Η Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία παρουσιάστηκε ενώπιον του Διδακτικού Προσωπικού του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Σε Μερική Εκπλήρωση

Transcript

1 Προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας στα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών με τα πνευματικά δικαιώματα και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας στην Ευρωπαϊκή ένωση Η Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία παρουσιάστηκε ενώπιον του Διδακτικού Προσωπικού του Πανεπιστημίου Αιγαίου Σε Μερική Εκπλήρωση των Απαιτήσεων για το Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης (Μ.Δ.Ε.) στις Τεχνολογίες Διοίκησης Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων στην κατεύθυνση της Ασφάλειας Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων ΤΖΗΜΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2009

2 Η ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΩΝ ΕΠΙΚΥΡΩΝΕΙ ΤΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΤΖΗΜΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ: Δρ. ΜΗΤΡΟΥ ΛΙΛΙΑΝ, Επιβλέπουσα 12/02/2009 Τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων Δρ. ΓΚΡΙΤΖΑΛΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, Μέλος Τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων Δρ. ΛΑΜΠΡΙΝΟΥΔΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, Μέλος Τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

3 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα μελέτη εκπονήθηκε στη σχολή Μηχανικών Πληροφοριακών & Επικοινωνιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στα πλαίσια εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας του μεταπτυχιακού προγράμματος Ασφάλειας Πληροφοριακών Συστημάτων. Ολοκληρώνοντας την διπλωματική μας εργασία, θα ήθελα να ευχαριστήσω την επιβλέπουσα καθηγήτρια κα. Μήτρου, για την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγησή της καθ όλη τη διάρκεια εκπόνησης της εργασίας μου. Και ένα μεγάλο ευχαριστώ στην οικογένειά μου για την συμπαράστασή και την υπομονή της κατά την διάρκεια της φοίτησής μου σ αυτό μεταπτυχιακό πρόγραμμα. 3

4 Πίνακας περιεχομένων Θέμα... 6 Abstract Εισαγωγή Οι Πατέντες λογισμικού στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η πρόταση της διεύθυνσης εσωτερικής αγοράς της κομισιόν το Η πρώτη ανάγνωση στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο Η τελική κατάληξη της πρότασης Πατέντες λογισμικού στις Η.Π.Α Πνευματική ιδιοκτησία και Βιομηχανική ιδιοκτησία, Βασικές έννοιες και διαφορές Πνευματική ιδιοκτησία Περιουσιακό δικαίωμα Ηθικό δικαίωμα Ισχύουσα νομοθεσία για τα αντίγραφα ασφαλείας, τροποποιήσεις εφαρμογών Ισχύουσα νομοθεσία για τα τεχνολογικά μέτρα προστασίας Βιομηχανική Ιδιοκτησία Η διαδικασία και ο Φορέας έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην Ευρώπη Η διαδικασία και ο Φορέας έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην Ελλάδα Πότε χορηγείται ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας Δικαιούχοι απόκτησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας Δίπλωμα τροποποίησης Διαδοχή, συμβατική και μη συμβατική άδεια εκμετάλλευσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και λογισμικό Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Λογισμικό ανοιχτού κώδικα, πως ξεκίνησε και σε τι διαφέρει από το λογισμικό κρυφού κώδικα Περιγραφή του όρου πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή Διαχωρισμός του open source με το freeware λογισμικό Η νομική προστασία του λογισμικού ανοιχτού κώδικα Οι βασικές διαφορές του λογισμικού ανοιχτού κώδικα με το εμπορικό λογισμικό 46 6 Ο ορισμός των αξιώσεων για την κατοχύρωση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας

5 7 Ανάλυση των επιχειρημάτων που χρησιμοποιούν οι υπέρμαχοι και οι πολέμιοι των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας Υπέρμαχοι των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας λογισμικού οι απόψεις και τα επιχειρήματά τους Επιχειρήματα και επιφυλάξεις των πολέμιων των πατεντών λογισμικού και ο κύκλος της καινοτομίας Το οικονομικό εμπόδιο Η χρονική διάσταση του προβλήματος Οι επιπτώσεις της αναγνώρισης των αμερικανικών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην Ευρώπη Η Σύγκρουση των καταναλωτικών συμφερόντων με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας Επιπτώσεις στον εκπαιδευτικό τομέα Συμπεράσματα ΠΥΓΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

6 Θέμα Στην εργασία αυτή θα ασχοληθούμε με τα είδη προστασίας που παρέχει η Ευρωπαϊκή και ή Ελληνική νομοθεσία για τους δημιουργούς λογισμικού υπολογιστών, σε σύγκριση με την Αμερικανική νομοθεσία. Πιο αναλυτικά στα κεφάλαια δύο και τρία θα γίνει μία ιστορική αναδρομή στην Ευρωπαϊκή και την Αμερικανική νομοθετική πορεία, για την προστασία του λογισμικού ηλεκτρονικών υπολογιστών. Στο κεφάλαιο τέσσερα αναπτυχθεί λεπτομερώς η ισχύουσα νομοθεσία για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και την βιομηχανική ιδιοκτησία. Στο κεφάλαιο πέντε θα γίνει μία εκτενής αναφορά στο λογισμικό ανοιχτού κώδικα, τι είναι πως προστατεύεται και σε τι διαφέρει από το εμπορικό λογισμικό. Στο έκτο κεφάλαιο θα περιγραφεί τι είναι οι αξιώσεις και γιατί απατούνται για την κατοχύρωση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Τέλος στο κεφάλαιο επτά θα παρατεθούν τα θετικά και τα αρνητικά επιχειρήματα για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Abstract In this work we will deal with the types of protection that provides the European and or Greek legislation for the authors of software of computers, compared to the American legislation. More analytically in the capital two and three will become a historical retrospection in the European and American legislative course, for the protection of software of computers. In capital four is developed at greater length the being in effect legislation on the protection of intellectual property and the industrial property. In capital five will become a extensive report in the software of open code, what is that it is protected and in what it differs from the commercial software. In the sixth chapter it will be described what they are the claims which are necessary for the consolidation of a patent. Finally in capital seven will be mentioned the positive and negative arguments for the patents. 6

7 1 Εισαγωγή Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και η πληροφορική έχουν εισβάλει κυριολεκτικά στην ζωή και την καθημερινότητά μας. Τα αποτελέσματα αυτής της εισβολής, κρίνονται μάλλον θετικά μια και δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας σε όλους τους επαγγελματικούς κλάδους. Νέα πανεπιστημιακά τμήματα και τεχνολογικά ιδρύματα έχουν δημιουργηθεί με σκοπό την εκπαίδευση νέου ανθρώπινου δυναμικού πάνω στην επιστήμη της πληροφορικής. Νέα έργα πληροφορικής παράγονται και εξελίσσονται συνεχώς και αφορούν είτε το hardware των ηλεκτρονικών υπολογιστών είτε το λογισμικό τους. Το λογισμικό αποτελεί το μέσο επικοινωνίας του ανθρώπου με τον υπολογιστή, μεταφράζοντας τις ανθρώπινες εντολές σε γλώσσα μηχανής. Πολλές εταιρίες ανάπτυξης και εξέλιξης λογισμικού, έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια με σκοπό να αποκτήσουν ένα μερίδιο αγοράς, στην αγορά της πληροφορικής. Μεγάλοι οργανισμοί παροχής υπηρεσιών όπως οι τράπεζες, επενδύουν μεγάλα χρηματικά ποσά στην εγκατάσταση και αναβάθμιση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του λογισμικού που χρησιμοποιούν για την διατήρηση και συλλογή πληροφοριών, με σκοπό την αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρουν και την διατήρηση της ανταγωνιστικότητάς τους στην αγορά. Πέραν όμως των μεγάλων εταιριών που επενδύουν στο λογισμικό και οι ιδιώτες επενδύουν πολλά χρήματα σε λογισμικό τελευταίας γενιάς με σκοπό να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες των προσωπικών υπολογιστών τους στο μέγιστο. Γίνεται έτσι κατανοητό ότι διακυβεύονται μεγάλα οικονομικά συμφέροντα γύρο από την ανάπτυξη των εφαρμογών λογισμικού. Έτσι η θέσπιση νέων νομοθετικών μέτρων για την προστασία του λογισμικού για την προστασία του δημιουργού τους είναι απαραίτητη. Η μέχρι τώρα ισχύουσα νομοθεσία έχει δημιουργήσει πολλές αντιπαραθέσεις λόγο των πολλών αντικρουόμενων συμφερόντων, για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να προστατεύονται τα δικαιώματα του δημιουργού, έχοντας κάποιους να υποστηρίζουν ότι η ισχύουσα νομοθεσία δεν είναι αρκετή και πως θα έπρεπε να εκδίδονται διπλώματα ευρεσιτεχνίας και για το λογισμικό, αυτή θέση έχει προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις από ανθρώπους που υποστηρίζουν ότι το 7

8 λογισμικό αποτελεί έργο λόγο, καθιστώντας αδύνατη την προστασία του με διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Αυτή η εργασία θα επικεντρωθεί στην νομοθεσία που έχει θεσπιστεί, για την προστασία των δικαιωμάτων και της εξουσίας του δημιουργού λογισμικού. Το λογισμικό χωρίζεται επιπλέων σε δύο μείζονες κατηγορίες, α) στο ελεύθερο λογισμικό ή λογισμικό ανοιχτού κώδικα (open source) και β) στο λογισμικό το οποίο αποτελεί προϊόν μελέτης κάποιας εταιρίας σχεδιασμού και εξέλιξης λογισμικού με απώτερο σκοπό το οικονομικό όφελος. Στο πλαίσιο αυτό θα εξεταστεί και το ειδικότερο ζήτημα της αντιμετώπισης του λογισμικού ως εφεύρεσης (πατέντα λογισμικού). Οι πατέντες λογισμικού έχουν υιοθετηθεί σε περιορισμένη κλίμακα τελευταία χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλοί πολέμιοι αυτής της ιδέας, αλλά και παρά πολλοί υποστηριχτές. Η σκιαγράφηση των συμφερόντων της κάθε πλευράς αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της εργασίας αυτής. Αντίθετα οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ακολουθούν μία εντελώς διαφορετική πορεία, εκεί οι πατέντες λογισμικού ανθούν με ότι συνέπιες μπορεί να συνεπάγεται αυτό, οικονομικές και κοινωνικές. Εδώ κρίνετε σημαντικό να δοθεί και ένας περιγραφικός ορισμός για το τι είναι το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ή πατέντα, οι πατέντες είναι διπλώματα που συνήθως εκχωρούνται από κρατικά ελεγχόμενους φορείς σε εφευρέτες για νέες, εκμεταλλεύσιμες και µη προφανείς διεργασίες, συσκευές κλπ. Οι δικαιούχοι των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας έχουν το νομικά κατοχυρωμένο δικαίωμα του αποκλεισμού άλλων από µη εξουσιοδοτημένη χρήση, κατασκευή, πώληση, ή εισαγωγή προϊόντων και υπηρεσιών που εμπεριέχουν ή ενσωματώνουν αυτό που προστατεύεται από το δίπλωμα. Τέλος στην εργασία, θα γίνει αναλυτική παρουσίαση της σχετικής νομοθεσίας για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας του δημιουργού για το έργο του, την νομοθετική πρόβλεψη των λεγόμενων πατεντών λογισμικού στην ευρωπαϊκή ένωση και στις Η.Π.Α. καθώς και της διαδικασίας που απαιτείται για την κατοχύρωση τους. 8

9 2 Οι Πατέντες λογισμικού στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η βιομηχανία διεθνώς αριθμεί πολλά χρόνια ύπαρξης και εξέλιξης στην Ευρώπη, προσφέροντας θέσεις εργασίας στην κοινωνία, ευκαιρίες εξέλιξης και βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων και ενισχύουν την οικονομία των κρατών μελών συμβάλλοντας στην σταθερότητα και ανάπτυξη τους. Έτσι στην Ευρώπη έγινε κατανοητό από τα πρώτα δείγματα ανταγωνισμού των βιομηχανικών μονάδων, ότι πρέπει να θεσπιστεί ένα σύνολο κανόνων το οποίο θα προστατεύει τα συμφέροντα του κάθε βιομηχανικού οργανισμού από τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Στην διεθνή σύμβαση των Παρισίων το 1883 ανοίγει για πρώτη φορά το θέμα της βιομηχανικής ιδιοκτησίας με τον νόμο 213/75, ακολουθούν οι αναθεωρήσεις της Λισσαβόνας και της Στοκχόλμης, με βασικό θέμα την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας [ΑΝΦ 1]. Στην αναθεώρηση της Στοκχόλμης το 1967, ψηφίζεται ο νόμος 100/75 για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και επικυρώνεται η σύμβαση για την ίδρυση της WIPO (World Intellectual Property Organization), η βιομηχανική ιδιοκτησία, εντάσσεται ουσιαστικά στην ευρύτερη νομική κατηγορία της διανοητικής ιδιοκτησίας (intellectual property) στην οποία ανήκει και η πνευματική ιδιοκτησία. Στην σύμβαση της WIPO, καθορίζεται το αντικείμενο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Έτσι σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 8, στα έργα διάνοιας υπάγονται δικαιώματα σχετικά με τις εφευρέσεις σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, τις επιστημονικές ανακαλύψεις, τα βιομηχανικά σχέδια και πρότυπα, τα εμπορικά σήματα, τα σήματα που χρησιμοποιούνται για την διαφήμιση ή πώληση υπηρεσιών, την προστασία του παράνομου ανταγωνισμού. Το 1973 υπογράφετε η Ευρωπαϊκή σύμβαση πατεντών, θεσπίζοντας κανόνες για την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας με διπλώματα ευρεσιτεχνίας, ορίζοντας τι επιδέχεται προστασίας με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και τι όχι, με το άρθρο 52 παράγραφος 2 της σύμβασης. Με τις συμβάσεις αυτές ορίζεται ότι η προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας έχει ως αντικείμενο τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα υποδείγματα χρησιμότητας, τα σχέδια ή βιομηχανικά υποδείγματα, τα εμπορικά και βιομηχανικά σήματα 9

10 υπηρεσιών, την εμπορική επωνυμία και τις άδειες εκμεταλλεύσεως, με απώτερο σκοπό την καταπολέμηση του αθέμιτου ανταγωνισμού. Στο άρθρο 52 της Ευρωπαϊκής σύμβασης πατεντών [ΑΝΦ 14], ορίζεται ξεκάθαρα ότι οι ανακαλύψεις, οι επιστημονικές θεωρίες, οι μαθηματικές μέθοδοι, οι δημιουργίες αισθητικής αξίας, σχέδια, κανόνες και μέθοδοι, προγράμματα για υπολογιστές και παρουσιάσεις πληροφοριών δεν μπορούν να αποτελέσουν προϊόντα που επιδέχονται προστασίας από διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Τη δεκαετία του 1970, ιδρύεται και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας, ο οποίος εξελίσσεται σε ένα πολύ επιτυχημένο θεσμό, το οποίο έχει σαν εκτελεστικό όργανό του το ευρωπαϊκό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (european patent office). Τα συστατικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας είναι το Ευρωπαϊκό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και το Διοικητικό Συμβούλιο (Administrative Council). Το Γραφείο ελέγχεται από το Διοικητικό Συμβούλιο, ένα όργανο που απαρτίζεται από εκπροσώπους των κρατών μελών και στο οποίο το κάθε κράτος μέλος έχει μία ψήφο. Τέλος, το Γραφείο διοικείται από ένα Πρόεδρο, ο οποίος εκλέγεται ανά πενταετία από το Διοικητικό Συμβούλιο. [ΑΝΦ 2]. Από το 1978, το ευρωπαϊκό γραφείο πατεντών (EPO) παρερμηνεύοντας το άρθρο 52 της Ευρωπαϊκής σύμβασης πατεντών, έχει χορηγήσει παράτυπα πάνω από διπλώματα ευρεσιτεχνίας σε λογισμικό [ΑΝΦ 3], υπό το πρόσχημα ότι το λοιμικό αυτό αποτελεί μέρος μιας εφεύρεσης. Το συμβούλιο της ΕΟΚ στις 14 Μαΐου του 1991 εκδίδει την οδηγία 91/250, υποχρεώνοντας τα κράτη μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης να προστατεύσουν τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, με δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ως φιλολογικά έργα κατά την έννοια της σύμβασης της Βέρνης [ΑΝΦ 1]. 2.1 Η πρόταση της διεύθυνσης εσωτερικής αγοράς της κομισιόν το 2002 Το 2002 η διεύθυνση εσωτερικής αγοράς της κομισιόν υποβάλει την πρόταση 2002/0047 για την οδηγία σχετικά με τη δυνατότητα κατοχύρωσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας των εφευρέσεων που εφαρμόζονται από υπολογιστή, κάτι που θα 10

11 οδηγούσε στην πλήρη νομιμοποίηση της έκδοσης πατεντών λογισμικού, μια και μία τέτοια εφεύρεση που υλοποιείται από ηλεκτρονικό υπολογιστή ο οποίος μπορεί να υλοποιεί μόνο λογικές εκφράσεις όπως υπολογισμούς, δηλαδή λογισμικό. Ο σκοπός της πρότασης αυτής ήταν να δημιουργηθεί ένα ομοιόμορφο σύνολο κανόνων, βασισμένο στην πρακτική που ακολουθούσε το Ευρωπαϊκό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (EPO), προκειμένου να αποφευχθούν αποκλίσεις από την ευρωπαϊκή συνθήκη διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (European Patent Convention EPC), με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας να χορηγούνται από εθνικές επιτροπές και όχι από το ευρωπαϊκό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας [ΑΝΦ 3]. Αυτή η πρόταση γίνετε γιατί πολλοί πιστεύουν ότι με την μεταφορά της ευρωπαϊκής βιομηχανίας στις χώρες της ανατολής (παγκοσμιοποίηση), επιβάλλεται η κατοχύρωση ευρωπαϊκών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ακόμα και σε καθαρό λογισμικό, για να προστατευτούν τα οικονομικά και επιχειρηματικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής ένωσης από τον εξωτερικό ανταγωνισμό. Η πρόταση της επιτροπής όμως δεν ξέφυγε από την κριτική. Πολλές ευρωπαϊκές μικρομεσαίες εταιρίες παραγωγής λογισμικού καθώς και πολλοί προγραμματιστές λογισμικού ανοιχτού κώδικα, διαμαρτύρονται υποστηρίζοντας ότι το λογισμικό θα έπρεπε να προστατεύεται μόνο από την νομοθεσία για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, γιατί τη οικονομική επιβάρυνση για την κατοχύρωση και διατήρηση ενός δολώματος ευρεσιτεχνίας είναι απαγορευτικές, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι οι μόνοι που θα επωφελούνταν από την κατοχύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας θα είναι οι μεγάλες εταιρίες λογισμικού και οι δικηγόροι. Είναι κρίσιμο εδώ να δούμε ποιά ακριβός ήταν η πρόταση της διεύθυνση εσωτερικής αγοράς της κομισιόν. Οι πρόταση αποτελούταν από δέκα άρθρα από τα οποία εδώ θα παρατεθούν τα πέντε σημαντικότερα. Άρθρο 2. Σε αυτό το άρθρο ορίζονται οι εξής δύο ορισμοί: Α) Εφεύρεση που εκτελείται από ηλεκτρονικό υπολογιστή (computer-implemented invention), σημαίνει οποιαδήποτε εφεύρεση η απόδοση της οποίας περιλαμβάνει τη χρήση ενός υπολογιστή, δίκτυο υπολογιστών ή άλλες προγραμματίσημες συσκευές και η κατοχή ενός ή περισσότερων, εκ πρώτης όψεως νέων 11

12 χαρακτηριστικών γνωρισμάτων που πραγματοποιούνται πλήρως ή εν μέρει από ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή [ΑΝΦ 3]. Β) Η τεχνική συμβολή (technical contribution), σημαίνει μια συμβολή στην πρόοδο σε έναν τεχνικό τομέα που δεν είναι προφανής από κάποιον ειδικευμένο στην τεχνική[ανφ 3]. Άρθρο 3. Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα εξασφαλίζουν ότι μία εφεύρεση που αφορά ηλεκτρονικούς υπολογιστές θα ανήκει σε ένα τομέα μόνο τομέα της τεχνολογίας [ΑΝΦ 3]. Άρθρο 4. Όροι για το δικαίωμα κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας [ΑΝΦ 3]: Α) Τα κράτη μέλη, θα πρέπει διασφαλίζουν ότι μία εφεύρεση που αφορά ηλεκτρονικούς υπολογιστές, χρήζει βιομηχανικής εφαρμογής είναι νέα και ότι αποτελεί ένα σημαντικό βήμα εξέλιξης. Β) τα κράτη μέλη, θα πρέπει να ελέγχουν το προς κατοχύρωση πρόγραμμα, συμβάλει στην εξέλιξη σε μία ήδη υπάρχουσα τεχνική. Γ) Η τεχνική συμβολή θα πρέπει να αξιολογείται συνεκτιμώντας συνολικά τα τεχνικά και μη τεχνικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εφαρμογής σύμφωνα με το πεδίο στο οποίο θέλει να κατοχυρωθεί, και το μέγεθος προόδου που συμβάλει. Άρθρο 5. Μορφή αξιώσεων [ΑΝΦ 3]. Τα κράτη μέλη, θα πρέπει να ελέγχουν ότι μία εφεύρεση που αφορά τον τομέα ηλεκτρονικών υπολογιστών, αν είναι ένας προγραμματίσιμος ηλεκτρονικός υπολογιστής, ή ένα προγραμματίσιμο δίκτυο ηλεκτρονικών υπολογιστών, ή μία διαδικασία που εκτελείτε από έναν τέτοιο υπολογιστή ή δικτύου υπολογιστών. Άρθρο 6. Σχέση με την οδηγία 91/250 της Ευρωπαϊκής Κοινότητας [ΑΝΦ 3]. Οι πράξεις που επιτρέπονται στο πλαίσιο της οδηγίας 91/250/EEC για τη νομική προστασία των προγραμμάτων υπολογιστών από τα πνευματικά δικαιώματα, και ιδιαίτερα διατάξεις επ' αυτού σχετικά με την αποσυμπίλιση και τη διαλειτουργικότητα, ή τα εμπορικά σήματα, δεν θα επηρεαστούν από την προστασία που χορηγείται με το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που ενδεχομένως θα χορηγηθεί σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή [ΑΝΦ 3]. 12

13 2.2 Η πρώτη ανάγνωση στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο Η πρόταση της Επιτροπής κατατέθηκε τον Φεβρουάριο 2002 ενώ δεν το τελικό νομοθετικό ψήφισμα δεν είχε γίνει μέχρι τις 24 Σεπτεμβρίου του 2003, Με εισηγητή για την Επιτροπή νομικών θεμάτων, την Arlene McCarthy. Στις 17 Μαΐου 2004 το Συμβούλιο επέτυχε την πολιτική συμφωνία για μια κοινή ευρωπαϊκή θέση πάνω στο θέμα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, το οποίο ήταν θετικό για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας λογισμικού. Παρόλα αυτά, η ίδια η κοινή θέση δεν υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο που έγινε στις 7 Μαρτίου 2005, μετά από τις προσπάθειες από των Εθνικών κοινοβουλίων της Γερμανίας, της Ολλανδίας, της Ισπανίας και της Δανίας των οποίων οι υπουργοί αποσύρουν την ψήφο συμφωνίας τους, με αποτέλεσμα το συμβούλιο να ξεκινήσει την διαδικασία συζήτησης της πρότασης από μηδενική βάση[ανφ 3]. Με την νέα συζήτηση της πρότασης οι κεντρικές ιδέες της αναφοράς McCarthy [ΑΝΦ 3] αλλάζουν, αλλά αγνοούν τις ριζικότερες τροποποιήσεις που υιοθετούνται από το Κοινοβούλιο στη ολομέλεια του, οι οποίες είναι οι ακόλουθες: Άρθρο 2. Σε αυτό το άρθρο ορίζονται οι εξής δύο ορισμοί: Α) Εφεύρεση που εκτελείται από ηλεκτρονικό υπολογιστή (computer-implemented invention), σημαίνει οποιαδήποτε εφεύρεση η απόδοση της οποίας περιλαμβάνει τη χρήση ενός υπολογιστή, δίκτυο υπολογιστών ή άλλες προγραμματίσημες συσκευές ή εφεύρεση που έχει ένα ή περισσότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που πραγματοποιούνται πλήρως ή εν μέρει με τη βοήθεια ενός προγράμματος υπολογιστών ή των προγραμμάτων υπολογιστών Β) Η τεχνική συμβολή σημαίνει μια συμβολή στην κατάσταση προόδου ενός τομέα της τεχνολογίας που είναι νέος και μη προφανής σε ένα πρόσωπο ειδικευμένο στην τεχνολογία αυτή. Η τεχνική συμβολή θα αξιολογηθεί από την εκτίμηση της διαφοράς μεταξύ της παρούσας κατάστασης προόδου της τεχνολογίας και του πεδίου της αξίωσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που εξετάζεται συνολικά, και περιλαμβάνει τα τεχνικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Το άρθρο 3 διαγράφηκε πλήρως, ενώ το άρθρο 4 τροποποιήθηκε ως εξής: Άρθρο 4. Όροι για το δικαίωμα κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας [ΑΝΦ 3]: 13

14 Προκειμένου να εγκριθεί, ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για εφεύρεση πρέπει να επιδέχεται βιομηχανικής εφαρμογής να είναι νέα και να αποτελεί ένα εφευρετικό βήμα εξέλιξης. Άρθρο 4α. Αποκλεισμοί από το δικαίωμα κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας. 1. Ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή από μόνο του δεν μπορεί να αποτελέσει εφεύρεση και να κατοχυρωθεί με ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. 2. Δεν μπορεί να θεωρηθεί ως εφεύρεση μόνο επειδή η λειτουργία της περιλαμβάνει τη χρήση ενός υπολογιστή, ενός δικτύου ή άλλων προγραμματίσημων συσκευών. Συνεπώς, εφευρέσεις που περιλαμβάνουν αφορούν προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, εάν εκφράζεται ως πυγαίος κώδικας, ή με οποιαδήποτε άλλη μορφή, η οποία εφαρμόζει επιχειρησιακές, μαθηματικές ή άλλες μεθόδους και δεν παράγει τεχνικά αποτελέσματα πέρα από τις κανονικές φυσικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ ενός προγράμματος και ο υπολογιστής, το δίκτυο ή άλλες προγραμματίσημες συσκευές στους οποίους εκτελείται δεν θα είναι εγκρίνεται. Άρθρο 5. Μορφή αξιώσεων [ΑΝΦ 3]. 1). Τα κράτη μέλη, θα πρέπει να ελέγχουν ότι μία εφεύρεση που αφορά τον τομέα ηλεκτρονικών υπολογιστών, εάν είναι ένας προγραμματίσιμος ηλεκτρονικός υπολογιστής, ή ένα προγραμματίσιμο δίκτυο ηλεκτρονικών υπολογιστών, ή μία διαδικασία που εκτελείτε από έναν τέτοιο υπολογιστή ή δικτύου υπολογιστών. 2). Δεν θα πρέπει να επιτρέπεται η αξίωση για κατοχύρωση με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ένα πρόγραμμα που απευθύνετε σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, δίκτυα υπολογιστών ή προγραμματίσημες συσκευές, αν δεν θέτει σε ισχύ την παραγωγή ενός προϊόντος ή την διαδικασία παραγωγής του η οποία συμπεριλαμβάνεται στην αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Άρθρο 6. Σχέση με την οδηγία 91/250 ΕΚ [ΑΝΦ 3]. Τα δικαιώματα που παρέχονται από τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας που χορηγούνται για τις εφευρέσεις στα πλαίσια σε αυτήν την οδηγία δεν θα πρέπει να επηρεάζουν τις πράξεις που επιτρέπονται σύμφωνα με την οδηγία 91/250 της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, για τη νομική προστασία των προγραμμάτων υπολογιστών από τα πνευματικά δικαιώματα, και ιδιαίτερα στο πλαίσιο των διατάξεων για την αποσυμπίληση. 14

15 Άρθρο 7. Έλεγχος [ΑΝΦ 3]. Η επιτροπή θα ελέγχει την προς πιστοποίηση εφαρμογή (πρόγραμμα Η/Υ), τον αντίκτυπο της εφευρέσεων στην καινοτομία και τον ανταγωνισμό, στην Ευρώπη και διεθνώς, στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ειδικά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, και την κοινότητα του λογισμικού ανοιχτού κώδικα, και το ηλεκτρονικό εμπόριο. Άρθρο 8. Έκθεση σχετικά με τα αποτελέσματα της οδηγίας[ανφ 3]. Η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όταν: Α) Η έκδοση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για εφαρμοσμένες ηλεκτρονικών υπολογιστών συγκρούεται με όσα γράφονται στο άρθρο 7, που παρατέθηκε παραπάνω. Β) Όταν οι κανόνες που διέπουν τον όρο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, και ο προσδιορισμός των απαιτήσεων δικαιώματος κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας, και πιο συγκεκριμένα της καινοτομίας του εφευρετικού βήματος είναι επαρκής, και εάν θα ήταν επιθυμητό και νόμιμα δυνατό λαμβάνοντας υπόψη τις υποχρεώσεις της διεθνούς κοινότητας να γίνουν οι τροποποιήσεις σε τέτοιους κανόνες. Γ) Εάν υπάρχουν δυσκολίες κάποια κράτη μέλη, όπου οι προϋποθέσεις για την ύπαρξη καινοτομίας και εφευρετικού βήματος, δεν εξετάζονται πριν από την έκδοση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας, σε αυτή την περίπτωση, οποιαδήποτε βήματα είναι επιθυμητά για να εξετάσουν και να ξεπεραστούν τέτοιες δυσκολίες. Δ) Όταν εντοπιστούν δυσκολίες, στη σχέση μεταξύ της προστασίας από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και της προστασίας από τα πνευματικά δικαιώματα, όπως προβλέπεται στην οδηγία 91/250/EEC, και σε οποιαδήποτε κατάχρηση του συστήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας εντοπιστεί σε σχέση με μία εφεύρεση. Ε) Όταν θα πρέπει να εξεταστεί το πώς οι απαιτήσεις αυτής της οδηγίας έχουν ληφθεί υπόψη από το Ευρωπαϊκό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, και κατά πόσο προσαρμόστηκαν οι διαδικασίες εξέτασής μίας εφεύρεσης. ΣΤ) οι πτυχές για τις οποίες μπορεί να κριθεί απαραίτητο να γίνει μια διπλωματική διάσκεψη με σκοπό να αναθεωρήσει τη Συνθήκη ευρωπαϊκών πατεντών. 15

16 2.3 Η τελική κατάληξη της πρότασης Η πρόταση αυτή, έπειτα από δύο αναγνώσεις και πολλές προσπάθειες τροποποίησης, τελικά στις 6 Ιουλίου του 2005, 648 ευρωβουλευτές από τους 729 ψηφίζουν ολική απόρριψη του αρχικού κειμένου [ΑΝΦ 15]. Παρόλα αυτά κάποια κράτη μέλη της ευρωπαϊκές, παραβλέπουν συστηματικά τις ευρωπαϊκές οδηγίες και εκδίδουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας σε λοιμικό, οι οποίες βέβαια έχουν ισχύ μόνο στις χώρες αυτές. Χαρακτηριστικά στην Αγγλία το 2006 η αρχή έγινε τις υποθέσεις γνωστές ως Aerotel και Macrossan, όπου ο Αγγλικός οργανισμός έκδοσης πατεντών (UK IPO) ακλουθώντας διαφορετική ταχτική από αυτή που ορίζεται από την ευρωπαϊκή οδηγία για τον έλεγχο αν μία εφεύρεση επιδέχεται προστασίας από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, με αποτέλεσμα την έκδοση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, ξεσηκώνοντας πολλές αντιδράσεις και ανοίγοντας ουσιαστικά την πόρτα για την έκδοση περισσότερων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας σε προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών [ΑΝΦ 4][ΑΝΦ 5]. Στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας με τον νόμο που ψηφίστηκε στις 24 Ιουνίου το 1985, τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο των έργων που μπορούν να προστατευθούν μόνο από τον νόμο για την πνευματική ιδιοκτησία [ΑΝΦ 1]. Και στην Γαλλία με τον νόμο της 10 Μαΐου του 1994 που αντικατέστησε τον νόμο που 1985, τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών προστατεύονται από την νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας της Γαλλίας εφόσον διαθέτουν το στοιχείο της πρωτοτυπίας. Παρόλα αυτά, διαμάχη για το αν θα πρέπει να εκδίδονται διπλώματα ευρεσιτεχνίας σε καθαρό λογισμικό στην Ευρωπαϊκή ένωση συνεχίζεται. Μεγάλες επιχειρήσεις ανάπτυξης εφαρμογών για οικιακή ή επαγγελματική χρήση, προσπαθώντας να προστατεύσουν τα οικονομικά τους συμφέροντα και την διατήρηση της ανταγωνιστικότητας τους στον χώρο τους, υποστηρίζουν την προστασία του λογισμικού με διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Στην αντίπερα όχθη βρίσκονται όλοι οι ελεύθεροι προγραμματιστές οι οποίοι δεν απασχολούνται από κάποια μεγάλη εταιρία και παράγουν εφαρμογές για προσωπικό τους οικονομικό όφελος. Οι διαστάσεις που έχει πάρει αυτή η διαμάχη είναι και κοινωνικές και οικονομικές, με τις επιχειρήσεις να υποστηρίζουν ότι η νομοθεσία για την προστασία των 16

17 πνευματικών δικαιωμάτων δεν είναι αρκετή για να τους προστατέψει από εκείνους που θα αντιγράψουν και θα τροποποιήσουν τις εφαρμογές που παράγουν, ενώ αντίθετα οι ελεύθεροι προγραμματιστές υποστηρίζουν ότι η προστασία του λογισμικού με διπλώματα ευρεσιτεχνίας ισοδυναμεί με στέρηση της ελευθερίας του λόγου. Δεκάδες δικαστικές διαμάχες έχουν πάρει μέρος τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη και παρόλο των σαφών οδηγιών που έχει εκδώσει η ευρωπαϊκή ένωση δεν φαίνεται ότι θα δοθεί εύκολο τέλος σε αυτή την αντιπαράθεση. 3 Πατέντες λογισμικού στις Η.Π.Α. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής η νομοθεσία για την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας ξεκινάει από την δεκαετία του Το Γραφείο Ευρεσιτεχνιών και Εμπορικών Σημάτων των Η.Π.Α. (Patent and Trademark Office, PTO), αποτελεί το αρμόδιο όργανο για την έκδοση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στις ΗΠΑ. Τις δεκαετίες του 1950, 1960 και 1970 το PTO δεν χορηγούσε διπλώματα ευρεσιτεχνίας για εφευρέσεις που σχετιζόταν με υπολογισμούς προς εκτέλεση από υπολογιστές. Το σκεπτικό του γραφείου ήταν πως με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας κατοχυρώνονται μόνο διεργασίες, μηχανές, βιομηχανικά αντικείμενα και υλικές συνθέσεις. δίπλωμα ευρεσιτεχνίας δε χορηγούνταν για επιστημονικές αλήθειες ή μαθηματικές εκφράσεις αυτών. Εφόσον το Γραφείο αντιλαμβάνονταν τα προγράμματα υπολογιστών ως εφευρέσεις που σχετίζονται με μαθηματικούς αλγορίθμους και όχι με διεργασίες ή μηχανές, δεν ήταν κατάλληλα για κατοχύρωση με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Η αντίληψη αυτή διατηρήθηκε από τις αποφάσεις Gottschalk v. Benson (1968) και Parker v. Flook (1975) του Ανώτατου Δικαστηρίου των Η.Π.Α.. Ανάμεσα στο 1972 και το 1981, η βιομηχανία της πληροφορικής αναπτύχτηκε ραγδαία. Μέχρι το 1981 το αμερικανικό γραφείο έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (US Patent Office) παρακολουθούσε τις εξελίξεις στην πληροφορική και τον προγραμματισμό από απόσταση ασφαλείας μη εκδίδοντας κανένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, παρά μόνο ελέγχοντας την μοναδικότητα και την πρωτοτυπία των 17

18 τεχνικών ανάπτυξης λογισμικού και υπολογιστών. Το 1981 το ανώτατο δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (US Supreme Court), έδωσε εντολή στο γραφείο έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, να μην αρνείται την έκδοση διπλώματος ευρεσιτεχνίας σε μία εφεύρεση της οποίας δομή έχει σαν βασικό συστατικό ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή, έτσι το γραφείο έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ανέπτυξε κάποια νέα κριτήρια βάση των οποίων θα αξιολογείτε μία εφεύρεση υποψήφια για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, ξεκινώντας έτσι να εκδίδει διπλώματα ευρεσιτεχνίας σε εφευρέσεις που είχαν άμεση σχέση με λογισμικό [ΑΝΦ 6]. Τον Ιανουάριο του 1994 το αμερικανικό γραφείο έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και εμπορικών σημάτων (US Patent & Trademark Office), οργάνωσε μια διμερή δημόσια ακρόαση στο San Jose της Καλιφόρνια, με θέμα εάν οι βασισμένες στο λογισμικό εφευρέσεις πρέπει να κατοχυρώνονται με διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Εκεί οι μεγάλες εταιρίες παραγωγής και ανάπτυξης ηλεκτρονικών υπολογιστών όπως η Apple,η IBM,η Digital Equipment,η Silicon Graphics,η Intel και πολλές άλλες, καθώς και μερικές μεγάλες εταιρίες παραγωγής λογισμικού όπως η Microsoft, υποστήριξαν την έκδοση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και σε καθαρό λογισμικό. Στην παραπάνω άποψη, βρέθηκαν αντίθετες διάφορες επίσης μεγάλες εταιρείες λογισμικού όπως η Adobe η Autodesk και η Oracle, καθώς και πολλοί ελεύθεροι προγραμματιστές, υποστηρίζοντας πως με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας σε καθαρό για λογισμικό, οδηγεί σε παρεμπόδιση της ανάπτυξης νέων προϊόντων λογισμικού [ΑΝΦ 7]. Τότε το Αμερικανικό υπουργείο δικαιοσύνης (US Justice Department), λόγω κάποιων εκκρεμών υποθέσεων αιτήσεων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας σε λογισμικό, πίεσε το αμερικανικό ανώτατο δικαστήριο να πάρει μία απόφαση με σκοπό να επιλυθεί το ζήτημα που είχε προκύψει. Έτσι την πρώτη Ιουνίου του 1995, παρατίθενται για δημόσια συζήτηση τρείς βασικές «οδούς» αξιολόγησης των υποψήφιων για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας εφευρέσεων που έχουν σχέση με την πληροφορική. Οι οδηγίες αναγνωρίζουν τρεις ευδιάκριτες κατηγορίες νομικού περιεχομένου με βάση τις οποίες μπορεί να εκδοθεί δίπλωμα ευρεσιτεχνίας[ανφ 7]. 18

19 Μια μηχανή - "ένας υπολογιστής ή άλλες προγραμματίσημες συσκευές των οποίων οι ενέργειες κατευθύνονται από ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα ή άλλη μορφή του λογισμικού " Ένα κομμάτι συστατικό της μηχανής - " μια αναγνώσιμη από τον υπολογιστή μνήμη που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να κατευθύνει έναν υπολογιστή για να λειτουργήσει κατά τρόπο ιδιαίτερο όταν χρησιμοποιείται από τον υπολογιστή" Μία διεργασία μια σειρά συγκεκριμένων λειτουργικών βημάτων ή εντολών που εκτελούνται από έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή" Η συνέχεια ήρθε το 1998 όταν στο Εφετείο υποστηρίχτηκε ότι οι επιχειρηματικές μέθοδοι είναι ικανές να προστατευθούν από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας όπως επίσης και οι μαθηματικοί αλγόριθμοι εκτός και αν βασίζονται σε αφηρημένες μη αποδεδειγμένες ιδέες. Έτσι άνοιξε ο δρόμος για την έκδοση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και σε καθαρό λογισμικό [ΑΝΦ 6]. Στην νομοθεσία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, υπάρχουν τρείς διαφορετικές μορφές προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και κατά συνέπια και του λογισμικού, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας (computer software patent), τα πνευματικά δικαιώματα (copyright) και το εμπορικά μυστικά (trade secret) [ΑΝΦ 7]. 1. Πνευματικά δικαιώματα (copyright). Τα πνευματικά δικαιώματα σύμφωνα με το αμερικάνικο δίκαιο, προστατεύουν τον δημιουργό και το έργο του (μουσική, λογοτεχνίας, προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών), από την παράνομη αντιγραφή και εκμετάλλευση του έργου χωρίς την άδεια του δημιουργού. Αντίθετα δεν μπορεί να προστατέψει τον δημιουργό και το έργο, στην περίπτωση που κάποιος τρίτος παράγει το ίδιο έργο εντελώς ανεξάρτητα από τον πρώτο, δηλαδή δεν προστατεύει τις ιδέες που μπορεί να χαρακτηρίζουν το έργο αλλά τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται αυτές οι ιδέες. Τα πνευματικά δικαιώματα επίσης προστατεύουν και τα παράγωγα του αρχικού έργου, όπως για παράδειγμα την μεταφορά ενός προγράμματος σε μία άλλη γλώσσα προγραμματισμού ή την τροποποίησή του έτσι ώστε να λειτουργεί και σε άλλα λειτουργικά συστήματα [ΑΝΦ 6]. 19

20 2. Εμπορικά Μυστικά (trade secrets). Τα εμπορικά μυστικά, παρέχουν ίδιου επιπέδου προστασία με τα πνευματικά δικαιώματα, κατοχυρώνοντας όλη την μελέτη που έχει προηγηθεί για την ολοκλήρωση κάποιου βιομηχανικού προϊόντος ή την μέθοδο παραγωγής του. Και εδώ δεν υπάρχει προστασία σε περίπτωση που κάποια άλλη βιομηχανία έχει ακολουθήσει την ίδια μελέτη εξέλιξης ή μέθοδο παραγωγής, ανεξάρτητα από την πρώτη βιομηχανική μονάδα [ΑΝΦ 6]. 3. Διπλώματα ευρεσιτεχνίας (patents). Με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας προστατεύονται οι εφευρέσεις εν όλο και όχι μόνο κάποιες εφαρμογές. Ένα αμερικανικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, προστατεύει την εφεύρεση και τον ιδιοκτήτη της για 20 χρόνια από την ημέρα της έκκρισης της από την χρήση, πώληση, εκμετάλλευση και αναπαραγωγή της εφεύρεσης από τρίτους. Αυτό πρακτικά δίνει στον κάτοχο του διπλώματος ευρεσιτεχνίας, τον έλεγχο χρήσης της εφεύρεσης από τρίτους. Έτσι αντί απλά να αποκλείσει την χρήση ή την αναπαραγωγή της εφεύρεσής του, μπορεί να παραχωρήσει τα δικαιώματα εκμετάλλευσης της σε τρίτους με αντάλλαγμα οικονομικά οφέλη. Αυτές οι άδειες είναι συμβάσεις, με τις οποίες ο δημιουργός μπορεί να περιορίσει την τροποποίηση της εφεύρεσης του και να απαιτήσει την εμμονή στα πρότυπα με βάση τα οποία ανέπτυξε την εφεύρεση, σε αντίθετη περίπτωση να καθιστάτε άκυρη η άδεια εκμετάλλευσης [ΑΝΦ 6]. Για να μπορεί μία εφεύρεση να προστατευτεί με το αμερικανικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, θα πρέπει να είναι απόλυτα νέα και όχι εξέλιξη ή προέκταση μίας ήδη πατενταρισμένης εφεύρεσης. Επίσης η εφεύρεση πρέπει επίσης να περιλάβει κατάλληλο περιεχόμενο όπως κάποια νέα και χρήσιμη διαδικασία ή διεργασία, μηχανή, κατασκευή, ή σύνθεση ενός έργου. Ο νόμος περί εκδόσεως διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας δεν ισχύει και δεν έχει εφαρμογή για τους νόμους της φύσης, επιστημονικά φαινόμενα, ή για μαθηματικούς τύπους [ΑΝΦ 6]. Σήμερα στις ΗΠΑ η το λογισμικό μπορεί να προστατευτεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, με όποιες συνέπιες μπορεί αυτό να συνεπάγετε. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις από μεγάλη μερίδα του κόσμου της πληροφορικής, ενώ και η 20

21 ευρωπαϊκή ένωση κατά καιρούς έκανε προσπάθειες να κινηθεί στο μονοπάτι που χάραξαν οι ΗΠΑ, χωρίς όμως να τα καταφέρει. Ένα πολύ χαρακτηριστικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, που εκδόθηκε για λογαριασμό του κολοσσού των λειτουργικών συστημάτων Microsoft το 2004, ήταν η πατέντα για την λειτουργία του διπλού click του ποντικιού ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, ενώ προσπάθησε να κερδίσει χρήματα από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που κατείχε για το σύστημα αρχείων που χρησιμοποιούν οι σκληροί δίσκοι των ηλεκτρονικών υπολογιστών γνωστό ως FAT 32. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την άμεση αντίδραση του δημόσιου ιδρύματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας της Νέας Υόρκης (New Yorkbased Public Patent Foundation), το οποίο με επιστολή του διαμαρτυρήθηκε ζητώντας από Αμερικανικό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και εμπορικών σημάτων (US Patent and Trademark Office) την άμεση ανάκληση του διπλώματος ευρεσιτεχνίας για το συγκεκριμένο σύστημα αρχείων που ανήκε στην Microsoft, γιατί έτσι παρεμπόδιζε τον ανταγωνισμό να εξελιχθεί επί ίσους όρους. Τέτοια παρόμοια περιστατικά προηγήθηκαν και ακλούθησαν πολλά με όποια αποτελέσματα μπορεί αυτά να έχουν [ΑΝΦ 16]. 4 Πνευματική ιδιοκτησία και Βιομηχανική ιδιοκτησία, Βασικές έννοιες και διαφορές Η βιομηχανική και η πνευματική ιδιοκτησία συναποτελούν το δίκαιο των άυλων αγαθών. Το δίκαιο αυτό αποδίδεται διεθνώς με τον όρο Intellectual property και περιλαμβάνει ρυθμίσεις για τεχνικές δημιουργίες, τα διακριτικά γνωρίσματα και τον ανταγωνισμό, κυρίως αθέμιτο, αλλά και ρυθμίσεις για τα έργα λόγου, της τέχνης, της επιστήμης και τα συγγενικά με τα προηγούμενα δικαιώματα, δηλαδή τα δικαιώματα των ερμηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών, των παράγωγων υλικών όπως έργα ήχου ή εικόνας, των ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών και εκδοτών εντύπων. Η Επιστημονική παράδοση θέλει τις τεχνικές δημιουργίες και το δίκαιο του ανταγωνισμού, κυρίως του αθέμιτου, να αποτελούν βιομηχανική ιδιοκτησία (industrial property), ενώ τα πνευματικά δικαιώματα (author s rights) και τα related rights (copyrights) να αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία [ΑΝΦ 1] [ΑΜΦ 8]. 21

22 Είναι πολύ σημαντική η διευκρίνιση του όρου ιδιοκτησία (βιομηχανική ή πνευματική). Με τον όρο ιδιοκτησία δεν εννοείται η κυριότητα όπως περιγράφεται στον Αστικό κώδικα (ΑΚ 993επ.), αλλά σαν απόλυτο και βασικό περιουσιακό δικαίωμα 1. Διεθνώς αλλά και στην Ελληνική νομοθεσία πριν το 1883, το δίκαιο των άυλων αγαθών, αποτελούσε αντικείμενο διαφορετικής επιστημονικής διαπραγμάτευσης, μια τα άυλα αγαθά δεν αποτελούσαν αντικείμενα απόλυτων δικαιωμάτων, με την έννοια ότι ως βιομηχανική ιδιοκτησία νοούταν μόνο οι τεχνικές δημιουργίες και τα διακριτά γνωρίσματα (όπως το σήμα μίας επιχείρησης). Από το 1883 και έπειτα, όπου και υπογράφεται η Διεθνής Σύμβαση των Παρισίων, η οποία αφορούσε το μέλλον της νομοθεσίας πολλών κρατών, στον τομέα της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, με τις δύο αναθεωρήσεις, αυτή της Λισσαβόνας και της Στοκχόλμης, και με την υπογραφή της σύμβασης της Βέρνης το 1886 τα πράγματα δείχνουν να αλλάζουν. Σκοπός ήταν η αλληλοσυμπλήρωση πνευματικής ιδιοκτησίας και βιομηχανικήςιδιοκτησίας έτσι ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την των αναγωγή άυλων αγαθών σε αντικείμενα απόλυτων δικαιωμάτων. Το 1967 στην Στοκχόλμη με τον νόμο 100/75 κυρώνεται η σύμβαση για την σύσταση μίας παγκόσμιας οργάνωσης προστασίας της ιδιοκτησίας στα πνευματικά έργα ( της ιδιοκτησίας επί των έργων διάνοιας ). Η οργάνωση αυτή είναι γνωστή ως WIPO (World Intellectual Property Organization). Έτσι ορίζονται κάποια κριτήρια, με βάση τα οποία μπορεί να γίνει η αναγωγή της πνευματικής δημιουργίας σε απόλυτο δικαίωμα [ΑΝΦ 1][ΑΝΦ 8]. Πιο συγκεκριμένα στα έργα λόγου, της τέχνης και της επιστήμης αναζητείται η πρωτοτυπία τους. Στις τεχνικές δημιουργίες αναζητείται αν η τεχνική δημιουργία είναι νέα, δηλαδή υπερβαίνει τις πιο σύγχρονες και καινοτόμες τεχνικές εξελίξεις (state of art), καθώς επίσης σημαντικό ρόλο παίζει και το γεγονός ή τεχνική λύση που παρέχεται για ένα πρόβλημα, δεν θα ήταν δυνατή από τον μέσο τεχνικό βάση την μέχρι τότε σύγχρονη τεχνογνωσία. 1 εμπορική επιχείρησης Αργυριάδης 22

23 Τέλος στα διακριτικά γνωρίσματα (εμπορικό σήμα), για την καταχώρηση μιας ένδειξης ως σήματος επιχειρείται μια σύγκριση μεταξύ των ήδη κατατεθειμένων σημάτων και της υπό καταχώριση ένδειξης. 4.1 Πνευματική ιδιοκτησία Η νομοθεσία για την πνευματική ιδιοκτησία περιλαμβάνει την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών έργων λόγου (λογοτεχνία) και τέχνης (θεατρικά έργα, μουσική, εικόνας). Συμφώνα με την ισχύουσα νομοθεσία στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή ένωση, η πνευματική ιδιοκτησία εμπεριέχει δύο βασικά δικαιώματα. Το δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου γνωστό ως περιουσιακό δικαίωμα και το δικαίωμα προστασίας του προσωπικού δεσμού με το έργο γνωστό ως ηθικό δικαίωμα. Οι εξουσίες που παρέχουν αυτά τα δύο δικαιώματα στον δημιουργό διαφέρουν κατά έναν μεγάλο βαθμό. Σύμφωνα με το κεφάλαιο 1 παράγραφος 1 του νόμου 2121/1993, το δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας το αποκτά ο πνευματικός δημιουργός από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας του έργου. Ο όρος έργο περιγράφει όλα τα πρωτότυπα πνευματικά δημιουργήματα λόγου, επιστήμης ή τέχνης που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή. Υπάρχουν τα συλλογικά έργα, τα έργα συνεργασίας και τα σύνθετα έργα [ΑΝΦ 8][ΑΝΦ 9]. I. Συλλογικά έργα, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 7 του νόμου 2121/1993, συλλογικά έργα θεωρούνται όσα έχουν δημιουργηθεί με τις αυτοτελείς συμβολές περισσότερων δημιουργών κάτω από την πνευματική διεύθυνση και το συντονισμό ενός φυσικού προσώπου. Το φυσικό αυτό πρόσωπο είναι ο αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί του συλλογικού έργου. Οι δημιουργοί των επιμέρους συμβολών είναι αρχικοί δικαιούχοι του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί των συμβολών τους, εφόσον αυτές είναι δεκτικές χωριστής εκμετάλλευσης. II. Σύνθετα έργα, σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 7 του νόμου 2121/1993, όταν ένα έργο είναι σύνθετο, φτιαγμένο από τμήματα που έχουν δημιουργηθεί χωριστά, οι δημιουργοί των τμημάτων αυτών είναι αρχικοί συνδικαιούχοι των δικαιωμάτων επί του σύνθετου έργου και αποκλειστικοί 23

24 αρχικοί δικαιούχοι των δικαιωμάτων του τμήματος, που δημιούργησε ο καθένας εφόσον αυτό μπορεί να το εκμεταλλευτεί μεμονωμένα. III. Έργα συνεργασίας, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 7 του νόμου 2121/1993, έργα συνεργασίας θεωρούνται όσα έχουν δημιουργηθεί με την άμεση σύμπραξη δύο ή περισσότερων δημιουργών. Οι δημιουργοί ενός έργου, που είναι προϊόν συνεργασίας, είναι οι αρχικοί συνδικαιούχοι του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί του έργου. Αν δεν συμφωνήθηκε αλλιώς, το δικαίωμα ανήκει κατά ίσα μέρη στους συνδημιουργούς. Ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή καθώς και το προπαρασκευαστικό υλικό που απαιτήθηκε για τον σχεδιασμό του, αντιμετωπίζεται από την νομοθεσία ως έργο λόγου[ανφ 9] Περιουσιακό δικαίωμα Με το περιουσιακό δικαίωμα, ο δημιουργός αποκτά την εξουσία να απαγορεύει ή να επιτρέπει την αναπαραγωγή του έργου του με κάθε μέσο, όπως τη διασκευή, τη μετάφραση, τη θέση σε κυκλοφορία του πρωτότυπου ή αντιτύπων του έργου με μεταβίβαση της κυριότητας, την παρουσίαση του έργου στο ευρύ κοινό, τη δημόσια εκτέλεση του έργου, την μετάδοση ή αναμετάδοση του έργου στο κοινό με οποιοδήποτε τρόπο, την εισαγωγή αντιτύπων του έργου που παρήχθησαν στο εξωτερικό. Αυτό το δικαίωμα το αποκτά ο δημιουργός του έργου αυτόματα, εκτός και αν έχει προηγηθεί κάποια συμφωνία η οποία ορίζει κάτι διαφορετικό από αυτό. Για τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών υπάρχει ειδική νομοθεσία η οποία ορίζει ότι τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών που δημιουργήθηκαν από έναν μισθωτό, κατά την διάρκεια μίας σύμβασης εργασίας ή αναπτυχτήκαν με την καθοδήγηση του εργοδότη τους μεταβιβάζεται αυτοδικαίως στον εργοδότη. Αυτό δεν ισχύει αν έχει προηγηθεί διαφορετική συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου[ανφ 1][ΑΝΦ 9]. 24

25 4.1.2 Ηθικό δικαίωμα Με το ηθικό δικαίωμα, ο δημιουργός αποκτά την εξουσία να αποφασίσει την χρονική περίοδο, την τοποθεσία και τον τρόπο με τον οποίο θα καταστεί το έργο του προσιτό στο ευρύτερο κοινό. Πέραν αυτού ο δημιουργός έχει το δικαίωμα να απαιτεί την αναγνώριση της πατρότητάς του πάνω στο έργο και να απαιτεί, όσο αυτό κρίνεται δυνατό, την αναφορά του ονόματός του στα αντίτυπα του έργου του, όπως επίσης και σε κάθε δημόσια χρήση του έργου του ή, αντίθετα, να κρατάει την ανωνυμία του ή να χρησιμοποιεί ψευδώνυμο. Είναι σημαντικό να αναφερθεί, ότι ο κάτοχος του ηθικού δικαιώματος μπορεί να ασκήσει ποινικές διώξεις, σε κάθε υπεύθυνο για την προσβολή του δημιουργού του έργου σε μία δημόσια παρουσίαση, οφειλόμενη στις συνθήκες παρουσίασης του έργου. Ακόμα ο δημιουργός έχει το δικαίωμα της απαγόρευσης κάθε παραμόρφωσης άλλης τροποποίησης του έργου του. Σε κάθε περίπτωση ο δημιουργός με την χρήση του ηθικού δικαιώματος, μπορεί να προσπελάσει το έργο του, ακόμη και αν το περιουσιακό δικαίωμα ή η κυριότητα στον υλικό τομέα του έργου ανήκει σε κάποιον άλλο, ο λόγος είναι γιατί το ηθικό δικαίωμα είναι ανεξάρτητο από περιουσιακό δικαίωμα και δεν μεταβιβάζεται από τον δημιουργό σε κανέναν, παρά μόνο μετά τον θάνατο του. Οι νόμιμοι κληρονόμοι είναι αυτοί στους οποίους μεταβιβάζεται το ηθικό δικαίωμα μετά τον θάνατο του δημιουργού [ΑΝΦ 1][ΑΝΦ 9] Ισχύουσα νομοθεσία για τα αντίγραφα ασφαλείας, τροποποιήσεις εφαρμογών. Η αντιγραφή και η κλωνοποίηση, κάθε είδους αρχείων στον κόσμο της πληροφορικής, αποτελεί εύκολη υπόθεση. Μπορεί κάποιος πολύ εύκολα να αντιγράψει εικόνες, προγράμματα και αρχεία μουσικής, απλά με το πάτημα μερικών πλήκτρων του υπολογιστή του. Ο νομοθέτης έχει προβλέψει και προκαθορίσει πότε η αντιγραφή αρχείων είναι παράνομη. Επίσης έχει προβλεφθεί από την νομοθεσία η προστασία των τεχνολογικών μέτρων, τα οποία έχουν ληφθεί 25

26 από την καταπολέμηση της ανεξέλεγκτη αντιγραφή των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών [ΑΝΦ 9]. Σύμφωνα με τις παράγραφο 1 του άρθρου 42 του νόμου 2121/1993, αν δεν υπάρχει συμφωνία που να λέει το αντίθετο και εφόσον το πρόγραμμα έχει αποκτηθεί νόμιμα, επιτρέπεται η αναπαραγωγή ενός προγράμματος, δηλαδή η εγκατάσταση στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και η εκτέλεσή του προγράμματος, χωρίς να απαιτείται η καταβολή αμοιβής ή η άδεια του δημιουργού. Επιτρέπεται η μετάφραση και η προσαρμογή του προγράμματος σύμφωνα με τις ανάγκες του χρήστη και η διόρθωση σφαλμάτων που μπορεί να έχει το πρόγραμμα, χωρίς να ενημερώνει τον δημιουργό [ΑΝΦ 9]. Στον κόσμο της πληροφορικής όλοι γνωρίζουν την αξία των αντιγράφων ασφαλείας (buck up), τα οποία μπορούν να φανούν σωτήρια σε περιπτώσεις κατάρρευσης μιας εφαρμογής ή του λειτουργικού συστήματος ενός υπολογιστή. Έτσι ο κάτοχος μίας εφαρμογής έχει το δικαίωμα να δημιουργήσει ένα αντίγραφο ασφαλείας, της εφαρμογής που έχει νόμιμα αποκτήσει και εφόσον κρίνεται αυτό απαραίτητο για την χρήση του προγράμματος [ΑΝΦ 9]. Τέλος επιτρέπεται από τον νόμο, ο νόμιμος χρήστης ενός αντιγράφου προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, χωρίς την καταβολή αμοιβής ή τη λήψη άδειας από τον δημιουργό του προγράμματος, μπορεί να εγκαταστήσει το πρόγραμμα στον ηλεκτρονικό του υπολογιστή με σκοπό να παρακολουθήσει, να μελετήσει και να δοκιμάσει την λειτουργία του προγράμματος με σκοπό να εντοπισθούν οι ιδέες και οι αρχές που εκτελούν τη βάση οποιουδήποτε στοιχείου του προγράμματος. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι ο νόμος προβλέπει ότι δεν επιτρέπετε ο δημιουργός να απαγορέψει στον νόμιμο χρήστη όλα τα παραπάνω. Αντίθετα από τον νόμο προβλέπεται ότι κάθε αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση πέρα από την απλή δημιουργία ενός αντιγράφου ασφαλείας όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο και η μελέτη της εφαρμογής και των επιμέρους συστατικών της, είναι παράνομη και απαγορεύεται [ΑΝΦ 9] Ισχύουσα νομοθεσία για τα τεχνολογικά μέτρα προστασίας 26

27 Σήμερα οι δημιουργοί εφαρμογών, για την προστασία των δημιουργημάτων τους από τους κακόβουλους χρήστες, οι οποίοι δημιουργούν ανεξέλεγκτα αντίγραφα ασφαλείας με σκοπό να τα εκμεταλλευτούν εις βάρος του δημιουργού και προς όφελός τους, έχουν καταφύγει σε κάποιες τεχνολογικές λύσεις με σκοπό το φρενάρισμα και την αποτροπή της ανεξέλεγκτης αντιγραφής των προϊόντων τους. Τα είδη των τεχνολογικών μέτρων που μπορεί να εφαρμόσει ένας δημιουργός είναι πολλά. Πιο συγκεκριμένα, τεχνολογικό μέτρο θεωρείται ο αριθμός σειράς (serial number) που μπορεί να έχει μία εφαρμογή, ο οποίος είναι μοναδικός για κάθε αντίτυπο της εφαρμογής που πωλείτε. Επίσης πολλές εφαρμογές κατά την εγκατάσταση να μην απαιτούν τον αριθμό σειράς σαν έλεγχο γνησιότητας, αλλά ελέγχουν κάποια αρχεία στον φάκελο του προγράμματος τα οποία σε περίπτωση αντιγραφής του προγράμματος, παλιώνονται [ΑΝΦ 9] Στο εθνικό δίκαιο και συγκεκριμένα στην παράγραφο 1 του άρθρου 66Α του νόμου 3057/2002, τα τεχνολογικά μέτρα ορίζονται ως κάθε τεχνολογία, μηχανισμός ή συστατικό στοιχείο, που με τον συνήθη τρόπο λειτουργίας του, αποσκοπεί στο να εμποδίσει η να περιορίσει πράξεις, σε σχέση με έργα ή άλλα προστατευόμενα αντικείμενα, που δεν έχουν επιτραπεί από τον δικαιούχο πνευματικής ιδιοκτησίας ή συγγενικού δικαιώματος [ΑΝΦ 9]. Από τον νόμο 2057/2002 απαγορεύεται ρητά, η εξουδετέρωση κάθε αποτελεσματικού τεχνολογικού μέτρου, την οποία πραγματοποιεί κάποιος με σκοπό να χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα, μη σεβόμενος τα πνευματικά δικαιώματα του δημιουργού. Ένα τεχνολογικό μέτρο θεωρείται αποτελεσματικό σύμφωνα με την νομοθεσία, όταν η χρήση του προστατευόμενου αντικειμένου ελέγχεται από τους δικαιούχους μέσω της εφαρμογής της διαδικασίας ελέγχου της πρόσβασης ή προστασίας, όπως κρυπτογράφηση, διατάραξη της μετάδοσης ή άλλη μετατροπή του έργου ή άλλου προστατευόμενου αντικειμένου ή προστατευτικού μηχανισμού ελέγχου της αντιγραφής, ο οποίος επιτυγχάνει τον στόχο της προστασίας [ΑΝΦ 9]. Ο νόμος προβλέπει και απαγορεύει, όταν δεν έχει δώσει την άδεια ο δικαιούχος των πνευματικών δικαιωμάτων μιας εφαρμογής, την κατασκευή την εισαγωγή, την διανομή, την πώληση και διαφήμιση για πώληση ή εκμίσθωση ή κατοχή για εμπορικούς σκοπούς, μηχανισμών και προϊόντων που σαν σκοπό έχουν την 27

28 εξουδετέρωση των τεχνολογικών μέτρων. Απαγορεύεται δηλαδή σε κάποιον να φτιάξει μηχανισμούς που να εξουδετερώνουν τους μηχανισμούς ασφαλείας και να τους διαμοιράζει στην προσωπική του ιστοσελίδα με σκοπό να προσελκύσει διαφημίσεις για να έχει οικονομικό όφελος. Όσοι παραβούν τα όσα έχουν αναφερθεί παραπάνω, σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 66Α του νόμου 3057/2002, τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και με χρηματική ποινή από ευρώ [ΑΝΦ 9]. Παρ όλα αυτά οι παράνομες αυτές δεν είναι εύκολο να αποτραπούν στην πράξη. Δεκάδες χιλιάδες ιστοσελίδες φιλοξενούν αυτούς τους μηχανισμούς και τους εκμεταλλεύονται εμπορικά. Εκατομμύρια χρήστες χρησιμοποιούν τους μηχανισμούς αυτούς με σκοπό να εκμεταλλευτούν τα προγράμματα χωρίς να πληρώσουν το αντίτιμο στον κάτοχο των περιουσιακών δικαιωμάτων. Υπάρχουν δεκάδες εφαρμογές που κατασκευάζονται με κύριο σκοπό την ανταλλαγή πειρατικών εφαρμογών μεταξύ των χρηστών, οι γνωστές ως εφαρμογές peer to peer, για τις οποίες θα γίνει εκτενής αναφορά παρακάτω. Πέρα από αυτές τις εφαρμογές υπάρχουν και κάποιες ιστοσελίδες οι οποίες διαμοιράζουν κάποια αρχεία με το όνομα γνωστών εφαρμογών ή ταινιών, τα οποία μπορεί κάποιος να κατεβάσει στον υπολογιστή του και να τα χρησιμοποιήσει για να συνδεθεί με κάποιους μυστικούς servers, οι οποίοι έχουν αποθηκευμένα τα προγράμματα μαζί με τους μηχανισμούς εξουδετέρωσης των τεχνολογικών μέτρων των εφαρμογών αυτών. 4.2 Βιομηχανική Ιδιοκτησία Με το άρθρο 52 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Πατεντών (European Patent Conversion EPC 1973) του 1973 όπως έχει ήδη αναφερθεί στις προηγούμενες ενότητες[ανφ 14], ξεκινάει η σύγχρονη ιστορία της προστασίας της βιομηχανικής ιδιοκτησίας στην Ευρωπαϊκή ένωση. Το άρθρο 52 της σύμβασης αυτής, ορίζει ότι ανακαλύψεις, επιστημονικές θεωρίες και μαθηματικές μέθοδοι, δημιουργίες αισθητικής αξίας, σχέδια, κανόνες και μέθοδοι για την πραγματοποίηση πνευματικών πράξεων, ο τρόπος με τον οποίο κάποιος παίζει ένα παιχνίδι, το επιχειρείν, προγράμματα για 28

29 υπολογιστές και παρουσιάσεις πληροφοριών, δεν αποτελούν προϊόντα τα οποία επιδέχονται διπλώματα ευρεσιτεχνίας [ΑΝΦ 1][ΑΝΦ 14]. Με την διεθνή σύμβαση των Παρισίων του 1883 και τις αναθεωρήσεις της Λισσαβόνας και Στοκχόλμης επεκτείνεται η συγκρότηση του κανονιστικού πλαισίου για την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας στην Ευρωπαϊκή ένωση. Στις συμβάσεις ορίζεται ότι η προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας έχει αντικείμενο τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα υποδείγματα χρησιμότητας, τα σχέδια ή βιομηχανικά υποδείγματα, τα εμπορικά και βιομηχανικά σήματα υπηρεσιών, την εμπορική επωνυμία και τις ενδείξεις προελεύσεως, καθώς επίσης και την καταπολέμηση του αθέμιτου ανταγωνισμού Η διαδικασία και ο Φορέας έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην Ευρώπη Όπως έχει αναφερθεί Το Ευρωπαϊκό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι το αρμόδιο όργανό στο οποίο υποβάλλονται οι αιτήσεις για χορήγηση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Αυτό δέχεται ετησίως ένα σημαντικό αριθμό αιτήσεων για Ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας ( αιτήσεις το 2004) και μετά από εξέταση κάθε αίτησης από μία τριμελή Εξεταστική Επιτροπή (Examining Division), απονέμει ένα επίσης σημαντικό αριθμό διπλωμάτων ( το 2004). Το Ευρωπαϊκό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας απασχολεί περίπου 6000 υπαλλήλους και εδρεύει στο Μόναχο, με παραρτήματα στη Χάγη, Βερολίνο και Βιέννη [ΑΝΦ 2]. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας είναι θεσμικά και οικονομικά αυτόνομος. Δεν αποτελεί τμήμα των κοινοτικών Οργανισμών και δεν επιδοτείται από τα κράτη μέλη. Συντηρείται οικονομικά αποκλειστικά από τα έσοδά του, κυρίως από τα τέλη που εισπράττει για την εξέταση των αιτήσεων. Επίσης εισπράττει το ήμισυ από τα ετήσια τέλη ανανέωσης των διπλωμάτων [ΑΝΦ 2]. Ο καταθέτης μίας αίτησης για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας επιλέγει τη γλώσσα διαδικασίας, μία από τις τρείς επίσημες γλώσσες του Γραφείου (Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά), και καθορίζει σε ποιά από τα 31 κράτη επιθυμεί να ισχύει το δίπλωμά του. Μετά την απονομή, το δίπλωμα διασπάται σε τόσα εθνικά διπλώματα 29

30 ευρεσιτεχνίας, όσα τα κράτη που έχει δηλώσει ο καταθέτης (και τώρα κάτοχος του διπλώματος). Συνεπώς, μετά από μία ενιαία διαδικασία σε μόνο μία από τις τρείς επίσημες γλώσσες του Γραφείου, ο καταθέτης αποκτά ένα σύνολο εθνικών διπλωμάτων, για τα οποία θα έπρεπε να δαπανήσει πολλαπλάσια έξοδα και να επενδύσει πολλαπλάσιο χρόνο, αν ακολουθούσε τις επί μέρους εθνικές διαδικασίες σε κάθε κράτος μέλος. Πρόκειται για τον αποτελεσματικότερο τρόπο προστασίας σε μία αγορά 31 κρατών και καταναλωτών [ΑΝΦ 2]. Η ακριβής διαδικασία για την απόκτηση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας από δύο (μερικές φορές τρία) στάδια τα οποία είναι τα εξής: Στάδιο 1. Ο ενδιαφερόμενος για την απόκτηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας, πρέπει αρχικά να συμπληρώσει μία αίτηση σε ένα από τα γραφεία του Ευρωπαϊκού οργανισμού διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Οι αιτήσεις για την χορήγηση Ευρωπαϊκών διπλωμάτων μπορούν να κατατεθούν είτε στο Ευρωπαϊκό Γραφείο απλωμάτων Ευρεσιτεχνίας στο Μόναχο, τη Χάγη ή το Βερολίνο είτε στα κατά τόπους Εθνικά Γραφεία ή Φορείς αρμόδιους για διπλώματα ευρεσιτεχνίας (στην περίπτωση της Ελλάδας ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας ΟΒΙ). Ακολουθεί η εξέταση της αίτησης, και μία έρευνα για τυχών άλλα διπλώματα ευρεσιτεχνίας σχετικά ή άλλες αντίστοιχες με το ίδιο περιεχόμενο αιτήσεις. Στην συνέχεια η αίτηση δημοσιεύεται καθώς και μία έκθεση με τα αποτελέσματα της έρευνας. Η αίτηση δημοσιεύεται σε 18 μήνες μετά την αρχική κατάθεση για το Ευρωπαϊκό δίπλωμα. Η δημοσίευση της έρευνας γίνεται είτε μαζί µε την αίτηση είτε αργότερα. Ακολούθως οι ενδιαφερόμενοι έχουν στην διάθεσή τους 6 μήνες για να αποφασίσουν εάν θα συνεχίσουν την διαδικασία ζητώντας την κανονική και εκτενή εξέταση της αίτησης και την συνέχιση της διαδικασίας ή αν θα αποσύρουν την αίτηση [ΑΝΦ 10]. Στάδιο 2. Εκτενής εξέταση για την κατοχύρωση του διπλώματος ευρεσιτεχνίας ή την απόρριψη της αίτησης με βάση τρία κριτήρια, να έχει δηλαδή η υποψήφια εφεύρεση, πρωτοτυπία εφευρετικότητα και βιομηχανική εφαρμογή. Σε περίπτωση που χορηγηθεί ένα Ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, η επάρκεια μεταφέρεται στις συμβεβλημένες χώρες όπου παρέχεται το ίδιο επίπεδο προστασίας µε το εθνικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Η διαδικασία κατοχύρωσης ενός ευρωπαϊκού 30

31 διπλώματος ευρεσιτεχνίας διαρκεί κατά µέσο όρο 44 μήνες. Κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες είναι δυνατή η γρηγορότερη επεξεργασία της αίτησης χωρίς επιπλέον κόστος. Τέλος η προστασία που παρέχει το ευρωπαϊκό δίπλωμα διαρκεί 20 χρόνια από την ημερομηνία κατάθεσης της αρχικής αίτησης [ΑΝΦ 10]. Στάδιο 3. Με την απονομή του διπλώματος αρχίζει μία περίοδος 9 μηνών, κατά τη διάρκεια της οποίας οποιοσδήποτε μπορεί να καταθέσει ένσταση (opposition) κατά του διπλώματος, και να αμφισβητήσει την εγκυρότητά του. Η ένσταση αυτή εκδικάζεται ενώπιον του Γραφείου και μπορεί να καταλήξει σε επιβεβαίωση της εγκυρότητας ή σε ανάκληση του διπλώματος. Οποιαδήποτε αρνητική απόφαση των πρωτοβαθμίων οργάνων του Γραφείου (π.χ. Εξεταστική Επιτροπή) μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο προσφυγής (appeal) ενώπιον των Συμβουλίων Προσφυγών, που αποτελούν το δευτεροβάθμιο όργανο του Γραφείου. Τα Συμβούλια Προσφυγών έχουν πολλά από τα βασικά χαρακτηριστικά μίας δικαστικής αρχής. Λειτουργούν θεσμικά ανεξάρτητα από τα πρωτοβάθμια όργανα και δεν υπόκεινται στη δικαιοδοσία του Προέδρου του Γραφείου. Η ανεξαρτησία τους είναι νομικά κατοχυρωμένη από την ίδια τη Σύμβαση. Όταν δεν εκκρεμεί πλέον ενώπιον του Γραφείου καμία από τις ανωτέρω διαδικασίες, το δίπλωμα με τη μορφή του συνόλου των εθνικών διπλωμάτων που προαναφέρθηκαν, και μεταφρασμένο στις αντίστοιχες εθνικές γλώσσες μια και για να ισχύσει το δίπλωμα σε ένα κράτος μέλος, πρέπει να μεταφραστεί εξ ολοκλήρου σε μία επίσημη γλώσσα του κράτους αυτού, γίνεται αντικείμενο αποκλειστικά εθνικής νομοθεσίας. Η εγκυρότητά του μπορεί να αμφισβητηθεί μόνον ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων. Επίσης, οποιαδήποτε διαδικασία με αφορμή την παραβίαση των δικαιωμάτων που απορρέουν από ένα Ευρωπαϊκό δίπλωμα, λαμβάνει χώρα ενώπιον των εθνικών αρχών και δικαστηρίων. Συνεπώς δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο, παράλληλες διαδικασίες σε περισσότερα του ενός κράτη μέλη, με το αυτό αντικείμενο (π.χ. εγκυρότητα του διπλώματος), να καταλήξουν σε διαφορετικά αποτελέσματα [ΑΝΦ 10][ΑΝΦ 2]. Εφόσον το Ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας χορηγηθεί και είναι επιθυμητή η ισχύς του στην Ελλάδα, ο δικαιούχος δύναται να καταθέσει ελληνική μετάφραση 31

32 του στον ΟΒΙ, που σύμφωνα με τη Συνθήκη για τα Ευρωπαϊκά Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας υποχρεούται να αναγνωρίσει το δίπλωμα ως εθνικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας Η διαδικασία και ο Φορέας έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην Ελλάδα Στην Ελλάδα, ο φορέας ο οποίος είναι νομικά αρμόδιος για την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας είναι ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (Ο.Β.Ι.) και αποτελεί το παράρτημα του Ευρωπαϊκού γραφείου διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην Ελλάδα. Κάθε κράτος έχει ομόλογους οργανισμούς με τον ΟΒΙ, οι οποίοι με την σειρά τους αναλαμβάνουν την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας της χώρας στην οποία ανήκουν. Ο ΟΒΙ αποτελεί ουσιαστικά και τον διαμεσολαβητή του Ευρωπαϊκού γραφείου διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και ενός αιτούντος για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στην Ελλάδα. Ένας εφευρέτης μπορεί να καταβάλει στον ΟΒΙ αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που θα έχει ισχύ μόνο μέσα στην ελληνική επικράτεια, αλλά έχει την δυνατότητα να αποκτήσει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που να έχει ισχύ σε όλες τις χώρες κράτη μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης, ακλουθώντας με την διαδικασία που περιγράφηκε στην ενότητα μεταφρασμένη σε μία από τις τρείς επίσημες γλώσσες Αγγλική, Γαλλική και Γερμανική. Με την κατάθεση μίας αίτησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας στον ΟΒΙ ή σε οποιονδήποτε αντίστοιχο οργανισμό με τον ΟΒΙ σε ένα από τα κράτη μέλη, ο αιτών αποκτά αυτόματα το δικαίωμα της διεθνούς προτεραιότητας. Το δικαίωμα της διεθνούς προτεραιότητας, προστατεύει τον εφευρέτη βοηθώντας τον να προλάβει να καταθέσει αίτηση για Ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας πριν από κάποιον συνάδελφό του από κάποια άλλη χώρα. Ο δικαιούχος πρέπει να εξαντλήσει το δικαίωμα προτεραιότητας μέσα σε 12 μήνες από την ημερομηνία υποβολής της αρχικής αίτησης. Ακόμη το δικαίωμα προτεραιότητας δεν εξασφαλίζει αυτόματα την προστασία μιας εφεύρεσης σε άλλες χώρες, αν δεν έχει χορηγηθεί δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που να ισχύει σε εκείνες τις χώρες. Η διαδικασία που ακολουθεί ο ΟΒΙ, μετά την κατάθεση αίτησης του δικαιούχου, είναι να συντάξει την έκθεση έρευνας, δηλαδή μία αναφορά που περιλαμβάνει 32

33 κάθε έγγραφο, που είναι σχετικό και μπορεί να αμφισβητήσει το νέο της εφεύρεσης ή να χρησιμοποιηθεί για να αποδειχθεί ότι η εφεύρεση δεν έχει το απαιτούμενο εφευρετικό βήμα. Τα έγγραφα αυτά ανακτώνται μετά από έρευνα σε διεθνείς βάσεις δεδομένων, που διενεργούν οι εξεταστές του Οργανισμού. Η χορήγηση του διπλώματος από τον ΟΒΙ δεν εξαρτάται όμως από τα αποτελέσματα της έκθεσης έρευνας. Δηλαδή το δίπλωμα χορηγείται ακόμη και στην περίπτωση που η εφεύρεση είναι γνωστή από τα έγγραφα που αναφέρονται στην έκθεση έρευνας και επαφίεται στην κρίση του κατόχου του διπλώματος αν και πως θα κάνει χρήσει των δικαιωμάτων που του παρέχει. Η ακύρωση ενός διπλώματος, αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα των πολιτικών δικαστηρίων, στα οποία μπορεί να προσφύγει όποιος έχει νόμιμο συμφέρον [ΑΝΦ 10]. Η ακριβής διαδικασία που ακολουθητέ για την απόκτηση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας από την αίτηση μέχρι την κατοχύρωση είναι η εξής: Στάδιο 1. Αρχικά πρέπει ο ενδιαφερόμενος να καταθέσει την σχετική αίτηση για την χορήγηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Από την ημέρα της κατάθεσης της αίτησης, έχει προθεσμία τεσσάρων μηνών για να κάνει τυχών διορθώσεις στην αίτησή του. Σύμφωνα με τον ΟΒΙ τα έγγραφα που πρέπει να προσκομίσει ο αιτών μαζί με την αίτηση είναι μία περιγραφή της εφεύρεσης και τα σχέδια της εφεύρεσης εφόσον ο δικαιούχος κρίνει ότι χρειάζονται για την σωστή παρουσίασή και εκτίμηση της. Στάδιο 2. Ακολουθεί η εξέταση για την εκτίμηση του νέου και της εφευρετικής δραστηριότητας της εφεύρεσης με την σύνταξη μίας έκθεσης έρευνας, ενώ ο καταθέτης έχει προθεσμία τριών μηνών για να κάνει παρατηρήσεις πάνω στην έρευνα. Σκοπός της τυπικής εξέτασης είναι να εξακριβώσει κατά πόσο το αντικείμενο της αίτησης επιπίπτει σε µια από τις περιπτώσεις όπου δεν χορηγείται διπλώματα ευρεσιτεχνίας ή διπλώματα τροποποίησης. Ελέγχεται δηλαδή εάν έχουν κατατεθεί όλα τα δικαιολογητικά εμπρόθεσμα και εάν έχουν συνταχθεί σύμφωνα µε τις τυπικές απαιτήσεις καθώς επίσης και εάν έχει κατατεθεί το τέλος έκθεσης έρευνας. Στην περίπτωση που το αντικείμενο της εφεύρεσης αποτελεί περίπτωση για την οποία δεν χορηγείται δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ή δίπλωμα τροποποίησης, η αντίστηχη αίτηση απορρίπτεται και η διαδικασία εξέτασης σταματάει χωρίς να χορηγηθεί 33

34 τίτλος προστασίας. Εάν η αίτηση δεν είναι πλήρης ακόμη και μετά την αποκλειστική προθεσμία 4 μηνών από την ημερομηνία κατάθεσης, η αίτηση θεωρείται αποσυρθείσα και η διαδικασία της εξέτασης σταματάει χωρίς να χορηγηθεί ο τίτλος. Τέλος την περίπτωση που δεν έχει καταβληθεί εμπρόθεσμα το τέλος έκθεσης έρευνας για κάποια αίτηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας, ο ΟΒΙ αυτοδίκαια μετατρέπει την αίτηση σε αίτηση πιστοποιητικό υποδείγματος χρησιμότητας (το οποίο αποτελεί και ποιοτική υποβάθμιση) και ακολουθείται η διαδικασία χορήγησης πιστοποιητικού υποδείγματος χρησιμότητας [ΑΝΦ 10]. Εάν η αίτηση περάσει επιτυχώς αυτό το στάδιο εξέτασης, τότε η διαδικασία προχωράει στη σύνταξη της έκθεσης έρευνας. Εδώ ο ΟΒΙ, βασιζόμενος στην περιγραφή, τις αξιώσεις και τα τυχόν σχέδια που έχει καταθέσει ο ενδιαφερόμενος, ερευνά αν η εφεύρεση είναι νέα και περιέχει εφευρετική δραστηριότητα. Σκοπός της έρευνας αυτής είναι να εντοπισθούν τυχόν προηγούμενα έγγραφα (πχ προγενέστερα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, ελληνικά ή ευρωπαϊκά, επιστημονικές δημοσιεύσεις) τα οποία μπορούν να θέσουν υπό αμφισβήτηση το νέο ή την εφευρετική δραστηριότητα της συγκεκριμένης εφεύρεσης. Ο δικαιούχος μπορεί να διατυπώσει τις παρατηρήσεις του στον ΟΒΙ, μέσα σε τρεις μήνες από την κοινοποίηση της έκθεσης έρευνας. Για περισσότερες εξηγήσεις ο δικαιούχος μπορεί να απευθύνεται στον αρμόδιο εξεταστή της υπόθεσής του. Εάν μετά την πάροδο της τρίμηνης προθεσμίας, ο δικαιούχος δεν κοινοποιήσει στον ΟΒΙ τις παρατηρήσεις του, θεωρείται ότι οι δικαιούχος δεν έχει να υποβάλει παρατηρήσεις και η διαδικασία της σύνταξης έκθεσης έρευνας ολοκληρώνεται. Σε αντίθετη περίπτωση, ο ΟΒΙ ελέγχει αν χρειάζεται αναμόρφωση ή εκ νέου σύνταξη της έκθεσης έρευνας. Τέλος μετά το πέρας της διαδικασίας σύνταξης της έκθεσης έρευνας, ο ΟΒΙ στέλνει επιστολή στον δικαιούχο ή στον πληρεξούσιό δικηγόρο του, µε την οποία του κοινοποιεί την απόφαση του ΟΒΙ για την χορήγηση του διπλώματος ευρεσιτεχνίας ή του διπλώματος τροποποίησης και τον καλεί να καταβάλει το τέλος χορήγησης του διπλώματος. Μετά την καταβολή του παραπάνω τέλους από τον δικαιούχο ή τον πληρεξούσιο δικηγόρο του, ο ΟΒΙ χορηγεί το δίπλωμα. 34

35 4.2.3 Πότε χορηγείται ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας Στην Ελλάδα, όπως έχει αναφερθεί προγενέστερα, ο Οργανισμός Βιομηχανικής ιδιοκτησίας είναι ο μόνος αρμόδιος για την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας στην Ελλάδα. Τρείς είναι οι τίτλοι που μπορεί να χορηγήσει ο ΟΒΙ για την προστασία των εφευρέσεων, το Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, το δίπλωμα τροποποίησης και το πιστοποιητικό υποδείγματος χρησιμότητας. Το ερώτημα Σε ποιες περιπτώσεις χορηγείται ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας;, έρχεται να απαντηθεί από το νόμο 1733/87 στο κεφάλαιο Α. Πιο αναλυτικά στο άρθρο 5 παράγραφος 1 αναφέρεται Διπλώματα ευρεσιτεχνίας χορηγούνται για επινοήματα νέα που εμπεριέχουν εφευρετική δραστηριότητα και είναι επιδεκτικά βιομηχανικής εφαρμογής. Η εφεύρεση μπορεί να αναφέρεται σε προϊόν, μέθοδο ή βιομηχανική εφαρμογή. Επινοήματα μπορεί να είναι προϊόντα, ή μέθοδοι παραγωγής προϊόντων, ή βιομηχανικές εφαρμογές. Είναι χρήσιμο όμως για την κατανόηση της παραγράφου 1 του άρθρου 5 του νόμου 1733/87, να αναλυθούν οι έννοιες των όρων νέα εφεύρεση, εφευρετική δραστηριότητα και βιομηχανική εφαρμογή. I. Σύμφωνα με την παράγραφο 3 του νόμου 1733/87, μία εφεύρεση θεωρείται νέα, όταν πουθενά στον κόσμο δεν έχει γίνει γνωστή από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο προφορικά ή γραπτά πριν από την ημερομηνία της καταβολής της αίτησης χορήγησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας. II. III. Σύμφωνα με την παράγραφο 4 κεφάλαιο 5 του νόμου 1733/87, εφευρετική δραστηριότητα θεωρείται ότι εμπεριέχει μία εφεύρεση εάν σύμφωνα με την κρίση ενός ειδικού δεν προκύπτει με εμφανή τρόπο από την υπάρχουσα στάθμη της τεχνικής ή state of the art. Σύμφωνα με την παράγραφο 5 κεφάλαιο 5 του νόμου 1733/87, βιομηχανική εφαρμογή θεωρείται ότι έχει μια εφεύρεση εάν το αντικείμενο της μπορεί να παραχθεί ή να χρησιμοποιηθεί σε οποιοδήποτε τομέα της παραγωγικής δραστηριότητας. 35

36 Σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 1 του νόμου 1733/87, κάθε νέος εφευρέτης με την έγκριση της αίτησης κατοχύρωσης της εφεύρεσής του από τον ΟΒΙ, προστατεύει την εφεύρεσή του για 20 χρόνια από την αντιγραφή και παράνομη εκμετάλλευση από τρίτους, εκτός και αν έχει προηγηθεί διαφορετική συμφωνία, ενώ θα πρέπει να καταβάλει ετήσια τέλη διατήρησης του διπλώματος για αυτά τα 20 χρόνια που διατηρεί το δίπλωμα Δικαιούχοι απόκτησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας Η πρώτη παράγραφος του έκτου άρθρου του νόμου 1733/87, προσδιορίζει ότι δικαίωμα απόκτησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας, έχουν ο εφευρέτης ή δικαιούχος σύμφωνα και οι καθολικοί ή ειδικοί διάδοχοι του. Ενώ στην παράγραφο δύο και τρία του ίδιου άρθρου αναφέρεται ότι αν περισσότεροι από έναν πραγματοποιήσουν από κοινού την εφεύρεση, αν δεν έχει προηγηθεί διαφορετική συμφωνία, το δίπλωμα ανήκει σε όλους εξ αδιαιρέτου, αντίθετα η εφεύρεση δεν αναπτύχθηκε από κοινού αλλά το κάθε κομμάτι της ξεχωριστά από τον κάθε ένα, τότε το δικαίωμα του διπλώματος ευρεσιτεχνίας ανήκει σε αυτόν που κατέθεσε πρώτος την αίτηση στον ΟΒΙ. Η νομοθεσία διαχωρίζει τις εφευρέσεις σε τρείς κατηγορίες, στην ελεύθερη εφεύρεση, την υπηρεσιακή και την εξαρτημένη, ανάλογα με τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα που μπορεί να αποκτήσει κάποιος σε αυτές. Πιο αναλυτικά: I. Ελεύθερη εφεύρεση, σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 6, θεωρείται ή εφεύρεση που πραγματοποιείται από έναν εργαζόμενο και ανήκει σε αυτόν. II. III. Υπηρεσιακή εφεύρεση, σύμφωνα με την παράγραφο πέντε του ίδιου άρθρου, θεωρείται η εφεύρεση που πραγματοποιείται στα πλαίσια της σύμβασης εργασία με κάποιον εργοδότη, οπότε και ανήκει στον εργοδότη. Εξαρτημένη εφεύρεση, σύμφωνα με την παράγραφο έξη του ίδιου άρθρου, θεωρείται η εφεύρεση που πραγματοποιείται από έναν εργαζόμενο με την χρήση υλικών, μέσων ή πληροφοριών της επιχείρησης στην οποία εργάζεται. Τότε ο εργοδότης έχει το δικαίωμα να εκμεταλλευτεί την εφεύρεση με την 36

37 καταβολή αμοιβής προς τον εφευρέτη ανάλογη με την οικονομική αξία και τα κέρδη που προσφέρει η εφεύρεση. Μία εξαρτημένη εφεύρεση ανήκει κατά 40% στον εργοδότη και κατά 60% στον εργαζόμενο Δίπλωμα τροποποίησης Ένας ακόμη πολύ σημαντικός τίτλος που χορηγεί ο ΟΒΙ είναι το δίπλωμα τροποποίησης. Το δίπλωμα αυτό χορηγείται για μία εφεύρεση που αποτελεί τροποποίηση άλλης εφεύρεσης που έχει ήδη προστατευθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Χαρακτηριστικά το άρθρο 18 στην παράγραφο 1 του νόμου 1733/87 ότι Αν μια εφεύρεση αποτελεί τροποποίηση άλλης εφεύρεσης που προστατεύεται ήδη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (κύριο δίπλωμα), ο δικαιούχος της τελευταίας μπορεί να ζητήσει την έκδοση νέου διπλώματος ευρεσιτεχνίας (δίπλωμα τροποποίησης), εφ όσον το αντικείμενο του νέου διπλώματος συνδέεται με μία τουλάχιστον αξίωση του κύριου διπλώματος. Η χρονική διάρκεια της ισχύος ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας λήγει μαζί το κύριο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, ενώ σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 2 του νόμου 1733/87, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους τους δικαιούχους των αδειών εκμετάλλευσης του κύριου διπλώματος εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στις άδειες εκμετάλλευσης. Ο νόμος προβλέπει ότι ένα δίπλωμα τροποποίησης μπορεί να μετατραπεί σε κύριο δίπλωμα, αν αυτό ζητηθεί από τον κάτοχό του (Άρθρο 18, παράγραφος 4, νόμος 1733/87). Ως ημερομηνία κατάθεσης θεωρείται η ημερομηνία της αίτησης για χορήγηση διπλώματος τροποποίησης. Τέλος αν μία δικαστική απόφαση ακυρώσει το κύριο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, δεν σημαίνει ότι ακυρώνεται και το δίπλωμα τροποποίησης ευρεσιτεχνίας. Το Δίπλωμα εξακολουθεί να ισχύει ενώ θα πρέπει να καταβάλλονται στον ΟΒΙ τα τέλη που απατούνται για το κύριο δίπλωμα. Με την απόκτηση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας ή ενός διπλώματος τροποποίησης, ο εφευρέτης αποκτά το αποκλειστικό δικαίωμα ή δικαίωμα μονοπωλιακής εκμετάλλευσης της εφεύρεσης για όσο χρόνο βρίσκετε σε ισχύ το δίπλωμα. 37

38 4.2.6 Διαδοχή, συμβατική και μη συμβατική άδεια εκμετάλλευσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας Οι περισσότερες εταιρίες υψηλής τεχνολογίας βασίζουν την επίτευξη των επιχειρηματικών στόχων τους και την αύξηση της ποιότητας των προϊόντων τους σε καινοτόμες ευρεσιτεχνίες. Όταν οι ευρεσιτεχνίες δεν ανήκουν στις εταιρίες, η άδειες εκμετάλλευσης είναι η μόνη λύση για να μπορέσουν να τις χρησιμοποιήσουν νόμιμα. Όπως είναι αντιληπτό οι άδειες αυτού του τύπου παίζουν σημαντικό ρόλο στις επιχειρηματικές αποφάσεις επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας. Εξάλλου αυτό επιβάλλεται και από τον αυξανόμενο ανταγωνισμό παγκόσμιου χαρακτήρα που επιβάλει συνεχώς άλλους ρυθμούς και όρους παραγωγής και διανομής προϊόντων. Συνεπώς, οι βασικές γνώσεις των μηχανισμών σύνταξης και παραχώρησης τέτοιων αδειών και οι στρατηγικές που πρέπει να εφαρμόζονται, είναι σημαντικές για αυτούς που συμμετέχουν στην λήψη σημαντικών στρατηγικών αποφάσεων σε µια επιχείρηση. Στην ενότητα αυτή, θα γίνει µια μικρή εισαγωγή στην σύναψη τέτοιων σιφονιών παραχώρησης άδειας εκμετάλλευσης και επικεντρώνεται, όπου είναι απαραίτητο, στις περιπτώσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και άλλων σχετικών θεμάτων που θα ενδιέφεραν επιχειρήσεις υψηλής κυρίως τεχνολογίας [ΑΝΦ 10]. Επίσης το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο κληρονομιάς [Α1 12 Ν.1733/87]. Η παραχώρηση μίας άδειας εκμετάλλευσης επικυρώνεται με μία σύμβαση ανάμεσα στον δικαιοπάροχο (κάτοχος διπλώματος ευρεσιτεχνίας) και στον δικαιούχο που επιτρέπει στον δεύτερο να κάνει συγκεκριμένη χρήση του διπλώματος ευρεσιτεχνίας του πρώτου [Α1 12 Ν.1733/87]. Στην περίπτωση που το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ανήκει σε δύο ή περισσότερους συνδικαιούχους, τότε μπορεί ο κάθε ένας ξεχωριστά να μεταβιβάσει με έγγραφη συμφωνία το μερίδιό του. Η άδεια εκμετάλλευσης δεν είναι αποκλειστική, δεν μεταβιβάζεται και δεν μπορεί να κληρονομηθεί εκτός και αν έχει προηγηθεί συμφωνία που λέει το αντίθετο [Α4 12 Ν.1733/87]. Το χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί την παραχώρηση άδειας από την πώληση, είναι πως η ιδιοκτησία δε μεταφέρεται και παραμένει στην κυριότητα του δικαιοπάροχου. Παρόλα αυτά σε κάποιες περιπτώσεις που με την σύναψη τέτοιων συμφωνιών παραχωρούνται αρκετά δικαιότατα θεωρούνται ισοδύναμες πράξεις. 38

39 Σημαντικός παράγοντας για τον παραπάνω διαχωρισμό αποτελεί ο πιθανός φόρος της συναλλαγής, ο τρόπος πληρωμής, ο χρόνος αναγνώρισή της συναλλαγής και άλλα θέματα όπως η παρακράτηση φόρου κλπ. Σύμφωνα µε τους παραδοσιακούς νόμους ιδιοκτησίας, τα δικαιότατα που απορρέουν από ιδιοκτησιακό καθεστώς θεωρούνται σαν ένα σύνολο ξεχωριστών δικαιωμάτων όπως τα δικαιώματα αποκλεισμού άλλων από την ιδιοκτησία και άλλα δικαιώματα που αφορούν την επιλογή του τρόπου εκμετάλλευσης της ιδιοκτησίας όπως νομίζει ο ιδιοκτήτης. Οι άδειες, είναι τα νομικά μέσα που χρησιμοποιούνται ώστε να επιτρέψουν σε άλλους να απολαμβάνουν κάποιο από αυτά τα δικαιότατα για ένα ελάχιστο τουλάχιστο χρονικό διάστημα και κάτω από συγκεκριμένους περιοριστικούς όρους. Σύμφωνα µε τους παραδοσιακούς νόμου ιδιοκτησίας, τα δικαιώματα που απορρέουν από ιδιοκτησιακό καθεστώς θεωρούνται σαν ένα σύνολο ξεχωριστών δικαιωμάτων όπως τα δικαιώματα αποκλεισμού άλλων από την ιδιοκτησία και άλλα δικαιώματα που αφορούν την επιλογή του τρόπου εκμετάλλευσης της ιδιοκτησίας όπως νομίζει ο ιδιοκτήτης. Οι άδειες, είναι τα νομικά μέσα που χρησιμοποιούνται ώστε να επιτρέψουν σε άλλους να απολαμβάνουν κάποιο από αυτά τα δικαιώματα για ένα ελάχιστο τουλάχιστο χρονικό διάστημα και κάτω από συγκεκριμένους περιοριστικούς όρους και συνθήκες [ΑΝΦ 10]. Η πλειοψηφία των αδειών που παραχωρούνται, δεν αφορά το θέμα αυτής της εργασίας, έτσι θα αναφερθούν ονομαστικά. Οι τύποι των αδειών αυτών είναι: Μη αποκλειστικές άδειες Αποκλειστικές άδειες Άδειες που αναφέρονται σε συγκεκριμένο προϊόν Άδειες εκμετάλλευσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ή Patent Licensing Άδειες παραχώρησης κατοχυρωμένων δικαιωμάτων αναπαραγωγήςαντιγραφής (copyright) Άδειες εμπορικών σημάτων Άδειες που αναφέρονται σε βιομηχανικά απόρρητα Άδειες που αναφέρονται στην από κοινού ανάπτυξη προϊόντος 39

40 Ευφωνία ανταλλαγής αδειών (Cross licensing) Άδειες µε συγκεκριμένους όρους Ένα από τα πιο σοβαρά κίνητρα των εφευρετών για κατοχύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, είναι η προοπτική κέρδους που προκύπτει από την παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας σε τρίτους. Επιπλέον, ο κάτοχος ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας για κατασκευαστική διεργασία π.χ. μπορεί να διαπραγματευτεί την παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης µε διάφορους κατασκευαστές που θεωρούν πως η χρήση της διεργασίας αυτής θα βελτίωνε της παραγωγή τους δίνοντάς τους ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και πιθανόν άλλα οφέλη. Πρέπει να σημειωθεί πως ο κατασκευαστής στην περίπτωση που το προϊόν ή η κατασκευαστική διεργασία εμπεριέχει υποσυστήματα ή επιμέρους διαδικασίες που προστατεύονται από διαφορετικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας, μπορεί να χρειάζεται να αποκτήσει άδειες εκμετάλλευσης όλων αυτών των διπλωμάτων από τους νόμιμους κατόχους [ΑΝΦ 10] Με τις αποκλειστικές άδειες η μοναδική οντότητα που απολαμβάνει τα προβλεπόμενα από την άδεια δικαιώματα είναι ο δικαιοδόχος και κανένας άλλος. Για παράδειγμα, αναφέρονται μεγάλες εταιρίες λογισμικού οι οποίες υπογράφουνε συμφωνίες µε εταιρίες διανομών λογισμικού, σύμφωνα µε τις οποίες παραχωρούνται αποκλειστικά δικαιώματα στους διανομείς λογισμικού για αναπαραγωγή, διανομή και το δικαίωμα περαιτέρω παραχώρησης αδειών σε άλλους (sublicense). Η εκ νέου παραχωρούμενη άδεια σε αυτή την περίπτωση, είναι συνήθως αποκλειστικού τύπου και ενδεχομένως ενάντια στην εταιρία λογισμικού που αρχικά ανέπτυξε το πρόγραμμα. Ο ιδιοκτήτης μπορεί να διατηρεί, και αυτό θεωρητικά, ελάχιστα δικαιώματα από τα αρχικά σχετικά µε την παραχωρούμενη ιδιοκτησία [ΑΝΦ 10]. Η νομοθεσία προβλέπει ότι το αρμόδιο δικαστήριο έχει την δυνατότητα να αποφασίσει να παρέχει σε τρίτους, χωρίς τη συναίνεση του δικαιούχου, άδεια εκμετάλλευσης του διπλώματος ευρεσιτεχνίας, υπό προϋποθέσεις [Α1 13 Ν.1733/87], αυτό αποτελεί μη συμβατική άδεια εκμετάλλευσης. Τέλος η νομοθεσία προβλέπει ότι για επιτακτικούς λόγους εξυπηρέτησης της δημόσιας υγείας και της εθνικής άμυνας της χώρας είναι δυνατό με αιτιολογημένη 40

41 απόφαση του Υπουργού Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας και των κατά περίπτωση αρμόδιων Υπουργών να παρέχεται άδεια εκμετάλλευσης μιας εφεύρεσης σε φορείς του δημόσιου τομέα που μπορούν να εκμεταλλευτούν την εφεύρεση στην Ελλάδα, εφ όσον η σχετική εφεύρεση δεν υπήρξε αντικείμενο παραγωγικής εκμετάλλευσης στην Ελλάδα ή η παραγωγή των προϊόντων δεν αρκεί για την κάλυψη της εγχώριας ζήτησης, πριν όμως από την έκδοση της σχετικής απόφασης καλείτε ο κάτοχος του διπλώματος ευρεσιτεχνίας να καταθέσει την άποψη του, ενώ ο ΟΒΙ καλείτε να καθορίσει το ύψος και τους όρους καταβολής αποζημίωσης στον κάτοχο του διπλώματος ευρεσιτεχνίας [Α1,2,3 14 Ν.1733/87] Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και λογισμικό Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Όπως έχει γίνει κατανοητό μέχρι εδώ, η έκδοση διπλώματος ευρεσιτεχνίας σημαίνει ότι η ευρεσιτεχνία που προστατεύεται δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν εργαλείο εξέλιξης κάποιας μεθόδου παραγωγής ή κάποιου προϊόντος, από κάποιον στον οποίο δεν έχει δοθεί άδεια. Το μεγάλο ερώτημα που απασχολεί σύσσωμη την επιστημονική κοινότητα, είναι αν πρέπει να χορηγούνται διπλώματα ευρεσιτεχνίας στους δημιουργούς προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και την Ιαπωνία υπάρχει εδώ και χρόνια ειδική νομοθεσία, βάση της οποίας χορηγούνται πατέντες λογισμικού σε προγράμματα που πληρούν κάποιες προϋποθέσεις. Αντίθετα στην Ευρωπαϊκή Ένωση η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική. Με την διεθνή σύμβαση των Παρισίων διαμορφώνονται οι νομοθεσίες όλων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής ένωσης πάνω στο θέμα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών. Έτσι και στην Ελλάδα με τον νόμο 1733/87 γίνετε ξεκάθαρο ότι δεν γίνεται να εκδίδονται διπλώματα ευρεσιτεχνίας για προγράμματα, γιατί αυτά αντιμετωπίζονται σαν έργα λόγου. Αυτό διευκρινίζεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 5 του νόμου 1733/87, όπου αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι δεν θεωρούνται εφευρέσεις οι ανακαλύψεις, οι επιστημονικές θεωρίες και οι μαθηματικές μέθοδοι. Οι αισθητικές δημιουργίες, τα σχέδια, οι κανόνες και οι 41

42 μέθοδοι για την άσκηση πνευματικών δραστηριοτήτων καθώς και τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών. 5 Λογισμικό ανοιχτού κώδικα, πως ξεκίνησε και σε τι διαφέρει από το λογισμικό κρυφού κώδικα Πριν γίνει η περιγραφή της Αμερικανικής και Ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, αλλά και η σύγκριση των θετικών και των αρνητικών απόψεων για το θέμα της έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για καθαρό λογισμικό, κρίνεται απαραίτητο να γίνει μία ιστορική αναδρομή στα θεμέλια της ύπαρξης της ιδέας του λογισμικού ανοιχτού κώδικα, πως ξεκίνησε, ποιά είναι τα πλεονεκτήματα του, ποιο νομοθετικό πλαίσιο καλύπτει τους δημιουργούς του και γιατί το πολεμούν οι μεγάλες εταιρίες λογισμικού. Το 1969 οι Kenneth Thompson μαζί Dennis Ritchie ξεκίνησαν στα εργαστήρια AT&T Bell, την ανάπτυξη ενός λειτουργικού συστήματος γνωστό ως Unix. Το το σύστημα ξαναγράφηκε στη γλώσσα προγραμματισμού C. Αυτό αποδείχτηκε ότι ήταν μία πολύ καλή επιλογή, γιατί μετέτρεψε το Unix στο πρώτο ευρέως χρησιμοποιούμενο λειτουργικό σύστημα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και από άλλους υπολογιστές που είχαν εντελώς διαφορετικά κατασκευαστικά χαρακτηριστικά από αυτά για τα οποία σχεδιαστικέ το Unix. Στην συνέχεια το Unix δέχτηκε πολλές βελτιώσεις και που το κατέστησαν πιο σταθερό και με περισσότερα λειτουργικά χαρακτηριστικά χρήσιμα σε ευρύτερο αγοραστικό κοινό [ΑΝΦ 17]. Το 1983 ο Richard Stallman δημιουργεί το ιδρύματος ελευθέρου λογισμικού (Free Software Foundation FSF). Το 1984 το FSF, ξεκίνησε να δουλεύει πάνω στο πρόγραμμα GNU, με σκοπό να δημιουργήσει μία δωρεάν έκδοση του λειτουργικού συστήματος Unix. Με τον όρο δωρεάν ο Stallman εννοούσε την ελεύθερη διάθεση του πηγαίου κώδικα και αναπαραγωγή, τροποποίηση και βελτίωση του προγράμματος με τον όρο ότι οι νέες τροποποιήσεις θα διατίθενται ελεύθερα σε όλους, δημιουργώντας έτσι την Γενική Δημόσια Άδεια (General Public License) που περιέχει τους παραπάνω όρους. Το FSF κατάφερε μα κατασκευάσει ένα σημαντικό αριθμό προγραμμάτων που θα πλαισίωναν το νέο λογισμικό 42

43 συμπεριλαμβανομένου και του compiler της γλώσσας C (gcc). Το 1990 όμως το FSF συνάντησε ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα στην ανάπτυξη του πυρήνα του λειτουργικού του συστήματος (operating system kernel), με αποτέλεσμα το όραμα της δημιουργίας ενός ελεύθερου λειτουργικού συστήματος να σταματήσει[ανφ 17]. Όμως δεν είχαν τελειώσει όλα, γιατί το 1991 ο Linus Torvalds, ξεκίνησε την ανάπτυξη έναν πύρινα λειτουργικού συστήματος που τον ονόμασε Linux. Αυτός ο πυρήνας ήταν συμβατός με όλα εκείνα συστατικά, δηλαδή τα προγράμματα και τα συστήματα αρχείων που είχε αναπτύξει το FSF, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα νέο ελεύθερο και πλήρως τροποποιήσιμο λειτουργικό σύστημα. Έτσι ξεκινά η ιστορία του λειτουργικού συστήματος Linux, όπου διάφοροι οργανισμοί συνδυάζοντας αυτά τα χαρακτηριστικά με διαφορετικούς τρόπους φτιάχνουν καινούρια λειτουργικά βασισμένα στον πύρινα των Linux γνωστές σαν εκδώσεις, μερικές γνωστές εκδώσεις είναι η Redhat, η Mandrake, η SuSE, η Caldera, η Corel, η Debian και η πιο πρόσφατη Ubuntu. Η κάθε έκδοση απευθύνετε σε διαφορετικό κοινό ανάλογα με τις ανάγκες του. Οι εκδώσεις αυτές αποτελούν το τρανό παράδειγμα της εφαρμογής της Γενικής Δημόσιας Άδειας (General Public License) του Richard Stallman, μια και αυτές τις εκδώσεις μπορεί να τις βρει κάποιος και να τις κατεβάσει ελεύθερα στο διαδίκτυο και να τις τροποποιήσει με σκοπό να καλύψει τις ανάγκες του[ανφ 17]. Το ελεύθερο λογισμικό ή το λογισμικό ανοιχτού κώδικα (open source) έχει γνωρίσει ιδιαίτερη διάδοση σήμερα, τόσο ως προϊόν όσο και ως ιδέα. Η ιδέα ελεύθερου λογισμικού που αναπτύσσεται ομαδικά από την παγκόσμια προγραμματιστική κοινότητα για το καλό του συνόλου διαθέτει πολλά πλεονεκτήματα. Από την άλλη μεριά, όλο και περισσότερα προϊόντα ελεύθερου λογισμικού διατίθενται στην αγορά, με τη μια ή την άλλη μορφή, ενθαρρυμένα ίσως και από την έλλειψη πραγματικού ανταγωνισμού και εναλλακτικών στη βιομηχανία προγραμμάτων υπολογιστών. Η κίνηση αυτή αποκτά όμως ιδιαίτερο, επιπλέον, ενδιαφέρον για χώρες, όπως η δική μας, όπου η αγορά και η παραγωγή λογισμικού είναι συγκριτικά μικρές σε αυτό το περιβάλλον, η κοινή προσπάθεια και η διάδοση προϊόντων 43

44 αρχικά σε μη κερδοσκοπική βάση και με μικρό κόστος αποτελεί μια πολύ καλή λύση για την ανάπτυξη δυναμικής στο χώρο. 5.1 Περιγραφή του όρου πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή Για να μπορέσει κάποιος να κατανοήσει γιατί υπάρχει αυτή διαμάχη για την προστασία του λογισμικού με διπλώματα ευρεσιτεχνίας, πρέπει να κατανοήσει πως ορίζεται το λογισμικό και πως παράγεται. Ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή αποτελείτε ένα σύνολο λογικών οδηγιών, οι οποίες έχουν γραφεί και συνταχθεί σε μία συγκεκριμένη γλώσσα προγραμματισμού που εκτελούνται από τον υπολογιστή, ο οποίος έτσι παράγει ένα ψηφιακό αποτέλεσμα [ΑΝΦ 11]. Όπως γνωρίζουμε ο υπολογιστής λειτουργεί βασισμένος στο διάδικο σύστημα (0, 1), έτσι επειδή είναι ανέφιχτο να μπορέσουν οι προγραμματιστές αλλά και απλοί χρήστες να προγραμματίσουν και να χρησιμοποιήσουν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή σε διάδικο σύστημα επινοήθηκαν οι γλώσσες προγραμματισμού, οι οποίες αποτελούνται από μία λογική γραμματική, ένα σύνολο εντολών που με την σωστή σύνταξή τους παράγουν ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα μεταφραζόμενες από τον υπολογιστή στο διάδικο σύστημα [ΑΝΦ 11]. Μπορεί κάποιος να συγκρίνει την δουλειά του προγραμματιστή, με την εργασία ενός αρχιτέκτονα. Στην περίπτωση του αρχιτέκτονα, η ποιότητα του αποτελέσματος εξαρτάται λιγότερο από τα τούβλα (οι λογικές εντολές συντεταγμένες σύμφωνα με την εκάστοτε γλώσσα προγραμματισμού), απ' ότι από τη λογική και την μελέτη που έγινε για την ολοκλήρωση της εργασίας (το πρόγραμμα), ακόμα κι αν τα τούβλα είναι τα βασικά στοιχεία της κατασκευής [ΑΝΦ 11]. 5.2 Διαχωρισμός του open source με το freeware λογισμικό Πριν την ανάλυση ορισμένων νομικών πτυχών του λογισμικού ανοιχτού κώδικα, απαραίτητη κρίνεται μια βασική διευκρίνιση αναφορικά με τη διάκριση μεταξύ λογισμικού ανοιχτού κώδικα (open source) και ελεύθερα διανεμόμενου λογισμικού (freeware). Στην περίπτωση του freeware, ο δημιουργός του δίνει το δικαίωμα να διανεμηθεί ελεύθερα το έργο του, παραιτούμενος από τα περιουσιακά του 44

45 δικαιώματα επί αυτού. Στην περίπτωση του λογισμικού open source, ο δημιουργός του προχωρά ένα βήμα παραπέρα, επιτρέποντας και την επέμβαση στον πηγαίο κώδικά του, και την ενσωμάτωση και χρήση του, υπό όρους, σε άλλα προγράμματα υπολογιστών. Αυτή την ενσωμάτωση δεν την επιτρέπει ο δημιουργός του λογισμικού freeware. Επομένως, στο freeware συναντάται μόνο παραίτηση από τα περιουσιακά δικαιώματα εκμετάλλευσης του προγράμματος, το οποίο, για διαφημιστικούς ή άλλους λόγους, παρέχεται δωρεάν στους χρήστες. Αντίθετα, το open source λογισμικό αναπτύσσει περισσότερο «εκπαιδευτική» λειτουργία, αφού παρέχει ελεύθερη πρόσβαση στον ίδιο τον πηγαίο κώδικα του προγράμματος. Η διαφορά αυτή έχει και πρακτικά αποτελέσματα: το freeware είναι απλά λογισμικό που παρέχεται δωρεάν, ενώ το open source είναι λογισμικό που όχι μόνο παρέχεται δωρεάν αλλά τίθεται και ως βάση για άλλες, περαιτέρω, προγραμματιστικές κατασκευές [ΑΝΦ 17]. 5.3 Η νομική προστασία του λογισμικού ανοιχτού κώδικα Το γεγονός ότι διανέμετε ελεύθερα το λογισμικό θέτοντας τον κώδικα στην διάθεση τρίτων, δεν σημαίνει ότι ο αρχικός δημιουργός του δεν έχει κάποια δικαιώματα, πάνω στο λογισμικό. Αντίθετα ο δημιουργός έχει πνευματικά δικαιώματα για τον αλγόριθμο του λογισμικού γιατί θεωρείται έργο λόγου. Βέβαια ο δημιουργός, διανέμοντας ελεύθερα το λογισμικό και τον πυγαίο κώδικά του, αυτόματα παραιτείται από το περιουσιακό δικαίωμα αλλά παραμένει κάτοχος του ηθικού δικαιώματος. Κάθε νόμιμος χρήστης του λογισμικού ανοιχτού κώδικα, έχει το δικαίωμα της αποσυμπίλησης 2, προκειμένου να προσαρμόσει το πρόγραμμα σύμφωνα με τις ανάγκες του. Αν ένας χρήστης προβεί σε σημαντικές τροποποιήσεις στο αρχικό πρόγραμμα και στην συνέχεια, διανείμει στο ευρύ κοινό την τροποποιημένη έκδοση του αρχικού λογισμικού, απαγορεύεται να το διανέμει έναντι αμοιβής, καθώς επίσης θα πρέπει να αναγράφει το όνομά του και την ημερομηνία τροποποίησης του αρχικού προγράμματος [ΑΝΦ 9]. 2 Αποσυμπίληση: Είναι η διαδικασία προσαρμογής του προγράμματος, στις ανάγκες του νόμιμου κατόχου ενός αντιγράφου του. 45

46 5.4 Οι βασικές διαφορές του λογισμικού ανοιχτού κώδικα με το εμπορικό λογισμικό Στην πραγματικότητα ενώ μιλάμε για λογισμικό ηλεκτρονικών υπολογιστών και στις δύο περιπτώσεις, οι διαφορές μεταξύ των δύο μορφών λογισμικού είναι τόσο μεγάλες, που κάποιος θα μπορούσε να μιλήσει για δύο διαφορετικές κατηγορίες λογισμικού. Πρώτη και βασική διαφορά είναι ότι το λογισμικό ανοιχτού κώδικα χαρακτηρίζεται από την δωρεάν διάθεσή του στο κοινό, ενώ μπορεί να βρει υποστήριξη και αναβαθμίσεις ελεύθερα στο διαδίκτυο, σε αντίθεση με το εμπορικό λογισμικό, το οποίο διατίθεται έναντι κάποιου οικονομικού αντιτίμου και παρέχεται υποστήριξη και αναβαθμίσεις, επίσης μέσω διαδικτύου αλλά όχι δωρεάν. Μία δεύτερη βασικότατη διάφορα μεταξύ των δύο κατηγοριών λογισμικού, είναι ότι το λογισμικό ανοιχτού κώδικα παραχωρεί τον πυγαίο κώδικα στον τελικό χρήστη, ενώ αντίθετα το εμπορικό λογισμικό δεν επιτρέπει στον τελικό χρήστη να δει τον πυγαίο κώδικα. Μία τρίτη βασική διαφορά του λογισμικού ανοιχτού κώδικα επιτρέπει, την χωρίς όρους τροποποίηση του πυγαίου κώδικα του λογισμικού με σκοπό την προσαρμογή του λογισμικού στις ανάγκες του χρήστη, διαδικασία γνωστή ως αποσυμπίληση. Αντίθετα η αποσυμπίληση δεν επιτρέπετε στο εμπορικό λογισμικό, αφού για να γίνει αποσυμπίληση, απαιτητέ ο πυγαίος κώδικας ο οποίος δεν παρέχεται. Τέλος μια ακόμη βασική διαφορά των δύο κατηγοριών λογισμικού είναι η δυνατότητα αναβάθμισης και βελτίωσης του λογισμικού. Στο λογισμικό ανοιχτού κώδικα, μπορεί οποιοσδήποτε έχει γνώσεις προγραμματισμού να προχωρήσει σε αναβάθμιση του αρχικού προγράμματος και να το διαθέσει στο κοινό, μη έχοντας την δυνατότητα όμως να το διαθέσει έναντι αμοιβής. Αντίθετα στο εμπορικό λογισμικό για τις αναβαθμίσεις είναι υπεύθυνη η εταιρία που παρήγαγε το λογισμικό και κανένας άλλος, ενώ είναι στην κρίση της αν θα διαθέσει την αναβάθμιση δωρεάν ή έναντι κάποιας αμοιβής. 46

47 6 Ο ορισμός των αξιώσεων για την κατοχύρωση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας Για να θεωρηθεί μία ευρεσιτεχνία ως νέα σε έναν τομέα μίας επιστήμης και να καταφέρει ο εφευρέτης να κατοχυρώσει την προστασία των δικαιωμάτων του με ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, θα πρέπει να καταθέσει κάποιες αξιώσεις (claims) ή αλλιώς αιτιολογίες. Αξίωση είναι αυτό που ένας εφευρέτης δηλώνει πως είναι μοναδικό και καινοτόμο στην εφεύρεση του [ΑΝΦ 12]. Υπάρχουν δύο κατηγορίες αξιώσεων από τις οποίες μπορεί να αποτελείται ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, οι ανεξάρτητες αξιώσεις και οι εξαρτισμένες. οι ανεξάρτητες αξιώσεις, είναι βάσιμες και αιτιολογημένες και αξιολογήσιμες, χωρίς να χρειάζεται να ληφθούν υπόψη και άλλες αξιώσεις για να δοθεί ένα συμπέρασμα. Εξαρτημένες αξιώσεις, είναι οι αξιώσεις οι οποίες από μόνες τους δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη, ώστε να αξιολογηθεί η υποψήφια εφεύρεση, αλλά χρειάζονται την υποστήριξη και των συνδυασμό μίας ή περισσότερων εξαρτημένων αξιώσεων. Ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας καταπατάται, όταν καταπατηθούν μία ή περισσότερες αξιώσεις [ΑΝΦ 12] [ΑΝΦ 14]. Ένα παράδειγμα για να γίνει καλύτερα κατανοητό, τι ακριβός είναι οι αξιώσεις στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας είναι το παράδειγμα των τριών υπαλλήλων της Microsoft, Paul A. Vick Jr., Cosica Corneliu Barsan και Amanda K. Silver, οι οποίοι κατοχύρωσαν ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας με τίτλο is not operator στις ΗΠΑ. Το δίπλωμα ερασιτεχνίας είχε να κάνει με ένα σύστημα, ή μέθοδο, ή διεργασία για έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, με την οποία μπορεί να γίνει η σύγκριση δύο τελεστών, που θα καθορίζει αν οι δύο τελεστές δείχνουν στην ίδια θέση μνήμης του συστήματος [ΑΝΦ 12] [ΑΝΦ 14]. Η εφεύρεση συνοδευόταν από εικοσιτέσσερις αξιώσεις, από τις οποίες οι τρείς πρώτες είναι οι εξής: 1. Ένα σύστημα που ελέγχει εάν δύο τελεστές δείχνουν τις διαφορετικές θέσεις στη μνήμη. Σύστημα περιλαμβάνει έναν μεταγλωττιστή (compiler) ο οποίος λαμβάνει τον πυγαίο κώδικα και τον μεταφράζει σε γλώσσα μηχανής αναγνωρίσιμη από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, ο πυγαίος κώδικας περιλαμβάνει έναν αλγόριθμο που περιέχει έναν τελεστή ο οποίος σχετίζεται και ελέγχει τους δύο τελεστές που θα ελεγχθούν, τον αλγόριθμο 47

48 που αξιολογεί το αποτέλεσμα του ελέγχου και δείχνει αν ο πρώτος τελεστής και ο δεύτερος τελεστής, απευθύνονται σε διαφορετικές θέσεις μνήμης. 2. Για το σύστημα της αξίωσης 1, ο μεταγλωττιστής είναι ένας βασικός μεταγλωττιστής γλώσσας προγραμματισμού. 3. Για το σύστημα της αξίωσης 1ο μεταγλωττιστής περιλαμβάνει έναν ανιχνευτή τελεστών, έναν κατατμητή τελεστών, μια συσκευή ανάλυσης και μια γεννήτρια τελεστών. Από τις τρείς αξιώσεις αυτές μόνο η πρώτη είναι ανεξάρτητη ενώ η δεύτερη και η τρίτη είναι εξαρτημένες [ΑΝΦ 12]. 7 Ανάλυση των επιχειρημάτων που χρησιμοποιούν οι υπέρμαχοι και οι πολέμιοι των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας Το θέμα της κατοχύρωσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας σε προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών στην Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ, προκάλεσε πολλές αντιδράσεις, δημόσιες διαμαρτυρίες αλλά και δικαστικές διαμάχες. Από την μία μεριά οι μεγάλες επιχειρήσεις που ασχολούνται με το λογισμικό υποστηρίζουν την κατοχύρωση του λογισμικού που παράγουν και εξελίσσουν με διπλώματα ευρεσιτεχνίας, με σκοπό να προστατέψουν τα οικονομικά τους συμφέροντα. Στην αντίπερα όχθη βρίσκονται οι ελεύθεροι προγραμματιστές που ασχολούνται κυρίως με το λογισμικό ανοιχτού κώδικα αλλά και πολλές εταιρίες παραγωγής λογισμικού, υποστηρίζοντας ότι με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας θίγονται ανεπανόρθωτα τα επαγγελματικά και οικονομικά τους συμφέροντα. Το ευρωπαϊκό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας παρουσιάζει μια τάση για να βγάλει τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, από τον κατάλογο εξαιρέσεων στο δικαίωμα κατοχύρωσης διπλώματος ευρεσιτεχνίας, Σύμφωνα με το άρθρο 52 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης. Τα επιχειρήματα για την προστασία του λογισμικού με διπλώματα ευρεσιτεχνίας, είναι κυρίως δικαστικού επιπέδου, με το ευρωπαϊκό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας να υποστηρίζει ότι οι εφευρέσεις λογισμικού που έχει ήδη εγκρίνει είναι οι τεχνικές λύσεις στα τεχνικά προβλήματα, αλλά και πολιτικού επιπέδου με την Ευρώπη να αναγκάζεται να βγάλει το λογισμικό από τον 48

49 περιορισμό της μη έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, λόγο της συμφωνίας TRIPS. Το ερώτημα που γενάτε αυτόματα είναι αν ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας βάζει τις αξιώσεις στις τεχνικές που θεωρούνται γενικά κοινή λογική ή το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας απαιτεί μια πραγματική εφεύρεση [ΑΝΦ 11]. Οι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί οικονομολόγοι, δεν κρύβουν τις επιφυλάξεις τους, για το κόστος που μπορεί να επιφέρουν οι εκδώσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στον ανταγωνισμό και την καινοτομία στον τομέα του λογισμικού. Για του λόγου το αληθές, στην πραγματικότητα η εισαγωγή των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας λογισμικού στις ΗΠΑ, δεν φαίνεται να παράγει τα αναμενόμενα αποτελέσματα (κίνητρο για καινοτομίες), και οι ρωγμές του αμερικανικού συστήματος έχουν οδηγήσει στις καταχρήσεις, με τον ανταγωνισμό μεταξύ των εταιριών έκδοσης λογισμικού να οδηγείτε την εμπορική αγορά, στα δικαστήρια που απειλούν το δικαίωμα στην ελευθερία να καινοτομήσουν, αλλά και τον υγιή ανταγωνισμό [ΑΝΦ 11]. 7.1 Υπέρμαχοι των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας λογισμικού οι απόψεις και τα επιχειρήματά τους Έχοντας γίνει ιστορική αλλά και νομική περιγραφή όλων των πτυχών του θέματος της έκδοσης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, είναι σημαντικό να γίνει περιγραφή των επιχειρημάτων που επιστρατεύουν οι υποστηριχτές των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Σύμφωνα με την πλέον διαδεδομένη αντίληψη για τα προστασία των δικαιωμάτων των εφευρετών μέσω διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, η κοινωνία παραχωρεί στον εφευρέτη το μονοπώλιο εκμετάλλευσης της εφεύρεσης του, για περιορισμένη χρονική διάρκεια και ο εφευρέτης αποκαλύπτει «πλήρως» την εφεύρεση του, δηλαδή περιγράφει την εφεύρεση του τόσο λεπτομερώς όσο απαιτείται για την αναπαραγωγή της από άλλους. Από τη «συναλλαγή» μεταξύ της κοινωνίας και των εφευρετών ωφελούνται και οι δύο συμβαλλόμενοι, ο εφευρέτης μπορεί να προσδοκά σε οικονομική εκμετάλλευση της εφεύρεσης του και το κοινωνικό σύνολο προσδοκά στη δημιουργία κινήτρων και τη διαμόρφωση 49

50 ευνοϊκού κλίματος για την πραγματοποίηση νέων εφευρέσεων, την τεχνολογική ανάπτυξη και την ανάπτυξη αλλά και παραγωγή καινοτομικών προϊόντων [ΑΝΦ 13]. Υποστηρίζεται ότι εξαιτίας του περιορισμένου χρόνου που υπάρχει για την ανάπτυξη του λογισμικού και την άμεση διάθεση του στην αγορά, για λόγους ανταγωνισμού, περιορίζεται σημαντικά η αναπτυξιακή διαδικασία. Το αποτέλεσμα είναι χαμηλής ποιότητας προϊόντα λογισμικού. Ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ουσιαστικά αγοράζει πολύτιμο χρόνο για τους προγραμματιστές, βοηθώντας τους να παραγάγουν υψηλότερης ποιότητας προϊόντα χρησιμοποιώντας καλύτερες αλλά πιο χρονοβόρες μεθόδους ανάπτυξης λογισμικού, απαλλαγμένοι από το άγχος του ανταγωνισμού [ΑΝΦ 6]. Η θετική σκοπιά των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας γενικά για τα βιομηχανικά προϊόντα αλλά και ειδικά για τα προϊόντα λογισμικού, σύμφωνα με τους υποστηριχτές τους είναι τα εξής: I. Η παραχώρηση του μονοπωλίου εκμετάλλευσης προς τον εφευρέτη αναμένεται να λειτουργήσει ως κίνητρο για επενδύσεις στην τεχνολογική έρευνα, την πραγματοποίηση νέων εφευρέσεων καθώς επίσης και την ανάπτυξη τεχνολογικών καινοτομιών από αυτές [ΑΝΦ 13]. II. III. IV. Η προστασία που παρέχεται στον κάτοχο του διπλώματος αποτελεί σε πολλές περιπτώσεις προϋπόθεση για παραγωγικές επενδύσεις [ΑΝΦ 13]. Το μονοπώλιο παραχωρείται για περιορισμένο χρόνο και μετά τη λήξη του η χρήση των εφευρέσεων είναι ελεύθερη. Με τον τρόπο αυτό οι καταναλωτές επωφελούνται από τις εφευρέσεις και τις καινοτομίες που παράγονται από αυτές, πληρώνοντας το τίμημα του μονοπωλιακού καθεστώτος για το χρόνο ισχύος των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, και αυτό που καθορίζεται από τον ελεύθερο ανταγωνισμό μετά τη λήξη της [ΑΝΦ 13]. Μικρές επιχειρήσεις, που στηρίζονται στη γνώση και τη δημιουργική τους ικανότητα, μπορούν να κατοχυρώσουν τα δικαιώματα τους σε εφευρέσεις που πραγματοποιούν, μέσω διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και εν συνεχεία να τα εκμεταλλευθούν, είτε μεταβιβάζοντας τα ή παραχωρώντας άδειες εκμετάλλευσης. Υπάρχουν δε παραδείγματα εταιρειών, οι οποίες δεν παράγουν και εμπορεύονται οι ίδιες τα καινοτομικά προϊόντα που έχουν 50

51 εφεύρει, αλλά έχουν έσοδα αποκλειστικά από τη διάθεση των δικαιωμάτων τους στις εφευρέσεις. Επίσης νέες εταιρείες που σκοπεύουν στην εκμετάλλευση της τεχνογνωσίας τους, έχουν σαφή πλεονεκτήματα στην αναζήτηση επιχειρηματικών κεφαλαίων, αν έχουν κατοχυρώσει τα δικαιώματα τους με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας [ΑΝΦ 13]. V. Η κατοχύρωση των δικαιωμάτων μέσω διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας διευκολύνει επίσης σε μεγάλο βαθμό τη μεταφορά τεχνολογίας, αφού οι ενδιαφερόμενοι δικαιούχοι και οι δυνητικοί χρήστες των εφευρέσεων μπορούν να συνάπτουν συμφωνίες για άδειες εκμετάλλευσης ή μεταβίβαση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας με σχετικά πολύ μεγαλύτερη ευκολία όταν το αντικείμενο της εκμετάλλευσης ή μεταβίβασης είναι καταγεγραμμένο σε ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. VI. Η αποκάλυψη της εφεύρεσης αποτελεί ιδιαίτερα θετικό παράγοντα για την κοινωνία. Η διάχυση της γνώσης λειτουργεί καταλυτικά για την παραγωγή νέας γνώσης. Οι πόροι για έρευνα και ανάπτυξη, δημόσιοι ή ιδιωτικοί, μπορούν να κατευθυνθούν για την παραγωγή νέων τεχνολογιών αντί για την αναπαραγωγή ήδη υπαρχουσών και επιχειρήσεις που έχουν ανάγκη από τεχνολογίες, μπορούν να τις αναζητήσουν σε δομημένες βάσεις δεδομένων. Τα τελευταία χρόνια η πρόσβαση σε πολλές βάσεις δεδομένων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι ελεύθερη μέσω διαδικτύου. VII. Η συστηματική παρατήρηση των τεχνολογιών που αποκαλύπτονται μέσω διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, αποτελεί εργαλείο για τις επιχειρήσεις, αφενός για την παρακολούθηση των ανταγωνιστών και αφετέρου για την παρακολούθηση των τεχνολογικών εξελίξεων στους τομείς που τους ενδιαφέρει, με αποτέλεσμα την ενίσχυση του ανταγωνισμού. Ο William H. Gates, είχε πει χαρακτηριστικά ''Αν οι άνθρωποι είχαν καταλάβει πώς οι πατέντες παραχωρούνταν όταν οι περισσότερες από τις σημερινές ιδέες ανακαλύπτονταν και άφηναν τις πατέντες εκτός, η βιομηχανία σήμερα θα ήταν σε πλήρη στασιμότητα. Μία μελλοντική νέα εταιρία με προοπτικές χωρίς δικές της πατέντες θα αναγκαστεί να πληρώσει οποιαδήποτε τιμή οι γίγαντες θα διαλέξουν 51

52 να επιβάλουν. Αυτή η τιμή θα μπορούσε να είναι υψηλή. Οι εδραιωμένες εταιρίες έχουν ένα ενδιαφέρον να αποκλείουν μελλοντικούς ανταγωνιστές''. Οι καθηγητές James Bessen και Eric Maskin, δύο οικονομολόγοι του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασσαχουσέτης (MIT), έχουν υποστηρίξει ότι η χρήση πατεντών είναι θετική για την αγορά του λογισμικού μόνο αν το μονοπώλιο είναι το πιο κατάλληλο περιβάλλον για την ανάπτυξη λογισμικού. Οι Bessen και Maskin διαπίστωσαν μια στατιστική συσχέτιση μεταξύ της διάδοσης των πατεντών στις Η.Π.Α. και μια ύφεση της καινοτομίας στο λογισμικό. Συγκεκριμένα, μεταξύ του 1987 και του 1994, η κατοχύρωση πατεντών για λογισμικό έφτασε το 195%, εν τούτοις η χρηματοδότηση για R&D από εταιρίες μειώθηκε κατά 21% στις βιομηχανίες αυτές ενώ αυξήθηκε κατά 25% για τη βιομηχανία σαν σύνολο. Γίνετε εύκολα κατανοητό ότι Οι πατέντες λογισμικού έχουν γίνει αντιληπτές ως ένα βολικό εργαλείο για τις μεγάλες επιχειρήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες να αμυνθούν στον ανταγωνισμό. Είναι ανάγκη να γίνει κατανοητό ότι ενώ η τιμή των πατεντών λογισμικού καταβάλλεται από όλες τις εταιρίες, μεγάλες και μικρές, οι μεγάλες έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν για κάπως μεγαλύτερο χρονικό διάστημα καθώς διαθέτουν πιο βαθιές τσέπες. Επίσης, πιστεύουν ότι αξίζει το αντίτιμο προκειμένου να απαλλαγούν από τον ανταγωνισμό. Οι μεγάλες αμερικανικές εταιρίες πιέζουν επίμονα την Ευρωπαϊκή ένωση για την υιοθέτηση των πατεντών λογισμικού. Η Ευρώπη ακόμη προηγείται των ΗΠΑ στη βιομηχανία πληροφορικής, καθώς είναι μία περιοχή ελεύθερη από το βάρος των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στο λογισμικό τα οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες επιβάλουν στον εαυτό τους. Οι μικρομεσαίες εταιρίες λογισμικού έχουν κάνει την Ευρώπη έναν κεντρικό παίκτη στην καινοτομία, ενώ στις ΗΠΑ, η ανάπτυξη καινοτόμου λογισμικού περιορίζεται σε λίγα μονοπώλια. 7.2 Επιχειρήματα και επιφυλάξεις των πολέμιων των πατεντών λογισμικού και ο κύκλος της καινοτομίας Όπως έχει ήδη αναφερθεί ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή αποτελείτε από μία σειρά συνδυασμένων εντολών οι οποίες επιδιώκουν ένα συγκριμένο αποτέλεσμα. Ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή μπορεί να αποτελείτε από 52

53 χιλιάδες γραμμές κώδικα και εντολών η αλληλουχία των οποίων μπορεί να μοιάζει με αυτήν άλλων προγραμμάτων που βρίσκονται στον ανταγωνισμό. Δεν είναι τυχαία η σύγκριση των εντολών των γλωσσών προγραμματισμού με τα υλικά κατασκευής οικοδομημάτων, μια και ένα πρόγραμμα είναι ένας μοναδικός συνδυασμός τούβλων, τα οποία είναι αλγόριθμοι. Ο συνδυασμός και επαναχρησιμοποίηση των τούβλων είναι επομένως συνηθισμένη και επιτρέπει την επίτευξη την καλύτερη διαχείριση του χρόνου του προγραμματιστή κατά τη διάρκεια της δημιουργίας ενός νέου λογισμικού[ανφ 11]. Μία έρευνα που έκανε το ινστιτούτο Fraunhofer 3, που έγινε με την βοήθεια γερμανικών εταιριών προγραμματισμού και προγραμματιστών, έδηξε ότι η επαναχρησιμοποίηση του κώδικα προγενέστερων δημιουργιών, αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα κατά τη διάρκεια της δημιουργίας ενός νέου λογισμικού. Ακόμη και το ένα τρίτο των λογισμικών περιέχει περισσότερα από πενήντα τοις εκατό του υπάρχοντος κώδικα. Αυτό φαίνεται και από την ιστορία του λογισμικού, όπου κάθε νέο λογισμικό έχει εισαγάγει κάποια νέα καινοτόμα στοιχεία βασισμένο σε προγενέστερα καινοτόμα προγράμματα [ΑΝΦ 11]. Μία πολύ γνωστή ιστορία εξέλιξης του λογισμικού στον τομέα των προγραμμάτων διαδικτυακών περιήγησης (web Browsers). Το 1989 όταν επινοήθηκε το διαδίκτυο στην νηπιακή του μορφή (web), στο Ευρωπαϊκό κέντρο πυρηνικών ερευνών (european center of nuclear research) ευρύτερα γνωστό ως CERN, είχε συμφωνηθεί ότι οι σελίδες του θα είναι βασισμένες στην γλώσσα προγραμματισμού HTML. Έτσι για να μεταφράζονται οι εντολές που ήταν γραμμένες σε html, σαν σελίδες φτιάχτηκε η πρώτη εφαρμογή μεταγλώττισης των εντολών γνωστή σε όλους μας ως web browser με την ονομασία Lynx [ΑΝΦ 11]. Έπειτα η HTML ενισχύθηκε με σκοπό να μπορεί περιλάβει και γραφικά στοιχεία με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μία νέα εφαρμογή με την ονομασία Mosaic, η οποία είχε την δυνατότητα να απεικονίζει τα γραφικά αυτά. Μετά από τον Lynx και το Mosaic φτιάχτηκε ο Netscape περιέχοντας κάποια καινοτόμα χαρακτηριστικά σε σχέση με τις δυό, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιηθεί κατά κόρον. Βλέποντας αυτό το ρεύμα εξέλιξης η Microsoft και φοβούμενη ότι το μονοπώλιο της απειλείτε,

54 αντέδρασε κατασκευάζοντας τον internet explorer, προσλαμβάνοντας στην δούλεψή της πολλούς υπαλλήλους που εργάστηκαν για την δημιουργία του Netscape και του Mosaic, και το αποτέλεσμα θα μπορούσε να ονομαστεί και σαν Mosaic plus λόγω τον πάρα πολλών ομοιοτήτων που είχε με τον αρχικό mosaic. Το μάθημα αυτής της ιστορίας είναι ότι η καινοτομία γίνεται διαδοχικά, κάθε νέο λογισμικό, έρχεται με τα νέα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του, βασισμένο πάνω από τα προηγούμενα καινοτόμα για την εποχή τους προγράμματα. Επιπλέον το ποσοστό καινοτομίας (σε λιγότερο από δέκα έτη περάσαμε από τη βασισμένη σε γραπτές εντολές δικτυακή εφαρμογή γνωστή ως lynx στη σημερινή φιλική προς το χρήστη, εφαρμογή διαδικτύου με πολυμέσικές δυνατότητες όπως η όπερα) δεν αντιστοιχεί καθόλου στη μονοπωλιακή διάρκεια διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (που διαρκεί είκοσι έτη) [ΑΝΦ 11]. Έτσι η Μία μεγάλη μερίδα του κόσμου της πληροφορικής αμφισβητεί την χρησιμότητα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην πληροφορική και στέκετε αντίθετη στην νομιμοποίηση τους από την Ευρωπαϊκή ένωση. Οι προγραμματιστές υποστηρίζουν ότι με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας περιορίζεται η δημιουργική ελευθερία τους, διότι ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι βασισμένο, σε μία σειρά από λογικές εντολές 4 οι οποίες στο σύνολό τους καθορίζουν την λειτουργία ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή σε ένα συγκεκριμένο θεματικό πεδίο 5 (π.χ. ένα πρόγραμμα υπολογισμού τετραγωνικών ριζών). Στις παρακάτω ενότητες παρατίθενται όλες οι απόψεις που έχουν εκφραστεί από τους πολέμιους των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας λογισμικού Το οικονομικό εμπόδιο Καταλαβαίνει κανείς ότι υπάρχει ασυμβίβαστο ανάμεσα στον κύκλο της καινοτομίας, με την προστασία που προσφέρουν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Μία ανεξέλεγκτη απονομή διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας λογισμικού σε ιδιώτες, θα οδηγήσει σε μία τραγωδία για την καινοτομία. Γιατί εάν υπάρχουν πολλά 4 Λογικές εντολές: για παράδειγμα σε ψευδοκώδικα «Αν το χρώμα είναι μπλε τότε υπολόγισε αλλιώς 2 + 2» 5 Θεματικό πεδίο: για παράδειγμα μαθηματικά βάσεις δεδομένων, φυσική κ.τ.λ. 54

55 διπλώματα ευρεσιτεχνίας και πολλοί διαφορετικοί κάτοχοι, για να υπάρξει καινοτομία με την μορφή που περιγράφηκε προγενέστερα (βασισμένη δηλαδή σε ήδη υπάρχον λογισμικό), θα πρέπει να πληρώνει σε πολλούς κατόχους διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας χρηματικά ποσά με σκοπό να μπορέσουν να εκμεταλλευτούν το ήδη υπάρχον υλικό, αυτό καταστεί αυτομάτως απαγορευτική την όποια προσπάθεια για εξέλιξη του λογισμικού στους μη έχοντες την οικονομική δυνατότητα. Επίσης επειδή δεν υπάρχει καμία υποχρεωτική χορήγηση αδειών, επομένως κανένα κίνητρο για τον ιδιοκτήτη διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για να χορηγήσει μια άδεια σε έναν έξυπνο ανταγωνιστή [ΑΝΦ 11]. Αυτή η κατάστασή δεν επηρεάζει τις μεγάλες εταιρίες λογισμικού οι οποίες έχουν στην κατοχή τους έναν μεγάλο αριθμό διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν για άδειες εκμετάλλευσης για ξένα διπλώματα ευρεσιτεχνίας[ανφ 11]. Καταλαβαίνει κανείς ότι με ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στη ουσία απαγορεύει την χρήση μίας αλληλουχίας τέτοιων εντολών σε μία συγκεκριμένη γλώσσα προγραμματισμού, με αποτέλεσμα να περιορίζει δραστικά την ελευθερία λόγου ενός προγραμματιστή που προσπαθεί να αναπτύξει το δικό του πρόγραμμα μη γνωρίζοντας την ύπαρξη του προγράμματος που προστατεύεται από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Κάποιοι θα παρομοίαζαν αυτή την κατάσταση με τα λογοτεχνικά έργα, που προστατεύονται από την νομοθεσία για την πνευματική ιδιοκτησία, όπου κάνεις δεν μπορεί να απαγορεύσει την χρήση συγκεκριμένες εκφράσεις από έναν λογοτέχνη επειδή έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί από κάποιον άλλο, γιατί αυτό θα ισοδυναμούσε με την κατάλυση της ελευθερίας του λόγου. Οι πρώτοι που αντιδρούν είναι οι ίδιοι οι προγραμματιστές. «Οι πατέντες στο λογισμικό είναι για τους προγραμματιστές σαν τις νάρκες. Λαμβάνοντας υπόψη τον μεγάλο αριθμό ιδεών που πρέπει να συνδυαστούν σε ένα σύγχρονο πρόγραμμα, ο κίνδυνος γίνεται πολύ μεγάλος», παρατηρεί ο Richard Stalman, πρόεδρος του FSF (Free Software Foundation, Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού) [ΑΝΦ 18]. Πρωτοπόροι στη διεθνή εκστρατεία για να μην επιτραπούν οι πατέντες είναι βέβαια οι υποστηρικτές του ελεύθερου λογισμικού. Αλλά δεν είναι μόνοι τους. Υπάρχουν βάσιμα και τεκμηριωμένα επιχειρήματα υπέρ της άποψής τους, ακόμα και με τα 55

56 δεδομένα της σημερινής αποπνικτικής αγοράς. Τα επιχειρήματα που επιστρατεύουν είναι τα εξής: Το λογισμικό προστατεύεται ήδη από την νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας (copyright). Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας λοιπόν δεν είναι απαραίτητα [ΑΝΦ 18]. Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας αποτελούν τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Περιττό να προσθέσουμε ότι η υιοθέτηση των πατεντών θα πλήξει την ευρωπαϊκή οικονομία, εφόσον τα περισσότερα βρίσκονται ήδη στα χέρια αμερικανικών εταιρειών [ΑΝΦ 18]. Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας εμποδίζουν την ανάπτυξη ανταγωνισμού, με αποτέλεσμα να δίνονται λιγότερες επιλογές στον καταναλωτή να επιλέξει με αποτέλεσμα να ανεβαίνει η τελική τιμή του προϊόντος [ΑΝΦ 18]. Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας δημιουργούν νομική αβεβαιότητα σε όποιον ασχολείται με το λογισμικό, μιας και αυτός δεν μπορεί να γνωρίζει αν το λογισμικό του παραβιάζει τις πατέντες κάποιων άλλων, ώσπου η εταιρεία λογισμικού ή ο απλός χρήστης να εκβιαστεί, να μηνυθεί και να διωχθεί [ΑΝΦ 18]. Το ελεύθερο λογισμικό (λογισμικό ανοιχτού κώδικα) θα γίνει παράνομο [ΑΝΦ 18]. Οι προγραμματιστές που ασχολούνται με το λογισμικό ανοιχτού κώδικα, προβλέπουν ότι θα δεχτούν πληθώρα αγωγών εκ μέρους της Microsoft, μια και η τελευταία κατέχει μεγάλο αριθμό διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στις ΗΠΑ, ακόμα και αν το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για ένα πρόγραμμα κατοχυρώθηκε πολύ καιρό μετά την πρώτη εμφάνιση ενός προγράμματος ανοιχτού κώδικα που χρησιμοποιεί την ίδια αλληλουχία λογικών εντολών Η χρονική διάσταση του προβλήματος Με βάση την έρευνα που έκανε το ινστιτούτο Fraunhofer (στην οποία έγινε αναφορά και πιο πάνω), στη γερμανική αγορά περισσότερο από εβδομήντα τοις εκατό των επιχειρήσεων αναπτύξανε τα λογισμικά τους σε λιγότερο από δώδεκα μήνες, ενώ το σαράντα τις εκατό από αυτές, χρειάζεται μόνο έξη μήνες. Ένα ακόμη 56

57 πολύ σημαντικό στοιχείο που έδηξε η έρευνα, είναι ότι ο κύκλος ζωής του προϊόντος είναι πολύ σύντομος, χαρακτηριστικά περισσότερο από το εβδομήντα πέντε τοις εκατό από τους πελάτες των εταιριών λογισμικού αντικαθιστά το λογισμικό τους κάθε χρόνο, ενώ σχεδόν το πενήντα τοις εκατό από αυτούς τα αντικαθιστούν κάθε έξι μήνες [ΑΝΦ 11]. Έτσι γνωρίζοντας ότι για την κατοχύρωση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας στις ΗΠΑ, από την ημέρα υποβολής της αίτησης έως και την έγκριση της μεσολαβεί χρονικό διάστημα 34 μήνες ενώ αντίστοιχα στην Ευρώπη 18 με 24 μήνες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η εφαρμογή για την οποία έγινε αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας εξαιτίας μίας καινοτομίας που διαθέτει, να ξεπεραστεί στο διάστημα που μεσολαβεί από άλλες ποιο καινοτόμες εφαρμογές, με αποτέλεσμα το αγοραστικό κοινό να αποσύρει το ενδιαφέρον του για την συγκεκριμένη εφαρμογή [ΑΝΦ 11]. Ένα άλλο επιχείρημα κατά των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας λογισμικού, είναι ότι επειδή ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή αποτελείτε από εκατοντάδες αλγόριθμους, ενώ ταυτόχρονα στις ΗΠΑ εταιρίες όπως η IBM και Microsoft έχουν περισσότερα από 500 διπλώματα ευρεσιτεχνίας λογισμικού στην κατοχή τους, για να είναι νόμιμο το λογισμικό και να κυκλοφορήσει στην αγορά θα πρέπει πρώτα να ελεγχτεί, αν καταπατά κάποιο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που ανήκει σε κάποιον άλλο. Αυτή είναι μία πολύ χρονοβόρα διαδικασία από την οποία ο ανταγωνισμός μπορεί να επωφεληθεί [ΑΝΦ 11]. Στο σχήμα ένα φαίνεται καθαρά η διαδικασία που απαιτείται για την διάθεση του λογισμικού στην αγορά, χωρίς τις πατέντες και με τις πατέντες. 57

58 Εικόνα 1. Χρονοδιάγραμμα έκδοσης λογισμικού [ΑΝΦ 11] Τέλος ένα πολύ κρίσιμο πρόβλημα που προκύπτει από τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο τεκμηριώνεται η έκδοση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας, όπου δεν καταγράφεται ξεκάθαρα ο πυγαίος κώδικας του προγράμματος αλλά μία γενική μορφή του, με αποτέλεσμα οι μεταγενέστεροι προγραμματιστές που θα ανατρέξουν στο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για να ελέγξουν αν το παραβιάζουν, να μην μπορούν να καταλάβουν ξεκάθαρα αν όντως χρησιμοποιούν κάποιον αλγόριθμο, που προστατεύεται από την πατέντα. Επομένως η κατοχύρωση με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, δημιουργούνται περισσότερα προβλήματα από αυτά που λύνονται. Ο μόνος τρόπος να λυθεί αυτό το πρόβλημα είναι να αναγκαστεί ο ιδιοκτήτης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, να καταγράφεται ο πηγαίος κώδικας στο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας του [ΑΝΦ 11] [ΑΝΦ 12]. 58

59 7.2.3 Οι επιπτώσεις της αναγνώρισης των αμερικανικών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην Ευρώπη Το συνολικό κόστος παραγωγής ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, είναι πάρα πολύ χαμηλό έως και μηδενικό, γιατί το μόνο που χρειάζεται για την ανάπτυξη ενός προγράμματος είναι η λογική του προγραμματιστή. Το μόνο κόστος που θα μπορούσε κάποιος να επικαλεστεί είναι ο λογαριασμός του ηλεκτρικού ρεύματος που χρησιμοποίησε ο προγραμματιστής, καθώς και το κόστος απόκτησης ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, το οποίο στην σημερινή αγορά δεν ξεπερνά τα 500 ευρώ, ενώ στο παρελθόν τα κόστη αυτά ήταν λίγο μεγαλύτερα. Αυτή η κατάσταση βοηθάει στο να ασχοληθούν πολλοί φοιτητές κατά καιρούς να παράγουν καινοτόμα προγράμματα, μέσα από το σπίτι τους χωρίς να χρειαστούν μεγάλα χρηματικά ποσά, χρησιμοποιώντας μόνο τις γνώσεις τους. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να παραχθούν πολλά καινοτόμες και πρωτοποριακές εφαρμογές, οι οποίες έδωσαν μία άλλη διάσταση στην έννοια του υπολογιστή και των δυνατοτήτων που μπορούσε να παρέχει, ξεπερνώντας έτσι τις μεγάλες εταιρίες λογισμικού σε πολλούς τομείς. Μερικές καινοτόμες εφαρμογές που προήλθαν από φοιτητές και ελεύθερους προγραμματιστές και άλλαξαν το τοπίο των εφαρμογών ηλεκτρονικών υπολογιστών, είναι το γνωστό σε όλους πρόγραμμα συμπίεσης αρχείων Winzip, η διάδοση του format αρχείων με κατάληξη.mp3, η διάδοση των δικτυακών προγραμμάτων ανταλλαγής αρχείων peer to peer (P2P) με πρώτο παράδειγμα τον Νampster, με το format για αρχεία video γνωστό ως DivX που κατασκευαστικέ από Γάλους φοιτητές, καθώς και πολλά άλλα [ΑΝΦ 11]. Τα αποτελέσματα της μελέτης (εικόνα 2) του Γερμανικού ινστιτούτου Fraunhofer (στην οποία έχει γίνει αναφορά πιο πάνω), το 75% των Γερμανικών εταιριών παραγωγής λογισμικού, απασχολούν το πολύ 50 εργαζομένους, ενώ μόνο το 4% των τέτοιων εταιριών απασχολούν περισσότερους από 250 υπαλλήλους. Αντίστοιχα στην Γαλλία τα αποτελέσματα της ίδιας έρευνας, έδηξαν ότι το 58% των εταιριών απασχολούν το πολύ δύο υπαλλήλους ενώ μόλις το 1,3% των εταιριών απασχολεί πάνω από 100 υπαλλήλους [ΑΝΦ 11]. Αυτή η έρευνα δείχνει ότι οι ευρωπαϊκές εταιρίες βασίζονται στις ικανότητες λίγων εργαζομένων ενώ δεν έχουν το απαραίτητο τμήμα που να ειδικεύεται στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, αλλά δεν 59

60 έχουν και την οικονομική ρευστότητα για να φτιάξουν το δικό τους αρχείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Αντίθετα οι μεγάλες επιχειρήσεις όπως η IBM που έχουν ήδη χιλιάδες διπλώματα ευρεσιτεχνίας στην κατοχή τους στις ΗΠΑ, το μόνο που θα πρέπει να κάνουν, είναι να επιδιώξουν την αναγνώριση των ίδιων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και στην Ευρώπη. Εικόνα 2. αποτελέσματα της έρευνας του Γερμανικού ινστιτούτου Fraunhofer, για την Γερμανική αγορά [ΑΝΦ 11]. Δεδομένου ότι το οικονομικό κόστος της προσφυγής στο δικαστήριο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι μεγάλο, οι ευρωπαϊκές εταιρίες λογισμικού δεν θα έχουν την ευκαιρία να κατοχυρώσουν τις προγενέστερες δουλειές τους με αποτέλεσμα να σταματήσουν την παραγωγή τους. Συμπεραίνει κανείς λιπών ότι τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας δεν ταιριάζουν με την ευρωπαϊκή αγορά λογισμικού και ότι η εφαρμογή τους θα μπορούσε να επιφέρει καταστροφικά αποτελέσματα για τον ανταγωνισμό [ΑΝΦ 11]. 60