ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ, ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ & ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ, ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ & ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ, ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ & ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ «ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ» ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ: ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΧΛΩΡΙΔΙΚΗΣ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΒΟΣΚΟΤΟΠΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΡΟΔΟΠΗΣ ΣΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΕΥΣΕΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ. ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΚΑΒΟΥΝΗΣ ΓΕΩΠΟΝΟΣ Α.Π.Θ. ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Κωνσταντίνος Παπανικολάου, Καθηγητής, Σχολής Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, ΑΠΘ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2013

2 «Επίδραση της χλωριδικής ποικιλότητας και παραγωγικότητας βοσκοτόπων του Νομού Ροδόπης στα συστήματα εκτροφής προβατοτροφικών εκμεταλλεύσεων της περιοχής» ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Καθ. Τμ. Γεωπονίας ΑΠΘ ΝΤΟΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Καθ. Τμ. Γεωπονίας ΑΠΘ ΚΟΥΚΟΥΡΑ ΖΩΗ Καθ. Τμ. Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΑΠΘ 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Χλωριδική ποικιλότητα Τι ρόλο παίζει η βοσκή στην κτηνοτροφία Παραγωγή βοσκότοπων Χλωρίδα και βλάστηση Παράγωγη βιομάζας Ποιότητα της λιβαδικής βλάστησης Πρόβατο Συστήματα εκτροφής προβάτων ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Περιοχή έρευνας Κλιματικά στοιχεία Γεωλογικά και υδρολογικά στοιχεία Γεωλογικά στοιχεία Υδρολογικά στοιχεία Χλωριδικά στοιχεία Κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις Πρόγραμμα δειγματοληψίας ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Χλωριδική ποικιλότητα στο Νομό Ροδόπης Τα επικρατέστερα είδη φυτών και υποφυτών ανά ζώνη Ταξινόμηση των βοσκών με βάση τις ζώνες βλάστησης Βοσκότοποι χαμηλής ζώνης- πεδινοί Βοσκότοποι μεσαίας ζώνης- ημιορεινοί Βοσκότοποι υψηλής ζώνης- ορεινοί Κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις Δήμος Αρριανών Δήμος Ιάσμου Δήμος Κομοτηνής Δήμος Μαρωνείας- Σαπών ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ SUMMARY ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

4 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Σύντμηση ΠΕ Ξ.Ο. ΝΕΑΚ ΙΓΜΕ Κ.μ. Kg/ha Kcal N OAO g W d NDF Επεξήγηση Περιφερειακή Ενότητα Ξερή Ουσία Νέα Αγροτική Κίνηση Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών Κυβικά μέτρα Kilogram/hectare Kilocalorie Άζωτο Ολικές αζωτούχες ουσίες Gram Weight Day Neutral Detegrent Fiber 4

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κτηνοτροφία ονομάζεται ο κλάδος της οικονομίας που αφορά την εκτροφή και εκμετάλλευση παραγωγικών ζώων. Η κτηνοτροφία είναι μία από τις πιο παλιές δραστηριότητες του ανθρώπου. Ο άνθρωπος, στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει την απαραίτητη ποσότητα τροφής, ανακάλυψε ότι ήταν δυνατό μερικά ζώα να μην τα σκοτώνει, αλλά να τα πιάνει ζωντανά, ιδιαίτερα την εποχή που ήταν πολλά και να τα κρατά κάπου περιορισμένα, να τα τρέφει και να τα σκοτώνει όταν είχε ανάγκη. Έτσι, ο πρωτόγονος άνθρωπος άρχισε σιγά - σιγά να ασχολείται με την κτηνοτροφία. Η κτηνοτροφία είναι γνωστή ως δραστηριότητα του ανθρώπου, από τη νεολιθική εποχή, με κέντρο ανάπτυξης τη Μέση Ανατολή και την ανατολική Μεσόγειο (Περιοδικό Γεωργία, τχ. 9, 2012). Η εκτροφή προβάτων είναι ζωτικής σημασίας δραστηριότητα για την ελληνική κτηνοτροφία. Τα ζώα αυτά αξιοποιούν αποτελεσματικά τη φυσική βλάστηση μεγάλων εκτάσεων της υπαίθρου, στις οποίες καμία άλλη οικονομική δραστηριότητα δεν μπορεί να αναπτυχθεί. Ωστόσο, οι συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις των καταναλωτών για ποιοτικά προϊόντα προτρέπουν στην εντατικοποίηση της εκτροφής με στόχο τη βελτίωση της παραγωγικότητας των ζώων. Για να εξασφαλιστούν οι αποδόσεις των ζώων απαραίτητη προϋπόθεση είναι η σωστή διαχείριση του περιβάλλοντος της εκτροφής, της διατροφής τους και της κτηνιατρικής τους περίθαλψης (Αγγελική Κούτρου-Αυγουλά, Χρήστος Αυγουλάς, 2013) Σήμερα η κτηνοτροφία αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς παραγωγικούς τομείς της χώρας. Πλέον η άσκηση της κτηνοτροφίας, απαιτεί διαρκή και άμεση υποστήριξη από επιστήμονες (γεωπόνους ζωικής παραγωγής και κτηνιάτρους). Η σημερινή κτηνοτροφική παραγωγή βασίζεται τόσο στην αύξηση τον αριθμού των ζώων όσο και 5

6 στην αύξηση της παραγωγικότητας και της απόδοσης των ζώων. Για το λόγο αυτό η ζωοτεχνία, ως επιστήμη, βασίζεται, χρησιμοποιεί και αξιοποιεί τις γνώσεις που της παρέχουν: η βιολογία, η γενετική, η κτηνιατρική, η διαιτολογία κι η βρωματολογία, καθώς και πολλές άλλες επιστήμες. Η εκτροφή προβάτων είναι ζωτικής σημασίας δραστηριότητα για την ελληνική κτηνοτροφία. Τα ζώα αυτά αξιοποιούν αποτελεσματικά τη φυσική βλάστηση μεγάλων εκτάσεων της υπαίθρου, στις οποίες καμία άλλη οικονομική δραστηριότητα δεν μπορεί να αναπτυχθεί. Ωστόσο, οι συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις των καταναλωτών για ποιοτικά προϊόντα προτρέπουν στην εντατικοποίηση της εκτροφής με στόχο τη βελτίωση της παραγωγικότητας των ζώων. Για να εξασφαλιστούν οι αποδόσεις των ζώων απαραίτητη προϋπόθεση είναι η σωστή διαχείριση του περιβάλλοντος της εκτροφής, της διατροφής τους και της κτηνιατρικής τους περίθαλψης (Nastis, 1985). Στην εργασία που ακλουθεί πραγματεύεται η προβατοτροφία στο Νομό Ροδόπης, καθώς ο συγκεκριμένος Νομός παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η μορφολογία της ΠΕ Ροδόπης, κατατάσσεται σε τρεις ζώνες. Η πρώτη κατέχει το νότιο τμήμα που είναι πεδινό με μηδενικές σχεδόν κλίσεις. Η δεύτερη εκτείνεται βόρεια παράλληλα της πρώτης και κατέχει το κέντρο της ΠΕ μέχρι τις κλιτείς της οροσειράς της Ροδόπης. Η τρίτη ζώνη βρίσκεται βόρεια της 2ης περιοχής και κατέχει το ορεινό τμήμα. Ισχυρό ανάγλυφο υπάρχει και στο Νότιο Ανατολικό μέρος του Νομού όπου το όρος Ίσμαρος. Ο Νομός Ροδόπης, ένας από τους πέντε Νομούς της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, βρίσκεται στο ΒΑ τμήμα της Ελλάδας. Καταλαμβάνει τετρ. χλμ. ανάμεσα στον ποταμό Νέστο, τον ποταμό Έβρο και την οροσειρά της Ροδόπης. Στα βόρεια, ο νομός είναι ορεινός με κυρίαρχες χρήσεις τα δάση και τους βοσκότοπους, ενώ 6

7 στο ανατολικό και το δυτικό μέρος, όπου οι κλίσεις είναι ηπιότερες, βρίσκεται η ζώνη των αροτραίων καλλιεργειών. Τα δύο αστικά κέντρα, τα ο Ίασμος και η Κομοτηνή, συγκεντρώνουν το 75% περίπου των κατοίκων του νομού. Τέλος μια εκατοντάδα περίπου μικρότεροι οικισμοί διασπείρονται από τα πεδινά μέχρι τους πρόποδες του Παπίκιου (τέταρτο σε υψόμετρο βουνό της χώρας, υψόμετρο 1483μ.). Η γεωργία, η κτηνοτροφία και το δάσος προσφέρουν το 37% των θέσεων εργασίας και το 30% των εισοδημάτων του νομού. Οι καλλιέργειες της πεδινής ζώνης περιλαμβάνουν κυρίως αροτραίες καλλιέργειες (βαμβάκι, σιτηρά, καλαμπόκι, ηλίανθο και κτηνοτροφικά φυτά) και μεγάλες εκτάσεις με καπνά. Στο Νομό Ροδόπης εκτρέφονται περίπου βοοειδή και περίπου πρόβατα και αίγες. Η γεωργική γη ανέρχεται σε στρέμματα εκ των οποίων οι αρδευόμενες εκτάσεις καταλαμβάνουν στρέμματα. Οι φυσικοί βοσκότοποι καταλαμβάνουν συνολική έκταση στρεμμάτων ή 33,6% της συνολικής έκτασης του νομού. Η εκμετάλλευση τους σήμερα διενεργείται, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, χωρίς σχέδιο βόσκησης. Η παραγωγή βοσκήσιμης ύλης σε κάθε περιοχή εμφανίζει μεγάλες διακυμάνσεις από έτος σε έτος και εξαρτάται άμεσα από τις κλιματικές συνθήκες, το ανάγλυφο, την κατάσταση του εδάφους και τη βοσκοφόρτωση ( Ο Νομός Ροδόπης διαιρείται σε 4 Οργανισμούς πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης (Δήμους). Δήμος Κομοτηνής, έδρα Κομοτηνή Δήμος Μαρώνειας-Σαπών, έδρα Σάπες Δήμος Ιάσμου, έδρα Ίασμος Δήμος Αρριανών, έδρα Φιλλύρα 7

8 Πίνακας 1. Το ζωικό κεφάλαιο του Νομού Ροδόπης, στοιχεία του έτους Κατηγορία ζώων Αρσενικά Θηλυκά Σύνολο Βοοειδή εγχώρια αβελτίωτα Βοοειδή εγχώρια βελτιωμένα Βοοειδή ξενικά Πρόβατα οικόσιτα Πρόβατα ποιμενικά Γίδια οικόσιτα Γίδια ποιμενικά Σύνολο βοοειδών Σύνολο προβάτων Σύνολο γιδιών Πίνακας 2. Δασικός χάρτης Νομού Ροδόπης 8

9 9

10 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Χλωριδική ποικιλότητα Η ζωή εμφανίζεται επάνω στη Γη με μια σχεδόν ατελείωτη ποικιλία μορφών, από μικροσκοπικούς μονοκύτταρους οργανισμούς μέχρι γιγάντιες φάλαινες και ελέφαντες. Τα διαφορετικά είδη των έμβιων όντων εμπεριέχουν ξεχωριστούς πληθυσμούς με άτομα, που το κάθε ένα είναι αλλιώτικο από το άλλο. Οι πανομοιότυποι οργανισμοί είναι φαινόμενο εξαιρετικά σπάνιο στη φύση και οι δίδυμοι αποτελούν αξιοπρόσεκτο θέαμα στις ανθρώπινες κοινωνίες επειδή ακριβώς είναι πολύ ασυνήθιστο δύο ανθρώπινα όντα να μοιάζουν τόσο έντονα. Είναι εμφανές ότι ο κανόνας στη ζωή δεν είναι η ομοιομορφία αλλά η ποικιλία και η διαφορετικότητα. Η χλωριδική ποικιλότητα πηγάζει από την ιδιότητα των ζωντανών συστημάτων να είναι διαφορετικά και η λέξη προέρχεται από τη σύντμηση του όρου "Βιολογική Ποικιλότητα" ο οποίος εκφράζει την ποικιλία των έμβιων όντων. Συγκεκριμένα, ως χλωριδική ποικιλότητα ορίζεται η ποικιλία της ζωής σε όλες της τις μορφές και σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης. Η έκφραση «όλα τα επίπεδα οργάνωσης» υποδεικνύει ότι η χλωριδική ποικιλότητα μπορεί να εκδηλώνεται στη φύση σε πολλαπλά επίπεδα βιολογικής οργάνωσης: ανάμεσα στα διαφορετικά είδη, ανάμεσα στους διάφορους πληθυσμούς του ίδιου είδους, αλλά και ανάμεσα στα άτομα του ίδιου πληθυσμού. Αναφέρεται επίσης και στην ποικιλία των διαφορετικών τύπων οικοσυστημάτων, βιοκοινοτήτων, τοπίων, ή βιοκατοικιών, που οι οργανισμοί απαρτίζουν, όπως και στις σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στα είδη. Οι διαφορετικές αυτές εκφάνσεις της χλωριδικής ποικιλότητας εκδηλώνονται μέσα από τον καθορισμό διαφορετικών τύπων χλωριδικής 10

11 ποικιλότητας: Ποικιλότητα ειδών, γενετική ποικιλότητα, ποικιλότητα οικοσυστημάτων, λειτουργική ποικιλότητα. Τα αναγνωρισμένα φυτικά ειδή και υποείδη παγκοσμίως είναι γύρω στις (National Geographic, 1999), εκ των οποίων τα είναι αγγειόσπερμα. Τα τροπικά δάση, αν και καλύπτουν μόλις το 7% της συνολικής επιφάνειας του πλανήτη, αποτελούν ενδιαίτημα για τα 2/3 των αγγειοσπέρμων φυτών. Στην Ελλάδα τα φυτικά είδη και υποείδη ανέρχονται σε (Strid, 1991). Στο Νομό Ροδόπης συναντώνται πάνω από 700 είδη φυτών. Τι ρόλο παίζει η βοσκή στην κτηνοτροφία Τα αγροτικά ζώα και ειδικότερα τα μηρυκαστικά, είναι οι σπουδαιότεροι μετατροπείς χονδροειδών τροφών χαμηλής θρεπτικής αξίας σε προϊόντα υψηλής βιολογικής αξίας, κατάλληλα για τη διατροφή του ανθρώπου. Η αποτελεσματικότερη και οικονομικότερη μετατροπή των τροφών φυτικής κυρίως προέλευσης σε ζωικά προϊόντα, όπως γάλα, κρέας και διάφορα παραπροϊόντα, αποτελεί τον κυριότερο στόχο της διατροφής των αγροτικών ζώων. Στην περίπτωση των μηρυκαστικών ζώων η βοσκή είναι απαραίτητη τόσο για την ικανοποίηση των θρεπτικών αναγκών των ζώων σε ενέργεια και θρεπτικά στοιχεία όσο και για τη διασφάλιση της υγείας αυτών. Η βοσκή, με τη συνεχή αναβλάστηση της, παρέχει στα ζώα μεγάλης διαιτητικής αξίας θρεπτικά στοιχεία απαραίτητα για συντήρηση, αναπαραγωγή και παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων, κίνηση και σωματική ενεργητικότατα καθώς και ευνοϊκή επίδραση στην υγεία των ζώων. Η χλωρή νομή, επειδή περιέχει υψηλό ποσοστό εύπεπτων ινωδών ουσιών, είναι εύγευστη, διεγείρει την όρεξη και επιδρά θετικά στην ομαλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος των ζώων. Πέραν αυτών, τα 11

12 ζώα που διατηρούνται στις βοσκές αναπτύσσουν κοινωνικότητα (ποίμνια προβάτων και αιγών, αγέλες βοοειδών), σκληραγωγούνται από την έκθεση τους στις αντίξοες καιρικές συνθήκες και αποκτούν πολύτιμες φυσιολογικές ιδιότητες καθιστάμενα ζώα λιτοδίαιτα ισχυρής ιδιοσυστασίας με δυνατό νευρικό σύστημα και οξυμελή όραση και ακοή. Ο καθαρός αέρας και το φως του ήλιου είναι παράγοντες μεγίστης σημασίας, καθόσον επιδρούν ευνοϊκά τόσο στην ευεξία των ζώων όσο και στην υγιεινή κατάσταση των χώρων σταβλισμού αυτών. Η βοσκή, ωστόσο, είναι δυνατόν να προκαλέσει στα ζώα ορισμένα προβλήματα διαιτητικής κυρίως φύσεως όπως π.χ. μεταβολικές νόσους που οφείλονται στην υπερβολική κατανάλωση νεαρής ηλικίας χλόης (πλούσια σε μη πρωτεϊνικής φύσεως αζωτούχες ουσίες, καλυμμένη χλόη από πάχνη ή δρόσο ή σταγόνες βροχής). Τα προβλήματα αυτά, ωστόσο, είναι δυνατόν να αποφευχθούν με τη σωστή διαχείριση των βοσκότοπων και την ισορροπημένη διατροφή των ζώων, που επιτυγχάνεται με συμπληρωματική χορήγηση συγκομιζόμενων ζωοτροφών πριν και μετά τη βόσκηση (Γούλας, 2011). Παραγωγή βοσκότοπων Οι βοσκότοποι είναι ένας ανεκτίμητος πόρος για την κτηνοτροφία μας, συμβάλλοντας καταλυτικά στη μείωση του κόστους παραγωγής. Σημειώνουμε ότι η διατροφή των ζώων είναι ο κυριότερος παράγοντας που διαμορφώνει το κόστος παραγωγής ζωικών προϊόντων διότι συμμετέχει σ αυτό σε ποσοστό περίπου 60%. Στην περιοχή του Νομού Ροδόπης η συμβολή της απευθείας βοσκόμενης τροφής συμμετέχει με ποσοστό 35-60% για τα αιγοπρόβατα και τις αγελάδες ελεύθερης βοσκής. Τα παραπάνω ποσοστά είναι σαφώς μικρότερα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τις Η.Π.Α. κ.ά.. Αξίζει 12

13 να αναφέρουμε ότι τα ζώα με τη χρήση βοσκής έχουν καλύτερη υγεία και μικρότερες ανάγκες κτηνιατρικής στήριξης. Η βόσκηση στο νομό και όχι μόνο, γίνεται κατά κανόνα με ένα κοινόχρηστο σύστημα, χωρίς περιορισμούς για τον αριθμό των ζώων και τη διάρκεια βόσκησης. Βασικό ρόλο στη βόσκηση παίζουν οι παραδοσιακές συνήθειες των κτηνοτρόφων και το εθιμικό δίκαιο. Η παραγωγή βοσκής είναι συνάρτηση του βιολογικού κύκλου των φυτών και των καιρικών συνθηκών. Τη μεγαλύτερη παραγωγή έχουμε την άνοιξη μέχρι την αρχή του καλοκαιριού, ενώ τον χειμώνα η παραγωγή είναι πολύ μικρή. Έτσι οι κτηνοτρόφοι του Νομού τους χειμερινούς μήνες είναι αναγκασμένοι να χορηγούν συγκομιζόμενες ζωοτροφές. Φαίνεται ότι περιοδικά έχουμε υπερβόσκηση ορισμένων βοσκοτόπων ή βόσκηση σε ακατάλληλη εποχή, ενώ σε μερικούς βοσκότοπους παρουσιάστηκαν προβλήματα από την υποβόσκηση τους. Σημειώνουμε εδώ ότι εκτός από τα αγροτικά ζώα στα λιβάδια βόσκουν τα θηραματικά ζώα και οι μέλισσες. Πέραν της μεγάλης σημασίας που έχουν τα λιβάδια σαν βοσκότοποι, παρέχουν επίσης πολλαπλές υπηρεσίες στο περιβάλλον με βελτίωση της ποιότητας του αέρα, την υδρολογική ισορροπία, με την συγκράτηση του νερού της βροχής, την αντιδιαβρωτική προστασία που παίζει η βλάστηση ιδιαίτερα στα ορεινά και επικλινή εδάφη, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας τόσο της χλωρίδας όσο και της πανίδας. Τέλος δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε τη συμβολή των λιβαδιών στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη της υπαίθρου, τον οικοτουρισμό και την αναψυχή. Τις περισσότερες φορές λιβάδια ή και βοσκόμενα δάση αποτελούν το περιαστικό πράσινο των περισσοτέρων οικισμών του νομού μας. 13

14 Η βλάστηση, στους φυσικούς βοσκότοπους ουδέποτε παραμένει σε κατάσταση στασιμότητας και στατικής σταθερότητας, επειδή συνεχώς μεταβάλλεται η φυτοσύνθεσή της. Οι αλλαγές της σύνθεσης της αυτοφυούς Βλάστησης των φυσικών βοσκότοπων οφείλονται στις μεταβολές των συντελεστών του περιβάλλοντος. Επίσης, η παραγωγή Βοσκήσιμης ύλης μιας περιοχής μεταβάλλεται από χρόνο σε χρόνο αλλά και από εποχή σε εποχή. Έτσι, οι μεταβολές της παραγωγικότητας των φυσικών βοσκότοπων εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, κυριότεροι των οποίων είναι οι κλιματικοί (ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα, θερμοκρασία, ατμοσφαιρική υγρασία, ένταση ανέμου). Υπάρχουν, (ωστόσο, και άλλοι παράγοντες που οφείλονται στους διάφορους χειρισμούς των βοσκότοπων και επηρεάζουν τόσο τη σύνθεση της βοσκήσιμης ύλης όσο και την παραγωγικότητα αυτών. Όταν οι βοσκήσιμες εκτάσεις δέχονται μεγαλύτερο ή μικρότερο του κανονικού αριθμού ζώων, τότε επέρχονται σοβαρές μεταβολές τόσο στη φυτοσύνθεση όσο και στην παραγωγή βοσκήσιμης ύλης. Κατά την υπερβόσκηση μειώνεται προοδευτικά η ανάπτυξη των άριστων νομευτικών ειδών, λόγω της προτιμήσεως τους από τα ζώα, με αποτέλεσμα πολλά είδη να τείνουν να εξαφανιστούν. Έτσι, η σχέση ψυχανθών αγρωστωδών είναι δυνατόν να μεταβληθεί σε βάρος των ψυχανθών αλλά και τα άριστης ποιότητας αγρωστώδη αντικαθίστανται από αγρωστώδη χαμηλής θρεπτικής αξίας. Η ποιότητα της βοσκήσιμης ύλης μειώνεται σημαντικά και τα ζώα τρέπονται ακόμη και σε ανεπιθύμητα δηλητηριώδη φυτά προκειμένου να ικανοποιήσουν τις διατροφικές ανάγκες τους. Στη χώρα μας, υπάρχει μεγάλο έλλειμμα σε κτηνοτροφικά προϊόντα και ιδιαίτερα σε ερυθρά κρέατα και γαλακτοκομικά προϊόντα. Ένας από τους ανασταλτικούς παράγοντες για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, 14

15 γενικότερα, είναι η ανεπάρκεια συγκομιζόμενων χονδροειδών ζωοτροφών, χόρτου βοσκής και πρωτεϊνούχων πρώτων υλών ζωοτροφών. Η καλλιέργεια της μηδικής στη χώρα μας, περιορίστηκε από στρέμματα σε , ο βίκος από σε στρέμματα και πολλές παραδοσιακές καλλιέργειες, όπως τα κτηνοτροφικά κουκιά, τα μπιζέλια, τα λούπινα και η ρόβη, περιορίστηκαν δραματικά ή εξαφανίστηκαν. Οι τεχνητοί λειμώνες από στρέμματα περιορίστηκαν σε και οι φυσικοί βοσκότοποι, που καταλαμβάνουν το 40% της ελληνικής επικράτειας έχουν υποβαθμιστεί εξαιτίας κυρίως της υπερβόσκησης αλλά και γενικότερα της μη ορθολογικής διαχείρισης. Ωστόσο, η βοσκήσιμη ύλη που παράγεται στα ποολίβαδα της χαμηλής και μεσαίας ζώνης στο τέλος της άνοιξης και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και της υψηλής ζώνης κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και της αρχής του φθινοπώρου δεν αποτελεί περιοριστικό παράγοντα της ζωικής παραγωγής διότι κατά τις περιόδους αυτές καλύπτονται εξολοκλήρου οι διατροφικές ανάγκες των ζώων. Διάφοροι ερευνητές, βέβαια, αναφέρουν μεγάλες διαφορές ως προς την παραγωγικότητα των φυσικών βοσκότοπων (Παπαχρήστου, 2012). Χλωρίδα και βλάστηση Λιβαδικοί τύποι στην Ελλάδα Λιβάδι είναι το φυσικό οικοσύστημα που καλύπτεται από ποώδη ή θαμνώδη βλάστηση και παράγει βοσκήσιμη ύλη για τα αγροτικά και τα άγρια ζώα, ενώ παράλληλα προσφέρει και άλλα αγαθά και υπηρεσίες όπως είναι τα θηράματα, το νερό, η προστασία του περιβάλλοντος, η αναψυχή κτλ. Εκτός από τα λιβάδια που είναι φυσικά οικοσυστήματα 15

16 υπάρχουν και οι λειμώνες ή τεχνητά λιβάδια, που είναι ποώδεις φυτοκοινωνίες χορτοδοτικών κτηνοτροφικών φυτών, που δημιουργούνται τεχνητά με κατεργασία του εδάφους και ανανεώνονται με παραβλάστηση ή νέα σπορά, ύστερα από τη βόσκηση ζώων ή θέρισμα για παραγωγή σανού (Papachristou, T. G., 2000). Ο τύπος του λιβαδιού αποτελεί την ευρύτερη ταξινομική μονάδα και χαρακτηρίζεται από τη γενική όψη και τη φυσιογνωμία της βλάστησης, δηλαδή από τα φυτά που κυριαρχούν είτε αυτά είναι ποώδη ή ξυλώδη. Στην Ελλάδα απαντούν τέσσερις τύποι λιβαδιών, τα ποολίβαδα, τα φρυγανολίβαδα, τα θαμνολίβαδα και τα δασολίβαδα ( gr/pages/?cat=16). Ποολίβαδα Ποολίβαδα ή χορτολίβαδα ή χορτολιβαδικές εκτάσεις είναι τα οικοσυστήματα που καλύπτονται κατά κύριο λόγο με ποώδη φυτά. Μεταξύ των φυτών αυτών κυρίαρχα από πλευράς βιομάζας είναι τα αγρωστώδη, ενώ τα πλατύφυλλα κυριαρχούν σε αριθμό ειδών. Η βλάστηση των ποολίβαδων αποτελείται από μεγάλη ποικιλία φυτικών ειδών τα οποία είναι μονοετή ή πολυετή. Η ετήσια λιβαδική παραγωγή των ποολίβαδων εξαρτάται από την κλιματική ζώνη, τη σύνθεση της βλάστησης το είδος του εδάφους και το βαθμό χρησιμοποίησής τους από τα ζώα που βόσκουν. Η κύρια χρήση τους είναι η βόσκηση από τα αγροτικά και τα άγρια ζώα. Απαντούν σε όλες τις υψομετρικές ζώνες. 16

17 Φρυγανολίβαδα Φρυγανολίβαδα ονομάζονται τα λιβάδια όπου κυριαρχούν τα φρύγανα. Φρύγανα είναι τα ξυλώδη φυτά που εμφανίζουν το φαινόμενο του εποχιακού διμορφισμού δηλαδή της αντικατάστασης των μεγάλων χειμερινών φύλλων με μικρά θερινά φύλλα στο τέλος της άνοιξης, ώστε να περιορίσουν τη διαπνοή (απώλεια νερού) και να ανταπεξέλθουν έτσι στη μακρά και ξηρή θερινή περίοδο. Τα κυριότερα είδη φρυγάνων που χαρακτηρίζουν τα φρυγανολίβαδα της χώρας μας είναι η αστοιβίδα, η ασφάκα, το θυμάρι και η λαδανιά. Η ετήσια λιβαδική παραγωγή τους είναι σχετικά χαμηλή γιατί τα φρύγανα δεν είναι επιθυμητά για βόσκηση από τα ζώα και τα εδάφη στα οποία αναπτύσσονται είναι αβαθή και βραχώδη. Στην Ελλάδα απαντούν κυρίως στη δυτική και νότια ηπειρωτική περιοχή καθώς και στα νησιά. Θαμνολίβαδα Θαμνολίβαδα χαρακτηρίζονται τα λιβάδια όπου κυριαρχούν οι θάμνοι. Η βλάστηση των θαμνολίβαδων αποτελείται από μεγάλη ποικιλία ειδών. Στη χώρα μας διακρίνονται δύο κύριες μορφές, τα θαμνολίβαδα αείφυλλων πλατύφυλλων θάμνων με κυριότερα είδη το πουρνάρι, την 17

18 κουμαριά, το φιλλύκι, την αριά και το ρείκι (την πιο χαρακτηριστική σειρά αποτελούν οι πρινώνες στους οποίους κυριαρχεί το πουρνάρι) και τα θαμνολίβαδα φυλλοβόλων θάμνων με κυριότερα είδη το γάβρο, το φράξο, την κρανιά και την αγριογκορτσιά. Η ετήσια λιβαδική παραγωγή των θαμνολίβαδων είναι γενικά υψηλή. Έχουν μεγάλη οικονομική αξία γιατί αποτελούν πολύτιμη πηγή τροφής κυρίως για τα γίδια τη χειμερινή και τη θερινή περίοδο, όταν η ποώδης βλάστηση είναι περιορισμένη ή ξηρή. Εκτός από την παραγωγή, τα θαμνολίβαδα προσφέρουν και άλλες χρήσεις όπως είναι η συγκράτηση και προστασία του εδάφους, η ευνοϊκή ρύθμιση της υδρολογίας των λεκανών απορροής, η παραγωγή καυσοξύλων και η βελτίωση του τοπίου. Στη χώρα μας απαντούν σε εδάφη αβαθή και άγονα και σε περιβάλλοντα με άνιση κατανομή της ετήσιας βροχόπτωσης σε όλες τις υψομετρικές ζώνες. Δασολίβαδα Δασολίβαδα ονομάζονται οι λιβαδικές εκτάσεις μέσα στις οποίες φύονται διεσπαρμένα μεμονωμένα άτομα ή συδενδρίες ή λόχμες δασικής βλάστησης. Αν και ο τύπος αυτός περιέχει δασικά δέντρα η κύρια χρήση του είναι η παραγωγή βοσκήσιμης ύλης. Τα δέντρα συγκροτούν ένα χαλαρό ανώροφο με κάλυψη το ανώτερο 30-40% του εδάφους. Η βλάστηση των δασολίβαδων είναι πολύ πλούσια σε είδη γιατί πρόκειται για πολυώροφα οικοσυστήματα. Στη χώρα μας διακρίνονται τρεις κύριες μορφές δασολίβαδων: των κωνοφόρων, των αείφυλλων πλατύφυλλων και των φυλλοβόλων πλατύφυλλων δέντρων. Στα κωνοφόρα υπάγονται η χαλέπιος πεύκη με υπόροφο θαμνώδη φυτά, η τραχεία πεύκη με υπόροφο θαμνώδη ή ποώδη φυτά και η μαύρη πεύκη με υπόροφο ποώδη φυτά. Στα αείφυλλα πλατύφυλλα ανήκουν τα δασολίβαδα πουρναριού με υπόροφο ποώδη είδη ή φρύγανα. Στα φυλλοβόλα πλατύφυλλα ανήκουν τα 18

19 δασολίβαδα των φυλλοβόλων δρυών με χαρακτηριστικό είδος αυτό της βαλανιδιάς με υπόροφο φρύγανα. Η ετήσια λιβαδική παραγωγή των δασολίβαδων είναι κατά κανόνα υψηλότερη από τους άλλους λιβαδικούς τύπους γιατί επηρεάζεται από τον υπόροφο και τον ανώροφο. Έχουν μεγάλη οικονομική αξία γιατί χρησιμοποιούνται από όλα τα είδη των ζώων και καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις. Παράγουν όμως και άλλα αγαθά και υπηρεσίες όπως προϊόντα ξύλου, νερό, θηράματα, προστασία του εδάφους και αναψυχή. Στη χώρα μας απαντούν σε όλα τα υψόμετρα και κυρίως στις παρυφές των δασών, που σημαίνει ότι προέρχονται από δάση, τα οποία υπεραραιώθηκαν εξαιτίας διαφόρων ανθρωπογενών αιτίων. Φυσικοί βοσκότοποι Οι φυσικοί βοσκότοποι στην Ελλάδα αποτελούν το μεγαλύτερο σε έκταση χερσαίο φυσικό πόρο με τεράστια οικονομική και περιβαλλοντική αξία. Η έκταση τους υπολογίζεται σε 53 εκατομμύρια στρέμματα ή ποσοστό 44% της ελληνικής επικράτειας (Σαρλής, 1998). Η συνολική έκταση της ελληνικής επικράτειας ανέρχεται σε στρέμματα (περίπου km2). Γενικά, οι εκτάσεις που χαρακτηρίζονται ως βοσκότοποι στη χώρα μας παρουσιάζουν μεγάλη ανομοιομορφία τόσο από πλευράς ανάγλυφου και υψομέτρου όσο και από πλευράς φυτοκάλυψης και παραγωγικότητας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ε.Σ.Υ.Ε., οι φυσικοί βοσκότοποι στην Ελλάδα διακρίνονται σε βοσκότοπους της χαμηλής ζώνης (0-600m), της μεσαίας ( m) και της υψηλής ζώνης (800 m και άνω). Οι βοσκότοποι της χαμηλής, της μεσαίας και της υψηλής ζώνης καταλαμβάνουν το 18%, 32% και 50%, αντίστοιχα, της συνολικής έκτασης των φυσικών βοσκότοπων και παράγουν το 14%, 33%, και 53%, 19

20 αντίστοιχα, της συνολικής βοσκήσιμης ύλης (Σαρλής, 1998). Οι εκτάσεις, που χαρακτηρίζονται ως φυσικοί βοσκότοποι, καλύπτουν ικανοποιητικό χώρο, στον οποίο μάλιστα μπορεί να προστεθεί και το 80% των δασών που βοσκιέται κυρίως από πρόβατα και γίδια. Οι βοσκότοποι στην Ελλάδα συμμετέχουν σε μεγάλο βαθμό στην παραγωγή χαμηλού κόστους προϊόντων ζωικής προέλευσης. Οι φυσικοί βοσκότοποι σε ποσοστό 58% της συνολικής βοσκήσιμης έκτασης (ποολίβαδα + δάση με ποώδη υπόροφο) είναι κατάλληλοι για βόσκηση από πρόβατα και βοοειδή ενώ η υπόλοιπη έκταση αυτών (42%) που αποτελείται από θαμνολίβαδα και δάση με θαμνώδη υπόροφο, είναι περισσότερο πρόσφορη για γίδια. Η βοσκοφόρτωση, για τον υπολογισμό της οποίας 100 πρόβατα ή γίδια ισοδυναμούν με 15 αγελάδες, τόσο στους βοσκότοπους με ποώδη βλάστηση, που έχει εκτιμηθεί από διάφορους ερευνητές σε 5 πρόβατα ή γίδια ανά εκτάριο ή 2 στρέμματα / πρόβατο ή αίγα όσο και στους βοσκότοπους με θαμνώδη (3,5 στρέμματα ανά αίγα) υπερβαίνει τη βοσκοϊκανότητα. Για το λόγο αυτό δεν είναι δυνατό να ικανοποιηθούν οι θρεπτικές ανάγκες των ζώων μόνο με βόσκηση, ιδιαίτερα κατά τις κρίσιμες από πλευράς διατροφής αναπαραγωγικές και παραγωγικές φάσεις. Η μεγάλη βοσκοφόρτωση και οι κακές εδαφοκλιματικές συνθήκες στις περισσότερες περιοχές της χώρας μας δεν ευνοούν την παραγωγικότητα των φυσικών βοσκότοπων. Η διάβρωση των εδαφών είναι έντονη και η εμφάνιση του μητρικού πετρώματος αποτελεί συνηθισμένο φαινόμενο σε πολλές βοσκήσιμες εκτάσεις. Η βροχόπτωση παρουσιάζει άνιση κατανομή κατά τη διάρκεια του έτους με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος των κατακρημνισμάτων να απορρέει επιφανειακά και να συμπαρασύρει γόνιμο έδαφος. Η χλωρίδα, ωστόσο, των ελληνικών βοσκότοπων χαρακτηρίζεται ως πλούσια αφού απαντώνται πολλά είδη της οικογένειας των αγρωστωδών (Poaceae) και των 20

21 ψυχανθών (Fabaceae), καθώς και πολλά ωφέλιμα φυτά διαφόρων άλλων οικογενειών. Η παραγωγή βοσκήσιμης ύλης παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η μέση παραγωγή των φυσικών βοσκότοπων στη χώρα μας κυμαίνεται από 50 μέχρι 380 kg ξηρής ουσίας (ΞΟ) βοσκήσιμης ύλης ανά στρέμμα. Λαμβάνοντας υπόψη τον μεγάλο αριθμό των εκτρεφόμενων προβάτων ( ) και αιγών ( ), καθώς και των βοοειδών (κυρίως εντοπίων και διασταυρωμένων) που χρησιμοποιούν τα ποολίβαδα για βόσκηση (Χατζημηνάογλου, 2001), γίνεται φανερό ότι η βοσκοφόρτωση είναι βαριά τόσο στους βοσκότοπους με ποώδη βλάστηση όσο και στους βοσκότοπους με θαμνώδη βλάστηση. Έτσι, ο υφιστάμενος ζωικός πληθυσμός της χώρας σε σχέση με την προαναφερθείσα παραγωγή βοσκήσιμης ύλης (Σαρλής, 1998) και την σχετικά χαμηλή θρεπτική αξία αυτής (Παπαχρήστου, 2001) δύναται να διατραφεί για μερικούς μόνο μήνες το χρόνο, χωρίς να βλάψει τους βοσκότοπους. Στην πράξη όμως τα ζώα διατηρούνται στους βοσκότοπους ολόκληρο σχεδόν το χρόνο, εφόσον φυσικά επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες της περιοχής, και κατά αυτόν τον τρόπο οι βοσκότοποι υπερβόσκονται και συνεχώς υποβαθμίζονται τόσο ως προς την βιοποικιλότητα όσο και ως προς την παραγωγικότητα τους. 21

22 Παράγωγη βιομάζας Η παράγωγη βιομάζας είναι συνάρτηση πολλών παραμέτρων. Οι παράγοντες αυτοί είναι: Α) Περιβαλλοντικοί Οι κυριότεροι περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγή βιομάζας είναι το φως, η θερμοκρασία και το νερό. Το εύρος των θερμοκρασιών μέσα στο οποίο μπορούν τα φυτά να συνεχίσουν τις βιολογικές τους δραστηριότητες και να αναπτυχθούν είναι από 0 έως 50 0 C (Barbour et al., 1987). Οι χαμηλές θερμοκρασίες καθορίζουν την περίοδο ανάπτυξης των φυτών. Στα μονοετή φυτά το διάστημα αυτό είναι μεταξύ της τελευταίας μέρας της άνοιξης που η θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη από 0 0 C μέχρι την 1 η μέρα του φθινοπώρου που ο υδράργυρος δείχνει κάτω από 0 0 C (Ramirez, 1972). Τα πολυετή φυτά συνεχίζουν τις βιολογικές τους δραστηριότητες και κατά τη διάρκεια του χειμώνα με λιγότερο έντονους όμως ρυθμούς (Leopold and Kriedemann, 1975). Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η θερμοκρασία του αέρα επηρεάζει ιδιαίτερα την ανάπτυξη των εξής φυτών: Zea may L. (καλαμπόκι), Triticum aestivum L. (σιτάρι), Agropyron desertorum, Thinopyrum intermedium, Phalaris arudimaceae L., Bouteloua grtacilis, Pascopyrum smithii Rydb, Stipa comata Trin. And Rupr and viridua Trim. Το νερό αποτελεί βασικό συστατικό των κυττάρων των φυτών και είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη τους (Brown, 1977). Η βροχόπτωση έχει αποδειχτεί ότι σχετίζεται στενά με τη λιβαδική βλάστηση. Στις μεσογειακές χώρες κάθε χιλιοστόμετρο βροχής αντιστοιχεί σε παραγωγή 4 kg/ha υπέργειας φυτομάζας ή αλλιώς 2 kg/ha βοσκήσιμης ύλης, που ισοδυναμούν με kcal. Σε μέτρια βοσκημένα λιβάδια, το 40 % της διακύμανσης της ετήσιας παραγωγής βοσκήσιμης ύλης αποδίδεται στην 22

23 ετήσια βροχόπτωση. Στο Medicago sativa (μηδική) για παράδειγμα η έλλειψη νερού μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της παραγωγής κατά 49%. Σε συνθήκες έλλειψης του πολύτιμου αυτού αγαθού το νερό που χάνεται από τα φυτά, μέσω της αναπνοής, είναι περισσότερο από αυτό που απορροφούν οι ρίζες. Στην περίπτωση αυτή τα φυτά περιέρχονται σε καταστάσεις στρες. Κατά τα πρώτα στάδια παρατηρείται μείωση της ανάπτυξης του φυλλώματος και της πρωτεϊνοσύνθεσης, ενώ αντιθέτως το ριζικό σύστημα μπορεί και να αυξηθεί. Καθώς η έλλειψη νερού γίνεται όλο και πιο έντονη μειώνεται η δραστηριότητα των ενζύμων, τα στόματα των φυτών κλείνουν και όλες οι βιολογικές λειτουργίες (π.χ. φωτοσύνθεση) πραγματοποιούνται σε πολύ μικρό βαθμό. Ο θάνατος των φυτών έρχεται όταν τα μεριστώματα αφυδατωθούν σε τέτοιο βαθμό, που να μην μπορεί να πραγματοποιηθεί καμιά βιοχημική δραστηριότητα. Το φώς αποτελεί για τα φυτά την πηγή ενέργειας. Η ένταση και η διάρκεια του ηλιακού φωτός επηρεάζουν την ανάπτυξη των λιβαδικών φυτών. Η ένταση διαφοροποιείται κατά τη διάρκεια της ημέρας αλλά και από εποχή σε εποχή. Η φωτοπερίοδος για μια συγκεκριμένη περιοχή και ημερομηνία παραμένει σταθερή στο πέρασμα των χρόνων. Αλλαγές στη φωτοπερίοδο ενεργοποιούν ή αναστέλλουν τις φυσιολογικές διαδικασίες που αφορούν στην αύξηση ή στην ανθοφορία των φυτών. Β) Η έναρξη της βόσκησης Η υπέρβόσκηση και πιο συγκεκριμένα η απομάκρυνση μεγάλης φυλλικής επιφάνειας, ιδίως στις αρχές της άνοιξης, οδηγεί στη μείωση της παράγωγης βιομάζας. Αυτό συμβαίνει γιατί η βόσκηση είναι επιθυμητό να ξεκινάει όταν τα λιβαδικά φυτά φτάσουν σε ένα συγκεκριμένο στάδιο ανάπτυξης. Όταν δηλαδή τα φυτά βρίσκονται στο 3-3,5 στάδιο φυλλώματος και πριν από την ανθοφορία, η παραγωγικότητα τους δεν επηρεάζεται από την παρουσία των ζώων. Με 23

24 άλλα λόγια, η εποχή κατά την οποία ξεκινάει η βόσκηση παίζει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή βιομάζας. Στην Montana, για παράδειγμα, η μεγαλύτερη ποσότητα βοσκήσιμης ύλης παρατηρήθηκε το μήνα Ιούλιο (Morris and Brunner, 1971). Η έντονη μείωση στη φυλλική επιφάνεια που προκαλείται από τη βόσκηση πριν το τρίτο στάδιο φυλλώματος, οδηγεί στην πτώση του επιπέδου των φωτοσυνθετικών προϊόντων και των υδατανθράκων στα φυτά. Συνέπεια αυτών αποτελεί η μείωση στη παραγωγή βιομάζας. Στον πίνακα 3 (Manske, 2001) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα τριών πειραμάτων που έγιναν στις Περιοχές Swift Current-Saskatchewan, Mandan-North Dakota, Dickinson-North Dakota, με σκοπό την επίδραση της βόσκησης στην παραγωγή βιομάζας. Οι πρώτες δύο μελέτες διήρκησαν τέσσερα χρόνια και η Τρίτη από το 1981 μέχρι το Πίνακας 3. Επίδραση της βόσκησης στην παραγωγή βιομάζας. 24

25 Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι, όταν η βόσκηση ξεκινάει στις αρχές Μαΐου, μειώνεται σημαντικά η μελλοντική παραγωγή βιομάζας, ενώ δεν έχει ιδιαίτερη επίδραση κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Γ) Η περιεκτικότητα του εδάφους σε Ν Το Ν και η υγρασία του εδάφους αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες που μπορούν να εμποδίσουν την ανάπτυξη των φυτών στις ημιερημικές περιοχές (Chaley, 1971, Sneva, 1977). 25

26 Ποιότητα της λιβαδικής βλάστησης Η ποιότητα των λιβαδικών φυτών επηρεάζεται από πολλούς αβιοτικούς και βιοτικούς παράγοντες, όπως είναι ο τύπος του εδάφους, το κλίμα, η βοτανική σύνθεση και η διαχείριση (Lyttelton, 1973). Οι ΟΑΟ και η πεπτικότητα των λιβαδικών φυτών θεωρούνται οι κύριοι παράγοντες προσδιορισμού της ποιότητας της βοσκήσιμης ύλης. Λιγότερη προσοχή έχει δοθεί στα ανόργανα στοιχεία, των οποίων η έλλειψη μπορεί να μειώσει την πρόσληψη τροφής από τα ζώα (Provenza, 1995). Τα ζώα επηρεάζουν επίσης τη βοτανική σύνθεση των βοσκοτόπων, μέσω της επιλεκτικής βόσκησης, καθώς και τη περιεκτικότητα των φυτών σε ανόργανα στοιχεία, μέσω της λίπανσης που προκαλείται με τα απεκκρίσεις τους (Norton, 1982). Στη συνέχεια αναφέρονται αναλυτικά αρκετοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν τη χημική σύσταση των φυτών. Α) Το στάδιο ανάπτυξης των φυτών Υπάρχει αρνητική συσχέτιση μεταξύ της ηλικίας των φυτών και της πεπτικότητας, η οποία μάλιστα εξαρτάται από τη γεωγραφική θέση (Fick et al., 1994). Τα διάφορα μέρη των φυτών δεν έχουν την ίδια πεπτικότητα. Τα πράσινα φύλλα είναι πιο εύπεπτα και πλουσιότερα σε θρεπτικά συστατικά σε σχέση με τους μίσχους. Πολύ μειωμένη πεπτικότητα, περίπου 40 με 60% παρουσιάζουν τα νεκρά φύλλα σε σχέση με τα πράσινα. Στον βορρά των Η.Π.Α. η πεπτικότητα τους μήνες Μάιο και Ιούνιο μειώνεται από 3 έως 5 g kg -1 d -1. Αν με την κατάλληλη διαχείριση αποφεύγεται η παραγωγή μίσχων και η ύπαρξη πολλών νεκρών φύλλων, τότε η πεπτικότητα των λιβαδικών φυτών μπορεί να φτάσει το 65%. 26

27 Καθώς ωριμάζουν τα φυτά μειώνεται η πρόσληψη τους από τα ζώα. Σύμφωνα με μια μελέτη την άνοιξη σημειώθηκε μια πτώση της τάξης των 0,39 g W 0,75 d -1 (Minson, 1990). Η μειωμένη αυτή πρόσληψη από τα ζώα οφείλεται στην αύξηση της συγκέντρωσης των NDF. Τα αγρωστώδη έχουν συνήθως μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε NDF σε σχέση με τα ψυχανθή. Στα φυτά dactylic glomerata L., Bronus inermis Leyss, Pharalis arundinacea L., και Festuca arundinacea Shreb, βρέθηκε ότι στο στάδιο της ανθοφορίας περιέχουν στους μίσχους 500 g kg -1 Ξ.Ο., ενώ στα φύλλα 700 g kg -1 Ξ.Ο. (Buxton, 1990). Καθυστέρηση στη συγκομιδή της μηδικής κατά μία εβδομάδα ισοδυναμεί με αύξηση των NDF κατά 30 g kg -1. Η συγκέντρωση των ΟΑΟ είναι υψηλότερη στα νεαρά φυτά σε σχέση με αυτά που είναι σε ώριμο στάδιο. Η πτώση οφείλεται τόσο στη μείωση των ΟΑΟ στα φύλλα και τους μίσχους όσο και στη μείωση της φυλλικής επιφάνειας σε σχέση με τους μίσχους, οι οποίοι περιέχουν μικρή συγκέντρωση ΟΑΟ (Buxton, 1996). Η μείωση της συγκέντρωσης των ΟΑΟ που παρατηρείται με την ωρίμανση σε πολλά λειμώνια φυτά είναι περίπου 1 g kg -1 d -1 (Minson, 1990). Όπως παρατηρείται με τις ΟΑΟ, έτσι και με τα ανόργανα στοιχεία η συγκέντρωση τους στα φυτά είναι υψηλότερη στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης τους. Β) Oι περιβαλλοντικές συνθήκες Οι περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν κάθε χρόνο επιδρούν στην ποιότητα των λιβαδικών φυτών. Το περιβάλλον επηρεάζει τόσο το λόγο φύλλα/μίσχοι, όσο και τη χημική σύσταση των φυτών. Οι πιο σημαντικοί παράγοντες είναι η θερμοκρασία, η διαθεσιμότητα του νερού, η ηλιακή ακτινοβολία και η ύπαρξη των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών στο έδαφος. 27

28 Η αύξηση της θερμοκρασίας μειώνει το λόγο φύλλα/μίσχοι και την πεπτικότητα. Άνοδος της θερμοκρασίας κατά 1 0 C μειώνει την πεπτικότητα των φυτών κατά 3-7 g kg -1, ενώ επηρεάζει ελάχιστα τη συγκέντρωση των πρωτεϊνών (Wilson, 1982). Οι NDF που παράγονται κάτω από υψηλές θερμοκρασίες είναι συνήθως λιγότερο εύπεπτοι από αυτούς που σχηματίζονται σε χαμηλές θερμοκρασίες λόγω μεγαλύτερης λιγνιτοποίησης (Buxton and Fales, 1994). Την ποιότητα των φυτών επηρεάζει και η φωτοπερίοδος. Αύξηση της διάρκειας της ημέρας κατά 1 ώρα μπορεί να βελτιώσει την πεπτικότητα κατά 2 g kg -1 (Denium et al., 1981). Έτσι η αύξηση της φωτοπεριόδου την άνοιξη και στην αρχή του καλοκαιριού επηρεάζει θετικά την πεπτικότητα, ενώ τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου, όποτε μικραίνει η μέρα, η πεπτικότητα των φυτών χειροτερεύει. Γ) Η τοπογραφική θέση Σε μια μελέτη που έγινε στη δυτική Ισπανία βρέθηκε ότι η ποιότητα της βοσκήσιμης ύλης άλλαζε με το υψόμετρο. Πιο συγκεκριμένα τα φυτά που υπήρχαν σε χαμηλό υψόμετρο, σε σχέση με αυτά που βρίσκονταν υψηλότερα, είχαν μικρότερη συγκέντρωση λιγνίνης και μεγαλύτερη συγκέντρωση ΟΑΟ (Perez-Corona et al., 1998). Σε μια άλλη μελέτη πουν έγινε στο Νομό Χανίων βρέθηκε ότι οι ΟΑΟ όλων των φυτικών ειδών της περιοχής αυξάνονταν με την αύξηση του υψομέτρου. Η μέση τιμή για τη χαμηλή ζώνη (25 m) ήταν 8,59%, για τη μεσαία (675 m) 10,51% και για την υψηλή (1200 m) 13,89%. Οι διαφορές αυτές στις τιμές οφείλονταν στο γεγονός ότι όλες οι φάσεις ανάπτυξης ήταν πρωιμότερες στη χαμηλή ζώνη σε σχέση με τα μεγαλύτερα υψόμετρα (Κυριακάκης και Παρακμασάσης, 1997). 28

29 Πρόβατο Το οικόσιτο πρόβατο (Ovis aries - Πρόβατον ο κριός), το πιο κοινό μέλος της οικογένειας των προβάτων (Πρόβατον - Ovis), είναι ένα μηρυκαστικό, τετράποδο ζώο, που πιθανότατα κατάγεται από τα άγρια πρόβατα mouflon της Νότιας και Νοτιοδυτικής Ασίας. Για την εξημέρωση των προβάτων υπάρχουν τεκμήρια στο Ιράκ που χρονολογούνται από το π.χ. Τα πρόβατα συνδέθηκαν με πολλούς πολιτισμούς, κυρίως στη Βρετανία και τη Μεσόγειο, όπου αποτελούν το πιο κοινό αντικείμενο της κτηνοτροφίας. Έχουν μεγάλη οικονομική σημασία, καθώς η απόδοση εισοδήματος που προσφέρουν σε σχέση με το κόστος της εκτροφής τους είναι γύρω στο 400%. Ο παγκόσμιος πληθυσμός των προβάτων υπολογίζεται γύρω στο ένα δισεκατομμύριο. Στις 24 Νοεμβρίου του 2009 πέθανε στην Αυστραλία σε ηλικία 23 ετών και 7 μηνών το γηραιότερο πρόβατο στον κόσμο, η Λάκι ( Η φυλή Θράκης 29

30 Χαρακτηριστικά Ανάλογα με την ηλικία και το φύλο τους, ονομάζονται αρνιά μέχρι δυο μηνών, ζυγούρια μέχρι ενός έτους, κριάρια τα ώριμα αρσενικά και προβατίνες τα θηλυκά. Έχουν μέτριο σώμα που καλύπτεται από πυκνό τρίχωμα, απαλό στην αφή, σγουρό ή ίσιο, μακρύ ή κοντό, λευκό, μαύρο, καστανό ή γκρίζο. Ζουν 10 έως 14 χρόνια, ανάλογα με τις συνθήκες διαβίωσής τους. Τρέφονται με νωπά χόρτα, τα οποία καταπίνουν σχεδόν αμάσητα, ώστε να εξασφαλιστούν κατά τη διάρκεια της ημερήσιας βοσκής οι μεγάλες ποσότητες που απαιτούνται - αργότερα όταν αναπαύονται, η τροφή επανέρχεται στο στόμα και αναμασάται. Οι φυλές των προβάτων Οι φυλές των προβάτων, που εκτρέφονται στον πλανήτη μας, ταξινομούνται σε τέσσερες ξεχωριστούς και ευδιάκριτους παραγωγικούς τύπους με βασικό κριτήριο την κύρια παραγωγική τους κατεύθυνση: Γαλακτοπαραγωγικός τύπος Κρεωπαραγωγικός τύπος, Εριοπαραγωγικός τύπος Κρεωπαραγωγικός-εριοπαραγωγικός τύπος. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι από αυτό τον σαφή «παραγωγικό» διαχωρισμό εξαιρείται το πρόβατο Φρισλανδίας- το γνωστό μας «γερμανικό»- διότι εμφορείται και από τις τρεις παραγωγικές ιδιότητες: είναι πρόβατο πολύ υψηλής, κορυφαίας, γαλακτοπαραγωγής, αρκετά καλής κρεωπαραγωγικής ικανότητας και μεγάλης ποσότητας μαλλιού. Είναι το πιο «ευλογημένο» από τη φύση αλλά και από τους γηγενείς παραγωγούς της Φρισλανδίας πρόβατο, διότι, σε όποια χώρα και αν έχει 30

31 κληθεί να «συνεισφέρει» τα παραγωγικά του γονίδια, έχει προκαλέσει κοσμογονικές ανατροπές. Εξ άλλου το ίδιο ακριβώς έχει γίνει και με τις Φρισλανδικές αγελάδες κατά τον 20 αιώνα, οι οποίες επέβαλαν την παρουσία τους και κυριάρχησαν σε όλο τον κόσμο. Αυτή η σύμπτωση δεν είναι τυχαία. Είναι καρπός στενής συνεργασίας της φύσηςπεριβάλλοντας και της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Οι φυλές του πλανήτη εκτός από την «παραγωγική» τους ταξινόμηση έχουν υποστεί και μια άλλη, μορφολογική, ταξινόμηση.: α. Με βάση το μήκος ή το πλάτος της ουράς διακρίνονται σε: Μακρύουρα και βραχύουρα Λεπτόουρα και παχύουρα β. Με βάση τον τύπο του μαλλιού διακρίνονται σε: Αναμικτόμαλλα Αγανόμαλλα Τριχοπρόβατα Ομοιόμαλλα Μερινόμαλλα Οι φυλές της Ελλάδας Οι φυλές των προβάτων, που υπάρχουν στη χώρα μας, είναι κυρίως γαλακτοπαραγωγικής κατεύθυνσης. Διακρίνονται σε δυο κατηγορίες : Εγχώριες φυλές Ξένες φυλές. Οι εγχώριες φυλές 31

32 Προέλευση Ως πρόγονοι του κατοικιδιοποιημένου προβάτου έχουν προταθεί τα είδη: Ovis musimon (ευρωπαϊκό mouflon), O. orientalis (ασιατικό mouflon), O. vignei (urial) και O. ammon (argali). Το εξημερωμένο πρόβατο δημιουργήθηκε σε δύο ξεχωριστούς εξελικτικούς κλάδους με συμμετοχή του Ο. musimon σε έναν από τους δύο. Η κατοικιδιοποίηση του είδους έλαβε χώρα περί το 9000 π.χ. στο Ιράκ. Με βάση τη διάπλαση της ουράς και τη μορφολογία του τριχώματος οι ελληνικές φυλές διακρίνονται σε λεπτόουρες-(ημι)πλατύουρες και αναμικτόμαλλεςομοιόμαλλες. Όλες οι λεπτόουρες, αναμικτόμαλλες ελληνικές φυλές προέρχονται από τη Tσάκελ (Zackel). Οι ομοιόμαλλες συνιστούν κλάδο της φυλής Τσιγκάϊα (Tsigaia) η οποία προήλθε από τη διασταύρωση προβάτων Zackel με λεπτόουρα πρόβατα της Ανατολίας. Φυλές προέλευσης Zackel, Tsigaia και Ruda (διασταύρωση Zackel με Tsigaia) παρουσιάζουν στενή γενετική συγγένεια. Ομοίως οι (ημι)πλατύουρες φυλές συνιστούν ξεχωριστή γενετική ενότητα. Η συγκέντρωση λίπους στην ουρά συνιστά χαρακτηριστικό προσαρμογής σε θερμές, ερημικές περιοχές. Από την άποψη των μορφολογικών χαρακτηριστικών ταξινομούνται σε: 1.Λεπτόουρα μακρύουρα: περιλαμβάνουν το 90% των ελληνικών προβάτων (αναμικτόμαλλα και ομιόμαλλα). Εδώ περιλαμβάνονται : Οι αναμικτόμαλλες φυλές του ορεινού τύπου : το βλάχικο, σαρακατσάνικο, μωραΐτικο πρόβατο κ.α μικρόσωμα και χαμηλής παραγωγικότητας πρόβατα. Οι αναμικτόμαλλες φυλές του πεδινού τύπου : Καραγκούνικο, Καραμάνικο κ.α, μεγαλόσωμα και πιο παραγωγικά ζώα 32

33 Οι ομοιόμαλλες φυλές ορεινού τύπου: πρόβατο Καταφυγίου, Γκέκικο Οι ομοιόμαλλες φυλές πεδινού τύπου: Πρόβατο Σκοπέλου,Σερρών. 2.Πλατύουρα μακρύουρα ημιπλατύουρα: Περιλαμβάνει ένα πολύ μικρό ποσοστό προβάτων που δεν ξεπερνά το 4-5 % του ζωικού κεφαλαίου στο οποίο ανήκουν οι φυλές : Χιώτικη, Ικαρίας (ομοιόμαλλα) Μυτιλήνης, Άργους (αναμικτόμαλλα) Εδώ κατατάσσονται και: τα ημιπλατύουρα της Θράκης,Θεσσαλίας,Θεσσαλίας ως και οι ανά την χώρα μιγάδες της φυλής Χίου ( 33

34 Ξένες φυλές Εδώ περιλαμβάνονται οι ξένες φυλές που κατά καιρούς εισήχθηκαν στη χώρα μας ή εξακολουθούν να εισάγονται με στόχο να βελτιώσουν το εγχώριο πληθυσμό ή κατά τα τελευταία ιδίως χρόνια να εκτραφούν σε αμιγώς καθαρόαιμη μορφή. 1.Η φυλή East Friesian ή Γερμανικό πρόβατο 2.Η φυλή Lacaune 3.H φυλή Αwassi 4.H φυλή Assaf 5.H φυλή Αssaf, E 6.Η φυλή της Σαρδηνίας Στο Νομό Ροδόπης υπάρχουν καθαρές φυλές, αλλά κυρίως υπάρχουν φυλές διασταυρωμένες με τη φυλή Χίου και τη γερμανική East Friesian. ( 34

35 Συστήματα εκτροφής προβάτων Η εκτροφή προβάτων είναι ζωτικής σημασίας δραστηριότητα για την ελληνική κτηνοτροφία. Τα ζώα αυτά αξιοποιούν αποτελεσματικά τη φυσική βλάστηση μεγάλων εκτάσεων της υπαίθρου, στις οποίες καμία άλλη οικονομική δραστηριότητα δεν μπορεί να αναπτυχθεί. Ωστόσο, οι συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις των καταναλωτών για ποιοτικά προϊόντα προτρέπουν στην εντατικοποίηση της εκτροφής με στόχο τη βελτίωση της παραγωγικότητας των ζώων. Για να εξασφαλιστούν οι αποδόσεις των ζώων απαραίτητη προϋπόθεση είναι η σωστή διαχείριση του περιβάλλοντος της εκτροφής, της διατροφής τους και της κτηνιατρικής τους περίθαλψης. 35

36 Συστήματα εκτροφής προβάτων στη χώρα μας Τα συστήματα εκτροφής των προβάτων στη χώρα μας διακρίνονται σε τρεις τύπους: Α) Οικόσιτο σύστημα Το σύστημα αυτό αφορά στην εκτροφή μικρού αριθμού προβάτων (1-10) ανά οικογένεια, που κρατούνται στο στάβλο και τρέφονται με έτοιμες ζωοτροφές (χονδροειδείς και συμπυκνωμένες). Η εκτροφή τους αποσκοπεί κυρίως στην κάλυψη των αναγκών της οικογένειας σε ζωικά προϊόντα. Τα ζώα που εκτρέφονται με αυτό το σύστημα αν και ανήκουν σε βελτιωμένες φυλές, συνήθως οι αποδόσεις τους είναι μικρότερες από το μέσο όρο. Β) Ποιμνιακή μη μετακινούμενη εκτροφή Στο σύστημα αυτό τα ζώα βόσκουν στα λιβάδια κατά το μεγαλύτερο διάστημα του έτους, εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες. Συνήθως βόσκουν στα λιβάδια την άνοιξη, το φθινόπωρο και το χειμώνα. Κατά τη διάρκεια του θέρους τα ζώα βόσκουν στα υπολείμματα των δημητριακών μετά τη συγκομιδή των καρπών (καλαμιές). Τα ζώα βόσκουν στα λιβάδια, που ανήκουν στα όρια του δημοτικού διαμερίσματος, στο οποίο μένει μόνιμα ο ιδιοκτήτηςκτηνοτρόφος χωρίς να μετακινούνται έξω από αυτά. Ορισμένοι κτηνοτρόφοι συνηθίζουν να μετακινούν τα ζώα τους κατά το θέρος σε λιβάδια μεγαλύτερου υψομέτρου εντός όμως των ορίων του δημοτικού διαμερίσματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια οι κτηνοτρόφοι χορηγούν στα ζώα τους σημαντικές ποσότητες αγορασμένων ζωοτροφών καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Η εκτεταμένη αυτή εφαρμογή της συμπληρωματικής διατροφής μετατρέπει το σύστημα εκτροφής σε ημιεντατικό, πράγμα που συνεπάγεται την πλημμελή 36

37 αξιοποίηση της βοσκήσιμης ύλης, που παράγεται στα λιβάδια και την αύξηση του κόστους των παραγομένων προϊόντων. Με το σύστημα αυτό εκτρέφεται ο μεγαλύτερος όγκος των αιγοπροβάτων (το 85% των προβάτων και το 82% των αιγών) στη χώρα μας. Γ) Ποιμνιακή μετακινούμενη εκτροφή Στο σύστημα αυτό τα ζώα μετακινούνται κατά τη θερινή περίοδο σε λιβάδια της ορεινής ζώνης εκτός του δημοτικού διαμερίσματος, στο οποίο είναι η βάση τους για να αξιοποιήσουν τα λιβάδια κυρίως των ψευδαλπικών περιοχών. Το φθινόπωρο τα ζώα επιστρέφουν και πάλι στην πεδινή ζώνη (χειμαδιά). Το σύστημα αυτό θεωρείται ως ένα οικολογικό σύστημα διαχείρισης των λιβαδιών και στο παρελθόν το ακολουθούσε ένα σημαντικό μέρος των κτηνοτρόφων. Σήμερα μετακινούνται μόνο το 7% των προβάτων και το 5% των αιγών της χώρας μας ( 37

38 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ο σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας είναι να παρουσιάσει την κατάσταση της χλωριδικής ποικιλότητας και πως αυτή επηρεάζει τα συστήματα εκτροφής αιγοπροβάτων στο Νομό Ροδόπης, καταδείχνοντας την τωρινή κατάσταση και υποδεικνύοντας στατιστικά στοιχεία και πίνακες που αφορούν το συγκεκριμένο θέμα. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού συλλέχθηκαν πληροφορίες από τη μελέτη της βλάστησης του Νομού Ροδόπης και των συστημάτων εκτροφής που επικρατούν στο Νομό. Επίσης, επισκέφτηκα πολλές φορές τα λιβάδια της περιοχής, συνέλλεξα τα επικρατούντα χλωριδικά στοιχεία και μελέτησα τους τύπους της βλάστησης. Οι συλλογές των χλωριδικών στοιχείων έγινα κατά τη διάρκεια 2012 και Τα αποτελέσματα των πληροφοριών επεξεργάστηκαν και έδωσαν κάποια ενδιαφέροντα αποτελέσματα, τα οποία παρουσιάζονται στη συνέχεια. 38

39 ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Περιοχή έρευνας Ο Νομός Ροδόπης είναι ένας από τους 51 νομούς της Ελλάδας και ανήκει στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Ο Νομός Ροδόπης ανήκει γεωγραφικά στην Θράκη. Βόρεια συνορεύει με την Βουλγαρία, στα δυτικά του βρίσκεται ο νομός Ξάνθης, ανατολικά ο νομός Έβρου και στα νότια βρέχεται από το Θρακικό Πέλαγος με μήκος ακτών 58 χιλιόμετρα. Στα βόρεια του νομού βρίσκεται το ανατολικό μέρος της οροσειράς της Ροδόπης στην οποία οφείλει την ονομασία του. Πρωτεύουσα του νομού είναι η Κομοτηνή ( everodopi.gr). Κλιματικά στοιχεία Το κλίμα που επικρατεί στη Ροδόπη χαρακτηρίζεται σαν μεσογειακό ξηρό, έως ύφυγρο στην πεδινή και παραθαλάσσια ζώνη, προχωρώντας όμως προς τη βόρεια και ορεινή περιοχή μετατρέπεται σε ηπειρωτικό. Στην περιοχή της Κομοτηνής η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 14,8 ο C. Από τα κλιματολογικά στοιχεία προκύπτει ότι ο ψυχρότερος μήνας είναι ο Ιανουάριος με μέση θερμοκρασία 1,4 ο C, ενώ θερμότερος μήνας είναι ο Αύγουστος με μέση μέγιστη θερμοκρασία 30,4 ο C. Το κλίμα διαφοροποιείται στις δύο ζώνες του νομού. Η οροσειρά της Ροδόπης αποτελεί το κλιματικό όριο μεταξύ του μεσογειακού κλίματος και του ηπειρωτικού. Τα νότια του νομού χαρακτηρίζονται από το μεσογειακό κλίμα. Οι αυξομειώσεις του ετησίου θερμοκρασιακού εύρους είναι μεγάλες και οι βροχοπτώσεις παρουσιάζουν ανομοιόμορφη κατανομή καθώς τα 2/3 του συνόλου της βροχής πέφτουν το πρώτο και 39

40 τελευταίο τρίμηνο του έτους, ενώ το 1/3 την άνοιξη και το καλοκαίρι. Επικρατούν Β-ΒΑ άνεμοι που, κατά τον χειμώνα, προκαλούν έντονη πτώση θερμοκρασίας και παγετούς. Μηνιαίο ύψος βροχής για την περίοδο στο Νομό Ροδόπης Γεωλογικά και υδρολογικά στοιχεία Γεωλογικά στοιχεία Γεωλογικά, η περιοχή του Νομού Ροδόπης συγκροτείται από πετρώματα που ανήκουν σε 3 μεγάλες ενότητες και είναι οι ακόλουθες: 1) Τα Προ-Μεσοζωικά κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα του υπόβαθρου, τα οποία συναντώνται στην Ανατολική Μακεδονία και το βόρειο τμήμα της Θράκης. Αποτελούνται από την κατώτερη γνευσιακή σειρά που περιλαμβάνει μοσχοβιτικούς γνεύσιους, βιοτικούς και διμαρμαρυγιακούς γνεύσιους, αμφιβολίτες και μάρμαρα, και την ανώτερη ανθρακική σειρά που περιλαμβάνει μάρμαρα και σχιστόλιθους. 40

41 2) Τα Μεσοζωικά πετρώματα της Περιροδοπικής ζώνης, τα οποία εμφανίζονται στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης και αποτελούνται από φυλλίτες, πρασινοσχιστόλιθους και ανθρακικά πετρώματα. 3) Τα Τεταρτογενή ηφαίστειο-ιζηματογενή πετρώματα των λεκανών που καλύπτουν την υπόλοιπη περιοχή της Θράκης. Αποτελούνται από ιζήματα μολασσικού τύπου (κροκαλοπαγή, αργιλομάργες,μαργαϊκούς νουμουλιτοφόρους ασβεστόλιθους, ψαμμίτες) και ηφαιστειακούς τόφφους (ανδεσίτες, ρυοδακίτες κ.λ.π). Τα πετρώματα των παραπάνω 3 ενοτήτων διακόπτονται από παρεισδύσεις πυριγενών πετρωμάτων σε όλη την έκταση του νομού Ροδόπης. Τα πυριγενή πετρώματα που απαντώνται είναι είτε πλουτώνια (γρανίτες, γρανοδιορίτες, μουζονίτες, διορίτες) είτε τα αντίστοιχα ηφαιστειακά (ρυόλιθοι, ανδεσίτες, δακίτες, δολερίτες). Από γεωλογική άποψη, η περιοχή χαρακτηρίζεται σταθερή και ασεισμική και εντάσσεται στις ζώνες Ι και Μ του Νέου Αντισεισμικού Κανονισμού (ΝΕΑΚ). Εδαφολογία Ν. Ροδόπης Στην περιοχή του Ν. Ροδόπης βρίσκουμε τα εξής ήδη ορυκτών : Α)μεταλλευτικά ορυκτά Κοιτάσματα ή εμφανίσεις μεταλλευτικών ορυκτών υπάρχουν στο νομό Ροδόπης. Ειδικά στην ευρύτερη περιοχή των Σαπών πραγματοποιούνται ερευνητικές εργασίες από δύο εταιρίες, την GREENWICH RESOURCES (όμιλος Άγγλων-Αυστραλών) και την Α.Ε.Ε. ΑΡΓΥΡΟΜΕΤΑΛ- ΛΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΒΑΡΥΤΙΝΗΣ για των υπολογισμό αποθεμάτων χρυσού. Β)βιομηχανικά ορυκτά Τα βιομηχανικά ορυκτά της Αν.Μακεδονίας και Θράκης που παρουσιάζουν οικονομικό ενδιαφέρον και έχουν μελετηθεί από το ΙΓΜΕ είναι τα παρακάτω. 1)καολινης 41

42 2)Ζεόλιθοι Γεωθερμικά πεδία Το ΙΓΜΕ έχει ολοκληρώσει τα σημαντικότερα στάδια έρευνας και έχει προχωρήσει σε παραγωγικές γεωτρήσεις και μελέτες εκμετάλλευσης (οικονόμο τεχνική προσέγγιση) στην περιοχή των Σαπών του νομού Ροδόπης και στις λίμνες Μητρικού και Κρωβύλη. Αντιολισθηρά (σκληρά αδρανή) Τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποιεί το ΙΓΜΕ- Παράρτημα Ξάνθης έδειξαν ότι υπάρχουν τεράστια αποθέματα από αντιολισθηρά αδρανή υψηλών προδιαγραφών στο νομό Ροδόπης. Το υλικό αυτό χρησιμοποιείται στο υπόστρωμα σιδηροδρομικών γραμμών και για αντιολισθητικούς τάπητες των οδών, όπως προβλέπεται από σχετική οδηγία της Ε.Ε. Υδρολογικά στοιχεία Το υδατικό διαμέρισμα της Θράκης έχει έκταση τ.χλμ. και περιλαμβάνει τους νομούς Έβρου, Ροδόπης και Ξάνθης, τμήματα των νομών Δράμας και Καβάλας και τα νησιά Θάσο και Σαμοθράκη. Οι κυριότεροι επιφανειακοί υδατικοί πόροι είναι οι ποταμοί Νέστος και Έβρος, με παραπόταμους τον Άρδα και Ερυθροπόταμο και μικρότερους ποταμούς όπως ο Φιλιουρής, το ρέμα Κομοτηνής, ο Ποταμός, το ρέμα Λουτρού, το Ξηρόρεμα, ο Ασπροπόταμος, το ρέμα Ξάνθης και τα ρέματα Θάσου και Σαμοθράκης. Από τις φυσικές λίμνες οι σημαντικότερες είναι η Βιστονίδα και ακολουθούν οι λίμνες Μητρικού, Μαυρόλιμνη, Αλυκή, Φαναριού και Νυμφών. Το μέσο ετήσιο ύψος βροχοπτώσεων κυμαίνεται από 350 mm μέχρι 1300 mm περίπου. 42

43 Επειδή τα όρια των υδατικών και γεωγραφικών διαμερισμάτων δεν ταυτίζονται, οι παρακάτω υπολογισμοί για το υδατικό ισοζύγιο και τα αποθέματα νερού στηρίζονται στο άθροισμα των υδατικών πόρων που διαθέτουν τα δύο υδατικά διαμερίσματα Αν. Μακεδονίας και Θράκης ενώ η κατανάλωση νερού αναφέρεται στα αντίστοιχα γεωγραφικά διαμερίσματα για το έτος Αθροιστικά τα δύο υδατικά διαμερίσματα δέχονται από βροχοπτώσεις κατά μέσο όρο περίπου x10 5 κ.μ. νερού. Εξ αυτών εκτιμάται ότι 6.000x10 5 κ.μ. απορρέουν επιφανειακά. Επίσης, απορρέουν άλλα 9.800x10 6 κ.μ νερού που προέρχονται από λεκάνες απορροής εκτός Ελλάδος. Έτσι το σύνολο της επιφανειακής απορροής ανέρχεται σε x10 6 κ.μ. νερού ( ). Το υπόγειο υδατικό δυναμικό έχει εκτιμηθεί σε 1.630x10 6 κ.μ. Εξ αυτών 680x10 6 κ.μ. τροφοδοτούν επιφανειακούς υδατικούς πόρους και έχουν υπολογιστεί στα προηγούμενα μεγέθη των επιφανειακών απορροών. Τα υπόλοιπα 950x10 6 κ.μ. κινούνται υπογείως (400x10 6 κ.μ. σε καρστικούς υδροφορείς και 550 κ.μ. σε μικροπερατούς). Το σύνολο των αποθεμάτων είναι: Επιφανειακά κ.μ. + υπόγεια 950x10 6 κ,μ. = x10 6 κ.μ. Από αυτό το απόθεμα εκτιμήθηκε ότι το 1995 χρησιμοποιήθηκαν 2.255x10 6 κ.μ. νερού. Αυτή η κατανάλωση αντιστοιχεί στο 13% των ανανεώσιμων αποθεμάτων. Η μεγαλύτερη ποσότητα νερού, περίπου 93% καταναλώθηκε σε αρδεύσεις, σύμφωνα με την ακόλουθη κατανομή: Ύδρευση 125x10 6 κ.μ νερού, Άρδευση 2.100x10 6 κ.μ και Κατανάλωση Βιομηχανιών 30x10 6 κ.μ. περίπου. Από τα προαναφερθέντα φαίνεται ότι υπάρχουν αρκετά περιθώρια μεγαλύτερης εκμετάλλευσης των υδατικών πόρων για την επίλυση σημαντικών τοπικών προβλημάτων, πλην όμως θα πρέπει να ληφθεί 43

44 υπόψη ότι πολύ μεγάλο τμήμα της επιφανειακής απορροής και στα δύο υδατικά διαμερίσματα προέρχεται από ποταμούς Νέστο και Εβρο που πηγάζουν από τη Βουλγαρία. Επομένως, δεν είναι δυνατή η πλήρης εκμετάλλευση τους. Σημειώνεται σχετικά ότι, η φυσική λεκάνη απορροής του ποταμού Νέστου ανέρχεται σε τ.χλμ, από τα οποία τ.χλμ. βρίσκονται στο βουλγαρικό και μόνον τ.χλμ. στο ελληνικό έδαφος. Μετά την εκτροπή του παραπόταμου Δεσπότη από τους Βούλγαρους, προς την κοιλάδα του Έβρου, η λεκάνη απορροής στο βουλγαρικό έδαφος, η οποία τροφοδοτεί το Νέστο, έχει περιοριστεί στα τ.χλμ. Χλωριδικά στοιχεία Το γεγονός ότι η περιοχή της Ροδόπης δεν «πάγωσε» την περίοδο των παγετώνων κατά την Πλειστόκαινο περίοδο την καθιστά ένα βοτανικό παράδεισο από άποψη ποικιλότητας ειδών. Σχεδόν το 60% των ειδών της χλωρίδας της Ευρώπης απαντάται στη Ροδόπη. Αποτελεί καταφύγιο για 211 σπάνια ή απειλούμενα είδη. Δεκαπέντε από αυτά είναι λείψανα της τριτογενούς εποχής, της εποχής των παγετώνων, 40 είναι ενδημικά των Βαλκανίων, 50 είδη είναι αποκλειστικά ενδημικά της Ροδόπης και δε συναντώνται πουθενά αλλού στον κόσμο. Συνολικά εκτιμάται ότι ο αριθμός των φυτικών ειδών και υποειδών υπερβαίνει τις 700 ταξινομικές μονάδες (600 καταγεγραμμένα taxa, από τα οποία 527 είναι είδη και 188 υποείδη). (Ε.Π.Μ. Οροσειράς Ροδόπης). Τα χλωριδικά στοιχεία του κάθε λιβαδικού τύπου και υπότυπου παρατίθενται αναλυτικά σε παρακάτω κεφάλαιο ( 44

45 Κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις Κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της διατριβής πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις σε κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις του Νομού Ροδόπης, σε όλες τις ζώνες μελέτης και σε όλα τα είδη συστημάτων εκτροφής προβάτων. Πρόγραμμα δειγματοληψίας Οι συλλογές των φυτών έγιναν κατά τα έτη την άνοιξη και το καλοκαίρι. Για την αναγνώριση αυτών χρησιμοποιήθηκαν οι κλείδες Hayek ( ), Flora Europaea ( ) και Διαπούλης ( ). Όσον αφορά τη λήψη στοιχείων σχετικά με τα συστήματα εκτροφής, τον αριθμό των ζώων, τις φυλές, το είδος ζωοτροφών, το χρόνο βόσκησης, την παραγωγική κατεύθυνση, τη χρήση ετησίων ή πολυετών τεχνητών λειμώνων, την εποχή βόσκησης, τη χρήση γάλακτος, καθώς και στοιχεία σχετικά με το φύλο και την ηλικία των κτηνοτρόφων, αυτή έγινε με βάση τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων, που συντάξαμε με τη βοήθεια του επιβλέποντα καθηγητή μου. Το συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο παρατίθεται στο Παράρτημα 1 της διατριβής. Για την στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από τη συμπλήρωση των ερωτηματολόγιων και τη μελέτη των βιβλιογραφικών πηγών χρησιμοποιήθηκε το λειτουργικό πρόγραμμα SPSS (Statistical Package for the Social Sciences). 45

46 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Χλωριδική ποικιλότητα στο Νομό Ροδόπης Στις δειγματοληψίες που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια , τα φυτά που συλλέχτηκαν αναγνωριστήκαν με σκοπό τη μελέτη της χλωριδικής ποικιλότητας της περιοχής. Σχεδόν σε όλες τις δειγματοληψίες βρέθηκαν τα είδη και υποείδη των παρακάτω πινάκων ταυτόχρονα και στη βοσκημένη και αβόσκητη περιοχή. Στην αβόσκητη περιοχή το φυτό που επικρατούσε είναι το Quercus coccifera L. Η κυριαρχία του θάμνου αυτού δεν επιτρέπει σε άλλα αγρωστώδη ή ψυχανθή είδη να αναπτυχθούν, έτσι ώστε να αυξηθεί η ποικιλότητα της περιοχής. Αντιθέτως, στη βοσκήσιμη έκταση υπήρχε πολύ μεγαλύτερος αριθμός φυτικών ειδών, ο οποίος μεταβαλλόταν ανάλογα με την εποχή και τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούσαν. Η ύπαρξη αυτής της ποικιλότητας οφείλεται στα αγροτικά ζώα, που με τη βόσκηση δεν επιτρέπουν στους θάμνους να αναπτυχθούν ιδιαίτερα και να κυριαρχήσουν εις βάρος των υπόλοιπων μονοετών και πολυετών φυτών (Χριστοφορίδου, 1999). Τα επικρατέστερα είδη φυτών και υποφυτών ανά ζώνη 1 η ζώνη (πεδινή, 0-600μ.): Quercus coccifera, Erica manipuliflora, Junoperus oxycedrus, Phillyrea latiforia, Arcenthobium oxyderci, Ostrya carpinifolia, Caprinus orientalis, Pistacia terebinthus, Acer monspessulanum, Fraxinus ornus, Pyrus spinosa, Paliurus spina-christi, Parentucellia, Cruciata laevipus, Anchusa variegate, Buglossoides purpureocaerulea, Synoglossum creticum, Cerastium brachypetalum, Moemchia mantica subsp. Mantica, Bunias erucago, Ajugus genevensis, 46

47 Ornithogalum gussonii, Anemone paronina, Ranunculus neapolitanus, Vicia grandiflora και Asphodeline Liburnica. 2 η ζώνη (ημιορεινή, μ.): Fagus sylvatica, Quercus, Castanea, Populus tremula, Betula, Melica uniflora, Poa nemoralis, Bromus benevenii, Polystichum aculeatum, Arabis turrita, Stachys alpine, Saxifrago rotunfdifolia, Galium odoratum, Potentilla mirrantha, Lathyrus venetus, Lathyrus laxiflorus και Cyclamen hederifolium. 3 η ζώνη (ορεινή, μ): Crocus veluchensis, Arenaria biflora, Scleranthus perennis, Herniaria nigrimontium, Ranunculus sartorianus, Gentiana cruciata, Plantago gentianoides, Galium demissum, Poa molineri, Poapumila, Sesleria taygetea, Sesleria sobusta, Festuca cyllinica, Viola delphinantha, Omphalodes luciliae, Campanula albanica, Saxifraga juniperifolia, Saxifraga ferdinandi-coburgi, Saxifraga paniculata, Saxifraga sempervinus, Arenaria tedii, Aubrieta deltoidea, Draba athoa, Seseli sigidum, Centaurea pangaca και Achillea ageratifolia. Πίνακας 4. Μερικά από φυτικά είδη που βρέθηκαν σε αβόσκητο θαμνολίβαδο 47

48 Πίνακας 5. Μερικά από τα φυτικά είδη που βρέθηκαν σε βοσκημένο θαμνολίβαδο 48

49 49

50 Ταξινόμηση των βοσκών με βάση τις ζώνες βλάστησης Οι φυσικοί βοσκότοποι με βάση την εποχή της χρησιμοποιήσεως τους διακρίνονται σε χειμερινούς και θερινούς καθώς και σε μόνιμους και προσωρινούς βοσκότοπους. Με βάση όμως τις ζώνες βλάστησης, οι οποίες κατά βάση διαμορφώνονται από το υψόμετρο, επηρεάζονται ωστόσο και από την επίδραση των παραγόντων του κλίματος της περιοχής, του εδάφους και της τοπογραφικής διαμόρφωσής του, διακρίνονται τρεις κατηγορίες. Ο Νομός Ροδόπης σε όλη την περιοχή του καλύπτεται και από τα τρία είδη των ζωνών βλάστησης, τα οποία περιγράφονται παρακάτω (Victorian Government Department of Transport, 2013). Βοσκότοποι χαμηλής ζώνης- πεδινοί Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι βοσκές των πεδινών περιοχών μέχρις υψομέτρου 600m εκτάσεις καταλαμβάνουν το 50% της συνολικής έκτασης. Οι πολλές βροχοπτώσεις η πολυμορφία των πετρωμάτων οι γεωλογικοί σχηματισμοί και η ύπαρξη πολλών ρεμάτων και μικρών ποταμών καθώς και το έντονο ανάγλυφο της περιοχής συντελούν στην ανάπτυξη μιας πλούσιας ποικιλίας βλάστησης. Οι βοσκές αυτές χρησιμοποιούνται για βόσκηση κατά το τέλος του φθινοπώρου, το χειμώνα και νωρίς την άνοιξη. Η διάρκεια βόσκησης και η παραγωγικότητα των βοσκών χαμηλής ζώνης εξαρτώνται από το ύψος και την κατανομή των βροχοπτώσεων αφού η θερμοκρασία αέρος συνήθως είναι ευνοϊκή για την ανάπτυξη των φυτών. Όταν οι βροχοπτώσεις αρχίζουν νωρίς το φθινόπωρο, η παραγωγή βοσκήσιμης ύλης είναι επαρκής και η διάρκεια βόσκησης ικανοποιητική. 50

51 Την άνοιξη η παραγωγικότητα των βοσκών είναι μεγαλύτερη εκείνης του φθινοπώρου, η διάρκεια βόσκησης, ωστόσο, δεν παρατείνεται μέχρι το καλοκαίρι γιατί κατά το τέλος της άνοιξης τα φυτά ξηραίνονται ταχέως. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος οι βοσκές της χαμηλής ζώνης δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν περαιτέρω) και τα ζώα οδηγούνται στις ορεινές περιοχές. Η ζώνη αυτή εκτείνεται κατά μήκος των ακτών της Ελλάδας και στα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου Πελάγους. Στις περιοχές αυτές υπάρχουν φρύγανα (αγκαθωτοί ημίθαμνοι), θυμάρι, χαλέπι, πουρνάρια κ.λπ. και το υψόμετρο φθάνει περίπου μέχρι 600 μ.. Βοσκότοποι μεσαίας ζώνης- ημιορεινοί Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει βοσκές των ημιορεινών εκτάσεων, οι οποίες βρίσκονται σε υψόμετρο m. Οι παραπάνω εκτάσεις 51

52 καταλαμβάνουν το 30%. της συνολικής έκτασης. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται κυρίως οι γυμνές και χορτολιβαδικές εκτάσεις των υψηλών ορέων οι οποίες χρησιμοποιούνται κατά την θερινή περίοδο ως βοσκότοποι από τους μετακινούμενους κυρίως κτηνοτρόφους και ανήκουν στην υπαλπική και αλπική ζώνη βλάστησης. Στις βοσκές αυτές, εάν οι καιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές, τα πρόβατα και οι αίγες βόσκουν καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, ιδιαίτερα οι αίγες που προσλαμβάνουν εύκολα την ξυλώδη βοσκήσιμη ύλη των θάμνων. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όταν οι βοσκότοποι είναι καλυμμένοι με χιόνι για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν είναι δυνατή η βόσκηση από τα ζώα. Κατά την άνοιξη η παραγωγή βοσκήσιμης ύλης είναι ικανοποιητική, το καλοκαίρι πολύ περιορισμένη και το φθινόπωρο ικανοποιητική εάν εκδηλωθούν έγκαιρα βροχοπτώσεις. Σε αυτή τη ζώνη κυριαρχούν τα φυλλοβόλα πλατύφυλλα δάση. Η ζώνη αυτή εκτείνεται στις περιοχές που έχουν υψόμετρο από 600 μ έως 800μ.. 52

53 Βοσκότοποι υψηλής ζώνης- ορεινοί Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι βοσκές των ορεινών περιοχών, οι οποίες βρίσκονται σε υψόμετρο m καθώς και των αλπικών περιοχών, οι οποίες βρίσκονται σε υψόμετρο 1700 m και άνω. Καταλαμβάνουν το 20% της συνολικής έκτασης χρησιμοποιούνται για βόσκηση ως θέρετρα κατά το τέλος της άνοιξης, το καλοκαίρι και νωρίς το φθινόπωρο (Μάιος-Οκτώβριος). Η ζώνη αυτή βρίσκεται στα υψηλά όρη της Βόρειας Ελλάδας σε υψόμετρο μεγαλύτερο από 800 μ. και αποτελείται από ψυχρόβια κωνοφόρα δέντρα. Εδώ συναντάμε δάση της δασικής πεύκης, της ερυθρελάτης και της λευκής ελάτης (Σαρλής, 1998). 53

54 Κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις Από τη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων και από τη σχετική έρευνα, όσον αφορά τις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις προκύπτουν τα εξής αποτελέσματα: 1. Το 92% των αιγοπροβατοτροφικών εκμεταλλεύσεων παρουσιάζεται στην πεδινή ζώνη και μόλις το 8% στην ημιορεινή, και καθόλου στην ορεινή. 2. Στην πεδινή ζώνη εφαρμόζονται κυρίως τα ποιμνιακά μη μετακινούμενα συστήματα εκτροφής. 3. Στην ημιορεινή ζώνη εφαρμόζονται κυρίως τα οικόσιτα συστήματα εκτροφής. 4. Στην πεδινή ζώνη ο συνολικός αριθμός των αιγοπροβάτων ανέρχεται στις χιλιάδες. 5. Στην ημιορεινή ζώνη ο συνολικός αριθμός των αιγοπροβάτων ανέρχεται στις χιλιάδες. Παρακάτω δίνονται αναλυτικά τα στοιχεία των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, όσον αφορά τον αριθμό των προβάτων, τα ονόματα των οικισμών, το είδος της ζώνης, την βοσκήσιμη έκταση και το υψόμετρο. 54

55 Δήμος Αρριανών Οικισμός Αγιοχώρι Πρόβατα: 1158 Αίγες: 889 Βοσκήσιμη έκταση: 284,90 εκτ. Υψόμετρο: 223 μ. Οικισμός Αγρά Πρόβατα: 66 Αίγες: 35 Βοσκήσιμη έκταση: 8,80 εκτ. Υψόμετρο: 102 μ. Οικισμός Άνω Δροσίνη Πρόβατα: 997 Αίγες: 1172 Βοσκήσιμη έκταση: 373 εκτ. Υψόμετρο: 270 μ. Οικισμός Άνω Καμπή Πρόβατα: 80 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 155,80 εκτ. Υψόμετρο: 676 μ. Είδος περιοχής: ημιορεινή Οικισμ ός Άρατος Πρόβατα: 1307 Αίγες: 51 Βοσκήσιμη έκταση: 26,60 εκτ. Υψόμετρο: 33 μ. Οικισμός Αρδεία Πρόβατα: 10 Αίγες: 1605 Βοσκήσιμη έκταση: 472 εκτ Υψόμετρο: 415 μ. Οικισμός Αρριανά Πρόβατα: 417 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 81 εκτ. Υψόμετρο: 58 μ. Οικισμός Αρχοντικά Πρόβατα: 560 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 17,30 εκτ. Υψόμετρο: 32 μ. Οικισμός Βούρλα Πρόβατα: 777 Αίγες: 555 Βοσκήσιμη έκταση: 279, 72 εκτ. Υψόμετρο: 400 μ. Οικισμός Βραγιά Πρόβατα: 302 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 17,70 εκτ. Υψόμετρο: 35 μ. Οικισμός Δαρμένη Πρόβατα: 1227 Αίγες: 1528 Βοσκήσιμη έκταση: 270,60 εκτ. Υψόμετρο: 119 μ. Οικισμός Δειλινά Πρόβατα: 1010 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 98,10 εκτ. Υψόμετρο: 56 μ. Οικισμός Δοκός Πρόβατα: 2665 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 123,50 εκτ. Υψόμετρο: 108 μ. Οικισμός Δροσιά Πρόβατα: 1066 Αίγες: 878 Βοσκήσιμη έκταση: 303,70 εκτ. Υψόμετρο: 281 μ. Οικισμός Δρυμή Πρόβατα: 1340 Αίγες: 2845 Βοσκήσιμη έκταση: 929 εκτ. Υψόμετρο: 214 μ. Οικισμός Εσοχή Πρόβατα: 788 Αίγες: 3449 Βοσκήσιμη έκταση: 1300 εκτ. Υψόμετρο: 440 μ. Οικισμός Ήπιο Πρόβατα: 1457 Αίγες: 755 Βοσκήσιμη έκταση: 201,90 εκτ. Υψόμετρο: 182 μ. Οικισμός Καλληντύριο Πρόβατα: 1156 Αίγες: 1170 Βοσκήσιμη έκταση: 460, 50 εκτ. Υψόμετρο: 126 μ. Οικισμός Κάμπος 55

56 Πρόβατα: 2486 Αίγες: 1455 Βοσκήσιμη έκταση: 1153,80 εκτ. Υψόμετρο: 623 μ. Είδος περιοχής: Ημιορεινή Οικισμός Κάτω Δροσίνη Πρόβατα: 280 Αίγες: 600 Βοσκήσιμη έκταση: 122,70 εκτ. Υψόμετρο: 326 μ. Οικισμός Κερασιά Πρόβατα: 805 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 574,70 Υψόμετρο: 710 μ. Είδος περιοχής: Ημιορεινή Οικισμός Κίνυρα Πρόβατα: 685 Αίγες: 10 Βοσκήσιμη έκταση: 203,40 εκτ. Υψόμετρο: 163 μ. Οικισμός Λαμπρό Πρόβατα: 860 Αίγες: 150 Βοσκήσιμη έκταση: 91,90 εκτ. Υψόμετρο: 62 μ. Οικισμός Λύκειο Πρόβατα: 1482 Αίγες: 3 Βοσκήσιμη έκταση: 77,20 Υψόμετρο: 56 μ. Οικισμός Μικρό Πιστό Πρόβατα: 586 Αίγες: 69 Βοσκήσιμη έκταση: 386,70 εκτ. Υψόμετρο: 39 μ. Οικισμός Μοναστήριον Πρόβατα: 0 Αίγες: 1000 Βοσκήσιμη έκταση: 384,86 εκτ. Υψόμετρο: 715 μ. Είδος περιοχής: Ημιορεινή Οικισμός Μύστακας Πρόβατα: 945 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 31 εκτ. Υψόμετρο: 40 μ. Οικισμός Νέδα Πρόβατα: 1000 Αίγες: 1030 Βοσκήσιμη έκταση: 519,60 εκτ. Υψόμετρο: 196 μ. Οικισμός Νεύρα Πρόβατα: 395 Αίγες: 70 Βοσκήσιμη έκταση: 44,30 εκτ. Υψόμετρο: 112 μ. Οικισμός Νικήται Πρόβατα: 1085 Αίγες: 430 Βοσκήσιμη έκταση: 149 εκτ. Υψόμετρο: 170 μ. Οικισμός Ομηρικό Πρόβατα: 282 Αίγες: 247 Βοσκήσιμη έκταση: 92,50 εκτ. Υψόμετρο: 115 μ. Οικισμός Πάσσος Πρόβατα: 1385 Αίγες: 40 Βοσκήσιμη έκταση: 23,20 εκτ. Υψόμετρο: 51 μ. Οικισμός Πάτερμα Πρόβατα: 75 Αίγες: 994 Βοσκήσιμη έκταση: 1273,70 εκτ. Υψόμετρο: 197 μ. Οικισμός Πλαγιά Πρόβατα: 2304 Αίγες: 1750 Βοσκήσιμη έκταση: 692 εκτ. Υψόμετρο: 195 μ. Οικισμός Πολύαρνος Πρόβατα: 79 Αίγες: 245 Βοσκήσιμη έκταση: 49,31 εκτ. Υψόμετρο: 608 μ. Είδος περιοχής: Ημιορεινή Οικισμός Ραγάδα Πρόβατα: 3132 Αίγες: 5902 Βοσκήσιμη έκταση: 1346 εκτ. Υψόμετρο: 624 μ. Είδος περιοχής: Ημιορεινή Οικισμός Σκάλωμα Πρόβατα: 224 Αίγες: 257 Βοσκήσιμη έκταση: 93,60 εκτ. Υψόμετρο: 116 μ. Οικισμός Σκιάδας Πρόβατα: 400 Αίγες: 1080 Βοσκήσιμη έκταση: 218,70 εκτ. Υψόμετρο: 230 μ. Οικισμός Στροφή Πρόβατα: 2242 Αίγες: 1851 Βοσκήσιμη έκταση: 831,80 εκτ. Υψόμετρο: 260 μ. Οικισμός Ταγγαίο Πρόβατα: 622 Αίγες: 3534 Βοσκήσιμη έκταση: 580,80 εκτ. Υψόμετρο: 250 μ. Οικισμός Τσούκα Πρόβατα: 200 Αίγες: 245 Βοσκήσιμη έκταση: 366,50 εκτ. Υψόμετρο: 605 μ. Είδος περιοχής: Ημιορεινή Οικισμός Χαμηλό Πρόβατα: 440 Αίγες: 620 Βοσκήσιμη έκταση: 239,80 εκτ. Υψόμετρο: 613 μ. Είδος περιοχής: Ημιορεινή Οικισμός Χαράδρα Πρόβατα: 840 Αίγες: 910 Βοσκήσιμη έκταση: 790,60 εκτ. Υψόμετρο: 608 μ. Είδος περιοχής: Ημιορεινή Οικισμός Χλόη Πρόβατα: 306 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 551,20 εκτ. Υψόμετρο: 726 μ. Είδος περιοχής: Ημιορεινή 56

57 Δήμος Ιάσμου Οικισμός Άγιασμα Πρόβατα: 200 Αίγες: 350 Βοσκήσιμη έκταση: 350,30εκτ. Υψόμετρο: 104 μ. Οικισμός Αμαξάδες Πρόβατα: 2195 Αίγες: 2459 Βοσκήσιμη έκταση: 539,40εκτ. Υψόμετρο: 49 μ. Οικισμός Άνω Αμαξάδες Πρόβατα: 1519 Αίγες: 2733 Βοσκήσιμη έκταση: 570,74εκτ. Υψόμετρο: 77 μ. Οικισμός Ασώματοι Πρόβατα: 1548 Αίγες: 403 Βοσκήσιμη έκταση: 415,70εκτ. Υψόμετρο: 91 μ. Οικισμός Ρίζωμα Πρόβατα: 395 Αίγες: 470 Βοσκήσιμη έκταση: 189 εκτ. Υψόμετρο: 78 μ. Οικισμός Αμβροσία Πρόβατα: 1890 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 156 εκτ. Υψόμετρο: 12 μ. Οικισμός Αστραία Πρόβατα: 110 Αίγες: 898 Βοσκήσιμη έκταση: 302,70εκτ. Υψόμετρο: 374 μ. Οικισμός Διαλαμπή Πρόβατα: 1460 Αίγες: 105 Βοσκήσιμη έκταση: 403,60 εκτ Υψόμετρο: 6 μ. Οικισμός Δύμη Πρόβατα: 605 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 203 εκτ. Υψόμετρο: 129 μ. 57

58 Οικισμός Διχάλα Πρόβατα: 191 Αίγες: 480 Βοσκήσιμη έκταση: 113,30εκτ. Υψόμετρο: 298 μ. Οικισμός Φωλέα Πρόβατα: 1170 Αίγες: 1970 Βοσκήσιμη έκταση: 972,50εκτ. Υψόμετρο: 611 μ. Είδος περιοχής: Ημιορεινή Οικισμός Γλυκονέρι Πρόβατα: 1045 Αίγες: 206 Βοσκήσιμη έκταση: 145,60εκτ. Υψόμετρο: 13 μ. Οικισμός Ίασμος Πρόβατα: 2789 Αίγες: 2568 Βοσκήσιμη έκταση: 930,50εκτ. Υψόμετρο: 32 μ. Οικισμός Ιππικό Πρόβατα: 680 Αίγες: 1988 Βοσκήσιμη έκταση: 788,60εκτ. Υψόμετρο: 370 μ. Οικισμός Κάβος Πρόβατα: 246 Αίγες: 583 Βοσκήσιμη έκταση: 295,60εκτ. Υψόμετρο: 325 μ. Οικισμός Κοπτερό Πρόβατα: 2389 Υψόμετρο: 158 μ. Αίγες: 560 Βοσκήσιμη έκταση: 709,80εκτ. Υψόμετρο: 32 μ. Οικισμός Κρυστάλλη Πρόβατα: 603 Αίγες: 930 Βοσκήσιμη έκταση: 561,40εκτ. Υψόμετρο: 488 μ. Οικισμός Λήνος Πρόβατα: 1273 Αίγες: 44 Βοσκήσιμη έκταση: 20,10 εκτ. Υψόμετρο: 60 μ. Οικισμός Μέγα Πιστό Πρόβατα: 596 Αίγες: 12 Βοσκήσιμη έκταση: 7,31 εκτ. Υψόμετρο: 102 μ. Οικισμός Μελίταινα Πρόβατα: 40 Αίγες: 1987 Βοσκήσιμη έκταση: 709,70εκτ. Υψόμετρο: 379 μ. Οικισμός Μίσχος Πρόβατα: 1740 Αίγες: 88 Βοσκήσιμη έκταση: 57,20 εκτ. Υψόμετρο: 119 μ. Οικισμός Μοναχοί Πρόβατα: 906 Αίγες: 1862 Βοσκήσιμη έκταση: 538 εκτ. Υψόμετρο: 347 μ. Οικισμός Μωσαϊκό Πρόβατα: 1560 Αίγες: 98 Βοσκήσιμη έκταση: 450,80εκτ. Υψόμετρο: 13 μ. Οικισμός Παλλάδιο Πρόβατα: 1289 Αίγες: 47 Βοσκήσιμη έκταση: 340,70εκτ. Υψόμετρο: 14 μ. Οικισμός Πολύανθος Πρόβατα: 1008 Αίγες: 23 Βοσκήσιμη έκταση: 257,90εκτ. Υψόμετρο: 26 μ. Οικισμός Σάλπη Πρόβατα: 1389 Αίγες: 109 Βοσκήσιμη έκταση: 506,80εκτ. Υψόμετρο: 4 μ. Οικισμός Σώστης Πρόβατα: 1118 Αίγες: 175 Βοσκήσιμη έκταση: 39 εκτ. Υψόμετρο: 64 μ. Οικισμός Τρίκορφο Πρόβατα: 832 Αίγες: 1041 Βοσκήσιμη έκταση: 510,37 εκτ Οικισμός Θαμνά Πρόβατα: 320 Αίγες: 300 Βοσκήσιμη έκταση: 140,20εκτ. Υψόμετρο: 106 μ. 58

59 Δήμος Κομοτηνής Οικισμός Κάλχα Πρόβατα: 789 Αίγες: 292 Βοσκήσιμη έκταση: 184,10εκτ. Υψόμετρο: 106 μ. Οικισμός Μελέτη Πρόβατα: 1804 Αίγες: 20 Βοσκήσιμη έκταση: 37,90 εκτ Υψόμετρο: 26 μ. Οικισμός Νυμφαία Πρόβατα: 450 Αίγες: 932 Βοσκήσιμη έκταση: 367,65εκτ. Υψόμετρο: 548 μ. Οικισμός Πάνδροσο Πρόβατα: 0 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 0 Υψόμετρο: 142 μ. Οικισμός Σύμβολα Πρόβατα: 870 Αίγες: 670 Βοσκήσιμη έκταση: 997,63εκτ. Υψόμετρο: 105 μ. Οικισμός Στυλλάρι Πρόβατα: 427 Αίγες: 170 Βοσκήσιμη έκταση: 125,91εκτ. Υψόμετρο: 129 μ. Οικισμός Άγ. Θεόδωροι Πρόβατα: 1120 Αίγες: 65 Βοσκήσιμη έκταση: 211,52 εκτ Υψόμετρο: 49 μ. Οικισμός Αίγειρος Πρόβατα: 165 Αίγες: 65 Βοσκήσιμη έκταση: 85,86 εκτ. Υψόμετρο: 27 μ. Οικισμός Φύλακας Πρόβατα: 115 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 14,10 εκτ Υψόμετρο: 24 μ. Οικισμός Γλυφάδα Πρόβατα: 298 Αίγες: 20 Βοσκήσιμη έκταση: 199,81εκτ. Υψόμετρο: 22 μ. Οικισμός Ιτέα Πρόβατα: 0 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 41,10 Υψόμετρο: 27 μ. Οικισμός Καλαμόκαστρο Πρόβατα: 223 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 126,92 Υψόμετρο: 17 μ. Οικισμός Καλλίστη Πρόβατα: 220 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 0,30 εκτ. Υψόμετρο: 16 μ. Οικισμός Κηκίδιο Πρόβατα: 290 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 60,10 εκτ. Υψόμετρο: 51 μ. Οικισμός Μαυρομάτι Πρόβατα: 60 Αίγες: 33 59

60 Βοσκήσιμη έκταση: 21,20 εκτ. Υψόμετρο: 11 μ. Οικισμός Μεγ. Δουκάτο Πρόβατα: 185 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 16,80 εκτ Υψόμετρο: 30 μ. Οικισμός Μέση Πρόβατα: 310 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 78,80 εκτ. Υψόμετρο: 22 μ. Οικισμός Μεσσούνη Πρόβατα: 1382 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 87,34 εκτ. Υψόμετρο: 34 μ. Οικισμός Μικ. Δουκάτο Πρόβατα: 78 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 14,20 εκτ. Υψόμετρο: 42 μ. Οικισμός Μύτικας Πρόβατα: 255 Αίγες: 46 Βοσκήσιμη έκταση: 486,97εκτ. Υψόμετρο: 353 μ. Οικισμός Νέας Αδριανή Πρόβατα: 1014 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 144,80εκτ. Υψόμετρο: 18 μ. Οικισμός Νέα Καλλίστη Πρόβατα: 275 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 73,50 εκτ. Υψόμετρο: 16 μ. Οικισμός Νέο Σιδηροχώρι Πρόβατα: 1121 Αίγες: 62 Βοσκήσιμη έκταση: 197,50εκτ. Υψόμετρο: 17 μ. Οικισμός Παγούρια Πρόβατα: 1395 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 164 εκτ. Υψόμετρο: 24 μ. Οικισμός Παραδήμη Πρόβατα: 340 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 106 εκτ. Υψόμετρο: 31 μ. Οικισμός Πόρπη Πρόβατα: 80 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 9,84 εκτ. Υψόμετρο: 35 μ. Οικισμός Ροδίτης Πρόβατα: 65 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 30,58 εκτ. Υψόμετρο: 74 μ. Οικισμός Σαρακηνή Πρόβατα: 0 Αίγες: 540 Βοσκήσιμη έκταση: 930,90εκτ. Υψόμετρο: 514 μ. Οικισμός Σιδηράδες Πρόβατα: 603 Αίγες: 942 Βοσκήσιμη έκταση: 329,81εκτ. Υψόμετρο: 184 μ. Οικισμός Τυχηρό Πρόβατα: 135 Αίγες: 656 Βοσκήσιμη έκταση: 254,55εκτ. Υψόμετρο: 190 μ. Οικισμός Υφανταί Πρόβατα: 625 Αίγες: 0 Βοσκήσιμη έκταση: 36,94 εκτ. Υψόμετρο: 39 μ. 60

61 Δήμος Μαρωνείας- Σαπών 61

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΚΑΙ ΛΙΒΑΔΙΑ

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΚΑΙ ΛΙΒΑΔΙΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΚΑΙ ΛΙΒΑΔΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΘΡΩΣΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Ο αριθμός των βοοειδών και αιγοπροβάτων παρουσίασε σημαντικές διακυμάνσεις μεταπολεμικά. Τα βοοειδή έπειτα από μια σημαντική πτώση κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ. 2.1.1 Γεωγραφία της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ. 2.1.1 Γεωγραφία της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ 2.1 Γεωγραφία-Μορφολογία 2.1.1 Γεωγραφία της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Η ιοικητική Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (Α.Μ-Θ)

Διαβάστε περισσότερα

Λιβάδια - Θαµνότοποι

Λιβάδια - Θαµνότοποι ΟΓ ΟΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Λιβάδια - Θαµνότοποι ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

Ταξινόμηση των λιβαδιών Το βασικό κριτήριο ταξινόμησης είναι τα κυριαρχούντα είδη φυτών διότι: είναι σημαντικότερα από οικολογική και οικονομική

Ταξινόμηση των λιβαδιών Το βασικό κριτήριο ταξινόμησης είναι τα κυριαρχούντα είδη φυτών διότι: είναι σημαντικότερα από οικολογική και οικονομική ΤΥΠΟΙ ΛΙΒΑΔΙΩΝ Ταξινόμηση των λιβαδιών Το βασικό κριτήριο ταξινόμησης είναι τα κυριαρχούντα είδη φυτών διότι: είναι σημαντικότερα από οικολογική και οικονομική άποψη, παράγουν την περισσότερη βιομάζα έχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΙΒΑΔΙΩΝ II

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΙΒΑΔΙΩΝ II ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΙΒΑΔΙΩΝ II Καθορισμός των Προδιαγραφών και του Περιεχομένου των Προσωρινών Διαχειριστικών Σχεδίων Βόσκησης, στο πλαίσιο εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 60 του Ν. 4264/2014 (ΦΕΚ 118Α ). Άρθρο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Η σχέση μεταξύ βλάστησης και των παραγόντων του περιβάλλοντος, δηλαδή του κλίματος (cl), του μητρικού πετρώματος(p), του ανάγλυφου

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΛΙΒΑΔΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΠΗΓΩΝ ΤΡΟΦΗΣ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΛΙΒΑΔΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΠΗΓΩΝ ΤΡΟΦΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΛΙΒΑΔΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΠΗΓΩΝ ΤΡΟΦΗΣ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΛΙΒΑΔΙΩΝ Στη χώρα μας, οι κύριες χρήσεις γης είναι Λιβάδια Γεωργικές εκτάσεις Δάση Ιδιαίτερα στον ορεινό και

Διαβάστε περισσότερα

Εκτροφή μηρυκαστικών ζώων

Εκτροφή μηρυκαστικών ζώων Εκτροφή μηρυκαστικών ζώων Θεματική ενότητα 1 : ΕΚΤΡΟΦΗ ΠΡΟΒΑΤΩΝ & ΑΙΓΩΝ Ελληνικές φυλές προβάτων 1/2 ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΦΥΛΕΣ Τμήμα: Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής & Υδατοκαλλιεργειών Διδάσκοντες: Μπιζέλης Ιωσήφ Αντικειμενικοί

Διαβάστε περισσότερα

Forage 4 Climate 4 ετών

Forage 4 Climate 4 ετών Forage 4 Climate Project διάρκειας 4 ετών (1.9.2016) με κύριο στόχο να δείξει με ποιους τρόπους τα παραγωγικά συστήματα παραγωγής γάλακτος (αγελάδες και αιγοπρόβατα) μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των

Διαβάστε περισσότερα

Λιβαδικά Οικοσυστήματα και Κλιματική Αλλαγή

Λιβαδικά Οικοσυστήματα και Κλιματική Αλλαγή Λιβαδικά Οικοσυστήματα και Κλιματική Αλλαγή Μιχάλης Βραχνάκης, Γεώργιος Ζαβάκος, Αχιλλέας Τσισρούκης, Περικλής Μπίρτσας, Δημήτριος Ζιάνης, Βασίλειος Αρέτος Τμήμα Δασοπονίας & ΔΦΠ (Καρδίτσα), ΤΕΙ Θεσσαλίας

Διαβάστε περισσότερα

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ Το κλίμα της Ευρώπης Το κλίμα της Ευρώπης Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ και ΚΛΙΜΑ Καιρός: Οι ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μια περιοχή, σε

Διαβάστε περισσότερα

ΒΟΣΚΟΪΚΑΝΟΤΗΤΑ Πίνακας 1. Παραγωγή βοσκήσιμης ύλης των ποολιβαδίων μιας περιοχής

ΒΟΣΚΟΪΚΑΝΟΤΗΤΑ Πίνακας 1. Παραγωγή βοσκήσιμης ύλης των ποολιβαδίων μιας περιοχής ΒΟΣΚΟΪΚΑΝΟΤΗΤΑ Πίνακας 1. Παραγωγή βοσκήσιμης ύλης των ποολιβαδίων μιας περιοχής Υψομετρική ζώνη ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ Πεδινά- Ημιορεινά (500-1000μ) Ορεινά (100-1700μ)*

Διαβάστε περισσότερα

3 ο Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο Καρπενήσι 4-6 Σεπτεµβρίου 2002 Λιβαδοπονία και ανάπτυξη ορεινών περιοχών

3 ο Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο Καρπενήσι 4-6 Σεπτεµβρίου 2002 Λιβαδοπονία και ανάπτυξη ορεινών περιοχών 3 ο Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο Καρπενήσι 4-6 Σεπτεµβρίου 2002 Λιβαδοπονία και ανάπτυξη ορεινών περιοχών Συµπεράσµατα Συµβολή των λιβαδιών στην ανάπτυξη των ορεινών περιοχών Τα λιβάδια της χώρας αποτελούν

Διαβάστε περισσότερα

Σημεία αναφοράς στον Αγροδιατροφικό Τομέα της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Περιφερειάρχης ΑΜΘ, κ.

Σημεία αναφοράς στον Αγροδιατροφικό Τομέα της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Περιφερειάρχης ΑΜΘ, κ. Σημεία αναφοράς στον Αγροδιατροφικό Τομέα της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Περιφερειάρχης ΑΜΘ, κ. Γεώργιος Παυλίδης Κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ΑΜΘ και Ελλάδας Η Ανατολική Μακεδονία

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Όλα τα έμβια όντα συνυπάρχουν με αβιοτικούς παράγοντες με τους οποίους αλληλεπιδρούν. Υπάρχουν οργανισμοί: 1. Αυτότροφοι (Δεσμεύουν την ηλιακή ενέργεια και μέσω της

Διαβάστε περισσότερα

προϊόντων ένα τρίπτυχο: Ποιότητα Ασφάλεια καταναλωτή Περιβαλλοντική μέριμνα.

προϊόντων ένα τρίπτυχο: Ποιότητα Ασφάλεια καταναλωτή Περιβαλλοντική μέριμνα. η καλλιεργεια της μηδικης στo ΝΟΜΟ ΛΑΡΙΣΑΣ Σήμερα όσο ποτέ άλλοτε το ζητούμενο στην Ελληνική γεωργία είναι η ποιότητα και η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων της, η γεωργική παραγωγή είναι απαραίτητο να

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Γεωχημικός, Βιοχημικός, Υδρολογικός κύκλος

Δασική Εδαφολογία. Γεωχημικός, Βιοχημικός, Υδρολογικός κύκλος Δασική Εδαφολογία Γεωχημικός, Βιοχημικός, Υδρολογικός κύκλος Μέρος 1 ο ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Η μεταφορά του νερού από την ατμόσφαιρα στην επιφάνεια της γης, η κίνησή του σ αυτή και η επιστροφή

Διαβάστε περισσότερα

Αικ. Καρυώτη 1.2. & Ν. Γ. Δαναλάτος 1

Αικ. Καρυώτη 1.2. & Ν. Γ. Δαναλάτος 1 ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΗΝΕΙΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ πηγή ζωής & ανάπτυξης στη Θεσσαλία Βελτιστοποίηση παραγωγής καλαμποκιού στη Θεσσαλία: αποτελέσματα εφαρμογής χλωρής λίπανσης με μπιζέλι σε πλήρη και μειωμένη στάγδην άρδευση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΖΩΩΝ ΤΑ ΔΑΣΗ ΩΣ ΠΗΓΗ ΒΟΣΚΗΣΙΜΗΣ ΥΛΗΣ

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΖΩΩΝ ΤΑ ΔΑΣΗ ΩΣ ΠΗΓΗ ΒΟΣΚΗΣΙΜΗΣ ΥΛΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΖΩΩΝ ΤΑ ΔΑΣΗ ΩΣ ΠΗΓΗ ΒΟΣΚΗΣΙΜΗΣ ΥΛΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Σύμφωνα με την ισχύουσα δασική νομοθεσία, τα δημόσια και κοινοτικά δάση της χώρας βαρύνονται από τη λεγόμενη

Διαβάστε περισσότερα

Δασολιβαδικά Συστήματα. Θ. Παπαχρήστου & Π. Πλατής Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών

Δασολιβαδικά Συστήματα. Θ. Παπαχρήστου & Π. Πλατής Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Δασολιβαδικά Συστήματα Θ. Παπαχρήστου & Π. Πλατής Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Δασολιβαδικά Συστήματα συστήματα χρήσης γης Βοσκήσιμη ύλη Κτηνοτροφικά προϊόντα Δασικά προϊόντα Μακροπρόθεσμο κέρδος από δένδρα

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το κοινόχρηστο καθεστώς χρήσης των λιβαδιών αποτελούσε πρόβλημα για την ορθολογική αξιοποίηση τους και στο απώτερο παρελθόν. Ορισμένες κατηγορίες κτηνοτρόφων

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Λιβαδικών Φυτών για τη Παραγωγή Βιοενέργειας

Αξιολόγηση Λιβαδικών Φυτών για τη Παραγωγή Βιοενέργειας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΤΟΜΕΑΣ ΛΙΒΑΔΟΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ- ΙΧΘΥΟΠΟΝΙΑΣ ΓΛΥΚΕΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΑΣΙΚΩΝ ΒΟΣΚΟΤΟΠΩΝ Αξιολόγηση Λιβαδικών Φυτών

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΕΣ Δεν υπάρχουν Μόνιμες αλλαγές ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ Υπάρχουν Μόνιμες αλλαγές Διαδοχή Μετανάστευση ειδών Ιστορικές αλλαγές,

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ενός στοιχείου είναι, η επαναλαμβανόμενη κυκλική πορεία του στοιχείου στο οικοσύστημα. Οι βιογεωχημικοί κύκλοι, πραγματοποιούνται με την βοήθεια, βιολογικών, γεωλογικών

Διαβάστε περισσότερα

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο /Ελληνικός χώρος Τα ελληνικά βουνά (και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της

Διαβάστε περισσότερα

Χατζηγεωργίου Ι., Φορτάτος Ε., Ζέρβας Γ. Εργαστήριο Φυσιολογίας Θρέψεως και Διατροφής, Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής και Υδατοκαλλιεργειών, Γ.Π.Α.

Χατζηγεωργίου Ι., Φορτάτος Ε., Ζέρβας Γ. Εργαστήριο Φυσιολογίας Θρέψεως και Διατροφής, Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής και Υδατοκαλλιεργειών, Γ.Π.Α. ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΒΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΟΥ ΚΟΥΚΙΟΥ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΗΣ ΧΛΩΡΟΜΑΖΑΣ Χατζηγεωργίου Ι., Φορτάτος Ε., Ζέρβας Γ. Εργαστήριο Φυσιολογίας Θρέψεως

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΣΚΗΣΗΣ ΣΤΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΣΚΗΣΗΣ ΣΤΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΣΚΗΣΗΣ ΣΤΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ Επιδράσεις της βόσκησης στη βλάστηση Βόσκηση και σύνθεση φυτικών ειδών Ως κάλυψη της βλάστησης ή φυτοκάλυμμα ορίζεται η εδαφική επιφάνεια που καλύπτει η κατακόρυφη

Διαβάστε περισσότερα

Η σημασία της βοσκοφόρτωσης στη διαχείριση των βοσκοτόπων: Οδηγίες εφαρμογής

Η σημασία της βοσκοφόρτωσης στη διαχείριση των βοσκοτόπων: Οδηγίες εφαρμογής Η σημασία της βοσκοφόρτωσης στη διαχείριση των βοσκοτόπων: Οδηγίες εφαρμογής Δρ Θωμάς Γ. Παπαχρήστου, Τακτικός Ερευνητής Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Η ορθολογική διαχείριση των βοσκοτόπων επιτυγχάνεται

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη της συγκαλλιέργειας βίκου-κριθής. κριθής και µπιζελιού- και ποιοτικά χαρακτηριστικά της παραγόµενης χλωροµάζας

Μελέτη της συγκαλλιέργειας βίκου-κριθής. κριθής και µπιζελιού- και ποιοτικά χαρακτηριστικά της παραγόµενης χλωροµάζας Μελέτη της συγκαλλιέργειας βίκου-κριθής κριθής και µπιζελιού- βρώµης ως προς τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά της παραγόµενης χλωροµάζας Χατζηγεωργίου Ι. 1, Φορτάτος Ε. 1, Τσιµπούκας Κ. 2, Ζέρβας

Διαβάστε περισσότερα

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2 78 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (μακροφύκη φυτοπλαγκτόν) ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠAΡΑΓΩΓΟΙ ( μετατρέπουν ανόργανα συστατικά σε οργανικές ενώσεις ) φωτοσύνθεση 6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών 30-12-2014 EVA PAPASTERGIADOU Ανακύκλωση των Θρεπτικών είναι η χρησιμοποίηση, ο μετασχηματισμός, η διακίνηση & η επαναχρησιμοποίηση των θρεπτικών στοιχείων στα οικοσυστήματα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ Το κλίμα μιας γεωγραφικής περιοχής διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τους 3 παρακάτω παράγοντες: 1)το γεωγραφικό πλάτος 2)την αναλογία ξηράς/θάλασσας 3)το

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί θεμελιώδη έννοια για την Οικολογία

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί θεμελιώδη έννοια για την Οικολογία Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί θεμελιώδη έννοια για την Οικολογία Οικολογία Οικολογία είναι η επιστήμη που μελετά τις σχέσεις των οργανισμών (συνεπώς και του ανθρώπου)

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση της βόσκησης αγροτικών ζώων στις προστατευόμενες περιοχές

Διαχείριση της βόσκησης αγροτικών ζώων στις προστατευόμενες περιοχές ΗΜΕΡΙΔΑ ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΔΕΛΤΑ ΝΕΣΤΟΥ-ΒΙΣΤΩΝΙΔΑΣ-ΙΣΜΑΡΙΔΑΣ «Η κτηνοτροφία στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης» 20 Νοεμβρίου 2015, Κομοτηνή Διαχείριση της βόσκησης αγροτικών ζώων στις προστατευόμενες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΣΚΗΣΗΣ ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΚΑ ΦΥΤΑ

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΣΚΗΣΗΣ ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΚΑ ΦΥΤΑ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΣΚΗΣΗΣ ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΚΑ ΦΥΤΑ Βόσκηση είναι η αποκοπή τμημάτων ή ολόκληρων φυτών από τα ζώα, με σκοπό την κάλυψη των αναγκών τους σε τροφή. Με τον όρο ένταση νοείται ο βαθμός ή η ποσότητα της

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή Μηρυκαστικών Ζώων

Διατροφή Μηρυκαστικών Ζώων Διατροφή Μηρυκαστικών Ζώων Θεματική ενότητα 4: Γενικές Αρχές Διατροφής Μηρυκαστικών 1/4 Τμήμα: Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής & Υδατοκαλλιεργειών Διδάσκοντες: Γεώργιος Ζέρβας, Ελένη Τσιπλάκου Εκπαιδευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 3 Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ (2 Ο κεφάλαιο) ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 10: Μεγαδιαπλάσεις Χερσαία Οικοσυστήματα Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον

Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον Οικολογία: η επιστήμη που μελετά τις σχέσεις των οργανισμών, και φυσικά του ανθρώπου, με τους βιοτικούς (ζωντανούς οργανισμούς του ίδιου

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας. Κεφάλαιο 2.2

Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας. Κεφάλαιο 2.2 Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας Κεφάλαιο 2.2 Ο ρόλος της ενέργειας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.2 Τροφικές σχέσεις και ροή ενέργειας Τροφικές Σχέσεις και Ροή Ενέργειας Κάθε οργανωμένο σύστημα,

Διαβάστε περισσότερα

ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΠΟΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠ

ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΠΟΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠ Είχαμε και παλιότερα αναφερθεί στους βοσκότοπους, τον ανεκτίμητο αυτό πόρο για την κτηνοτροφία μας, το ρόλο τους στη βιωσιμότητα της, με την καταλυτική συμβολή τους στη μείωση του κόστους παραγωγής. Είχαμε

Διαβάστε περισσότερα

Η αύξηση της γαλακτοπαραγωγής Η μείωση του κόστους παραγωγής Η αύξηση της κερδοφορίας. Κατάλληλο ζωϊκό κεφάλαιο

Η αύξηση της γαλακτοπαραγωγής Η μείωση του κόστους παραγωγής Η αύξηση της κερδοφορίας. Κατάλληλο ζωϊκό κεφάλαιο Α Γ Ρ Ι Ν Ι Ο Υ Πρόκληση για κάθε εκτροφή προβάτων αποτελεί: Η αύξηση της γαλακτοπαραγωγής Η μείωση του κόστους παραγωγής Η αύξηση της κερδοφορίας Πως αντιμετωπίζουμε αυτήν την πρόκληση; Κατάλληλο ζωϊκό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ Κ Kάνιγγος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΟΛΛΙΝΤΖΑ 10, (5ος όροφ. Τηλ: 210-3300296-7. www.kollintzas.gr OΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Όσο το ποσό της ενέργειας: α) μειώνεται προς τα ανώτερα

Διαβάστε περισσότερα

γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ)

γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ) γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ) Α Κεφ. αβιοτικό κάθε στοιχείο που δεν έχει ζωή 4 αιολική διάβρωση Η διάβρωση που οφείλεται στον άνεμο 5 ακρωτήριο ακτογραμμή

Διαβάστε περισσότερα

Γενική περιγραφή: Ετήσιο C3 ύψους ως 100 εκ. Φύλλα επίπεδα, σχετικά πλατειά. Η ταξιανθία είναι χαλαρή φόβη.

Γενική περιγραφή: Ετήσιο C3 ύψους ως 100 εκ. Φύλλα επίπεδα, σχετικά πλατειά. Η ταξιανθία είναι χαλαρή φόβη. Γενική περιγραφή: Ετήσιο C3 ύψους ως 100 εκ. Φύλλα επίπεδα, σχετικά πλατειά. Η ταξιανθία είναι χαλαρή φόβη. Σταχύδια 2-2,5εκ. Που φέρουν 2-3 ανθύλλια. Χιτώνας τριχωτός στο κάτω μισό του με κορυφή βαθιά

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 9: Μεγαδιαπλάσεις Χερσαία Οικοσυστήματα (I) Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Οι επιμέρους μελέτες ανέδειξαν τον πλούτο των φυσικών πόρων που διαθέτει η χώρα μας αλλά και τους κινδύνους που απειλούν το φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα λιβάδια είναι φυσικά οικοσυστήματα με πολλαπλούς σκοπούς ή χρήσεις Βοσκήσιμη Ύλη (Κύρια Χρήση) Κτηνοτροφικά ζώα, Άγρια πανίδα, Μέλισσες Βιοποικιλότητα, Αναψυχή Παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

http://www.eu-water.eu

http://www.eu-water.eu 5ο Ενημερωτικό Δελτίο του έργου EU-WATER Διακρατική ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στη γεωργία http://www.eu-water.eu "Οικονομικά κίνητρα για την υιοθέτηση πρακτικών εξοικονόμησης νερού και

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΤΡΙΤΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΟΟΤΡΟΦΙΑ-ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΘΕΜΑ Α

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ βιολογικά τρόφιμα Ως προς τη θρεπτική αξία των τροφίμων

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ βιολογικά τρόφιμα Ως προς τη θρεπτική αξία των τροφίμων ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Ως βιολογικά τρόφιμα χαρακτηρίζονται τα τρόφιμα που προκύπτουν από ένα ειδικό είδος παραγωγής, τη βιολογική παραγωγή. Η βιολογική παραγωγή αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 1 ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Μάθημα 1: Οι έννοιες και θέση 1. Τι ονομάζεται σχετική θέση ενός τόπου; Να δοθεί ένα παράδειγμα. Πότε ο προσδιορισμός της σχετικής θέσης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΑΙΤΙΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΩΝ ΛΙΒΑΔΙΩΝ Tα λιβάδια είναι πολύπλοκα φυσικά οικοσυστήματα ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο καθώς, με το άφθονο οξυγόνο που παράγουν, τις πολύπλοκες αλυσίδες τροφών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η έννοια του οικοσυστήματος 11

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η έννοια του οικοσυστήματος 11 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 9 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η έννοια του οικοσυστήματος 11 Κεφάλαιο Πρώτο: Το μοντέλο του οικοσυστήματος 1.1. Βασικές αρχές και ορισμοί της Οικολογίας των Οικοσυστημάτων 1.2. Η

Διαβάστε περισσότερα

Η έννοια του οικοσυστήματος Ροή ενέργειας

Η έννοια του οικοσυστήματος Ροή ενέργειας ΘΕΜΑ 1 ο Η έννοια του οικοσυστήματος Ροή ενέργειας Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Στις παρακάτω ερωτήσεις, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη

Διαβάστε περισσότερα

Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 4 η Λειτουργίες και αξίες των υγροτόπω. Εαρινό

Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 4 η Λειτουργίες και αξίες των υγροτόπω. Εαρινό ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 4 η και αξίες των υγροτόπω 03/12/10 Εαρινό 2010 2011 Εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφόρων στρωμάτων Ρόλο παίζουν οι φυσικές ιδιότητες του εδάφους και του γεωλογικού

Διαβάστε περισσότερα

ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας

ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας Τί είναι ένα Οικοσύστημα; Ένα οικοσύστημα είναι μια αυτο-συντηρούμενη και αυτορυθμιζόμενη κοινότητα ζώντων

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ. Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ. Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων Επιβίωση οργανισμών Ύλη o Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα

Διαβάστε περισσότερα

Ενεργειακές καλλιέργειες και προστασία εδάφους από διάβρωση.

Ενεργειακές καλλιέργειες και προστασία εδάφους από διάβρωση. «ΘΑΛΗΣ» Λάρισα, ΓΕΩΤΕΕ, 4.02.14 Ενεργειακές καλλιέργειες και προστασία εδάφους από διάβρωση. Π. Βύρλας Γενικότητες Με τον όρο ενεργειακή καλλιέργεια εννοούμε καλλιέργειες που η παραγωγή τους χρησιμοποιείται

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία 10 η Ενότητα Επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων στη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΡΤΙΟΥ 2012 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΑΣΟΠΟΝΙΑΣ

ΜΑΡΤΙΟΥ 2012 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΑΣΟΠΟΝΙΑΣ 21 ΜΑΡΤΙΟΥ 2012 Κυριακή 18 Μαρτίου 2012, ώρα 11:00 ενδροφύτευση - Τριάδι Θέρµης ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΤΕΣ: Τετάρτη 21 Μαρτίου 2012, ώρα 18:00 ΚΤΙΡΙΟ ΠΑΛΑΙΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ Α.Π.Θ - Αίθουσα Τελετών Σχολή ασολογίας

Διαβάστε περισσότερα

a. Οι βαθιές θάλασσες της Ευρώπης δημιουργήθηκαν όταν έλιωσαν οι παγετώνες. β. Η Νορβηγική Θάλασσα βρέχει τις βορειοανατολικές ακτές

a. Οι βαθιές θάλασσες της Ευρώπης δημιουργήθηκαν όταν έλιωσαν οι παγετώνες. β. Η Νορβηγική Θάλασσα βρέχει τις βορειοανατολικές ακτές EΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Επαναληπτικό διαγώνισμα στα μαθήματα 12-18 1. Χαρακτήρισε τις παρακάτω προτάσεις με το γράμμα (Σ), αν είναι σωστές, και a. Οι βαθιές θάλασσες της Ευρώπης δημιουργήθηκαν όταν έλιωσαν

Διαβάστε περισσότερα

http://www.eu-water.eu

http://www.eu-water.eu 2ο Ενημερωτικό Δελτίο του έργου EU-WATER Διακρατική ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στη γεωργία http://www.eu-water.eu Παρουσίαση της υδρογεωλογικής κατάστασης της λεκάνης Σαριγκιόλ και των

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες ΑΣΚΗΣΗ Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες Για πιο λόγο είναι η σχέση είναι Θετική ή Αρνητική (δικαιολογήστε

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ Η ΠΑΝΙΔΑ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ. ΟΜΑΔΑ 1 Κορμπάκη Δέσποινα Κολακλίδη Ναταλία Ζαχαροπούλου Φιλιππούλα Θανοπούλου Ιωαννά

Η ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ Η ΠΑΝΙΔΑ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ. ΟΜΑΔΑ 1 Κορμπάκη Δέσποινα Κολακλίδη Ναταλία Ζαχαροπούλου Φιλιππούλα Θανοπούλου Ιωαννά Η ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ Η ΠΑΝΙΔΑ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ΟΜΑΔΑ 1 Κορμπάκη Δέσποινα Κολακλίδη Ναταλία Ζαχαροπούλου Φιλιππούλα Θανοπούλου Ιωαννά ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΕΠΙΛΕΞΑΜΕ: Η χλωρίδα και η πανίδα στην χώρα μας είναι ένα πολύ σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: ΥΔΡΟΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

Μάθημα: ΥΔΡΟΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Εργαστήριο Υδρολογίας και Υδραυλικών Έργων Μάθημα: ΥΔΡΟΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 8 η Διάλεξη : Υδραυλική Τραχύτητα Φώτιος Π. Μάρης, Αναπλ. Καθηγητής Δ.Π.Θ. Πηγή: Τίτλος

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωση θρεπτικών στοιχείων λέγεται η κίνηση των θρεπτικών στοιχείων και ο ανεφοδιασμός δασικών οικοσυστημάτων με θρεπτικά συστατικά Οικοσύστημα

Ανακύκλωση θρεπτικών στοιχείων λέγεται η κίνηση των θρεπτικών στοιχείων και ο ανεφοδιασμός δασικών οικοσυστημάτων με θρεπτικά συστατικά Οικοσύστημα Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Ανακύκλωση θρεπτικών στοιχείων λέγεται η κίνηση των θρεπτικών στοιχείων και ο ανεφοδιασμός δασικών οικοσυστημάτων με θρεπτικά συστατικά Οικοσύστημα Απελευθέρωση ουσιών αποσύνθεση Απορρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 4: Βιολογική Κτηνοτροφία

Ενότητα 4: Βιολογική Κτηνοτροφία Ενότητα 4: Βιολογική Κτηνοτροφία Διάλεξη 4.3: Βασικές Αρχές Βιολογικής Πτηνοτροφίας Εργαστήριο Πληροφορικής Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών http://infolab.aua.gr Δομή παρουσίασης Εισαγωγή Προέλευση πτηνών

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία 5 η Ενότητα Παραγωγικότητα (Εισαγωγή) Εισηγητής: Δρ.

Διαβάστε περισσότερα

Άνθρωπος και Περιβάλλον

Άνθρωπος και Περιβάλλον Άνθρωπος και Περιβάλλον Οικολογία είναι: η επιστήμη που μελετά τις σχέσεις των οργανισμών (και φυσικά του ανθρώπου) με: τους αβιοτικούς παράγοντες του περιβάλλοντός τους, δηλαδή το κλίμα (υγρασία, θερμοκρασία,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΤΑ KOPPEN Το κλίμα μιας γεωγραφικής περιοχής διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τους 3 παρακάτω παράγοντες: 1) το

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΤΑ KOPPEN Το κλίμα μιας γεωγραφικής περιοχής διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τους 3 παρακάτω παράγοντες: 1) το ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΤΑ KOPPEN Το κλίμα μιας γεωγραφικής περιοχής διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τους 3 παρακάτω παράγοντες: 1) το γεωγραφικό πλάτος 2) την αναλογία ξηράς/θάλασσας 3) το

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτέα ύλη μέχρι

Διδακτέα ύλη μέχρι 7Ο ΓΕΛ Πειραιά Α Λυκείου Σχολικό έτος 2017-18 ΓΕΩΛΟΓΙΑ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ (μάθημα επιλογής) Διδακτέα ύλη μέχρι 18-12-2017 Α ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη για το μάθημα επιλογής «ΓΕΩΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ

Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ *Φέρουσα χωρητικότητα Ο μέγιστος αριθμός ατόμων ενός είδους που μπορεί να υποστηρίζεται από ένα δεδομένο οικοσύστημα. Ο προσδιορισμός της για τον άνθρωπο

Διαβάστε περισσότερα

1. Το φαινόµενο El Niño

1. Το φαινόµενο El Niño 1. Το φαινόµενο El Niño Με την λέξη Ελ Νίνιο, προσφωνούν οι Ισπανόφωνοι το Θείο Βρέφος. Η ίδια λέξη χρησιµοποιείται για να εκφράσει µια µεταβολή του καιρού στις ακτές του Περού, που εµφανίζεται εδώ και

Διαβάστε περισσότερα

5. κλίμα. Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C

5. κλίμα. Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C 5. κλίμα 5. κλίμα Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C 5. κλίμα 5. κλίμα Οι μεσογειακές περιοχές βρίσκονται μεταξύ 30 0 και

Διαβάστε περισσότερα

Το αγροδασικό μέτρο στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ και οι προοπτικές εφαρμογής του στην Ελλάδα

Το αγροδασικό μέτρο στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ και οι προοπτικές εφαρμογής του στην Ελλάδα ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, ΓΕΩΤΕΕ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΓΡΟΔΑΣΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Η Αγροδασοπονία στα Πλαίσια της Νέας ΚΑΠ 2014 2020 Αθήνα, 26 Φεβρουαρίου 2014 Το αγροδασικό μέτρο στα πλαίσια

Διαβάστε περισσότερα

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ):

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μιχάλης Βραχνάκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Θεσσαλίας ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6 ΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΓΗ ΚΑΙ Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14 ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Μπορεί να λειτουργήσει ένα οικοσύστημα α) με παραγωγούς και καταναλωτές; β) με παραγωγούς και αποικοδομητές; γ)με καταναλωτές και αποικοδομητές; Η διατήρηση των οικοσυστημάτων προϋποθέτει

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικός οδηγός βιολογικής κτηνοτροφίας: χοιροτροφία

Πρακτικός οδηγός βιολογικής κτηνοτροφίας: χοιροτροφία Πρακτικός οδηγός βιολογικής κτηνοτροφίας: χοιροτροφία Α. Παπαράδη 1, Ε. Ξυλούρη 1 1 Εργαστήριο Ανατομίας και Φυσιολογίας Αγροτικών Ζώων, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιερά Οδός 75, 11855 Αθήνα Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Η κτηνοτροφία στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, Κομοτηνή, 20/11/2015 Ο Ελληνικός βούβαλος και οι προοπτικές της βουβαλοτροφίας

Η κτηνοτροφία στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, Κομοτηνή, 20/11/2015 Ο Ελληνικός βούβαλος και οι προοπτικές της βουβαλοτροφίας Η κτηνοτροφία στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, Κομοτηνή, 20/11/2015 Ο Ελληνικός βούβαλος και οι προοπτικές της βουβαλοτροφίας Χριστίνα Λίγδα Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Θεσσαλονίκης Περιεχόμενο

Διαβάστε περισσότερα

Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού

Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού Σπυρίδων Κωτσόπουλος Καθηγητής, Διαχείριση Υδατικών Πόρων Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε. ΤΕΙ Θεσσαλίας AGROCLIMA

Διαβάστε περισσότερα

Αβάντα, Σε εγχωριεσ ζωοτροφεσ απο ΚΑΠ και εθνικη στρατηγική ΜΕΓΑΛΕΣ

Αβάντα, Σε εγχωριεσ ζωοτροφεσ απο ΚΑΠ και εθνικη στρατηγική ΜΕΓΑΛΕΣ 44 Αβάντα, Σε εγχωριεσ ζωοτροφεσ απο ΚΑΠ και εθνικη στρατηγική > Η συνδεδεμένη ενίσχυση στα ψυχανθή σε συνδυασμό με την εξαίρεσή τους από το «πρασίνισμα» και το σχέδιο στήριξης της κτηνοτροφίας μέσω της

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 6 ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΛΙΒΑΔΟΠΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 6 ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΛΙΒΑΔΟΠΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 6 ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΛΙΒΑΔΟΠΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ Ενότητα Α - Κτηνοτροφία και Προστατευόμενες Περιοχές Η κτηνοτροφία αποτελεί σημαντική δραστηριότητα στην Ανατολική Πελοπόννησο και ένα μεγάλο κεφάλαιο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Αθήνα, 21 Φεβρουαρίου 2018 Πρόσκληση για το μέτρο βιολογικής κτηνοτροφίας ύψους 200 εκατ. ευρώ Δημοσιεύτηκε η δράση

Διαβάστε περισσότερα

Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα.

Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα. Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα. 1 Είναι η σταθερή και αδιάκοπη κίνηση του νερού από την ατμόσφαιρα στην επιφάνεια της Γης, στο υπέδαφος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χλωρίδα και Πανίδα ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

Διαχειριστικά σχέδια βόσκησης: Η συμπεριφορά βόσκησης αγροτικών ζώων αναπόσπαστο συστατικό τους

Διαχειριστικά σχέδια βόσκησης: Η συμπεριφορά βόσκησης αγροτικών ζώων αναπόσπαστο συστατικό τους Διαχειριστικά σχέδια βόσκησης: Η συμπεριφορά βόσκησης αγροτικών ζώων αναπόσπαστο συστατικό τους Δρ Θωμάς Γ. Παπαχρήστου, Διευθυντής Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Μετά την έκδοση του Κανονισμού 1307/2013

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τι ονομάζουμε ροή ενέργειας σε ένα οικοσύστημα; Όσο αναγκαία είναι η τροφοδότηση ενός οικοσυστήματος με ενέργεια, άλλο τόσο αναγκαία είναι η διανομή της στους άλλους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

Μέχρι πριν λίγα χρόνια καλλιεργούνταν σε αρκετή έκταση βίκος για σποροπαραγωγή, που σήμερα όμως περιορίστηκε πάρα πολύ.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια καλλιεργούνταν σε αρκετή έκταση βίκος για σποροπαραγωγή, που σήμερα όμως περιορίστηκε πάρα πολύ. Του Δημήτρη Λώλη, Γεωπόνου Όπως είναι γνωστό στη ζώνη του σκληρού σταριού, στο Θεσσαλικό κάμπο και ειδικά όπου τα σιτηρά δεν εναλλάσσονται με ποτιστικές καλλιέργειες, είναι απαραίτητη η 4ετης τουλάχιστον

Διαβάστε περισσότερα

Ταµιευτήρας Πλαστήρα

Ταµιευτήρας Πλαστήρα Ταµιευτήρας Πλαστήρα Σύντοµο ιστορικό Ηλίµνη δηµιουργήθηκε µετηνκατασκευήτουφράγµατος Πλαστήρα στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Η πλήρωση του ταµιευτήρα ξεκίνησε το 1959. Ο ποταµός στον οποίοκατασκευάστηκετοφράγµα

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Υδατικών Πόρων και Οικολογική Παροχή στον ποταμό Νέστο

Διαχείριση Υδατικών Πόρων και Οικολογική Παροχή στον ποταμό Νέστο Διαχείριση Υδατικών Πόρων και Οικολογική Παροχή στον ποταμό Νέστο Γεώργιος Συλαίος Εργαστήριο Οικολογικής Μηχανικής & Τεχνολογίας, Δ/ντής Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Διαχείριση

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος 1 ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο & 3 O

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική µηδική. Τζουραµάνη Ε., Σιντόρη Αλ., Λιοντάκης Αγ., Ναβρούζογλου Π., Παπαευθυµίου Μ. Καρανικόλας Π. και Αλεξόπουλος Γ.

Βιολογική µηδική. Τζουραµάνη Ε., Σιντόρη Αλ., Λιοντάκης Αγ., Ναβρούζογλου Π., Παπαευθυµίου Μ. Καρανικόλας Π. και Αλεξόπουλος Γ. Ινστιτούτο Γεωργοοικονοµικών και Κοινωνιολογικών Ερευνών Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας Λ. ηµοκρατίας 61, 135 61 Αγ. Ανάργυροι, Αττική Τηλ. 210 27 56 596, Fax 210 27 51 937 Email tzouramani.inagrop@nagref.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΩΝ ΧΕΙΜΑΡΡΩΔΩΝ ΡΕΥΜΑΤΩΝ. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Δρ. Γ. ΖΑΙΜΗΣ

ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΩΝ ΧΕΙΜΑΡΡΩΔΩΝ ΡΕΥΜΑΤΩΝ. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Δρ. Γ. ΖΑΙΜΗΣ ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΩΝ ΧΕΙΜΑΡΡΩΔΩΝ ΡΕΥΜΑΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Δρ. Γ. ΖΑΙΜΗΣ Ισχυρό Μεταφορικό Μέσο ΚΙΝΗΣΗ: Ομαλή και Αζήμια Ή Ανώμαλη και Επιζήμια ΛΟΓΟΙ: Κλίμα, Άνιση κατανομή βροχής, Πετρώματα,

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 3: Εξατμισοδιαπνοή

Άσκηση 3: Εξατμισοδιαπνοή Άσκηση 3: Εξατμισοδιαπνοή Ο υδρολογικός κύκλος ξεκινά με την προσφορά νερού από την ατμόσφαιρα στην επιφάνεια της γης υπό τη μορφή υδρομετεώρων που καταλήγουν μέσω της επιφανειακής απορροής και της κίνησης

Διαβάστε περισσότερα

Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες

Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες Ποιο Χάρτη θα χρησιμοποιήσω αν θέλω να μάθω τη θέση της Αφρικής στον κόσμο; Θα χρησιμοποιήσω τον Παγκόσμιο Χάρτη Ποια είναι η θέση της Αφρικής στον κόσμο; Η απάντηση μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

«ΘΑΛΗΣ» Λάρισα, TEI/Θ, Π. ΒΥΡΛΑΣ. Π. Βύρλας

«ΘΑΛΗΣ» Λάρισα, TEI/Θ, Π. ΒΥΡΛΑΣ. Π. Βύρλας «ΘΑΛΗΣ» Λάρισα, TEI/Θ, 17.03.15 Π. ΒΥΡΛΑΣ Π. Βύρλας Αντικείμενο έργου Η διερεύνηση της δυνατότητας παραγωγής βιομάζας στη Ελλάδα για παραγωγή ενέργειας με μεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον. Ειδικότερα

Διαβάστε περισσότερα