να πραγµατοποιήση τας απειλάς του, άλλοτε δε συκοφαντών ηµάς προς τους Ολυνθίους ότι δεν ετρέξαµεν προς βοήθειαν των, µήπως µετατρέψη τα πράγµατα και συµπαρασύρη µε το µέρος του κανένα σπουδαίον ωφέληµα εκ της όλης υποθέσεως των Ολυνθίων (3). Αλλά όχι, µη φοβήσθε, ω Αθηναίοι! ιότι εκείνα τα οποία είνε και το δυσκολώτατον να καταπολέµηση κανείς εκ των προσόντων του Φιλίππου την δραστηριότητα του και την πανουργίαν του ακριβώς αυτά είνε και πάρα πολύ ωφέλιµα και συµφέροντα διά σας. Και ιδού πώς. ιότι είνε τη αληθεία µέγα πλεονέκτηµα, βοηθεί πολύ την ταχυτέραν και επικαιροτέραν ενέργειαν και εκτέλεσιν των πολεµικών επιχειρήσεων το να είνε εκείνος, ένας µόνος, κύριος και εκείνων, τα οποία λέγονται και όσα δεν λέγονται, και να είνε συγχρόνως και στρατηγός και [4] οὐ µὴν ἀλλ ἐπιεικῶς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῦθ ὃ δυσµαχώτατόν ἐστι τῶν Φιλίππου πραγµάτων, καὶ βέλτιστον ὑµῖν τὸ γὰρ εἶναι πάντων ἐκεῖνον ἕν ὄντα κύριον καὶ ῥητῶν καὶ ἀπορρήτων καὶ ἅµα στρατηγὸν καὶ δεσπότην καὶ ταµίαν, καὶ πανταχοῦ αὐτὸν παρεῖναι τῷ στρατεύµατι, πρὸς µὲν τὸ τὰ τοῦ πολέµου ταχὺ καὶ κατὰ καιρὸν πράττεσθαι πολλῷ προέχει, πρὸς δὲ τὰς καταλλαγάς, ἃς ἂν ἐκεῖνος ποιήσαιτ ἄσµενος πρὸς Ὀλυνθίους, ἐναντίως ἔχει.

7 απόλυτος κύριος και ταµίας και να είνε πανταχού παρών εις το στράτευµα αλλά τούτο πάλιν είνε εναντίον, κάµνει σχεδόν αδύνατον πάσαν κερδοσκοπικήν συµφωνίαν και ανταλλαγήν του Φιλίππου µε τους Ολυνθίους πράγµατα τα οποία εκείνος µε πολλήν ευχαρίστησιν και ευκολίαν θα έκαµνεν, αν ηµπορούσε... ιότι είνε πλέον ολοφάνερον εις τους Ολυνθίους, ότι τώρα δεν διατρέχουν τον κίνδυνον να χάσουν την δόξαν των, ούτε ένα µέρος της χώρας των είνε πολύ φοβερώτερος ο κίνδυνος πρόκειται να αναστατωθή η πατρίς των και οι κάτοικοι της να πωληθούν ως δούλοι!... Και µάλιστα, αφού ηξεύρουν καλά τί έκαµε, ποίαν διαγωγήν έδειξεν ο Φίλιππος εις τους Αµφιπολίτας εκείνους, οι όποιοι του παρέδωκαν την πόλιν των, και εις όσους Πυδναίους έτρεξαν να τον υποδεχθούν (4) και είνε, καθώς νοµίζω, ο τύραννος εις τα δηµοκρατικά πολιτεύµατα πράγµα το οποίον δεν πρέπει καθόλου να εµπιστεύεται κανείς, και µάλιστα αν έχωσι χώραν γειτονικήν. Ταύτα λοιπόν επειδή από καιρόν πολύν έχετε εννοήσει, ώ Αθηναίοι, και αφού λάβετε υπ' όψιν σας όλα τα άλλα, όσα αρµόζει την δόξαν των προγόνων µας, την αξίαν της πόλεως, τας αδικίας του Φιλίππου [5] δῆλον γάρ ἐστι τοῖς Ὀλυνθίοις ὅτι νῦν οὐ περὶ δόξης οὐδ ὑπὲρ µέρους χώρας πολεµοῦσιν, ἀλλ ἀναστάσεως καὶ ἀνδραποδισµοῦ τῆς πατρίδος, καὶ ἴσασιν ἅ τ Ἀµφιπολιτῶν ἐποίησε τοὺς παραδόντας αὐτῷ τὴν πόλιν καὶ Πυδναίων τοὺς ὑποδεξαµένους καὶ ὅλως ἄπιστον, οἶµαι, ταῖς πολιτείαις ἡ τυραννίς, ἄλλως τε κἂν ὅµορον χώραν ἔχωσι. [6] ταῦτ οὖν ἐγνωκότας ὑµᾶς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ τἄλλ ἃ προσήκει πάντ ἐνθυµουµένους φηµὶ δεῖν ἐθελῆσαι καὶ παροξυνθῆναι καὶ τῷ πολέµῳ προσέχειν εἴπερ ποτὲ καὶ νῦν, χρήµατ εἰσφέροντας

8 και του κινδύνου το µέγεθος, είµαι της γνώµης ότι πρέπει πρώτον να αποφασίσετε να στείλετε βοήθειαν, και δεύτερον να εξαφθήτε προς εκδίκησιν και απόκρουσιν των αδικιών του Φιλίππου και τρίτον να προσέχετε εις τον πόλεµον και να προσέχετε τώρα περισσότερον από κάθε άλλην περίστασιν προθύµως συνεισφέροντες χρήµατα και εκστρατεύοντες σεις οι ίδιοι και µη παραλείποντες τίποτε προς επιτυχίαν της εκστρατείας διότι άλλως δεν σας υπολείπεται τώρα πλέον, όχι µόνον αιτία πραγµατική, αλλ' ούτε και πρόφασις απλή διά πάσαν άρνησίν σας να πράξετε ό,τι πρέπει ό,τι το καθήκον σας επιβάλλει.. Ναι δεν υπάρχει αιτία, ούτε και πρόφασις, ώ Αθηναίοι, διότι τώρα δα έχει ελθεί, έχει γίνει µόνον του εκείνο το οποίον πάντες προ ολίγου επεθύµουν και εψιθύριζον ότι δηλαδή πρέπει να κινήσετε εις πόλεµον τους Ολυνθίους προς τον Φίλιππον και έχει γίνει µάλιστα κατά τον συµφερώτατον διά σας τρόπον. ιότι, εάν µεν πεισθέντες από σας έπαιρναν επάνω τους τον πόλεµον, όντες καθώς είνε σύµµαχοι άστατοι, ίσως θα είχαν αποφασίσει να πολεµώσι τον Φίλιππον και να είνε σύµµαχοι σαςαλλά θα.χ. είχαν αποφασίσει µέχρις ενός ορίου και όχι εις πάσαν προθύµως καὶ αὐτοὺς ἐξιόντας καὶ µηδὲν ἐλλείποντας. οὐδὲ γὰρ λόγος οὐδὲ σκῆψις ἔθ ὑµῖν τοῦ µὴ τὰ δέοντα ποιεῖν ἐθέλειν ὑπολείπεται. [7] νυνὶ γάρ, ὃ πάντες ἐθρύλουν τέως, Ὀλυνθίους ἐκπολεµῶσαι δεῖν Φιλίππῳ, γέγονεν αὐτόµατον, καὶ ταῦθ ὡς ἂν ὑµῖν µάλιστα συµφέροι. εἰ µὲν γὰρ ὑφ ὑµῶν πεισθέντες ἀνείλοντο τὸν πόλεµον, σφαλεροὶ σύµµαχοι καὶ µέχρι του ταῦτ ἂν ἐγνωκότες ἦσαν ἴσως ἐπειδὴ δ ἐκ τῶν πρὸς αὑτοὺς ἐγκληµάτων µισοῦσι, βεβαίαν εἰκὸς τὴν ἔχθραν αὐτοὺς ὑπὲρ ὧν φοβοῦνται καὶ πεπόνθασιν ἔχειν.

9 περίπτωσιν αλλά τώρα τώρα, που οι Ολύνθιοι µισούσι τον Φίλιππον, διά τας αδικίας τας οποίας έχει κάµει προς αυτούς, είνε φυσικόν πολύ φυσικόν να διατηρώσι την εναντίον του έχθραν σταθεράν και εξ αιτίας εκείνων τα οποία φοβούνται και εξ αιτίας εκείνων τα οποία έχουν πάθει απ' αυτόν. εν πρέπει λοιπόν, ώ Αθηναίοι, µίαν τοιαύτην ευκαιρίαν ευκαιρίαν, η οποία τυχαίως και ανελπίστως σας ήλθε να την αφήσετε, ούτε πρέπει να πάθετε το ίδιον πάθηµα, το οποίον πρωτύτερα πολλές φορές έως τώρα έχετε πάθει. ιότι, εάν ηµείς όταν εγυρίσαµεν εις τας Αθήνας, αφού εβοηθήσαµεν τους Ευβοείς, και παρουσιάσθησαν εις τούτο εδώ το βήµα οι Αµφιπολίται Ιέραξ και Στρατοκλής και προέτρεπον ηµάς να πλεύσωµεν και να παραλάβωµεν την πόλιν των εάν τότε εδείχναµε διά τον εαυτόν µας, διά το συµφέρον µας την ιδίαν προθυµίαν, την οποίαν ακριβώς εδείξαµεν διά την σωτηρίαν των Ευβοέων, θα είχετε τότε την Αµφίπολιν και θα ήσθε απηλλαγµένοι όλων των κατόπιν και των σηµερινών φροντίδων και περιπλοκών... Αλλά και πάλιν, όταν η Πύδνα και η Ποτείδαια, η Μεθώνη και αι Παγασαί (5) και τα άλλα µέρη παραλείπω τα ονόµατα των, ίνα µη χρονοτριβώ αναφέρων αυτά εν [8] οὐ δεῖ δὴ τοιοῦτον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, παραπεπτωκότα καιρὸν ἀφεῖναι, οὐδὲ παθεῖν ταὐτὸν ὅπερ ἤδη πολλάκις πρότερον πεπόνθατε. εἰ γάρ, ὅθ ἥκοµεν Εὐβοεῦσιν βεβοηθηκότες καὶ παρῆσαν Ἀµφιπολιτῶν Ἱέραξ καὶ Στρατοκλῆς ἐπὶ τουτὶ τὸ βῆµα, κελεύοντες ἡµᾶς πλεῖν καὶ παραλαµβάνειν τὴν πόλιν, τὴν αὐτὴν παρειχόµεθ ἡµεῖς ὑπὲρ ἡµῶν αὐτῶν προθυµίαν ἥνπερ ὑπὲρ τῆς Εὐβοέων σωτηρίας, εἴχετ ἂν Ἀµφίπολιν τότε καὶ πάντων τῶν µετὰ ταῦτ ἂν ἦτ ἀπηλλαγµένοι πραγµάτων. [9] καὶ πάλιν ἡνίκα Πύδνα, Ποτείδαια, Μεθώνη, Παγασαί, τἄλλα, ἵνα µὴ καθ ἕκαστα λέγων διατρίβω, πολιορκούµεν ἀπηγγέλλετο, εἰ τότε τούτων ἑνὶ τῷ

10 προς εν ανηγγέλ-λετο εις ηµάς ότι πολιορκούνται, εάν, λέγω τότε προθύµως και όπως έπρεπε ηµείς οι ίδιοι και όχι µε µισθοφόρους εβοηθούσα-µεν εν εξ αυτών των µερών το πρώτον τυχόν, αδιάφορον ποίον, τώρα ασθενέστερον και πολύ ταπεινότερον θα µετεχειριζόµεθα τον Φίλιππον. Τώρα όµως διότι παραµελούµεν την εκάστοτε παρουσιαζοµένην ευκαιρίαν, τα δε µέλλοντα διότι νοµίζοµεν ότι µόνα των θα πάνε καλά ηµείς αυτοί εκάµαµε µεγάλον τον Φίλιππον, ώ Αθηναίοι και τον εκάµαµε τόσον µεγάλον, όσος δεν έγινε κανείς έως τώρα βασιλεύς εν Μακεδονία. Αλλά να! Τώρα που παρουσιάζεται εις την πόλιν µας µία σπουδαία ευκαιρία και παρουσιάζεται µονάχη της! εν την ξεύρετε; Να αυτή των Ολυνθίων! Ευκαιρία, η οποία είνε µεγαλύτερα από όλας τας άλλας, τας πρωτυτερινάς εκείνας ευκαιρίας, τας οποίας αδίκως ναι αδίκως αφήσαµεν να χαθούν... πρώτῳ προθύµως καὶ ὡς προσῆκεν ἐβοηθήσαµεν αὐτοί, ῥᾴονι καὶ πολὺ ταπεινοτέρῳ νῦν ἂν ἐχρώµεθα τῷ Φιλίππῳ. νῦν δὲ τὸ µὲν παρὸν ἀεὶ προϊέµενοι, τὰ δὲ µέλλοντ αὐτόµατ οἰόµενοι σχήσειν καλῶς, ηὐξήσαµεν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, Φίλιππον ἡµεῖς καὶ κατεστήσαµεν τηλικοῦτον ἡλίκος οὐδείς πω βασιλεὺς γέγονεν Μακεδονίας. νυνὶ δὴ καιρὸς ἥκει τις, οὗτος ὁ τῶν Ὀλυνθίων, αὐτόµατος τῇ πόλει, ὃς οὐδενός ἐστιν ἐλάττων τῶν προτέρων ἐκείνων. Και νοµίζω, εγώ τουλάχιστον, ώ [10] καὶ ἔµοιγε δοκεῖ τις ἄν, ὦ ἄνδρες Αθηναίοι, ότι, εάν κανείς ήθελε Ἀθηναῖοι, δίκαιος λογιστὴς τῶν παρὰ γίνει δίκαιος κριτής εκείνων όσα οι τῶν θεῶν ἡµῖν ὑπηργµένων καταστάς, θεοί µας έχουν κάµει αν και πολλά δεν ευρίσκονται το καίπερ οὐκ ἐχόντων ὡς δεῖ πολλῶν, οµολογώ εις την κατάστασιν, εις ὅµως µεγάλην ἂν ἔχειν αὐτοῖς χάριν, την οποίαν έπρεπε να εἰκότως τὸ µὲν γὰρ πόλλ ἀπολωλεκέναι ευρίσκωνται, εν τούτοις πρέπει να κατὰ τὸν πόλεµον τῆς ἡµετέρας ἀµελείας τους χρεωστή κανείς και δι' αυτά ἄν τις θείη δικαίως, τὸ δὲ µήτε πάλαι ακόµη µεγάλην χάριν και

11 ευλόγως! ιότι ναι µεν εχάσαµεν πολλά εις τον πόλεµον της Αµφιπόλεως, αλλ' αυτό θα ηµπορούσε κανείς και δικαίως να το θεωρήση ως αποτέλεσµα της ιδικής µας µάλλον αµελείας, το δε να µη έχωµεν πάθει το πάθηµα αυτό προ πολλού, µήτε να µας έχη ξεφυτρώσει καµµία συµµαχία, αντιστάθµισµα των ζηµιών αυτών αν θέλωµεν να κάµωµεν καλήν χρήσιν και της συµµαχίας αυτής αι αυτό, αν µε ερωτούσαν, εγώ τουλάχιστον θα το εθεω-ρούσα και δεν θα ήµην υπερβολικός ως ευεργεσίαν, την οποίαν µας εχάρισεν η εύνοια του θεού!... Αλλ' αυτό, θαρρώ, ότι είνε σχεδόν όµοιον µε εκείνο το οποίον συµβαίνει και περί της αποκτήσεως χρηµάτων αν δηλαδή κανένας όχι µόνον λάβη από την τύχην, αλλά και διατήρησις όσα λάβη απ' αυτήν, της χρεωστεί µεγάλην χάριν, εάν όµως τα εξοδιάση και τα εξοδιάση χωρίς να το καταλάβη, τα εξοδιάση ασκέπτως, αι τότε εξοδεύει συνήθως µαζί µε τα χρήµατα και την ανάµνησιν της χάριτος ξεχάνει την χάριν!... Το ίδιον συµβαίνει και µε τας πολιτικάς υποθέσεις, όσοι δεν µετεχειρίσθησαν ορθώς τας περιστάσεις, όχι µόνον δεν ευγνωµονούν, αλλ' ούτε ενθυµούνται, ότι εκ µέρους του θεού τους συνέβη κάτι τι καλόν διότι το τελευταίον συµβάν τοῦτο πεπονθέναι πεφηνέναι τέ τιν ἡµῖν συµµαχίαν τούτων ἀντίρροπον, ἂν βουλώµεθα χρῆσθαι, τῆς παρ ἐκείνων εὐνοίας εὐεργέτηµ ἂν ἔγωγε θείην. [11] ἀλλ, οἶµαι, παρόµοιόν ἐστιν ὅπερ καὶ περὶ τῆς τῶν χρηµάτων κτήσεως ἂν µὲν γάρ, ὅσ ἄν τις λάβῃ, καὶ σῴσῃ, µεγάλην ἔχει τῇ τύχῃ τὴν χάριν, ἂν δ ἀναλώσας λάθῃ, συνανήλωσε καὶ τὸ µεµνῆσθαι [τὴν χάριν]. καὶ περὶ τῶν πραγµάτων οὕτως οἱ µὴ χρησάµενοι τοῖς καιροῖς ὀρθῶς, οὐδ εἰ συνέβη τι παρὰ τῶν θεῶν χρηστὸν µνηµονεύουσι πρὸς γὰρ τὸ τελευταῖον ἐκβὰν ἕκαστον τῶν πρὶν ὑπαρξάντων κρίνεται. διὸ καὶ σφόδρα δεῖ τῶν λοιπῶν ὑµᾶς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, φροντίσαι, ἵνα ταῦτ ἐπανορθωσάµενοι τὴν ἐπὶ τοῖς πεπραγµένοις ἀδοξίαν ἀποτριψώµεθα.

12 χρησιµεύει ως πήχυς, µε τον οποίον οι άνθρωποι συγκρίνουν και µετρούν εκείνα τα οποία έγιναν πρωτύτερα τα περασµένα. ιά τον λόγον αυτόν πρέπει και πρέπει πάρα πολύ, ώ Αθηναίοι, να φροντίσωµεν περί των υποθέσεων της Ολύνθου ίνα, αφού επανορθώσωµεν αυτάς, αποπλύνωµεν την κακοφηµίαν µας δι' όσα έχοµεν πράξει έως τώρα. Αν δε εγκαταλείψωµεν, ώ Αθηναίοι, και τους ανθρώπους τούτους εδώ τους Ολυνθίους, και ύστερον εκείνος υποτάξη την Όλυνθον, τότε ας µου είπη καθένας καθαρά, ποίον θα είνε το εµπόδιον, το οποίον θα εµποδίζη πλέον τον Φίλιππον να βαδίση όπου θέλει; Άρα γε συλλογίζεται κανείς από σας, ώ Αθηναίοι, και εξετάζει τον τρόπον, µε τον οποίον ο Φίλιππος έχει γίνει µεγάλος, αν και ήτο αδύνατος κατ' αρχάς; Την πρώτην φοράν κατέλαβε την Αµφίπολιν, κατόπιν την Πύδναν, πάλιν την Ποτείδαιαν, ύστερον πάλιν την Μεθώνην, έπειτα έβαλε το πόδι του εις την Θεσσαλίαν ύστερ' απ' αυτά αφού ετακτοποίησεν όπως ήθελε τας Φεράς, τας Παγασάς και την Μαγνησίαν ανεχώρησε διευθυνόµενος εις Θράκην έπειτα δε εκεί αφού άλλους µεν εκ των βασιλέων εξεθρόνισεν, άλλους δε ανέβασεν εις τον θρόνον [12] εἰ δὲ προησόµεθ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ τούτους τοὺς ἀνθρώπους, εἶτ Ὄλυνθον ἐκεῖνος καταστρέψεται, φρασάτω τις ἐµοὶ τί τὸ κωλῦον ἔτ αὐτὸν ἔσται βαδίζειν ὅποι βούλεται. ἆρα λογίζεταί τις ὑµῶν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ θεωρεῖ τὸν τρόπον δι ὃν µέγας γέγονεν ἀσθενὴς ὢν τὸ κατ ἀρχὰς Φίλιππος; τὸ πρῶτον Ἀµφίπολιν λαβών, µετὰ ταῦτα Πύδναν, πάλιν Ποτείδαιαν, Μεθώνην αὖθις, εἶτα Θετταλίας ἐπέβη [13] µετὰ ταῦτα Φεράς, Παγασάς, Μαγνησίαν, πάνθ ὃν ἐβούλετ εὐτρεπίσας τρόπον ᾤχετ εἰς Θρᾴκην εἶτ ἐκεῖ τοὺς µὲν ἐκβαλὼν τοὺς δὲ καταστήσας τῶν βασιλέων ἠσθένησε πάλιν ῥᾴσας οὐκ ἐπὶ τὸ ῥᾳθυµεῖν ἀπέκλινεν, ἀλλ εὐθὺς Ὀλυνθίοις

13 ησθένησε καλλιτερεύσας δε πάλιν δεν έκλινεν εις τεµπελιάν, αλλ' αµέσως έβαλε χέρι κατά των Ολυνθίων παραλείπω δε και τας εκστρατείας αυτού εναντίον των Ιλλυριών, εναντίον των Παιάνων και εναντίον του ηγεµόνος των Μολοσσών Αρρύβα, και όπου αλλού ηµπορεί κανείς να είπη ότι εξεστράτευσεν. Αλλ' ηµπορεί να µου είπη κανείς από σας: και τί µας τα λέγεις αυτά τώρα; Να, διατί σας τα λέγω σας τα λέγω, διά να γνωρίσετε, ώ Αθηναίοι, και εννοήσετε τα δύο αυτά πράγµατα: πρώτον πόσον είνε ανωφελές και επιζήµιον να παραµελώµεν τας περιστάσεις, που παρουσιάζονται κάθε φοράν, ίνα πολεµήσωµεν τον Φίλιππον επιτυχώς και δεύτερον να παραµελώµεν την πολυπραγµοσύνην, την οποίαν µεταχειρίζεται και την οποίαν έχει αχώριστον σύντροφον ο Φίλιππος, και ένεκα της οποίας είνε αδύνατον να ησυχάση, αρκεσθείς εις όσα έχει κάµει. Κυττάξατε δε καλά να ιδήτε εις ποίον σηµείον υπάρχει ελπίς να φθάση η κατάστασις αυτή, εάν εκείνος µεν είνε αποφασισµένος να προσπαθή να κατορθώνη πάντοτε κάτι τι ανώτερον εκείνων, τα οποία έχει κατορθώσει, σείς δε πάλιν είσθε αποφασισµένοι να µη αναλαµβάνετε καµµίαν υπόθεσιν µε δύναµιν, µε σθένος!... Πού θα ἐπεχείρησεν. τὰς δ ἐπ Ἰλλυριοὺς καὶ Παίονας αὐτοῦ καὶ πρὸς Ἀρύββαν καὶ ὅποι τις ἂν εἴποι παραλείπω στρατείας. [14] τί οὖν, ἄν τις εἴποι, ταῦτα λέγεις ἡµῖν νῦν; ἵνα γνῶτ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ αἴσθησθ ἀµφότερα, καὶ τὸ προΐεσθαι καθ ἕκαστον ἀεί τι τῶν πραγµάτων ὡς ἀλυσιτελές, καὶ τὴν φιλοπραγµοσύνην ᾗ χρῆται καὶ συζῇ Φίλιππος, ὑφ ἧς οὐκ ἔστιν ὅπως ἀγαπήσας τοῖς πεπραγµένοις ἡσυχίαν σχήσει. εἰ δ ὁ µὲν ὡς ἀεί τι µεῖζον τῶν ὑπαρχόντων δεῖ πράττειν ἐγνωκὼς ἔσται, ἡµεῖς δ ὡς οὐδενὸς ἀντιληπτέον ἐρρωµένως τῶν πραγµάτων, σκοπεῖσθ εἰς τί ποτ ἐλπὶς ταῦτα τελευτῆσαι.

14 φθάση; ιά το όνοµα των θεών! ποιός από σας είνε τόσον αφελής και απονήρευτος, ώστε να αγνοή, ότι, αν φανώµεν αµελείς, ο εν τη Ολύνθω πόλεµος θα φθάση από εκεί εδώ εις την Αττικήν; Αλλ' όµως, αν αµελήσωµεν και έτσι φθάση εδώ ο πόλεµος φοβούµαι, ώ Αθηναίοι, µήπως το πάθωµεν απαράλλαχτα καθώς οι δανειζόµενοι απερισκέπτως µε τους γνωστούς µεγάλους τόκους, οι οποίοι, αφού επ' ολίγον χρόνον έχουν άφθονα τα µέσα, έπειτα άνουν και τα κεφάλαια των! Έτσι και ηµείς αν προς µεγάλην µας ζηµίαν φανώµεν αµελείς χάριν της ησυχίας µας και επειδή τα ζητούµεν όλα προς ευχαρίστησιν φοβούµαι µήπως ύστερα έλθωµεν εις την ανάγκην να κάµνωµεν πολλά και βαρέα βαρύτερα εκείνων τα οποία δεν ηθέλαµεν και µήπως κινδυνεύσωµεν ακόµη περί των πραγµάτων της χώρας αυτής περί της Αττικής!... [15] πρὸς θεῶν, τίς οὕτως εὐήθης ἐστὶν ὑµῶν ὅστις ἀγνοεῖ τὸν ἐκεῖθεν πόλεµον δεῦρ ἥξοντα, ἂν ἀµελήσωµεν; ἀλλὰ µήν, εἰ τοῦτο γενήσεται, δέδοικ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, µὴ τὸν αὐτὸν τρόπον ὥσπερ οἱ δανειζόµενοι ῥᾳδίως ἐπὶ τοῖς µεγάλοις [τόκοις] µικρὸν εὐπορήσαντες χρόνον ὕστερον καὶ τῶν ἀρχαίων ἀπέστησαν, οὕτω καὶ ἡµεῖς [ἂν] ἐπὶ πολλῷ φανῶµεν ἐρρᾳθυµηκότες, καὶ ἅπαντα πρὸς ἡδονὴν ζητοῦντες πολλὰ καὶ χαλεπὰ ὧν οὐκ ἐβουλόµεθ ὕστερον εἰς ἀνάγκην ἔλθωµεν ποιεῖν, καὶ κινδυνεύσωµεν περὶ τῶν ἐν αὐτῇ τῇ χώρᾳ. Αλλ' ίσως µου είπη πάλιν κανείς [16] τὸ µὲν οὖν ἐπιτιµᾶν ἴσως φήσαι τις από σας, ότι το να επιτιµά κανείς ἂν ῥᾴδιον καὶ παντὸς εἶναι, τὸ δ ὑπὲρ είνε εύκολον πράγµα και ηµπορεί τῶν παρόντων ὅ τι δεῖ πράττειν να το κάµνη καθένας, το έργον όµως του δηµοσίου συµβούλου είνε ἀποφαίνεσθαι, τοῦτ εἶναι συµβούλου. άλλο το έργον του συµβούλου είνε ἐγὼ δ οὐκ ἀγνοῶ µέν, ὦ ἄνδρες τούτο να δίδη δηλαδή γνώµην τί Ἀθηναῖοι, τοῦθ ὅτι πολλάκις ὑµεῖς οὐ πρέπει να πράττωµεν περί των τοὺς αἰτίους, ἀλλὰ τοὺς ὑστάτους περὶ εκάστοτε παρουσιαζοµένων τῶν πραγµάτων εἰπόντας ἐν ὀργῇ ζητηµάτων.εγώ δε, ώ Αθηναίοι, αν

15 και ηξεύρω καλώς το εξής, ότι δηλαδή σεις πολλάκις, εάν καµµία υπόθεσις λάβη έκβασιν κακήν, δεν οργίζε-σθε εναντίον των αιτίων, αλλά εναντίον εκείνων, οι οποίοι ωµίλησαν τελευταίοι περί της υποθέσεως εκείνης, εν τούτοις όµως φρονώ, ότι δεν πρέπει, φροντίζων περί της ατοµικής µου ασφαλείας, να µαζεύσω την γλώσσαν µου και να κρύψω εκ φόβου την γνώµην µου περί των ζητηµάτων εκείνων, τα οποία νοµίζω ότι είνε συµφέροντα εις σας. Υποστηρίζω λοιπόν ότι κατά δύο τρόπους πρέπει να βοηθήσετε την Ολυνθιακήν υπόθεσιν, αφ' ενός µεν προσπαθούντες να διαφυλάξετε τας πόλεις της Χαλκιδικής χερσονήσου και να τας διαφυλάξετε χάριν των Ολυνθίων, µε τους οποίους είνε σύµµαχοι στέλλοντες προς τον σκοπόν αυτόν τους απαιτουµένους στρατιώτας, όπως κάµωσι το έργον τούτο αφ' ετέρου δε κακοποιούντες την χώραν του Φιλίππου και διά πολεµικών πλοίων και δι' άλλων στρατιωτών διαφορετικών από τους πρώτους εάν όµως παραµελήσετε εν εκ των δύο τούτων, φοβούµαι µήπως η εκστρατεία σας γίνη αδίκως, αποβή µαταία... Και ιδού διατί διότι, εάν µόνον σεις αρκεσθήτε να κακοποιήσετε την χώραν του, ποιεῖσθε, ἄν τι µὴ κατὰ γνώµην ἐκβῇ οὐ µὴν οἶµαι δεῖν τὴν ἰδίαν ἀσφάλειαν σκοποῦνθ ὑποστείλασθαι περὶ ὧν ὑµῖν συµφέρειν ἡγοῦµαι. [17] φηµὶ δὴ διχῇ βοηθητέον εἶναι τοῖς πράγµασιν ὑµῖν, τῷ τε τὰς πόλεις τοῖς Ὀλυνθίοις σῴζειν καὶ τοὺς τοῦτο ποιήσοντας στρατιώτας ἐκπέµπειν, καὶ τῷ τὴν ἐκείνου χώραν κακῶς ποιεῖν καὶ τριήρεσι καὶ στρατιώταις ἑτέροις [18] εἰ δὲ θατέρου τούτων ὀλιγωρήσετε, ὀκνῶ µὴ µάταιος ἡµῖν ἡ στρατεία γένηται. εἴτε γὰρ ὑµῶν τὴν ἐκείνου κακῶς ποιούντων, ὑποµείνας τοῦτ Ὄλυνθον παραστήσεται, ῥᾳδίως ἐπὶ τὴν

16 αυτός, εάν υποµείνη τούτο, θα κατορθώση να λάβη µε το µέρος του την Όλυνθον και έπειτα, αφού έλθη εις την ιδικήν του χώραν, ευκόλως θα σας αποκρούση εάν πάλιν σεις τρέξετε εις βοήθειαν της Ολύνθου µόνον, τότε ο Φίλιππος, επειδή θα βλέπη ότι τα πράγµατα της πατρίδος του δεν διατρέχουσι κανένα κίνδυνον, θα επιµείνη εις την πολιορκίαν της Ολύνθου και θα κάθεται πλησίον της παραφυλάττων µέχρις ότου µε τον καιρόν υπερισχύση των πολιορκουµένων και καταβάλη αυτούς. ι' όλα λοιπόν αυτά πρέπει η βοήθεια, η οποία θα σταλή εις τους Ολυνθίους, να είνε και πολλή και διπλή. οἰκείαν ἐλθὼν ἀµυνεῖται εἴτε βοηθησάντων µόνον ὑµῶν εἰς Ὄλυνθον, ἀκινδύνως ὁρῶν ἔχοντα τὰ οἴκοι, προσκαθεδεῖται καὶ προσεδρεύσει τοῖς πράγµασι, περιέσται τῷ χρόνῳ τῶν πολιορκουµένων. δεῖ δὴ πολλὴν καὶ διχῇ τὴν βοήθειαν εἶναι. Και όσον µεν αφορά την βοήθειαν, [19] καὶ περὶ µὲν τῆς βοηθείας ταῦτα αυτήν την γνώµην έχω την γιγνώσκω περὶ δὲ χρηµάτων πόρου, οποίαν σας εξέθεσα όσον δε αφορά ἔστιν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, χρήµαθ ὑµῖν, διά την εξεύρεσιν των απαιτουµένων χρηµάτων, έχετε ἔστιν ὅσ οὐδενὶ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων σεις, ώ άνδρες Αθηναίοι, χρήµατα [στρατιωτικά] ταῦτα δ ὑµεῖς οὕτως ὡς στρατιωτικά (6), και έχετε τόσα, βούλεσθε λαµβάνετε. εἰ µὲν οὖν ταῦτα όσα δεν έχει καµµία άλλη πόλις τα τοῖς στρατευοµένοις ἀποδώσετε, οὐδενὸς χρήµατα δε αυτά σεις τα παίρνετε ὑµῖν προσδεῖ πόρου, εἰ δὲ µή, προσδεῖ, έτσι όπως θέλετε... Εάν λοιπόν τα χρήµατα αυτά τα δώσετε πάλιν εις µᾶλλον δ ἅπαντος ἐνδεῖ τοῦ πόρου. τί τους εκστρατεύοντας εις τους οὖν; ἄν τις εἴποι, σὺ γράφεις ταῦτ εἶναι οποίους ανήκον από αρχαίαν στρατιωτικά µὰ Δί οὐκ ἔγωγε. εποχήν, δεν έχετε ανάγκην πλέον άλλων χρηµάτων, εάν όµως δεν τα δώσετε, τότε έχετε ανάγκην χρηµάτων ή καλύτερα σας λείπει ολόκληρον το ποσόν, το οποίον θα χρειασθή διά την εκστρατείαν... Τί

17 µας λέγεις λοιπόν θα ηµπορούσε κανείς να µου είπη συ προτείνεις τα θεωρικά να γίνουν στρατιωτικά; Εις τον θεόν µου όχι! δεν προτείνω τέτοιο πράγµα... Ναι, εγώ δεν προτείνω, αλλά φρονώ [20] ἐγὼ µὲν γὰρ ἡγοῦµαι στρατιώτας ότι πρέπει να κάµετε στρατιώτας και δεῖν κατασκευασθῆναι [καὶ ταῦτ εἶναι τα χρήµατα αυτά να είνε στρατιωτικὰ] καὶ µίαν σύνταξιν εἶναι στρατιωτικά και να ορισθώσι τοιουτοτρόπως τα πράγµατα διά τὴν αὐτὴν τοῦ τε λαµβάνειν καὶ τοῦ νόµου, ώστε όσοι λαµβάνουν ποιεῖν τὰ δέοντα, ὑµεῖς δ οὕτω πως ἄνευ χρήµατα να κάµνουν ό,τι πρέπει να πραγµάτων λαµβάνειν εἰς τὰς ἑορτάς. κάµνουν το καθήκόν των σείς δε ἔστι δὴ λοιπόν, οἶµαι, πάντας εἰσφέρειν, τί φρονείτε; φρονείτε ότι πρέπει να ἂν πολλῶν δέῃ, πολλά, ἂν ὀλίγων, παίρνετε τα χρήµατα τα στρατιωτικά, έτσι χωρίς έργα στα ὀλίγα. δεῖ δὲ χρηµάτων, καὶ ἄνευ τούτων τυφλά, διά να τα εξοδεύετε εις τας οὐδὲν ἔστι γενέσθαι τῶν δεόντων. εορτάς; Τότε λοιπόν νοµίζω ότι δεν λέγουσι δὲ καὶ ἄλλους τινὰς ἄλλοι υπολείπεται άλλο τι παρά να πόρους, ὧν ἕλεσθ ὅστις ὑµῖν συµφέρειν συνεισφέρετε όλοι εξ ίδιων το ανάλογον σας και να δοκεῖ καὶ ἕως ἐστὶ καιρός, ἀντιλάβεσθε συνεισφέρετε πολλά, αν τῶν πραγµάτων. χρειασθούν πολλά ή ολίγα, αν χρειασθούν ολίγα. εν ηξεύρω τί θα αποφασίσετε, ώ Αθηναίοι να συνεισφέρετε σεις, ή να µετατρέψετε τα θεωρικά εις στρατιωτικά, αλλ' ότι δήποτε και αν αποφασίσετε, τούτο µόνον ηξεύρω, ότι έχοµεν ανάγκην χρηµάτων και χωρίς χρήµατα δεν είνε δυνατόν να γίνη τίποτε από όσα χρειάζονται. Άλλοι προτείνουν και άλλα µέσα ευρέσεως χρηµάτων αυτό µου είνε αδιάφορον! Σεις εκλέξατε εκείνο το µέσον, το οποίον φαίνεται ότι σας συµφέρει καλύτερον και

18 φροντίσατε περί των πραγµάτων της Ολύνθου και των Αθηνών συγχρόνως, εφ' όσον υπάρχει καιρός... Αλλ' αξίζει τον κόπον να βάλετε εις τον νουν σας και να κρίνετε εις ποίαν κατάστασιν ευρίσκονται την στιγµήν αυτήν αι υπο-θέσεις του Φιλίππου. Αι υποθέσεις αυταί µη νοµίσετε ότι ευρίσκονται σήµερον εις τόσον καλήν κατάστασιν, δεν είνε τόσον συ-γυρισµέναι όσον θα ενόµιζε κανείς ή και όσον θα έλεγεν, εάν δεν τας εξήταζε µε ακρίβειαν αλλ' ούτε και εις καλλίστην κατάστασιν ευρίσκονται και ούτε θα επεχείρει ποτέ τον εναντίον της Ολύνθου πόλεµον ο Φίλιππος, εάν ενόµιζεν ότι θα ευρίσκετο εις την ανάγκην να πολεµήση, αλλ' ήλπιζεν ο άνθρωπος τότε ότι µε πρώτην έφοδον θα την σηκώση από τη µέση θα γίνη εντελώς κύριος της Ολύνθου! Αλλ' ατυχώς εβγήκεν έπειτα γελασµένος!.. Αυτή λοιπόν είνε η πρώτη αιτία, η οποία τον ταράσσει και τον ταράσσει, διότι έγινε το εναντίον από ό,τι ήθελε και του φέρει πολλήν λύπην και στενοχωρίαν, η δε δευτέρα αιτία είνε οι Θεσσαλοί! ιότι τους ανθρώπους αυτούς δεν ηµπορεί κανείς όπως άλλως τε είνε πασίγνωστον να τους εµπιστευθή, να τους δώση πίστι και είνε τοιούτοι εκ φύσεως και [21] ἄξιον δ ἐνθυµηθῆναι καὶ λογίσασθαι τὰ πράγµατ ἐν ᾧ καθέστηκε νυνὶ τὰ Φιλίππου. οὔτε γάρ, ὡς δοκεῖ καὶ φήσειέ τις ἂν µὴ σκοπῶν ἀκριβῶς, εὐτρεπῶς οὐδ ὡς ἂν κάλλιστ αὐτῷ τὰ παρόντ ἔχει, οὔτ ἂν ἐξήνεγκε τὸν πόλεµόν ποτε τοῦτον ἐκεῖνος, εἰ πολεµεῖν ᾠήθη δεήσειν αὐτόν, ἀλλ ὡς ἐπιὼν ἅπαντα τότ ἤλπιζε τὰ πράγµατ ἀναιρήσεσθαι, κᾆτα διέψευσται. τοῦτο δὴ πρῶτον αὐτὸν ταράττει παρὰ γνώµην γεγονὸς καὶ πολλὴν ἀθυµίαν αὐτῷ παρέχει, εἶτα τὰ τῶν Θετταλῶν. [22] ταῦτα γὰρ ἄπιστα µὲν ἦν δήπου φύσει καὶ ἀεὶ πᾶσιν ἀνθρώποις, κοµιδῇ δ, ὥσπερ ἦν, καὶ ἔστι νῦν τούτῳ. καὶ γὰρ Παγασὰς ἀπαιτεῖν αὐτόν εἰσιν

19 πάντοτε και εις όλους τους ανθρώπους πολύ δε περισσότερον όπως και ήσαν έτσι θα είνε τώρα εις αυτόν εδώ τον Φίλιππον. ιότι και τας Παγασάς (7) έχουν αποφασίσει να ζητήσουν πάλιν από αυτόν και την Μαγνησίαν (8) έχουν εµποδίσει από του να περιτειχίζη εγώ µάλιστα ήκουσα από µερικούς να λέγουν, ότι δεν θα επιτρέψουν πλέον να εξακολουθήση να καρπούται τα εισοδήµατα ούτε των λιµένων ούτε των αγορών αλλ' ότι έπρεπε να χρησιµεύσουν τα χρήµατα αυτά εις έξοδα της διοικήσεως του συνδέσµου των Θεσσαλικών πόλεων, και όχι να τα παίρνη ο Φίλιππος. Εαν δε ούτος στερηθή τα χρήµατα αυτά, θα ευρεθή εις πολύ στενόχωρον θέσιν θα δυσχολευθή µεγάλως να συντηρήση τα µισθοφορικά του στρατεύµατα. ἐψηφισµένοι, καὶ Μαγνησίαν κεκωλύκασι τειχίζειν. ἤκουον δ ἔγωγέ τινων, ὡς οὐδὲ τοὺς λιµένας καὶ τὰς ἀγορὰς ἔτι δώσοιεν αὐτῷ καρποῦσθαι τὰ γὰρ κοινὰ τὰ Θετταλῶν ἀπὸ τούτων δέοι διοικεῖν, οὐ Φίλιππον λαµβάνειν. εἰ δὲ τούτων ἀποστερήσεται τῶν χρηµάτων, εἰς στενὸν κοµιδῇ τὰ τῆς τροφῆς τοῖς ξένοις αὐτῷ καταστήσεται. Αλλ' προς τούτοις και οι Παίονες και [23] ἀλλὰ µὴν τόν γε Παίονα καὶ τὸν οι Ιλλυριοί και εν γένει όλοι οι Ἰλλυριὸν καὶ ἁπλῶς τούτους ἅπαντας υπήκοοι του Φιλίππου Θράκες, ἡγεῖσθαι χρὴ αὐτονόµους ἥδιον ἂν καὶ Ηπειρώται και άλλοι, δεν πρέπει να νοµίζη κανείς ότι ευχαριστότερον ἐλευθέρους ἢ δούλους εἶναι καὶ γὰρ θα ήθελον να ζουν µε τους νόµους ἀήθεις τοῦ κατακούειν τινός εἰσι, καὶ των και να µη υπακούουν εις ἅνθρωπος ὑβριστής, ὥς φασιν. καὶ µὰ Δί κανένα, παρά να είνε σκλάβοι, οὐδὲν ἄπιστον ἴσως τὸ γὰρ εὖ πράττειν αφού άλλως και ασυνήθιστοι είνε παρὰ τὴν ἀξίαν ἀφορµὴ τοῦ κακῶς να υπακούουν δουλικώς εις κανένα ο άνθρωπος αυτός είνε καθώς φρονεῖν τοῖς ἀνοήτοις γίγνεται διόπερ λέγουν αυθάδης και υπερήφανος. πολλάκις δοκεῖ τὸ φυλάξαι τἀγαθὰ τοῦ Και µα τον θεόν δεν είνε διόλου κτήσασθαι χαλεπώτερον εἶναι. απίστευτον να είνε τέτοιος διότι το

20 να ευτυχή κανείς χωρίς να το αξίζη γίνεται εις τους ανοήτους ανθρώπους αφορµή να σκέπτωνται όχι λογικά και µέτρια, αλλά να παίρνουν τα µυαλά των αέρα και δι' αυτό ακριβώς πολλάς φοράς φαίνεται ότι είνε δυσκολώτερον πράγµα να διαφυλάξη κανείς τα αγαθά παρά να αποκτήση νέα... Πρέπει λοιπόν σεις, ώ Αθηναίοι, την κακήν περίστασιν εκείνου να την θεωρήσετε ευκαιρίαν ιδικήν σας και να αναλάβετε το βάρος του πολέµου µαζί µε τους Ολυνθίους και να στείλετε πρέσβεις εις όσα µέρη πρέπει και να εκστρατεύσετε σεις οι ίδιοι και όχι µε ξένους µισθοφόρους και να παρακινήσετε όλους τους άλλους ανεξαιρέτως όχι µόνον Θεσσαλούς, Παίονας, Ιλλυριούς, αλλά και όλους τους Έλληνας και λάβετε υπ' όψιν ότι, εάν ο Φίλιππος ήθελεν επιτύχει τοιαύτην ευκαιρίαν εναντίον µας, οποίαν έχετε σεις τώρα εναντίον εκείνου, και εγίνετο πόλεµος εις την Αττικήν, µε πόσην ω µε πόσην προθυµίαν θα ήρχετο αυτός εναντίον σας! Ποιός ηµπορεί να το φαντασθή!... Και αφού είνε έτσι δεν εντρέπεσθε, αν, ενώ έχετε καιρόν, δεν θα έχετε την τόλµην όχι µεγαλύτερα, αλλά τουλάχιστον µήτε αυτά να κάµετε, τα οποία ηθέλατε πάθει, αν θα ηµπορούσε εκείνος; Αλλ' ακόµη µήτε τούτο, ώ άνδρες Αθηναίοι, ας µη σας διαφεύγη, ότι [24] δεῖ τοίνυν ὑµᾶς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὴν ἀκαιρίαν τὴν ἐκείνου καιρὸν ὑµέτερον νοµίσαντας ἑτοίµως συνάρασθαι τὰ πράγµατα, καὶ πρεσβευοµένους ἐφ ἃ δεῖ καὶ στρατευοµένους αὐτοὺς καὶ παροξύνοντας τοὺς ἄλλους ἅπαντας, λογιζοµένους, εἰ Φίλιππος λάβοι καθ ἡµῶν τοιοῦτον καιρὸν καὶ πόλεµος γένοιτο πρὸς τῇ χώρᾳ, πῶς ἂν αὐτὸν οἴεσθ ἑτοίµως ἐφ ὑµᾶς ἐλθεῖν; εἶτ οὐκ αἰσχύνεσθε, εἰ µηδ ἃ πάθοιτ ἄν, εἰ δύναιτ ἐκεῖνος, ταῦτα ποιῆσαι καιρὸν ἔχοντες οὐ τολµήσετε; [25] ἔτι τοίνυν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, µηδὲ τοῦθ ὑµᾶς λανθανέτω, ὅτι νῦν αἵρεσίς