ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΣΚΥΡΟΥ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΣΚΥΡΟΥ"

Transcript

1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LIFE09NAT/GR/ Demonstration of the Biodiversity Action Planning approach, to benefit local biodiversity on an Aegean island, Skyros Επιδεικτική εφαρμογή της προσέγγισης «Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα» για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας της Σκύρου ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΣΚΥΡΟΥ ΔΡΑΣΗ A.2 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΑΓΡΟΛΙΒΑΔΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ (ΑΛΣΔ) ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΔΗΜΟΣ ΣΚΥΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2012

2 LIFE09NAT/GR/ Demonstration of the Biodiversity Action Planning approach, to benefit local biodiversity on an Aegean island, Skyros» PROJECT: Σχέδιο Δράσης Αγρολιβαδικών Οικοσυστημάτων ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Ομάδα μελέτης: Γεώργιος Φωτιάδης Μιχάλης Βραχνάκης Σκύρος, Φεβρουάριος

3 PROJECT: Σχέδιο Δράσης Αγρολιβαδικών οικοσυστημάτων (ΑΛΣΔ) ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Γεώργιος Φωτιάδης 1 και Μιχάλης Βραχνάκης 2 1 Δασολόγος, Δρ Φυτοκοινωνιολογίας, gfotiad95@gmail.com 2 Δασολόγος, Δρ Λιβαδικής Οικολογίας, mvrahnak@teilar.gr Το παρόν μπορεί να μνημονευθεί αν αναφερθεί ως: Φωτιάδης Γ. και Μ.Σ. Βραχνάκης Σχέδιο Δράσης Αγρολιβαδικών οικοσυστημάτων (ΑΛΣΔ). Τελική Έκθεση. Έργο στα πλαίσια υλοποίησης της Δράσης Α2. Εκπόνηση θεματικού σχεδίου δράσης Αγρολιβαδικών οικοσυστημάτων του προγράμματος LIFE09NAT/GR/ Demonstration of the Biodiversity Action Planning approach, to benefit local biodiversity on an Aegean island, Skyros», 81 σελ. (+ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ). Fotiadis G. and Μ.S. Vrahnakis Action Plan for Agropastoral Ecosystems. Final Report. A project run under the framework of Acion Α2. Agropastoral Action Plan. LIFE09NAT/GR/ Demonstration of the Biodiversity Action Planning approach, to benefit local biodiversity on an Aegean island, Skyros», 81 p. (+ ANNEXES) (in Greek). 3

4 Οι Σκυριανοί, απ' αιώνων ασχολούμενοι εις την κτηνοτροφίαν κατέχουσι αρετάς και προσόντα, άτινα μόνον δια μακρού χρόνου κληρονομικώς μεταβιβάζονται αναπτύσσονται ή μονιμοποιούνται παρά τοις λαοίς. Δημήτριος Παπαγεωργίου (1908) Η παρούσα τελική έκθεση αποτελεί παραδοτέο των ενεργειών και εργασιών που έγιναν από την ομάδα μελέτης στα πλαίσια της Δράσης A2. Εκπόνηση θεματικού σχεδίου δράσης Αγρολιβαδικών οικοσυστημάτων του προγράμματος LIFE09NAT/GR/ Demonstration of the Biodiversity Action Planning approach,. Το έργο της εκπόνησης του σχεδίου ανατέθηκε στην ομάδα μελέτης από το Δήμο Σκύρου, που είναι ο ανάδοχος του Προγράμματος LIFE. 4

5 Συντομεύσεις ΒΙ: Βοσκοϊκανότητα ΒΥ: Βοσκήσιμη ύλη ΒΦ: Βοσκοφόρτωση ΔΣκ: Δήμος Σκύρου ΜΖΜ: Μεγάλες μηνιαίες ζωικές μονάδες μζμ: Μικρές μηνιαίες ζωικές μονάδες ΖΜ: Μεγάλες ζωικές μονάδες Ζμ: Μικρές ζωικές μονάδες ΟΜ: Ομάδα Μελέτης ΠΜ: Πρότυπος μονάδα 5

6 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΟΙ ΛΙΒΑΔΟΠΟΝΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΣΚΥΡΟΥ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ Παράρτημα: Πρωτόκολλο καταγραφής 6

7 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανάγκη εκπόνησης της παρούσας μελέτης προκύπτει ως μία φυσική συνέχεια τόσο των επιταγών του προγράμματος LIFE09NAT/GR/ που εστιάζει σε «επιδεικτικές εφαρμογές» (demonstration) ορθολογικής εφαρμογής της εκτατικής κτηνοτροφικής δραστηριότητας που ασκείται για πολλές εκατοντάδες χρόνια στο νησί της Σκύρου, όσο και από άλλες μελέτες (Pollock 1999, ΥΛΗ 2005) στις οποίες είτε εντοπίζεται το πρόβλημα της αλόγιστης βόσκησης (κυρίως υπερβόσκησης Pollock 1999) στο νησί, είτε κατατίθενται ως σχέδια για την κατασκευή ομβροδεξαμενών με δυνητικό αποτέλεσμα την κατά χώρο ρύθμιση του ζωικού κεφαλαίου. Η μελέτη της Pollock (1999) είχε ως στόχο τη διερεύνηση της επίδρασης της βόσκησης στα χαρακτηριστικά της κομοστέγης (διεισδυτικότητα, νέκρωση και ύψος) των θάμνων (κυρίως) αγριελιάς (Olea europea), φιλλυκιού (Phillyrea latifolia), σφενδαμιού (Acer sempervirens) και πουρναριού (Quercus coccifera). Επιπλέον, διατυπώνονται απόψεις περί μείωσης του αριθμού των προβάτων και των κατσικιών που βόσκουν στο βουνό κατά 30-50%, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στα φυτά να ανακάμψουν. Τέλος, τονίζεται ότι η απόλυτη διακοπή της βόσκησης θα πρέπει να αποφευχθεί λόγω αύξησης του κινδύνου πυρκαγιάς. Η βόσκηση, η οποία είναι ο κύριος οικολογικός παράγοντας διαμόρφωσης της χλωριδικής αλλά και πανιδικής φυσιογνωμίας και ποικιλίας του νησιού, αποτελεί μία από τις κύριες δραστηριότητες, της οποίας τη ρύθμιση ευελπιστεί να πετύχει το πρόγραμμα LIFE. Ως πρώτος στόχος του LIFE τίθεται: «Η επίδειξη της σκοπιμότητας αναζωογόνησης του παραδοσιακού μοντέλου ολοκληρωμένης διαχείρισης των αγροτικών οικοσυστημάτων και βοσκοτόπων της Σκύρου». Ειδικότερα στο κείμενο της περιγραφής της Δράσης Α2 του προγράμματος LIFE αναφέρεται ότι: 7

8 «Πρόκειται για θεματικό σχέδιο δράσης σχετικά με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας των γεωργικών οικοσυστημάτων και των βοσκοτόπων της Σκύρου, μέσω του εξορθολογισμού της βόσκησης και της αποκατάστασης των εκτατικών γεωργικών και κτηνοτροφικών πρακτικών. Το σχέδιο θα αξιολογήσει τις συνθήκες των αγροτικών οικοσυστημάτων και των βοσκοτόπων του νησιού, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις εκτάσεις που θα μισθωθούν από το πρόγραμμα ώστε να λάβουν εκεί χώρα οι επιδεικτικές δράσεις διαχείρισης. Θα προταθούν διαχειριστικές κατευθύνσεις που συνδέονται με τη βόσκηση, την εποχιακή κατανομή του ζωικού κεφαλαίου, καθώς επίσης και μέτρα για τη βελτίωση του τοπικού οικοσυστήματος με στόχο την διατήρηση των σημαντικών ειδών πτηνών που εξαρτώνται από τα οικοσυστήματα αυτά (κυρίως τα είδη του γένους Emberiza) και της ενδημικής σαύρας. Ένα σημαντικό στοιχείο του σχεδίου δράσης για τη βόσκηση θα είναι ο στόχος για την παροχή διαχειριστικών κατευθύνσεων για τη βιώσιμη και φιλική προς τη βιοποικιλότητα διαχείριση των βοσκοτόπων με συνδυασμό βόσκησης αιγοπροβάτων και του σκυριανού αλόγου.» Επιπλέον «Σε συνδυασμό με την διαχείριση των βοσκοτόπων, το ΑΛΣΔ θα περιλαμβάνει επίσης ένα τμήμα που συνδέεται με την καλλιέργεια των παραδοσιακών ποικιλιών των ζωοτροφών και τις γεωργικές καλλιέργειες, στις αναβαθμίδες, ως αναπόσπαστο μέρος του παραδοσιακού γεωργικού μοντέλου, όπου η γεωργία και η εκτατική κτηνοτροφία είναι αλληλένδετες και συμπληρωματικές δραστηριότητες.» Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο στόχος της παρούσας μελέτης είναι η οργάνωση της εκτατικής βόσκησης στη Σκύρο σε ορθολογική, περιβαλλοντικά ορθή, βάση με έμφαση στην υποστήριξη παραδοσιακών πρακτικών και την προαγωγή της βιοποικιλότητας. Αντικειμενικοί σκοποί της μελέτης τέθηκαν α) ο σχεδιασμός της ορθολογικής βάσης της κτηνοτροφίας με τον σχεδιασμό της ανασύστασης παραδοσιακών λειμώνων στην κατεύθυνση υποστήριξης της κτηνοτροφικής δραστηριότητας, που είναι σε όφελος των σημαντικών ειδών πτηνών (κυρίως τα είδη του γένους Emberiza) που εξαρτώνται από τα λιβαδικά οικοσυστήματα του νησιού όπως και της ενδημικής σαύρας, και β) η κατάθεση σχεδίου δράσεων για το σκυριανό άλογο. Η μελέτη αποτελείται από τα παρακάτω μέρη: 8

9 Α. Περιγραφή του φυσικού αντικειμένου Β. Οι λιβαδοπονικοί πόροι της Σκύρου Γ. Σχέδιο Δράσης για την κτηνοτροφία, την ανασύσταση των παραδοσιακών λειμώνων και για το σκυριανό άλογο Τέλος, ακολουθούν τα κεφάλαια της αναφοράς των Βιβλιογραφικών Πηγών και των Παραρτημάτων (Πρωτόκολλα λήψης στοιχείων υπαίθρου). Η μελέτη αυτή είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας ανθρώπων που αγαπούν τη Σκύρο και πρόθυμων να συνδράμουν στην προστασία του φυσικού της περιβάλλοντος. Οι συγγραφείς αισθάνονται την ανάγκη να ευχαριστήσουν τον ανάδοχο Δήμο της Σκύρου, και ιδιαίτερα το Δήμαρχο κ. Μιλτιάδη Μιχαήλ Χατζηγιαννάκη, για την εμπιστοσύνη και την υλικοτεχνική υποστήριξη που προσέφερε. Οι συγγραφείς ευχαριστούν ιδιαίτερα το δασολόγο κ. Κωνσταντίνο Ιντζέ, και τους γεωπόνος κ.κ. Εμανουήλ Αυγερινό και Αθανάσιο Δαλακλείδη, συμβασιούχους υπάλληλους του Δήμου Σκύρου, για την κοπιώδη λήψη στοιχείων υπαίθρου και την παροχή σχετικών πληροφοριών. Η βοήθεια του γεωπόνου του Δήμου κ. Νικόλαου Κρητικού, για την οργάνωση των επισκέψεων και την παροχή πληροφοριών σχετικών με το καθεστώς βόσκησης στο νησί, για το σκυριανό αλογάκι και στην κριτική ανάγνωση του κειμένου ήταν ανεκτίμητη. Οι συγγραφείς ευχαριστούν θερμά την κ. Amanda Simpson για τις επιτόπιες πληροφορίες που μας έδωσε σχετικά με τις τροφικές συνήθειες του σκυριανού αλόγου. Η εμπειρία της ήταν πραγματικά πολύτιμη. Για την οργάνωση των επισκέψεων στη Σκύρο ευχαριστείται θερμά η ταξιδιωτική πράκτορας κ. Χρυσάνθη Ζυγογιάννη. Στη διοικητικό υπάλληλο του Δήμου Σκύρου κ. Μερσύνη Μανδηλαρά και στο συμβασιούχο οικονομολόγο του Δήμου Σκύρου λογιστή κ. Σταμάτη Μαυρογιώργη εκφράζονται ευχαριστίες για την αποτελεσματική διεκπεραίωση διοικητικών θεμάτων. 9

10 Ιδιαίτερες ευχαριστίες για το διάλογο και την παροχή πολύτιμων πληροφοριών σχετικών με το καθεστώς βόσκησης στο νησί εκφράζονται στους κτηνοτρόφους του νησιού κ.κ. Εμμανουήλ Μανωλάκη, Θεοχάρη Βαρσάμο, και Νικόλαο Παναγιώτου, με τους οποίους ήρθε σε επαφή η ομάδα μελέτης. Η βοήθεια του γεωπόνου Δρ Ιωάννη Καζόλγου στην κριτική ανάγνωση του κειμένου και ιδιαίτερα των προτάσεων διαχείρισης και αξιοποίησης των λιβαδικών πόρων της Σκύρου ήταν καθοριστική. Τέλος, θερμές ευχαριστίες εκφράζονται στα μέλη της εταιρείας παροχής συμβουλών σε θέματα περιβαλλοντικού σχεδιασμού Nature Conservation Consultants (ncc) Ε.Π.Ε. Τάσο Δημαλέξη (Δρ. Βιολογίας) και. Τζένη Γαλάνη (Βιολόγος), για την υποστήριξη και την οργάνωση των επισκέψεων πεδίου. Οι συγγραφείς του παρόντος επισημαίνουν ότι η εφαρμογή των προτεινόμενων δράσεων απαιτεί τη συμβολή ειδικών σε θέματα λιβαδοπονίας και βλάστησης. 10

11 2. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η κτηνοτροφία στη Σκύρο, όπως εφαρμόζεται στη σύγχρονη εποχή έχει διαφοροποιηθεί σε σημαντικό βαθμό, σε σχέση με παλαιότερα όμως παρόλα αυτά διατηρεί κάποια από τα χαρακτηριστικά της. Η διαφοροποίηση έχει γίνει κυρίως όσον αφορά στο μέγεθος και στην ιδιοκτησία των μαντρών, αλλά και στους γεωκτήτες και στην ενασχόληση των ίδιων στη δραστηριότητα αυτή. Οι περισσότεροι βοσκοί είναι ενοικιαστές ή ιδιοκτήτες γης και η ρύθμιση της διαδικασίας βόσκησης αλλά και γενικά της κτηνοτροφικής δραστηριότητας γίνεται με μεγαλύτερη συλλογικότητα έναντι του παρελθόντος και δεν ρυθμίζεται από έναν. Η ύπαρξη μεγάλων μαντρών και η κατά χώρο και χρόνο ρύθμιση της βόσκησης από τον κεχαγιά με τρόπο ώστε η μεγιστοποίηση του οφέλους να μην αποβαίνει εις βάρος της ανατροφοδοτικής δυνατότητας των βοσκοτόπων είχε ως αποτέλεσμα μία ρύθμιση της βόσκησης στη βάση της βοσκοϊκανότητας. Άρα, κατά μία έννοια η άσκηση της κτηνοτροφίας κατά το παρελθόν γίνονταν με μεγαλύτερη προσοχή ως προς το περιβάλλον (βοσκότοπο), παρά από ότι στις μέρες μας όπου το πληθυσμιακό μέγεθος των ζώων που θα βοσκήσουν ταυτίζεται με το πληθυσμιακό μέγεθος των ζώων του ιδιοκτήτη/ενοικιαστή του βοσκότοπου. Τέλος, από μαρτυρίες προκύπτει ότι η υποστήριξη των τροφικών αναγκών των ζώων κατά το παρελθόν, ιδιαίτερα κατά την περίοδο που η διαθεσιμότητα της τροφής ήταν περιορισμένη, στηρίζονταν σε σημαντικό βαθμό σε βοσκόμενους ή συγκομιζόμενους λειμώνες, πολλοί εκ των οποίων εδράζονταν σε αναβαθμίδες. Σύμφωνα με στοιχεία των Υπηρεσιών του Δήμου στη Σκύρο βόσκουν ζμ (αιγοπρόβατα) από τα οποία τα είναι πρόβατα και τα κατσίκια. Το 44% αυτού του κεφαλαίου, ήτοι ζμ, βόσκει στους μοναστηριακούς βοσκότοπους στις περιοχές Κοπρισές (8444 ζμ) και Μεγάλες Μάντρες (7404). Το συνολικό κεφάλαιο των ζμ ανήκει σε 217 ιδιοκτήτες. Γενικά, όπως προκύπτει ο αριθμός των αιγών είναι λίγο μεγαλύτερος από τον αριθμό των προβάτων. Αυτή η διαφορά είναι μικρότερη στις Κοπρισές. 11

12 Γενικά τα λιβάδια της Σκύρου βρίσκονται σε κακή λιβαδική κατάσταση και υγεία. Αυτό θεωρείται προϊόν της αλόγιστης χρήσης των λιβαδικών πόρων η οποία έχει συντελεστεί ειδικότερα τα τελευταία χρόνια. Από μαρτυρίες αναφέρεται ότι μέχρι τη δεκαετία του 1920 η βλάστηση της Σκύρου ήταν η τυπική των αείφυλλων πλατύφυλλων της Quercetalia ilicis. Όμως εκτεταμένες και συχνές πυρκαγιές και επακόλουθη υπερβόσκηση είχαν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση σκελετωμένων εδαφών ή εδαφών με ιδιαίτερα μικρό βάθος και με περιορισμένη παραγωγικότητα. Χαρακτηριστική είναι η συνέπεια της καλλιέργειας πηγών και της διάνοιξης του οδικού δικτύου τα οποία προσφέρουν μεν δυνατότητες αξιοποίησης μεγαλύτερης έκτασης λιβαδιών, έχουν όμως συμβάλλει στην εξάπλωση της υπερβόσκησης. Το αγροτικό ζωικό κεφάλαιο στο νησί χρησιμοποιεί εκτατικά τους λιβαδικούς πόρους τριών διαφορετικών τύπων λιβαδιού: 1) Θαμνολίβαδα. Περιλαμβάνει α) τους θαμνώνες αείφυλλων πλατύφυλλων (maquis) (κυρίως Erica arborea) που εντοπίζονται στη βόρεια πλευρά του νησιού, β) τα δάση πουρναριού (Quercus coccifera) και σφενδαμιού (Acer sempervirens) που εντοπίζονται στη νότιο πλευρά, και γ) τους θαμνώνες πουρναριού (πρινώνες ή pseudomaquis) με κυρίαρχα το Quercus coccifera, Pistacia lentiscus, Phillyrea latifolia, κ.ά. που εντοπίζονται στη νότιο πλευρά του νησιού. 2) Φρυγανολίβαδα. Πρόκειται για τον πιο εκτεταμένο λιβαδικό τύπο του νησιού. Περιλαμβάνει α) τις ακαλλιέργητες βαθμίδες, που αποτελούν εγκαταλειμμένους αγρούς και οι οποίοι λόγω μη χρήσης τους καταλήφθηκαν από φρύγανα, και β) τα τυπικά φρύγανα (κυρίως Sarcopoterium spinosum, Euphorbia acanthothamnos, Genista acanthoclados, Thymus capitatus, Calicotome villosa και Euphorbia dendroides) που εντοπίζονται στη νότιο πλευρά του νησιού. 3) Ποολίβαδα. Πρόκειται για τον πιο ποικίλο λιβαδικό τύπο του νησιού, όσον αφορά τους τύπους ενδιαιτημάτων που περιλαμβάνει. Εντοπίζονται κυρίως στο νότιο τμήμα του νησιού και περιλαμβάνουν τα α) τυπικά ποολίβαδα του οροπεδίου του Άρεως και το λιβάδι του Βουκολίνα, β) τυπικά ποολίβαδα με διάσπαρτα δένδρα (κυρίως πουρναριού ή σπανιότερα σφενδαμιού), και γ) βραχώδη λιβάδια. Γενικότερα, τα τυπικά ποολίβαδα χαρακτηρίζονται από την κυριαρχία νιτρόφιλων πλατύφυλλων φυτικών ειδών που χαρακτηρίζονται από την παραγωγή υψηλής ποσότητας, αλλά μέτριας ποιότητας και αποληψιμότητας βοσκήσιμη ύλη, ενώ τα βραχώδη λιβάδια χαρακτηρίζονται από την κυριαρχία ακανθοφόρων ποωδών ειδών σε μείξη με ετήσια αγρωστώδη υψηλής θρεπτικής αξίας αλλά χαμηλής παραγωγικότητας. Για τον υπολογισμό του ζωικού κεφαλαίου που θα πρέπει να βόσκει στο νησί ώστε η κανονική βοσκοφόρτωση να είναι λίγο μικρότερη από τη βοσκοϊκανότητα ελήφθησαν υπόψη (α) το παρόν ζωικό κεφάλαιο που χρησιμοποιεί τους λιβαδικούς πόρους του νησιού, (β) οι μηνιαίες απαιτήσεις μίας μικρής μηνιαίας ζωικής μονάδας, (γ) η περίοδος βόσκησης, και (δ) η μέση συνολική δυνητική επιλέξιμη και διαθέσιμη ετήσια βοσκήσιμη ύλη κατά λιβαδικό τύπο. Έτσι προκύπτει ότι το αγροτικό 12

13 ζωικό κεφάλαιο το οποίο θα πρέπει να χρησιμοποιεί τους λιβαδικούς πόρους της Σκύρου ώστε να επέλθει κανονική βοσκοφόρτωση πρέπει να ανέρχεται σε ,8 μζμ. Η ορθολογική διαχείριση των βοσκοτόπων της Σκύρου μπορεί να επιτευχτεί με διάφορα μέσα βελτίωσης των λιβαδιών και των πρακτικών βόσκησης που θα οδηγήσουν α) στην αύξηση της πρωτογενούς παραγωγικότητας και κατ επέκταση της διαθέσιμης βοσκήσιμης ύλης, β) στην περιβαλλοντικά ορθότερη διαχείριση των λιβαδιών, γ) στην ανόρθωση των βοσκοτόπων και τη βελτίωση της λιβαδικής κατάστασης και υγείας, δ) στην πιο ισορροπημένη και αποδοτικότερη βελτίωση της εκμετάλλευσης της πρωτογενούς παραγωγικότητας των λιβαδιών, ε) στη βελτίωση των βιοτόπων για το αλογάκι της Σκύρου, και στ) στη βελτίωση ενδιαιτημάτων για την άγρια πανίδα. Παράλληλα θα διασφαλίσουν την αειφορία των λιβαδικών οικοσυστημάτων στη λογική της βοσκοϊκανότητας αυτών. Τα μέτρα αυτά είναι (α) Κανονική Βοσκοφόρτωση, (β) Αύξηση εκτάσεων για παραγωγή βοσκήσιμης ύλης με μηχανικό καθαρισμό φρυγανολίβαδων ήπιων κλίσεων, (γ) Αύξηση εκτάσεων για παραγωγή βοσκήσιμης ύλης με εκμετάλλευση των εγκαταλελειμμένων αναβαθμίδων και περιοχών με ήπιες κλίσεις για δημιουργία ξηρικών λειμώνων, (δ) Ρύθμιση της βόσκησης στα ποολίβαδα, (ε) Εφαρμογή συστήματος βόσκησης με εναλλαγές μέσα στο χρόνο, (στ) Δημιουργία δικτύου με μεμονωμένες συδενδρίες υψηλών δένδρων (ζ) Διοικητικά μέτρα (Ένταξη σε Περιοχές Υψηλής Φυσικής Αξίας-Ενεργοποίηση κτηνοτροφικού Συνεταιρισμού κ.ά.), (η) Διαχειριστικό Σχέδιο ανάπτυξης λιβαδιών της Σκύρου, (θ) Πιλοτικά μέτρα Συνδυαστικά μέτρα Μέτρα επίδειξης, και (ι) Διαχειριστικό Σχέδιο για το Αλογάκι της Σκύρου. Η εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων απαιτεί τη συμβολή ειδικών σε θέματα λιβαδοπονίας και βλάστησης. Ταυτόχρονα, με την εφαρμογή των μέτρων, θα πρέπει να γίνεται και καταγραφή σημαντικών παραμέτρων, όπως όγκος εισαγόμενων ζωοτροφών, όγκος παραγόμενων ζωοτροφών, αριθμός μηχανημάτων εκμετάλλευσης λειμώνων κ.λπ., ώστε να αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο βάσης για την μετέπειτα διαχείριση των λιβαδιών της Σκύρου. 13

14 Γενικότερα, και δεδομένης της πολύχρονης υπερχρησιμοποίησης των λιβαδικών πόρων της Σκύρου ο απώτερος στόχος της διαχείρισης τίθεται ως: Σε 30 χρόνια να έχει επιτευχτεί στη Σκύρο η ικανοποίηση πέντε βασικών απαιτήσεων: (α) καλή λιβαδική κατάσταση / υγεία, (β) κανονική βοσκοφόρτωση (δηλ. βοσκοφόρτωση βοσκοϊκανότητα), (γ) κανονική χρήση, σε ένα πλαίσιο ολοκληρωμένης διαχείρισης των φυσικών πόρων του νησιού, (δ) βελτίωση των ενδιαιτημάτων άγριας πανίδας, και (ε) βελτίωση των βιοτόπων για το αλογάκι της Σκύρου. Abstract Although current livestock husbandry in Skyros island is significantly differentiated, it still maintains some of its past characteristics. Differentiation is detected to the number and the property rights of mantres, and the engagement or not of the land owners to livestock husbandry. Most of the shepherds are renting the pastures or are land owners and grazing and livestock husbandry as a whole are regulated in a broader community basis in respect to the absolute decisions of kehagias in the past. The establishment of large mantres and the temporal and spatial adjustment of grazing by kehagias, in a way that profit maximization not to becoming in the expense of pastures refilling capacity resulted in the regulation of grazing in the premises of pasture s grazing capacity. Thus, extensified livestock husbandry was applied in the past in a more environmental-friendly way in respect to our days where the number of animals that use the rangeland resources is identical to the number of animals own to the land keeper (or renter). Finally, the support of the feeding demands of the animals in the past, especially during the critical periods of low forage availability, was achieving by using (grazing or harvesting) forage resources from dry meadows, mostly sited on terraces. According to the official data of Municipality (2010) there are 36,248 small animal units (au) that extensively use the rangelands of Skyros (17,370 sheep and 18,878 goats). The 44% of them (i.e. 15,848 au) uses the rangelands of Koprisses (8444 au) and Megales Mantres (7404 au) owned to monasteries of Holly Mountain. Animals belong to 217 owners. Generally, rangelands of Skyros are found in bad range condition and rangeland health. This is because of the unsustainable use of rangeland resources, especially during the recent past. It is said that up to 1920 the vegetation of the island was the typical of evergreen broadleaved of Quercetalia ilicis. However, devastating arson fires and wildfires and the subsequent overgrazing resulted in the appearance of skeletal or very shallow soils of limited productivity. Also, the road opening of the land 14

15 and the harvesting of springs water led to the intensification of exploitation of resources but also favoured the expansion of overgrazing. Grazing animals use in an extensified manner the resources of three rangeland types: 1) Shrublands. They refer to (a) evergreen maquis shrublands (mostly Erica arborea) located at the northern part of the island, (b) forests of Quercus coccifera and Acer sempervirens located at the southern part and c) evergreen pseudomaquis shrublands dominated by Quercus coccifera, Pistacia lentiscus, Phillyrea latifolia, etc. at the south. 2) Phrygana. It is the most extended rangeland type. It consists of (a) abandoned (prior cultivated) terraces which colonized by phrygana, and (b) typical phrygana (mostly Sarcopoterium spinosum, Euphorbia acanthothamnos, Genista acanthoclados, Thymus capitatus, Calicotome villosa and Euphorbia dendroides) expanded at the southern part of the island. 3) Grasslands. They retain high plant and habitat diversity. They are located at the southern part of the island and consist of (a) typical plain grasslands of the plateaus of Areos and Voukolina, (b) typical grasslands with the scarce appearance of some trees of Quercus coccifera and (rarely) Acer sempervirens, and (c) rocky (skeletal) grasslands. Generally, typical grasslands are characterized by the domination of nitrophilous plant species of high productivity but of low forage quality and selectivity, while rocky grasslands are characterized by the domination of herbs bearing spines (or similar apertures) in mixture with annual grasses of high forage quality but of low productivity. For the calculation of the indicative number of animals that could use rangeland resources in a way that proper grazing pressure to be a little less than grazing capacity the following were taken under consideration: (a) the existed number of animals, (b) the feeding demands of a small animal unit in monthly basis, (c) grazing period, and (d) the mean total potentially selective and available annual forage material per rangeland type. Present study indicates that a proper (sustainable) grazing pressure of 25,151.8 au may effectively use the forage resources of the island with no environmental expenses. Present study also suggests that the rational management of the rangelands of Skyros is further helped by the implementation of several measures that focus in the improvement of rangelands and grazing practices. These measures are expected to result in the (a) increase of primary productivity and the availability of forage material as well, (b) environmental-friendly rangeland management, (c) rangeland rectification and improvement of range condition and rangeland health, (d) balance and effective exploitation of rangeland primary productivity, (e) improvement of the habitat of Skyros s wild pony, and (f) improvement of the habitat for wild fauna. In addition, ecosystem sustainability is placed on the basis of rangeland grazing capacity. The suggested measures are (in order of significance): 15

16 (i) Proper grazing pressure, (ii) Increase of available rangeland area after mechanical cleaning of phrygana located in gentle inclinations, (iii) Increase of available forage material after cultivation of abandoned terraces and plain areas as to establish dry meadows, (iv) Grazing regulation in grasslands, (v) Implementation of particular grazing system, (vi) Establishment of networks of tree assemblages of tall height, (vii) Administrative measures (inclusion in High Nature Value areas, Activation of Local Shepherd Cooperative, etc.), (viii) Rangeland management plan, (ix) Pilot measures Combined measures Demonstration measures, (x) Management plan for Skyros wild pony. 16

17 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ 3.1. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΑΓΩΓΗ Η Σκύρος αποτελεί νησί των Β. Σποράδων, οι οποίες απαρτίζουν σύμπλεγμα πολυάριθμων βραχονησίδων, μικρών και μεγάλων νησιών, με γνωστότερα εξ αυτών (άλλων εκτός της Σκύρου) τα νησιά Σκιάθος, Σκόπελος, Αλόννησος. Οι Β. Σποράδες βρίσκονται στο ΒΔ Αιγαίο, ανατολικά του Παγασητικού κόλπου, βόρεια της Εύβοιας (Χάρτης 3.1). Η Σκύρος (Χάρτης 2.2) είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος νησί των Β. Σποράδων. Καταλαμβάνει έκταση ,60 ha, ήτοι το 41,75% της συνολικής έκτασης των Β. Σποράδων. Έχει μήκος ακτογραμμής ,00 m, ήτοι το 21,81% του συνολικού μήκους ακτογραμμής των Β. Σποράδων. Μετά την καθιέρωση της νέας διοικητικής διάρθρωσης της Ελληνικής επικράτειας, γνωστότερη ως Πρόγραμμα Καλλικράτης, η Σκύρος απαρτίζει Δήμο που διοικητικά υπάγεται στην Περιφερειακή ενότητα της Εύβοιας της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος. Η Σκύρος είναι το μικρότερο σε πληθυσμιακό μέγεθος μεγάλο νησί των Β. Σποράδων. Ο μόνιμος πληθυσμός ανέρχεται σε 2602 κάτοικοι, ήτοι το 16,10% του συνολικού πληθυσμού των Β. Σποράδων. Η Σκύρος φαίνεται να μην ακολουθεί το δημογραφικό πρότυπο μεταβολής των υπολοίπων Β. Σποράδων, καθώς ο μόνιμος πληθυσμός του νησιού φαίνεται να μειώνεται. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το πληθυσμιακό μέγεθος το 1907 ήταν 4072, το 1991 ήταν 2991 και το 2001 ήταν 2602 κάτοικοι ( Φαίνεται ότι η Σκύρος ακολουθεί το γενικό πρότυπο πληθυσμιακής μείωσης του Ελληνικού νησιώτικου χώρου το οποίο αναφέρει για την περίοδο μέση μείωση κατά 11% (Καραμέρης 2001). Η πληθυσμιακή πυκνότητα του νησιού ανέρχεται σε 0,13 κατ./ha, η οποία είναι 0,79 φορές μικρότερη της μέσης πληθυσμιακής πυκνότητας των Β. Σποράδων. 17

18 Ο Δήμος Σκύρου (2602 κάτοικοι, απογραφή 2001) περιλαμβάνει ολόκληρη την νήσο της Σκύρου και τις γύρω νησίδες. Αποτελεί έναν από τους 8 δήμους του νομού Εύβοιας. Οι σημαντικότεροι οικισμοί είναι η πρωτεύουσα Σκύρος (1748 κάτοικοι), η Λιναριά (319), ο Μώλος (134), ο Ασπούς (120), το Λουτρό (88), οι Αχερούνες (43), η Καλαμίτσα (43), το Τραχύ (38), το Νύφι (23), το Αχίλλι (16), η Ατσίτσα (15), το Καλικρί (12), και ο Πεύκος (3). Σημαντικότερες νησίδες είναι η Βάλαξα ή Βαλάξα, η Σκυροπούλα, το Σαρακηνό, η Ρήνεια (Ερηνιά ή Ερήνια), οι Έξω Ποδιές, και τα Μέσα Πόδια (Πίνακας 3.1). Χάρτης 3.1. Γεωφυσικός χάρτης (DEM) των Β. Σποράδων. Με διαφορετικό χρώμα αποδίδονται οι υψομετρικές ζώνες σύμφωνα με το υπόμνημα. Διακρίνονται επίσης οι σημαντικότεροι οικισμοί και με κόκκινο χρώμα το οδικό δίκτυο. Πάνω δεξιά επισυνάπτεται γενικός χάρτης προσανατολισμού (Βραχνάκης 2005). Ο χάρτης παρήχθη με τη χρήση του λογισμικού ArcGIS v πάνω σε ψηφιακό υπόβαθρο προερχόμενο από τα αρχεία του έτους 1999 του Οργανισμού Κτηματογράφησης και Χαρτογράφησης Ελλάδας (Ο.Κ.Χ.Ε. 1999). Οι υψομετρικές ζώνες προέρχονται από την επεξεργασία του Ο.Κ.Χ.Ε. πάνω σε ψηφιακό μοντέλο εδάφους (Digital Elevation Model, D.E.M.) δορυφορικής εικόνας SPOT. 18

19 Χάρτης 3.2. Γεωφυσικός χάρτης (DEM) της Σκύρου. (Ο χάρτης αποτελεί απόσπασμα του γεωφυσικού χάρτη Β. Σποράδων (Χάρτης 3.1), και ως εκ τούτου ισχύει το ίδιο υπόμνημα με αυτό του Χάρτη 3.1.). Πίνακας 3.1. Τα σημαντικότερα νησιά και νησίδες του συμπλέγματος ρτης Σκύρου, η έκταση και το μήκος της ακτογραμμής τους όπως προέκυψαν μετά την επεξεργασία της ψηφιακής βάσης δεδομένων του Ο.Κ.Χ.Ε (1999) (Βραχνάκης 2005). Ονομασία νησιού / νησίδας Έκταση (ha) (%) Έκτασης Μήκος ακτογραμμής (m) (%) Μήκους ακτογραμμής Σκύρος ,6 0 41, ,00 21,81 Βαλάξα 433,33 0, ,90 2,16 Σκυροπούλα 382,75 0, ,30 1,87 Σαρακηνό 333,71 0, ,40 1,72 Ερήνια 53,26 0, ,50 0,68 Κουλούρι 28,58 0, ,17 0,35 Βόρειο Πόδι 13,08 0, ,85 0,33 Σύνολο Β. Σποράδων ,8 6 98, ,61 88,38 19

20 3.2. ΟΡΟΓΡΑΦΙΑ - ΓΕΩΛΟΓΙΑ Οι σημαντικότεροι ορεινοί όγκοι της Σκύρου στο βορρά είναι ο Όλυμπος (403 m) και στο νότο ο Κόχυλας (792 m). Άλλες σημαντικές κορυφές είναι το Μάρμαρο (394 m), το Κλαρί (331 m), ο Αφανές (327 m), το Όρος (316 m), και ο Αϊ Λιάς (294 m). Tο νησί χωρίζεται σε δύο τμήματα από μία στενή πεδινή έκταση, μήκους 41 km, που συνδέει τα χωριά Αχίλλι και Καλαμίτσα. Το νησί διασχίζουν πλήθος υδατορεμάτων εποχιακής ροής που εκβάλουν στις δυτικές και ανατολικές ακτές. Οι σημαντικότεροι υγρότοποι του νησιού είναι η εκβολή ποταμού Κηφισσού (κωδ. Y242SKR003, έκταση 2 στρ.) 1, η εκβολή όρμου Καρεφλού (κωδ. Y242SKR005, έκταση 13 στρ.), η λιμνοθάλασσα Αλμυρή (κωδ. Y242SKR006, έκταση 8 στρ.), και η φυσική κοιλότητα Βουκολίνα (κωδ. Y242SKR009, έκταση 2 στρ.). Tο δυτικό τμήμα και το νότιο (γύρω από τον Κόχυλα) τμήμα του νησιού και σε έκταση 60% απαρτίζεται από την ηφαιστειοϊζηματογενή σειρά του Ανώτερου Τριαδικού-Ιουρασικού, ο Κόχυλας και ο Όλυμπος στο βορά (20%) από ασβεστόλιθους του Ανώτερου Κρητιδικού. Πλησίον του Κόχυλα στο ανατολικό και νότιο τμήμα (15%) απαντώνται πράσινοι σχιστόλιθοι, σχιστόλιθοι, φυλλίτες, γραουβάκες με κροκαλοπαγή και ενστρώσεις ασβεστολίθων ή δολομιτών του Ανώτερου Παλαιοζωϊκού των Προαλπικών σειρών, ενώ ένα μικρό τμήμα (5%) ανατολικά και βόρεια αποτελείται από αποθέσεις του Ανώτερου Μειοκαίνου (μάργες, ψαμμίτες, κροκαλοπαγή, άργιλοι και γύψοι). Όλα τα υπόλοιπα νησιά και βραχονησίδες του συμπλέγματος της Σκύρου απαρτίζονται γεωλογικά από την ηφαιστειοϊζηματογενή σειρά του Ανώτερου Τριαδικού-Ιουρασικού, εκτός από τη βραχονησίδα Πόδι στο βορά που απαρτίζεται μεταξύ άλλων από πράσινους σχιστόλιθους του Ανώτερου Παλαιοζωϊκού των Προαλπικών σειρών (Μουντράκης 1985). Γεωλογικά η Σκύρος (μαζί με τη Σκόπελο και τη Σκιάθο) υπάγονται στην Πελαγονική ζώνη (Χάρτης 3.6) ΚΛΙΜΑ - ΒΙΟΚΛΙΜΑ Για τη μελέτη του κλίματος χρησιμοποιήθηκαν μετεωρολογικά δεδομένα που προέρχονται από την Ε.Μ.Υ. και περιλαμβάνουν μετρήσεις του Μετεωρολογικού Σταθμού Ν. Σκοπέλου για τα έτη Η ονομασία και οι κωδικοί των τεσσάρων (4) υγροτόπων που παρατίθενται είναι σύμφωνα με το Π.Δ. «Καταγραφή των μικρών νησιωτικών υγροτόπων της χώρας και καθορισμός μέτρων για την προστασία και διατήρησή τους» το οποίο πολύ πρόσφατα (26/05/2011) δόθηκε στη διαβούλευση. Οι συγγραφείς επιφυλάσσονται για οποιαδήποτε αλλαγή των στοιχείων (κωδικών, εκτάσεων, κ.λπ.) που θα γίνει στην τελική μορφή (μετά τη διαβούλευση) του Π.Δ. 20

21 1934, , (Πίνακας 3.2). Η ετήσια πορεία της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας παρουσιάζει απλή διακύμανση, η μέγιστη τιμή της παρατηρείται το μήνα Ιούλιο (Tmean=11,6 ºC). Η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 794,9 mm και η ετήσια πορεία της βροχής παρουσιάζει μέγιστη τιμή το μήνα Ιανουάριο (132,7 mm) και ελάχιστη το μήνα Αύγουστο (15,9 mm). Πίνακας 3.2. Μηνιαίες τιμές βροχόπτωσης (mm) και θερμοκρασίας (ºC) του Μ.Σ. Σκοπέλου (έτη , , ). ΜΗΝΕΣ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ (mm) ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ (ºC) T Tmax Tmin ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 132,7 8,7 11,6 5,5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 97,7 9,3 12,7 5,8 ΜΑΡΤΙΟΣ 71,0 10,7 14,1 6,8 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 33,7 14,4 18,2 9,6 ΜΑΙΟΣ 28,8 19,0 22,6 12,8 ΙΟΥΝΙΟΣ 25,0 23,3 26,7 17,1 ΙΟΥΛΙΟΣ 23,5 25,5 28,7 19,4 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 15,9 25,2 28,6 19,4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 56,2 21,4 25,2 16,6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 94,2 17,3 21,0 13,3 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 84,3 13,8 17,6 10,2 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 131,9 10,7 13,8 7,4 ΕΤΗΣΙΑ ΤΙΜΗ 794,9 16,6 20,1 12,0 Για τη μελέτη του βιοκλίματος καταρτίστηκε το ομβροθερμικό διάγραμμα του πλησιέστερου Μ.Σ. Σκοπέλου και εξετάστηκε με τη μέθοδο των βιοκλιματικών ορόφων η ένταξη της Ν. Σκοπέλου. Από το ομβροθερμικό διάγραμμα προκύπτει η οικολογικά ξηροθερμική περίοδος, η οποία αποτελείται από το σύνολο των διαδοχικών μηνών που χαρακτηρίζονται ως ξηροί, με την παραδοχή P (mm) < 2*T (ºC). Οι μηνιαίες τιμές βροχόπτωσης (P σε mm) είναι τοποθετημένες στην αριστερή τεταγμένη, και οι μηνιαίες θερμοκρασίες (T σε ºC) στη δεξιά τεταγμένη σε κλίμακα υποδιπλάσια εκείνης των βροχοπτώσεων, δηλ. P = 2T (Σχήμα 3.7). Προκύπτει ότι η οικολογικά ξηροθερμική περίοδος διαρκεί 5,5 μήνες, από το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου μέχρι το τέλος Αυγούστου. Με βάση το κλιματόγραμμα που προκύπτει από τις τιμές του ομβροθερμικού πηλίκου (Q 2 ) του Emberger 2 και του m (ελάχιστη θερμοκρασία του ψυχρότερου μήνα) η Σκόπελος εντάσσεται στον ύφυγρο βιοκλιματικό όροφο με ήπιο χειμώνα (Πίνακας 3.3). Επίσης, σύμφωνα με το βιοκλιματικό χάρτη της Ελλάδας, η μεν νήσος Γιούρα αντιστοιχεί στον ασθενή θερμο-μεσογειακό χαρακτήρα του P Q2 = M + m, όπου P = ετήσια βροχόπτωση σε mm, Μ = μέσος όρος των μέγιστων θερμοκρασιών του ( M m) 2 θερμότερου μήνα σε απόλυτους βαθμούς (-273,2 C = 0 K), m = μέσος όρος των ελάχιστων θερμοκρασιών του ψυχρότερου μήνα σε απόλυτους βαθμούς. 21

22 Μεσογειακού βιοκλίματος (100 < x <125), ενώ η νήσος Κυρά Παναγιά στον έντονο μεσο-μεσογειακό χαρακτήρα του Μεσογειακού βιοκλίματος (75 < x <100). Μέσο μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ Θερμοκρασία αέρα ( ο C) Σχήμα 3.7. Ομβροθερμικό διάγραμμα Μ.Σ. Ν. Σκοπέλου (έτη , , ). Πίνακας 3.3. Ομβροθερμικό πηλίκο (Q 2 ), ελάχιστη θερμοκρασία ψυχρότερου μήνα (m ºK) και μέγιστη θερμοκρασία μήνα για το Μ.Σ. Σκοπέλου. P (mm) M (ºK) m (ºK) Q 2 794,9 25, ,2 = 298,7 5, ,2 = 278,7 123, ΧΛΩΡΙΔΑ - ΒΛΑΣΤΗΣΗ H Σκύρος έχει πλούσια χλωρίδα, όπως και στα υπόλοιπα νησιά των βόρειων Σποράδων (Σκιάθος: Οικονομίδου 1969, νησίδες Κυρά Παναγιά: Snogerup et al. 1991, Σκάντζουρα: Gustafsson and Snogerup 1974, Γιούρα: Kamari et al και Ψαθούρα: Snogerup et al. 1980), χωρίς όμως να υπάρχει για αυτή μια επισταμένη χλωριδική μελέτη. Πάντως αναμένεται μία τέτοια μελέτη να αναδείξει ότι τα περισσότερα εκ των καταγεγραμμένων φυτών της Σκύρου είναι φυτά μεσογειακά και λιγότερο υπομεσογειακά με σημαντικό ποσοστό συμμετοχής των αμιγώς ανατολικών μεσογειακών, και των υπομεσογειακών taxa. Η παρουσία ορισμένων ευρασιατικών, μεσευρωπαϊκών ή βορείων ειδών συνδέεται με ειδικούς οικολογικούς παράγοντες (υγρασία, ρέοντα ύδατα, κ.λπ.). Επιπροσθέτως συμμετέχουν είδη αιγιακά, Ελληνικά, ή γενικότερα βαλκανικά (είδη με περιορισμένο χώρο εξάπλωσης). 22

23 Σύμφωνα με τον Βραχνάκη (2005) και βάση βιβλιογραφικών πηγών (Phitos 1967, Οικονομίδου 1969, Snogerup 1974, Snogerup et al. 1980, Kamari et al. 1988, Snogerup et al. 1991, Phitos and Snogerup 1973, Gustafsson and Snogerup 1974, Kamari 1984, von Bothmer 1985, Snogerup and Snogerup 2004, Tutin et al , Davis , Phitos et al. 1995, Tan and Iatrou 2001, Strid and Tan 1997, 2001) προέκυψε ότι από τα περίπου 60 τοπικά και ελληνικά ενδημικά taxa που έχουν αναφερθεί στις Β. Σπόραδες, πάνω από 20 εντοπίζονται στη Σκύρο και Σκυροπούλα. Επιπλέον πάνω από 10 taxa αναφέρονται από διεθνής καταλόγους ερυθρών δεδομένων (π.χ. στον κατάλογο της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης και των Φυσικών Πόρων (IUCN 1982), και β) στο Red Data Book (Phitos et al. 1995)). Από αυτά, μερικά (όπως π.χ. τα Aethionema retsina και Scorzonera scyria) είναι τοπικά ενδημικά της Σκύρου και της Σκυροπούλας, ενώ άλλα απαντώνται και σε άλλα νησιά με πολύ μικρούς πληθυσμούς (π.χ. το Campanula merxmülleri που εμφανίζονται και στα Ψαρά). Πολλά από τα σημαντικά χλωριδικά στοιχεία της Σκύρου επηρεάζονται έμμεσα ή άμεσα από τη βόσκηση και τις πρακτικές βόσκησης που εφαρμόζονται στο νησί. Η επιπλέον επιβάρυνση με βόσκηση (από την ήδη επιβαρυμένη κατάσταση από την υπερβόσκηση) μπορεί να επιβαρύνει την κατάσταση στους πληθυσμούς των φυτών όπως (i) από το ποδοπάτημα (π.χ. στο Aubrieta scyria που φύεται στα πρανή δρόμων), (ii) από την εισβολή της βόσκησης μέσα σε δάση πουρναριού ή σφενδαμιού (που είναι ενδιαίτημα του Galanthus ikariae ssp. snogerupii), ή (iii) από τη βόσκηση σε απόκρημνα βράχια (οι αίγες έχουν τη δυνατότητα να βοσκήσουν ακόμα και στις πιο ισχυρές κλίσεις), όπου θα απειληθούν πολύ σπάνια είδη όπως π.χ. τα Aethionema retsina και Scorzonera scyria. Από την άλλη, η μείωση της βόσκησης μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση και πύκνωση της ξυλώδους βλάστησης σε βάρος των λιγότερο ανταγωνιστικών ποωδών ειδών. Η βλάστηση στη Σκύρο έχει διαμορφωθεί από το κλίμα, αλλά και από ανθρώπινες ενέργειες με σημαντικές επιπτώσεις όπως η υπερβόσκηση, η υπερυλοτόμηση και υπερχρησιμοποίηση της δενδρώδους βλάστησης, και οι πυρκαγιές. Η συνεχής επενέργεια των τεσσάρων αυτών παραγόντων έχει οδηγήσει κατά θέσεις σε μη αναστρέψιμες καταστάσεις υποβάθμισης (ερημοποίησης). Η υποβάθμιση αυτή υποβοηθείται και από φαινόμενα διάβρωσης, απομάκρυνσης του επιφανειακού στρώματος του εδάφους και απόπλυσης των θρεπτικών του. Στη συνολική εικόνα της βλάστησης στη Σκύρο συμμετέχουν: α. Χασμοφυτική βλάστηση, β. Υψηλή μακκία βλάστηση, γ. Ενδιάμεσες φυτοκοινωνίες μεταξύ μακκίας και φρυγάνων, δ. Φρύγανα, ε. Pseudomaquis Quercus coccifera, στ. maquis της Oleo-Ceratonion, ζ. συστάδες Quercus ilex, η. συστάδες Acer sempervirens, θ. δάση χαλεπίου πεύκης, ι. οπωροφόρα δένδρα και κ. ελαιώνες. 23

24 Φαίνεται ότι παλαιότερα κατά τόπους επικρατούσαν δάση βελανιδιάς τα οποία σταδιακά αντικαταστάθηκαν από πευκοδάση. Στην αντικατάσταση αυτή συνέβαλλε η ευνόηση των πευκοδασών λόγω του ξύλου τους που χρησιμοποιούταν στην κατασκευή των σκελετών των καϊκιών και πλοίων. Στη σύνθεση της χασμοφυτικής βλάστησης των απόκρημνων βραχωδών ακτών που καλύπτουν ένα μεγάλο τμήμα του νησιού, σε μια ποικιλία εκθέσεων και σε μια ποικιλία υψομέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας ως τις ψηλότερες κορυφές, συμμετέχουν πολλά φυτικά χασμοφυτικά taxa αποκλειστικά εμφανιζόμενα σε τέτοιους βιoτόπους (ακραίες οικολογικές συνθήκες). H βλάστηση αυτή συνήθως έχει μικρό βαθμό κάλυψης, αλλά κατά τόπους εμφανίζεται πλούσια σε αριθμό ειδών και κυρίως σπάνιων ειδών. Στους υψηλούς θαμνώνες αειφύλλων σκληροφύλλων τα κυρίαρχα είδη είναι το πουρνάρι (Quercus coccifera) και το φιλλύκι (Phillyrea latifolia), ενώ ένα είδος που συμμετέχει με σχετικά υψηλή συχνότητα εμφάνισης είναι το αειθαλές (Κρητικό ή ανατολικό) σφενδάμι (Acer sempervirens, A. creticum, A. orientale). Το τελευταίο, από μαρτυρίες των κατοίκων, καταλάμβανε μεγαλύτερη έκταση αλλά υπερχρησιμοποιήθηκε κατά το παρελθόν κυρίως για το ξύλο του. Τώρα περιορίζεται σε σχετικά υγρές θέσεις στις χαράδρες και ρεματιές που διασχίζουν το νησί. Στη σύνθεση της βλάστησης των αείφυλλων σκληρόφυλλων συμμετέχουν επίσης τα Erica arborea, Phillyrea latifolia, Quercus coccifera, Olea europaea, Rhamnus alaternus, Myrtus communis, Arbutus adrachne και Arbutus unedo που συγκροτούν είτε πυκνές συστάδες υψηλών θαμνώνων είτε αραιές συστάδες χαμηλής θαμνώδους βλάστησης σε μείξη με φυτοκοινότητες φρυγάνων. Οι φυτοκοινότητες των φρυγάνων απαντούν σε μεγάλα τμήματα του νησιού και κυρίως στο νότο. Στη σύνθεση των φρυγάνων κυριαρχούν τα Sarcopoterium spinosum, Euphorbia acanthothamnos, Genista acanthoclados, Thymus capitatus, Calicotome villosa ενώ στα χαμηλότερα υψόμετρα εμφανίζεται και το Euphorbia dendroides. Τα δάση χαλεπίου πεύκης καταλαμβάνουν το 32% του νησιού και σημαντικές εκτάσεις τους εντοπίζονται στο βορειοδυτικό και βορειοκεντρικό τμήμα του νησιού, ανάμεικτες με μεταβατικές δασώδεις-θαμνώδεις διαπλάσεις. Τα δάση αυτά ήταν ρητινευόμενα κατά το παρελθόν. Στον υπόροφο των δασών χαλεπίου πεύκης συμμετέχουν θαμνώδη και ημιθαμνώδη είδη αείφυλλων σκληρόφυλλων και φρυγάνων όπως Calicotome villosa, Anthyllis hermanniae, Erica manipuliflora, Pistacia lentiscus, Erica arborea καθώς και αρκετά ποώδη είδη. 24

25 Το νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού και συγκεκριμένα το όρος Κόχυλας και οι νοτιοανατολικές βραχώδεις ακτές του νησιού αποτελούν περιοχή του δικτύου Natura 2000 με κωδικό GR και ονομασία «Σκύρος: Όρος Κόχυλας». Οι τύποι οικοτόπων και οι σημαντικότερες φυτοκοινωνίες τους που απαντώνται στην περιοχή αυτή -σύμφωνα με την χαρτογράφηση του παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.4. Πίνακας 3.4. Τύποι οικοτόπου και χαρακτηριστικές φυτοκοινωνικές ενώσεις που απαντώνται στην περιοχή του δικτύου Natura 2000: GR : «ΝΗΣΟΣ ΣΚΥΡΟΣ: ΟΡΟΣ ΚΟΧΥΛΑΣ». Κωδικός Ονομασία τύπου οικοτόπου Κωδικός φυτ/κής ένωσης Χαρακτηριστικές ενώσεις Ανθρωποεπηρεαζόμενες κοινότητες: πλούσιες σε ετήσια ποώδη είδη των Stellarietea mediae και ξηρόφιλες, πλούσιες σε πολυετή και ακανθώδη είδη των Artemisetea vulgaris Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση στη Μεσόγειο (με ενδημικά Limonium spp.) Garrigues της Ανατολικής Μεσογείου Φρύγανα με Sarcopoterium spinosum Βαλκανικοί λιθώνες D0 Χασμοφυτική βλάστηση ασβεστολιθικών πρανών της Ελλάδας Βράχια του Αιγαίου (Cirsietalia chamaepencis) Θερμό-Μεσογειακές παραποτάμιες στοές (Nerio - Tamaricetea) και παραποτάμιες στοές της νότιο - δυτικής Ιβηρικής Χερσονήσου (Securinegion tinctoriae) 82171Β D015 Crithmum maritimum Malkolmia flexuosa comm. Euphorbia acanthothamnos comm. Astragalo Sarcopoterietum spinosi Geranium robertianum Ranunculus chius comm. Euphorbia dendroides Theligonum cynocrambe comm. Petromarula pinnata Ptilostemon chamaepeuce comm. Sedum caespitosum Aubrieta scyriaca comm. Nerium oleander Vitex agnuscastus comm Δάση αριάς Quercus ilex Orno - Quercetum ilicis 934Α Ελληνικά δάση Πρίνου Από τους παραπάνω τύπους βλάστησης και τύπους οικοτόπων, από λιβαδοπονική άποψη, σημαντική αξία έχουν με σειρά προτεραιότητας οι (i) Garrigues της Ανατολικής Μεσογείου, όπου υπάρχει και η πιο έντονη βόσκηση, (ii) Φρύγανα με Sarcopoterium spinosum, όπου η βόσκηση ήταν πολύ έντονη, ενώ τώρα λόγω της υποβάθμισης η παραγωγή βοσκήσιμης ύλης είναι πλέον χαμηλή, (iii) τα Ελληνικά δάση Πρίνου και τα Δάση αριάς Quercus ilex, που βόσκονται συστηματικά και ανάλογα με το καθεστώς ιδιοκτησίας και απαγόρευσης, (iv) οι ανθρωποεπηρεαζόμενες κοινότητες: 25

26 πλούσιες σε ετήσια ποώδη είδη των Stellarietea mediae και ξηρόφιλες, πλούσιες σε πολυετή και ακανθώδη είδη των Artemisetea vulgaris, που βόσκονται έντονα αλλά περιστασιακά, ανάλογα με το καθεστώς ιδιοκτησίας, χρήσης γης και απαγόρευσης, και (v) οι Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση στη Μεσόγειο (με ενδημικά Limonium spp.), οι Βαλκανικοί λιθώνες και η Χασμοφυτική βλάστηση ασβεστολιθικών πρανών της Ελλάδας Βράχια του Αιγαίου (Cirsietalia chamaepencis), που δεν βόσκονται, αλλά μεγαλύτερη αύξηση της πίεσης της βόσκησης μπορεί να οδηγήσει τις αίγες σε αναζήτηση τροφής σε αυτές τις περιοχές ΠΑΝΙΔΑ - ΕΝΔΗΜΙΣΜΟΣ Η έκταση του Κόχυλα αποτελεί εξολοκλήρου, μαζί με τις παρακείμενες νησίδες, Σημαντική Περιοχή για Πουλιά, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα του αποτελεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας (ΖΕΠ). Ο Κόχυλας αποτελεί καταφύγιο για μία μεγάλη ποικιλία μορφών ζωής, πολλές από τις οποίες εμφανίζουν υψηλή εξειδίκευση στις οικολογικές ιδιαιτερότητες της περιοχής. Επιπλέον αποτελεί σημαντικό σταθμό στο μεταναστευτικό μονοπάτι του Αιγαίου, λαμβάνοντας υπόψη τη χαμηλή όχληση που υφίστανται τα πουλιά στην περιοχή, δεδομένης της απουσίας αναπτυξιακών δραστηριοτήτων. Σημαντικό ρόλο για την ορνιθοπανίδα παίζουν οι τύποι οικοτόπων 1240 Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση στη Μεσόγειο (με ενδημικά Limonium spp.), που εντοπίζεται στις απότομες βραχώδεις ακτές του Κόχυλα, και 8140 Βαλκανικοί λιθώνες στις εσωτερικές βραχώδεις πλαγιές του βουνού. Είδη με ιδιαίτερη σημασία για τη Σκύρο αποτελούν από τα πτηνά ο σκουρόβλαχος (Emberiza caesia), το σμυρνοτσίχλονο (E. cineracea), τα θαλασσοπούλια αρτέμης (Calonectrys diomedea), μύχος (Puffinus yelkouan) και μαυροπετρίτης (Falco eleonorae), από τις νυχτερίδες ο τρανορινόλοφος (Rhinolophus ferrum-equinum), από ερπετά η χελώνα της Κασπίας (Mauremys caspica), ο λαφιάτης της Σκύρου (Elaphe quatuorlineata subsp. scyrensis), το σπιτόφιδο (Zamenis (=Elaphe) situla) και η σαύρα της Σκύρου (Podarcis gaigeae subsp. gaigeae). Τέλος ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για το αλογάκι της Σκύρου. Ο αρτέμης (Calonectrys diomedea) τρέφεται με ψάρια ή καλαμάρια που συλλαμβάνει στην επιφάνεια του νερού ή βουτώντας μέχρι λίγα μέτρα. Είναι μεταναστευτικό είδος. Έρχεται στη Μεσόγειο το Μάρτιο και φεύγει τον Οκτώβριο. Γεννάει ένα αυγό στα τέλη Μαΐου σε στοές που είναι κάτω από βράχους ή θάμνους και το κλωσάει μέχρι τον Ιούλιο. Το μικρό εγκαταλείπει τη φωλιά τον Οκτώβριο. Βασική απειλή για τον αρτέμη είναι η ελάττωση της τροφής του λόγω υπεραλίευσης, τα αγκίστρια των παραγαδιών, η υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων του λόγω 26

27 ανθρώπινων κατασκευών και οχλήσεων και εισαγωγής θηρευτών. Ο μύχος (Puffinus yelkouan) τρέφεται με μικρά ψάρια για τα οποία βουτάει πολύ περισσότερο από ότι ο αρτέμης. Χαρακτηριστική είναι η ικανότητά του για υποβρύχια προώθηση για την οποία χρησιμοποιεί τις φτερούγες του και όχι τα πόδια όπως τα περισσότερα πουλιά βουτηχτές. Φωλιάζει σε νησίδες του κεντρικού και βόρειου Αιγαίου. Πολύ λίγα είναι γνωστά για τις μετακινήσεις και την οικολογία του είδους. Φαίνεται να υπάρχουν μύχοι οι οποίοι φωλιάζουν μόνιμα στα νησιά του Αιγαίου. Είναι πιο μικρόσωμος και πιο ευάλωτος από τον αρτέμη. Και για τα δύο θαλασσοπούλια σημαντική απειλή αποτελούν οι ασημόγλαροι και τα ποντίκια που θηρεύουν τα μικρά ή καταστρέφουν τα αυγά. Οι βραχώδεις ακτές του Κόχυλα φιλοξενούν μία μεγάλη αποικία του μεταναστευτικού γερακιού μαυροπετρίτης, Falco eleonorae, με περίπου 800 άτομα να έχουν καταμετρηθεί κατά την αναπαραγωγική περίοδο. Εκτός από το μαυροπετρίτη, η περιοχή αποτελεί Σημαντική Περιοχή για τα είδη Emberiza caesia και E. cineracea. Επιπλέον οι βραχώδεις πλαγιές φαίνεται να αποτελούν καταφύγιο για τη νυχτερίδα τρανορινόλοφο (Rhinolophus ferrum-equinum) το οποίο χαρακτηρίζεται ως κινδυνεύον είδος με πολύ επείγουσα προτεραιότητα προστασίας. Κινδυνεύει από αλόγιστη χρήση εντομοκτόνων και από οχλήσεις στις σπηλιές που διαβιεί. Η ημι-υγρόφιλη χελώνα της Κασπίας Mauremys caspica (Geoemydidae=Bataguridae) με κέντρο ενδημισμού την Ανατολική Μεσόγειο εντοπίζεται σε στάσιμα γλυκά ύδατα εσωτερικών κοιλωμάτων και σε ποτιστικά κανάλια ενώ παρουσιάζει αρκετή ανεκτικότητα και σε ύδατα περιορισμένης αλατότητας. Είναι σαρκοφάγο είδος και τρέφεται με μικρά ασπόνδυλα, υδρόβια έντομα, αμφίβια και ψοφίμια. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αδρανοποιείται στη λάσπη. Φυσικοί της εχθροί είναι τα αρπακτικά και οι πελαργοί. Το φίδι Elaphe quatuorlineata (λαφιάτης) εντοπίζεται σε Ιταλία, Γιουγκοσλαβία, Αλβανία και Ελλάδα (Πελοπόννησο, Εύβοια, Κέρκυρα, Κέα, Άνδρος, Σκιάθος, Σκύρος, κ.ά.). Ειδικά στη Σκύρο απαντάται το υποείδος Elaphe quatuorlineata subsp. scyrensis. Ρωμαλέο και ημερόβιο φίδι που αποφεύγει τις υψηλές θερμοκρασίες. Σε ποικίλα ενδιαιτήματα. Κυνηγά στο έδαφος. Κολυμπά καλά. Συνήθως εντοπίζεται σε ερείπια, παλιούς τοίχους ή ακόμα και σε κλαδιά δένδρων όπου μπορεί να αναζητήσει τα θηράματά του (μικρά τρωκτικά, αρουραίοι, μικρά κουνέλια και λαγοί, αλλά και αυγά, πουλιά, νυχτερίδες, μικρές χελώνες, κ.λπ.). Το Zamenis (=Elaphe) situla (σπιτόφιδο) χαρακτηρίζεται ως σπάνιο είδος με πολύ επείγουσα προτεραιότητα προστασίας. Μη δηλητηριώδες είδος. Μονοτυπικό. Ημερόβιο φίδι που αποφεύγει τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Ενδιαίτημα και τροφικές συνήθειες όπως το παραπάνω. Σε μερικά νησιά του Αιγαίου το έκτρεφαν παλαιότερα για να σκοτώνει τα ποντίκια. 27

28 Η σαύρα της Σκύρου είναι το τοπικό ενδημικό υποείδος Podarcis gaigeae subsp. gaigeae, ενώ στη νησίδα Πιπέρι διαβιεί το υποείδος P. gaigeae subsp. weigandi. Το γένος παρουσιάζει πολύ υψηλό ποσοστό ενδημισμού στην Ελλάδα (5 ενδημικά) (Valakos et al. 2008). Είναι μία μικρόσωμη σαύρα που η διατροφή της στηρίζεται σε αρθρόποδα (κολεόπτερα) (Adamopoulou et al. 1999). Απαντάται σε φρύγανα, χαμηλή μακκία βλάστηση, ανοιχτές εκτάσεις με πέτρες, ήπιες πλαγιές με μέτρια βλάστηση και αμμοθίνες. Προτιμά περιοχές στο ύψος της θάλασσας. Λόγω του ήπιου κλίματος δεν πέφτει σε χειμερία νάρκη. Οι σαύρες στη νησίδα Διαβατές είναι αρκετά πιο μεγαλόσωμες έναντι των άλλων που διαβιούν στο αρχιπέλαγος της Σκύρου (Παφίλης και Βαλάκος 2011). Περιλαμβάνεται στο Παράρτημα III της Σύμβασης της Βέρνης, χαρακτηρίζεται ως τρωτό (IUCN 2006) και ως σχεδόν απειλούμενο είδος (Legakis and Maragou 2009). Τέλος, για το αλογάκι της Σκύρου γίνεται ειδική αναφορά σε ξεχωριστό κεφάλαιο. 28

29 4. ΟΙ ΛΙΒΑΔΟΠΟΝΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΣΚΥΡΟΥ 4.1. ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑΣ ΣΤΗ ΣΚΥΡΟ Η κτηνοτροφία στη Σκύρο, όπως και στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας, φαίνεται να ασκείται από αρχαιοτάτων χρόνων. Η οικονομική αυτή δραστηριότητα διαμόρφωσε ιδιαίτερη κάστα, την τσοπάνικη, η οποία μαζί με αυτή των ψαράδων και των γαιοκτητών (συνήθως γεωργών) χαρακτήριζαν την κοινωνία της Σκύρου για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Ιδιαίτερη μορφή κοινωνικής οργάνωσης των ποιμενικών πληθυσμών της Σκύρου αποτελούσαν οι διάφορες συσσωματώσεις ή σμίχτες 3. Πρόκειται για μία μορφή τσελιγκάτου, όπου πολλές οικογένειες βοσκών -με δεσμούς συγγένειας κατά κανόνα- «έσμιγαν» τα ποίμνιά τους υπό την ηγεσία ενός ισχυρού κτηνοτρόφου (κεχαγιάς 4 ) σε μια μορφή κοινοπραξίας. Πάντως οι συσσωματώσεις αυτές είναι ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των νομαδικών ημι-νομαδικών πληθυσμών και όχι τόσο των ποιμενικών (όπως τέτοιοι ήταν οι κτηνοτροφικοί πληθυσμοί της Σκύρου). Η συσσωμάτωση ήταν μία ιδιαίτερη μορφή συνεργατισμού (και συνεταιρισμού), που απέβλεπε στην από κοινού εκμετάλλευση και εκτέλεση των κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων, τριών ή και περισσότερων κολίγων 5, στα όρια ενός προκαθορισμένου πάντα βοσκότοπου (μάντρα) που συνήθως ανήκε στον τσαχαγιά. Ο αριθμός των κολίγων μεταβάλλονταν πάντα αναλόγως του αριθμού των ζώων σε σχέση με τη διαθέσιμη έκταση της μάντρας 6. Κεχαγιάς επίσης ορίζονταν και 3 Κατά το Φαλτάϊτς (1976), αλλά και τους Καμηλάκη-Πολυμέρου και Καραμανέ (2008), σμίχτες στην κυριολεξία λέγονταν οι κτηνοτρόφοι που είχαν δικό τους κοπάδι και συμμετείχαν στις συσσωματώσεις. 4 Γνωστότερος και ως τσαχαγιάς ή μαγιμάρης, μαϊμάρης, σκτέρης, κονακτσής ή τσελάρης (κελάρης). 5 Συνήθως κάθε κολίγος συνείσφερε στο συνολικό κοπάδι κεφάλια ζώων. Ο κεχαγιάς συνείσφερε τα περισσότερα (συνήθως >300). 6 Κατά μία έννοια εδώ απαντάται η εφαρμογή της βοσκοϊκανότητας ως ρυθμιστικού παράγοντα της δραστηριότητας της βόσκησης. 29

30 εκείνος που είχε την οικονομική δυνατότητα να ενοικιάσει 7 λιβάδια από τους ιδιοκτήτες τους. Δεδομένων των σχετικά λιγοστών (και ισχυρών) γαιοκτητών, η απόκτηση μάντρας αποτελούσε σημαντική πρόκληση και πεδίο κοινωνικού ανταγωνισμού και ανέλιξης μεταξύ των τσοπάνηδων. Εξυπακούεται ότι στο πέρασμα των χρόνων διαμορφώθηκαν σταθερές, «κληρονομικές», σχέσεις μεταξύ γαιοκτητών και τσοπάνηδων. Η κοινωνική στρωμάτωση μέσα στις τσοπάνικες συσσωματώσεις καθορίζονταν από τον αριθμό των αιγοπροβάτων και από το αν κάποιος ασκούσε το επάγγελμα του βοσκού συστηματικά ή περιστασιακά (νεοτσοπανοί ή μαναρτζήδες). Το σύστημα βόσκησης στη Σκύρο για πολλούς αιώνες φαίνεται να καθορίζεται από τη σχέση γαιοκτήτης κεχαγιάς σμίχτες, χωρίς να ταυτίζεται ο γαιοκτήτης με τον κεχαγιά. Μόνο τα τελευταία χρόνια διαμορφώθηκε το σύστημα των ιδιοκτησιών (μάντρες) (Πίνακας 4.1.1). Πίνακας Κατηγορίες μάντρας που διαμορφώθηκαν με το χρόνο στη Σκύρο, όπως καταγράφηκαν από το Φαλτάϊτς (1976) και όπως υφίστανται σήμερα (2011). Κατηγορία μάντρας (1976) Χαρακτηριστικά της κατηγορίας 1976 (Φαλτάϊτς) 2011 α) μάντρες της μονής του Αγίου Γεωργίου στο βουνό (Κοπρισές - Άρη) β) μάντρες του Δήμου γ) μάντρες οικογενειών της Μεγάλης Στράτας δ) μάντρες ιδιοκτησίας τσοπάνηδων Α. Καταλαμβάνουν το 1/5 περίπου του νησιού, Β. Μεγάλο κοπάδι της μονής (κοντά στα 1000 κεφάλια) + κοπάδια τσοπάνηδων, που δίνουν ενοίκιο στον «καλόγερο», Γ. Κουμάντο κάνει ο καλόγερος μέσω του ψυχογιού του, που είναι και ο γενικός κεχαγιάς των κοπαδιών, Δ. Δίνουν στον καλόγερο τα «τοπιάτικα» καθένας χωριστά. Α. Ενοικίαση των Δημοτικών χορτονομών γίνεται βάσει δημοπρασίας, Β. Ο πλειοδότης είναι ο κεχαγιάς, Γ. Οι σμίχτες πληρώνουν το μερίδιό τους στον κεχαγιά (υπενοικίαση). Α. Τυπικό σύστημα γαιοκτήτη (ιδιοκτήτη της μάντρας) κεχαγιά (παραδοσιακός ενοικιαστής) σμιχτών (κολήγων). Α. Σχετικά νέα (μέσα του 19ου αιώνα), Β. Παλαιές μάντρες εκκλησιαστικών αδελφάτων και κάποιων αρχόντων της Μεγάλης Στράτας περιέπεσαν σε ιδιώτες ή περιήλθαν στο Δήμο, Γ. Οι μάντρες αυτές ανήκουν σε περισσότερους συγγενείς, που διαδέχτηκαν τους αρχικούς αγοραστές, Δ. Σμίχτες είναι τα άτομα της ίδιας οικογένειας ή κατά περίπτωση ξένοι. Εκκλησιαστικές εκτάσεις που ενοικιάζονται σε κτηνοτρόφους Δημοτικές εκτάσεις που ενοικιάζονται σε κτηνοτρόφους Ιδιωτικές εκτάσεις που ενοικιάζονται σε κτηνοτρόφους Ιδιόκτητες εκτάσεις των τσοπάνων 7 Το ενοίκιο («τοπιάτικο») συνήθως δίδονταν σε είδος (τυρί και μυζήθρα (τυρομίζυθρα), «ποδάρι κριάς», αρνί για το Πάσχα, κ.ά.. 30

AND016 - Εκβολή Πλούσκα (Γίδες)

AND016 - Εκβολή Πλούσκα (Γίδες) AND016 - Εκβολή Πλούσκα (Γίδες) Περιγραφή Η εκβολή του ποταμού Πλούσκα βρίσκεται περίπου 3 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του οικισμού Βιτάλι και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Άνδρου. Πρόκειται για εκβολή ποταμού

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΙΒΑΔΙΩΝ II

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΙΒΑΔΙΩΝ II ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΙΒΑΔΙΩΝ II Καθορισμός των Προδιαγραφών και του Περιεχομένου των Προσωρινών Διαχειριστικών Σχεδίων Βόσκησης, στο πλαίσιο εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 60 του Ν. 4264/2014 (ΦΕΚ 118Α ). Άρθρο

Διαβάστε περισσότερα

AND008 - Εκβολή Ζόρκου (Μεγάλου Ρέματος)

AND008 - Εκβολή Ζόρκου (Μεγάλου Ρέματος) AND008 - Εκβολή Ζόρκου (Μεγάλου Ρέματος) Περιγραφή Η εκβολή Ζόρκου (Μεγάλου Ρέματος) βρίσκεται περίπου 4,5 χιλιόμετρα βόρεια - βορειοδυτικά του οικισμού Βιτάλι στην Άνδρο. Ο υγρότοπος περιλαμβάνεται στην

Διαβάστε περισσότερα

AND014 - Εκβολή όρμου Λεύκα

AND014 - Εκβολή όρμου Λεύκα AND014 - Εκβολή όρμου Λεύκα Περιγραφή Η εκβολή του όρμου Λεύκα βρίσκεται περίπου 5 χιλιόμετρα βόρεια του οικισμού Αρνάς (ή Άρνη) στην Άνδρο. Πρόκειται για εκβολή ρύακα σχεδόν μόνιμης ροής, που τροφοδοτεί

Διαβάστε περισσότερα

AND019 - Έλος Κρεμμύδες

AND019 - Έλος Κρεμμύδες AND019 - Έλος Κρεμμύδες Περιγραφή Το έλος Κρεμμύδες βρίσκεται περίπου 3 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του οικισμού Κόρθι στην Άνδρο. Τροφοδοτείται από δύο ρύακες περιοδικής ροής και λόγω της απομόνωσής του

Διαβάστε περισσότερα

MIL006 - Εκβολή Αγκάθια

MIL006 - Εκβολή Αγκάθια MIL006 - Εκβολή Αγκάθια Περιγραφή Η εκβολή στα Αγκάθια βρίσκεται στον ομώνυμο όρμο, 4,4 χιλιόμετρα περίπου βορειοδυτικά του οικισμού Εμπορειός στη Μήλο. Πρόκειται για εκβολή χειμάρρου σε άμεση αλληλεπίδραση

Διαβάστε περισσότερα

AND018 - Εκβολή ρύακα Άμπουλου (όρμος Μεγάλη Πέζα)

AND018 - Εκβολή ρύακα Άμπουλου (όρμος Μεγάλη Πέζα) AND018 - Εκβολή ρύακα Άμπουλου (όρμος Μεγάλη Πέζα) Περιγραφή Η εκβολή του ρύακα Άμπουλου (όρμος Μεγάλη Πέζα) βρίσκεται περίπου 4,5 χιλιόμετρα βόρεια του οικισμού Μακρομάνταλο στην Άνδρο. Πρόκειται για

Διαβάστε περισσότερα

"ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ, ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΩΝ ΦΡΥΓΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ"

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ, ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΩΝ ΦΡΥΓΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ "ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ, ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΩΝ ΦΡΥΓΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ" Δρ. Νικόλαος Α. Θεοδωρίδης ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΔΑΣΩΝ & ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Το πρόβλημα της βόσκησης στα δάση της χερσονήσου του Ακάμα στην Κύπρο

Το πρόβλημα της βόσκησης στα δάση της χερσονήσου του Ακάμα στην Κύπρο Το πρόβλημα της βόσκησης στα δάση της χερσονήσου του Ακάμα στην Κύπρο Χ. Ιωάννου Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη, e-mail: chioannou@hotmail.com

Διαβάστε περισσότερα

Λιβαδικά Οικοσυστήματα και Κλιματική Αλλαγή

Λιβαδικά Οικοσυστήματα και Κλιματική Αλλαγή Λιβαδικά Οικοσυστήματα και Κλιματική Αλλαγή Μιχάλης Βραχνάκης, Γεώργιος Ζαβάκος, Αχιλλέας Τσισρούκης, Περικλής Μπίρτσας, Δημήτριος Ζιάνης, Βασίλειος Αρέτος Τμήμα Δασοπονίας & ΔΦΠ (Καρδίτσα), ΤΕΙ Θεσσαλίας

Διαβάστε περισσότερα

ΒΟΣΚΟΪΚΑΝΟΤΗΤΑ Πίνακας 1. Παραγωγή βοσκήσιμης ύλης των ποολιβαδίων μιας περιοχής

ΒΟΣΚΟΪΚΑΝΟΤΗΤΑ Πίνακας 1. Παραγωγή βοσκήσιμης ύλης των ποολιβαδίων μιας περιοχής ΒΟΣΚΟΪΚΑΝΟΤΗΤΑ Πίνακας 1. Παραγωγή βοσκήσιμης ύλης των ποολιβαδίων μιας περιοχής Υψομετρική ζώνη ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ Πεδινά- Ημιορεινά (500-1000μ) Ορεινά (100-1700μ)*

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ ΧΛΩΡΙΔΑ

ΟΙΚΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ ΧΛΩΡΙΔΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ Ο Πενταδάκτυλος είναι μία από τις δύο οροσειρές της Κύπρου. Χωρίζει την πεδιάδα της Μεσαορίας από τις ακτές της Κερύνειας και θεωρείται το νοτιότερο τμήμα της ταυρο Δειναρικής Αλπικής

Διαβάστε περισσότερα

AND001 - Έλος Βιτάλι. Περιγραφή. Γεωγραφικά στοιχεία. Θεμελιώδη στοιχεία. Καθεστώτα προστασίας

AND001 - Έλος Βιτάλι. Περιγραφή. Γεωγραφικά στοιχεία. Θεμελιώδη στοιχεία. Καθεστώτα προστασίας AND001 - Έλος Βιτάλι Περιγραφή Το έλος Βιτάλι βρίσκεται περίπου 2,5 χιλιόμετρα ανατολικά του ομώνυμου οικισμού στην Άνδρο. Έχει καταγραφεί ως υγρότοπος και από το ΕΚΒΥ με κωδικό GR422343000 και όνομα "Έλος

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το κοινόχρηστο καθεστώς χρήσης των λιβαδιών αποτελούσε πρόβλημα για την ορθολογική αξιοποίηση τους και στο απώτερο παρελθόν. Ορισμένες κατηγορίες κτηνοτρόφων

Διαβάστε περισσότερα

Ημερίδα : Παράκτιες Αμμοθίνες με είδη Κέδρων. Θέμα Παράκτιες αμμοθίνες με είδη κέδρων και δίκτυο «Natura 2000» στο νησί της Ρόδου

Ημερίδα : Παράκτιες Αμμοθίνες με είδη Κέδρων. Θέμα Παράκτιες αμμοθίνες με είδη κέδρων και δίκτυο «Natura 2000» στο νησί της Ρόδου Ημερίδα : Παράκτιες Αμμοθίνες με είδη Κέδρων Θέμα Παράκτιες αμμοθίνες με είδη κέδρων και δίκτυο «Natura 2000» στο νησί της Ρόδου Εισηγητές Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος Δέσποινα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΛΙΒΑΔΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΠΗΓΩΝ ΤΡΟΦΗΣ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΛΙΒΑΔΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΠΗΓΩΝ ΤΡΟΦΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΛΙΒΑΔΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΠΗΓΩΝ ΤΡΟΦΗΣ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΛΙΒΑΔΙΩΝ Στη χώρα μας, οι κύριες χρήσεις γης είναι Λιβάδια Γεωργικές εκτάσεις Δάση Ιδιαίτερα στον ορεινό και

Διαβάστε περισσότερα

MIL012 - Εκβολή ρύακα Σπυρίτου

MIL012 - Εκβολή ρύακα Σπυρίτου MIL012 - Εκβολή ρύακα Σπυρίτου Περιγραφή Η εκβολή του ρύακα Σπυρίτου βρίσκεται στην παραλία Αμμουδαράκι ή Τριάδες, 5,5 χιλιόμετρα περίπου βορειοδυτικά του οικισμού Εμπορειός στη Μήλο. Πρόκειται για εκβολή

Διαβάστε περισσότερα

PAR011 - Αλυκές Λάγκερη (Πλατιά Άμμος)

PAR011 - Αλυκές Λάγκερη (Πλατιά Άμμος) PAR011 - Αλυκές Λάγκερη (Πλατιά Άμμος) Περιγραφή Ο υγρότοπος των Αλυκών Λάγγερη βρίσκεται περίπου 4 χιλιόμετρα βορειανατολικά της Νάουσας στην Πάρο. Πρόκειται για υγρότοπο που αποτελείται από δύο εποχιακά

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ & ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ & ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ & ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ FLORA SPORADUM: ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΧΛΩΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΒΟΡΕΙΩΝ ΣΠΟΡΑΔΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΑΣΗ ΣΗΜΕΡΑ

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΑΣΗ ΣΗΜΕΡΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΑΣΩΝ ΚΑΙ ΔΑΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΑΣΗ ΣΗΜΕΡΑ Κωνσταντίνος Δημόπουλος, Δασολόγος M.Sc. Προϊστάμενος της Γενικής Διεύθυνσης Δασών και Δασικού

Διαβάστε περισσότερα

AND002 - Έλος Άχλα. Περιγραφή. Γεωγραφικά στοιχεία. Θεμελιώδη στοιχεία

AND002 - Έλος Άχλα. Περιγραφή. Γεωγραφικά στοιχεία. Θεμελιώδη στοιχεία AND002 - Έλος Άχλα Περιγραφή Το έλος Άχλα βρίσκεται περίπου 4,5 χιλιόμετρα βόρεια βορειοανατολικά του οικισμού Στενιές της Άνδρου. Έχει καταγραφεί ως υγρότοπος και από το ΕΚΒΥ με κωδικό GR422345000 και

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση Υδατικών Οικοσυστηµάτων: Μεταβατικά ύδατα ρ. Παναγιώτης ΠΑΝΑΓΙΩΤΙ ΗΣ /ντης Ερευνών Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών

ιαχείριση Υδατικών Οικοσυστηµάτων: Μεταβατικά ύδατα ρ. Παναγιώτης ΠΑΝΑΓΙΩΤΙ ΗΣ /ντης Ερευνών Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών ιαχείριση Υδατικών Οικοσυστηµάτων: Μεταβατικά ύδατα ρ. Παναγιώτης ΠΑΝΑΓΙΩΤΙ ΗΣ /ντης Ερευνών Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών Μεταβατικά ύδατα (transitional waters) σύµφωνα µε την Οδηγία Πλαίσιο για τα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΚΑΙ ΛΙΒΑΔΙΑ

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΚΑΙ ΛΙΒΑΔΙΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΚΑΙ ΛΙΒΑΔΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΘΡΩΣΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Ο αριθμός των βοοειδών και αιγοπροβάτων παρουσίασε σημαντικές διακυμάνσεις μεταπολεμικά. Τα βοοειδή έπειτα από μια σημαντική πτώση κατά

Διαβάστε περισσότερα

3 ο Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο Καρπενήσι 4-6 Σεπτεµβρίου 2002 Λιβαδοπονία και ανάπτυξη ορεινών περιοχών

3 ο Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο Καρπενήσι 4-6 Σεπτεµβρίου 2002 Λιβαδοπονία και ανάπτυξη ορεινών περιοχών 3 ο Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο Καρπενήσι 4-6 Σεπτεµβρίου 2002 Λιβαδοπονία και ανάπτυξη ορεινών περιοχών Συµπεράσµατα Συµβολή των λιβαδιών στην ανάπτυξη των ορεινών περιοχών Τα λιβάδια της χώρας αποτελούν

Διαβάστε περισσότερα

AND007 - Εκβολή Γιάλια (Ρύακα Αφουρσές)

AND007 - Εκβολή Γιάλια (Ρύακα Αφουρσές) AND007 - Εκβολή Γιάλια (Ρύακα Αφουρσές) Περιγραφή Η εκβολή Γιάλια (Ρύακα Αφουρσές) βρίσκεται περίπου 1 χιλιόμετρο νοτιοανατολικά του οικισμού Στενιές Άνδρου. Πρόκειται για έναν σχετικά υποβαθμισμένο υγρότοπο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΣΚΥΡΟΥ

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΣΚΥΡΟΥ Demonstration of the Biodiversity Action Planning approach, to benefit local biodiversity on an Aegean island, Skyros Επιδεικτική εφαρμογή της προσέγγισης «Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα» για τη διατήρηση

Διαβάστε περισσότερα

AND011 - Έλος Καντούνι

AND011 - Έλος Καντούνι AND011 - Έλος Καντούνι Περιγραφή Το έλος Καντούνι βρίσκεται νότια - νοτιοανατολικά στο όριο του χωριού Κόρθι στην Άνδρο. Πρόκειται για υποβαθμισμένη εκβολή που τροφοδοτείται από έναν ρύακα σχεδόν μόνιμης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 6 ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΛΙΒΑΔΟΠΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 6 ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΛΙΒΑΔΟΠΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 6 ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΛΙΒΑΔΟΠΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ Ενότητα Α - Κτηνοτροφία και Προστατευόμενες Περιοχές Η κτηνοτροφία αποτελεί σημαντική δραστηριότητα στην Ανατολική Πελοπόννησο και ένα μεγάλο κεφάλαιο

Διαβάστε περισσότερα

25/11/2010. Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 4 η Παρόχθιες Ζώνες στην Ελλάδα Χειμερινό Παρόχθια ζώνη

25/11/2010. Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 4 η Παρόχθιες Ζώνες στην Ελλάδα Χειμερινό Παρόχθια ζώνη ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 29/10/10 Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 4 η Παρόχθιες Ζώνες στην Ελλάδα Χειμερινό 2010 2011 Παρόχθια ζώνη Σε κάθε ποταμό υπάρχει παρόχθια ζώνη Μια πολύπλοκη και ευαίσθητη περιοχή που συνδέει

Διαβάστε περισσότερα

Α. Τίτλος ΔΕ_2 (Εργαστήριο Διαχείρισης Λιβαδιών)

Α. Τίτλος ΔΕ_2 (Εργαστήριο Διαχείρισης Λιβαδιών) Α. Τίτλος ΔΕ_2 (Εργαστήριο Διαχείρισης Λιβαδιών) Παραγωγή λιβαδιών Rangeland production Μιχαήλ Βραχνάκης Καρδίτσα, Μάιος2014 Β. Σκοπός ΔΕ Για την αειφορική αξιοποίηση των απογραφόμενων πόρων είναι απαραίτητο

Διαβάστε περισσότερα

MIL007 - Αλμυρό λιμνίο Αδάμα

MIL007 - Αλμυρό λιμνίο Αδάμα MIL007 - Αλμυρό λιμνίο Αδάμα Περιγραφή Το αλμυρό λιμνίο Αδάμα βρίσκεται περίπου 1 χιλιόμετρο νοτιοδυτικά του ομώνυμου οικισμού στη Μήλο. Πρόκειται για εποχιακό αλμυρό λιμνίο σε άμεση αλληλεπίδραση με τη

Διαβάστε περισσότερα

SAM010 - Εκβολή Κερκητείου Ρέματος

SAM010 - Εκβολή Κερκητείου Ρέματος SAM010 - Εκβολή Κερκητείου Ρέματος Περιγραφή Ο υγρότοπος της εκβολής Κερκητείου ρέματος βρίσκεται στο παραλιακό μέτωπο του νέου Καρλόβασι και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Σάμου. Η εκβολή κρατά νερό όλο

Διαβάστε περισσότερα

ROD022 - Έλος Κατταβιάς

ROD022 - Έλος Κατταβιάς ROD022 - Έλος Κατταβιάς Περιγραφή Το έλος Κατταβιάς βρίσκεται νότια - νοτιοανατολικά του ομώνυμου οικισμού στη Ρόδο. Περιλαμβάνεται στην απογραφή του WWF Ελλάς για τους υγρότοπους του Αιγαίου (Κατσαδωράκης

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ Η ΠΑΝΙΔΑ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ. ΟΜΑΔΑ 1 Κορμπάκη Δέσποινα Κολακλίδη Ναταλία Ζαχαροπούλου Φιλιππούλα Θανοπούλου Ιωαννά

Η ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ Η ΠΑΝΙΔΑ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ. ΟΜΑΔΑ 1 Κορμπάκη Δέσποινα Κολακλίδη Ναταλία Ζαχαροπούλου Φιλιππούλα Θανοπούλου Ιωαννά Η ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ Η ΠΑΝΙΔΑ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ΟΜΑΔΑ 1 Κορμπάκη Δέσποινα Κολακλίδη Ναταλία Ζαχαροπούλου Φιλιππούλα Θανοπούλου Ιωαννά ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΕΠΙΛΕΞΑΜΕ: Η χλωρίδα και η πανίδα στην χώρα μας είναι ένα πολύ σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

MIL019 - Εποχικό αλμυρό λιμνίο όρμου Αγ. Δημητρίου

MIL019 - Εποχικό αλμυρό λιμνίο όρμου Αγ. Δημητρίου MIL019 - Εποχικό αλμυρό λιμνίο όρμου Αγ. Δημητρίου Περιγραφή Το εποχιακό αλμυρό λιμνίο Αγ. Δημητρίου βρίσκεται στον ομώνυμο όρμο, 2,3 χιλιόμετρα περίπου βόρεια του οικισμού Εμπορειός στη Μήλο. Πρόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Α. Τίτλος ΔΕ_3 (Εργαστήριο Διαχείρισης Λιβαδιών)

Α. Τίτλος ΔΕ_3 (Εργαστήριο Διαχείρισης Λιβαδιών) Α. Τίτλος ΔΕ_3 (Εργαστήριο Διαχείρισης Λιβαδιών) Βοσκοϊκανότητα Grazing capacity Μιχαήλ Βραχνάκης Καρδίτσα, Μάιος2014 Β. Σκοπός ΔΕ Η παραγωγή της λιβαδικής βλάστησης (σύνδεση με την προηγούμενη ΔΕ) αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

«Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΝATURA 2000»

«Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΝATURA 2000» Ανοικτή Εκδήλωση Ενημέρωσης με θέμα: «Προστατευόμενες περιοχές του Δικτύου NATURA 2000 στην Κρήτη» Αξός Μυλοποτάμου, 29 Μαΐου 2016 «Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΝATURA 2000» Δρ. ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΡΟΜΠΟΝΑΣ Φυσικός

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση της βόσκησης αγροτικών ζώων στις προστατευόμενες περιοχές

Διαχείριση της βόσκησης αγροτικών ζώων στις προστατευόμενες περιοχές ΗΜΕΡΙΔΑ ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΔΕΛΤΑ ΝΕΣΤΟΥ-ΒΙΣΤΩΝΙΔΑΣ-ΙΣΜΑΡΙΔΑΣ «Η κτηνοτροφία στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης» 20 Νοεμβρίου 2015, Κομοτηνή Διαχείριση της βόσκησης αγροτικών ζώων στις προστατευόμενες

Διαβάστε περισσότερα

Προκαταρκτικά αποτελέσματα για την αναπαραγωγική βιολογία του Θαλασσοκόρακα (Phalacrocorax aristotelis desmarestii)στο Β. Αιγαίο

Προκαταρκτικά αποτελέσματα για την αναπαραγωγική βιολογία του Θαλασσοκόρακα (Phalacrocorax aristotelis desmarestii)στο Β. Αιγαίο Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία Προκαταρκτικά αποτελέσματα για την αναπαραγωγική βιολογία του Θαλασσοκόρακα (Phalacrocorax aristotelis desmarestii)στο Β. Αιγαίο Κατσαδωράκης, Γ., Fric, J., Δημαλέξης, Α.,

Διαβάστε περισσότερα

AIG003 - Εκβολή ρύακα Αννίτσα

AIG003 - Εκβολή ρύακα Αννίτσα AIG003 - Εκβολή ρύακα Αννίτσα Περιγραφή Η εκβολή του ρύακα Αννίτσα βρίσκεται περίπου 1,4 χιλιόμετρα ανατολικά - νοτιοανατολικά από τον οικισμό Άλωνες και υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Αίγινας. Πρόκειται

Διαβάστε περισσότερα

«Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα»

«Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα» Πρόγραμμα LIFE + Φύση και Βιοποικιλότητα Επιδεικτική Εφαρμογή της προσέγγισης «Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα» για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας της Σκύρου SKYROSBIODIVERSITY LIFE09NAT/GR/000323

Διαβάστε περισσότερα

Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 3 η Παρόχθιες Ζώνες στην Ελλάδα ΕΑΡΙΝΟ

Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 3 η Παρόχθιες Ζώνες στην Ελλάδα ΕΑΡΙΝΟ ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 29/10/10 Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 3 η Παρόχθιες Ζώνες στην Ελλάδα ΕΑΡΙΝΟ 2010 2011 1 Παρόχθια ζώνη Σε κάθε ποταμό υπάρχει παρόχθια ζώνη Μια πολύπλοκη και ευαίσθητη περιοχή που συνδέει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΛΙΜΝΗΣ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΛΙΜΝΗΣ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΛΙΜΝΗΣ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ Η Λίμνη Παραλιμνίου είναι ένας εποχικός σημαντικός υδροβιότοπος της Κύπρου με σπάνια είδη πανίδας και χλωρίδας και έδωσε το όνομα και στην παρακείμενη πόλη, το Παραλίμνι.

Διαβάστε περισσότερα

MIL009 - Λίμνη ορυχείου Χονδρού Βουνού 1

MIL009 - Λίμνη ορυχείου Χονδρού Βουνού 1 MIL009 - Λίμνη ορυχείου Χονδρού Βουνού 1 Περιγραφή Οι λίμνες ορυχείων Χονδρού Βουνού βρίσκονται περίπου 7 χιλιόμετρα Ανατολικά του Αδάμα στην περιοχή Κόμια στη Μήλο. Πρόκειται για λίμνες που δημιουργήθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χλωρίδα και Πανίδα ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

«Η Επίδραση της Βόσκησης στη Βιοποικιλότητα του Ακάμα»

«Η Επίδραση της Βόσκησης στη Βιοποικιλότητα του Ακάμα» «Η Επίδραση της Βόσκησης στη Βιοποικιλότητα του Ακάμα» Αειφόρος Αγροτική Ανάπτυξη Ακάμα Περιφερειακό Συνέδριο ΕΕ-Κύπρος 24/01/2015 Μηνάς Παπαδόπουλος Τομέας Πάρκων και Περιβάλλοντος Τμήμα Δασών ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

MIL016 - Λίμνη ορυχείων Μπροστινής Σπηλιάς 1

MIL016 - Λίμνη ορυχείων Μπροστινής Σπηλιάς 1 MIL016 - Λίμνη ορυχείων Μπροστινής Σπηλιάς 1 Περιγραφή Η λίμνη ορυχείων Μπροστινής Σπηλιάς 1 βρίσκεται περίπου 3,5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του οικισμού Εμπορειός στη Μήλο. Πρόκειται για μικρό λιμνίο που

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ «Οι Πυρκαγιές στην προστατευόμενη περιοχή του Δέλτα Νέστου» Υπεύθυνος Προγράμματος Επόπτευσης Φύλαξης ΕΠΑΜΑΘ Αλέξανδρος Χαντζάρας M.Sc. Περιβαλλοντολόγος Δέλτα

Διαβάστε περισσότερα

Υψηλή Φυσική Αξία (ΥΦΑ)

Υψηλή Φυσική Αξία (ΥΦΑ) Υψηλή Φυσική Αξία (ΥΦΑ) εμφανίζεται ως έννοια για πρώτη φορά το 1993 (Baldock et al., 1993). επιβεβαιώνει την ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ ορισμένων τύπων γεωργικών δραστηριοτήτων και των "φυσικών

Διαβάστε περισσότερα

SAM009 - Εκβολή Ποτάμι Καρλοβάσου

SAM009 - Εκβολή Ποτάμι Καρλοβάσου SAM009 - Εκβολή Ποτάμι Καρλοβάσου Περιγραφή Ο υγρότοπος της εκβολής Ποτάμι Καρλοβάσου, βρίσκεται 2,5 χιλιόμετρα βοριοδυτικά του οικισμού Λέκα και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Σάμου. Πρόκειται για εκβολή

Διαβάστε περισσότερα

γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ)

γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ) γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ) Α Κεφ. αβιοτικό κάθε στοιχείο που δεν έχει ζωή 4 αιολική διάβρωση Η διάβρωση που οφείλεται στον άνεμο 5 ακρωτήριο ακτογραμμή

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΜΑΖΟΠΙΝΑΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΑΛΕΠΙΟ ΠΕΥΚΗ (PINUS HALEPENSIS) ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΤΑΤΟΪΟΥ ΠΑΡΝΗΘΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ»

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΜΑΖΟΠΙΝΑΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΑΛΕΠΙΟ ΠΕΥΚΗ (PINUS HALEPENSIS) ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΤΑΤΟΪΟΥ ΠΑΡΝΗΘΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΜΑΖΟΠΙΝΑΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΑΛΕΠΙΟ ΠΕΥΚΗ (PINUS HALEPENSIS) ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΤΑΤΟΪΟΥ ΠΑΡΝΗΘΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ» Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια: Αγγελάκη Ειρήνη Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Κιτικίδου Κυριακή

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπα οικολογικής διαφοροποίησης των μυρμηγκιών (Υμενόπτερα: Formicidae) σε κερματισμένα ορεινά ενδιαιτήματα.

Πρότυπα οικολογικής διαφοροποίησης των μυρμηγκιών (Υμενόπτερα: Formicidae) σε κερματισμένα ορεινά ενδιαιτήματα. Πρότυπα οικολογικής διαφοροποίησης των μυρμηγκιών (Υμενόπτερα: Formicidae) σε κερματισμένα ορεινά ενδιαιτήματα. Γεωργιάδης Χρήστος Λεγάκις Αναστάσιος Τομέας Ζωολογίας Θαλάσσιας Βιολογίας Τμήμα Βιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

THA001 - Φραγμολίμνη Μαριών

THA001 - Φραγμολίμνη Μαριών THA001 - Φραγμολίμνη Μαριών Περιγραφή Η Φραγμολίμνη Μαριών βρίσκεται περίπου 2,2 χιλιόμετρα βορειανατολικά του ομώνυμου οικισμού του Δήμου Θάσου. Πρόκειται για ταμιευτήρα που προέκυψε με την κατασκευή

Διαβάστε περισσότερα

ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΠΟΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠ

ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΠΟΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠ Είχαμε και παλιότερα αναφερθεί στους βοσκότοπους, τον ανεκτίμητο αυτό πόρο για την κτηνοτροφία μας, το ρόλο τους στη βιωσιμότητα της, με την καταλυτική συμβολή τους στη μείωση του κόστους παραγωγής. Είχαμε

Διαβάστε περισσότερα

AND003 - Λίμνη Ατένη. Περιγραφή. Γεωγραφικά στοιχεία. Θεμελιώδη στοιχεία. Καθεστώτα προστασίας

AND003 - Λίμνη Ατένη. Περιγραφή. Γεωγραφικά στοιχεία. Θεμελιώδη στοιχεία. Καθεστώτα προστασίας AND003 - Λίμνη Ατένη Περιγραφή Η λίμνη Ατένη βρίσκεται περίπου 1,5 χιλιόμετρο βορειοανατολικά του ομώνυμου οικισμού στην Άνδρο. Έχει καταγραφεί ως υγρότοπος από το ΕΚΒΥ με κωδικό GR422344000 και με το

Διαβάστε περισσότερα

LIFE07 NAT/GR/ PINUS Αποκατάσταση των δασών Pinus nigra στον Πάρνωνα (GR ) μέσω μιας δομημένης προσέγγισης.

LIFE07 NAT/GR/ PINUS Αποκατάσταση των δασών Pinus nigra στον Πάρνωνα (GR ) μέσω μιας δομημένης προσέγγισης. LIFE07 NAT/GR/000286 PINUS Αποκατάσταση των δασών Pinus nigra στον Πάρνωνα (GR2520006) μέσω μιας δομημένης προσέγγισης www.parnonaslife.gr Δρ. Πέτρος Κακούρος petros@ekby.gr Η πυρκαγιά Η θέση της πυρκαγιάς

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Υδατικών Πόρων και Οικολογική Παροχή στον ποταμό Νέστο

Διαχείριση Υδατικών Πόρων και Οικολογική Παροχή στον ποταμό Νέστο Διαχείριση Υδατικών Πόρων και Οικολογική Παροχή στον ποταμό Νέστο Γεώργιος Συλαίος Εργαστήριο Οικολογικής Μηχανικής & Τεχνολογίας, Δ/ντής Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Διαχείριση

Διαβάστε περισσότερα

AND006 - Εκβολή Παραπόρτι (Μεγάλου Ποταμού)

AND006 - Εκβολή Παραπόρτι (Μεγάλου Ποταμού) AND006 - Εκβολή Παραπόρτι (Μεγάλου Ποταμού) Περιγραφή Η εκβολή Παραπόρτι ή Μεγάλου Ποταμού βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του οικισμού της Χώρας στην Άνδρο. Πρόκειται για έναν υποβαθμισμένο υγρότοπο

Διαβάστε περισσότερα

Αξιοποίηση της Ελληνικής χλωρίδας και βλάστησης στο αστικό περιβάλλον Βιοποικιλότητα στο αστικό πράσινο

Αξιοποίηση της Ελληνικής χλωρίδας και βλάστησης στο αστικό περιβάλλον Βιοποικιλότητα στο αστικό πράσινο Αξιοποίηση της Ελληνικής χλωρίδας και βλάστησης στο αστικό περιβάλλον Βιοποικιλότητα στο αστικό πράσινο Κυριάκος Γεωργίου Τομέας Βοτανικής, Τμήμα Βιολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών E-mail kgeorghi@biol.uoa.gr

Διαβάστε περισσότερα

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο /Ελληνικός χώρος Τα ελληνικά βουνά (και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της

Διαβάστε περισσότερα

Λιβάδια - Θαµνότοποι

Λιβάδια - Θαµνότοποι ΟΓ ΟΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Λιβάδια - Θαµνότοποι ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

Προστατευόμενεςπεριοχέςως εργαλεία διατήρησης και διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος

Προστατευόμενεςπεριοχέςως εργαλεία διατήρησης και διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος Προστατευόμενεςπεριοχέςως εργαλεία διατήρησης και διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος Σωτήρης Ορφανίδης Δρ. Βιολόγος-Αναπληρωτής Ερευνητής Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ινστιτούτο Αλιευτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΥΔΡΟΒΙΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ

ΟΙ ΥΔΡΟΒΙΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΟΙ ΥΔΡΟΒΙΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ Υδατικά οικοσυστήματα Στη βιόσφαιρα υπάρχουν δύο είδη οικοσυστημάτων: τα υδάτινα και τα χερσαία. Tα υδάτινα οικοσυστήματα διαχωρίζονται ανάλογα με την αλατότητα του νερού

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της Δασικής Υπηρεσίας στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου NATURA 2000

Ο ρόλος της Δασικής Υπηρεσίας στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου NATURA 2000 Ο ρόλος της Δασικής Υπηρεσίας στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου NATURA 2000 Αρβανίτης Παντελής Δασολόγος, PhD Δ/νση Δασών Ηρακλείου τηλ 2810264962. email: p.arvanitis@apdkritis.gov.gr NATURA 2000

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση περιοχών Δικτύου Natura 2000. Μαρίνα Ξενοφώντος Λειτουργός Περιβάλλοντος Τμήμα Περιβάλλοντος

Διαχείριση περιοχών Δικτύου Natura 2000. Μαρίνα Ξενοφώντος Λειτουργός Περιβάλλοντος Τμήμα Περιβάλλοντος Διαχείριση περιοχών Δικτύου Natura 2000 Μαρίνα Ξενοφώντος Λειτουργός Περιβάλλοντος Τμήμα Περιβάλλοντος Το Δίκτυο Natura 2000 Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Οικολογικών Περιοχών το οποίο δημιουργήθηκε το 1992 με την

Διαβάστε περισσότερα

Leocarpus fragilis. Ανοιξιάτικα. Μανιτάρια. του Παρνασσού ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Leocarpus fragilis. Ανοιξιάτικα. Μανιτάρια. του Παρνασσού ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ Leocarpus fragilis ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2015 Ανοιξιάτικα Μανιτάρια του Παρνασσού Φωτογραφίες : Αρχείο Γ. Κωνσταντινίδη, Πρόεδρος Μανιταροφίλων Ελλάδας Trametes versicolor Ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού

Διαβάστε περισσότερα

LIFE PINUS Αποκατάσταση των δασών Pinus nigra στον Πάρνωνα μέσω μιας δομημένης προσέγγισης

LIFE PINUS Αποκατάσταση των δασών Pinus nigra στον Πάρνωνα μέσω μιας δομημένης προσέγγισης LIFE PINUS Αποκατάσταση των δασών Pinus nigra στον Πάρνωνα μέσω μιας δομημένης προσέγγισης Εταίροι, διάρκεια και προϋπολογισμός Έναρξη έργου 1/1/2009 Oλοκλήρωση 30/6/2013 To έργο έχει προϋπολισμό 3,035,791.00

Διαβάστε περισσότερα

Βιολόγος- Μεταδιδάκτορας, Τομέας Οικολογίας & Ταξινομικής, Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ. 2

Βιολόγος- Μεταδιδάκτορας, Τομέας Οικολογίας & Ταξινομικής, Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ. 2 ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ & ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ: ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ, ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ, ΜΕΤΡΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Χριστοπούλου Α 1, Φύλλας ΝΜ 2, Αριανούτσου Μ 3 1 Βιολόγος- Μεταδιδάκτορας, Τομέας Οικολογίας & Ταξινομικής,

Διαβάστε περισσότερα

SAM002 - Έλος Μεσοκάμπου

SAM002 - Έλος Μεσοκάμπου SAM002 - Έλος Μεσοκάμπου Περιγραφή Το έλος Μεσοκάμπου βρίσκεται περίπου 3 χιλιόμετρα νότια - νοτιοδυτικά από το Παλαιόκαστρο, στο Δήμο Σάμου. Περιλαμβάνεται στην εθνική απογραφή με κωδικό GR412341000 και

Διαβάστε περισσότερα

SAT002 - Εκβολή ρύακα Φονιά

SAT002 - Εκβολή ρύακα Φονιά SAT002 - Εκβολή ρύακα Φονιά Περιγραφή Ο ρύακας Φονιάς και η εκβολή του βρίσκονται 11,3 χλμ.α-βα της Χώρας στη νήσο Σαμοθράκη. Πρόκειται στην ουσία για δύο εκβολές σε απόσταση μερικών μέτρων η μια από την

Διαβάστε περισσότερα

SAT001 - Εκβολή ποταμού Βάτου

SAT001 - Εκβολή ποταμού Βάτου SAT001 - Εκβολή ποταμού Βάτου Περιγραφή Η εκβολή του χειμάρρου Βάτου δεν είναι προσβάσιμη με δρόμο από τη στεριά. Προσεγγίζεται μόνο με σκάφος και βρίσκεται σε απόσταση περίπου 17 χλμ. μακριά από το λιμάνι

Διαβάστε περισσότερα

Δασολιβαδικά Συστήματα. Θ. Παπαχρήστου & Π. Πλατής Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών

Δασολιβαδικά Συστήματα. Θ. Παπαχρήστου & Π. Πλατής Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Δασολιβαδικά Συστήματα Θ. Παπαχρήστου & Π. Πλατής Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Δασολιβαδικά Συστήματα συστήματα χρήσης γης Βοσκήσιμη ύλη Κτηνοτροφικά προϊόντα Δασικά προϊόντα Μακροπρόθεσμο κέρδος από δένδρα

Διαβάστε περισσότερα

MIL003 - Λιμνοθάλασσα Ριβάρι

MIL003 - Λιμνοθάλασσα Ριβάρι MIL003 - Λιμνοθάλασσα Ριβάρι Περιγραφή Η λιμνοθάλασσα Ριβάρι βρίσκεται 1,2 χιλιόμετρα περίπου νοτιοανατολικά του οικισμού Εμπορειός στη Μήλο. Πρόκειται για λιμνοθάλασσα με σχετικά μεγάλο άνοιγμα προς τη

Διαβάστε περισσότερα

«Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΝATURA 2000 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ελλάδα και την Κρήτη»

«Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΝATURA 2000 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ελλάδα και την Κρήτη» Ανοικτή εκδήλωση με θέμα: «Περιβάλλον Πολιτισμός: Πυλώνες για τη βιώσιμη ανάπτυξη στο Δήμο Αγίου Βασιλείου» Σπήλι, Κυριακή 28 Αυγούστου 2016 «Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΝATURA 2000 στην Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Ταξινόμηση των λιβαδιών Το βασικό κριτήριο ταξινόμησης είναι τα κυριαρχούντα είδη φυτών διότι: είναι σημαντικότερα από οικολογική και οικονομική

Ταξινόμηση των λιβαδιών Το βασικό κριτήριο ταξινόμησης είναι τα κυριαρχούντα είδη φυτών διότι: είναι σημαντικότερα από οικολογική και οικονομική ΤΥΠΟΙ ΛΙΒΑΔΙΩΝ Ταξινόμηση των λιβαδιών Το βασικό κριτήριο ταξινόμησης είναι τα κυριαρχούντα είδη φυτών διότι: είναι σημαντικότερα από οικολογική και οικονομική άποψη, παράγουν την περισσότερη βιομάζα έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Η παρακολούθηση της άγριας ζωής στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς Λευκά Όρη

Η παρακολούθηση της άγριας ζωής στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς Λευκά Όρη Η παρακολούθηση της άγριας ζωής στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς Λευκά Όρη Ε. Περουλάκη, Μηχανικός Περιβάλλοντος MSc Α. Μπαρνιάς, Δασολόγος MSc Δρ. Π. Λυμπεράκης, Πρόεδρος ΔΣ ΦΔΕΔΣ Λευκά Όρη Τα Λευκά Όρη καταλαμβάνουν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΤΥΠΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ. Δρ. Frederic Bendali Phytoecologue ECO-CONSULTANTS S.A.

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΤΥΠΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ. Δρ. Frederic Bendali Phytoecologue ECO-CONSULTANTS S.A. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΤΥΠΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ Δρ. Frederic Bendali Phytoecologue ECO-CONSULTANTS S.A. ΕΙΣΑΓΩΓH (1) Ο προσδιορισμός των τύπων οικοτόπων σύμφωνα με την οδηγία 92/43/ΕΟΚ βασίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 10: Μεγαδιαπλάσεις Χερσαία Οικοσυστήματα Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Καφέ αρκούδα (Ursus arctos), ο εκτοπισμένος συγκάτοικός μας

Καφέ αρκούδα (Ursus arctos), ο εκτοπισμένος συγκάτοικός μας 19 Αυγούστου 2018 Καφέ αρκούδα (Ursus arctos), ο εκτοπισμένος συγκάτοικός μας Επιστήμες / Περιβάλλον - Οικολογία Μέσα από μία πορεία εξέλιξης 35 εκατομμυρίων χρόνων η καφέ αρκούδα, ζώο ιδιαίτερα προσαρμοστικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΠΟΣ της ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ του ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΣΚΟΠΟΣ της ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ του ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΚΟΠΟΣ της ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ του ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Η Διαχείριση είναι το σύνολο των οικονομικών, τεχνολογικών, θεσμικών, κοινωνικών, εμπειρικών μέτρωνμέσων που είναι αναγκαία για την επίτευξη του στόχου, δηλαδή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΦΥΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ Χωρολογία των φυτών Εξελικτική ή ιστορική φυτογεωγραφία Φυτοκοινωνιολογία Οικολογική φυτογεωγραφία Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ 1) Η ερμηνεία της περιοχής

Διαβάστε περισσότερα

Κτηνοτροφία και περιβαλλοντική υποβάθμιση στη Χάλκη

Κτηνοτροφία και περιβαλλοντική υποβάθμιση στη Χάλκη Κτηνοτροφία και περιβαλλοντική υποβάθμιση στη Χάλκη Α. Χριστοδούλου 1, Β. Π. Παπαναστάσης 2 και Ν. Στάμου 1 1 Εργαστήριο Δασικής Οικονομικής και 2 Εργαστήριο Λιβαδικής Οικολογίας, Σχολή Δασολογίας και

Διαβάστε περισσότερα

MIL017 - Λίμνη ορυχείων Μπροστινής Σπηλιάς 2

MIL017 - Λίμνη ορυχείων Μπροστινής Σπηλιάς 2 MIL017 - Λίμνη ορυχείων Μπροστινής Σπηλιάς 2 Περιγραφή Η λίμνη ορυχείων Μπροστινής Σπηλιάς 2 βρίσκεται περίπου 3,5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του οικισμού Εμπορειός στη Μήλο. Πρόκειται για λιμνίο που δημιουργήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

8 ο Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο ΛΙΒΑΔΙΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ: ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Προοπτικές εργασίας για νέους

8 ο Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο ΛΙΒΑΔΙΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ: ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Προοπτικές εργασίας για νέους 8 ο Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο ΛΙΒΑΔΙΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ: ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Προοπτικές εργασίας για νέους ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ Τα λιβάδια είναι οικοσυστήματα με πλούσια χλωριδική και πανιδική

Διαβάστε περισσότερα

Παρούσα κατάσταση των λιβαδιών και δασών στην Αλβανία και προοπτικές ανάπτυξή τους

Παρούσα κατάσταση των λιβαδιών και δασών στην Αλβανία και προοπτικές ανάπτυξή τους Παρούσα κατάσταση των λιβαδιών και δασών στην Αλβανία και προοπτικές ανάπτυξή τους Παρούσα κατάσταση των λιβαδιών και δασών στην Αλβανία και προοπτικές ανάπτυξή τους V. Mine, T. Mako και R. Peka Γενική

Διαβάστε περισσότερα

Διαχειριστικές δράσεις για τη διευκόλυνση της προσαρμογής του είδους Falco eleonorae* στην κλιματική αλλαγή - LIFE13 NAT/GR/000909

Διαχειριστικές δράσεις για τη διευκόλυνση της προσαρμογής του είδους Falco eleonorae* στην κλιματική αλλαγή - LIFE13 NAT/GR/000909 Διαχειριστικές δράσεις για τη διευκόλυνση της προσαρμογής του είδους Falco eleonorae* στην κλιματική αλλαγή - G.Katsadorakis/ HOS Στοιχεία προγράμματος Τίτλος: «Διαχειριστικές δράσεις για τη διευκόλυνση

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση της δομής και της ποικιλότητας των εδαφικών κολεοπτέρων (οικογένειες: Carabidae και Tenebrionidae) σε ορεινά οικοσυστήματα

Ανάλυση της δομής και της ποικιλότητας των εδαφικών κολεοπτέρων (οικογένειες: Carabidae και Tenebrionidae) σε ορεινά οικοσυστήματα Ανάλυση της δομής και της ποικιλότητας των εδαφικών κολεοπτέρων (οικογένειες: Carabidae και Tenebrionidae) σε ορεινά οικοσυστήματα Ι. Αναστασίου, Χ. Γεωργιάδης & Α. Λεγάκις Τομέας Ζωολογίας Θαλάσσιας Βιολογίας,

Διαβάστε περισσότερα

Η δράση μας μέσα από το Πρόγραμμα LIFE: Καλές πρακτικές & επιτυχημένα παραδείγματα Γιώργος Σγούρος Διευθυντής

Η δράση μας μέσα από το Πρόγραμμα LIFE: Καλές πρακτικές & επιτυχημένα παραδείγματα Γιώργος Σγούρος Διευθυντής Μέρος 1 Η δράση μας μέσα από το Πρόγραμμα LIFE: Καλές πρακτικές & επιτυχημένα παραδείγματα Γιώργος Σγούρος Διευθυντής Ποιοι είμαστε Η Ορνιθολογική ιδρύθηκε το 1982. Είναι από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΤΗΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥ

ΕΤΗΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥ ΕΤΗΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥ Σύνοψη δράσεων διαχείρισης της βλάστησης στην παραλίμνια ζώνη της Μικρής Πρέσπας για το έτος 2012 Ιανουάριος 2013 Συγγραφή αναφοράς Ειρήνη Κουτσερή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΙ ΩΝ ΠΑΝΙ ΑΣ

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΙ ΩΝ ΠΑΝΙ ΑΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΙ ΩΝ ΠΑΝΙ ΑΣ Α. Λεγάκις Ζωολογικό Μουσείο Πανεπιστηµίου Αθηνών Η παρακολούθηση των ειδών της πανίδας µιας προστατευόµενης περιοχής είναι µια ιδιαίτερα πολύπλοκη διαδικασία γιατί ο αριθµός

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝ ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΕΤΕ: ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ -> ΚΟΚΚΙΝΟ ΧΡΥΣΑΝΘΕΜΟ

ΑΝ ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΕΤΕ: ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ -> ΚΟΚΚΙΝΟ ΧΡΥΣΑΝΘΕΜΟ ΧΡΥΣΑΕΤΟΙ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Είμαστε μέλη της ερευνητικής ομάδας που ασχολείται με το περιβάλλον και με το τι μας κάνει να χαμογελάμε στη φύση. Επιλέξαμε αυτό το θέμα επειδή πιστεύουμε πως ακόμα υπάρχουν πράγματα

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών στην Οικολογία

Εφαρμογές των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών στην Οικολογία Εφαρμογές των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών στην Οικολογία Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: «Εφαρμοσμένη Οικολογία-Διαχείριση Οικοσυστημάτων & Βιολογικών Πόρων» Μάθημα: Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός

Διαβάστε περισσότερα

«Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΝATURA 2000 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ελλάδα και την Κρήτη»

«Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΝATURA 2000 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ελλάδα και την Κρήτη» Ημερίδα με θέμα: «Περιοχές NATURA 2000: Ευκαιρία ή εμπόδιο για την ανάπτυξη;» Ρέθυμνο, Πέμπτη, 28 Ιουλίου 2016 «Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΝATURA 2000 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ελλάδα και την Κρήτη»

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT. Management of the SPA site of Andros Island to achieve a Favourable Conservation Status for its priority species.

PROJECT. Management of the SPA site of Andros Island to achieve a Favourable Conservation Status for its priority species. LIFE+ Nature & Biodiversity 2010- A1 LIFE+ 2010 FOR ADMINISTRATION USE ONLY LIFE+ 10 NAT/ /GR/000637. PROJECT Project title (max. 120 characters): Management of the SPA site of Andros Island to achieve

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Νήσος Κουφονήσι, γύρω νησίδες και νησίδες Καβάλλοι»

ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Νήσος Κουφονήσι, γύρω νησίδες και νησίδες Καβάλλοι» ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας»

Διαβάστε περισσότερα

Η οικονομική διάσταση της εκτατικοποίησης της κτηνοτροφίας στο νησί της Χάλκης

Η οικονομική διάσταση της εκτατικοποίησης της κτηνοτροφίας στο νησί της Χάλκης Η οικονομική διάσταση της εκτατικοποίησης της κτηνοτροφίας στο νησί της Χάλκης Α. Χριστοδούλου 1 και Β. Π. Παπαναστάσης 2 1 Εργαστήριο Δασικής Οικονομικής, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Αριστοτέλειο

Διαβάστε περισσότερα

Συνοπτική περιγραφή των πιέσεων που ασκεί η γεωργία στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Συνοπτική περιγραφή των πιέσεων που ασκεί η γεωργία στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνοπτική περιγραφή των πιέσεων που ασκεί η γεωργία στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χρήσιμη θα ήταν, πριν ασχοληθούμε με την αγροπεριβαλλοντική πολιτική της Ε.Ε., μια συνοπτική αναφορά στις πιέσεις

Διαβάστε περισσότερα

Βιοποικιλότητα & Αγροτικά Οικοσυστήματα

Βιοποικιλότητα & Αγροτικά Οικοσυστήματα ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός:

Διαβάστε περισσότερα

Αυτορρύθμιση στις αγροτικές περιοχές/ύπαιθρος

Αυτορρύθμιση στις αγροτικές περιοχές/ύπαιθρος Αυτορρύθμιση στις αγροτικές περιοχές/ύπαιθρος Πώς μπορεί να καλυφθεί η απουσία του κράτους; Κρίνα Μπελεάν Δικηγόρος ΔΣ Χανίων Περιβαλλοντολόγος, MSc Στην Ελλάδα, οι κατ εξοχήν αγροτικές περιοχές καταλαμβάνουν

Διαβάστε περισσότερα