ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΕΡΡΩΝ ΚΑΙ ΝΙΓΡΙΤΗΣ ΕΤΟΣ ΚΓ - ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Transcript

1 ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΕΡΡΩΝ ΚΑΙ ΝΙΓΡΙΤΗΣ ΕΤΟΣ ΚΓ - ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

2 «Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΗΤΑΣ ὁ ἐν Σέρραις ἀθλήσας». Διμηνιαῖο Περιοδικό Ἱερᾶς Μητροπόλεως Σερρῶν καί Νιγρίτης, ἐκδιδόμενο ὑπό τοῦ Ἐπικοινω νιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος «Ὁ Ἅγ. Νικήτας ὁ Νέος», προνοίᾳ καί ἐπιμελείᾳ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Σερρῶν καί Νιγρίτης κ.κ. ΘΕΟΛΟΓΟΥ. Ἰδιοκτήτης: Ἱερά Μητρόπολις Σερρῶν καί Νιγρίτης. Δ/ΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ πρωτ. Ἰορδάνης Θεμελίδης ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Γεώργιος Μπακιρτζῆς Παναγιώτης Παπαφράγκος Παναγιώτης Σκαλτσῆς Φιλοκτήμων Φάκας Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης Διανέμεται δωρεάν. Συνδρομές προαιρετικές. Ἐπιστολές καί ἐμβάσματα: Ἱερά Μητρόπολις Σερρῶν & Νιγρίτης ΣΕΡΡΕΣ Τηλ Fax Τυπογραφεῖο «ΜΕΛΙΣΣΑ», Ἀσπροβάλτα Θεσ/νίκης τηλ Fax Εἰκόνα ἐξωφύλλου: Ὁ ἀσπασμός τῶν Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου. Ἡ ἐφέστιος εἰκόνα Ἱ.Μονή Καρακάλλου Ἁγ. Ὄρους Τά ἐνυπόγραφα ἄρθρα ἐκφράζουν ἀπόψεις τοῦ ἀρθρογράφου, γιά τίς ὁποῖες καί φέρει ὁ ἴδιος τήν εὐθύνη. Μήνυμα τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Σερρῶν καί Νιγρίτης κ. Θεολόγου πρός τούς μαθητές πού διαγωνίζονται στίς Πανελλήνιες Σχολικές ἐξετάσεις...75 Φιλοκτήμονα Χ. Φάκα: Εἰρήνη: ἡ Πεμπτουσία τῆς χριστιανικῆς ζωῆς...76 Γεωργίου Στ. Μπακιρτζῆ: Θέλουν νά ὑποτάξουν τήν Ὀρθοδοξία...79 Παναγιώτη Ἰ. Σκαλτσῆ: Βιβλιοπαρουσίαση...81 Στ. Δήμου: Ἡ ἴδια πάντα ἱστορία (ποίημα)...82 Κων. Χούπη: Τό Ἔπος τοῦ Λαχανᾶ...83 Κωνσταντίνου Π. Χαραλαμπίδη: Λείψανα καί λατρευτικές τιμές τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη Βαπτιστή καί Προδρόμου στή Δυτική Παράδοση...87 Κυριάκου Παπακυριάκου: Κατάλογος καί βιογραφίες τῶν Μητροπολιτῶν Σερρῶν καί Νιγρίτης (Δ )...90 Ἀπόψεις καί Σχόλια...92 Κων. Κωνσταντινίδη: Ἡ Ἀνάληψις τοῦ Χριστοῦ...95 Κων/νου Β. Χιώλου: Μνήμη Ἐθνοϊερομάρτυρος Ἁγίου Χρυσοστόμου Μητροπολίτου Σμύρνης...98 Λένας Παππᾶ: «Τό παιδί καί τό κοχύλι» (ποίημα) Ἐκκλησιαστικές Εἰδήσεις καί Χρονικά Ἀπό τή Σοφία τῶν Πατέρων: Ὁ Τρισάγιος Ὕμνος τῆς θ. Λειτουργίας Ἔχουν καθῆκον οἱ ὑποτακτικοί, ἔλεγε ὁ ἀββᾶς Ἰσίδωρος, καί σάν πατέρας ν ἀγαποῦν τους Γέροντάς των καί σάν ἄρχοντας νά τούς φοβοῦνται. Οὔτε χάριν τῆς ἀγάπης ν ἀψηφοῦν τό φόβο οὔτε πάλι μέ τό φόβο ν ἀμαυρώνουν τήν ἀγάπη. Ἡ νηστεία, ἔλεγε ὁ ἀββᾶς Ὑπερέχιος, εἶναι χαλινάρι πού συγκρατεῖ τίς κατώτερες ὁρμές. Ὅποιος τήν περιφρονεῖ, μοιάζει μέ ἀχαλίνωτο ἄλογο. Ἕνας ἀπό τούς ἀδελφούς τῆς σκήτης εἶπε στόν ἀββᾶ Θεόδωρο τῆς Φέρμης, πώς κάποιος ἀπό τούς ἐκεῖ μοναχούς γύρισε πίσω στόν κόσμο. Ἀπορεῖς γιά τό εὔκολο ξεγλίστρημα; τοῦ εἶπε ὁ Γέροντας. Αὐτό εἶναι τόσο συνηθισμένο. Θαύμασε, σάν ἀκούσης πώς κατώρθωσε νά ξεφύγει τελικά ἀπό τίς παγίδες τοῦ διαβόλου. Αὐτό εἶναι τό δύσκολο. 74 Ὁ Ἅγιος Νικήτας, τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012

3 Ἀγαπητά μου παιδιά, Χριστός Ἀνέστη! Μέ τή χάρη καί τό πλούσιο ἔλεος τοῦ Θεοῦ ἡ φετινή σχολική χρονιά φθάνει στό τέλος της καί μαζί μ αὐτήν πλησιάζουν οἱ ἡμέρες τῶν πανελληνίων ἐξετάσεων, ὅπου θά κληθεῖτε νά δώσετε τόν καλύτερό σας ἑαυτό, ὥστε νά μπορέσετε νά πετύχετε αὐτό τό ὁποῖο ὁραματισθήκατε γιά τή ζωή σας, τήν εἰσαγωγή σας δηλαδή στά Ἀνώτερα καί Ἀνώτατα Ἐκπαιδευτικά καί Τεχνολογικά Ἱδρύματα τῆς πατρίδας μας. Αὐτή ἡ φοίτησή σας θά σᾶς προσφέρει μία ἐπιπλέον δυνατότητα ἀποκτήσεως ἐφοδίων, πού θά σᾶς βοηθήσουν οὐσιαστικά, ὥστε νά ἀπαντήσετε θετικά καί δημιουργικά στήν πρόκληση τῆς ζωῆς. Κοντά σας σέ αὐτές τίς δύσκολες καί ἰδιαιτέρως ἀπαιτητικές ἡμέρες εἶναι ὄχι μόνο οἱ γονεῖς καί οἱ δάσκαλοί σας, ἀλλά καί ἡ Ἐκκλησία μας, ἡ φιλόστοργη πνευματική μητέρα ὅλων μας. Ὅλοι προσευχόμαστε γιά σᾶς, ὥστε ὁ Κύριός μας νά βοηθήσει τόν καθένα καί τήν καθεμία νά ἀνταποκριθεῖ ἐπιτυχῶς στίς ἀπαιτήσεις αὐτῶν τῶν ἐξετάσεων, δικαιώνοντας ἔτσι μακροχρόνιες προσπάθειες καί ἀγῶνες δικούς σας καί τῆς οἰκογένειάς σας. Σᾶς παρακαλῶ ἰδιαιτέρως, ὅσο μπορεῖτε νά περιορίσετε τό ἄγχος καί τήν ἀγωνία αὐτῶν τῶν ἡμερῶν, ὥστε μέ νηφαλιότητα, ψυχραιμία καί καλή προετοιμασία, νά ἔχετε τήν καλύτερη δυνατή ἐπίδοση. Σᾶς εὔχομαι ἀπό τά βάθη τῆς καρδιᾶς μου πλησμονή δυνάμεως καί φωτισμοῦ στήν ὄμορφη αὐτή προσπάθειά σας. Ὁ Θεός νά εἶναι μαζί σας. Σᾶς συνοδεύω, αὐτές τίς ἰδιαίτερες ὧρες, μέ τήν ἀγάπη καί τήν προσευχή μου. Καλή ἐπιτυχία! Μετά πατρικῶν εὐχῶν Ὁ Μητροπολίτης Ὁ Σερρῶν καί Νιγρίτης ΘΕΟΛΟΓΟΣ Τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012, Ὁ Ἅγιος Νικήτας 75

4 Τοῦ Φιλοκτήμονα Χ. Φάκα Θεολόγου - Φιλολόγου «Εἰρήνη ὑμῖν»: ἦταν ἡ φράση, πού ἀπηύθυνε ὁ Κύριος στούς μαθητές του μετά τήν ἀνάστασή του, τόσο κατά τήν πρώτη ἐμφάνισή του σ αὐτούς, ἀπόντος τοῦ Θωμᾶ, ὅσο καί κατά τή δεύτερη μετά ὀκτώ ἡμέρες, παρόντος καί τοῦ Θωμᾶ. Ἦταν τόση ἡ ταραχή, ἡ ἀνασφάλεια καί ὁ προβληματισμός τῶν μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ μετά τά θλιβερά γεγονότα τῶν παθῶν του καί τοῦ σταυρικοῦ του θανάτου πού προηγήθηκαν, ὥστε τό πρώτιστο ἀγαθό, πού τούς χρειάζονταν τίς στιγμές ἐκεῖνες, ἦταν νά ἠρεμήσει καί νά γαληνέψει ἡ ψυχή τους, νά ἐπικρατήσει μέσα τους ἡ ἀπό Θεοῦ εἰρήνη, γιά νά μπορέσουν νά δεχθοῦν καί νά βιώσουν τό ἀναστάσιμο μήνυμα. Ἡ φράση βέβαια «εἰρήνη ὑμῖν» ἦταν συνηθισμένος ἀνατολικός χαιρετισμός γιά τούς εἰσερχόμενους σέ κατοικία συνανθρώπων τους. Στό συγκεκριμένο ὅμως περιστατικό τῆς ἐμφανίσεως τοῦ ἀναστάντος Κυρίου στούς μαθητές του εἶχε ἰδιάζουσα σημασία. Προσφέρονταν μ αὐτήν οἱ εὐλογημένοι καρποί καί τά σωτήρια ἀποτελέσματα τοῦ θανάτου καί τῆς ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ: ἡ εἰρήνη μέ τό Θεό, ἡ εἰρήνη στίς συνειδήσεις, ἡ εἰρήνη στίς μεταξύ τῶν μαθητῶν του, ἀλλά καί ὅλων τῶν ἀνθρώπων, σχέσεις. Μεγάλη εἶναι ἡ λαχτάρα τοῦ ἀνθρώπου γιά τήν εἰρήνη. Εἶναι μιά ὑπαρξιακή ἀνάγκη. Εἰρήνη ἐπιζητεῖ ὁ ἄνθρωπος πρῶτα μέ τό Θεό. Αὐτή ἡ εἰρήνη ἀποτελεῖ τήν προϋπόθεση γιά τήν ἐπίτευξη καί τή βίωση ὅλων τῶν ἄλλων μορφῶν τῆς εἰρήνης. Γι αὐτήν τήν εἰρήνη δεόμεθα κατά τήν τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας. Γι αὐτήν δέεται ὁ λειτουργός στήν ἀρχή τῆς θείας Λειτουργίας μέ τή φράση: «ὑπέρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης», ἀλλά καί «ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου» καί σ αὐτήν ἀναφέρεται λίγο πρίν τήν ἀπόλυση, ὅταν δέεται: «εἰρήνην τῷ κόσμῳ σου δώρησαι, ταῖς ἐκκλησίαις σου, τοῖς ἱερεῦσι, τοῖς ἄρχουσιν ἡμῶν, τῷ στρατῷ καί παντί τῷ λαῷ σου». Τήν εἰρήνη νιώθει ἐπιτακτική τήν ἀνάγκη νά καλλιεργεῖ καί νά βιώνει ὁ ἄνθρωπος πρῶτα μέ τό Θεό καί στή συνέχεια μέ τούς συνανθρώπους του. Αὐτή ἀποτελεῖ τήν πεμπτουσία τῶν σχέσεών του καί τῆς κοινωνίας - ἐπικοινωνίας του μέ τό Θεό καί τούς ἀνθρώπους, ἀφοῦ οἱ σχέσεις αὐτές συνιστοῦν τόν καταλήθειαν βίον, τήν ὄντως ζωήν κατά τήν ὀρθόδοξη χριστιανική ἀντίληψη. Εἰρηνικές σχέσεις, χωρίς ἔνταση, ὀξύτητα καί ἀντιπαλότητα καλούμαστε νά καλλιεργοῦμε μεταξύ τῶν μελῶν τῆς οἰκογένείας μας, μέ τούς συναδέλφους μας, στίς κοινωνικές γενικά συναναστροφές καί ἐκδηλώσεις μας. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, ὅταν ἔλεγαν εἰρήνη, ἐννοοῦσαν κυρίως τό ἀντίθετο τοῦ πολέμου, μιά κατάσταση ἀστικῆς εὐδαιμονίας. Εἶχαν καθιερώσει μάλιστα τό θεσμό τῶν ἀμφικτιονιῶν γιά τή διασφάλιση τῆς εἰρή- 76 Ὁ Ἅγιος Νικήτας, τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012

5 νης. Συνηθισμένοι δέ νά θεοποιοῦν διάφορες ἀφηρημένες ἔννοιες, θεοποίησαν καί τήν εἰρήνη. Τή θεά εἰρήνη τή θεωροῦσαν θυγατέρα τοῦ Δία καί τῆς Θέμιδας καί ἀδελφή τῆς Εὐνομίας καί τῆς Δίκης. Οἱ Ρωμαῖοι εἶχαν τή λεγόμενη pax romana, τήν ρωμαϊκή εἰρήνη. Μ αὐτήν ἐννοοῦσαν τήν ἥσυχη πολιτική κατάσταση, πού ἐπέβαλλαν στούς λαούς πού νικοῦσαν στά πεδία τῶν μαχῶν καί τούς περιελάμβαναν στή συνέχεια στήν ρωμαϊκή ἐπικράτεια. Στούς κατοπινούς αἰῶνες ἔγιναν πάμπολλα συνέδρια διεθνή, στόν εὐρωπαϊκό κυρίως χῶρο, γιά τή διασφάλιση τῆς εἰρήνης, ἱδρύθηκαν γιά τόν ἴδιο σκοπό διεθνεῖς ὀργανισμοί, ὅπως ἡ Κοινωνία τῶν Ἐθνῶν μετά τόν Α παγκόσμιο πόλεμο καί ὁ Ο.Η.Ε. μετά τόν Β παγκόσμιο πόλεμο, καθιερώθηκε νά ἀπονέμεται κάθε χρόνο ἀπό τή νορβηγική βουλή τό βραβεῖο Νόμπελ εἰρήνης σέ πρόσωπα, πού διακρίνονται γιά τήν προσφορά τους στόν τομέα τῆς εἰρήνης καί γράφτηκαν ἀναρίθμητα σχετικά συγγράμματα ἀπό καταξιωμένους συγγραφεῖς. Ὅλα αὐτά βέβαια γιά τήν λεγόμενη κοσμική εἰρήνη. Τήν ἀληθινή ὅμως εἰρήνη δίνει ἁπλόχερα μόνο ὁ Χριστός. Αὐτός εἶπε: «εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν, εἰρήνην τήν ἐμήν δίδωμι ὑμῖν οὐ καθώς ὁ κόσμος δίδωσιν, ἐγώ δίδωμι ὑμῖν» (Ἰωάν. 14, 27). Ἀρκεῖ ἐμεῖς νά τή δεχόμαστε καί νά μήν τῆς κλείνουμε ἑρμητικά τήν πόρτα τῆς ψυχῆς μας. Ἡ καλλιέργεια καί ἡ βίωση τῆς εἰρήνης στίς διαπροσωπικές σχέσεις δέ σημαίνει ταυτότητα γνωμῶν καί ἀπόψεων. Ἡ διατύπωση διαφορετικῶν ἀπόψεων γιά συγκεκριμένα θέματα εἶναι ὄχι μόνον ἀνεκτή καί θεμιτή ἀλλά καί ἐπιβεβλημένη. Ἀρκεῖ οἱ διαφορετικές ἤ καί ἀντίθετες καμιά φορά ἀπόψεις νά διατυπώνονται μέ διακριτικότητα, εὐπρέπεια καί σεβασμό. Κι ὅταν δημιουργεῖται, ἀπό ἀνθρώπινη ἀδυναμία, ἔνταση, παρεξήγηση καί ψυχρότητα, καλό εἶναι νά ἐκλείπει αὐτή τό ταχύτερο δυνατό. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγει: «μή ἐπιδυέτω ὁ ἥλιος ἐπί τῷ παροργισμῷ ὑμῶν» (Ἐφεσ. 4, 26). Νά μή μᾶς βρίσκει τό ἡλιοβασίλεμα διακατεχόμενους ἀπό θυμό καί ὀργή ἀπέναντι στούς συνανθρώπους μας. Ὁ ἴδιος ἀπόστολος προσθέτει: «εἰρήνην διώκετε μετά πάντων» (Ἑβρ. 12, 14) καί «εἰ δυνατόν, τό ἐξ ὑμῶν μετά πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. 12, 18). Ὅπου πηγαίνεις, ὅπου βρεθεῖς ὅποια σχέση κι ἄν συνάπτεις, ἡ παρουσία σου νά εἶναι πάντοτε εἰρηνική. Ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά τή σύναψη καί καλλιέργεια εἰρηνικῶν σχέσεων μέ τούς ἀνθρώπους μας εἶναι ἡ ἐξασφάλιση καί βίωση τῆς εἰρήνης μέ τόν ἑαυτό μας. Πρόκειται γιά τήν ἐσωτερική γαλήνη, τήν πραότητα, τήν ἀοργισία, τήν ἠρεμία τῆς συνειδήσεώς μας, χωρίς τούς ἐλέγχους καί τίς τύψεις της. Παράγοντες, πού ἐμποδίζουν τή βίωση τῆς εἰρήνης μέ τόν ἑαυτό μας, εἶναι ἡ ὑποδούλωσή μας σέ διάφορα πάθη, ὅπως εἶναι ἡ πλεονεξία γιά τήν ὁποία ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγει ὅτι «ρίζα πάντων τῶν κακῶν ἐστιν» (Α Τιμ. 6, 10), ἡ φιλαρχία, γιά τήν ὁποία ὁ ἱερός Χρυσόστομος διαμηνύει ὅτι τίποτε δέν μπορεῖ νά διαιρέσει ἀκόμη καί τήν Ἐκκλησία, ὅπως αὐτή, «οὐδέν οὕτως Ἐκκλησίαν δυνήσεται διαιρεῖν, ὡς φιλαρχία». Ἄλλο πάθος, πού ἀντιστρατεύεται τήν εἰρήνη, εἶναι ὁ ἐγωϊσμός. Ὁ ἐγωϊστής, λέγει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, «πάντων βούλεται μείζων εἶναι καί οὐδένα ἄξιον αὐτοῦ εἶναι φησί καί ὅσης ἄν τύχῃ τιμῆς, πλείονος ἐρᾷ». Χαλάει τόν κόσμο ἀπό κενοδοξία, ἄν συμβεῖ νά τόν κολακέψουν καί νά τόν ἐπαινέσουν, καί ἐπαναστατεῖ, ἄν ἐπαινέσουν κάποιον ἄλλο καί ὄχι τόν ἑαυτό του. Καί τέλος οἱ ἐμπαθεῖς λογισμοί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ἀνθρώπου, πού ἀπώλεσε τήν ἐσωτερική του εἰρήνη ἐξαιτίας τῆς ὑποδουλώσεώς του σέ ἐμπα- Τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012, Ὁ Ἅγιος Νικήτας 77

6 θεῖς λογισμούς, πού τόν ὁδήγησαν τελικά σέ ἔγκλημα καί σέ ταπεινωτικό θάνατο, ἀποτελεῖ ἡ περίπτωση τοῦ Κώνσταντα, βασιλιᾶ τῆς Κων/πόλεως. Γράφει σχετικά μ αὐτόν ὁ Ἠλίας Μηνιάτης στό ἔργο του: «Διδαχαί καί Λόγοι» στή σελ. 122: «Κώνστας, βασιλεύς τῆς Κων/πόλεως (διηγεῖται εἰς τά χρονικά του Γεώργιος ὁ Κεδρηνός) διά ὑποψίαν τῆς βασιλείας, ὅπου δέν θέλει νά ἔχῃ σύντροφον οὔτε σκιάν, ἐβίασε τόν μικρότερόν του ἀδελφόν Θεοδόσιον νά ἀφίσῃ τά βασίλεια καί νά ὑπάγῃ νά ἱερωθῇ καί νά χειροτονηθῇ διάκονος ἐχειροτονήθη, μά τοῦτο δέν ἔφθασε, διατί ὕστερα ἀπό ὀλίγας ἡμέρας ἔκαμε καί τόν ἐθανάτωσαν. Νέος Κάϊν ἀδελφοκτόνος, ἱερόσυλος, ἐλογίασε νά ζήση χωρίς φόβον καί χωρίς κίνδυνον, βασιλεύων χωρίς ἀδελφόν μά ἐκείνην τήν νύκτα εἰς τό βαθύτατον σκότος, ὅταν ὁ τύραννος θέλῃ νά σφαλίσῃ εἰς ὕπνον τά μάτια του, ἰδού παρασταίνεται ἐπρός του ὁ ἀδικοφονευμένος ἀδελφός Θεοδόσιος, ἐνδεδυμένος τήν ἱεράν στολήν ὡσάν διάκονος καί, κρατώντας εἰς τό χέρι του ἕνα ποτήριον γεμᾶτον ἀπό τό αἷμα, ὅπου ἀκόμη ἐκάπνιζεν θερμόν, «ἀδελφέ, πίε» τοῦ εἶπε, μέ τρομεράν φωνήν - ἐγώ εἶμαι ὁ ἀδελφός σου Θεοδόσιος, ὅπου ἐφόνευσες τοῦτο εἶναι τό αἷμα μου, ὅπου ἐδίψησες, «πίετο» καί χόρτασε τήν αἱμοβόρον σου δίψαν «ἀδελφέ, πίε». Τοῦτο σήμερον, τοῦτο αὔριον, τοῦτο καθ ἑκάστην ἡμέραν καθε φοράν, ὅπου ἔρχεται εἰς ὕπνον νά σφαλίσῃ τά μάτια του, ἔρχεται καί ὁ ἀδελφός νά τρομάξῃ τήν καρδίαν του «ἀδελφέ, πίε»... ὁλοῦθεν ἔχει τήν αὐτήν βάσανον, διατί βαστᾶ εἰς τήν συνείδησιν τήν ἀφορμήν τῆς βασάνου, ὁλοῦθεν τόν συντροφεύει ἡ σκοτεινή ἐκείνη σκιά «ἀδελφέ, πίε» καί τοῦτο ἕως πότε; ἕως ὅτου διά δικαίαν Θεοῦ παραχώρησιν, ἀφοῦ εἶχε περασμένους ὀλίγους χρόνους ἀγωνιζόμενης ζωῆς, μέσα εἰς ἕνα λουτρόν ἐφονεύθη καί ἐδῶ ἐτελείωσε νά πίῃ τό πικρόν ἐκεῖνο ποτήριον «ἀδελφέ, πίε». Ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφει στήν πρός Γαλάτας ἐπιστολή του ὅτι ἡ εἰρήνη εἶναι καρπός τοῦ ἁγίου Πνεύματος. «Ὁ δέ καρπός τοῦ Πνεύματος ἐστι, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πραότης, ἐγκράτεια» (Γαλ. 5,22). Καρπός τοῦ ἁγίου Πνεύματος, λοιπόν, καί δῶρο Θεοῦ ἡ εἰρήνη. Κάθε δῶρο ὅμως προϋποθέτει τήν ἐλεύθερη ἀποδοχή του. Δέ γίνεται ἀποδεκτό μέ πίεση καί βία. Γιά τήν ἀποδοχή, τήν ἀξιοποίηση καί τήν ἀποτελεσματικότητά του χρειάζεται ἀκόμη καί ἡ προσπάθεια καί ὁ προσωπικός ἀγώνας τοῦ ἀποδέκτη. Μέ τήν ἀδράνεια καί ἀπραξία δέν πετυχαίνεται τίποτε. Ἀγώνας, λοιπόν, χρειάζεται γιά τή βίωση τῆς εἰρήνης «ἐν ἀγάπῃ καί μετανοίᾳ». «Ἐάν εἰρήνη ᾖ, καί ἀγάπη ἔσται ἐάν ἀγάπη ᾗ, καί εἰρήνη ἔσται», γράφει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Οἱ διενέξεις καί τά μίση ἐξαφανίζονται, ὅταν στίς καρδιές μας βασιλεύει ἡ ἀγάπη καί ἡ ἀναπόσπαστα μ αὐτήν συνεδεμένη εἰρήνη. Εἴθε, λοιπόν, ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ, «ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν» κατά τόν ἀπόστολο Παῦλο νά φρουρεῖ πάντα τίς καρδιές μας καί τά νοήματα ὅλων μας «ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Φιλ. 4, 7). 78 Ὁ Ἅγιος Νικήτας, τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012

7 Τοῦ φιλολόγου Γεωργίου Στ. Μπακιρτζῆ Στίς 10 Ὀκτωβρίου 1934 δολοφονεῖται στή Μασσαλία ὁ βασιλιάς τῆς Γιουγκοσλαβίας Ἀλέξανδρος Α ἐπίσημα προσκεκλημένος ἀπό τήν Γαλλία. Ἡ δολοφονία ἔγινε ἀπό Κροάτες τρομοκράτες τοῦ Οὐστάσι. Πρωταρχικός ὁ ρόλος ὑπῆρξε τοῦ δικηγόρου τοῦ Ζάγκρεμπ Ἄντε Πάβελιτς, πού ἔκανε τό πᾶν γιά τή δημιουργία ἀνεξάρτητου Κροατικοῦ Κράτους. Ὑποστηριζόταν ἀπό τήν Ἰταλία, τή Γερμανία τοῦ Γ Ράιχ, τήν Βουλγαρία καί τήν Οὑγγαρία, γιατί ἐξυπηρετοῦσε τά σχέδιά τους, πού ἦταν ἀντίθετα μέ τή φιλότιμη προσ πάθεια τοῦ Ἀλεξάνδρου τοῦ Α. Σημαντικό εἶναι νά ξέρουμε ὅτι ὁ Πάβελιτς τά πρῶτα στηρίγματά του βρῆκε στούς Βουλγάρους κομιτατζῆδες, πού διεκδικοῦσαν τή Μακεδονία ἀπό Σέρβους καί Ἕλληνες. Μάλιστα ἀναφέρεται ὅτι οἱ Οὐστάσι, πού ὀργάνωσε ὁ Πάβελιτς, ἐκπαιδεύτηκαν ἀπό τήν τρομοκρατική βουλγαρική ὀργάνωση Ο.Ρ.Ι.Μ. Στίς 6 Ἀπριλίου 1941 μπαίνουν στή Γιουγκοσλαβία τά γερμανικά στρατεύματα. Τήν ἡμέρα αὐτή ὁ Πάβελιτς καί ὁ συνδιοργανωτής τῆς δολοφονίας τοῦ Ἀλεξάνδρου Κβάτερνικ ἀνακηρύσσουν τήν ἀνεξαρτησία τοῦ Κροατικοῦ Κράτους. Λίγες μέρες ἀργότερα (στίς 18 Ἀπριλίου 1941) ὁ Πάβελιτς προσφέρει στόν δούκα τοῦ Σπολέτο, ἀνεψιό τοῦ βασιλιά τῆς Ἰταλίας, τό στέμμα τῆς Κροατίας, πράγμα πού ἰδιαίτερα ἱκανοποιεῖ τόν Βίκτωρα Ἐμμανουήλ Α, βασιλιά τῆς Ἰταλίας. Ὁ τελευταῖος σπεύδει νά ἐκφράσει τή χαρά καί τήν ὑποστήριξή του. «Εἴμαστε εὐτυχεῖς καί ἐπωφελούμαστε τῆς εὐκαιρίας γιά νά διαβεβαιώσουμε τούς κ.κ. ἀντιπροσώπους τοῦ ἀνεξαρτήτου Κράτους τῆς Κροατίας πώς ἡ Ἰταλία, φίλη πάντοτε καί ἀλληλέγγυος μέ τόν ἐκλεκτό του λαό, εἶναι ἕτοιμη νά παράσχει ὅλη τήν ἀδελφική συνδρομή της στά σχέδια καί τίς ἐνέργειές του» 1. Ὁ Πάβελιτς κύριος τῆς καταστάσεως στήν Κροατία, ὅσο μάλιστα σημειώνουν οἱ φίλοι του καί ὑποστηρικτές του (Γερμανοί καί Ἰταλοί) νίκες, ἐφαρμόζει τρομερά ἀντίποινα σέ βάρος τῆς μειονότητας τῶν Σέρβων Ὀρθοδόξων στήν περιοχή τῆς Κροατίας, ὅπου, ὅσο ζοῦσε ὁ Ἀλέξανδρος Α, διατηροῦσαν τήν ἐξουσία. Ἔχουμε πολλές ἀφηγήσεις γιά τίς ἄγριες σφαγές τῶν Ὀρθοδόξων Σέρβων ἀπό τούς καθολικούς Οὐστάσι, πού καθοδηγοῦνταν ἀπό τόν 1. «Μεγάλα Ἱστ. Αἰνίγματα τῆς ἐποχῆς μας» τόμος 6ος, σελ Τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012, Ὁ Ἅγιος Νικήτας 79

8 Πάβελιτς. Πολλές ἀπό αὐτές εἶναι τόσο τρομερές, πού φαίνονται φανταστικές. Θά ἀναφέρουμε μία. Μᾶς τή δίνει ὁ δημοσιογράφος Κούρτσιο Μαλαπάρτε ἀπό συνέντευξή του μέ τόν Πάβελιτς: «Καθώς ἐκεῖνος μιλοῦσε, ἐγώ παρατηροῦσα ἕνα καλάθι τοποθετημένο στά δεξιά πάνω στό γραφεῖο του. Τό σκέπασμα ἦταν ἀνασηκωμένο καί ἔβλεπε κανείς πώς τό καλάθι ἦταν γεμάτο θαλασσινά. Τουλάχιστον ἔτσι μοῦ φάνηκε. Θἄλεγε κανένας πώς ἦταν στρείδια, ἀλλά βγαλμένα ἀπό τά ὄστρακά τους, ὅπως τά βλέπουμε καμιά φορά ἐκτεθειμένα πάνω σέ μεγάλους δίσκους στίς προθῆκες στό Λονδίνο. Ὁ Καζερτάνο (πληρεξούσιος ὑπουργός τῆς Ἰταλίας στό Ζάγκρεμπ, πού συνόδευε τόν Μαλαπάρτε στήν ἐπίσκεψή του) μέ κοίταξε καί μοῦ ἔκλεισε τό μάτι: Τί θάλεγες γιά μιά ὡραία σούπα μέ στρείδια, ἔ; Εἶναι στρείδια τῆς Δαλματίας; ρώτησα. Ὁ Ἄντε Πάβελιτς σήκωσε τό σκέπασμα τοῦ καλαθιοῦ καί, δείχνοντάς μου τά θαλασσινά, ἐκείνη τή γλοιώδη ζελατινένια μάζα τῶν στρειδιῶν, μοῦ εἶπε μέ χαμόγελο, ἐκεῖνο τό νωθρό του χαμόγελο: Εἶναι ἕνα δῶρο ἀπό τούς πιστούς μου Οὐστάσι: πρόκειται γιά εἴκοσι κιλά ἀνθρώπινα μάτια...» 2. Μακάβρια ἡ σκηνή, ἀποκαλυπτική ὅμως γιά τίς ἄγριες σφαγές τῶν Σέρβων Ὀρθοδόξων ἀπό τούς καθολικούς Οὐστάσι, σέ συν εργασία μέ τούς κατακτητές στά φοβερά ἐκεῖνα χρόνια τοῦ πολέμου. Κάποιοι τούς ἀνεβάζουν σέ ὀκτακόσιες χιλιάδες. Πολλοί ἰσχυρίζονται ὅτι τά φοβερά ἐκεῖνα ἐγκλήματα ἔγιναν μέ τίς εὐλογίες τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ ἐκεῖ ἀρχιεπισκόπου της, τόν ὁποῖον μάλιστα - γράψαμε γι αὐτό ἄλλη φορά - πρίν ἀπό λίγα χρόνια ἁγιοποίησε ἡ παπική ἐκκλησία. Νά σημειώσουμε καί μιά λεπτομέρεια, πού ἐνισχύει τόν παραπάνω ἰσχυρισμό. Μετά τήν ἧττα τοῦ ἄξονα, τό 1945, ὁ Πάβελιτς καί ἀρκετές χιλιάδες Οὐστάσι βρῆκαν καραφύγιο σέ Μοναστήρια τῆς Αὐστρίας καί Ἰταλίας. «Μέσα σ αὐτά τά θρησκευτικά ἱδρύματα - ἐννοεῖται τῆς Δυτικῆς ἐκκλησίας - ὁ Ἄντε Πάβελιτς φοροῦσε γιά κάμποσους μῆνες τό ράσο» 3, πρίν ἐπιβιβαστεῖ παράνομα σέ ἰταλικό πλοῖο (τό 1948) μέ προορισμό τήν Ν. Ἀμερική. Ἄν οἱ Σέρβοι δέν ἦσαν ὀρθόδοξοι, ἀλλά καθολικοί, ἀσφαλῶς ἡ στάση τοῦ Πάπα καί τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας θά ἦταν διαφορετική. Ἀλλά εἴπαμε ἄλλοτε, ὅτι πάντα ἡ Δυτική ἐκκλησία ἐπιδίωκε καί δέν ἔπαψε καί σήμερα νά θέλει νά πνίξει ἤ, τό ἠπιότερο, νά ὑποτάξει τήν ὀρθοδοξία, κι ἄς ἐθελοτυφλοῦν ὅσοι δικοί μας πιστεύουν στήν καλή θέληση τοῦ Πάπα. 2. Αὐτόθι σελ Αὐτόθι σελ Ὁ Ἅγιος Νικήτας, τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012

9 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Ι. ΣΚΑΛΤΣΗ Ἅγιος Νικήτας, Πολιοῦχος τῶν Σερρῶν, Βίος καί Παρακλητικός Κανόνας [Ἱερά Μητρόπολις Σερρῶν καί Νιγρίτης], Σέρρες 2012, σσ. 53. Ἡ Ἱερά Μητρόπολη Σερρῶν καί Νιγρίτης ἐξέδωσε πρόσφατα τό βίο καί τόν παρακλητικό κανόνα τοῦ πολιούχου τῶν Σερ - ρῶν ἱερομάρτυρος ἁγίου Νικήτα. Τήν κα λαίσ θητη αὐτή ἔκδο ση προλογίζει ὁ Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Θεολόγος, εὐ - χόμενος ἡ χάρη τοῦ ἀναστάντος Κυρίου, μέ τίς ὁλόθερμες εὐ χές τοῦ ἁγίου Νική τα, «νά εἶναι πάντοτε μαζί μέ ὅσους κοπίασαν γι αὐτήν τήν ἔκδοση καί μέ αὐτούς πού θά διαβάσουν τό βιβλίο αὐτό». Στό πρῶτο κεφάλαιο τοῦ νέου βιβλίου γίνεται λόγος γενικά γιά τούς μάρτυρες καί νεομάρτυρες. Ἐπισημαίνεται τό ὅτι οἱ ἅγιοι μάρτυρες ἔκαμαν προσωπικό τους βίωμα τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ, ἡ Ἐκκλησία εἶναι φυτώριο μαρτύρων καί ἁγίων, καί οἱ νεομάρτυρες κατά τήν περίοδο τῆς τουρκοκρατίας ἀναζωπύρωσαν τή φλόγα τῆς θρησκευτικῆς καί τῆς ἐθνικῆς συνείδησης τῶν ὑποδούλων Ἑλλήνων. Στό δεύτερο κεφάλαιο ἀναπτύσσεται τό συναξάρι τοῦ ἁγίου νεομάρτυρα Νικήτα. Μνημονεύεται ἡ ἐκ τῆς Ἠπείρου καταγωγή του, ὁ ἐνάρετος βίος του, ἡ ἔλευσή του στίς Σέρρες μετά ἀπό μακροχρόνια πνευματική ἄσκηση στό Ἅγιον Ὄρος, καί τό σεπτό του μαρτύριο μετά ἀπό ἄρνησή του νά προδώσει τήν πίστη του. Τό τρίτο κεφάλαιο ἐξετάζει πιό ἀναλυτικά τήν πορεία τοῦ ἁγίου Νικήτα πρός τό μαρτύριο. Γίνεται ἀναφορά στήν κατά τίς ἀρχές τῆς Μ. Ἑβδομάδος τοῦ 1808 μετάβασή του ἀπό τό ἐν Σέρραις Μοναστήρι τῆς Λιόκαλης στό Ναό τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Κρυονερίτη, στόν προαύλιο χῶρο τοῦ τζαμιοῦ Ἀχμέτ πασᾶ, στό περιστατικό μέ τό χωλό νεαρό μουσουλμάνο στόν ὁποῖον ὑπέδειξε τήν πίστη στό Χριστό ὡς δυνατότητα θεραπείας του, στήν ἐξ αἰτίας αὐτοῦ τοῦ γεγονότος σύλληψή του, στή δίκη του, στίς ὑποσχέσεις τῶν Τούρκων γιά νά τόν ἐλευθερώσουν, στή μαρτυρία τῆς πίστεως καί τήν ὑπομονή τοῦ ἁγίου ἀπό τά φρικτά βασανιστήρια, καί τέλος στή φυλάκισή του καί τόν δι ἀπαγχονισμοῦ μαρτυρικό του θάνατο τό βράδυ τοῦ Μ. Σαββάτου, 4 Ἀπριλίου τοῦ Τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012, Ὁ Ἅγιος Νικήτας 81

10 Στό τέταρτο καί τελευταῖο κεφάλαιο δίδονται σχετικές μέ τήν τιμή τοῦ ἁγίου Νικήτα πληροφορίες. Ἡ πρώτη πληροφορία σχετίζεται μέ τήν ἀνακομιδή τῶν λειψάνων τοῦ ἁγίου πού ἔγινε σέ ἄγνωστο χρόνο. Στή συνέχεια μνημονεύεται ἡ πρωτοβουλία τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Σερρῶν καί Νιγρίτης κυροῦ Κωνσταντίνου Καρδαμένη ( ) γιά τήν ἐκ τῆς Σκήτης τῆς Ἁγίας Ἄννης προσφορά τμήματος λειψάνου τοῦ ἁγίου πού σήμερα φυλάσσεται στόν ὁμόνυμο Ναό του. Γίνεται ἀκόμη λόγος γιά τήν ἀπό τό μακαριστό Μητροπολίτη τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας κυρό Μάξιμο θεμελίωση, κατά τό ἔτος 1996, τοῦ Ναοῦ τοῦ ἱερομάρτυρος Νικήτα, ἡ ὁλοκλήρωση τοῦ ὁποίου ἔγινε χάρη στήν ποιμαντική φροντίδα καί τό φιλάγιο πνεῦμα τοῦ νῦν Σεβ. Μητροπολίτου κ. Θεολόγου. Μνημονεύεται ἐπίσης ἡ ἡμέρα μνήμης τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ἱερομάρτυρος Νικήτα τοῦ Νέου, ὁ ὁποῖος ἀπό τό ἔτος 1987 τιμᾶται τήν Κυριακή τοῦ Ἀντίπασχα (τοῦ Θωμᾶ), μέ ἐπίκεντρο τό νεόδμητο καί μεγαλοπρεπή Ναό του. Στό τέλος τοῦ βιβλίου αὐτοῦ τό ὁποῖο διανθίζεται μέ εἰκόνες τοῦ ἁγίου Νικήτα, δημοσιεύεται ὁ παρακλητικός κανών τοῦ ἱερομάρ τυρος πού εἶναι ποίημα τοῦ μακαριστοῦ ὑμνογράφου τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας κυροῦ Γερασίμου Μικραγιαννανίτου. Τά κείμενα τοῦ βιβλίου εἶναι τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου μας, ἐνῶ γιά τήν ἐπιμέλεια τῆς ἐκδόσεως ἐργάσθηκε ὁ κ. Χαρ. Βουρουτζίδης. Κάποτε ποδοπατοῦνταν ἡ πίστη πίσω ἀπό σιδηρᾶ παραπετάσματα....ὕστερα σφαγιάζονταν ἡ ζωή εἰς τόπον λεγόμενον Κύπρον......Ὕστερα δολοφονούνταν ἡ ἐλπίδα στίς φυλακές τῆς Βορείου Ἠπείρου....Σήμερα σκοτώνεται ἡ ἀλήθεια -μαζί μέ χιλιάδες ἀνθρώπινες ζωέςστίς «θερμές» περιοχές τῆς Γῆς. Καί κάπου ἀνάμεσα στίς οἰμωγές, στούς θρήνους καί στά δάκρυα -ὅσο κι ἄν ἐπισκιάζεται ἀπ τά οὐρλιαχτά τῶν δημίωνθαρρῶ πώς ξεχωρίζει μιά φωνή σάν τότε, στοῦ Ἀδάμ τήν ἐξορία: «Κάϊν, ποῦ εἶναι ὁ ἀδελφός σου;». Στ. Δήμου 82 Ὁ Ἅγιος Νικήτας, τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012

11 Τοῦ Κων. Χούπη Διοικητή τῆς 10ης Ταξιαρχίας Σερρῶν* «Δίκαιο εἶναι, ἀλλά καί ἀναγκαῖο, νά τιμοῦμε τή μνήμη ἐκείνων, πού μέ τήν ἀνδρεία τους, μᾶς παρέδωσαν, ἐλεύθερη τήν πατρίδα μας». Τά ἀθάνατα αὐτά λόγια τοῦ Περικλῆ, ἐπαναλαμβάνουμε καί ἐμεῖς σήμερα, τιμώντας ἐκείνους, πού κατάφεραν νά νικήσουν μέ τό ἔργο τους τόν πανδαμάτορα χρόνο καί νά ἀναχθοῦν σέ σύμβολα ἐθνικῆς προσφορᾶς. Τά γεγονότα πού ἔχουν σημαδέψει τήν Ἱστορία μας εἶναι τόσα πολλά καί σημαντικά. Ἡ ἀνάκλησή τους ὅμως στό παρόν συμβάλλει στήν ἀναζήτηση τῆς συλλογικῆς Ἐθνικῆς συνείδησης, στή δόμηση τῆς κοινωνικῆς συνοχῆς, καί στόν ὁρισμό τῶν ὁρίων τῆς ἐλευθερίας μας. Στρέφουμε, εὐγνώμονες καί σήμερα, τό βλέμμα μας, πρός τούς πρωτοπόρους τῆς περιόδου , πρός τούς ἥρωες τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων, πρός ὅλους ἐκείνους, ἀξιωματικούς καί στρατιῶτες, ἐπώνυμους καί ἀνώνυμους, πού περήφανοι καί ἱκανοποιημένοι, ἀναπαύονται, κάτω ἀπό τό ἀνάλαφρο καί δροσερό μακεδονικό χῶμα, γιατί, μέ τήν δική τους θυσία, ἡ Μακεδονία μας σήμερα χαίρεται τή λευτεριά της, καί ἡ Ἑλλάδα τήν Ἐθνική της ἀκεραιότητα καί ἀξιοπρέπεια. Μέ τό σημερινό ἑορτασμό εὐελπιστοῦμε νά μεταφέρουμε τόν ἐθνικό παλμό τοῦ , ὅταν ὅλοι οἱ Ἕλληνες ἀδελφωμένοι, σέ ἐθνική πανστρατιά καί μέ ὁμοψυχία ζηλευτή, ἀποδύθηκαν σέ ἕνα τιτάνιο ἀγώνα καί ἐπιτέλεσαν θαύματα. 99 χρόνια πρίν ὁ Ἑλληνικός Στρατός, ἄρρηκτα ἑνωμένος μέ τό λαό καί κάτω ἀπό τήν ἄξια πολιτειακή, πολιτική καί στρατιωτική ἡγεσία τῆς Χώρας, ἔγραψε τίς ἡρωϊκές σελίδες τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων, στήν Ἤπειρο, τή Μακεδονία, καί τά νησιά τοῦ Αἰγαίου, προκαλώντας τό θαυμασμό τῶν Συμμάχων του ἀλλά καί τό δέος τῶν ἀντιπάλων του. Καθιέρωσε τήν Ἑλλάδα ὡς ἕναν ἀπό τούς κυριότερους ρυθμιστικούς παράγοντες τῶν βαλκανικῶν πραγμάτων καί ἀναίρεσε τήν βουλγαρική ἄποψη, πού ἦταν ἰδιαιτέρως προβεβλημένη στήν Εὐρώπη καί παρουσίαζε τή Βουλγαρία ὡς τό ἰσχυρότερο κράτος τῆς περιοχῆς καί κύριο μέτοχο τῶν ἐπιτυχιῶν τοῦ Βαλκανικοῦ Συνασπισμοῦ ἐναντίον τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Ἡ Ἑλλάδα βγῆκε ἀπό τούς δύο Βαλκανικούς Πολέμους ἑνωμένη καί ἰσχυρή, ἀφοῦ μέ αὐτούς, ἡ ἐδαφική της ἔκταση σχεδόν διπλασιάστηκε καί ἑκατομμύρια ὑποδούλων Ἑλλήνων ἀδελφῶν μας, ἀπέκτησαν τήν ἐλευθερία τους. 19 ἕως 21 Ἰουνίου 1913 ὁ Ἕλληνας «γιά τόν *Ἐκφωνήθηκε κατά τή διάρκεια τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς Μάχης τοῦ Λαχανᾶ παρουσίᾳ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου μας κ. Θεολόγου, Ἀρχῶν καί τοῦ λαοῦ. Τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012, Ὁ Ἅγιος Νικήτας 83

12 σκλαβωμένο ἀδελφό καί γιά τῆς Πατρίδας τήν τιμή», ἐπιτυγχάνοντας τήν ὑπέρβαση τοῦ μέτρου, μέ ἡρωϊσμό ἀπαράμιλλο καί αὐτοθυσία ἀξιοθαύμαστη, δόξασε τήν Ἑλλάδα καί γέμισε τό λαό της μέ ἐθνική ὑπερηφάνεια,δείχνοντας ὅπως εἶπε καί ὁ ποιητής, ὅτι: «Ἡ μεγαλοσύνη στά Ἔθνη δέν μετριέται μέ τό στρέμμα, ἀλλά μέ τῆς καρδιᾶς τό πύρωμα μετριέται καί μέ αἷμα». 19 ἕως 21 Ἰουνίου 1913 νέες ἰαχές θριάμβου στόν Λαχανᾶ, σκόρπιζαν ρίγη συγκινήσεως στούς ἀπανταχοῦ Ἕλληνες: «Πήραμε τό Κιλκίς» «Ἔπεσε ὁ Λαχανᾶς» ἀντηχοῦσε παντοῦ. Γιά νά ἀντιληφθοῦμε καλύτερα, τήν ἀποφασιστική γιά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Μακεδονίας σημασία τῆς ὁμώνυμης μάχης καί νά ἐκτιμήσουμε σωστά, καί στίς πραγματικές της διαστάσεις τήν ἐθνική προσφορά τῶν ἡρωικῶν μαχητῶν τοῦ Λαχανᾶ, ἄς ἀνατρέξουμε γιά λίγο, στά γεγονότα πού διαδραματίσθηκαν τίς ἡμέρες ἐκεῖνες. Ἡ Ἑλλάδα ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς κήρυξης τοῦ πολέμου κατά τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ἐπιζήτησε νά συνεννοηθεῖ μέ τούς συμμάχους της, γιά τή δίκαιη διανομή τῶν ἀπελευθερωμένων ἐδαφῶν. Ἡ Βουλγαρία, ὅμως πού ὁραματιζόταν τή δημιουργία τῆς «Μεγάλης Βουλγαρίας» τῆς Συνθήκης τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, ἔδειξε ἀπροθυμία πάνω στό συγκεκριμένο θέμα. Τήν ἴδια τακτική τήρησε ἡ Βουλγαρία καί πρός τήν ἀπαίτηση τῆς Σερβίας νά ἀναθεωρηθεῖ ἡ Συνθήκη τοῦ 1912 μέ τήν ὁποία εἶχαν ρυθμίσει τά μεταξύ τους ἐδαφικά ζητήματα. Ἀπότοκο γεγονός τῶν παραπάνω ἦταν ἡ Συνθήκη συμμαχίας μεταξύ Ἑλλάδας καί Σερβίας στίς 19 Μαΐου στή Θεσσαλονίκη ἡ ὁποία ἐρχόταν νά ἐπιβεβαιώσει τήν οὐσιαστική διάσπαση τοῦ Βαλκανικοῦ Συμμαχικοῦ Μετώπου τοῦ Α Βαλκανικοῦ Πολέμου. Παρόλα αὐτά, ὁ τότε πρωθυπουργός Ἐλευθέριος Βενιζέλος δέν ἤθελε ἡ Ἑλλάδα νά ἀναλάβει σέ καμία περίπτωση ἐπιθετική πρωτοβουλία ἐναντίον τῆς Βουλγαρίας καί τόνισε: «ἔπραξα ὅτι ἦτο ἀνθρωπίνως δυνατόν διά νά φθάσω εἰς εἰρηνικόν καί ἐπιεικῆ διακανονισμόν τῶν ζητημάτων μετά τῆς Βουλγαρίας...». Ἡ Βουλγαρία ὅμως, εἶχε πάρει τήν ἀπόφασή της. Θά ἀναλάμβανε αἰφνιδιαστικά ταυτόχρονη ἐπίθεση κατά τοῦ Σερβικοῦ καί τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ. Ἡ ἀπόφασή της στηρίχθηκε στήν ἀλαζονεία πού κατεῖχε τήν πολιτική καί στρατιωτική της ἡγεσία, γιά τήν δῆθεν ἠθική καί μαχητική ὑπεροχή τῶν Βουλγαρικῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων, τίς στρατηγικές ἱκανότητες τῆς Διοικήσεώς τους καί στήν περιφρόνηση τῶν ἱκανοτήτων τοῦ Σερβικοῦ καί τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ. Τή νύχτα, 16 πρός 17 Ἰουνίου 1913, χωρίς αἰτία καί χωρίς ἐπίσημη κήρυξη πολέμου, διέταξε αἰφνιδιαστική ταυτόχρονη ἐπίθεση ἐναντίον τῶν Ἑλληνικῶν δυνάμεων στό Παγγαῖο ὄρος καί στή Νιγρίτα καί ἐναντίον τῶν σερβικῶν δυνάμεων στή Γευγελῆ καί στό Ἰστίπ. Οἱ βουλγαρικές δυνάμεις κατέλαβαν τό πρωΐ τῆς 17ης Ἰουνίου 1913 τό λιμάνι τῶν Ἐλευθερῶν. Τά ἑλληνικά τμήματα τῆς περιοχῆς Παγγαίου ἐπιβραδύνοντας τόν ἐχθρό πέρασαν τόν Στρυμόνα ποταμό, συνενώθηκαν μέ τμήματα τῆς VII Μεραρχίας καί συμπτύχθηκαν, τελικά, στήν περιοχή Βρασνά - Ἀρέθουσα καί Λαγκαδᾶ - Βόλβη, ὅπου καί ἐγκαταστάθηκαν ἀμυντικά. Μετά ἀπό τά παραπάνω γεγονότα, ἡ ἑλληνική κυβέρνηση ἀποφάσισε τήν ἀνάληψη γενικῆς ἐπίθεσης. Ὁ ἑλληνικός στρατός διέθετε 8 Μεραρχίες Πεζικοῦ καί 1 Ταξιαρχία Ἱππικοῦ ἔναντι τῶν Βουλγάρων, πού εἶχαν συγκροτηθεῖ σέ 5 Στρατιές. Ἔτσι, ἀπό τίς 5 τό πρωΐ τῆς 19ης Ἰουνίου οἱ Ἕλληνες στρατιῶτες, μέ ἐπικεφαλῆς τούς Ἀξιωματικούς τους, ὁρμοῦν ἀκράτητοι καί μέχρι τίς βραδυνές ὥρες καταλαμβάνουν τή γραμμή ΓΥΝΑΙΚΟΚΑΣΤΡΟΥ, ΠΕΔΙΝΗΣ, ΚΛΕΠΕ, ΒΕΡΤΙΣΚΟΥ, ΣΚΕΠΑΣΤΟΥ, προσεγγίζοντας τά ὑψώματα τοῦ ΚΙΛΚΙΣ καί τοῦ ΛΑΧΑΝΑ. Ξημερώνει ἡ 20η Ἰουνίου. Τίποτα δέν συγκρατεῖ τά παλικάρια μας. Συνεπαρμένοι ἀπό τόν ἡρωϊσμό τῶν διοικητῶν τους, μέ τίς σημαῖες ἐμπρός, προχωροῦν ἀκάθεκτοι, κάτω ἀπό τίς καυτές ἀκτῖνες τοῦ καλοκαιρινοῦ ἥλιου καί 84 Ὁ Ἅγιος Νικήτας, τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012

13 μέσα ἀπό τά κυματίζοντα σπαρτά. Οἱ Βούλγαροι, καλά ὀχυρωμένοι στίς κύριες θέσεις τους, ξερνοῦν φωτιά καί μολύβι. Ὅλη τήν ἡμέρα τῆς 20ης Ἰουνίου, οἱ ἑλληνικές δυνάμεις προωθοῦνται. Διεξάγεται σκληρός καί πεισματώδης ἀγώνας. Τό πεζικό μας κερδίζει σπιθαμή πρός σπιθαμή τό ἔδαφος. Τό θεριστικό πῦρ τῶν ἐχθρικῶν πολυβόλων προκαλεῖ μεγάλες ἀπώλειες ἀλλά αὐτοί συνεχίζουν ὁρμητικά μή ὑπολογίζοντας τή ζωή τους. Ὁ ἑλληνικός στρατός καταδιώκοντας κατά πόδας, τήν πάλαι ποτέ πανίσχυρη στρατιωτική Βουλγαρική μηχανή, εἰσέρχεται θριαμβευτής στή Νιγρίτα. Οἱ Βούλγαροι καίγοντας τήν πόλη καί κατακρεουργώντας τούς κατοίκους της, πανικόβλητοι τρέπονται σέ φυγή. Τό θέαμα ἀνατριχιαστικό. Ἀπό τήν ἐκδικητική τους μανία, δέν γλίτωσαν οὔτε τά γυναικόπαιδα. Τό φριχτό ἔγκλημα τῶν Βουλγάρων ἐξοργίζει ἀκόμη περισσότερο τίς Ἑλληνικές δυνάμεις καί τούς δίνει φτερά, γιά νά καταδιώξουν καί νά ἐκδικηθοῦν τούς δήμιους τῶν ἀμμάχων. Τό σκοτάδι πέφτει καί οἱ ἑλληνικές δυνάμεις μέ τό πέρας τῆς 20ης Ἰουνίου ἔχουν αἰχμαλωτίσει ἕνα (1) λόχο βουλγάρων καί ἔχουν καταλάβει τά πρῶτα ὑψώματα μπροστά ἀπό τίς ὀργανωμένες θέσεις τῆς περιοχῆς Λαχανᾶ. Ἡ σκληρή μάχη συνεχίζεται καί τό ἀπόγευμα τῆς 21ης Ἰουνίου ἐξαπολύεται γενική ἐπίθεση κατά τῶν ἐχθρικῶν θέσεων. Τά ἑλληνικά κανόνια βροντοῦν καί ἡ ἑλληνική λόγχη θριαμβεύει καί δοξάζεται ἐπιβάλλοντας τή δίκαιη τιμωρία στόν ἐπιδρομέα. Κλαγγές ὅπ - λων, κροτάλισμα πολυβόλων, παραγγέλματα καί ἰαχές, ἀσταμάτητες ἐκρήξεις ὀβίδων θερίζουν τούς μαχητές καί τό χῶμα πού ἐμεῖς ἐδῶ τώρα πατοῦμε, βάφεται κόκκινο. Οἱ οἰμωγές τῶν τραυματιῶν καί τῶν ἑτοιμοθάνατων καλύπτονται ἀπό τόν θριαμβευτικό ἀλαλαγμό. Στήν ἡρωική αὐτή ἔφοδο, τραυματίζεται θανάσιμα λίγο πιό κάτω ἀπό τό χῶρο πού βρισκόμαστε, ὁ Συνταγματάρχης Παπακυριαζῆς. Τά τελευταῖα του λόγια πρός τούς στρατιῶτες του, πρίν ξεψυχήσει ἦταν: «Θάρρος παιδιά, θάρρος γενναῖοι μου, σπεύσατε, ἐπιτεθεῖτε». Οἱ Ἕλληνες στρατιῶτες μέ ἐπικεφαλῆς τόν θρυλικό ἥρωα τῆς ἀπελευθερώσεως τῶν Ἰωαννίνων ταγματάρχη Βελισσαρίου κατανικοῦν τόν ἐχθρό, παρακινούμενοι ἀπό τό ἀθάνατο πνεῦμα τῶν προγόνων μας. Ὁ ἴδιος ἀναφέρει στό Μέραρχό του: «Οἱ Εὔζωνοί μου τρέχουν σάν ζαρκάδια. Ἐξακολουθεῖ ἡ καταδίωξη. Ἀδυνατῶ νά τούς συγκρατήσω. Μήπως παραφρόνησαν; Καί αὐτό εἶναι πιθανό. Ἡ ὁρμή τους πρός τόν ἐχθρό εἶναι ἀνεξήγητη». Τέτοια ἦταν ἡ πρωτοφανής ἰσχύς καί ὁρμή ἐκείνης τῆς ἐφόδου, πού σέ μία ὥρα εἶχαν καταληφθεῖ ὅλα τά ὑψώματα τοῦ Λαχανᾶ πού κατεῖχαν οἱ Βούλγαροι. Αἰφνιδιάστηκαν κυριολεκτικά καί τράπηκαν σέ ἄτακτη ὑποχώρηση, ἀνοίγοντας ἔτσι τό δρόμο γιά τήν ἀπελευθέρωση τῆς μαρτυρικῆς πόλης τῶν Σερρῶν. Ἡ μάχη τοῦ Λαχανᾶ, ἦταν πρωτοφανής σέ ἀγριότητα καί πεῖσμα. Οἱ ἀπώλειες ὑπῆρξαν φοβερές. Παρ ὅλες ὅμως τίς ἀπώλειες, τό Πεζικό προχωροῦσε σ αὐτό τό ἀκάλυπτο ἔδαφος πού δέν παρεῖχε οὔτε ἕνα μέτρο ἀπυρόβλητο. Προχωροῦσε μέ τούς Διοικητές Συ ν τ α γ μ άτ ω ν ἐπικεφαλῆς μέ ὅλους τούς ἀξιωματικούς στήν πρώτη γραμμή, Τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012, Ὁ Ἅγιος Νικήτας 85

14 ἀτρόμητο, ἔφθανε στήν ἀπόσταση ἐφόδου καί ὁρμοῦσε μέ τήν λόγχη, σάν κύμα πού σαρώνει τά πάντα στό διάβα του. Στήν μάχη αὐτή ἔπεσαν ἡρωικά μαχόμενοι, τριάντα δύο (32) Ἀξιωματικοί καί ἑκατόν σαράντα τέσσερις (144) ὁπλῖτες, ἐνῶ τραυματίσθηκαν πενήντα ἑπτά (57) Ἀξιωματικοί καί δύο χιλιάδες ἑξήντα δύο (2.062) ὁπλῖτες. Ἡ νικηφόρα αὐτή μάχη, ἀπέφερε γενικότερα τόν κατακερματισμό ἐπίλεκτων μονάδων τῶν Βουλγάρων καί συνέβαλε ἐν συνεχείᾳ ἀποφασιστικά στήν ὁλοκλήρωση τῆς ἀπελευθέρωσης τῆς Κεντρικῆς καί Ἀνατολικῆς Μακεδονίας ἀνατρέποντας τά ἐπεκτατικά σχέδιά τους. Μέ τέτοιες θυσίες, ἡ Ἑλλάδα ἀπέκρουσε ἀποφασιστικά τήν προσπάθεια ἀνατροπῆς τῶν συνόρων της, συνέβαλε ἀποφασιστικά στήν παγίωση τοῦ σχηματιζόμενου τότε χάρτη τῆς Βαλκανικῆς καί ἔδειξε ὅτι ὁ σεβασμός αὐτῶν τῶν συνόρων καί ἡ εἰρηνική συνύπαρξη, εἶναι ὁ μόνος ἐφικτός δρόμος γιά τίς χῶρες τῆς περιοχῆς. Κυρίες καί Κύριοι, Σήμερα, εἶναι ἡ ἡμέρα πού καταδεικνύει σέ ὅλους μας τί δέν πρέπει νά ξεχάσουμε. Ἱστορική μνήμη σημαίνει νά τιμήσουμε τούς νεκρούς τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων καί νά ἀποτίσουμε φόρο τιμῆς σέ ὅσους ἐργάσθηκαν γιά νά ἀνασυγκροτηθεῖ ἡ Ἑλλάδα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Τιμοῦμε ὅλους ἐκείνους πού μέ τή θυσία τους, μεγάλωσαν καί ἔδωσαν στήν Ἑλλάδα συνέχεια, πού ἀγωνίσθηκαν γιά τήν ἐλευθερία καί τήν ἀνεξαρτησία μας. Ὅλους ἐκείνους, πού θυσιάστηκαν μέ αὐταπάρνηση γιά νά εἴμαστε σήμερα ἐμεῖς ἐλεύθεροι γιά νά εἶναι σήμερα ἡ χώρα μας ἀνεξάρτητη καί νά πορεύεται στό μέλλον μέ ὑπερηφάνεια ἀλλά καί μέ πολύτιμες ἱστορικές παρακαταθῆκες. Ἡ γενιά τοῦ , οἱ ἥρωες τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων εἶναι ἕνα λαμπρό παράδειγμα ἐπιμονῆς, ἀποφασιστικότητας, ἡρωϊσμοῦ καί ἀντοχῆς αὐτῆς τῆς ράτσας ἀνθρώπων πού λέγονται Ἕλληνες καί πού πολλές φορές δέν μποροῦν νά κατανοήσουν οἱ γύρω μας, αὐτῆς τῆς ράτσας πού ὅταν εἶναι ἑνωμένη ἔκανε καί πιστεύουμε ὅτι θά κάνει καί στό μέλλον, πράγματα ἔξω ἀπό τή λογική καί τό μέτρο, πράξεις πού ἀποτελοῦν καί τήν ἀνεκτίμητη ἱστορική κληρονομιά αὐτῆς τῆς «ὄμορφης καί παράξενης», ὅπως λέει ὁ ποιητής, «Πατρίδας μας», πού τόσο ἀγαπᾶμε ὅλοι ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, αὐτῆς τῆς Πατρίδας πού τόσο θαύμασαν, φοβήθηκαν ἤ προβληματίστηκαν κατά καιρούς, φίλοι (ἐντός καί ἐκτός εἰσαγωγικῶν) καί ἐχθροί, μιᾶς καί δέν μπόρεσαν νά προσδιορίσουν ἀκόμη ἐδῶ καί αἰῶνες τά συστατικά της στοιχεία, τή μαγιά της, πού τήν κάνουν τόσο ἀπρόβλεπτη. Ἐπισκέπτες τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ μνημείου τῆς δόξας καί τῆς ἀρετῆς τῶν ἡρώων τῆς μάχης τοῦ Λαχανᾶ, ὁ καθένας μας, πρέπει νά βλέπει στούς Ἐθνικούς Ἀγῶνες, τή βαριά κληρονομιά πού μᾶς ἄφησαν αὐτοί οἱ γνωστοί καί ἄγνωστοι ἥρωες, ὅλοι αὐτοί πού πολέμησαν καί πότισαν μέ τό αἷμα τους τό χορτάρι πού πατᾶμε ἐδῶ σήμερα, γιά νά μποροῦμε νά ζοῦμε ἐλεύθεροι στά ἅγια χώματα τῆς μαρτυρικῆς μας Μακεδονίας. Τό μόνο πού ζητοῦν ἀπό ἐκεῖ ψηλά πού μᾶς ἀγναντεύουν σήμερα, εἶναι νά μήν ξεχνᾶμε τή θυσία τους, καί τό παράδειγμά τους, νά τό μεταλαμπαδεύσουμε στή νέα γενιά. Γι αὐτό καί ἐμεῖς οἱ στρατευμένοι Ἕλληνες, αἰσθανόμαστε βαριά τήν εὐθύνη καί τό χρέος πού φέρουμε, ἔναντι τῆς ἱστορίας, τῆς δόξας καί τῆς θυσίας πού μᾶς κληροδότησαν οἱ ἥρωες τῆς μάχης τοῦ Λαχανᾶ. Ὑποσχόμαστε πώς ἄν χρειασθεῖ σέ ὅποια γωνιά τῆς πατρίδας μας ἕνας νέος Λαχανᾶς δέν θά διστάσουμε καί θά εἴμαστε ἐκεῖ, νά συνεχίσουμε τήν ἔνδοξη ἱστορία τῆς Πατρίδας μας. Ἀπό τίς ἔνδοξες αὐτές πλαγιές πού ποτίσθηκαν μέ τόσο αἷμα ὅλοι μας Ἀξιωματικοί, ὁπλῖτες, μόνιμοι καί ἔφεδροι, ἄνδρες καί γυναῖκες χαλυβδώνουμε τήν ἑτοιμότητά μας καί σέ ἔνδειξη φόρου τιμῆς, στίς ἀθάνατες ψυχές τῶν ἡρώων καί τῶν ἄλλων ἀγωνιστῶν τοῦ Ἔθνους μας, πού φτερουγίζουν γύρω μας τήν ἅγια τούτη ὥρα βροντοφωνάζουμε: ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΛΑΧΑΝΑ ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΖΗΤΩ Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ. 86 Ὁ Ἅγιος Νικήτας, τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012

15 Τοῦ Κωνσταντίνου Π. Χαραλαμπίδη Ὁμότιμου Καθηγητῆ Α.Π.Θ. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής καί Πρόδρομος εἶναι ἡ ζωντανή «πόρπη» πού συνδέει τήν Παλαιά μέ τήν Καινή Διαθήκη. Ἀνήκοντας συγχρόνως στό κράτος τοῦ Νόμου (sub gratia) ἦταν ὁ τελευταῖος τῶν προφητῶν καί ἐπίσης ὁ πρῶτος τῶν μαρτύρων τῆς χριστιανικῆς πίστης. Ἡ λαϊκή εὐσέβεια καί ἡ χριστιανική τέχνη στόν δυτικό κόσμο ἐκράτησαν μία τιμητική θέση γι αὐτόν πλησίον στούς ἀποστόλους καί στούς ἁγίους. Στό ζωγραφικό ἔργο τοῦ Enguerrand Quarton (1453) μέ τόν τίτλο ἡ Στέψη τῆς Θεοτόκου ὁ ἅγιος Ἰωάννης παίρνει τήν θέση του μεταξύ τῶν προφητῶν, πλάϊ, ἀντιμέτωπος στόν ἅγιο Πέτρο καί στούς ἀποστόλους. Στή Μετάσταση τοῦ βιβλίου τῶν Ὡρῶν τοῦ Etienne Chevalier, ὁ Jean Fouquet τόν ἐτοποθέτησε πλησίον τοῦ Μωϋσῆ. Στίς ἀρχές τοῦ ΙΣΤ αἰ. στόν ζωγραφικό πίνακα τῆς προσκύνησης τῆς Ἁγίας Τριάδος ἤ τῶν ἁγίων Πάντων (Allerheiligenbild), ἐκτιθέμενο στό μουσεῖο τῆς Βιέννης, ὁ Albert Dürer, πιστός στήν παράδοση, ἐζωγράφισε τόν Ἰωάννη Βαπτιστή σέ περίοπτη θέση τοῦ ὁμίλου τῶν δικαίων τῆς Π. Διαθήκης, δίπλα στόν Μωυσῆ καί στόν Δαβίδ. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος κατέχει τά πρωτεῖα στή δυτική λειτουργία. Στίς λιτανεῖες ἀναφέρεται ἀμέσως μετά τούς ἀρχαγγέλους, πρίν ἀπό τόν ἅγιο Ἰωσήφ, μνήστορα τῆς Παρθένου Μαρίας. Στό ἐξομολογητάριο (Confiteor) τό ὄνομά του ἀπαγγέλλεται πρίν ἀπό τό ὄνομα τοῦ ἁγίου Πέτρου. Ὁ ἅγιος Πέτρος Χρυσολόγος, ἐκκλησιαστικός συγγραφεύς τοῦ Ε αἰ., τόν κατονομάζει ὅμοιο τῶν ἀγγέλων: major homine, par angelis. Συντάκτης πανηγυρικοῦ λόγου πρός τόν Ἰωάννη τόν Πρόδρομο γράφοντας τόν ΙΒ αἰ. τόν ἐμακάριζε, διότι δέν ἀνῆλθε στούς οὐρανούς, ὅπως ὁ Χριστός, ἡ Θεοτόκος καί ὁ Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, προσθέτοντας, ὅτι ἐάν ἀνίστατο, θά στερούμεθα τῶν λειψάνων του. Ἡ ἱστορία τῆς καύσης τῶν ὀστῶν τοῦ ἁγίουἰωάννη μέ διαταγή τοῦ Ἰουλιανοῦ τοῦ Ἀποστάτη ἦταν πολύ ἐπαχθής, διότι φαινόταν ὅτι ἀφαιροῦσε ἀπό τά ἱερά προσκυνήματα τῆς χριστιανοσύνης κάθε ἐλπίδα νά ἀποκτήσουν λείψανα τοῦ πρώτου ὅλων τῶν ἁγίων. Αὐτή παρέμενε κατ ἀκριβολογία στά λείψανα, πού οἱ κάτοικοι τῆς Γένουας εὐελπιστοῦσαν ὅτι εἶχαν συλλέξει. Πολυάριθμες ἐκκλησίες διεκδικοῦσαν τή δόξα καί τό προνόμιο ὅτι κατεῖχαν τά λείψανα τοῦ ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Προδρόμου. Κατ ἀκολουθία ἀπό σύγχυση τοῦ ὀνόματος, ὁ τάφος τοῦ ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ στό τέμενος τῶν Ὀμεϋαδῶν τῆς Δαμασκοῦ Τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012, Ὁ Ἅγιος Νικήτας 87

16 θεωρήθηκε ὅτι περιέχει τό σῶμα τοῦ Ἰωάννη Βαπτιστῆ. Οἱ Ἰωαννίτες ἤ Ἱππότες τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη εἶχαν συλλέξει ἕνα βραχίονα τοῦ λειψάνου στήν ἐκκλησία τους τῆς Μάλτας. Οἱ μικρές ἐκκλησίες ἀρκοῦνται σεμνά στήν κατοχή δακτύλων τοῦ ἁγίου Ἰωάννη. Ἡ ἐκκλησία Saint Jean du Doight στή Βρετάνη τόν δείκτη, τό πιό πολύτιμο ἀκόμη μέρος τοῦ λειψάνου, ὁ ὁποῖος δείκτης κατέδειξε τόν Ἀμνό τοῦ Θεοῦ (Agnus Dei) στίς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ Ἰορδάνη. Ὁ δούξ Jean de Berry κατέλειπε στούς μοναχούς Chartreux τοῦ τάγματος τοῦ ἁγίου Bruno, στό Παρίσι, τό πηγούνι καί τά σάνδαλα τοῦ προστάτη ἁγίου του, τοποθετημένα σέ ἀσημένιες λειψανοθῆκες. Ἀλλά τό πλέον ποθητό διακαῶς λείψανο ἦταν ἡ κάρα τοῦ ἀποκεφαλισθέντος ἁγίουἰωάννη, πού ἡ Κωνσταντινούπολη ἰσχυριζόταν ὅτι κατεῖχε στή μονή τοῦ Στουδίου. Σήμερα γνωρίζει κανείς πέντε παραδείγματα - τρεῖς εἶναι οἱ ἐπίσημες, στό ἀνατολικό λειτουργικό τυπικό ἑορταζόμενες εὑρέσεις τοῦ ἰωαννείου κεφαλιοῦ - που βρίσκονται στήν Ἰταλία. Πρόκειται γιά δύο ἐκκλησίες στή Ρώμη (S. Silvestro in Capite καί S. Giovanni dei Fiorentini), μία στή Γένουα (S. Lorenzo) καί στή Βενετία (Ἅγιος Μᾶρκος) καί στό Anagui, κοντά στή Ρώμη (Καθεδρικός ναός), στίς ὁποῖες τιμᾶται ἡ κάρα τοῦ ἁγίου Ἰωάννη. Στίς ἰταλικές ἀξιώσεις ἀντιτίθενται οἱ γαλλικές διεκδικήσεις. Τό 1204, μετά τήν τέταρτη Σταυροφορία, γάλλος κληρικός μετέφερε ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη στήν Amiens τήν ἐμπρόσθια ὄψη τοῦ κεφαλιοῦ τοῦ ἐν λόγῳ ἁγίου μέ τά ἴχνη τοῦ ξίφους τῆς ἀποτομῆς του. Τό ὀπίσθιο μέρος τοῦ κεφαλιοῦ παρέμεινε στήν Κωνσταντινούπολη. Ὁ ἅγιος Λουδοβῖκος τό ἀπέκτησε μέ ἀντίτιμο χρυσοῦ γιά τό παρισινό παρεκκλήσιο Sainte Chapelle. Ἦταν τό πιό πολύτιμο λείψανο τοῦ θησαυροφυλακίου μετά τά λείψανα τοῦ σταυρικοῦ πάθους τοῦ Χριστοῦ. Ἕνα ἄλλο κεφάλι (ἑνός ἄλλου ἁγίου Ἰωάννη), πού ξαναβρέθηκε τό 1014 καί διατηρήθηκε σέ θαυμάσια λειψανοθήκη προσείλκυσε τούς προσκυνητές στήν ἐκκλησία Saint Jean d Angély στήν πόλη Saintonge. Ἡ ἁγία Βερονίκη εἶχε μεταφέρει στήν πόλη Bazas χειρόμακτρο (Mappula), μέ τό ὁποῖο εἶχε σταματήσει τήν αἱμορραγία τοῦ ἁγίου Ἰωάννη Βαπτιστῆ στή φυλακή του. Στήν Ἰσπανία ἡ ἐκκλησία San Isidoro de Léon, θεωροῦσε ὅτι κατεῖχε τή σιαγόνα (mandibula) τοῦ ἁγίου Ἰωάννη. Ἀκολούθως μέ αὐτό τόν πολλαπλασιασμό ἀριθμοῦντο στό τέλος τοῦ Μεσαίωνα δώδεκα ἰωάννεια κεφάλια καί ἑξήντα ἰωάννεια δάκτυλα, πρᾶγμα πού εἶναι σαφῶς ὑπερβολικό. Ἀλλά ἀκόμη ἀποδίδονται στόν ἅγιο αὐτό ὀστᾶ, πού ἀνῆκαν στούς ὁμωνύμους ἁγίους, ὅπως τόν ἅγιο Ἰωάννη Ἔδεσσας. Ἡ ἀγάπη τοῦ λαοῦ πρός τόν ἅγιο Ἰωάννη μαρτυρεῖται ὄχι μόνο ἀπό τόν παράδοξο ἀριθμό τῶν λειψάνων του, πού φαίνονται ὅτι εἶχαν, ὅπως ὁ φοίνιξ, τό προνόμιο νά ἀναγεννῶνται ἀπό τήν τέφρα τους, ἀλλά ἀπό τήν πληθώρα ἐκκλησιῶν πού ἔφεραν τό ὄνομα τοῦ ἁγίου αὐτοῦ. Ἡ Ρώμη, πού διασώζει πέραν τῶν ὀκτώ ἐκκλησιῶν τιμωμένων στόν ἅγιο αὐτό, καυ - χᾶται γιά τήν πολυτιμότερη αὐτῶν, δηλαδή τή βασιλική τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη στό Λατερανό, μητέρα ὅλων τῶν ἐκκλησιῶν, «omnium ecclesiarum, mater et caput», ἱδρυμένη ἀπό τό Μεγάλο Κωνσταντῖνο. Στήν ὑπόλοιπη Ἰταλία ὁ ἅγιος αὐτός εἶναι προστάτης τῆς Γένουας, τῆς Φλωρεντίας, πού ἐξέδωσε νομίσματα (φιορίνια) μέ τήν προσωπογραφία τοῦ ἁγίου, τοῦ Τουρίνου μέ τόν καθεδρικό ναό ἀφιερωμένο σ αὐτόν. Στή Βενετία ἡ ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη Ἀποκεφαλισμένου (Decollato) ὀνομάζεται στήν τοπική διάλεκτο San Zan Degola. Πολυάριθμοι καθεδρικοί ναοί στήν Γαλλία φέρουν τό ὄνομά του. Μνημονεύουμε τόν καθεδρικό ναό τῆς Λυών, δύο ἐκκλησίες στήν Perpignan, δηλαδή, τόν Suint Jean le Neuf, τόν Saint Jean du Doight,στή Βρετάνη, τόν Saint Jean de Maurienne στή Daupinné, τό ἀββαεῖο τοῦ Saint Jean des Vignes στή Soissons καί ἄλλες ἐκκλησίες. Πρέπει νά προσθέσουμε, ὅτι τά βαπτιστήρια, πού βρίσκοναν δίπλα στούς καθεδρικούς 88 Ὁ Ἅγιος Νικήτας, τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012

17 ναούς, ἦταν ἀφιερωμένα στόν ἅγ. Ἰωάννη Βαπτιστή. Ἀπαριθμοῦμε τά βαπτιστήρια San Giovanni in Fonte στή Ραβέννα (ὀρθοδόξων), τῶν Ἀρειανῶν, ἐπίσης στήν ἴδια πύλη, S. Giovanni in Fonte στή Νεάπολη τῆς Πάργας, τῆς Πίζας, τῆς Φλωρεντίας καί τῆς γαλλικῆς πόλης Poitiers. Στή χώρα αὐτή τά βασανιστήρια εἶχαν τήν ὀνομασία Saint Jean des Fonts ἤ Saint Jean le Rond, ἐξ αἰτίας τοῦ κυκλικοῦ σχήματος. Πολλά θρησκευτικά ἤ στρατιωτικά τάγματα κηρύσσονται ὑπέρ τοῦ ἁγίου Ἰωάννη Προδρόμου. Ἀναφέρουμε τούς Ἱππότες τοῦ ἁγίου Ἰωάννη Ἱεροσολύμων ἀπωθημένους ἀπό τήν μουσουλμανική κατάκτηση στή Ρόδο καί ὕστερα στή Μάλτα καί τούς μοναχούς Chartreux, τῶν ὁποίων ἡ θρησκευτική ἀφοσίωση μοιραζόταν μεταξύ τοῦ ἁγίου Ἰωάννη, προστάτη τῶν ἀσκητῶν καί τοῦ ἁγίου Bruno, τοῦ ἱδρυτῆ τους. Μία Διοίκηση τοῦ Τάγματος τοῦ ἁγ. Ἰωάννη ἱδρύθηκε τό 1310 στό Haarlem τῆς Ὁλλανδίας. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης Πρόδρομος, ὡς ὁ τύπος τοῦ λαοφιλοῦς ἁγίου, ἦταν ἀντικείμενο μιᾶς εὐρείας λατρευτικῆς τιμῆς. Οἱ φωτιές τοῦ ἁγίου Ἰωάννη (πρβλ. καί τό πήδημα τῆς φωτιᾶς στήν ἑλληνική παράδοση κατά τήν παραμονή τῆς γιορτῆς τοῦ λεγομένου ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Ριγανᾶ, δηλαδή στίς 23 Ἰουνίου) καί τά βότανα τοῦ ἴδιου ἁγίου εἶναι μία εἰδωλολατρική κληρονομιά πού ἐπιβίωσε στή θρησκευτική λαογραφία. Τά σωματεῖα καί οἱ ἀδελφότητες ἐκαυχῶντο γιά ἕνα τόσο ἰσχυρό μεσολαβητή. Γι αὐτό ἡ εἰκόνα του ἀναγνωρίζεται συχνά στίς λιτανευτικές ράβδους τῶν ἀδελφοτήτων στή Δύση. Ὁ ὑπόψη ἅγιος ἦταν ὁ προστάτης τῶν ραπτῶν, διότι ντυνόταν μόνος του στήν ἔρημο μέ διφθέρες ἐξαιτίας τῆς μηλωτῆς πού ἔφερε, τῶν ζωοπλόκων, τῶν βυρσοδεψῶν καί τῶν δερματοπωλῶν, διότι ἔφερε δερμάτινη ζώνη, τῶν γναφέων μαλλιοῦ, διότι εἶχε ὡς ἔμβλημα ἕνα ἀμνό. Στή Φλωρεντία εἶχε ἀποκτήσει τήν πελατεία τῆς Ante di Calimala, δηλαδή τῶν ἐμπόρων γαλλικῶν ὑφασμάτων. Σέ ἀνάμνηση τοῦ συμποσίου τοῦ Ἡρώδη τιμόταν ἰδιαίτερα ἀπό τούς ξενοδόχους καί τούς πανδοχεῖς. Ἐξ αἰτίας τῆς φυλάκισής του τιμόταν ἀπό τούς κτηνοτρόφους, διότι εἶχε ἐγκλεισθεῖ σέ κλουβί, ἐνῶ γιά τόν ἀποκεφαλισμό του ἦταν ὁ πάτρων τῶν μαχαιροποιῶν καί τῶν ξιφοποιῶν, διότι εἶχε ἀπoκοπεῖ τό κεφάλι του. Ἡ φυλάκισή του καί ὁ ἀποκεφαλισμός του ἦταν οἱ λόγοι, γιά νά καταστεῖ ὁ προστάτης τῶν φυλακισμένων καί τῶν καταδικασμένων σέ θάνατο. Τά Ἀδελφᾶτα τοῦ Ἐλέους, πού εἶχαν ὡς ἀποστολή νά συνοδεύουν τούς καταδικασμένους στή θανατική ἐκτέλεση καί νά τούς ἐνταφιάζουν, εἶχαν ἐπιλέξει ὡς ἔμβλημα τό κεφάλι τοῦ ἁγίου αὐτοῦ μέσα σέ πιάτο. Γι αὐτό καί στή γαλλική πόλη Avignon τό παρεκκλήσιο τῶν σκυθρωπῶν Μετανοούντων, προσκείμενο στή φυλακή, ἦταν ἀφιερωμένο στόν ἅγιο Ἰωάννη τό Βαπτιστή καί τό ἀνάγλυφο τῆς πρόσοψης παριστᾶ δύο ἀγγέλους φέροντας τό κεφάλι τοῦ σ ἕνα δίσκο. Ὅπως ὅλοι οἱ λαοφιλεῖς ἅγιοι, ὁ ἅγιος Ἰωάννης Πρόδρομος ἦταν ἐπίσης ἕνας θεραπευτής ἅγιος. Τό κεφάλι τοῦ ἁγίου αὐτοῦ σ ἕνα πιάτο ἦταν τό ἀντικείμενο μιᾶς ἰδιαίτερης εὐλάβειας ἐκ μέρους τῶν πιστῶν, οἱ ὁποῖοι ὑπέφεραν ἀπό ἡμικρανία. Σ αὐτούς ἐπαρουσίαζαν τό πιάτο τοῦ ἁγίου Ἰωάννη, μερικές φορές ἐπίσης ἐκάλυπταν τό κεφάλι του, γιά νά ἀπορροφήσει τήν ἀσθένειά τους. Στήν Amiens τό κεφάλι τοῦ ὑπόψη ἁγίου ἐθεράπευε τήν ἐπιληψία, πού ὀνομαζόταν καί πόνος τοῦ ἁγίου Ἰωάννη (mal suint Jean). Στήν ἐκκλησία Saint Jean des Vignes τῆς γαλλικῆς πόλης Soissons, ὅπου οἱ ἀσθενεῖς μετέβαιναν σέ προσκύνημα, ἐπεκαλοῦντο τή βοήθεια τοῦ ἁγίου κατά τῶν πόνων τοῦ λαιμοῦ, κατά τῆς δύσπνοιας ἤ τῆς κυνάγχης. Στό Tυρόλο τῆς Αὐστρίας οἱ χωρικοί θεραπεύονταν ἀπό τούς κεφαλόπονους φέροντας τό δίσκο τοῦ ἁγ. Ἰωάννη (Johannis - Schüssel) τρεῖς φορές πέριξ τῆς ἁγίας τραπέζης. Αὐτές οἱ λαϊκές θρησκευτικές ἀντιλήψεις στή Δυτική Εὐρώπη εἶχαν ριζωμένη τήν πίστη τῶν ἀνθρώπων στόν ἔνσαρκο ἄγγελο τῶν προφητῶν ἅγιο Ἰωάννη Βαπτιστή καί Πρόδρομο. Τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012, Ὁ Ἅγιος Νικήτας 89

18 Τοῦ Κυριάκου Παπακυριάκου, θεολόγου καθηγητῆ Δ Ἐπίσκοποι, μητροπολίτες καί τοποτηρητές τῆς Μητροπόλεως Σερρῶν καί Νιγρίτης 6. ΝΙΚΗΤΑΣ Ὁ Νικήτας ὑπῆρξε διακεκριμένος μητροπολίτης τῆς πόλεως τῶν Σερρῶν. Ἔγινε σημεῖον ἀντιλεγόμενο ἀπό μερικούς ἐκκλησιαστικούς συγραφεῖς ὡς ἀνεψιός δῆθεν τοῦ μητροπολίτη Σερρῶν Στεφάνου καί ὄχι μητροπολίτης Σερρῶν. Γεννήθηκε τό 1030 καί πέθανε τό Διετέλεσε ἱεροδιάκονος στό ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας καί χαρτοφύλακας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Τό 1066 ἐξελέγη μητροπολίτης Σερρῶν καί τό 1069 μετατέθηκε στήν Ἡράκλεια Θράκης. Ἀπό μιά φράση «ὁ τοῦ Σερρῶν», στόν ὑπ ἀριθμόν 1278 κώδικα τῆς Ἐθνικῆς βιβλιοθήκης Ἀθηνῶν, μερικοί συγγραφεῖς δέχθηκαν ὅτι ὁ Νικήτας δέν ἦταν μητροπολίτης Σερρῶν ἀλλά ἁπλῶς ἀνεψιός τοῦ μητροπολίτη Σερρῶν. Προῆλθε ἀπό παρεξήγηση τῆς ὡς ἄνω φράσεως, πού ἴσχυε ἀπό τότε πού μετατέθηκε ἀπό τίς Σέρρες στήν Ἡράκλεια τῆς Θράκης καί χαρακτηρίζονταν ὡς «ὁ πρώην Σερρῶν». Κάποιος, ἀντί νά γράψει «ὁ πρώην μητροπολίτης Σερρῶν Νικήτας ἤ τοῦ Σερρῶν μετατιθέντος στήν Ἡράκλεια Θράκης μητροπολίτη Νικήτα», ἔγραψε «ὁ τοῦ Σερρῶν», πού μερικοί τό ἐξέλαβον ὅτι ὁ Νικήτας ἦταν ἀνεψιός τοῦ Μητροπολίτη Σερρῶν Στεφάνου καί ὄχι μητροπολίτης Σερρῶν. Τό ὅτι ἦταν μητροπολίτης τῶν Σερρῶν διαβεβαιώνεται στούς ἐπισκοπικούς καταλόγους ὅλων τῶν μετατιθέντων μητροπολιτῶν, τῶν ὁποίων πάντοτε ἀναφέρεται ἡ προηγούμενη μητροπολιτική τους θέση. Γιά τόν Νικήτα ἐπαληθεύεται τοῦτο στόν ἐπισκοπικό κατάλογο τῆς Μητροπόλεως Ἡρακλείας - Ραιδεστοῦ, στόν ὁποῖο ἀναφέρεται ρητῶς ὅτι πρό τοῦ 1069 ἀρχιεράτευε στίς Σέρρες 27. Τό αὐτό ἐπαναλαμβάνουν ὁ Κρουμβάχερ 28, ὁ Δημήτριος Μπαλάνος 29, καί ἄλλοι 30. Ὅλοι οἱ μοναχοί καί κληρικοί μετά ἀπό κάθε μετάθεση διατηροῦν καί σήμερα ἀκόμη τόν τίτλο τοῦ μοναστηριοῦ, τῆς ἐνορίας ἤ τῆς μητροπόλεως στήν ὁποία προηγουμένως ὑπηρέτησαν. Δέν ἦταν δυνατόν νά τιτλοφορεῖται ὁ Νικήτας μέ τόν χαρακτηρισμό, ἀνεψιός τοῦ Μητροπολίτη Στεφάνου, ὁ ὁποῖος ἦταν μεταγενέστερός του στίς Σέρρες μέ μικρότερη προβολή. Αὐτό δέν εὐσταθεῖ, διότι ὁ Νικήτας ἦταν ἀρχαιότερος τοῦ Στεφάνου μητροπολίτης Σερρῶν, διακεκριμένος συγραφέας, μεγάλης μορφώσεως, πού ἔχαιρε πολλῆς ἐκτιμήσεως. Δέν συνηθίζεται στήν ἱστορία ὁ ἀρχαιότερος καί ἀνώτερος στά προσόντα νά χαρακτηρίζεται μέ τό ὄνομα τοῦ διαδόχου μητροπολίτου καί μικροτέρου στίς πνευματικές ἐπιδόσεις, ἀλλ ἀντιθέτως ὁ νεότερος στή θέση νά προσδιορίζεται μέ τό ὄνομα τοῦ ἀρχαιοτέρου καί ἀνωτέρου στά ἔργα. Οἱ τίτλοι τῶν συγγραμμάτων, καθώς καί οἱ ἑρμηνευτές καί σχολιαστές αὐτῶν, τόν ἀναφέρουν ὡς πρώην μητροπολίτη Σερρῶν, πού μετατέθηκε τό 1069 στή Μητρόπολη τῆς Ἡράκλειας Θράκης. Ὁ ἀρχιεπίσκοπος τῆς Βουλγαρίας Θεοφύλακτος σέ ἐπιστολή του πρός τό Νικήτα τό διευκρινίζει γράφοντας, «Τῷ διδασκάλῳ κυρίῳ Νικήτᾳ πρώην Σερρῶν» 31. Καί ὁ Δωρόθεος Σχολάριος γράφει στήν κλείδα τῆς πατρολογίας, σ. 108, ὅτι κατεῖχε ἀνέκδοτα ὑπομνήματα τοῦ Νικήτα Μητροπολίτη Σερρῶν. Ὁ Νικήτας χαρακτηρίζεται ἀπό τούς ἱστορικούς ὡς λόγιος ἱεράρχης καί διδάσκαλος τῆς Με- 27. Ἀνθίμου Ἀλεξούδη, μητροπ. Ἀμασείας, Ἐπισκοπικός κατάλογος τῆς μητροπόλεως Ἠρακλείας - Ρεδαιστοῦ. 28. Κρουμβάχερ, Βυζαντινή λογοτεχνία, τόμ. 1ος σσ. 224 καί 432, τόμ. 2ος, σ. 359 καί ἑξῆς. 29. Δ. Μπαλάνος, Ἑλληνική Πατρολογία, σ Μιλτιάδου Σταμούλη, Συμβολή εἰς τήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Θράκης, τόμ. ΙΔ, σ Π. Πέννα, Ἱστορία τῶν Σερρῶν. Χρονολογικός πίναξ Μητροπολιτῶν μετά βραχέων εἰδήσεων περί ἑνός ἑκάστου, σσ Θεοφυλάκτου, Ἐπιστολαί, σσ Ὁ Ἅγιος Νικήτας, τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012

19 γάλης Ἐκκλησίας. Ἔγραψε πολλές μελέτες, πραγματεῖες καί ἰδιαίτερα ἑρμηνεῖες στά βιβλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τοῦ Ἰώβ, τῶν Ψαλμῶν, τῶν τεσσάρων μεγάλων προφητῶν, τῶν Ἐπιστολῶν τοῦ Ἀποστ. Παύλου, τῶν τριῶν Εὐαγγελιστῶν πλήν τοῦ Μάρκου. Ἀσχολήθηκε μέ τήν ἑρμηνεία δεκαπέντε λόγων τοῦ Γρηγορίου Ναζιανζηνοῦ πού δημοσιεύτηκαν στήν Πατρολογία Migne μέ τόν τίτλο «Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Γρηγορίου λόγοι, ἑρμηνευθέντες παρά τοῦ ἁγιωτάτου πατρός ἡμῶν Νικήτα τοῦ Ἡρακλείας τοῦ (πρώην) Σερρῶν» 32. Ἐπίσης ἔγραψε καί σχόλια στά τετράστιχα τοῦ ἰδίου ἀλλά δέν δημοσιεύτηκαν 33. Στό μετόχι τοῦ παναγίου τάφου τῆς Κων/πόλεως βρέθηκαν ἀνάμεσα στά χειρόγραφα καί ἔργα τοῦ μητροπολίτη Σερρῶν Νικήτα: α) Σχόλια στό λόγο πού ἐξεφώνησε ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος στόν τάφο τοῦ Μεγάλου Βασιλείου 34. β) Μιά ἐργασία στά λατινικά μέ τόν τίτλο «Προσθῆκαι Νικήτα Σερρῶν, εἶτα μητροπολίτου Ἡρακλείας ἐξηγήσεις εἰς τούς λόγους τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Ναζιανζηνοῦ, λατινιστί σωζομένη, εἰς τούς ΛΗ, ΛΘ, Μ, ΜΒ, -ΜΕ Λόγους» 35. Στό Νικήτα ἀποδίδονται καί δεκατέσσερις ἐρωταποκρίσεις πρός τόν ἐπίσκοπο Κωνσταντίνο 36. Ἔγραψε καί δύο ἐπιστολές πρός τό Νικήτα Στηθάτο 37. Στόν κατάλογο τῶν χειρογράφων καί παλαιοτύπων τῆς Δωροθέας Σχολῆς τῶν Θεσσαλικῶν Τρικάλων, πού δημοσιεύτηκε ἀπό τό Ν. Βέη, βρίσκουμε καί τόν κώδικα «τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Γρηγορίου ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Θεολόγου, λόγοι πανηγυρικοί ἑρμηνευθέντες παρά τοῦ Νικήτα τοῦ ἱερωτάτου μητροπολίτου Ἡρακλείας πρώην Σερρῶν». Σέ νομοκάνονα τοῦ 16ου αἰῶνα βρίσκουμε κείμενο τοῦ Νικήτα μέ τόν τίτλο «Περί τοῦ μή κατακρίνειν κοσμικόν ἱερέα, Νικήτα τοῦ ἁγιωτάτου μητροπολίτου Σερρῶν» 38. Ἐπίσης ἔγραψε καί τό ἔργο: «Κατά ποίους καιρούς καί διά ποῖα αἰτιάσματα ἐσχίσθη ἀπό τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως ἡ τῶν Ρωμαίων Ἐκκλησία». Σ αὐτό ἱστορεῖ συντόμως «τά ἀπό τοῦ Μελιτιανοῦ σχίσματος μέχρι τοῦ ἐπί Κηρουλαρίου, ὅτε τῶν ἱερῶν διπτύχων ἀπεκλείσθη ὁ πάπας». Ὁ Δωρόθεος ὁ Σχολάριος στήν κλείδα τῆς πατρολογίας σελ. 8 ἀναφέρει ὅτι «εὑρίσκονται παρ ἐμοῦ ὑπομνήματα τοῦ Νικήτα Σερρῶν ἀνέκδοτα...» 39. Ἀσχολήθηκε καί μέ τή θύραθεν φιλολογία καί ἔγραψε σχολικά βιβλία, γραμματική καί ὀρθογραφικούς κανόνες, λεξιλογικά ποιήματα καί γεωγραφίες 40. Πρόκειται γιά ἀξιόλογο συγγραφέα, τοῦ ὁποίου τά ἔργα ἐκτιμήθηκαν πάρα πολύ καί ἀντιγράφηκαν ἀπό πολλούς. Γι αὐτό καί διασώθηκαν. Καλόν εἶναι τά συγγράμματα τοῦ Νικήτα νά ὑπάρχουν στίς βιβλιοθῆκες τῶν Σερρῶν, διότι μερικά ἀπ αὐτά γράφτηκαν στίς Σέρρες 41. Παρακάλεσα τούς διευθυντές τῶν βιβλιοθηκῶν τῶν Σερρῶν νά ἐνδιαφερθοῦν γιά τή συλλογή τῶν συγγραμμάτων τοῦ Μητροπολίτη Σερρῶν Νικήτα στίς βιβλιοθῆκες των καί ἐλπίζω ὅτι θά ἀνταποκριθοῦν στήν θερμή παράκλησή μου. 32. PG 36, , Ἑρμηνεία Νικήτα σέ 10 λόγους τοῦ Γρηγορίου τοῦ Ναζιανζηνοῦ. 33. Νικήτας ἐπίσκοπος Ἡρακλείας ἑρμηνευτής τοῦ ΙΑ αἰώνα, Θρησκευτική καί Ἠθική ἐγκυκλοπαίδεια, τ. 9, στήλη 470 καί Σπύρου Λάμπρου, Ν. Ἑλληνομνήμων 1908, τ. Ε σ. 327, τ. 10ος, σ Σάθα, Μεσαιων. βιβλιοθ., τόμ. 1ος σ. 304 καί Σπύρου Λάμπρου, Νέος Ἑλληνομνήμων, τόμ. 1ος, σ Κλείς Πατρολογίας, σ Σωφρονίου Εὐστρατιάδου, Ἐκκλησ. Φάρος, τόμ. ΣΤ (1910) Π.Κ. Χρήστου, Νικήτα Στηθάτου. Μυστικά συγγράμματα, Θεσσαλονίκη 1957, σσ Μ. Κρούσιου, Τουρκογκράτσια, σσ Κ. Διωβουνιώτη, Νικήτα Ἡρακλείας εἰς τούς λόγους Γρηγορίου τοῦ Ναζιανζηνοῦ, Θεολογία, τόμ. ΚΑ (1950) σημείωση σ Γ. Καφταντζῆ, ὅ.π., τόμ. Γ, σ. 91. Κρουμβάχερ, Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Λογοτεχνίας, Ἀθήνα 1974 σ Κ. Παπακυριάκου, Συγγράμματα Μητροπολιτῶν τοποτηρητῶν καί διδασκάλων Σερρῶν ἀπό τό 1066 ἕως τό 1940, Σερραϊκά Χρονικά, τόμ. ΙΣΤ, σσ Τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012, Ὁ Ἅγιος Νικήτας 91

20 «Πάντα ἡ νίκη ἄν ἑνωθῆτε, πάντα ἐσᾶς θ ἀκολουθῇ» Διονύσιος Σολωμός Μάτωσε ἡ καρδιά μας, ὅταν μάθαμε γιά τό ἐπεισόδιο πού ἔλαβε χώραν στό ἐτήσιο μνημόσυνο τοῦ ἄγρια δολοφονηθέντος νεαροῦ Χειμαρριώτη Ἀριστοτέλη Γκούμα ἀπό Ἀλβανούς τρομοκράτες, γιατί διέπραξε τό «μεγάλο ἔγκλημα» νά ἐπιμένει νά ὁμιλεῖ ἑλληνικά. Ὁρίστηκε νά τελεστεῖ τό μνημόσυνο στόν κεντρικό ναό τῆς Χειμάρρας, ὅπου ἔχει στηθεῖ ἡ προτομή τοῦ Ἀριστοτέλη Γκούμα. Κι ἐνῶ ὅλα ἦσαν ἕτοιμα, κάποιοι δημιούργησαν ἐπεισόδιο ἰσχυριζόμενοι ὅτι κακῶς στήθηκε ἡ προτομή στό μέρος ἐκεῖνο καί ὅτι τάχα δέν εἶχε δοθεῖ ἡ ἀπαραίτητη ἄδεια. Διχάστηκαν οἱ Χειμαρριῶτες μέ ἀποτέλεσμα «οἱ κρατοῦντες νά παρατήσουν τούς γονεῖς, τούς συγγενεῖς καί φίλους τοῦ Ἀριστοτέλη, καθώς καί τόν δίσκο τῶν κολλύβων, νά πᾶνε σέ ἄλλη ἐκκλησία γιά νά τελέσουν τή θεία Λειτουργία». Τί νά πεῖ κανείς καί πῶς νά σχολιάσει τό θλιβερό γεγονός; Τήν ὥρα πού τό ἐπίσημο ἀλβανικό κράτος κάνει τό πᾶν γιά νά συρρικνώσει, ὅσο μπορεῖ, τήν ἑλληνική μειονότητα, οἱ Χειμαρριῶτες τρώγονται μεταξύ τους κι ἔρχονται νά συμπληρώσουν τό ἔργο τῆς καταστροφῆς, πού συστηματικά ὀργανώνουν οἱ ἀλβανοί ἐξστρεμιστές ὑποκινούμενοι ἀπό τό ἐπίσημο κράτος. Δυστυχῶς δέν βάλαμε μυαλό ἀπό τά δεινά, πού ἐπισώρευσε στό ἔθνος μας ἡ διχόνοια μέ τόν ἁμαρτωλό διχασμό πού προκαλεῖ. Ὁ Ἐθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός στό μεγάλο ποίημά του «Ὕμνος εἰς τήν ἐλευθερίαν» κάνει ἔκκληση στά πατριωτικά αἰσθήματα τῶν ἀγωνιστῶν καί τούς συμβουλεύει νά μήν πιάσουν τό σκῆπτρο, μέ τό ὁποῖο προσπαθεῖ νά τούς δελεάσει ἡ δολερή διχόνοια, γιατί ἔχει ὡραία μορφή, ἀλλά ρίχνει σέ θλιβερά δάκρυα. «Ἡ διχόνοια πού βαστάει/ἕνα σκῆπτρο ἡ δολερή/ καθενός χαμογελάει,/ πάρτο, λέγοντας καί σύ. Κειό τό σκῆπτρο, πού σᾶς δείχνει,/ ἔχει ἀλήθεια ὡραία θωριά./ Μή τό πιάστε, γιατί ρίχνει/ εἰσέ δάκρυα θλιβερά.». Ὡς ἔθνος ἔχουμε πολύ δοκιμαστεῖ ἀπό τά ἀρχαῖα χρόνια ἴσαμε σήμερα ἀπό τό φοβερό αὐτό σαράκι, πού τρώει τίς σάρκες τοῦ λαοῦ μας. Δέν χρειάζεται νά ἀναφέρουμε παραδείγματα παλιά καί πρόσφατα, ὅλοι τά γνωρίζουμε ἀπό τίς θλιβερές συνέπειες αὐτῆς τῆς ἐθνικῆς ἀρρώστειας, μόνο νά εὐχηθοῦμε νά ἀρθοῦμε στό ὕψος τῶν περιστάσεων γιά νά ἀντιμετωπίσουμε τή μεγάλη κρίση, πού ὅλους μᾶς βασανίζει. Νά εὐχηθοῦμε νά γίνει αὐτό πού πάλι ὁ Σολωμός σημειώνει: «Πάντα ἡ νίκη, ἄν ἑνωθῆτε, πάντα ἐσᾶς θ ἀκολουθῇ». Γ.Στ.Μ. Ἡ θλιβερή ἐπέτειος τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως τό 1453 Μέσα στήν ἀπέραντη ὀμορφιά τῆς φύσης κάθε Μάϊο, ἡ ψυχή μας σφίγγεται καθώς φέρνουμε στή σκέψη μας τήν ἀποφράδα ἐκείνη ἡμέρα, τήν Τρίτη τῆς 29ης Μαΐου 1453, ὅταν ἔπεσε ἡ Πόλη ἡ τρανή καί φημισμένη γιά τόν πολιτισμό καί τά πλούτη της στά χέρια ἄπιστων, ἄξεστων καί ἀπολίτιστων, ἄγριων ἀνθρώπων τῆς Ἀνατολίας, πού δέν ἦταν σέ θέση νά ἐκτι- 92 Ὁ Ἅγιος Νικήτας, τεῦχος 242, Μάϊος - Ἰούνιος 2012